1

NGHEÄ-THUAÄT SOÁNG VÔÙI ...

(THE ART OF LIVING WITH ...)

In laàn thöù nhöùt Thaùng 5 naêm 2007

2,000 cuoán

Muïc-sö Phan-thanh-Bình

2

3

MUÏC-LUÏC Lôøi Daãn Ngheä-thuaät vaø Kyõ-thuaät tr. 7 Daãn Nhaäp Soáng tr. 11 I. Soáng vôùi mình Chaêm-soùc vaø trau-doài tr.19 Tính töï-tin Tính traàm-tónh Tính nhòn-nhuïc Tính töï-cheá Tính lòch-söï Tính kieân-trì Tính chaáp-nhaän Nhaän-ñònh tr. 41 Yeâu-thöông Hoã-trôï Khích-leä Phaûn-öùng Khoân-ngoan Kinh-nghieäm Traùch-nhieäm Chòu-ñöïng tr. 59 Can-ñaûm Töï -troïng Hi-voïng Haõnh-dieän II. Soáng vôùi ngöôøi Bieát tieán-trình ñôøi ngöôøi tr. 79 Tuoåi treû em

4

Tuoåi vò thaønh-nieân Tuoåi tröôûng-thaønh Tuoåi laõo-thaønh Bieát giao-tieáp tr. 109 Chaân-thaät Tinh-teá Hoøa-bình Giuùp-ñôõ Toân-troïng Tha-thöù Cöôøi III. Soáng vôùi ñôøi Ñôøi ñaùng soáng hay khoâng ñaùng soáng tr.139 YÙ-nghóa cuoäc ñôøi Ñôøi ñaùng yeâu Lyù-thuyeát tình yeâu Thöïc-haønh tình yeâu Ñôøi buoàn-khoå tr.163 Buoàn-khoå vì töï-aùi Buoàn-khoå vì tình ñôøi Buoàn-khoå vì thaân-phaän Buoàn-khoå vì nghòch-caûnh Buoàn-khoå vì bònh-taät Ñôøi thaùch-thöùc tr.185

Chaám-döùt tính Maát Baét-ñaàu tính Coøn Chaám-döùt Buoàn-Naûn Baét-ñaàu Haêng-Haùi Chaám-döùt Cay-Ñaéng

5

Baét-ñaàu Ngoït-Ngaøo Chaám-döùt Laån-Traùnh Baét-ñaàu Loä-Dieän Chaám-döùt Töø-Choái Baét-ñaàu Chaáp-Nhaän Chaám-döùt Choáng-Traû Baét-ñaàu Thuaän-Phuïc

Chaám-döùt chòu Thua Baét-ñaàu quyeát Thaéng IV. Soáng vôùi nieàm tin Mình tin mình tr. 231 Suy-nghó Caûm-nhaän Baûn-lónh Nhieät taâm Ngöôøi tin mình tr. 247 Trung-thöïc Ñoàng caûm Yeâu-thöông Mình tin ngöôøi tr. 253 Traùnh thaønh-kieán Tìm laïi nieàm tin Laõnh-vöïc tin V. Soáng vôùi Chuùa Soáng thuoäc veà Chuùa tr.363 Tìm bieát yù Chuùa Thuaän theo yù Chuùa Thöïc-haønh yù Chuùa

6

Soáng laøm vieäc Chuùa tr. 279 Laøm theo aân-töù Laøm vôùi lyù-do thích-ñaùng Laøm vôùi söùc Chuùa Soáng toân-vinh Chuùa tr. 287 Toân vinh trong cuoäc soáng Toân-vinh trong coâng-vieäc Toân-vinh trong hoaøn-taát Taâm-Tình Tr. 297

7

Lôøi Daãn

NGHEÄ-THUAÄT VAØ KYÕ-THUAÄT

gaøy nay, ngheä-thuaät laø vuøng trôøi bao-la chôù khoâng coøn haïn-heïp quy-tuï vaøo Nhaïc, Vuõ, Hoäi-hoïa, Ñieâu-khaéc, Kieán-

truùc, Ca-kòch vaø Ñieän-aûnh. Ngaøy nay, ngheä-thuaät laø moät phaàn trong moïi

sinh-hoaït haøng ngaøy cuûa chuùng ta. Vaøo beáp laø gaëp ngheä-thuaät naáu aên, ra phoøng khaùch laø thaáy ngheä-thuaät caém hoa, ngheä-thuaät tröng baøy. Môû TV laø bao nhieâu ngheä-thuaät ôû moïi ngaønh, moïi thöù cöù aøo-aøo hieän ra. Nhìn vaøo tuû saùch gia-ñình, thoâi thì ñuû thöù ngheä-thuaät ñöôïc baøn tôùi. Töø ngheä-thuaät vaên-hoïc ñeán ngheä-thuaät vieát thö tình. Töø ngheä-thuaät aên ñeán ngheä-thuaät thôû, töø ngheä-thuaät laøm ñeán ngheä-thuaät nghæ, töø ngheä-thuaät luyeän cô-baép ñeán ngheä-thuaät laøm tình. Böôùc vaøo xaõ-hoäi laø ngheä-thuaät giao-tieáp, ngheä-thuaät quaûng-caùo, ngheä-thuaät chinh-phuïc, ngheä-thuaät kieám tieàn, ngheä-thuaät taïo danh, ngheä-thuaät tieám lôïi. “Khoân-kheùo veà söï laøm döõ” (Roâ-ma 1:30) cuõng ñuïng ñeán ngheä-thuaät. Ngoaïi-tröø nhöõng ngheä-

N

8

thuaät thuoäc laõnh-vöïc ñoài-truïy, cöù caùi gì maø phaåm-chaát cao, ñeïp, thöïc-thi vöôït troäi laø ñuùng coù “ngheä-thuaät”.

Ngaøy xöa, ngheä-thuaät lieân-heä maät-thieát vôùi taâm-hoàn. Ngaøy nay, ngheä-thuaät lieân-heä maät-thieát vôùi kyõ-thuaät. Böôùc vaøo ngheä-thuaät ca-haùt thì döïa vaøo kyõ-thuaät luyeän gioïng. Ñi vaøo ngheä-thuaät kieán-truùc taát phaûi vaän-duïng kyõ-thuaät khoa-hoïc taân-tieán vaø nhaát laø ngheä-thuaät thöù baûy - ñieän aûnh thì kyõ-thuaät ñöôïc aùp-duïng trieät-ñeå.

Baát cöù ngheä-thuaät ôû bình-dieän naøo cuõng ñoøi hoûi oùc saùng-taïo, saùng-taùc cuøng vôùi nhöõng duïng-cuï coù taùc-duïng moâi-giôùi vôùi vaät lieäu lieân-heä. Nhaïc-só phaûi coù caây ñaøn, nay coù theâm kyõ-thuaät aâm-thanh giuùp khôûi saéc ngheä-thuaät. Hoïa-só coù buùt, coù maøu, coù khung vaûi vaø coù theâm kyõ-thuaät “caêng khung”, kyõ-thuaät phun maøu, khieán maøu-saéc dieãn-ñaït theo yù muoán deã-daøng vaø tinh-vi. Ngheä-thuaät naáu-aên cuõng caàn noài nieâu, baùt ñóa, dao thôùt vôùi kyõ-thuaät ñoä noùng, ñoä laïnh ñöôïc kieåm-soaùt, maøu-meø ñöôïc theâm bôùt ñeå haáp-daãn con maét tröôùc khi thoûa thaàn khaåu.

Töø xöa tôùi nay, coù leõ ngheä-thuaät dieãn-xuaát döôøng nhö khoù hôn vì thieáu “coù taùc-duïng moâi-giôùi vaø vaät lieäu lieân heä”. Ñoùng moät vai naøo, dieãn moät vai naøo, ngöôøi dieãn-vieân “nhaäp vai” nhieàu hay ít laø do ngheä-thuaät cao hay thaáp. Duïng-cuï cuûa dieãn-vieân chính laø thaân-theå mình. Töø mieäng maét , tay chaân ñeán caùch ñi ñöùng, noùi naêng. Nhìn mình vôùi caùi nhìn chuû-quan ñeå nhaän ra öu-ñieåm vai troø mình thuû-dieãn. Nhìn mình

9

vôùi caùi nhìn khaùch quan ñeå nhaän ra khuyeát-ñieåm vai troø mình naém giöõ. Öu-ñieåm thì taän löïc trau-doài theâm, khuyeát-ñieåm thì coá-gaéng goät boû, haàu taâm-traïng ñöôïc thoå-loä. Ngaøy nay, kyõ-thuaät “nhaïc ñeäm” cuõng giuùp “tình-töï” theå-hieän deã-daøng. Ngheä-thuaät cao laø khi dieãn-vieân ñaït ñeán “chaân-thaät” vôùi vai mình ñoùng vaø khoâng coøn moät chuùt gì “kòch” caû.

Nhöng baøn veà ngheä-thuaät soáng thì coù phaàn khoù. Khoù vì quan-nieäm soáng khoâng roõ-raøng, tieâu-chuaån soáng khoâng minh-baïch. Ba caâu hoûi lôùn nhöùt veà con ngöôøi töø xöa tôùi nay vaãn laø:

Con ngöôøi töø ñaâu maø coù? Con ngöôøi soáng ñeå laøm gì? Con ngöôøi cheát seõ ra sao? Töø ba caâu hoûi naøy, coù ngöôøi soáng cuoàng, soáng

voäi. Coù ngöôøi thaáy tieán-trình “sanh, laõo, beänh, töû” thaønh ra chaùn soáng. Caû hai haïng ngöôøi treân khoâng caàn ngheä-thuaät soáng.

Nhöõng ai thaáy mình “nöûa ngöôøi nöûa ngôïm, nöûa ñöôøi-öôi” thì caàn chi ngheä-thuaät soáng.

Nhöõng ngöôøi “soáng treân ñôøi phaûi aên mieáng doài choù” hay “phaûi coù danh gì vôùi nuùi soâng”, ñoâi khi cuõng khoâng caàn ñeán ngheä-thuaät soáng.

Nhöõng ngöôøi cho “ñôøi laø beå khoå”, toái ngaøy lo “giaûi-thoaùt” khoå-ñau thì ngheä-thuaät soáng coù ích gì.

Nhöõng ngöôøi ñoàng hoùa mình vôùi chuùng sinh, khoâng coù linh-hoàn, chæ coù “trí-tueä”. Caùc sinh vaät

10

soáng theo baûn-naêng, khoâng caàn ngheä-thuaät, thì mình naøo coù khaùc chi.

Cuoäc soáng quanh ta ñaày ngheä-thuaät. Nhôø ngheä-thuaät maø phaåm chaát cao-ñeïp, thöïc-thi vöôït troäi trong moïi ngaønh, moïi giôùi, maø chuû ñoäng vaãn laø söï soáng. Neáu chuùng ta ñöa chuû-ñoäng soáng vaøo ngheä-thuaät. Baûn thaân chuùng ta seõ theá naøo, ngöôøi quanh ta seõ ra sao. Vaø vôùi ngheä-thuaät, chuùng ta deã nhaän ra yù-nghóa cuoäc ñôøi vaø caàn Ngheä-Thuaät Soáng Vôùi ...

11

Daãn Nhaäp

SOÁNG

huùng ta coù söï soáng ngay khi coøn laø caùi phoâi-thai trong loøng meï. Chuùng ta ñang soáng vaø suoát caû cuoäc ñôøi treân ñaát chuùng ta

“möu sinh”, lo baûo-veä vaø duy-trì cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Moät tích-taéc tröôùc khi cheát, chuùng ta vaãn soáng. Nhö vaäy, chæ coù caùi cheát môùi laøm chuùng ta heát soáng. Khi heát soáng thì ñeán löông y ñaïi taøi cuõng chaúng theå “caûi töû hoaøn sinh”. Cha meï daãu coù thöông ñöùa con heát soáng cuõng chaúng theå ñem söï soáng cuûa mình chia-xeû cho con. Daãu baäc ñeá-vöông muoán gì ñöôïc naáy cuõng voâ-phöông keùo daøi söï soáng theâm moät khoaûnh-khaéc.

Söï soáng laø gì nhæ? Roman Rolland ñaõ vieát: “Söï soáng khoâng phaûi laø caùi gì lyù-trí laïnh-leõo hay caùi gì con maét chuùng ta thaáy ñöôïc. Nhöng söï soáng laø caùi gì chuùng ta mô-töôûng”. Chöa coù nhaø khoa-hoïc naøo giaûi-nghóa ñöôïc söï soáng. Ngöôøi ta chæ nhaän-bieát söï soáng, chöù chöa giaûi-nghóa ñöôïc söï soáng. Vôùi neàn khoa-hoïc taân-tieán ngaøy nay, ngöôøi ta coù theå giaûi-thích söï caáu-taïo caùc vaät theå, nhöng veà söï soáng thì baát khaû thuyeát minh.

Ngöôøi ta coù theå laøm moät haït gioáng nhaân taïo ñuùng phaåm chaát, hình-theå vaø maøu saéc nhö moät haït gioáng. Ñem phaân-tích vaø quan-saùt, chaúng coù caùch naøo

C

12

phaân-bieät haït gioáng naøo laø haït gioáng nhaân-taïo. Chæ caàn ñem boû xuoáng ñaát vaøi ngaøy, haït gioáng naøo naåy leân moät caùi maàm thì chaéc-chaén haït gioáng ñoù khoâng phaûi laø haït gioáng nhaân taïo.

Trong moät buoåi trieån-laõm veà ñieâu-khaéc, nhaø ñieâu-khaéc ñaõ maát nguû ba ngaøy lieàn vì lôøi noùi cuûa nhaø pheâ-bình tröù danh khi oâng ngaém pho töôïng kieät taùc: Tieác quaù, chæ coøn thieáu moät ñieàu. Cuoái cuøng ngöôøi ngheä-só taøi-ba xin gaëp nhaø pheâ-bình ñeå hoûi cho ra caùi “thieáu moät ñieàu” cuûa mình. Ngöôøi ngheä-só ngaån ngöôøi khi nghe nhaø pheâ-bình traû-lôøi: Chæ coøn thieáu söï soáng thoâi, thì thaät troïn-veïn.

Söï soáng laøm sao taïo ñöôïc? Soáng - ai cuõng nhaän thöùc ñöôïc, nhöng khoâng ai

hieåu ñöôïc. Ñoù laø leõ ñöông nhieân, vì söï soáng khoâng thuoäc veà traàn-giôùi, maø thuoäc veà linh-giôùi. Soáng khoâng phaùt sinh töø vaät chaát, nhöng ñeán töø Thaàn-Linh - töø Ñöùc Chuùa Trôøi haèng soáng. Neân chæ coù Ñöùc Chuùa Trôøi môùi ñuû thaåm quyeàn giaõi-baøy cho chuùng ta veà söï soáng.

Kinh-Thaùnh cho chuùng ta bieát coäi-nguoàn cuûa söï soáng vaø söï soáng cuûa chuùng ta coù töø ñaâu. Saùch Saùng-theá Kyù cho chuùng ta bieát theå naøo Ñöùc Chuùa Trôøi döïng neân loaøi ngöôøi vaø ban cho loaøi ngöôøi söï soáng. Kinh-Thaùnh ghi: “Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi beøn laáy buïi ñaát naén neân hình ngöôøi, haø sanh-khí vaøo loã muõi; thì ngöôøi trôû neân moät loaøi sanh-linh” (Saùng-theá kyù 2:7). Söï soáng laø söï lieân-keát toaøn-bích giöõa Ñöùc Chuùa Trôøi vaø con ngöôøi.

Nhö vaäy, söï SOÁNG laø sanh-khí cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi. Sanh-khí cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi truyeàn vaøo thaân-

13

xaùc con ngöôøi qua ñöôøng hoâ-haáp - “loã muõi”. Vaäy neân, heát thôû laø heát soáng. Con ngöôøi coøn thôû, coøn soáng, laø coøn quan-heä ñeán Ñöùc Chuùa Trôøi haèng soáng. Vì söï quan-heä ñoù maø maïng soáng con ngöôøi quyù-giaù voâ-ngaàn.

Vaøo beänh vieän, chuùng ta coù theå nhìn thaáy nhöõng ngöôøi naèm hoân-meâ, baát ñoäng, voâ tri-giaùc, neáu khoâng coøn chuùt thoi-thoùp thôû thì chuùng ta coù theå nghó ngay ñoù laø caùi xaùc cheát. Daãu vaäy, chaúng ai daùm chaám-döùt caùi “thoi-thoùp”, caùi soáng moûng-manh ñoù. Daàu moûng-manh vaãn raát quí-giaù, moät chuùt soáng vaãn quan-heä ñeán Ñöùc Chuùa Trôøi haèng soáng.

Söï soáng quyù-giaù nhö vaäy maø sao vaãn coù ngöôøi “chaùn soáng” daàu ñang soáng maïnh. Söï soáng quyù-giaù nhö vaäy maø sao vaãn coù ngöôøi “khoâng thieát soáng”, daàu ñang soáng moät cuoäc soáng maø bieát bao ngöôøi theøm-muoán, ao-öôùc. Coù caùi gì truïc-traëc trong söï soáng con ngöôøi?

Phaûi. Söï soáng chuùng ta khoâng coøn tinh-roøng neân soáng khoâng ra soáng. Taïi sao coù tình-traïng naøy. Khoa taâm-lyù chæ luaän veà thöïc-traïng chôù khoâng theå tìm ra caên-nguyeân. Nhöng Kinh-Thaùnh cho chuùng ta bieát taïi sao coù tình-traïng naøy. Soáng vôùi tình traïng “chaùn cheát”, nghóa laø coù “cheát” trong söï soáng.

Chuùng ta gaëp chöõ “cheát” ñaàu tieân trong Kinh-Thaùnh nôi lôøi ñoaùn-ngöõ cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi phaùn daën toå-phuï loaøi ngöôøi laø A-ñam vaø EÂ-va: “Ngöôi ñöôïc töï-do aên hoa-quaû caùc thöù caây trong vöôøn; nhöng veà caây bieát ñieàu thieän vaø ñieàu aùc thì chôù neân aên ñeán; vì moät mai ngöôi aên chaéc seõ cheát” (Saùng-theá kyù 2:16-17). Sau ñoù, EÂ-va ñaõ bò ma-quæ caùm-doã aên

14

traùi caây Ñöùc Chuùa Trôøi caám. A-ñam cuõng aên nöõa. AÊn xong caû hai ñeàu khoâng “cheát”. “Cheát” theo caùch chuùng ta hieåu laø heát thôû, laø khoâng soáng. A-ñam vaø EÂ-va vaãn soáng, soáng theo caùch chuùng ta hieåu laø vaãn thôû, vaãn sinh-hoaït bình-thöôøng.

Khi A-ñam vaø EÂ-va vöøa aên xong traùi caây Ñöùc Chuùa Trôøi caám khoâng ñöôïc aên thì hoï nhaän bieát ngay mình “loõa-loà, beøn laáy laù vaû ñoùng khoá che thaân” (Saùng-theá kyù 3:7). Keå töø giôø phuùt ñoù, söï töông-giao giöõa Ñöùc Chuùa Trôøi vaø loaøi ngöôøi bò caét ñöùt, khoâng coøn nöõa. Kinh-thaùnh cheùp: “Loái chieàu, nghe tieáng Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi ñi ngang qua vöôøn, A-ñam vaø vôï aån mình giöõa buïi caây ñeå traùnh maët Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi (Saùng-theá kyù 3:8). Nhö vaäy, khi Ñöùc Chuùa Trôøi phaùn “ngöôi chaéc cheát” laø noùi veà söï maát töông-giao vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi haèng soáng. Nhaân-loaïi ñang soáng, nhöng thöïc-söï ñoái vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi Haèng-Soáng laø ñang cheát - maát söï lieân-heä vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi Haèng-Soáng. Loaøi ngöôøi töø ñoù ñaõ “cheát” trong hình-thöùc soáng.

Tai ngöôøi ñieác laø caëp tai cheát. Daãu tai vaãn coøn, aâm-thanh vaãn coù, nhöng aâm-thanh khoâng coøn töông-quan taùc-duïng tôùi tai, khoâng coøn lieân-laïc giöõa aâm-thanh vaø tai. Tai ñieác hay tai “cheát”. Ngöôøi muø tuy caëp maét vaãn coøn, maøu-saéc, aùnh-saùng vaãn coù. Nhöng maøu-saéc vaø aùnh-saùng khoâng coøn töông-quan taùc-duïng ñeán maét. Maøu-saéc, aùnh-saùng vaø maét khoâng coøn lieân-laïc ñöôïc vôùi nhau nhö phaûi coù. Maét ñaõ muø hay ñaõ “cheát”.

Con ngöôøi - moät loaøi sanh-linh hieän-höõu, voán coù söï giao-thoâng maät-thieát vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi, Ñaáng

15

Taïo-Hoùa, Ñaáng Haèng-Soáng. Nhöng toäi-loãi ñaõ caét ñöùt söï töông-giao maät-thieát ñoù. Ñöùc Chuùa Trôøi vaãn haèng-höõu, con ngöôøi vaãn hieän-höõu. Nhöng giöõa Ñöùc Chuùa Trôøi vaø con ngöôøi ñaõ maát söï töông-giao nhö ñaùng coù. Con ngöôøi ñaõ “cheát”. Con ngöôøi tuy coù loøng thôø Trôøi, khi gaëp nguy-bieán voâ-phöông giaûi-cöùu thì caàu Trôøi. Trong coâng-vieäc ôû ñôøi, ñoâi khi cuõng bieát “traêm söï nhôø Trôøi”. Taát caû loøng tin-caäy hay taâm-tö höôùng veà Trôøi khoâng coù nghóa laø töông-giao, noái-keát vôùi Trôøi. Söï töông-giao, noái-keát giöõa con ngöôøi vôùi Trôøi voán coù hai chieàu. Ñöùc Chuùa Trôøi vôùi con ngöôøi vaø con ngöôøi vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi. Hieän nay con ngöôøi höôùng-thöôïng, mô-töôûng moät chieàu leân Ñöùc Chuùa Trôøi vôùi mô-öôùc ñöôïc Trôøi thöông ngoù laïi, maø laøm aên khaám-khaù, vinh danh, phuù-quyù ñôøi naøy. Thaät söï, chuùng ta mong höôûng ñöôïc ôn Trôøi hôn laø mong ñöôïc noái-keát vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi. Söï khoâng mong noái-keát ñoù chöùng toû coù caùi “cheát” trong söï soáng cuûa chuùng ta.

Chuùng ta ñang soáng, nhöng söï soáng cuûa chuùng ta ñaõ maát theo aùn-leänh cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi: “Linh-hoàn naøo phaïm toäi thì phaûi cheát” (EÂ-xeâ-chi-eân 18:4). Chuùng ta laø nhöõng töû-toäi ñang soáng chôø cheát, chôø ngaøy thoï hình neân chuùng ta khoâng thöïc soáng.

Daáu hieäu cuûa söï khoâng thöïc soáng laø chaùn-naûn. Nhieàu buoåi saùng, chuùng ta thöùc daäy, ñöùng nôi cöûa soå nhìn ra ngoaøi ñoùn chaøo moät ngaøy môùi. Trôøi trong xanh vôùi maøu hi-voïng. AÙnh-saùng ban mai thaät dòu-daøng töôi-saùng. Theá maø chuùng ta caûm thaáy chaùn naûn, khoâng thieát-tha vôùi söï soáng hieän höõu. Taâm-hoàn chuùng ta chuøng xuoáng, döôøng nhö coù caùi gì cheát-

16

choùc xaâm-chieám hoàn ta. Ta thôû daøi, ueå-oaûi, sinh-löïc ta tuoân ra theo tieáng thôû daøi. Caùi chaùn-naûn ñang huûy-hoaïi caùi soáng cuûa ta.

Chaùn-naûn khoâng phaûi laø moät tình-traïng taâm-lyù maø laø moät trieäu-chöùng bònh-hoaïn taâm-linh baùo cho bieát söï cheát ñang hoaønh-haønh. “Chaùn cheát”. Vôùi taâm traïng naøy, kòch gia danh-tieáng Shakespeare ñaõ noùi moät caâu ñeå ñôøi: To be or not to be, that is the question - Ñôøi ñaùng soáng hay khoâng ñaùng soáng, ñoù laø vaán-ñeà.

Baøo thai trong loøng meï, soáng thuï-ñoäng. Loït loøng meï vaøo ñôøi laø soáng vôùi ñôøi, soáng sanh-ñoäng moät thôøi gian roài cheát.

Cöïu Thoång-Thoáng Reagan lìa ñôøi trong söï thöông-tieác vaø ñöôïc vinh danh cuûa nhaân-daân xöù naøy. Cuoäc ñôøi Thoáng-thoáng gaàn traêm tuoåi bieåu töôïng baèng moät gaïch ngaén giöõa 1911-2004. Cuoäc soáng cuûa chuùng ta quaù ngaén, haïn ñònh trong traêm naêm. Nguyeãn-coâng-Tröù nhìn cuoäc soáng daãu coù ñaït ñeán.

“Ba vaïn saùu ngaøn ngaøy laø maáy Caûnh phuø-du troâng thaáy cuõng nöïc cöôøi”.

Coù theå “nöïc cöôøi” caùch mæa-mai, nhöng “cöôøi” ñöôïc trong cuoäc ñôøi khoâng maáy deã. Cöôøi ñöôïc phaûi bieát soáng ngheä-thuaät. Soáng sao, Kabir (1440-1518), thi-só vaø trieát-gia AÁn-ñoä ñaõ noùi caâu danh ngoân naøy: “Khi ta chaøo ñôøi, moïi ngöôøi chung ta ñeàu cöôøi, rieâng ta thì khoùc. Soáng sao, khi ta lìa ñôøi, moïi ngöôøi chung quanh ta ñeàu khoùc, rieâng ta mæm cöôøi”. Ngheä-thuaät ñaáy.

17

Chöông I

SOÁNG VÔÙI MÌNH (Live for yourself)

18

19

CHAÊM-SOÙC VAØ TRAU DOÀI

on ngöôøi sinh ra laø ñöôïc ngay söï chaêm-soùc cuûa cha-meï vaø ngöôøi thaân. Thieáu söï chaêm-soùc naøy, con ngöôøi khoâng theå keùo daøi cuoäc

soáng. Con ngöôøi khoâng phaûi chæ ñöôïc chaêm-soùc veà theå-

xaùc, maø coøn phaûi ñöôïc chaêm-soùc veà taâm-thaàn vaø taâm linh. Nhöõng ngöôøi con thieáu söï chaêm-soùc veà taâm-thaàn vaø taâm-linh laø moät tai-hoïa cho xaõ-hoäi.

Ñeán tuoåi hieåu-bieát, cha-meï daïy con bieát töï chaêm-soùc mình vôùi söï giuùp-ñôõ cuûa cha-meï vaø ngöôøi thaân. Nhöng khi ñaõ tröôûng thaønh vaøo ñôøi, chuùng ta phaûi bieát töï chaêm-soùc vaø trau-doài mình. Chaêm soùc vaø trau-doài theå-xaùc, taâm-thaàn vaø taâm-linh.

Veà phaàn chaêm-soùc vaø trau-doài theå-xaùc, taâm-thaàn vaø taâm-linh, toâi ñaõ baøn nhieàu qua boán cuoán saùch veà Gia-ñình. ÔÛ ñaây chuùng ta haõy cuøng nhau suy-gaãm veà söï chaêm soùc vaø trau-doài mình ñeå taïo neân thaùi-ñoä (behavior) thích-hieäp vaø ích-lôïi cho cuoäc soáng.

1. Tính töï-tin (self-confidence) Caùi ngöôøi “gioù chieàu naøo nghieâng chieàu ñoù” thöôøng laø

ngöôøi khoân vaët vaø khaù nhaát thôøi. Ngöôøi naøo mô-öôùc thaønh con ngöôøi cuûa moïi ngöôøi muoán, seõ trôû thaønh con ngöôøi quaùi-dò ngay. Haïng ngöôøi naøy thay ñoåi laäp-tröôøng nhö chong-choùng, haïng ngöôøi sôùm haøng toái ñaùnh, chaúng ai daùm hieäp-taùc hay giao-phoù coâng-

C

20

vieäc quan-troïng naøo. Haïng ngöôøi luoân ñau-khoå vì tính “goït chaân cho vöøa giaøy”, vôùi yù-ñònh “ôû sao cho vöøa loøng ngöôøi”.

Chuùng ta laøm vieäc gì khoâng hieäp vôùi sôû-tröôøng thöôøng lo-laéng, vuïng-veà, laøm cho coù, thieáu nhieät tình vaø khoâng bao giôø muoán troå heát taøi-naêng.

Ngöôøi coù tính töï-tin bieát sôû-tröôøng cuûa mình. Sôû-tröôøng coù khi töï mình khaùm phaù ra, coù khi ñöôïc khaùm-phaù bôûi ngöôøi khaùc vaø mình trôû neân “taøi-naêng-môùi-ñöôïc-khaùm-phaù”. Naêng-löïc con ngöôøi seõ troäi hôn, taïo neân nhieät tình khi gaëp ñuùng sôû-tröôøng. Tieàm-löïc trong con ngöôøi cuõng phaùt-huy khi gaëp ñuùng öu-theá.

Ngöôøi coù tính töï tin luoân öôùc-ao trôû thaønh con ngöôøi mình muoán. Töø ñoù, noùi nhöõng ñieàu mình bieát, laøm nhöõng vieäc neân laøm, khoâng bò ai xuùi baåy hay baét-chöôùc.

Ngöôøi coù tính töï tin khoâng ñaùnh giaù mình quaù möùc bôûi nhöõng lôøi nònh-hoùt, taùn-döông, cuõng khoâng haï giaù mình xuoáng bôûi nhöõng lôøi cheâ-bai, ganh-gheùt, ñoá-kî. Ngöôøi coù tính töï tin bieát laéng nghe vaø thaåm-ñònh vôùi loøng töï tin vaø chaân-thaønh.

Ngöôøi coù tính töï tin bieát löôïng söùc mình ñoái vôùi coâng vieäc chôù khoâng duøng thuaät “trang-ñieåm” ñeå bieåu-döông, töï cao töï ñaïi, laïc-quan muø-quaùng. Ngöôøi coù tính töï tin bieát naêng-löïc con ngöôøi coù haïn, ñeå khoûi phaûi than “löïc baát tuøng taâm”, song töï tin “lieäu côm gaép maém”, coù keá-hoaïch thöïc-teá ñeå haønh-ñoäng beàn-vöõng laâu-daøi.

21

Ngöôøi coù tính töï tin phaûi bieát khuyeát-ñieåm, sôû-ñoaûn cuûa mình. Ñöøng maát thì giôø söûa-chöõa khuyeát-ñieåm hay tu-boå sôû-ñoaûn. Ñöøng maát thì-giôø chuù yù ñeán ñieåm yeáu cuûa mình, chi baèng chuù yù ñeán ñieåm maïnh cuûa mình maø phaùt huy. Caàn chi chuù-yù ñeán vieäc mình khoâng theå laøm ñöôïc, coù coá-gaéng laøm cuõng chaúng ra chi, caøng laøm caøng chaùn. Cöù nhaän mình “dôû” ôû phaàn ñoù laø ñuû. Thoâi thì, laøm ngay nhöõng vieäc mình coù theå laøm vaø laøm sao cho khaù, cho hay hôn laø ñöôïc, laø thaønh-coâng ñaáy, caøng laøm caøng “söôùng”. Chính caùi “söôùng” naøy phaùt huy 95% tieàm naêng coøn soùt laïi trong con ngöôøi.

Ngöôøi töï tin thöôøng töï thöôûng cho mình khi ñaït ñöôïc moät keát-quaû daàu raát nhoû. Töï thöôûng laø “vui”, cho noù moät giaù-trò, chôù khoâng phaûi thoûa-maõn. Coù töï thöôûng môùi coù söùc theâm ñeå tieán tôùi. Haõy bieát töï thöôûng cho mình töøng böôùc moät treân ñöôøng ñi ñeán muïc-ñích.

Ñoái vôùi Cô-ñoác nhaân, moãi ngöôøi ñeàu coù sôû-tröôøng thuoäc-linh maø chính Ñöùc Chuùa Trôøi ban cho moãi ngöôøi “theo yù Ngaøi muoán, phaân-phaùt söï ban cho rieâng cho moãi ngöôøi” (I Coâ-rinh-toâ 12:11). Quyù vò Cô-ñoác nhaân muoán bieát sôû-tröôøng thuoäc-linh - aân-töù Thaùnh-Linh naøo mình coù ñeå sanh-ñoäng trong coâng-tröôøng thuoäc-linh. Môøi quyù vò ñoïc cuoán AÂn-Töù Thaùnh-Linh cuûa Muïc-sö Phan-thanh-Bình. xuaát-baûn thaùng 9 naêm 1992.

22

2. Tính traàm-tónh (calm) Böôùc vaøo xaõ-hoäi, khoâng phaûi moïi ngöôøi nhö

mình vaø mình cuõng khoâng theå nhö moïi ngöôøi. Moãi ngöôøi ñeàu coù caù-tính, sôû-thích, muïc-tieâu theo ñuoåi vôùi phöông-thöùc sanh-hoaït cuûa mình.

Caùi xaáu-xa cuûa con ngöôøi laø muoán ngöôøi khaùc gioáng mình. Heã khoâng gioáng mình, khoâng hoøa-hôïp hình saéc, tö-töôûng, theá-lôïi laø thaáy böïc mình, taâm-thaàn chao-ñaûo.

Con ngöôøi ñaûo-ñieân trong moät theá-giôùi ñaûo-ñieân. Con ngöôøi muoán tónh, nhöng “caây muoán laëng maø gioù chaúng ñöøng”. Ñeå ñaùp-öùng caùi öôùc-ao tónh-taâm cuûa con ngöôøi, caùc toân-giaùo ñaõ môû caùc khoùa tónh-taâm ñeå giuùp con ngöôøi tìm ñöôïc giaây-phuùt taâm bôùt xao-ñoäng vaø laëng trong choác laùt.

Tham-döï khoùa tónh-taâm, tröôùc heát laø tôùi moät nôi vaéng-veû, xa-laùnh moïi sanh hoaït xaõ-hoäi. Ngöôøi tham döï maëc chung moät maøu aùo, ai cuõng nhö ai, ñòa-vò, chöùc-töôùc, giaøu-sang chaúng ai maøng tôùi. Suoát ngaøy nghe giaûng Kinh, tuïng-nieäm Kinh, toaøn nhöõng tö-töôûng toát-ñeïp. Gaëp nhau, noùi naêng trong leã-ñoä, hoøa nhaõ hoûi sao taâm khoâng tònh. Qua vaøi ngaøy taâm-tònh, thô-thôùi ra veà, daán thaân vaøo moâi-tröôøng quen thuoäc vôùi nhöõng sinh-hoaït haøng ngaøy trong moät theá giôùi ñieân-ñaûo thì laøm sao tònh ñöôïc. Ngoaïi caûnh chi-phoái noäi taâm. Danh, lôïi, quyeàn tieáp-tuïc laøm khoå con ngöôøi. Muoán taâm tònh phaàn naøo, phaûi taäp ngay trong ñôøi soáng haøng ngaøy. Taäp nhòn tröôùc nhöùt.

23

3. Tính nhòn-nhuïc (patience) Toâi vaãn töï-haøo tieáng Vieät mình hay nhöùt trong

ngoân-ngöõ loaøi ngöôøi. Nhö chöõ “nhòn” laø thaùi-ñoä töø-khöôùc nhu-caàu vì lôïi-ích naøo ñoù. Nhö “nhòn aên” ñeå khoûi coù thaân-hình troøn-laún, ñoâi khi “nhòn ñoùi” ñeå laøm reo, yeâu-saùch ñoái-phöông.

Ñaët tröôùc chöõ “nhòn” laø chöõ “nhöôøng” - nhöôøng-nhòn laø söï suy-tính quyeát-ñònh “nhöôøng” phaàn hôn cho ngöôøi, phaàn thua-thieät mình chòu, ñaønh chaáp-nhaän “nhòn”, töø-khöôùc caùi nhu-caàu baûn-naêng ñoøi-hoûi, töø-khöôùc caùi lyù-trí phaûi-leõ quyeát-ñònh.

Nhieàu ngöôøi raát khí-khaùi, thaø “cheát vinh hôn soáng nhuïc” neân khoâng theå “nhöôøng” hay “nhòn”. Nhieàu ngöôøi thöùc thôøi, ñaønh “bieát” nhöôøng-nhòn hay nhòn-nhuïc chôø thôøi tieán leân, röûa nhuïc. Nhieàu ngöôøi coâ-theá ñaønh “nuoát nhuïc” neân “nhòn” deã-daøng.

Gaëp keû ngang-ngöôïc laán-aùt, ngöôøi khoân-ngoan phaûi bieát “nhöôøng”. Muoán “nhöôøng” baét-buoäc phaûi “nhòn”. Ngöôøi bieát “nhòn” beà-ngoaøi troâng nhö heøn-yeáu, nhöng thaät ra ngöôøi duõng-caûm môùi bieát “nhòn”.

Chöõ ñeå sau chöõ “nhòn” laø “nhuïc” - “nhòn-nhuïc”. “Nhòn” chaúng vinh gì, traùi laïi coøn “nhuïc”. Chaáp nhaän “nhuïc” môùi coù theå “nhòn” ñöôïc. Neân ngöôøi bieát “nhòn” quaû laø ngöôøi duõng-caûm.

Trong vaên-hoïc Trung-Hoa coù ghi laïi theå naøo Haøn-Tín “nhöôøng-nhòn” vaø “nhòn-nhuïc” thaèng coân-ñoà baùn thòt.

24

Chuyeän keå raèng: Haøn-Tín ngöôøi ñaát Hoaøi-aâm nöôùc Sôû ñôøi Taây Haùn thuôû haøn-vi thöôøng caâu caù ôû soâng Hoaøi. Ñöôïc caù ñem ra chôï baùn. Haøn-Tín coù caây göôm ñeo beân caïnh.

Moät hoâm Haøn-Tín ñem caù ra chôï baùn, gaëp teân AÙc-Thieåu ñoùn ñöôøng baûo:

- Baùn caù maø coøn ñeo göôm cho oai, vaäy coù daùm ñaâm ta khoâng?

Haøn-Tín chöa bieát tính sao thì AÙc-Thieåu noùi tieáp: - Neáu khoâng daùm ñaâm thì chui döôùi troân ta maø

qua. Haøn-Tín khoâng do-döï, cuùi mình chui döôùi troân

AÙc-Thieåu. Ngöôøi ôû chôï cöôøi oà, cho Haøn-Tín laø ñöùa heøn-nhaùt. Töø ñoù Haøn-Tín coù theâm caùi teân “ñöùa luoàn troân”.

Veà sau Haøn-Tín giuùp Löu-Bang laäp neân cô-nghieäp Haùn-Trieàu. Haøn-Tín ñöôïc phong laøm Sôû-Vöông. Haøn-Tín goïi AÙc-Thieåu tôùi phong cho chöùc Trung-huùy. AÙc-Thieåu voäi thöa:

- Luùc tröôùc toâi ngu-laäu thoâ-bæ, chaúng bieát ñaïi nhaân maø xuùc-phaïm uy-nghieâm, nay toäi aáy ñöôïc tha cheát laø may, coøn daùm mong ñaâu ñöôïc ban chöùc-töôùc.

Haøn-Tín oân-hoøa baûo: - Ta chaúng phaûi keû tieåu-nhaân hay coá-chaáp, ñem

loøng cöøu-haän. Haønh-ñoäng ñoái-xöû cuûa ngöôi ngaøy xöa xem qua tuy coù veû quaù ñaùng nhöng cuõng laø moät baøi hoïc luyeän chí cho ta. Vaäy nhaø ngöôøi ñöøng tò-hieàm, maø haõy nhaän chöùc ta ban.

25

AÙc-Thieåu lui ra, Haøn-Tín noùi vôùi nhöõng ngöôøi laân-caän raèng:

- Traùng-só ñoù tröôùc kia laøm nhuïc ta. Luùc ta coøn haøn-vi, khoâng theá-löïc gì, neáu ta choáng-cöï, gieát noù ñi thì chöa chaéc ta ñaõ ñöôïc nhö ngaøy hoâm nay. Nhôø ta bieát nhòn-nhuïc neân môùi yeân thaân maø laäp neân coâng danh. Noù giuùp ta ñaáy, neân ta môùi phong thöôûng, chôù khoâng phaûi laø vieäc voâ côù.

Ngöôøi bieát nhòn-nhuïc laø ngöôøi coù ñöùc-ñoä vaø yù-chí cao-cöôøng.

Kinh-Thaùnh daïy Cô-ñoác nhaân: “Chôù voäi gaây ra ñieàu tranh-tuïng” (Chaâm-ngoân 25:8). “Chôù voäi”, chuyeän ñaâu coøn coù ñoù, nhòn ñöôïc môùi coù thôøi-giôø suy-xeùt ñeå lôøi noùi khoûi hoà-ñoà, traùnh ñöôïc haønh-ñoäng traùi-leõ, nhö lôøi ngöôøi xöa khuyeân-daïy “maãn ö söï, nhi thaän ö ngoân” - saùng-suoát trong coâng-vieäc maø caån-thaän trong lôøi noùi.

“Nhòn-nhuïc” phaûi phaùt xuaát töø loøng yeâu-thöông. “Tình yeâu-thöông hay nhòn-nhuïc” (I Coâ-rinh-toâ 13:4). Ngöôøi Cô-ñoác bieát xöû-duïng “yeâu-thöông cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi raûi khaép trong loøng chuùng ta bôûi Ñöùc Thaùnh-Linh ñaõ ñöôïc ban cho chuùng ta” (Roâ-ma 5:5) thì deã nhòn-nhuïc.

Muoán nhòn-nhuïc chaúng nhöõng phaûi “yeâu-thöông”, song coøn phaûi coù thaùi-ñoä “khinh ñieàu sæ-nhuïc” (Heâ-bô-rô 12:2), chaáp-nhaän “ñieàu sæ-nhuïc”, coi thöôøng “ñieàu sæ-nhuïc”, khoâng baän loøng ñeán “ñieàu sæ-nhuïc” laø taâm tònh, vaø naêng-ñoäng “nhòn-nhuïc vui-veû maø chòu moïi söï” (Coâ-loâ-se 1:11).

26

4. Tính töï cheá (self-control) Haàu heát ngöôøi Vieät tò-naïn nhöùt trí traû lôøi khi

coù ngöôøi hoûi lyù-do boû nöôùc ra ñi - Toâi muoán töï-do. Ngöôøi Vieät uøn-uøn boû nöôùc ra ñi, coù leõ ñoù laø

thaønh-quaû toát-ñeïp cuûa nhöõng buoåi hoïc taäp lôøi “baùc”: “Khoâng gì quyù baèng töï-do”.

Töï-do laø gì nhæ? Coá toång-thoáng Hoa-kyø Abraham Lincoln noùi raèng: “Con ngöôøi ta chöa bao giôø tìm ñöôïc ñònh-nghóa xaùc-ñaùng cho hai chöõ töï-do. Vôùi ngöôøi naøy danh-töø ñoù coù nghóa laø: Haõy duøng chính mình vaø thaønh-quaû coâng-vieäc cuûa mình ñeå laøm ñieàu mình thích. Vôùi ngöôøi noï thì laïi laø: Haõy duøng ngöôøi khaùc vaø thaønh-quaû coâng-vieäc cuûa ngöôøi khaùc ñeå laøm ñieàu mình thích. Tuøy theo caùch ngöôøi ta söû-duïng noù. Cuøng moät danh-töø maø laïi chæ-ñònh hai ñieàu khaùc nhau vaø khoâng theå hoøa-hôïp ñöôïc vôùi nhau. Do ñoù môùi coù tình-traïng: Caùi maø ngöôøi naøy goïi laø töï-do, thì ngöôøi khaùc goïi laø ñoäc-taøi chuyeân-cheá”.

Montesquieu laïi mæa-mai: “Töï-do laø ñöôïc quyeàn laøm taát caû nhöõng gì maø luaät-phaùp cho pheùp”. Töï-do ñoái vôùi O. Salacar cuõng trong moät raøng-buoäc khaùc: “Khoâng theå coù töï-do choáng laïi chaân-lyù, khoâng theå coù töï-do choáng laïi vôùi quyeàn-lôïi chung”. Platon xaùc-ñònh: “Töï-do khoâng phaûi laø vaán-ñeà luaät-phaùp hay hieán-phaùp. Chæ töï-do cho ngöôøi naøo thöïc-hieän ñöôïc traät-töï thieâng-lieâng trong noäi-taâm mình vaø chaáp-thuaän cho mình nhöõng quy-luaät chính-xaùc laøm cho con

27

ngöôøi coù theå töï mình cheá-ngöï ñöôïc mình. Nghóa laø con ngöôøi chæ ñöôïc töï-do, khi naøo ñaõ chòu theo ñònh-luaät tinh-thaàn goàm coù: nhaân-ñaïo, loøng traéc-aån, vò-tha vaø nhieàu tính khaùc khoâng töø ngoaøi baét-buoäc phaûi coù, maø laø do caù-nhaân mình ñaõ töï löïa-choïn, nhöõng ñöùc tính giuùp cho loaøi ngöôøi coù theå soáng chung vôùi nhau”.

“Con ngöôøi coù theå töï mình cheá-ngöï ñöôïc mình”. “Töï mình cheá-ngöï ñöôïc mình” khoâng deã, nhöng vaãn “coù theå” vôùi yù-chí kieân-cöôøng.

Vua Sa-loâ-moân khoân-ngoan ñaõ nhaän-ñònh: “Ngöôøi naøo chaúng cheá-trò (self-control) loøng

mình, Khaùc naøo moät caùi thaønh hö-naùt, khoâng coù vaùch

ngaên” (Chaâm-ngoân 25:28) Con ngöôøi laø sinh vaät “thích ñuû thöù” do caûm-

quan: Maét, muõi, tai, löôõi, thaân vaø yù thuùc-ñaåy vaø “soáng theo tö-duïc mình, laøm troïn caùc söï ham-meâ cuûa xaùc-thòt vaø yù-töôûng chuùng ta” (EÂ-pheâ-soâ 2:3). Laøm sao “coù theå töï mình cheá-ngöï ñöôïc mình” trong “söï ham-meâ cuûa xaùc-thòt vaø yù-töôûng (khaùt-voïng) chuùng ta”.

Chuùng ta “coù theå töï mình cheá-ngöï ñöôïc mình” vôùi phöông-thöùc lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Moïi söï ñeàu coù pheùp laøm, nhöng chaúng phaûi moïi söï ñeàu coù ích; moïi söï ñeàu coù pheùp laøm, nhöng chaúng phaûi moïi söï ñeàu laøm göông toát. Chôù ai tìm lôïi rieâng cho mình, nhöng ai naáy haõy tìm lôïi cho ngöôøi khaùc” (I Coâ-rinh-toâ 10:23-24). Cöù nghó ñeán “ñieàu coù ích” vaø “ñieàu

28

laøm göông toát”, cöù nghó ñeán “lôïi rieâng cho mình”, ñoàng thôøi nghó ñeán “lôïi cho ngöôøi khaùc” laø “coù theå töï mình cheá-ngöï ñöôïc mình”, laø haïn-cheá ngay “ñieàu coù pheùp laøm”. Ngöôøi “coù theå töï mình cheá-ngöï ñöôïc mình” baét-buoäc phaûi nghó tröôùc khi haønh-ñoäng.

Ñôøi soáng trong gia-ñình vaø ngoaøi xaõ-hoäi, 90 phaàn traêm nhöõng raéc-roái, nhöõng khoù-khaên xaûy ra laø do lôøi noùi. Caùi khoù nhaát trong ñôøi soáng laø cheá-ngöï lôøi noùi. Chuùng ta “coù pheùp” noùi cho haû giaän, cho ra leõ, cho ñaõ, vaø taát nhieân lôøi noùi tuoân ra phaàn nhieàu theo caûm-xuùc hôn laø lyù-trí maø luùc bình-thöôøng ta khoâng daùm noùi vaø tai-haïi khoù löôøng. Daãu “cheá-ngöï” ñöôïc caûm-xuùc, noùi phaûi-leõ, töø-toán. Nhöng xeùt raèng coù noùi cuõng voâ-ích thì neân “cheá-ngöï ñöôïc mình” khoâng noùi, chôø dòp thuaän-tieän, “khi ñaùng noùi haõy noùi moät vaøi lôøi laønh giuùp ôn cho vaø coù ích cho ngöôøi nghe ñeán” (EÂ-pheâ-soâ 4:29). Ngöôøi bieát töï-cheá thöôøng nghó môùi noùi thay vì noùi xong môùi nghó.

Khi ta ñoái-ñaùp vôùi ngöôøi ñang giaän-döõ vôùi mình, chaéc-chaén chuùng ta khoâng theå naøo töï-cheá. Chuùng ta ñaõ bò ngöôøi giaän-döõ ñieàu-khieån chuùng ta. Neáu chuùng ta töï-cheá, bieát yeân-laëng, ngöôøi giaän-döõ ñaõ bò chuùng ta chi-phoái.

Töï-cheá laø phöông-thöùc taïo söùc-maïnh cho chính mình. Phao-loâ quyeát-ñònh töï-cheá, oâng tuyeân-boá: “Song toâi ñaõi thaân-theå toâi caùch nghieâm-khaéc, baét noù phaûi phuïc” (I Coâ-rinh-toâ 9:27). “Baét noù phaûi phuïc” thì khoâng theå yeáu ñöôïc.

29

Cô-ñoác nhaân yeâu meán Chuùa coù theâm naêng-löïc “töï mình cheá-ngöï ñöôïc mình”. Tröôùc khi haønh-ñoäng: “Haõy xeùt ñieàu chi vöøa loøng Chuùa” EÂ-pheâ-soâ 5:10).

5. Tính lòch-söï (gentleness) Trong caùc cuoäc hoïp, chuùng ta thöôøng duøng lôøi

môû ñaàu khi caàn thöa gôûi: Kính thöa quyù oâng baø, anh chò em. Ngöôøi Myõ thöa quyù baø tröôùc quyù oâng: Ladies and Gentlemen. Thoâi thì “Lady First” ôû xöù naøy cuõng ñöôïc, nhöng taïi sao laïi coù tónh-töø “gentle” - lòch-söï, meàm-maïi tröôùc “men” quyù oâng.

“Gentle Ladies” coù veû hôïp lyù hôn vì phaùi nöõ voán chuoäng maûnh-mai, meàm-maïi. Coù leõ ngöôøi ta khoâng daùm duøng “Gentle Ladies” vì khoâng hôïp caûnh ña soá phuï-nöõ ôû xöù naøy.

“Gentlemen” ñeå goïi nhöõng ngöôøi ñaøn oâng lòch-söï, meàm-maïi. Laø nhöõng ngöôøi ñaøn oâng khoâng coøn laø “ngöïa hoang”, maø ñaõ ñöôïc huaán-luyeän “thuaàn-thuïc”. Kinh-thaùnh thöôøng ghi nhaän “meàm-maïi, lòch-söï vôùi khieâm-nhöôøng. “Phaûi khieâm-nhöôøng (humble) ñeán ñieàu, meàm-maïi (gentle) ñeán ñieàu” (EÂ-pheâ-soâ 4:2).

Ngöôøi lòch-söï phaûi bieát “khieâm-nhöôøng”. Coù nhöõng vò chöõ-nghóa moät boà, baèng caáp moät

xaáp, nhöng khi ñöôïc ñeà-cöû laøm vieäc naøy, vieäc noï, ñaõ kheùo-leùo töø-choái, hoaëc coù laøm cuõng laøm cho coù. Gaëp khoù-khaên moät chuùt thì than vaén thôû daøi, luùc naøo cuõng nhaän mình laø “taøi sô ñöùc baïc”. Hoï khieâm-nhöôøng chaêng? Khoâng, hoï nhu-nhöôïc.

30

Ñöùc khieâm-nhöôøng coù theå coi laø vieân kim-cöông saùng choùi trong moïi ñöùc taùnh “thieän” cuûa con ngöôøi. Laø ñöùc-taùnh “töï haï mình xuoáng”, “coi ngöôøi khaùc nhö toân-troïng hôn mình” (Phi-líp 2:8,3).

Caùi thôøi xa xöa, myõ ñöùc naøy ñöôïc moïi giôùi trong thieân-haï coá taâm thöïc taäp. Khi coøn ñi hoïc, daãu hoïc cao ñeán ñaâu cuõng chæ daùm xöng mình laø “tieåu-sinh” - moät anh hoïc troø nhoû, chôù ñaâu daùm xeáp mình vaøo haøng trí-thöùc. Laøm aên khaù, taäu ñöôïc ngoâi nhaø khang-trang ñeán ñaâu cuõng chæ daùm giôùi-thieäu laø “teä-xaù”, moät caùi nhaø toài, chôù ñaâu daùm gaén baûng “bieät thöï”. Laøm ñeán vua thieân-haï cuõng xöng laø “quaû nhaân” - ngöôøi coâ-ñoäc caàn thaàn-daân giuùp-ñôõ ñeå laøm xong söù-maïng Trôøi trao. Ñeán ñôøi Taàn Thuûy Hoaøng môùi xöng “Traãm” - Ta, thay Trôøi trò thieân-haï. Ngay caùc baäc tu-haønh, ñaïo-só cuõng caûm thaáy mình laø “baàn taêng, baàn ñaïo” chôù khoâng phaûi laø “ñaïi” vôùi “thöôïng”. Caùc ngöôøi haàu-vieäc Chuùa töï nhaän mình laø “ñaày-tôù” II Coâ-rinh-toâ 4:5) chôù khoâng phaûi laø ... cha.

Caùi thôøi baây giôø, caùi thôøi quaûng-caùo, caùi thôøi phoâ-tröông, caùi thôøi ñeà-cao thì ñöùc khieâm-nhöôøng phaûi ñöôïc goùi-gheùm ñaët vaøo moät choã khieâm-nhöôøng trong cuoäc soáng. Thay vì khieâm-nhöôøng chuùng ta laïi kieâu-ngaïo, töï quaûng-caùo, töï phoâ-tröông, töï ñeà-cao vaø thaáy ngay thieáu lòch-söï.

Thieáu lòch-söï chaúng toát-ñeïp gì, coù khi coøn röôùc hoïa vaøo thaân. Ngöôøi xöa noùi: “Khuaát kyø giaû naêng xöû chuùng; hieáu thaéng giaû taát ngoä ñòch”

31

Nhuùn mình deã xöû vôùi ngöôøi, Neáu hay hieáu thaéng gaëp ngöôøi choáng ngay” Caûnh haøng Luïc Hieäu-naêng cuûa ñöùc khieâm-nhöôøng ngaøn ñôøi

baát di. Ñöùc khieâm-nhöôøng khoâng cho pheùp chuùng ta phoâ-tröông, khoe-khoang ñeå ngöôøi ta “neå”. Nhöng cho pheùp chuùng ta chöùng-toû khaû-naêng ñeå thieân-haï chaáp-nhaän mình “phuïc-vuï”. Ngöôøi khieâm-nhöôøng haàu-heát laø ngöôøi thaät taøi-ba, thaät ñaïo-ñöùc, nhöng luùc naøo cuõng caûm-nhaän mình chæ laø moät ngöôøi, moät ngöôøi ôû giöõa moïi ngöôøi cuøng tình ñoàng loaïi, neân coù theå hoøa vôùi moïi ngöôøi daàu khoâng ñoàng. Ngöôøi khieâm-nhöôøng haàu-heát laø ngöôøi coù loøng yeâu-thöông, laø ngöôøi töï haï mình xuoáng baèng ngöôøi ñoái dieän ñeå thoâng-caûm vôùi hoï, hieåu hoï, lieân-keát cuøng hoï vôùi hi-voïng ñem hoï leân baèng mình. Ngöôøi khieâm-nhöôøng thöôøng coù cô hoïc-hoûi. Ngöôøi xöa noùi: “tam nhaân ñoàng haønh, taát thò höõu sö” - ba ngöôøi ñoàng haønh, taát coù moät vò thaày, theá naøo cuõng hoïc ñöôïc ñieàu gì ñoù, song chôù laøm “thaày ñôøi”. Lòch-söï laø vaäy.

6. Tính kieân-trì (persistence) Thô nguï-ngoân cuûa La Fontaine coù chuyeän

cuoäc ñua giöõa thoû vaø ruøa. Neáu ñaùnh caù, chaúng ai ngu “baét” ruøa. Theá maø keát-thuùc cuoäc ñua, ruøa thaéng. Thoû bieát mình chaïy nhanh neân khoâng lo chaïy maø chæ maõi aên chôi. Ruøa bieát mình chaäm neân laàm-luõi boø töøng böôùc moät vaø cuoái cuøng ñeán möùc tröôùc thoû.

32

Tieáng Vieät mình coù caâu “nhanh-nhaåu ñoaûng khoâng baèng chaäm chaéc”.

Nhieàu ngöôøi taøi-gioûi nhöng khoâng thaønh-coâng chæ vì thieáu kieân-trì. Laøm vieäc gì thaáy trôû-ngaïi moät chuùt laø boû, thaáy khoâng ñaït ñöôïc nhö yù laø boû hay “thoûa-maõn non”. Taùnh kieân-trì khoâng phaûi laø cöù maûi-mieát laøm, nhöng kieân-trì laøm theo quy-trình:

Quy-trình ñeå tieán tôùi haønh ñoäng phaûi laøm gì khôûi ñaàu baèng nhaän-thöùc (perception) moät söï vieäc. Moãi söï vieäc coù theå moät luùc cho chuùng ta treân hai möôi nhaän-thöùc khaùc nhau. Song moät nhaän-thöùc quan-troïng baét chuùng ta phaûi suy-nghó vaø yù-töôûng (thought) naåy sanh - lyù-trí. Con tim döï phaàn vôùi caûm-xuùc (feeling), sau ñoù ñöa ñeán yù-ñònh (intention) vaø keát-thuùc laø haønh-ñoäng (action) - laøm. Sau khi haønh-ñoäng - laøm, chuùng ta nhìn söï vieäc, thaåm-ñònh vaø baét ñaàu trôû laïi nhaän-thöùc (perception) veà haønh-ñoäng cuûa mình, khôûi ñaàu moät quy-trình tieáp-theo. Caùi quy-trình: Nhaän-thöùc (perception) - YÙ-töôûng (thought) - Caûm-xuùc (feeling) - YÙ-ñònh (intention) - Haønh-ñoäng (action) giuùp cho vieäc chuùng ta laøm chính-xaùc hôn vaø toát-ñeïp hôn.

Kieân-trì theo quy-trình naøy theá naøo cuõng thaønh-coâng.

Phao-loâ trong coâng-vieäc Chuùa, oâng kieân-trì. Cuoäc ñôøi cuûa Phao-loâ raát thaønh-coâng ngoaøi ñôøi. OÂng töï-haøo laø moân-ñeä cuûa giaùo-sö danh-tieáng thôøi baáy giôø laø Ga-ma-li-eân (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 22:2). Tröôùc

33

khi ñaàu-phuïc Chuùa Jeâsus, Phao-loâ cuõng thaønh-coâng trong coâng-cuoäc baét-bôù tín-ñoà Ñaáng Christ. Ngöôøi “coù troïn quyeàn caùc thaày teá-leã caû phoù cho, ñaëng baét troùi heát thaûy nhöõng ngöôøi caàu-khaån danh Ngaøi”. “Sau-lô (Phao-loâ) laøm taøn-haïi Hoäi-Thaùnh, saán vaøo caùc nhaø, duøng söùc maïnh baét ñôøn oâng, ñôøn baø boû tuø” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 9:14; 8:3).

Sau khi Phao-loâ ñaàu-phuïc Chuùa, trôû neân söù-ñoà cuûa Ngaøi. Phao-loâ khoâng kieân-trì trong sôû-hoïc cuûa mình, nhöng kieân-trì veà moät moân hoïc môùi. Phao-loâ taâm-söï veà söï kieân-trì hoïc cuûa oâng nhö vaày: “Nhöng vì côù Ñaáng Christ, toâi ñaõ coi söï lôøi cho toâi (söï thaønh-coâng ôû ngoaøi ñôøi) nhö laø söï loã, vì söï nhaän bieát Ñöùc Chuùa Jeâsus Christ laø quyù hôn heát, Ngaøi laø Chuùa toâi, vaø toâi vì Ngaøi lieàu boû moïi ñieàu lôïi ñoù. Thaät, toâi xem nhöõng ñieàu ñoù nhö rôm-raùc, haàu cho ñöôïc Ñaáng Christ, vaø ñöôïc ôû trong Ngaøi, ñöôïc söï coâng-chính, khoâng phaûi coâng-chính cuûa toâi bôûi luaät-phaùp maø ñeán, beøn laø bôûi ñöùc-tin ñeán Ñaáng Christ maø ñöôïc, töùc laø coâng-chính ñeán bôûi Ñöùc Chuùa Trôøi vaø ñaõ laäp leân treân ñöùc-tin cho ñeán noãi toâi ñöôïc bieát Ngaøi, vaø quyeàn-pheùp söï soáng laïi Ngaøi, vaø söï thoâng-coâng thöông-khoù cuûa Ngaøi, laøm cho toâi neân gioáng nhö Ngaøi trong söï cheát Ngaøi, mong cho toâi ñöôïc ñeán söï soáng laïi töø trong keû cheát (nhö Chuùa Jeâsus)” (Phi-líp 3:7-11). Phao-loâ kieân-trì ñeå “cho toâi neân gioáng nhö Ngaøi”. Daàu vaäy, Phao-loâ vaãn kieân-trì tieáp. Phao-loâ noùi tieáp: “AÁy khoâng phaûi toâi ñaõ giöït giaûi roài, hay laø ñaõ ñeán nôi troïn-laønh roài ñaâu, nhöng toâi ñöông chaïy haàu cho giöït

34

ñöôïc, vì chính toâi ñaõ ñöôïc Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ giöït laáy roài” (Phi-líp 3:12).

Nhieàu ngöôøi sau khi ñaït ñöôïc thaønh-coâng naøo ñoù, ñaõ ngoài xuoáng vui-höôûng söï thaønh coâng vaø queân ñi tieán-trình cho nhöõng ngaøy coøn laïi cuûa mình. Thieáu kieân-trì laø boû lôõ cô-hoäi ñaït ñeán nhöõng thaønh-quaû khaùc. Kieân-trì laø phöông-caùch giöõ mình trong sinh-hoaït cuûa doøng ñôøi. Toâi thích caâu Kinh-Thaùnh noùi veà thôøi-ñieåm chaám-döùt cuoäc ñôøi treân ñaát nhö vaày: “Phöôùc thay cho ngöôøi cheát laø ngöôøi cheát trong Chuùa. Ñöùc Thaùnh-Linh phaùn: Phaûi, vì nhöõng ngöôøi aáy nghæ-ngôi khoûi söï khoù-nhoïc, vaø vieäc laøm mình theo sau” (Khaûi-huyeàn 14:13). Chæ coù söï cheát môùi chaám döùt söï kieân-trì veà “vieäc laøm mình”.

7. Tính chaáp-nhaän (acceptance) Chuùng ta khoâng theå kieân-trì neáu khoâng chòu

hoïc bieát chaáp-nhaän. Caùi khoù chaáp-nhaän nhaát laø thaát-baïi. Ngöôøi xöa ñaõ giuùp ta chaáp-nhaän thaát-baïi baèng caâu “thaát-baïi laø meï thaønh-coâng”.

Moãi moät laàn thaát-baïi laø moät laàn loøng töï-tin bò toån-thöông. Moãi laàn thaát-baïi laø ñöôïc ngöôøi quen bieát ñaùnh giaù mình theo söï thaát-baïi.

Caùi boùng ñeøn ñieän maø ngaøy nay chuùng ta söû-duïng laø thaønh-töïu cuûa 1200 laàn thaát-baïi cuûa Edison khi laøm “sôïi toùc” trong boùng ñieän.

Moãi laàn thaát-baïi, chuùng ta thöôøng coù theâm “thaày ñôøi” pheâ-phaùn, chæ veõ cho ta veà coâng-vieäc cuûa mình. Chuùng ta laéng nghe, nhöng haõy nhôù caùch nhìn cuûa ngöôøi ñôøi chaúng ai gioáng ai, goùc ñoä nhìn cuûa

35

moãi ngöôøi ñeàu khaùc. Vì côù ñoù, chuùng ta laéng nghe vaø suy-xeùt, ruùt-tæa nhöõng baøi hoïc töø nôi thaát-baïi. Ñaây laø nhöõng kinh-nghieäm quyù-baùu. Caøng thaát-baïi, caøng ñaày kinh-nghieäm, chính caùi ñaày kinh-nghieäm taïo neân “meï thaønh coâng”.

Thaát-baïi laø vieäc ñöông nhieân trong coâng-vieäc, laø moät giai-ñoaïn, chôù khoâng phaûi ñoaïn keát cuûa cuoán saùch ñôøi ngöôøi.

Vôùi tinh-thaàn chaáp-nhaän thaát-baïi, chuùng ta mæm cöôøi theo luaät ñònh “coù thaéng coù thua, coù thua coù thaéng”.

Nheï hôn thaát-baïi, phaûi noùi ñeán chaáp-nhaän khoå-naïn, khoù-khaên. Caâu noùi ñeå ñôøi cuûa Nguyeãn-baù-Hoïc: “Ñöôøng ñi khoù, khoâng khoù vì ngaên soâng caùch nuùi, nhöng khoù vì loøng ngöôøi ngaïi nuùi e soâng”. “Soâng” “nuùi” laø nhöõng khoå-naïn, khoù-khaên baét gaëp treân haønh-trình. “Loøng ngöôøi ngaïi nuùi e soâng” laø khoâng chaáp-nhaän khoå-naïn, khoù-khaên treân haønh-trình, laø thaáy “khoù”, vaø ñoâi khi boû cuoäc.

Laï moät ñieàu, con ngöôøi ít khi ñöôïc reøn-luyeän, nung-ñuùc trong caûnh “möa thuaän gioù hoøa”, “aên sung maëc söôùng”. Traùi laïi, trong caûnh “möa thuaän gioù hoøa”, “aên sung maëc söôùng” noù laøm cho con ngöôøi “muï” ra.

Trong ñôøi soáng, khoâng ít thì nhieàu chuùng ta ñeàu gaëp khoå-naïn, khoù-khaên. Töø-choái chaúng ñaëng thì phaûi chaáp-nhaän. Nhöng chaáp-nhaän tieâu-cöïc, cho laø soá Trôøi ñaõ ñònh, “thoâi ñaønh nhaém maét ñöa chaân, ñeå xem con Taïo xoay vaàn ñeán ñaâu”. Chaáp nhaän caùch naøy khoâng khaù ñöôïc. Nhìn khoå-naïn, khoù-khaên, chæ thaáy khoå-

36

naïn, khoù-khaên thì theâm khoå-naïn, khoù-khaên vaø thaønh ngöôøi mang daáu-aán khoå-naïn, khoù-khaên suoát ñôøi. Phaûi chaáp-nhaän tích-cöïc - “taän nhaân löïc môùi tri thieân maïng”. Laï laém, con ngöôøi phaàn nhieàu ñöôïc reøn-luyeän, nung-ñuùc trong khoå-naïn, khoù-khaên. Khoå-naïn, khoù-khaên saûn-sinh löïc thích-öùng, khoáng-cheá khoå-naïn, khoù-khaên, vaø tieàm-naêng linh-ñoäng ñeå thoaùt khoå-naïn, vöôït khoù-khaên.

Nhöõng ngöôøi thaønh-coâng trong ñôøi ñeàu traûi qua moät thôøi khoå-naïn, khoù-khaên. Chuùng ta khoâng thaáy khoå-naïn, khoù-khaên cuûa hoï, maø chæ thaáy thaønh-quaû cuûa hoï. Tieáng Anh coù caâu “No Cross, No Crown” - khoâng coù thaäp-töï giaù, khoâng coù maõo trieàu thieân.

Haõy chaáp-nhaän khoå-naïn, khoù-khaên nhö moät thaùch-thöùc trong ñôøi soáng. Haõy ñaïp leân, daãm leân khoå-naïn, khoù-khaên maø böôùc tôùi. Chính khoå-naïn, khoù-khaên laø kích-thích toá cho tinh-thaàn phaán-ñaáu. Theá thì coøn ñôïi gì maø khoâng chaáp-nhaän khoå-naïn, khoù-khaên.

Nheï hôn khoå-naïn, khoù-khaên, phaûi noùi ñeán chaáp-nhaän sai-laàm. Ngöôøi xöa ñaõ noùi: “Nhaân voâ thaäp toaøn” - khoâng coù ngöôøi naøo toaøn-veïn, taát phaûi sai-laàm. Chuùng ta thöôøng sai-laàm töø trong tö-töôûng, lôøi noùi ñeán haønh-ñoäng, nhöng laïi raát khoù cho chuùng ta chaáp-nhaän sai laàm cuûa mình.

Sai-laàm cuûa mình bò vaïch ra, chuùng ta thöôøng baøo-chöõa hôn laø chaáp-nhaän. Hôn theá nöõa, ngöôøi khaùc thaáy sai-laàm cuûa mình chöa chaéc ñuùng. Trong

37

moät cuoán saùch toâi vieát “vinh thaân phì da”, ngöôøi baïn toâi khoâng thaáy sai-laàm chính taû, maø thaáy sai-laàm vì doát. Thay vì “gia” laø nhaø, toâi laïi vieát “da” laø da thòt. Anh cho raèng toâi vieát “da” vì aán-töôïng thaân-hình ñaãy-ñaø ôû xöù naøy. Toâi ñaønh chaáp-nhaän loãi-laàm do “doát”, chôù khoâng phaûi loãi chính-taû, ñeå anh thaáy “saùng-suoát”.

Thaät ra, vôùi tinh-thaàn chuû-quan, chuùng ta khoù thaáy loãi-laàm cuûa mình. Ñöôïc ngöôøi chæ cho bieát loãi-laàm laø moät ñieàu ñaùng quyù. Coù hoïa-só veõ böùc tranh ngöôøi côõi ngöïa. OÂng ñeå böùc tranh tröôùc phoøng tranh vaø laéng nghe nhöõng lôøi pheâ-bình cuûa ngöôøi döøng laïi ngaém tranh. Moät anh thôï giaøy, ñaõ nhaän ra loãi-laàm veà ñoâi giaøy cuûa ngöôøi côõi ngöïa vaø noùi leân söï sai-laàm aáy. Ngöôøi hoïa-só nghe ñöôïc, ñeâm hoâm ñoù ñaõ veõ laïi cho ñuùng nhö lôøi ngöôøi thôï giaøy nhaän-ñònh. Saùng hoâm sau, ngöôøi thôï giaøy ñi qua, thaáy ñoâi giaøy ñaõ ñöôïc chöõa laïi. Chaøng höùng chí noùi ñeán loãi laàm cuûa con ngöïa, quaàn aùo cuûa ngöôøi kî maõ. Chaøng hoïa-só phaûi böôùc ra, voã vai ngöôøi thôï giaøy vaø nhaéc ngöôøi thôï giaøy ñöøng ñi quaù ñoâi giaøy.

Sai laàm cuûa ngöôøi nhìn thaáy, chöa chaéc ñaõ laø sai-laàm cuûa mình. Thi-só Töôøng-Löu khaúng ñònh, “ai cheâ ta, khoâng theå laø thaày ta”. Nhöng neáu nhôø ngöôøi maø ta thaáy roõ sai-laàm cuûa mình, thì chaáp-nhaän laø caùch haønh-xöû toát nhaát ñeå caûi-tieán.

Toâi gia-nhaäp vaøo hoäi ngöôøi vieát Cô-ñoác nhaân (Christian Writers) vaø ñöôïc hoïc hoûi nhieàu ñeå traùnh

38

loãi-laàm trong nhöõng cuoán saùch mình vieát. Moãi cuoán saùch vieát xong phaûi ñöa cho 5 ngöôøi ñoïc coù khaû-naêng nhìn thaáy loãi-laàm cuûa mình.

1. Ngöôøi ñoïc ñeå chænh-ñoán chöõ vaø cuù-phaùp - loãi-laàm chính-taû vaø loãi-laàm vaên-phaïm.

2. Ngöôøi ñoïc ñeå xeùt laïi nhöõng taøi-lieäu tröng-daãn coù ñuùng vaø ñaùng tin-caäy khoâng.

3. Ngöôøi ñoïc ñeå xem coù tö-töôûng, laäp-luaän traùi nghòch nhau. Nhieàu tröôøng-hôïp chöông naøy “ñoái choïi” chöông kia.

4. Ngöôøi ñoïc ñaùnh daáu hoûi (?) nhöõng choã khoâng roõ-raøng, toái nghóa, caàn phaûi vieát laïi.

5. Ngöôøi ñoïc ñaùnh daáu taêng (<) nhöõng choã caàn laøm saùng-toû vaán-ñeà vaø ñaùnh daáu giaûm (>) nhöõng choã caàn bôùt röôøm-raø.

Vôùi ngöôøi Myõ, nhieàu ngöôøi coù “baûn-laõnh” nhìn thaáy loãi laàm trong vaên-chöông, ñöôïc traû tieàn ñeå ñoïc. Vôùi ngöôøi Vieät, vaán-ñeà naøy “nhieâu-kheâ” voâ cuøng.

Trong nhieàu laõnh-vöïc, thieáu ngöôøi “chuyeân-moân” nhìn ra loãi-laàm “ñuùng”. Cuõng may, nhieàu luùc chuùng ta cuõng töï nhaän ra loãi-laàm cuûa mình, nhöng chaáp-nhaän söûa hay boû qua cuõng laø moät vaán-ñeà.

Haõy töï chaêm-soùc vaø trau-doài mình, haàu ít ra chuùng ta cuõng coù ñöôïc 7 tính tình caàn-thieát cho cuoäc soáng thaêng-tieán.

39

Coù ngöôøi ñaõ luaän veà deã khoù nhö vaày: DEÃ VAØ KHOÙ

Deã laø khi ta pheâ-bình ngöôøi khaùc, vaø khoù laø khi ta caûi-thieän chính baûn thaân mình

Deã laø khi ta ñeå xaûy ra sai laàm, vaø khoù laø khi ta hoïc töø sai-laàm ñoù.

Deã laø khi ta buoàn-böïc vì ñieàu gì ñoù maát ñi, vaø khoù laø khi ta quan-taâm ñuû ñeán ñieàu ñoù ñöøng ñeå laøm maát.

Deã laø khi ta nghó veà moät vieäc, vaø khoù laø khi ta ngöøng suy-nghó vaø baét ñaàu haønh-ñoäng.

Deã laø khi ta nghó xaáu veà ngöôøi khaùc, vaø khoù laø khi ta cho hoï nieàm tin.

Deã laø khi ta nhaän, vaø khoù laø khi ta cho.

Deã laø khi ta ñoïc ñieàu hay vaø khoù laø khi ta thöïc hieän noù.

40

KHI ...

Khi sung-söôùng, khi bình-an, vui-veû Ca-ngôïi Ngaøi ban phöôùc-haïnh trieàn-mieân Khi hoaïn-naïn, khi buoàn-raàu, than-thôû Tìm-kieám Ngaøi daâng troïn noãi nieàm rieâng Khi yeân-tónh, khi moät mình traàm-laëng Thôø-laïy Ngaøi, loøng cung-kính thieâng-lieâng Khi ñau-ñôùn, khi moäng ñôøi tan-vôõ Tin-caäy Ngaøi, tinh thong mean voâ-bieân Trong moïi luùc, moïi thôøi-gian cuoäc soáng Taï-ôn Ngaøi, taï-ôn maõi trong tim.

Töôøng-Löu Chuyeån yù sang thô lôøi

Happy moments, praise God Difficult moments, seek God Quiet moments, worship God Painful moments, trust God Every moment, thank Good

41

NHAÄN-ÑÒNH

hieán-tröôøng soâi-boûng, chính-tröôøng caêng-thaúng, muoán hieåu phaàn naøo tình-theá, khoâng chi baèng môû tôø baùo ra tìm muïc “nhaän-ñònh”

ñoïc tröôùc. Nhöõng tôø-baùo chuyeân veà laõnh-vöïc chuyeân-moân

ñeàu coù baøi “nhaän-ñònh”. Ngöôøi vieát giöõ muïc “nhaän-ñònh” ñeàu coù trình-ñoä cao trong laõnh-vöïc chuyeân-moân, coù oùc phaân-tíùch tinh-töôøng vaø suy-xeùt caën-keõ. Thieáu moät trong ba yeáu-toá naøy, thì “nhaän-ñònh” hôøi-hôït vaø sai-laàm.

Ñöôøng ñôøi laø moät chieán tröôøng, “bieát mình, bieát ngöôøi traêm traän traêm thaéng”. “Bieát mình”, nhaän ñònh veà mình quaû thaät khoâng deã.

Ñöùc Khoång-töû hoûi thaày Töû-Loä: Theá naøo laø ngöôøi trí? Thaày Töû-Loä thöa: Ngöôøi trí laø ngöôøi laøm theå naøo ñeå ngöôøi ta bieát mình. Thaày Töû-Loä laø ngöôøi vuï ngoaïi, chæ caàn cho ngöôøi ta bieát mình, hieåu mình laø ñöôïc. Ñöùc Khoång-Töû khen: Nhaø ngöôi noùi vaäy cuõng khaù goïi laø ngöôøi coù hoïc vaán.

Ñöùc Khoång-Töû ñem caâu hoûi ñoù hoûi thaày Töû-Coáng. Thaày Töû-Coáng thöa: Ngöôøi trí laø ngöôøi bieát ngöôøi. Thaày Töû-Coáng laø ngöôøi queân mình maø chæ nghó tôùi ngöôøi. Ñöùc Khoång-Töû khen: Nhaø ngöôi noùi vaäy cuõng khaù goïi laø ngöôøi coù hoïc-vaán.

C

42

Ñöùc Khoång-Töû ñem caâu hoûi ñoù hoûi thaày Nhan-Hoài. Thaày Nhan-Hoài thöa: Ngöôøi trí laø ngöôøi bieát mình. Thaày Nhan-Hoài khoâng phaûi laø ngöôøi töï-kyû heïp-hoøi maø laø ngöôøi bieát nhaän-ñònh saâu-xa. Coù bieát mình môùi tu-tænh, môùi lo caûi-hoùa ñeå trôû neân ngöôøi hay ngöôøi gioûi. Ñöùc Khoång-Töû phaûi khen: Nhaø ngöôi noùi nhö vaäy ñaùng ñöôïc goïi laø baäc só quaân-töû. Laø baäc thöôïng-löu trong xaõ-hoäi, coù ñöùc-haïnh, coù hoïc-vaán.

Bieát mình. Gaït boû nhöõng tö-töôûng, nhöõng haønh-ñoäng töï doái mình, töï löøa mình. Ñöùng veà moät phöông-dieän naøo ñoù, chuùng ta coù theå noùi khoâng ai hieåu mình baèng mình. Nhöng thaät ra treân nhieàu bình-dieän chuùng ta khoâng theå töï bieát mình, hoaëc coù bieát chaêng, cuõng bieát trong laàm-laïc hoaëc thieáu chính-xaùc.

Ta coù moät xe hôi toát, khoâng coù nghóa laø ta toát. Ta dieän moät boä ñoà ñeïp, troâng lòch-söï chöa haún ta laø ngöôøi ñeïp vaø lòch-söï. Ta coù moät ñòa-vò cao-troïng trong xaõ-hoäi maø laïi ñinh-ninh ta laø ngöôøi cao-troïng thì thaät laø chöa bieát mình. Tieác thay, chuùng ta thöôøng nhìn mình qua laêng-kính hoïc-thöùc, ñaïo-ñöùc, ñòa-vò, ngheà-nghieäp, tieàn-baïc, thuaän hay nghòch caûnh, sôû tröôøng cuøng sôû ñoaûn. Neân caùi bieát veà ta noù leäch-laïc, noù meùo-moù.

Ngaøy nay, nhôø khoa taâm-lyù hoïc vaø phaân-taâm hoïc, ngöôøi ta coù theå bieát mình khaù hôn. Ngöôøi khoâng bieát mình nöõa, ôû moät möùc-ñoä naøo ñoù seõ bò ngöôøi ñôøi goïi laø ngöôøi ñieân.

43

Khoâng moät ai coù ñuû khaû-naêng ñeå bieát mình toaøn-dieän vì con ngöôøi ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi döïng neân nhö lôøi Ngaøi phaùn: “Chuùng ta haõy laøm neân loaøi ngöôøi, nhö hình ta vaø theo töôïng ta” vaø loaøi ngöôøi ñöôïc döïng neân “gioáng nhö hình Ñöùc Chuùa Trôøi” (Saùng-theá kyù 1:26-27). Vôùi neàn khoa-hoïc taân-tieán ngaøy nay, ngöôøi ta môùi hieåu ñoä hôn hai möôi phaàn traêm veà con ngöôøi.

Chuùng ta cuøng nhau nhaän-ñònh veà nhöõng ñieàu chuùng ta coù caàn trong cuoäc soáng. Ñieàu chuùng ta caàn chung. Chuùng ta caàn nhau nhöõng gì naøo? Caàn nhau laø mình caàn ngöôøi vaø ngöôøi caàn mình. Ngöôøi khoâng coù mình laø thieáu, mình khoâng coù ngöôøi thì chaúng ñuû. Ñaây vaøi caùi caàn cuûa ngöôøi vaø cuõng cuûa mình.

Yeâu-thöông Trong xaõ-hoäi loaøi ngöôøi, soáng chung vôùi nhau laø

ñuïng chaïm tö-töôûng, quyeàn-lôïi. Nhöng nhôø tình yeâu maø “chín boû laøm möôøi”, “moät traêm choã leäch cuõng keâ cho baèng”.

Vaên-haøo Leùon Tolstoi ñaõ soáng moät cuoäc ñôøi vôùi moät noäi-taâm khaéc-khoaûi, daèn-vaët, aân-haän, baên-khoaên chæ vì khoâng roõ yù-nghó cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Daàu ñaõ 82 tuoåi, oâng vaãn boû nhaø ra ñi ñeå tìm cho ñöôïc yù-nghóa ñích-thöïc cuûa ñôøi ngöôøi. Roài sau ñoù, oâng ñaõ cheát aâm-thaàm taïi moät thaønh phoá nhoû.

Leùon Tolstoi ñaõ ñem thaéc-maéc trong taâm-tö gôûi vaøo moät chuyeän ngaén nhan-ñeà laø “Ngöôøi Ta Soáng Baèng Gì?” Coát chuyeän coù ba nhaân-vaät chính laø baùc thôï giaøy Simon vôùi vôï laø Matriona vaø moät ñöùa treû teân laø Michel. Theo caâu chuyeän, Michel laø moät

44

thieân-thaàn bò Trôøi ñaøy xuoáng traàn-gian maø Simon ñaõ nhaët ñöôïc beân ngoâi nhaø nguyeän. Tröôùc khi Michel bò ñaøy, Trôøi ñaõ baûo chaøng: Ngöôi seõ hieåu trong con ngöôøi coù gì, con ngöôøi ñöôïc höôûng gì, vaø caùi gì laøm soáng con ngöôøi.

Trong saùu naêm soáng trong nhaø baùc thôï giaøy, Michel chæ cöôøi coù ba laàn. Moãi laàn chaøng cöôøi, vì chaøng ñaõ tìm ra moät yù nghóa cho cuoäc soáng.

Nuï cöôøi thöù nhöùt cuûa Michel, khi chaøng hieåu trong con ngöôøi coù tình yeâu.

Nuï cöôøi thöù hai cuûa Michel, khi chaøng thaáy con ngöôøi ta khoâng tri-thöùc ñöôïc nhöõng nhu-caàu thieát-yeáu cuûa thaân-xaùc mình.

Nuï cöôøi thöù ba cuûa Michel, khi chaøng nhaän thöùc ñöôïc ngöôøi ta khoâng soáng vì nhöõng nhu-caàu theå-xaùc, maø soáng vì tình-yeâu.

Neáu caát boû tình yeâu ra khoûi con ngöôøi laø ngöôøi ta ñaõ ruùt chaát maën ra khoûi muoái, chaát ngoït ra khoûi maät, coøn gì voâ vò cho baèng. Lôøi Kinh-Thaùnh daïy raèng: “Chuùng ta phaûi yeâu-thöông laãn nhau” (I Giaêng 3:11), vaø “tình yeâu-thöông phaûi cho thaønh-thaät” (Roâ-ma 12:9).

Thô, vaên, nhaïc ca-ngôïi tình yeâu ñaày-daãy nhöng chaúng bao giôø ñuû. Môû mieäng noùi yeâu-thöông laø thaáy cao-thöôïng ngay. Nhöng haønh-ñoäng bôûi yeâu-thöông “thaønh-thaät” quaù hieám-hoi nhö boùng maùt ôû giöõa sa-maïc vaäy.

Quyù vò muoán nhaän-ñònh veà yeâu-thöông cuûa mình, môøi quyù vò laáy buùt vaø gaïch döôùi ñieàu quyù vò ñaõ töøng

45

“haønh-ñoäng” trong phaân ñoaïn Kinh-Thaùnh noùi veà yeâu-thöông.

“Tình yeâu-thöông hay nhòn-nhuïc; tình yeâu-thöông hay nhôn-töø; tình yeâu-thöông chaúng ghen-tò, chaúng khoe mình, chaúng leân mình kieâu-ngaïo, chaúng laøm ñieàu traùi-pheùp, chaúng kieám tö-lôïi, chaúng noùng giaän, chaúng nghi-ngôø söï döõ, chaúng vui veà ñieàu khoâng coâng-bình, nhöng vui trong chaân-lyù. Tình yeâu-thöông hay dung-thöù moïi söï, tin moïi söï, nín-chòu moïi söï” (I Coâ-rinh-toâ 13:4-7).

Hoã-trôï Ngöôøi Vieät mình coù caâu nhaéc-nhôû: “Moät caây laøm

chaúng neân non, ba caây chuïm laïi neân hoøn nuùi cao”. Trong Quoác-vaên Giaùo-khoa thö coù caâu chuyeän

moät nhaø giaøu kia tuyeân boá khoâng caàn ai heát. Moät ñeâm oâng naèm mô thaáy maáy ngöôøi taù ñieàn ñem traâu ñeán traû laïi oâng vaø baûo oâng caøy ruoäng cuûa oâng, oâng ñi mua saém gì cuõng khoâng ai baùn, hoï baûo oâng töï laøm laáy. Chaúng nhôø ai ñöôïc vieäc gì caû, chaúng ai theøm giuùp oâng. OÂng hoaûng sôï, theùt leân moät tieáng vaø tænh daäy, moà-hoâi ñoå ra nhö taém. Töø ñoù oâng heát phaùch loái vaø toû ra bieát ôn moïi ngöôøi.

Bieát bao ngöôøi thaønh-coâng treân ñöôøng ñôøi laø nhôø vaøo söï hoã-trôï cuûa ngöôøi khaùc. Hoã-trôï tinh-thaàn cuõng caàn nhö hoã-trôï vaät-chaát. Hoã-trôï yù-kieán cuõng caàn nhö hoã-trôï sinh-löïc. Coù muïc-ñích ñi tôùi, chaúng ai aâm-thaàm laëng-leõ böôùc ñi trong coâ-ñôn. Ngöôøi coù muïc-ñích thöôøng toû ra cho ngöôøi quen thaân ñeå tìm söï hoã-trôï haàu coù theå ñaït ñeán ñieàu mình mong muoán. Ngöôøi

46

ñau-yeáu muoán laønh maïnh phaûi caäy ñeán thaày thuoác, döôïc-phaåm. Nhöng ñöôïc baø-con, baïn-beø thaêm-vieáng laø caûm thaáy “khoûe” phaàn naøo, cuõng laø söï hoã-trôï caàn-thieát ñeå mau bình-phuïc.

Söï hoã-trôï cuõng laø moät ngheä-thuaät. Baát cöù ai, trong vieäc laøm, trong moät muïc-ñích hoï ñang theo ñuoåi ñeàu caàn söï hoã-trôï töø ngöôøi chung-quanh. Hoã-trôï tinh-thaàn maïnh-meõ nhaát laø lôøi khen, khoâng phaûi lôøi khen xaõ-giao maø lôøi khen chaân tình. Töø em nhoû ba tuoåi ñeán ngöôøi giaø taùm chín chuïc tuoåi vaãn thích lôøi khen chaân tình. Taát nhieân chuùng ta chæ khen nhöõng thaønh-coâng nho-nhoû ñeå hoï caûm thaáy giaù-trò vaø böôùc tôùi nhöng thaønh-coâng keá-tieáp.

Hoûi thaêm veà coâng-vieäc hoï ñang theo ñuoåi cuõng laø moät hoã-trôï ñaùng keå. Hoï raát vui vì coù ngöôøi quan-taâm ñeán coâng-vieäc vaø muïc-ñích cuûa hoï. Laø cô-hoäi cho hoï baøy-toû öôùc mô.

Neáu hoï ñang gaëp phaûi khoù-khaên naøo ñoù maø ta coù theå chia-xeû ñöôïc, ñoù laø hoã-trôï thöïc-teá. Nhieàu khi hoã-trôï thöïc-teá chaúng bao nhieâu, nhöng nhôø ñuùng luùc maø vöôït qua khoûi khoù-khaên thì ngöôøi ñöôïc hoã-trôï nhôù ôn, vaø ngöôøi hoã-trôï cuõng coù nieàm vui khoâng nhoû.

Ñoâi khi mình hoã-trôï ngöôøi, nhöng ñeán mình laïi thieáu ngöôøi hoã-trôï thöïc-teá. Trong tình-huoáng ñoù, haõy hoïc theo tinh-thaàn Phao-loâ. Phao-loâ ôû tuø, khoâng ñöôïc “thaêm nuoâi”, oâng vieát thö cho nhöõng ngöôøi thaân quen: “Anh em vaãn töôûng ñeán ñieàu ñoù laém, nhöng khoâng coù dòp tieän” (Phi-líp 4:10). “Khoâng coù dòp-tieän” khoâng coù phöông-tieän, hoaøn-caûnh chöa cho

47

pheùp, neân chöa hoã-trôï ñöôïc thì buoàn-phieàn laøm chi. Ñoâi khi chuùng ta cuõng vaäy. Chuùng ta caàn hoã-trôï nhau.

Khích-leä Nguyeãn-baù-Hoïc ñaõ noùi moät caâu ñeå ñôøi: “Ñöôøng ñi

khoù, khoâng khoù vì ngaên soâng caùch nuùi, nhöng khoù vì loøng ngöôøi ngaïi nuùi e soâng”. Chính caùi “loøng ngöôøi ngaïi” naøy maø caàn coù söï khích-leä cuûa ngöôøi xung-quanh.

Ngöôøi choàng, sau moät chuyeán laøm aên thaát baïi lôùn, coi nhö bò phaù-saûn. Chaøng chaùn-naûn toät cuøng, coi nhö traéng tay, coi nhö phaûi laøm laïi töø ñaàu. Ngöôøi vôï ñeán beân chaøng aâu-yeám kheõ noùi:

- Anh maát heát taát caû roài. Khoâng sao, coøn em. Chaøng lieàn ñöùng leân, neùt aâu-saàu tröôùc ñaây vaøi giaây coøn baùm chaët treân göông maët chaøng vuït bieán. Chaøng mæm cöôøi, oâm laáy vôï.

- Coøn em, ñuû cho anh roài. Chuùng ta chaéc seõ taùi-döïng söï-nghieäp.

Moät lôøi khích-leä ñuùng luùc laø moät luoàng sinh-khí môùi, coù naêng-löïc ñaåy lui chaùn-naûn, laøm soáng laïi hi-voïng. Lôøi khích-leä theâm söùc cho söï chòu-ñöïng, laøm söï nhaän-thöùc saùng-toû vaø khích-ñoäng yù-chí kieân-trì.

Cô-ñoác nhaân chuùng toâi raát may-maén vì coù lôøi Kinh-Thaùnh khích-leä trong moïi tröôøng-hôïp. Naøy nheù:

Laøm toát cho ngöôøi, ñöôïc lôøi caûm-ôn chaúng bao nhieâu, maø lôøi oaùn-traùch hôi nhieàu. Kinh-nghieäm naøy laøm cho chuùng ta “meät-nhoïc veà söï laøm laønh”. Lôøi

48

Kinh-Thaùnh khích-leä: “Chôù meät-nhoïc veà söï laøm laønh, vì neáu chuùng ta khoâng treã-naûi, thì ñeán kyø, chuùng ta seõ gaët” (Ga-la-ti 6:9).

Moät vaøi caâu Kinh-Thaùnh khích-leä chuùng ta: Luùc lo-laéng - “Haõy trao moïi ñieàu lo-laéng mình

cho Ngaøi, vì Ngaøi hay saên-soùc anh em” (I Phi-e-rô 5:7)

Luùc buoàn-phieàn - “Chôù lo phieàn chi heát, nhöng trong moïi söï haõy duøng lôøi caàu-nguyeän, naøi-xin, vaø söï taï-ôn maø trình caùc söï caàu-xin cuûa mình cho Ñöùc Chuùa Trôøi. Söï bình-an cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi vöôït quaù moïi söï hieåu-bieát, seõ giöõ-gìn loøng vaø yù-töôûng anh em trong Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ” (Phi-líp 4:6-7)

Luùc sôï-haõi - “Daàu khi toâi ñi trong truõng boùng cheát, toâi seõ chaúng sôï tai-hoïa naøo; vì Chuùa ôû cuøng toâi” (Thi-Thieân 23:4).

Luùc thieáu-thoán - “Toâi bieát chòu ngheøo heøn, cuõng bieát ñöôïc dö-daät. Trong moïi söï vaø moïi nôi, toâi ñaõ taäp caû, daàu no hay ñoùi, daàu dö hay thieáu cuõng ñöôïc. Toâi laøm ñöôïc moïi söï nhôø Ñaáng ban theâm söùc cho toâi” (Phi-líp 4:12-13).

Luùc hoaïn-naïn - “Vì söï hoaïn-naïn nheï vaø taïm cuûa chuùng ta sanh cho chuùng ta söï vinh-hieån cao-troïng ñôøi-ñôøi, voâ-löôïng voâ bieân” (II Coâ-rinh-toâ 4:17).

Trong moïi tröôøng-hôïp lôøi naøy ñuû khích-leä chuùng ta: “Moïi söï hieäp laïi laøm ích cho ngöôøi yeâu-meán Ñöùc Chuùa Trôøi, töùc laø cho ngöôøi ñöôïc goïi theo yù-muoán Ngaøi ñaõ ñònh” (Roâ-ma 8:28).

49

Con-caùi Chuùa chaêm ñoïc, hoïc Kinh-Thaùnh thì baát cöù caûnh traïng naøo, tình-huoáng naøo cuûa chuùng ta ñeàu coù lôøi Kinh-Thaùnh khích-leä.

Söï khích-leä tuyeät-vôøi nhaát chính laø Chuùa Jeâsus, Ñaáng ñang ngöï trong moãi Cô-ñoác nhaân. Lôøi Kinh-Thaùnh khích-leä chuùng ta: “Nhìn xem Ñöùc Chuùa Jeâsus, laø coäi-reã vaø cuoái cuøng cuûa ñöùc-tin, töùc laø Ñaáng vì söï vui-möøng ñaõ ñaët tröôùc maët mình, chòu laáy thaäp-töï giaù, khinh ñieàu sæ-nhuïc, vaø hieän nay ngoài beân höõu ngai Ñöùc Chuùa Trôøi. Vaäy, anh em haõy nghó ñeán Ñaáng ñaõ chòu söï ñoái-nghòch cuûa keû toäi-loãi döôøng aáy, haàu cho khoûi moûi-meät sôøn loøng” (Heâ-bô-rô 12:2-3).

Khích-leä laø caùch laøm cho ngöôøi ta yeân loøng tin-töôûng. Chuùng ta caàn ngöôøi coù ñöùc-tin vaø kinh-nghieäm khích-leä chuùng ta treân ñöôøng ñôøi ñeå vöôït “nuùi”, qua “soâng” daàu laø “khoù”.

Phaûn-öùng Phaûn-öùng laø moät luaät thieân-nhieân trong vuõ-truï vaø

trong con ngöôøi. Trong con ngöôøi phaûn-öùng veà theå-xaùc maïnh nhöùt, roài ñeán phaûn-öùng taâm-hoàn vaø yeáu nhöùt laø phaûn-öùng taâm-linh.

Phaûn-öùng trong moãi ngöôøi laïi raát khaùc nhau, chaúng nhöõng khaùc nhau theo vaät-lyù, maø coøn khaùc nhau theo hoaøn-caûnh vaø moâi-tröôøng.

Phaûn-öùng cuõng bieåu-loä tö-caùch, söï hieåu-bieát vaø söï khoân-ngoan.

Moät ngöôøi noùi xaáu ta, phaûn-öùng cuûa ta theá naøo? Ta noåi giaän vì töï-aùi hay bình-tónh suy xeùt duyeân-côù khieán ngöôøi noùi xaáu ta. Chuùng ta ñoái phoù theo yù-chí

50

hay theo caûm-xuùc. Ñoái phoù theo yù-chí laø khoân-ngoan. Söï khoân-ngoan ñoøi hoûi söï suy-xeùt vaø caû söï caûm-thoâng.

Chuùng ta thöôøng “khoân-ngoan theo maét” mình (Chaâm-ngoân 26:5), nhöng chaéc gì ñaõ “khoân-ngoan”. Chuùng ta phaûi laéng nghe phaûn-öùng nhöõng ngöôøi chung quanh veà mình. Ngöôøi xöa cho raèng: “Ngöôøi hieåu-bieát cheâ ta laø thaày ta”. Ngaøy nay khoâng coøn quan-nieäm naøy nöõa, khoâng ai cheâ ñuùng maø coù theå laøm “thaày ta”. Cheâ khen chæ laø phaûn-öùng coù khi ñuùng, coù khi sai. Nhöng khi chuùng ta nhaän-ñònh vaø phaûn-öùng ñuùng thì nhö lôøi Kinh-Thaùnh ghi: “Ngöôøi khoân-ngoan quôû-traùch loã tai hay nghe, khaùc naøo moät caùi voøng vaøng, moät ñoà trang-söùc baèng vaøng-roøng vaäy” (Chaâm-ngoân 25:12). Laøm vieäc gì maø coù ngöôøi khen, ngöôøi cheâ laø keå nhö vieäc ñoù coù giaù-trò naøo ñoù roài.

Khoân-ngoan Thi-nhaân Traàn-keá-Xöông baøn veà Daïi Khoân nhö

vaày: Theá söï ñua nhau noùi daïi khoân, Bieát ai laø daïi, bieát ai khoân? Khoân ngheà côø-baïc laø khoân daïi. Daïi choán vaên-chöông aáy daïi khoân. Maáy keû neân khoân ñeàu coù daïi, Laøm ngöôøi coù daïi môùi neân khoân. Caùi khoân ai cuõng khoân laø theá, Môùi bieát traàn-gian keû daïi khoân.

51

Thaät söï khoù pheâ-phaùn “bieát ai daïi, bieát ai khoân?” Khoân-ngoan nhö Laõo-Töû vaãn bò hoïc-giaû Laâm-ngöõ-Ñöôøng cheâ laø daïi. OÂng vieát trong cuoán “Importance De La Vie” coù caâu “Lao Tsen est un sacreù idiot” - Laõo-Töû laø moät keû chí ngu. OÂng cho Laõo-Töû ngu-daïi vì khoâng bieát höôûng-thuï cuoäc ñôøi. Khoâng bieát coù saùch naøo noùi veà caùi ngu-daïi cuûa Laâm-ngöõ-Ñöôøng cheâ Laõo-Töû ngu khoâng?

Chuùng ta thöôøng bò ngöôøi khaùc sæ-vaû laø ngu laø daïi. Laâu laâu chuùng ta cuõng aâm-thaàm töï nhaän: Mình thaät laø ngu; theá maø daïi. Nhöng chuùng ta thöôøng cho mình laø khoân-ngoan, daàu laø thöù khoân ... vaët. Nhaø thoâng-thaùi J. Michel vaãn deø-daët veà caùi khoân cuûa mình. OÂng noùi: “Khoân-ngoan chính laø bieát nghi-ngôø söï khoân-ngoan cuûa mình”. Kinh-Thaùnh daïy: “Chôù cho mình laø khoân-ngoan” (Roâ-ma 12:16).

Chuùng ta chaúng ai coù ñuû söï hieåu-bieát vaø khoân-ngoan ôû ñôøi. Caùi khoân cuûa con ngöôøi goàm laïi chæ ñuû chöùa trong moät caùi tuùi - “tuùi khoân” cuûa nhaân-loaïi. Söï hieåu-bieát ngaøy nay chuùng ta coù do söï ñoùng goùp hieåu-bieát cuûa nhaân-loaïi traûi qua caùc ñôøi. Söï khoân-ngoan cuûa ngöôøi giuùp chuùng ta khoâng ít trong cuoäc soáng ôû ñôøi.

Con ngöôøi khoân-ngoan chôù. Nhöng khoân-ngoan theå naøo thì khoù xaùc-ñònh quaù. Kinh-Thaùnh coù noùi ñeán maáy loaïi khoân-ngoan. Thaùnh Gia-cô daïy raèng: “Trong anh em coù ngöôøi naøo khoân-ngoan thoâng-saùng chaêng? Haõy laáy caùch aên-ôû toát cuûa mình maø baøy-toû

52

vieäc mình laøm bôûi khoân-ngoan nhu-mì maø ra. Nhöng neáu anh em coù söï ghen-töông cay-ñaéng vaø söï tranh-caïnh trong loøng mình, thì chôù khoe mình vaø noùi doái nghòch cuøng chaân-lyù. Söï khoân-ngoan ñoù chaúng phaûi töø treân maø xuoáng ñaâu; traùi laïi noù thuoäc veà ñaát, veà xaùc-thòt, veà ma-quæ. Vì ôû ñaâu coù nhöõng ñieàu ghen-töông tranh-caïnh aáy, thì ôû ñoù coù söï loän-laïo vaø ñuû moïi thöù aùc. Nhöng söï khoân-ngoan töø treân maø xuoáng thì tröôùc heát laø thanh-saïch, sau laïi hoøa-thuaän, tieát-ñoä, nhu-mì, ñaày-daãy loøng thöông-xoùt vaø boâng-traùi laønh, khoâng coù hai loøng vaø giaû-hình” (Gia-cô 3:13-17)

Trong phaân ñoaïn Kinh vaên treân, chuùng ta thaáy coù hai loaïi khoân-ngoan:

a. Khoân-ngoan “thuoäc veà ñaát, veà xaùc-thòt, veà ma-quæ”.

Khoân-ngoan “thuoäc veà ñaát” laø khoân-ngoan tìm lôïi cho mình maø thoâi, khoâng keå ñeán lôïi haïi cuûa ngöôøi khaùc. Kinh-Thaùnh daïy raèng: “Moãi ngöôøi trong anh em chôù chaêm veà lôïi rieâng mình, nhöng phaûi chaêm veà lôïi keû khaùc nöõa” (Phi-líp 2:4).

Khoân-ngoan “veà xaùc-thòt” laø khoân-ngoan tìm söï thoûa-maõn duïc-voïng mình, laø ngöôøi “laáy buïng mình laøm chuùa mình, vaø laáy söï xaáu-hoå cuûa mình laøm vinh-hieån, chæ tö-töôûng veà caùc vieäc theá-gian maø thoâi” (Phi-líp 3:19).

Khoân-ngoan “veà ma-quæ” laø “khoân-kheùo veà söï laøm döõ” (Roâ-ma 1:30). Haäu-quaû cuûa söï khoân-ngoan naøy laø “coù söï ghen-töông cay-ñaéng vaø söï tranh-caïnh ...

53

coù söï loän-laïo vaø ñuû moïi thöù aùc”. Trong gia-ñình vaø ngoaøi xaõ-hoäi ñang loän-laïo vaø ñaày-daãy toäi aùc chæ vì coù quaù nhieàu ngöôøi coù söï khoân-ngoan “thuoäc veà ñaát, veà xaùc-thòt, veà ma-quæ”.

b. Khoân-ngoan töø thieân-thöôïng - “Khoân-ngoan töø treân maø xuoáng”.

Bieåu-loä khoân-ngoan naøy laø: “tröôùc heát laø thanh-saïch”- “Thanh-saïch” trong caên-baûn bôûi söï tin-nhaän Ñöùc Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình ñeå ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi tha heát moïi toäi-loãi - “thanh-saïch”. Ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi “choïn chuùng ta trong Ñaáng Christ, ñaëng laøm neân thaùnh (thanh-saïch) khoâng choã traùch ñöôïc tröôùc maët Ñöùc Chuùa Trôøi” (EÂ-pheâ-soâ 1:4). Roài bieát ñöôïc “yù-muoán cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi laø khieán anh em neân thaùnh; töùc laø phaûi laùnh söï oâ-ueá” (I Teâ-sa-loâ-ni-ca 4:3). Neân ngöôøi khoân-ngoan phaûi bieát laùnh xa toäi-loãi, ñeán noãi “baát cöù ñieàu gì töïa nhö ñieàu aùc thì phaûi traùnh ñi” ( I Teâ-sa-loâ-ni-ca 5:22).

Keá ñeán laø “hoøa-thuaän” - laø “ôû vôùi nhau caùch nhaân-töø, ñaày-daãy loøng thöông-xoùt, tha-thöù nhau nhö Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ tha-thöù anh em trong Ñaáng Christ vaäy” (EÂ-pheâ-soâ 4:32). Nhaân-töø vaø tha-thöù laø phöông-caùch xöû söï cuûa ngöôøi khoân-ngoan.

Tieáp theo laø “tieát-ñoä” - Laø kieàm-cheá sao cho chöøng-möïc. Khoâng ñeå duïc-voïng xui-khieán, khoâng ñeå ngoaïi-caûnh chi-phoái. Ngöôøi khoân-ngoan yù-chí vöõng-vaøng, “chaúng ñeå söï gì baét-phuïc ñöôïc toâi” (I Coâ-rinh-toâ 6:12).

54

Cuoái cuøng laø “nhu-mì, ñaày-daãy loøng thöông-xoùt vaø boâng-traùi laønh, khoâng coù hai loøng vaø giaû-hình”. “Khoân-ngoan” laø gaám “nhu-mì” laø hoa. “Khoân-ngoan nhu-mì” nhö gaám theâu hoa. “Ñaày-daãy loøng thöông-xoùt vaø boâng-traùi laønh” ra töø khoân-ngoan nhaân-töø. Vaø bôûi loøng chaân-thaät thì chaúng theá “coù hai loøng vaø giaû-hình”.

Naøo chuùng ta cuøng nhau nhaän ñònh mình coù khoân-ngoan, vaø khoân-ngoan naøo?

Kinh-nghieäm Ñi xin vieäc, coù nhöõng vieäc ñoøi hoûi kinh-nghieäm,

coù nhöõng vieäc khoâng ñoøi hoûi kinh-nghieäm. Coù nhöõng ngöôøi ngheøo laïi giaøu kinh-nghieäm, coù nhöõng ngöôøi giaøu laïi thieáu kinh-nghieäm. Kinh-nghieäm trong laõnh-vöïc naøo ñeàu coù chuùt töï-haøo vaø coù theå laøm “thaày ñôøi” cho ai ñoù caàn hoïc kinh-nghieäm cuûa mình.

Kinh-nghieäm cuûa ngöôøi ñôøi ñaõ goùp phaàn lôùn vaøo cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Kinh-nghieäm cuûa ngöôøi ñôøi ñoâi khi ñöôïc ñuùc-keát thaønh quy-luaät ñeå chuùng ta tuaân theo. Ngöôøi Vieät ta coù moät soá kinh-nghieäm ñaõ thaønh ca-dao, tuïc-ngöõ.

Chöa coù ñaøi khí töôïng, kinh-nghieäm cho bieát “Maây xanh thì naéng, maây traéng thì möa”; “Moáng daøi trôøi luït, moáng cuït trôøi möa”; “Kieán caùnh vôõ toå bay ra, baõo taùp möa sa gaàn tôùi”; “Kieán ñen tha tröùng leân cao, theá naøo cuõng coù möa raøo thaät to” v.v.

Chaúng caàn hoïc veà khoa taâm-lyù, kinh-nghieäm tình tröôøng cho ta hay: “Yeâu nhau, yeâu caû ñöôøng ñi, gheùt nhau,

55

gheùt caû toâng chi, hoï haøng”; “Chöûa quen ñi laïi cho quen, tuy raèng cöûa ñoùng maø then khoâng caøi” ; “Dao vaøng caét ruoät maùu rôi, ruoät ñau chaúng maáy baèng lôøi em than”; “Choán öôùc-mô laát lô maø hoûng, nôi tình côø laïi ñoùng nhaân-duyeân” v.v.

Chuùng ta coù nhöõng kinh-nghieäm rieâng, vaø moãi kinh-nghieäm chuùng ta ñeàu phaûi traû giaù. Caùi giaù phaûi traû ñoù laø loãi-laàm. Nathan Gilkarov ñònh nghóa “kinh-nghieäm” nhö vaày: “Experience is just what old fools call their mistakes” - Kinh-nghieäm chæ laø nhöõng ngu-daïi ñaõ qua ñöôïc ñònh danh laø loãi-laàm. Muoán ñôõ traû giaù, chuùng ta phaûi hoïc kinh-nghieäm nôi ngöôøi khaùc. Vaø ngöôøi khaùc cuõng caàn kinh-nghieäm cuûa mình.

Ñieàu quan-troïng laø phaûi nhaän ñònh kinh-nghieäm mình coù ôû laõnh vöïc naøo.

Nhôù laïi thôøi xa xöa, khi coøn ôû Ñaø-laït, baïn toâi laø moät tay laùi xe moâ-toâ phaân-khoái lôùn thaønh-thaïo ñaõ gaëp tai-naïn gaàn boû maïng chæ vì ngöôøi baø con lôùn tuoåi ñöôïc chôû ñi du-ngoaïn thaùc Prenn. Ngöôøi baø con ngoài phía sau xe laø daân chaøi löôùi. Khi ñoå doác xuoáng ñeøo, queïo phaûi caû ngöôøi laãn xe ñeàu nghieâng haún veà phía phaûi. Nhöng kinh-nghieäm cuûa ngöôøi ñi ghe, khi ghe nghieâng veà phía phaûi thì ngöôøi phaûi nghieâng veà phía traùi ñeå giöõ thaêng-baèng. Ngöôøi baø con khi thaáy xe nghieâng veà phía phaûi, voäi-vaøng theo “kinh-nghieäm” nghieâng haún veà phía traùi, vaø caùi xe maát thaêng-baèng lia hai ngöôøi xuoáng ñöôøng, bò thöông naëng. Sau tai-naïn, ngöôøi baø con chuyeân chaøi-löôùi coù theâm kinh-nghieäm khi ñöôïc chôû treân xe hai baùnh.

56

Nhaän-ñònh veà kinh-nghieäm mình coù thuoäc laõnh-vöïc naøo ñeå xöû-duïng ñuùng choã vaø giuùp-ích cho ngöôøi.

Traùch-nhieäm Moãi chuùng ta ñeàu bieát boån-phaän cuûa mình. Ñôøi

soáng trong gia-ñình vaø xaõ-hoäi ñoøi hoûi boån-phaän cuûa moãi ngöôøi phaûi chu-toaøn. Boån-phaän thöôøng ñöôïc quy-ñònh caùch roõ-raøng vaø keøm theo quyeàn-lôïi. Nhöng veà traùch-nhieäm thì khoâng roõ-raøng. Traùch-nhieäm coù khi ñöôïc chia cho, ñöôïc giao-phoù, coù khi töï nhaän.

Traùch-nhieäm laø taâm-trí yù-thöùc ñöôïc caùi vieäc aáy laø phaàn cuûa mình, chính mình phaûi gaùnh-vaùc laáy, chính mình phaûi chu-toaøn. Nhöõng ngöôøi coù traùch-nhieäm khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå hoaøn-taát caùi phaàn vieäc cuûa mình. Duø laø böïc anh-huøng caùi-theá, treân ñöôøng ñôøi muoân vaïn choâng gai, trôû-löïc cuõng phaûi gaët laáy nhöõng thaát-baïi naëng-neà vì baát-löïc vôùi hoaøn-caûnh, vì khieám-khuyeát taøi-trí, vì aùc yù voâ tình cuûa ngöôøi ñôøi, vì tieân-lieäu veà töông-lai khoâng chính-xaùc. Nhöng ngöôøi coù traùch-nhieäm daùm laøm vaø daùm nhaän söï thaát-baïi cuõng nhö thaønh-coâng. Moãi khi thaát-baïi khoâng ñoå-thöøa: taïi xaõ-hoäi, taïi hoaøn-caûnh, taïi soá-maïng, taïi thôøi-vaän hoaëc coù theå vieän-daãn taïi traêm ngaøn nguyeân nhaân ngoaïi giôùi khaùc, ngoaøi ra chính mình. Ñi treân ñöôøng bò vaáp teù, ta khoâng baøo-chöõa taïi caùi hoøn ñaù voâ-tri khoâng chòu neù traùnh böôùc chaân ta. Moãi khi thaønh-coâng, ngöôøi traùch-nhieäm cuõng khoâng maøu-meø khieâm-nhöôøng töø-choái thaønh-quaû, nhöng haõnh-dieän tuyeân-boá: “Moïi söï ñaõ ñöôïc troïn” (Giaêng

57

19:30) nhö Chuùa Jeâsus. “Ta ñaõ ñaùnh traän toát laønh, ñaõ xong söï chaïy, ñaõ giöõ ñöôïc ñöùc-tin. Hieän naøy maõo trieàu-thieân cuûa söï coâng-bình ñaõ ñeå daønh cho ta” (II Ti-moâ-theâ 4:7-8) nhö Phao-loâ.

Tinh-thaàn traùch-nhieäm khoâng cho pheùp ta laøm vieäc tuøy höùng, nhöng tìm höùng khôûi trong coâng-vieäc. Tinh-thaàn traùch-nhieäm vöôït quaù tinh-thaàn boån-phaän, vöôït quaù tinh-thaàn laøm theo löôïng giaù coâng-lao. Ñaïi thi-haøo Nguyeãn-coâng-Tröù ñaõ yù-thöùc traùch-nhieäm ngöôøi trai:

Vuõ-truï chi gian giai phaän söï Nam nhi ñaùo thöû thò haøo-huøng (Vieäc ñôøi bieát boû cho ai, Ra coâng gaùnh vaùc laø trai anh-huøng)

Thi-haøo ñaõ duøng chöõ “nôï” ñeå noùi leân caùi yù-chí phaán-ñaáu laøm troøn traùch-nhieäm.

Nôï tang-boàng quyeát traû cho xong. Ñeå roài moät ngaøy naøo ñoù mæm cöôøi:

Nôï tang boàng trang traéng voã tay reo Thaûnh thôi thô tuùi röôïu baàu (khi höu haï)

Nhaø thô Nguyeãn-quyù-Taân cuõng duøng chöõ “nôï” ñeå chæ traùch-nhieäm.

Nôï phong-traàn choùt ñaõ aên vay Phaûi trang-traûi môùi laø tay chí-khí.

Thaùnh Phao-loâ cuõng keå traùch-nhieäm giaûng Tin-Laønh cho moïi ngöôøi laø moùn nôï. Phao-loâ noùi: “Toâi maéc nôï caû ngöôøi Gôø-reùc laãn ngöôøi daõ-man, caû ngöôøi thoâng-thaùi laãn ngöôøi ngu-doát” (Roâ-ma 1:14).

58

Tinh-thaàn traùch-nhieäm, tinh-thaàn “nôï” ñaõ taïo neân bao nhaø caùch-maïng töø-choái an-nhaøn, lìa boû phuù-quí, chòu caûnh cô-haøn ñeå un-ñuùc maàm soáng daân-toäc, chôø ngaøy quaät-khôûi.

Tinh-thaàn traùch-nhieäm “nôï” ñaõ khieán cho thaùnh Phao-loâ “chaúng keå söï soáng mình laø quyù, mieãn chaïy cho xong vieäc ñua toâi, vaø chöùc-vuï toâi ñaõ laõnh nôi Chuùa Jeâsus-Christ” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 20:24).

Moãi chuùng ta phaûi nhaän-ñònh veà traùch-nhieäm cuûa mình ñeå chu-toaøn. Quyù vò coù traùch-nhieäm, laõnh “nôï” ñeàu coù duyeân chi laï. Ñuùng “duyeân nôï”. Coù duyeân taát coù nôï.

59

CHÒU-ÑÖÏNG

huyeän thaàn-tieân chæ daønh cho con nít. Tieân oâng, tieân baø, tieân caäu, tieân coâ nhôûn-nhô vui thuù daïo quanh vöôøn ñaøo, tieâu-khieån baèng

nhöõng troø chôi thanh-nhaõ. Hai chaøng Löu Nguyeãn laïc vaøo Ñaøo Nguyeân cuõng chaùn caùi caûnh thaàn-tieân.

Chuyeän khoán-khoå laø chuyeän döôùi nhaân gian. Khoâng bieát coù nhaø vaên Vieät naøo noåi tieáng nhôø vieát veà xöù Hueá thô moäng vôùi nhöõng chieác thuyeàn löõng-lôø treân soâng Höông, vôùi tieáng hoø Hueá ru hoàn ngöôøi trong aùnh traêng môø. Nhaø vaên Nhaõ-Ca ñaõ noåi tieáng vôùi Giaûi Khaên Soâ cho Hueá. Hueá trong côn löûa ñaïn teát Maäu-Thaân vôùi caûnh khoå cuûa ngöôøi daân giöõa hai laèn ñaïn, vôùi maïng con ngöôøi giöõa soáng vaø cheát trong gang taát, vôùi söùc chòu-ñöïng phi-thöôøng cuûa con ngöôøi baùm víu söï soáng.

Trong thôøi chieán, coù nhaø vaên naøo vieát veà nhöõng anh “lính kieång” ngoài quaùn caø-pheâ trong giôø laøm vieäc vôùi quaàn aùo thaúng neáp, ñieáu thuoác treân tay. Nhöng nhöõng ngöôøi lính ñaày gian-lao khoå-cöïc, quaàn aùo xaùc-xô vôùi khaåu suùng treân tay trong nghóa-vuï luoân ñöôïc nhaø vaên ñöa vaøo taùc-phaåm cuûa mình.

Nhaø baùo Ñoã-ngoïc-Yeán vöøa môùi qua ñôøi. Haàu heát caùc baùo chí daønh nhieàu trang ñeå noùi veà söï thaønh-coâng cuûa oâng vôùi tôø nhöït baùo Ngöôøi Vieät. Nhaéc ñeán

C

60

cuoäc ñôøi cuûa nhaø baùo thaønh-coâng laø nhaéc ñeán söï “chòu-ñöïng” phi-thöôøng cuûa nhaø baùo.

Moãi con ngöôøi ñeàu coù khaû-naêng chòu-ñöïng nhieàu hay ít. Caùi khaû-naêng chòu-ñöïng do theå-xaùc vaø caû yù-chí nöõa. Ngöôøi khoûe maïnh chòu ñöïng gioûi hôn ngöôøi yeáu söùc. Nhöng ngöôøi yeáu-söùc maø maïnh yù-chí laïi chòu-ñöïng gioûi hôn ngöôøi maïnh söùc maø yù-chí yeáu-sìu. Nhaø giaøu chòu ñöïng thua nhaø ngheøo. “Nhaø giaøu ñöùt tay baèng aên maøy ñoå ruoät” laø vaäy.

Chòu ñöïng cuõng raéc-roái laém. Coù ngöôøi chòu-ñöïng ñöôïc trong laõnh-vöïc naøy, laïi khoù chòu ñöïng trong laõnh-vöïc khaùc. Coù ngöôøi chòu ñöïng ñöôïc ñoùi, laïi khoâng chòu ñöïng ñöôïc ñau. Coù ngöôøi chòu ñöïng ñöôïc laïnh, laïi khoâng chòu ñöïng ñöôïc noùng. Coù ngöôøi chòu ñöïng ñöôïc naùo-nhieät, coù ngöôøi chòu ñöïng ñöôïc coâ-ñôn. Trong côn ñau, coù ngöôøi chòu-ñöïng baèng tieáng reân ñeå baøn daân thieân-haï bieát mình ñang chòu ñöïng haàu deã pheâ-phaùn söï chòu-ñöïng cuûa mình. Coù ngöôøi chòu ñöïng baèng ngaäm mieäng ñeå baøn daân thieân-haï khoûi löu taâm ñeán söï chòu ñöïng cuûa mình maø leân tieáng xì-xaøo.

Chòu-ñöïng caùch tieâu-cöïc - “Trong nhôø ñuïc chòu”. Chòu-ñöïng caùch tích-cöïc - “Trong röûa maët, ñuïc röûa

chaân”. Trong cuoäc chieán, thaát-baïi, thaát-theá, ngöôøi lính

naèm chôø cheát hay chôø giaëc baét. Chòu ñöïng tieâu-cöïc ñaáy.

61

Trong cuoäc chieán, thaát-baïi, thaát-theá, ngöôøi lính “gioûi” vaãn chieán-ñaáu ñeán cuøng. Chòu-ñöïng tích-cöïc ñaáy. Trong cuoäc chieán thuoäc-linh, Phao-loâ khuyeân Ti-moâ-theâ haõy chòu-ñöïng caùch tích-cöïc: “Haõy cuøng ta chòu khoå nhö moät ngöôøi lính gioûi cuûa Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ” (II Ti-moâ-theâ 2:3). Phao-loâ chòu ñöïng tích-cöïc vì bieát chaéc söï chòu-ñöïng cuûa mình ñem ích lôïi chaúng nhöõng cho mình, maø coøn cho nhieàu ngöôøi khaùc. Phao-loâ haõnh-dieän veà söï chòu-ñöïng cuûa mình nhö vaày: “Vì Tin-Laønh ñoù maø ta chòu khoå, raát ñoãi bò troùi nhö ngöôøi phaïm toäi; nhöng ñaïo cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng bò troùi ñaâu. Vaäy neân, ta vì côù nhöõng ngöôøi ñöôïc choïn maø chòu heát moïi söï, haàu cho hoï cuõng ñöôïc söï cöùu trong Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ, vôùi söï vinh-hieån ñôøi-ñôøi” (II Ti-moâ-theâ 2:9-10).

Cuoäc soáng trong gia-ñình vaø ngoaøi xaõ-hoäi, baét-buoäc chuùng ta phaûi chòu-ñöïng khaù nhieàu. Vaäy, haõy:

Can-ñaûm Ngöôøi Vieät mình cho raèng nhöõng ngöôøi coù gan

(can) to vaø maät (ñaûm) lôùn laø ngöôøi can-ñaûm khoâng bieát coù ñuùng khoâng. Giôùi y-hoïc chöa xaùc-nhaän ñieàu naøy. Nhöng chuùng ta thaáy ai can-ñaûm ñeàu cho ngöôøi ñoù thuoäc loaïi “to gan lôùn maät”.

Ngöôøi ta ñònh nghóa can-ñaûm (courage) laø söï chòu ñöïng ngoan-cöôøng (fortitude), laø khaû-naêng ñöông ñaàu vôùi sôï-haõi (fear), ñau-ñôùn (pain), nguy-hieåm (danger) vaø ngay caû söï haêm-doïa (intimidation) naøo ñoù.

62

Coù nhaø taâm-lyù hoïc ñaõ khaúng-ñònh moïi ñöùc tính cuûa con ngöôøi ñeàu caàn söï can-ñaûm hoã-trôï, thieáu can-ñaûm laø deã ñoå vôõ. Winston Churchill ñaõ goïi can-ñaûm: “the first of human qualities ... because it guarantees all others” - laø phaåm chaát ñaàu-tieân cuûa con ngöôøi ... vì noù baûo-ñaûm moïi ñöùc-tính khaùc. Ngay trong tình-yeâu cuõng ñoøi hoûi can-ñaûm môùi “daùm yeâu”.

Can-ñaûm cuõng ñöôïc chia ra hai loaïi: Can-ñaûm theå-chaát (physical courage) khi ñoái-

dieän vôùi ñau-ñôùn theå-xaùc (physical pain), söï gian-khoå (hardship) vaø ñe-doïa veà söï cheát (threat of death).

Can-ñaûm tinh-thaàn (moral courage) khi ñoái-dieän vôùi söï nhuïc-nhaõ (shame), bò phæ-baùng, thoùa-maï (scandal) vaø caû söï ngaõ-loøng (discouragement).

Can-ñaûm veà theå chaát coù phaàn deã hôn can-ñaûm veà tinh-thaàn.

Böôùc vaøo quaân-tröôøng, ngöôøi quaân-nhaân ñöôïc huaán-luyeän can-ñaûm tinh-thaàn tröôùc can-ñaûm theå chaát. Huaán-luyeän caûn-ñaûm tinh-thaàn baèng maáy tuaàn-leã ñaàu “huaán-nhuïc”. Sau ñoù laø thôøi-gian huaán luyeän can-ñaûm theå chaát ôû “thao-tröôøng ñoå moà hoâi, chieán-tröôøng bôùt ñoå maùu”.

Böôùc vaøo tröôøng ñôøi, chuùng ta löu taâm ñeán can-ñaûm theå-chaát tröôùc. Lo sao cho thaân-theå maïnh-khoûe, lo hôn thì taäp-luyeän cho thaân-theå cöôøng traùng ñeå ñöông ñaàu vôùi oâ-nhieãm, vôùi beänh-taät vaø thaùo-vaùt

63

trong coâng-vieäc haøng ngaøy ñeå “xoùa ñoùi, giaûm ngheøo”, roài maïnh tay “naêng nhaët chaët bò” vaø maïnh tay duøng tieàn-baïc nhö laø moät “chöôûng” ñaåy lui thaàn cheát veà moät phía.

Böôùc vaøo tröôøng ñôøi, chuùng ta khoâng maáy löu-taâm ñeán can-ñaûm tinh-thaàn. Haàu heát vôï choàng thöøa can-ñaûm theå-chaát ñeå cuøng nhau xaây-döïng moät gia-ñình khaù-giaû. Haàu heát vôï choàng ñöùt gaùnh giöõa ñöôøng khoâng thieáu can-ñaûm theå-chaát, song thieáu can-ñaûm tinh-thaàn. Quyeát ñònh ly-thaân, ly-dò chæ vì thieáu can-ñaûm tinh-thaàn - “chòu heát noåi” nhau.

Trong moät cuoäc tranh-luaän, moät anh muùa tay, lôùn tieáng naït-noä ñoái-phöông, chaéc-chaén phaûi laø ngöôøi can-ñaûm theå-chaát. Anh kia cuõng “ñoâ” con, laïi ngoài laøm thinh, saéc maët khoâng thay ñoåi thì quaû can-ñaûm tinh-thaàn coù thöøa. Ngöôøi chöùng-kieán chæ thaáy chaøng thuoäc loaïi “to xaùc” maø heøn. Caùi can-ñaûm tinh-thaàn khoù loä-dieän. Moät loaïi can-ñaûm

Caén chaët raêng ñeå chòu thieät, Ñöùng vöõng goùt ñeå laøm ngöôøi.

Coå ngöõ Ngöôøi can-ñaûm tinh-thaàn bình-tónh nhaän söï pheâ-

phaùn, mæm cöôøi tröôùc ñaùm doát muoán laøm thaày ñôøi, cuõng mæm cöôøi tröôùc lôøi pheâ-phaùn khaét-khe cuûa ngöôøi coù caëp maét tinh ñôøi.

Ngöôøi can-ñaûm tinh-thaàn khoâng ngaïi-nguøng nhaän loãi-laàm, khoâng moät lôøi baøo-chöõa. Chaáp-nhaän “maát maët”.

64

Ngöôøi can-ñaûm tinh-thaàn thöôøng thoâng-caûm vôùi ngöôøi khaùc khi hoï khoâng ñoàng yù vôùi mình ôû theá ña soá. Caùi can-ñaûm giuùp ta yeân-laëng chôø thôøi vaø can-ñaûm khai-trieån yù-kieán cuûa mình caùch toát-ñeïp, roõ-raøng hôn.

Can-ñaûm theå-chaát chuùng ta phaûi taäp-luyeän môùi coù. Can-ñaûm tinh-thaàn cuõng phaûi taäp-luyeän. Nhöng ngöôøi Cô-ñoác deã coù can-ñaûm tinh-thaàn hôn khi bieát “nhìn xem Ñöùc Chuùa Jeâsus, laø coäi-reã vaø cuoái cuøng cuûa ñöùc-tin, töùc laø Ñaáng vì söï vui-möøng ñaõ ñaët tröôùc maët mình, chòu laáy thaäp-töï giaù, khinh ñieàu sæ-nhuïc, vaø hieän nay ngoài beân höõu Ñöùc Chuùa Trôøi. Vaäy anh em haõy nghó ñeán Ñaáng ñaõ chòu söï ñoái nghòch cuûa keû toäi-loãi döôøng aáy, haàu khoûi bò moûi-meät sôøn loøng” (Heâ-bô-rô 12:2-3). Theâm can-ñaûm.

Töï-troïng Chuùng ta khoù chòu ñöïng vì töï-aùi, nhöng chuùng ta

chòu-ñöïng ñöôïc vì töï-troïng. Chuùng ta nhieàu töï-aùi hôn töï-troïng. Chuùng ta yeâu

mình hôn quyù mình. Con ngöôøi mình ñaùng yeâu laø döôøng naøo! Ngay nhöõng ñieàu cheâ-bai, chæ-trích, gheùt-boû nôi ngöôøi khaùc cuõng trôû neân deã thöông neáu laø cuûa mình. Vì vaäy, töï-aùi caøng cao bao nhieâu thì haønh-ñoäng caøng thieáu saùng-suoát baáy nhieâu. Chaúng nhöõng thieáu saùng-suoát maø coù khi coøn muø-quaùng nöõa.

Chuùng ta laïi ít töï-troïng hôn töï-aùi. Chuùng ta ít quyù mình hôn yeâu mình. Töï-aùi thuoäc veà tình-caûm. Töï-troïng thuoäc veà lyù-trí. Tình-caûm doài-daøo, töï-aùi phong-phuù. Lyù-trí khoâ-khan, töï-troïng ngheøo-naøn.

65

Töï-aùi bôûi tröïc giaùc, nhöng töï-troïng thì khoâng deã-daøng nhö vaäy. Noù luoân-luoân ñoøi-hoûi moät söï phaán-ñaáu gay-go vôùi chính mình. Ngöôøi töï-troïng phaûi laø ngöôøi cöôøng-duõng. Laõo-Töû ñaõ noùi: “Thaéng nhaân giaû höõu löïc, töï thaéng giaû cöôøng” - Thaéng ngöôøi caàn söùc, thaéng mình caàn cöôøng-duõng.

Ñöøng laàm töï-troïng vôùi töï-ñaïi. Töï-troïng laø quyù mình chôù khoâng coi mình laø “roán vuõ-truï”.

Coù ngöôøi ñaõ töôûng-töôïng trong con ngöôøi ñaày-daãy nhöõng thuù vaät: Con coïp, con beo hung-döõ, con raén cong-queo ñaày noïc ñoäc, con deâ daâm-duïc, con heo dô-baån, con gaáu haùu aên, con khæ lieáng-laùu, con coâng khoe-khoang v.v. Neân thi-só Traàn-teá-Xöông môùi öôùc-mong moïi ngöôøi cho ra caùi gioáng ngöôøi.

Baét chöôùc ai ta chuùc maáy lôøi Chuùc cho khaép heát caû trong ñôøi Vua, quan, só, thöù ngöôøi muoân nöôùc Sao ñöôïc cho ra caùi gioáng ngöôøi.

Ngöôøi töï-troïng laø ngöôøi yù-thöùc ñöôïc mình laø ngöôøi. “Thieân sanh vaïn vaät duy nhôn toái linh”. Neân ngöôøi khoâng theå soáng traùi vôùi thieân-luaân, haønh-ñoäng nhö thuù-vaät. Ngöôøi töï-troïng laø ngöôøi bieát quyù nhaân phaåm, nhaân caùch, lo giöõ-gìn, lo phaùt-trieån nhö moät gia-baûo. Laém khi töø-choái caû lôïi-loäc ñeå leõ phaûi khoûi bò hoen-oá. Quan huyeän Vöông-Maät ñöôïc quan thaùi-thuù Döông-Chaán tieán-cöû. Moät ñeâm noï, Vöông-Maät ñem vaøng ñeán laøm leã ra maét Döông-Chaán. Döông-Chaán baûo:

66

- Toâi bieát oâng laø ngöôøi khaù neân tieán-cöû oâng. OÂng khoâng hieåu toâi laïi ñem vaøng tôùi bieáu toâi. Vöông-Maät xuyùt-xoa thöa:

- Xin Ngaøi cöù nhaän cho. Baây giôø khuya khoâng ai bieát. Döông-Chaán noùi:

- Trôøi bieát, ñaát bieát, oâng bieát, toâi bieát. Sao laïi baûo khoâng ai bieát.

Ngöôøi töï-troïng Döông-Chaán khoâng sôï dö-luaän beân ngoaøi maø chæ sôï dö-luaän beân trong. Ngöôøi töï-troïng bieát mình, hieåu mình, khoâng chòu löøa mình vaø sôï mình hôn sôï ngöôøi. Loái soáng cuûa ngöôøi töï-troïng thuù-vò laém. Töï mình quyù mình. Ai yeâu thì möøng, ai gheùt khoâng giaän, thaáy giaøu-sang khoâng haùo-höùc, thaáy ngheøo-naøn khoâng phaøn-naøn. Chuùng ta haõy xem con ngöôøi töï-troïng Phao-loâ. Phao-loâ noùi: “Toâi ñaõ taäp heã gaëp caûnh-ngoä naøo, cuõng thoûa-loøng ôû vaäy. Toâi bieát chòu ngheøo-heøn, cuõng bieát ñöôïc dö-daät. Trong moïi söï vaø moïi nôi, toâi ñaõ taäp caû, daàu no hay ñoùi, daàu dö hay thieáu cuõng ñöôïc” (Phi-líp 4:11-12). “Daàu vinh daàu nhuïc, daàu mang tieáng xaáu, daàu ñöôïc tieáng toát; ngoù nhö keû phænh-doã, nhöng laø ngöôøi thaät-thaø; ngoù nhö keû xa-laï, nhöng laø ngöôøi quen bieát laém; ngoù nhö gaàn cheát, maø nay vaãn soáng; ngoù nhö bò söûa-phaït, maø khoâng ñeán chòu gieát; ngoù nhö buoàn-raàu, maø thöôøng ñöôïc vui-möøng; ngoù nhö ngheøo-ngaët, maø thaät laøm cho nhieàu ngöôøi ñöôïc giaøu-coù; ngoù nhö khoâng coù gì caû, maø coù ñuû moïi söï” (II Coâ-rinh-toâ 6:8-10).

Ngöôøi töï-troïng coù ñieàu ñaùng khinh maø thieân-haï muø-quaùng khen-ngôïi, thì chaúng laáy theá laøm vinh maø

67

laïi xaáu-hoå. Ngöôøi töï-troïng caûm thaáy mình coù ñieàu ñaùng quyù maø thieân-haï coá-tình hay coá-yù ruoàng-boû, khinh-mieät, thì chaúng laáy theá laøm khoå, khoâng ñem taâm-hoàn mình giao-phoù cho ngöôøi ngoaøi ñöôøng. Mæm cöôøi chaáp-nhaän:

Trong traàn ai, ai deã bieát ai. Hay

Loøng ta ta ñaõ chaéc roài, Deã ai giuïc ñöùng giuïc ngoài maø nao?

Cô-ñoác nhaân chuùng ta laïi caøng phaûi bieát töï-troïng. Chaúng nhöõng chuùng ta yù-thöùc mình laø ngöôøi, maø coøn laø “doøng-gioáng ñöôïc löïa-choïn, laø chöùc thaày teá-leã nhaø vua, laø daân thaùnh, laø daân thuoäc veà Ñöùc Chuùa Trôøi” (I Phi-e-rô 2:9).

Cô-ñoác nhaân töï-troïng. Chuùng ta khoâng caàn moät yù-nieäm mô-hoà veà moät ngöôøi toaøn-bích trong chuùng ta. Chuùng ta ñaõ coù moät ngöôøi toaøn-bích soáng vaø haønh-ñoäng trong chuùng ta - Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ. Ñaáng phaùn raèng: “Ta seõ ôû trong caùc ngöôi” (Giaêng 15:4). Neân moïi haønh-ñoäng cuûa chuùng ta ñaõ coù moät quy-luaät höôùng-daãn: “Haõy xeùt ñieàu chi vöøa loøng Chuùa” (EÂ-pheâ-soâ 5:10), ñeå “Ñaáng Christ seõ ñöôïc caû saùng trong mình toâi” (Phi-líp 1:20).

Cô-ñoác nhaân töï-troïng bieát chaéc caû cuoäc ñôøi chuùng ta laø cuoäc ñôøi tranh-chieán vôùi quyeát-taâm ñaéc-thaéng. Chuùng ta chaúng nhöõng phaûi töï thaéng baûn-ngaõ thoâi ñaâu. Lôøi Kinh-Thaùnh daïy raèng: “Chuùng ta ñaùnh traän, chaúng phaûi cuøng thòt vaø huyeát (cuøng ngöôøi), beøn

68

laø cuøng chuû quyeàn, cuøng theá-löïc, cuøng vua chuùa cuûa theá-gian môø toái naøy (Sa-tan), cuøng caùc thaàn döõ ôû caùc mieàn treân trôøi vaäy” (EÂ-pheâ-soâ 6:12).Vaø chuùng ta ñaõ coù bí-quyeát ñaéc-thaéng. Theo lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Chuùng ta nhôø Ñaáng yeâu-thöông mình (Chuùa Jeâsus) maø thaéng hôn boäi-phaàn” (Roâ-ma 5:17).

Cô-ñoác nhaân töï-troïng bieát quyù caû caùi thaân-theå cuûa chuùng ta, vì noù “ñaõ ñöôïc mua-chuoäc baèng moät giaù cao roài” (I Coâ-rinh-toâ 6:20). Laø “ñöôïc mua-chuoäc” baèng chính sanh-maïng cuûa Cöùu Chuùa Jeâsus-Christ. Thaân-theå naøy ñaõ trôû neân “chi-theå cuûa Ñaáng Christ ... laø ñeàn-thôø cuûa Ñöùc Thaùnh-Linh ... Vaäy, haõy laáy thaân-theå mình laøm saùng danh Ñöùc Chuùa Trôøi” (I Coâ-rinh-toâ 6:15, 19-20).

Thöa quyù vò Cô-ñoác nhaân. Chuùng ta coù nhöõng ñieàu raát quyù-troïng trong chuùng ta, theá maø thieáu töï-troïng thì ... laï thaät.

Hi-voïng Caùi buoàn-chaùn, caùi lo-laéng cuûa con ngöôøi laø

khoâng bieát töông-lai mình ra theå naøo. Nhöng caùi töông-lai muø-mòt aáy laïi laøm cho con ngöôøi coù hi-voïng ñeå soáng.

Ngöôøi ta seõ khoâng thieát soáng khi khoâng coøn moät hi-voïng naøo trong töông-lai. Ngöôøi ta chòu chaáp-nhaän moïi thieät-thoøi, khoå-nhuïc, ñau-ñôùn trong hieän-taïi caùch deã-daøng hôn khi coù hi-voïng maõnh-lieät veà töông-lai röïc-rôõ. Thaäm chí coù ngöôøi daùm cheát vôùi caû caùi hi-voïng ñoù.

69

Hi-voïng laø caùi phao cho con ngöôøi baùm laáy giöõa doøng ñôøi ñen baïc, ñaày khoå-aûi. Hi-voïng theâm naêng-löïc cho con ngöôøi tieán tôùi, quyeát taâm khaéc-phuïc moïi trôû-ngaïi giaõi-baøy tröôùc maët.

Moïi ngöôøi tuøy theo nhu-caàu, tri-thöùc, muïc-ñích maø ñaët hi-voïng vaøo töông-lai. Hình-dung phoâ-dieãn, töôûng-töôïng bao giôø cuõng toát hôn hoaëc coù töông-lai hôn.

Coù töông-lai hôn, coù theå coù nghóa laø coù moät ñòa-vò toát, coù moät vieäc laøm khaù, coù moät cuoäc soáng sung-tuùc. Nhöng quan-nieäm hi-voïng coù moät töông-lai hôn laø ñoàng nghóa coù haïnh-phuùc hôn thì quaû khoâng ñuùng. OÂi! giöõa ñeâm tröôøng laïnh-leõo cuûa doøng ñôøi voâ ñònh maø tieàn-cuûa, ñòa-vò cuøng moïi thöù quyù-giaù ñaõ khoâng ñoát leân ñöôïc ngoïn löûa haïnh-phuùc aám-aùp thì taát caû chæ laø vaät voâ-tri, nhöõng phuï-tuøng trô-treõn bao quanh cuoäc soáng voâ-vò.

Neáu hieän-taïi khoâng quaù ngaët-ngheøo, nhìn vaøo möùc ñònh

Ñôøi ngöôøi nhö giaác chieâm-bao Nghìn xöa ñaõ maáy ai naøo traêm naêm ?

Taûn-Ñaø Thì hi-voïng chi cho nhieàu, cho meät. Khi naép quan-taøi ñaäy laïi, duø giaøu-sang, haø-tieän.

Taám thaân töù ñaïi hoaøn khoâng. Saâu ba thöôùc ñaát laáp roài, daãu vöông töôùng, khanh

haàu. Caùi nghóa ba sinh chaúng khaùc. Khaùnh-Vaân

70

Chi baèng tieâu-dieâu ngaøy thaùng “Trôøi cho” trong “troø chôi” nhö thi-só Taûn-Ñaø

Tôù muoán chôi cho thaät maõn ñôøi Ñôøi chöa thaät maõn tôù chöa thoâi Chaúng hay ñôøi tôù laâu hay choùng Duø choùng hay laâu tôù cuõng chôi.

Vôùi moät nhaân-sinh quan baát caàn ñôøi nhö vaäy, Taûn-Ñaø thi-só ñaõ khoâng töï choái mình. Coù chaêng laø töï queân mình trong choác laùt qua men röôïu noàng

Röôïu thô mình laïi vôùi mình Khi say queân caû caùi hình phuø-du.

Khi tænh laïi “mình laïi nhôù mình”, vôùi caùi hieän-höõu, vôùi nuoái-tieác, vôùi chaùn-chöôøng, vôùi caùi hi-voïng haõo-huyeàn ôû moät kieáp khaùc

Kieáp sau xin chôù laøm ngöôøi Laøm con chim nhaïn tung trôøi maø bay.

Freud ñaõ noùi moät caâu chí-lyù veà nieàm hi-voïng cuûa con ngöôøi: “Death is the door to a better life, the oldest, strongest and most insistent wish of mankind” - Caùi cheát laø cöûa ngoõ ñi vaøo moät cuoäc ñôøi toát-ñeïp hôn, ñoù laø öôùc-voïng xöa cuõ tha-thieát vaø caáp-baùch nhaát cuûa nhaân-loaïi.

Hi-voïng ngaøy mai toát-ñeïp hôn, nhieàu khi chæ laø moäng aûo, huoáng chi hi-voïng vaøo moät ñôøi sau toát-ñeïp hôn? AÁy theá maø ngöôøi ta vaãn hi-voïng. Thaø hi-voïng ñeå thaát-voïng coøn hôn laø khoâng daùm hi-voïng naøo caû.

Tín-ngöôõng laøm cho con ngöôøi tin-caäy vaø ngöôõng-voïng. Toân-giaùo cuõng taïo cho ngöôøi tin coù

71

nieàm hi-voïng lôùn-lao veà ñôøi sau. Caùi hi-voïng ñoù, ít ra cuõng ñöôïc “phieâu-dieâu mieàn cöïc-laïc”, leân “tieân caûnh” hay moät “thieân-ñaøng” naøo ñoù. Buoàn moät noãi, nhieàu ngöôøi khi phaûi ñöùng ngay ngöôõng cöûa söï cheát vaãn khoâng coù moät chuùt hi-voïng naøo veà caùi muïc-ñích toái haäu maø caû cuoäc ñôøi doác loøng tin-caäy.

Ngöôøi cheát tuyeät-voïng! Nhöng nhieàu toân-giaùo ñaõ baét ngöôøi soáng noái-tieáp hi-voïng cuûa ngöôøi thaân-yeâu ñaõ cheát trong tuyeät-voïng. Ngöôøi soáng lo leã-laïc, giaùo-hoäi lo caàu-sieâu, caàu hoàn ngöôøi thaân yeâu “sôùm” ñöôïc phieâu-dieâu, “sôùm” veà nöôùc Chuùa. Ñoù coù phaûi laø nieàm tin-caäy vaø ngöôõng-voïng cuûa chuùng ta? Leõ naøo chuùng ta thaát-voïng ngay trong hi-voïng? Chaúng leõ chuùng ta haùt maõi baøi ca baát huû: “Bieát Ra Sao Ngaøy Sau”. Roài laïi haùt tieáp “Bieát Ra Sao Ñôøi Sau”.

Chuùng toâi, nhöõng Cô-ñoác nhaân “Bieát Ra Sao Ngaøy Sau” vaø cuõng bieát luoân “Bieát Ra Sao Ñôøi Sau”. Hi-voïng cuûa Cô-ñoác nhaân vöõng-vaøng treân lôøi höùa cuûa Chuùa trong caû Kinh-Thaùnh. Nhaø xuaát baûn Thomas Nelson ñaõ xuaát baûn moät cuoán saùch nhoû Hope For The Hungry Heart - Hi-voïng cho nhöõng taâm-hoàn ñoùi khaùt. Cuoán saùch neâu ra nhieàu vaán-ñeà trong ñôøi soáng con ngöôøi. Vaán-ñeà naøo cuõng coù lôøi höùa trong Kinh-Thaùnh. Lôøi höùa cho caû ngöôøi tieâu-cöïc laãn tích-cöïc.

Lôøi höùa veà söï cöùu-roãi chaéc-chaén cuûa Cô-ñoác nhaân nhö vaày: “AÁy laïi cuõng trong Ngaøi maø anh em sau khi ñaõ nghe ñaïo chaân thaät, laø Tin-Laønh veà söï

72

cöùu-roãi anh em, aáy laø trong Ngaøi maø anh em ñaõ tin vaø ñöôïc aán-chöùng baèng Ñöùc Thaùnh-Linh ... Nhôø Ngaøi maø anh em ñöôïc aán-chöùng ñeán ngaøy cöùu-chuoäc” (EÂ-pheâ-soâ 1:13; 4:30). Bôûi hi-voïng cöùu-roãi chaéc-chaén maø bieát chaéc hi-voïng khi lìa traàn-gian qua caùnh cöûa söï cheát laø “ñi ôû vôùi Ñaáng Christ laø ñieàu toát hôn” (Phi-líp 1:23).

Coøn nhöõng ngaøy soáng trong traàn-theá, baát cöù ôû hoaøn-caûnh naøo, tình-huoáng naøo ngöôøi Cô-ñoác traøn-ñaày hi-voïng neáu nhaän bieát Chuùa Jeâsus ñang ôû vôùi mình nhö lôøi Ngaøi höùa: “Ta thöôøng ôû cuøng caùc ngöôi luoân cho ñeán taän-theá” (Ma-thi-ô 28:20). Cô-ñoác nhaân khoâng yù-thöùc Chuùa ñang ôû vôùi mình thì thieáu hi-voïng.

Toâi laøm tuyeân-uùy tình-nguyeän cho beänh-vieän Grossmont gaàn 30 naêm. Moãi saùng thöù tö ñaàu thaùng caùc tuyeân-uùy coù buoåi hoïp cuøng nhau aên saùng vaø thaûo-luaän nhieàu vaán-ñeà, hay nghe thuyeát-trình nhöõng ñeà taøi raát caàn cho moät tuyeân-uùy. Trong buoåi hoïp coù ngöôøi ñôn ca, coù khi cuøng haùt chung moät vaøi ñoaûn ca. Kyø hoïp thaùng 9 naêm 2006, tröôùc maët moãi tuyeân-uùy coù vaøi baøi haùt. Trong soá nhöõng baøi haùt coù moät ñoaûn ca môùi “Pour Yourself In Me” - Xin Haõy Ñoå Chính Ngaøi Vaøo Toâi. Nhaïc vaø lôøi cuûa Dr. Michael Beck vaø Rickie Byars. Nhaïc eâm-dòu nhö lôøi caàu-nguyeän. Lôøi ca ngaén goïn:

Pour your-self to me. Pour your-self into my heart. Xin ñoå chính Ngaøi vaøo toâi. Xin ñoå chính Ngaøi

vaøo taâm toâi. Nhöõng caâu sau ñoù:

73

Pour your joy in me - Xin ñoå söï vui-möøng cuûa Ngaøi vaøo toâi; Pour your love in me - Xin ñoå söï yeâu-thöông cuûa Ngaøi vaøo toâi. Shine your light in me - Xin Chieáu aùnh-saùng Ngaøi vaøo toâi v.v.

Toâi giô tay ñeà nghò: Chuùng ta khoâng caàn haùt baøi naøy. Hoï hoûi taïi sao? Toâi ñaùp vì Chính Ngaøi ñang ôû trong chuùng ta roài. Taùc-giaû caûm thaáy chöa coù chính Ngaøi ôû trong, vì khoâng ñeå Ngaøi haønh-ñoäng qua con-caùi Ngaøi. Söï vui-möøng cuûa Ngaøi, Tình yeâu cuûa Ngaøi, aùnh-saùng cuûa Ngaøi khoâng taùc-ñoäng treân taùc giaû chæ vì taùc-giaû khoâng bieát “toân Ñaáng Christ laøm Chuùa, laøm thaùnh, trong loøng mình” (I Phi-e-rô 3:15). Vaø saùng hoâm ñoù chuùng toâi khoâng haùt ñoaûn ca naøy.

Cô-ñoác nhaân khoâng bieát “toân Ñaáng Christ laøm Chuùa, laøm thaùnh, trong loøng mình” thì chaúng coù hi-voïng bao nhieâu.

Haõnh-dieän Haõnh-dieän vaø khoe-khoang chæ khaùc nhau moät

chuùt. Khoe-khoang laø moät haønh-ñoäng phoâ-dieãn (show off) cho ngöôøi khaùc bieát caùi thích-thuù vaø caû caùi laøm mình haõnh-dieän. Quyù vò coù dòp gaëp ngöôøi baïn môùi mua ñöôïc ngoâi nhaø khang-trang, môùi taäu ñöôïc caùi xe môùi ñaét giaù. Hoï chæ ngoâi nhaø cho quyù vò xem. Hoï daét quyù vò ñi heát buoàng naøy ñeán buoàng khaùc. Hoï chæ caùi xe môùi, hoï giaûng-giaûi, hoï dieãn-taû. Thay vì quyù vò nhìn nhaø, nhìn xe, quyù vò nhìn göông maët cuûa chuû-nhaân. Quyù vò seõ ghi nhaän ñöôïc nhieàu caùi lyù-thuù hôn laø nhìn caùi nhaø, caùi xe voâ-tri.

74

Chuùng ta thöôøng khoe sôû-tröôøng chôù chaúng daïi gì khoe sôû-ñoaûn. “Toát khoe xaáu che”. Coù khoe sôû-ñoaûn cuõng chæ laø caùi thuaät - Toâi dôû ñi boä laém. Coù yù khoe toâi ñaây “moät böôùc leân xe”.

Ngöôøi hay khoe thöôøng coù taâm-hoàn aáu-tró. Gioáng nhö ñöùa beù khoe giaàu vôùi baïn-beø baèng vaøi ba chuïc xu. Gioáng nhö ngöôøi môùi taäp ñi xe ñaïp khoe taøi baèng caùch laùi xe moät tay, vaø gheâ-gôùm hôn nöõa boû caû hai tay eïo qua eïo laïi ñeå giöõ thaêng-baèng.

Ngöôøi hay khoe thöôøng coù maëc-caûm thua keùm hay muoán toû ta ñaây hôn ngöôøi. Loái khoe “ta ñaây” raát nguy-hieåm. Ai maø chaúng coù taùnh ghen-tò, ai maø chaúng sôï haïnh-phuùc ngöôøi hôn haïnh-phuùc mình; sôï quyeàn-theá ngöôøi hôn quyeàn-theá mình; sôï aûnh-höôûng ngöôøi che-khuaát aûnh-höôûng mình. Theá maø nay coù ngöôøi khoe, töï nhaän “troäi hôn” thì thöû hoûi laøm sao traùnh khoûi bò “thoïc gaäy baùnh xe”, bò noùi xaáu, bò haïi ngaàm, ñeå keû kia khoâng coøn “troäi hôn” nöõa. Xöa kia, Baøng-Quyeân vaø Toân-Taãn cuøng hoïc chung moät thaày, cuøng keát “sanh töû chi giao”. Nhöng sau Toân-Taãn toû ra “troäi hôn”, khieán Baøng-Quyeân laäp möu haõm-haïi. Cuøng laøm moät ngheà, cuøng laøm moät vieäc maø laïi daïi-doät khoe-khoang thì caùi haïi khoù löôøng tröôùc ñöôïc. “Con gaø gheùt nhau tieáng gaùy”.

Cô-ñoác nhaân coù tình yeâu-thöông cuûa Chuùa trong loøng thì “chaúng khoe mình, chaúng leân mình kieâu-ngaïo” (I Coâ-rinh-toâ 13:4).

75

Cô-ñoác nhaân khoâng caàn khoe. Quí vò cöôøi toâi phaûi khoâng. Muïc-sö cuõng khoe ñaáy chöù. Vieát ñöôïc cuoán saùch naøo, ai khen laø ñaêng ngay lôøi khen leân tôø AÙnh-Saùng trong muïc Nhaän-Ñònh, trong lôøi Taâm-Tình, nhö vaäy khoâng khoe laø gì? Muïc-ñích ñaêng lôøi Nhaän-Ñònh, lôøi Taâm-Tình khoâng phaûi ñeå khoe maø ñeå quyù vò bieát “hay”, bieát “boå-ích” maø ñoïc. Ñaêng lôøi Nhaän-Ñònh, ñaêng lôøi Taâm-Tình khoâng khoe nhöng coù chuùt “haõnh-dieän” trong ñoù. “Haõnh-dieän” vì “coâng-khoù ... chaúng phaûi laø voâ-ích ñaâu” (I Coâ-rinh-toâ 15:58).

Khoe-khoang thöôøng oàn-aøo, haõnh-dieän thöôøng traàm-laëng. Khoe-khoang mong ngöôøi bieát. Haõnh-dieän töï mình bieát.

Moät soá quyù vò “ñaày-tôù Chuùa” veà Vieät-Nam vôùi moät soá tieàn quyeân goùp cuûa con-caùi Chuùa ñem veà. “Ñaày-tôù Chuùa” raát “haõnh-dieän” thaáy mình “ñaày ôn”, “ñaày tieàn” ñöôïc vaøi Hoäi-Thaùnh ñoùn môøi noàng-nhieät. Maùy chuïp hình baám lia, maùy quay phim chaïy meät nghæ, ñem veà Myõ “khoe” coâng-taùc, quyeân goùp cho chuyeán tôùi. Coøn “baày maø Ñöùc Thaùnh-Linh ñaõ laäp anh em laøm ngöôøi coi-soùc, ñeå chaên hoäi-thaùnh cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 20:28), thì chaúng coù gì ñeå “khoe” noùi chi ñeán haõnh-dieän.

Laø Cô-ñoác nhaân, ôn Chuùa ban cho bao nhieâu khoâng caàn ai bieát, mình bieát ñuû roài vaø raát haõnh-dieän vì “ôn Ngaøi ban cho toâi cuõng khoâng phaûi laø uoång vaäy” (I Coâ-rinh-toâ 15:10).

76

Trong cuoäc soáng gia-ñình, thay vì keå coâng, khoe-khoang, moät vaøi ñieåm töï-haøo, haõnh-dieän ta nhaän ra seõ laøm cho ta vui trong cuoäc soáng.

Baøi ca-dao veà Hoa Sen vöøa khoe-khoang, vöøa haõnh-dieän.

Trong ñaàm gì ñeïp baèng sen Laù xanh boâng traéng laïi chen nhò vaøng Nhò vaøng boâng traéng laù xanh Gaàn buøn maø chaúng hoâi tanh muøi buøn.

Boâng Sen khoe: “Laù xanh boâng traéng laïi chen nhò vaøng”. Vaø haõnh-dieän “Gaàn buøn maø chaúng hoâi tanh muøi buøn”. Caùi haõnh-dieän naøy ngaàm moät söï voâ ôn. “Laù xanh boâng traéng laïi chen nhò vaøng” nhôø ngoi töø “buøn” leân, coù “buøn” döï phaàn nuoâi döôõng söùc soáng.

Trong nieàm haõnh-dieän maø coù boùng hình aân-nghóa döï phaàn môùi thaám-thía, saâu-ñaäm.

Chính nhöõng ñieåm nhaän-ñònh vaø chòu-ñöïng cho ta moät nguyeân-taéc soáng. Moät nguyeân-taéc maø ta coù theå haõnh-dieän.

77

Chöông II

SOÁNG VÔÙI NGÖÔØI (Live with others)

78

79

BIEÁT TIEÁN-TRÌNH ÑÔØI NGÖÔØI

göôøi xöa noùi “tri vi thuû” - bieát tröôùc nhaát. Moät soá loaøi thuù coù ñôøi soáng hôïp-quaàn, coù con ñaàu ñaøn nhöng khoâng coù tính caùch xaõ-

hoäi. Moät soá coân-truøng soáng hôïp-quaàn laïi coù tính caùch xaõ-hoäi nhö ong, kieán, moái v.v. Con ngöôøi ñöôïc keå laø sinh-vaät coù ñôøi soáng hôïp-quaàn xaõ-hoäi.

Ñeå coù moät ñôøi soáng ñaày-troïn, con ngöôøi ñaõ yù-thöùc soáng vaø xaây-döïng ñôøi soáng. YÙ-thöùc soáng vaø xaây-döïng ñôøi soáng cuûa moãi ngöôøi tuøy theo söï hieåu-bieát maø khaùc nhau. Söï hieåu-bieát naøy, ngöôøi ta goïi noù laø “nhaân sinh quan” (human life style) - bao goàm lyù-töôûng, leõ soáng vaø caùch soáng.

Söï hieåu-bieát cuûa con ngöôøi khoâng coù giôùi-haïn naøo ñöôïc ñaët ra. Con ngöôøi coù moät soá töï khaéc bieát - nguyeân-tri, coøn muoán bieát hôn nöõa phaûi hoïc. Ngöôøi “coù hoïc” vaãn ñöôïc ñôøi troïng-neå. Nhöng nhöõng ngöôøi “coù hoïc” cuõng ñöôïc chia ra laøm hai haïng: Haïng tuïc hoïc vaø haïng thöïc hoïc.

Tuïc hoïc laø ngöôøi coá thaâu-thaäp söï hieåu-bieát cuûa ngöôøi khaùc qua saùch-vôû, qua lôøi giaûng-daïy cuûa thaày laøm kieán-thöùc cho mình. Trí-naõo hoï laø moät keä saùch vôùi nhöõng pho saùch bìa da chöõ vaøng xeáp ngay haøng thaúng loái “tröng” nôi phoøng khaùch cho moïi ngöôøi laùc maét veà caùi “kieán vaên”. Haïng ngöôøi naøy coù ñoâi maét

N

80

ngaïo-maïn ta ñaây, coù nhöõng lôøi noùi loøe ñôøi, coù loái soáng hiu-hiu töï ñaéc, töï-maõn. Hoï chæ muoán laáy baèng caáp ñoùng khung mình, coát sao cho ngöôøi ta nhaän ra caùi hoïc cuûa mình tröôùc tieân. Luùc naøo cuõng sôï ngöôøi ta thaåm-ñònh mình laø hoïc-giaû giaû. Hoï coù bieát ñaâu caùi voán hieåu-bieát cuûa con ngöôøi chæ laø ñoám löûa trong ñeâm toái meânh-moâng. Hoï coù bieát ñaâu: “Ñieàu ta bieát chæ laø moät gioït nöôùc, ñieàu ta khoâng bieát meânh-moâng nhö ñaïi döông” (Einstein).

Thöïc hoïc laø ngöôøi coá thaâu-thaäp söï hieåu-bieát cuûa ngöôøi qua saùch-vôû, qua lôøi giaûng-daïy cuûa thaày, roài luaän coå suy kim khai-trieån trí-thöùc, nhö taèm aên daâu xanh maø nhaû tô vaøng, chôù khoâng nhaû ra daâu xanh nhö phöôøng tuïc hoïc. Ngöôøi thöïc hoïc mong ñem caùi kyù-öùc trong saùch-vôû coäng vôùi kho-taøng kinh-nghieäm. Suy-luaän ñem caùi hoïc, caùi bieát ñeå laøm cho ra söï thaät, khoâng buoâng lôøi voïng ngoân, coá cö-xöû vôùi moïi ngöôøi sao cho phaûi. Laáy caùi hieåu-bieát laøm sôû-toàn, laáy caùi haønh-ñoäng laøm sôû-duïng. Khoâng chuoäng caùi hoïc vuï danh, vi-lôïi, caâu hö vaên nhaûm-nhí maø ruùt ra ñöôïc thöïc chaát ñeå saün-saøng phuïc-vuï. Neân ngöôøi thöïc hoïc ít thì höõu-duïng cho gia-ñình, xaõ-hoäi, thöïc hoïc nhieàu thì höõu-duïng cho quoác gia, cho thieân-haï. Tieác thay, ngöôøi hoïc thì nhieàu, maø ngöôøi höõu-duïng thì ít.

Ngöôøi ta luaän ñeán khaû-naêng cuûa ñôøi soáng con ngöôøi ñöôïc theå-hieän qua:

Hieåu-bieát (knowledge) töï-do (freedom)

81

sôû-höõu (possession) quyeàn-löïc (power) vui-veû (happiness)

Tuøy theo nhaân-sinh quan, quyù vò coù theå xeáp öu-tieân thöù töï 5 ñieàu naøy.

Muoán soáng vôùi ngöôøi caùch toát-ñeïp, soáng vôùi em nhoû ñeán ngöôøi lôùn, taát nhieân chuùng ta phaûi bieát sô tieán-trình cuûa con ngöôøi haàu bieát caùch ñoái-xöû.

Ngöôøi ta coù nhieàu caùch chia ñôøi soáng con ngöôøi laøm nhieàu thôøi kyø. Ngöôøi Vieät mình chæ chia laøm hai thôøi-kyø. Thôøi con nít vaø thôøi khoân lôùn. Heã khoâng khoân thì laø con nít, heã khoân thì lôùn. Theo xaõ-hoäi hoïc, ngöôøi ta chia: AÁu nhi (môùi sanh ñeán 2 tuoåi), nhi-ñoàng (töø 3 ñeán 6 tuoåi), thieáu nhi (7 ñeán 11 tuoåi), thieáu nieân (12 ñeán 17 tuoåi), thanh-nieân (18 ñeán 25 tuoåi), traùng-nieân (26 ñeán 40 tuoåi), trung-nieân (töø 41 ñeán 60 tuoåi) , laõo-thaønh (töø 61 trôû leân). Caùc nhaø taâm-lyù hoïc laïi chia:

Tuoåi treû em (child life) töø môùi sanh ñeán 11 tuoåi Ñaây laø thôøi kyø soáng leä-thuoäc, phaûi ñöôïc söï chaêm-

soùc cuûa ngöôøi thaân yeâu. Ñaây laø thôøi-kyø caên-baûn löu giöõ caû ñôøi soáng con ngöôøi. Vì côù ñoù, Kinh-Thaùnh daïy raèng: “Haõy daïy cho treû thô con ñöôøng noù phaûi theo; Daàu khi noù trôû veà giaø, cuõng khoâng lìa khoûi ñoù” (Chaâm-ngoân 22:6). Ca-dao ta coù caâu:

Uoán caây töø thuôû coøn non, Daïy con töø thuôû con coøn treû thô Ñeû con chaúng daïy chaúng raên

82

Thaø raèng nuoâi lôïn maø aên laáy loøng. Caùc nhaø taâm-sinh-lyù hoïc coøn chia thôøi kyø treû em

ra nhieàu kyø tieán-trình: * Töø aüm ngöûa ñeán chaäp-chöõng böôùc ñi (infancy

and toddler), môùi sanh ñeán 24 thaùng. Ñaây laø thôøi kyø raát quan-troïng, ñöôïc keå laø thôøi kyø noøng-coát cuûa töông-lai (foundation for the future).

Caùc nhaø taâm-lyù hoïc cho raèng khi ñöùa beù nhìn cha meï hay ngöôøi thaân trong gia-ñình maø cöôøi, tuy noù chöa ñuû trí hieåu, song do moät löïc tinh-teá cuûa tình yeâu ñaõ coù saün, nhö moät caàn-thieát bieåu-loä. Söï caàn-thieát naøy ñoøi-hoûi moät söï ñaùp-öùng hoøa-hieäp, maø chæ coù cha-meï môùi thöïc-hieän ñöôïc. Thieáu söï “hoøa-hieäp” naøy, ñöùa treû lôùn leân deã bò taâm-trí hay taâm-thaàn.

Theá maø, ôû xöù naøy, nhieàu con thô ñaõ ôû “dieän moà-coâi” tuy coøn caû cha laãn meï. Con thô ñöôïc vaøi thaùng ñaõ lìa cha-meï töø saùng sôùm khi coøn say nguû, ñeå ñeán nhaø giöõ treû cho ñeán chieàu môùi ñöôïc cha-meï ñoùn veà vaøi giôø tröôùc khi ñi vaøo giaác nguû, ñeå roài böøng maét daäy chæ coøn thaáy ngöôøi giöõ treû beân caïnh, thieáu haún tình meï-con.

Coù cha coù meï thì hôn Khoâng cha khoâng meï nhö ñôøn ñöùt daây.

Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ ban cho meï tình daønh cho con “bao-la nhö bieån Thaùi-Bình daït-daøo”, theá maø bieát bao con thô “ñoùi khaùt” trong caûnh “trieäu-phuù”. Taát nhieân meï naøo cuõng yeâu con, nhöng con coù höôûng ñöôïc troïn-veïn tình yeâu cuûa meï laïi laø chuyeän chuùng ta caàn

83

suy-nghó. Vua Ña-vít ñaõ tuyeät-vôøi trong tình yeâu cuûa meï qua lôøi naøy: “Khieán toâi tin-caäy khi naèm treân vuù cuûa meï toâi” (Thi-thieân 22:9). Caùc nhaø taâm-lyù hoïc cho bieát hai naêm ñaàu cuûa con thô raát quan-troïng cho cuoäc ñôøi cuûa noù sau naøy. Thôøi kyø naâng-niu (cradle), neáu noù ñöôïc soáng trong tình yeâu cuûa meï ñaày-troïn trong thôøi-gian naøy, cuoäc ñôøi cuûa noù ít chao-ñaûo vaø khoâng hay “noåi loaïn”. Ngay trong saùu thaùng ñaàu ñöôïc meï cho buù, ñöôïc voã-veà, xoa-naén, nöïng-nòu, ñaõ laøm cho caùc haïch noäi-tieát phaùt-trieån bình-thöôøng. Ca-dao ta coù caâu raát hay: “Côm vôùi caù nhö meï vôùi con” - thieáu meï nhö côm thieáu caù - maát ngon. Hay vui töôi nhö:

Ngaàm-ngaäp nhö meï vôùi con Lon-xon nhö con gaëp meï.

Con môùi loït loøng, Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ ban cho ngöôøi meï baàu söõa tuyeät-vôøi ñeå nuoâi con. Söõa meï cung-caáp loaïi thöïc-phaåm lyù-töôûng nhaát ñeå nuoâi con.

Söõa meï laø moät hôïp chaát dinh-döôõng duy-nhöùt chính-xaùc vaø ñuùng caùc löôïng-chaát beùo, söõa, nöôùc, ñaïm, sinh-toá, vaø caùc khoaùng-chaát khaùc caàn-thieát cho tieán-trình tieâu-hoùa, phaùt-trieån naõo-boä vaø söï lôùn maïnh theå-chaát cuûa treû nhoû.

Ñaëc-bieät hôn caû laø söõa meï thay ñoåi tuøy theo nhu-caàu cuûa treû sô-sinh ñang treân ñaø phaùt-trieån: Trong tuaàn-leã ñaàu treû môùi sinh ra, söõa meï cung-caáp nguoàn dinh-döôõng ñaëc-bieät goïi laø söõa non (colostrum) cao ñaïm chaát, giaàu khaùng-theå vaø deã tieâu-hoùa. Roài cöù

84

theá, söõa meï daàn-daàn bieán ñoåi thaønh loaïi söõa tieâu-chuaån (mature milk) ñeå nuoâi treû lôùn daàn.

Söõa meï coøn bieán-ñoåi tuøy luùc cho con buù moãi ngaøy. Ñaàu ngaøy, söõa meï cao ñaïm chaát, goïi laø söõa sôùm (foremilk). Sau ñoù, söõa meï nhieàu chaát beùo hôn, nhaèm cung-caáp nhieàu nhieät-löôïng hôn ñeå treû coù caûm-giaùc no buïng sau khi buù, goïi laø söõa no (hindmilk).

Thaân-theå cuûa treû thô phaùt-trieån mau leï trong thôøi kyø naøy. Ngoaïi tröø khi nguû, thaân-theå noù ít khi chòu yeân. Khua chaân, muùa tay, maét ñaûo, giô tay baét, naém, mieäng cöôøi hay khoùc, “ba thaùng bieát laät, baûy thaùng bieát boø, chín thaùng loø-doø böôùc ñi”. Ñaëc-bieät trong thôøi-kyø naøy beù gaùi phaùt-trieån mau hôn beù trai. Söï phaùt-trieån cuûa treû thô coøn tuøy thuoäc vaøo söï ñuïng-chaïm, muøi, vò, nghe vaø thaáy.

Theá-giôùi cuûa tuoåi thô raát haïn-heïp trong maùi aám gia-ñình. Treû thô chæ coù nhöõng ngöôøi thaân quen trìu-meán. Treû thô hoïc nhanh qua tieáng ñoäng, ñieäu-boä vaø haønh-ñoäng. Chuùng thöôøng chôi moät mình, nhöng raát vui khi coù ngöôøi lôùn chôi chung. Treû thô chöa bieát ñoøi-hoûi nhu-caàu, chæ bieát khoùc. Chuùng caàn söï quan-saùt cuûa ngöôøi thaân ñeå bieát chuùng caàn gì. Ñöùc Chuùa Trôøi cuõng phuù cho cha-meï söï tri-thöùc cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi ñoái vôùi con-caùi Ngaøi. “Cha caùc ngöôi bieát caùc ngöôi caàn söï gì tröôùc khi chöa xin Ngaøi” (Ma-thi-ô 6:8).

85

* Tuoåi baét-chöôùc (imitation) vaø khaùm-phaù (discovery) - töø 2 ñeán 3 tuoåi

Ngöôøi ta cöù töôûng khæ laø con vaät hay baét-chöôùc vaø coù taøi baét-chöôùc. Kyø thöïc con ngöôøi môùi laø gioáng hay baét chöôùc. Treû em hai ba tuoåi laø khôûi ñaàu baét-chöôùc. Baét-chöôùc chính laø moân hoïc ñaàu-tieân cuûa con ngöôøi. Ñaây laø thôøi-ñieåm xaây-döïng caù-tính. Toâi khoâng hieåu taïi sao treû em Vieät ôû tuoåi naøy ñöôïc ngöôøi thaân daïy noù “laøm xaáu”. Baét noù baét-chöôùc nhaên maët nhaên maøy “laøm xaáu”. Noù laøm ñöôïc chuùng ta cöôøi. Chuùng ta khoâng neân chôi troø chôi naøy, keûo chuùng lôùn leân quen “laøm xaáu”.

Haõy nhôù raèng ôû thôøi-ñieåm naøy, moâi-tröôøng (environment) noù sinh-soáng, söï lieân-keát (associate) vôùi ngöôøi trong gia-ñình taïo caên-baûn cho ñôøi soáng noù sau naøy. Moät buoåi saùng Chuùa Nhöït, ngöôøi meï treû beá ñöùa con hai tuoåi röôõi chaïy tôùi khoe vôùi toâi:

- Chaùu noù bieát caàu-nguyeän roài muïc-sö. - Laøm sao chaùu bieát? - Khi chuùng con caàu-nguyeän aên côm, noù cuõng cuùi

ñaàu. Baây giôø ñeán böõa aên, con baûo: Beù caàu nguyeän ñi roài aên. Noù cuùi ñaàu noùi: A-men.

- Noù baét chöôùc caùc con ñaáy. Cha meï bieát thôøi-ñieåm con mình hay baét-chöôùc,

haõy naém laáy cô-hoäi naøy ñeå gieo gioáng toát vaøo chuùng.

ÔÛ tuoåi naøy noù bieát hoïc nhöõng yù-töôûng giaûn-dò, ñôn-sô; bieát baét ñaàu toû thaùi-ñoä baèng-loøng hay khoâng

86

baèng-loøng; bieát choïn-löïa (yù-thöùc giaù-trò) vaø cuõng bieát caùch cö-xöû ñeå ñöôïc loøng ngöôøi khaùc hay toû thaùi-ñoä hôøn-doãi. Ngöôøi Vieät chuùng ta hay daïy con ôû tuoåi naøy: Khoanh tay “aï” hay “mi” ñeå noùi leân söï caûm-ôn. Nhôù ñöøng baét noù “aï” vôùi “mi” tröôùc khi cho noù hay laøm gì cho noù. “AÏ” maø “mi” tröôùc laø “traû giaù” chôù khoâng phaûi “caûm-ôn”.

ÔÛ tuoåi naøy chuùng hoaït-ñoäng döõ laém ñeå caùc baép-thòt ñöôïc naåy-nôû. Baét chuùng ngoài yeân moät choã laø traùi leõ. Chuùng chæ ngoài yeân moät chuùt khi thaám meät. OÂng baø noäi, ngoaïi lôùn tuoåi maø giöõ chaùu ôû tuoåi naøy thì meät laém ñaáy. Sôï meät, baét chaùu ngoài yeân thì noù khoù chòu laém ñaáy.

ÔÛ tuoåi naøy treû thô khaùm-phaù veà hình saéc, veà aâm-thanh traàm boång, veà noùng laïnh, veà muøi vò. Chuùng hay hoûi vaø deã ghi nhôù nhöõng lôøi ngaén. Haõy nhôù raèng taát caû nhöõng gì chuùng thaáy, nghe, ngöûi ñeàu môùi laï vôùi chuùng vaø chuùng muoán bieát. Haõy thoûa-maõn söï muoán bieát cuûa chuùng. Chuùng hoûi roài, ñoä naêm phuùt sau laø queân, chuùng hoûi laïi. Chuùng ta haõy nhaãn-naïi traû lôøi chuùng. Bình-thöôøng, hai tuoåi chuùng coù theå nhôù ñeán 300 tieáng. Ba tuoåi, chuùng nhôù ñeán 900 tieáng. Ngoaøi ra chuùng cuõng hoïc ñöôïc caùch giao-tieáp khoâng baèng lôøi. Chuùng hieåu caùch ta nöïng-nòu, luùc gaät hay laéc ñaàu, luùc chuùng ta nghieâm maët hay nôû nuï-cöôøi. Nhöng ñieàu quan-troïng nhaát laø chuùng luùc naøo cuõng muoán caûm thaáy chuùng ta yeâu chuùng nhöùt.

* Tuoåi kinh-nghieäm môùi (new experiences) - Maãu-giaùo (kindergarten) tuoåi töø 4 ñeán 5.

87

ÔÛ tuoåi naøy, treû thô ra khoûi theá-giôùi gia-ñình quen thuoäc ñeå hoäi-nhaäp vaøo moät theá-giôùi vôùi ngöôøi cuøng tuoåi ñöôïc ngöôøi “laï” troâng-nom.

Böôùc vaøo Maãu-giaùo hay vöôøn treû, ñieàu caùc em hoïc bieát tröôùc tieân laø phaùi tính - con trai, con gaùi bôûi caùch aên-maëc khaùc nhau nhöng khoâng coù söï caùch bieät. ÔÛ tuoåi naøy caùc em chöa caàn bieát roõ phaùi tính vaø chuùng ta traùnh noùi veà phaùi tính ñeå giöõ caùc em ôû tuoåi “ngaây-thô”.

Ñieàu caùc em hoïc keá-tieáp laø “cuøng”. Cuøng aên, cuøng chôi, cuøng nghæ. Caùi “cuøng” naøy laøm taùnh baét-chöôùc hoaït-ñoäng maïnh hôn, nhöng cuõng coù nhöõng em coù thoùi rieâng vaø chuùng ta ñöøng bao giôø duøng kyû-luaät ñeå baét caùc em “cuøng”.

Ñieàu thöù ba caùc em hoïc mau choùng laø laøm quen. Lôøi noùi ñöôïc xöû-duïng nhieàu hôn, caûm-tình bieåu-loä qua haønh-ñoäng, aùnh maét vaø caù-taùnh cuõng ñöôïc nhaän-dieän.

Ñieàu thöù tö caùc em ghi nhôù laø: bieát ñuùng vaø sai. Ñöôïc laøm gì vaø khoâng ñöôïc laøm gì. Töï ñöa mình vaøo kyû-luaät, bieát kieàm-cheá nhöõng haønh-ñoäng khoâng ñöôïc pheùp. Nhôn dòp naøy, chuùng ta cuõng baét ñaàu aùp-duïng moät vaøi hình-phaït nheï khi chuùng phaïm loãi.

ÔÛ tuoåi naøy chuùng hay hoûi. Hoûi ñaâu traû lôøi ñoù, ñöøng caét nghóa daøi doøng, chuùng chaúng hieåu ñaâu. Chuùng muoán hieåu theâm thì chuùng hoûi tieáp vaø cöù hoûi tieáp cho ñeán khi caûm thaáy hieåu nhö vaäy laø ñuû. Nhieàu khi thaáy chuùng hoûi nhieàu quaù, böïc mình noùi: khoâng bieát, laø sai ñaáy.

88

ÔÛ tuoåi naøy, söï thaùch-thöùc baét ñaàu hoaït-ñoäng vaø môû ñaàu veà yù-thöùc vaø thöïc-haønh. Nhaän-ñònh maø khoâng bieát laø hoûi vaø hoûi cho ñeán khi bieát vaø khi bieát thì laøm.

ÔÛ tuoåi naøy, soá voán tieáng ñaõ gia-taêng ñeán 1,500. Chuùng baét ñaàu noùi nhieàu, vaø noùi sao cho hieåu. Chuùng chöa bieát “giöõ lôøi” hay “löïa lôøi maø noùi cho vöøa loøng nhau”. Chuùng ta muoán söûa lôøi chuùng, ñöøng neân “noùi vaäy laø khoâng ñöôïc”, chæ neân “noùi theá naøy thì hay hôn”.

ÔÛ tuoåi naøy chuùng cuõng baét ñaàu ganh-tò. Baïn coù maø mình khoâng coù laø khoù chòu. Haõy giuùp cho chuùng bieát coù caùi mình coù maø ngöôøi khaùc khoâng coù. Coù caùi ngöôøi ta coù maø mình khoâng coù. Haõy vui vôùi caùi mình coù. Neáu chuùng thích quaù caùi maø baïn noù coù. Chuùng ta haõy höùa chôù ñöøng voäi ñaùp-öùng ñoøi hoûi cuûa chuùng.

Tuoåi vò thaønh-nieân * Chaân trôøi môû roäng (horizons broaden) tuoåi töø 6

ñeán 8 tuoåi Tuoåi böôùc vaøo ngöôõng cöûa hoïc ñöôøng. Tuoåi hoïc

troø. Maãu-giaùo hay nhaø treû laø böôùc chuyeån-tieáp töø nhaø ñeán tröôøng. Maãu-giaùo chôi chính, hoïc phuï. Böôùc vaøo tröôøng, hoïc chính, chôi phuï. Maãu-giaùo gaëp ngöôøi cuøng löùa. Vaøo tröôøng gaëp nhieàu ngöôøi khaùc löùa tuoåi. Maãu giaùo gaëp ngöôøi giöõ treû. Vaøo tröôøng gaëp ngöôøi daïy treû. Vaøo tröôøng laø ñoái dieän vôùi “moân hoïc” - moät chaân trôøi môùi môû roäng.

Naêng-khieáu ñöôïc boäc-loä

89

Ñieàu toát, ñieàu laønh ñöôïc thieát-laäp cho mình Phaùt-trieån moái quan-heä baïn-beø thích-hôïp Khaùc-bieät giao-tieáp giöõa trai vaø gaùi YÙ-thöùc vaø xaây-döïng ñieàu cho laø giaù-trò Dung hoøa taùnh ñoäc-laäp vôùi söï hoøa-ñoàng cuøng ngöôøi khaùc

Nhöõng buoåi hoïc môùi, chuùng ta seõ nghe caùc em noùi nhieàu veà tröôøng hoïc, veà thaày coâ, veà baïn-beø. Moät theá-giôùi môùi caùc em böôùc vaøo. Caùc baép-thòt ñöôïc xöû-duïng nhö caù gaëp nöôùc trong caùc troø chôi vaø theå-thao. Khoâng coøn ruït-reø trong haønh-ñoäng. Coù tinh-thaàn ñoàng-ñoäi, coù tinh-thaàn ganh-ñua. Caùc em hoïc bieát theá naøo laø thaéng, theá naøo laø thua vaø baét ñaàu thu-thaäp kinh-nghieäm. Caùc troø chôi, caùc moân theå-thao ôû tröôøng hoïc ñeàu ñöôïc nghieân-cöùu kyõ-caøng ñeå giuùp caùc em ganh-ñua maø khoâng ñoá kî, thaéng thua maø khoâng thuø-gheùt.

Trí-oùc baét ñaàu ñi vaøo chuyeân-chuù. Coù vaán-ñeà, coù yù-kieán vaø noùi ra yù-kieán cuûa mình cho moïi ngöôøi nghe, coù phaùn-ñoaùn, coù ñieàu chænh, coù quy-taéc.

Hoïc ôû tröôøng sao, veà nhaø caùc em cöù theá maø haønh-xöû. Coù vaán-ñeà, coù yù-kieán, nhöng khi caùc em ñöa ra yù-kieán chuùng ta laïi khoâng chòu nghe, coøn phaùn moät caâu: Con nít bieát gì maø noùi.

Trong moät chuyeán veà thaêm Vieät-Nam, caäu beù 10 tuoåi ñöôïc theo cha-meï veà thaêm queâ-höông. Trong moät böõa aên, caäu xen vaøo caâu chuyeän cuûa ngöôøi lôùn. Vöøa caát tieáng ñaõ bò oâng noäi phaùn ngay moät caâu: Con nít bieát gì maø noùi. Theá laø töø hoâm ñoù caäu khoâng noùi

90

chuyeän vôùi oâng noäi. Hai ba ngaøy sau, trong moät böõa côm, oâng noäi hoûi caäu:

- Sao chaùu ngoài aên maø khoâng noùi chuyeän gì caû vaäy? Caäu noùi vôùi oâng:

- Daï, con nít bieát gì maø noùi. Cha meï bieát caäu “chôi” oâng noäi. Cha meï giaûi-thích cho oâng noäi bieát treû em hoïc ôû Myõ quen coù yù-kieán maø bò oâng noäi khoâng cho noùi, neân noù im luoân. OÂng noäi cöôøi vaø xin loãi chaùu.

Tinh-thaàn giuùp-ñôõ cuõng ñöôïc theå-hieän ngay trong nhöõng ngaøy ñaàu taïi tröôøng. Caùc em raát haõnh-dieän ñöôïc giuùp thaày coâ giaùo vieäc nhoû naøo ñoù. Giuùp baïn-beø ñöôïc caûm-ôn, ñöôïc ngöôøi löu-yù. ÔÛ nhaø chuùng ta cuõng neân tìm cô-hoäi cho caùc em giuùp-ñôõ mình. Chính söï giuùp-ñôõ taïo cho caùc em caûm-nhaän giaù-trò naøo ñoù caàn duy-trì vaø phaùt-trieån.

Cha meï thì luùc naøo cuõng thaáy con mình laø con nít chöa bieát laøm gì, coù khi ñuïng ñaâu hö ñaáy. Ñöøng la con khi chuùng laøm hö, nhöng giuùp con laøm sao khoûi hö vaø giuùp con töï quyeát-ñònh phaûi laøm theá naøo.

* Chaëng choùt thôøi treû em (Personified Exuberance) töø 9 ñeán 11 tuoåi

ÔÛ tuoåi naøy caùc em caûm thaáy khoâng coøn “con nít” nöõa vì ôû tröôøng tieåu-hoïc caùc em laø ñaøn anh ñaøn chò, daàu vaäy vaãn khoâng ñaùnh maát caùi “con nít” cuûa mình.

Ñôøi soáng hôïp-quaàn, hoøa-ñoàng ñaõ quen. Ñaõ coù moät soá kieán-thöùc. Ñaõ coù moät soá baïn thaân. Ñaõ nhaän ra moät ít öu khuyeát-ñieåm mình coù vaø sôû-thích cuõng ñaõ loù-daïng.

91

Hoaït-ñoäng theå-xaùc ñaõ baét ñaàu ñi vaøo traät-töï. Chæ hoaït-ñoäng khi thaáy ngöùa chaân ngöùa tay, ñöôïc baïn-beø ruû-reâ hay quyeát-ñònh phaûi laøm moät caùi gì ñoù coù chuû-ñích. Thöû chaïy thaät nhanh leân laàu. Thöû nhaûy cho tay ñuïng traàn nhaø, neùm moät vaät gì cho truùng ñích v.v. Caùi gì cuõng muoán thöû xem sao. Söï thaùch-thöùc döôøng nhö luùc naøo cuõng coù.

ÔÛ tuoåi naøy, coù ñieàu gì khoâng hieåu, caùc em baét ñaàu ít hoûi ngöôøi lôùn, nhöng töï tìm caâu traû lôøi, ñoâi khi thaûo-luaän vôùi baïn-beø. Bieát ñöôïc ñieàu gì maø baïn-beø chöa bieát laø moät haõnh-dieän lôùn.

Hai beù gaùi ngoài noùi chuyeän vôùi nhau: - Mình bieát laøm sao ngöôøi ta coù thai roài. - Mình bieát laøm sao ñeå khoâng coù thai nöõa cô. Moät trong nhöõng caùch baøy toû söï bieát cuûa mình laø

chôi söu-taàm vaø trao ñoåi. Söu-taàm hình aûnh taøi-töû ñieän-aûnh, theå-thao, ca-só. Söu taàm tem, naép chai, tieàn xu, ñaù, nuùt aùo, laù caây, hoa eùp, böôùm hay vaøi thöù coân-truøng v.v. Baây giôø thì theâm nhöõng khaùm-phaù hieåu-bieát treân internet cuõng ñöôïc ñöa ra baøn taùn, chia-xeû. Vaø khoâng ít haõnh-dieän thaønh-thaïo “chôi game”.

ÔÛ tuoåi naøy, caùc em cuõng bieát caùi gì neân tieáp-tuïc, caùi gì neân chaám-döùt vì ñaõ heát thôøi “con nít”. Caùi phaûi tieáp-tuïc maïnh-meõ nhaát laø laøm sao nhôù cho nhieàu. Hoïc ñaâu nhôù ñoù laø ñieàu caàn-thieát. Töï ñaët ra phöông-caùch ñeå nhôù vaø cuõng daën loøng nhôù ñieàu naøy, nhôù ñieàu kia.

92

ÔÛ tuoåi naøy, caùc em cuõng chuù-yù ñeán caù-taùnh vaø sôû-thích cuûa mình. Caùc em muoán toû ra cho moïi ngöôøi bieát vaø khi ai bieát ñeán laø caùc em vui laém. Cha meï caàn khích-leä caùc em ôû phöông-dieän naøy.

ÔÛ tuoåi naøy, yù-thöùc phaùi-tính roõ-reät, nhöng chæ thích chôi vôùi ngöôøi cuøng phaùi. Nhoùm nöõ, nhoùm nam roõ-reät vaø giao-tieáp nam-nöõ ôû theá xaõ-giao.

ÔÛ tuoåi naøy, caùc em baét ñaàu yù-thöùc ñöôïc söï töï-do, khoâng coøn muoán “vaâng-lôøi” cha-meï, ngöôøi lôùn trong gia-ñình. Caùi gì cuõng muoán “caõi laïi”. “Caõi laïi” khoâng phaûi nhaän-thöùc ñuùng sai, maø chæ muoán chaúng ai “baét” mình phaûi theá naøy hay theá khaùc.

Heát thôøi treû em qua thôøi daäy-thì (puberty) Caùc em tuoåi töø 12 ñeán 17 laø giai-ñoaïn khoù-khaên

nhaát trong cuoäc soáng. Giai-ñoaïn qua khoûi thôøi treû em song chöa ñeán tuoåi tröôûng-thaønh. Ngöôøi Vieät mình goïi laø tuoåi “aên chöa no, lo chöa tôùi”, caùi tuoåi “chöa ñoã oâng ngheø ñaõ ñe haøng toång”. Caùc nhaø taâm-sinh-lyù chia tuoåi naøy ra laøm hai thôøi-kyø

* Tinh-thaàn töï-laäp - Growing independence töø 12 ñeán 14 tuoåi

Coù leõ caùi caâu “Ñoäc-laäp, Töï-do, Haïnh-phuùc” ñoái vôùi caùc em ôû tuoåi naøy ñaõ thaønh khaåu-hieäu cho chính mình.

Thaân-hình caùc em baét ñaàu naåy-nôû theo daùng ngöôøi lôùn, gioïng noùi thay ñoåi, bôûi ñoù caùc em baét ñaàu nghó veà ngöôøi lôùn maø mình seõ laø.

93

Qua thôøi treû em, qua thôøi phuï-thuoäc. Khôûi ñaàu tieán-trình ngöôøi lôùn thì tröôùc heát phaûi khoâng leä thuoäc ai baát cöù vaán-ñeà gì ngoaïi tröø vaät-chaát.

Tröôùc ñaây naêm möôi naêm, buoåi tröa naéng, ñöùa em nhoû cuûa toâi môùi 13 tuoåi ñoäi noùn chuaån-bò ra phoá. Maù toâi ôû trong nhaø noùi voïng ra:

- Ñöùc, trôøi naéng laém, nhôù ñoäi muõ nghe con. Ñöùa em toâi vöøa nghe xong, laáy tay giôû muõ neùm xuoáng baøn, ñi ñaàu traàn. Thaùi-ñoä naøy chæ laø caùch bieåu-loä taùnh ñoäc-laäp ñang phaùt-trieån.

ÔÛ xöù naøy, haøng naêm coù moät trieäu tö thieáu-nieân boû nhaø ra ñi. Ngöôøi Myõ phaûi than: “Grow up and go out” - nuoâi chuùng lôùn, chuùng noù ñi. Caùc nhaø xaõ-hoäi hoïc ñöa ra 13 lyù-do chuùng boû nhaø ra ñi. Nhöõng lyù-do ñoù moät phaàn do taùnh thích ñoäc-laäp chi-phoái, quyeát-ñònh laøm theo yù mình caû ñieàu xaáu laãn ñieàu toát.

Söï thay ñoåi phaùt-trieån cô-theå aûnh-höôûng raát nhieàu ñeán taâm-lyù. Caùi caûnh trong phim con caùi phuøng mang trôïn maét noùi thaúng vôùi cha-meï: “I hate you” - toâi gheùt caùc ngöôøi, nhan-nhaûn.

Tình-duïc phaùt-trieån, raïo-röïc ñaùnh thöùc trí toø-moø cuøng vôùi moät khaùt-voïng khoâng roõ-raøng, chaúng hieåu ra sao, ñi vaøo taâm-traïng vöøa muoán vöøa khoâng.

Boä-phaän sinh-duïc phaùi nam phaùt trieån ra sao chæ mình bieát, cuõng chaúng ai toø-moø muoán bieát.

Boä-phaän sinh-duïc phaùi nöõ, boä ngöïc baét ñaàu nhuù, moïi ngöôøi ñeàu thaáy vaø baïn nam cuõng chuù-yù, toø-moø muoán bieát caùi khaùc thöôøng maø mình khoâng coù. Caùi

94

toø-moø naøy ngaøy nay hay xa-xöa cuõng vaäy. Con trai Vieät xa-xöa cuõng bieát gaï-gaãm ngöôøi baïn gaùi:

Vuù em chum-chuùm nuùm cau Cho anh boùp caùi, coù ñau anh ñeàn.

Nhaø tröôøng ñaõ môû ra nhöõng lôùp giuùp caùc em hieåu vaán-ñeà naøy. Ngöôøi Vieät mình vaãn e-ngaïi nhöõng lôùp naøy, sôï “veõ ñöôøng cho höôu chaïy”.

Ñaây laø luùc caùc em caàn moät ngöôøi thaân trong gia-ñình thoâng-caûm nhöõng khoù-khaên trong söï thay-ñoåi cô-theå, taùnh-tình cuõng baát nhaát vì chính chuùng cuõng chaúng hieåu chuùng nöõa. Ñöôïc moät ngöôøi anh (loaïi ñaøn anh) bieát kieân-nhaãn laéng nghe vôùi tình yeâu-thöông vaø hieåu-bieát thì chuùng deã-daøng thoá-loä taâm-söï vaø chòu hoïc-hoûi. Ñaøn anh, nhöng phaûi bieát toân-troïng chuùng thì chuùng môùi chòu laéng nghe.

Ñöôïc moät ngöôøi anh (loaïi ñaøn anh löu-manh) ñem kinh-nghieäm höôùng-daãn, truyeàn-ngheà thì tai-haïi khoù löôøng.

Thôøi kyø naøy soá treû em huùt caàn-sa, gia-nhaäp baêng-ñaûng khoâng ít.

Trong Hoäi-Thaùnh thöôøng coù nhöõng Youth Minister - coù khi laø muïc-sö, coù khi laø ngöôøi tình-nguyeän ñaõ qua nhöõng khoùa huaán-luyeän, khieán caùc em tin-caäy, neân deã giuùp-ñôõ caùc em.

* Tuoåi cuûa theá-heä (The action generation) töø 15 ñeán 17 tuoåi

Vieät-Nam mình nhìn nhöõng em ôû tuoåi naøy laø nghó ngay “nöõ thaäp tam nam thaäp luïc” - nöõ möôøi ba, nam

95

möôøi saùu laø coù khaû naêng laøm meï treû, laøm cha non. ÔÛ tuoåi naøy laø ngöôøi khaùc phaùi coù phaàn haáp-daãn vaø cuõng toû ra söï haáp-daãn cuûa chính mình. Töông-quan xaõ-hoäi phaùi-tính ñi vaøo quy-luaät ñoái-xöû lòch-söï.

ÔÛ tuoåi naøy caùc em baét ñaàu mô moät ngheà-nghieäp cho mình. Soáng ôû haûi-ngoaïi, hôn nöûa soá em ôû tuoåi naøy vaãn mô thaønh “baùc-só, luaät-sö”, moät giôùi “cao caáp” trong xaõ-hoäi Vieät-Nam. OÙc töôûng-töôïng cuûa caùc em raát phong-phuù neân thieáu thaåm-ñònh khaû-naêng vaø naêng-khieáu cuûa mình.

Tình-aùi quaáy raày caùc em khoâng ít. Baïn trai, baïn gaùi cuõng laø muïc-tieâu trong mô-moäng. Thuôû coøn ôû Vieät-nam

Troáng tan em tröôùc coång tröôøng Traéng bay bay nguùt ngaøn phöông toùc theà Caëp ñaày aép moäng vaøng hoe Thoâi em ñöøng goõ guoác ñeø ngôïp anh!

Töø Theá Moäng ÔÛ xöù naøy, tuoåi naøy maø chöa coù baïn trai, baïn gaùi

ñöôïc coi laø baát bình-thöôøng. Nhöng vôùi caùc em Vieät-Nam, ôû tuoåi naøy maø coù baïn trai, baïn gaùi laø baát bình-thöôøng. Caùc em Vieät-Nam ôû tuoåi naøy haàu-heát chæ bieát hoïc vaø laøm sao hoïc cho gioûi. Baïn trai, baïn gaùi chæ laø “baïn” chôù chöa theå laø “boà”. Böôùc vaøo xaõ-hoäi mong sao ñuû khaû-naêng, ñuû trình-ñoä vôùi ngöôøi, ñeå ngöôøi nhaän ra söï hieän-dieän cuûa mình.

Daùng veû beà ngoaøi ñöôïc chaêm-soùc kyõ-caøng, caûm-xuùc cuõng ñöôïc trang-söùc, maøu-meø khoâng ít ñeå gôûi

96

thoâng-ñieäp ñeán ngöôøi ñoái-dieän. Ngöôøi thaân quen nhaän roõ söï “noåi chöùng” naøy, noùi leân söï thay-ñoåi quan-troïng cuûa löùa tuoåi daäy-thì.

Löùa tuoåi muoán laøm ngöôøi lôùn, neân baét ñaàu leùn-luùt hoaëc coâng-khai laøm nhöõng vieäc “caám treû vò thaønh-nieân”, cho ra ngöôøi lôùn. Taäp huùt thuoác, uoáng bia ... nhö ngöôøi lôùn.

Thaáy ai ai ta cuõng ai ai Ai ai aáy thì ta cuõng aáy.

ÔÛ tuoåi ñaày söùc soáng neân söï töï kieàm-cheá phaûi ñöôïc ñaët thaønh vaán-ñeà. Caùc em thöôøng coi TV, 63% keå nhö bình-thöôøng coi hai tieáng, 15% coi treân naêm tieáng. Baây giôø laïi theâm truy caäp vaøo Internet, ngöôøi ta tính coù ñeán 10% ngao-du treân naêm tieáng moãi ngaøy, 33% moãi ngaøy moät tieáng, vaø 15% töø hai ñeán naêm tieáng trong moät tuaàn.

Coù hoïc-thöùc nôi tröôøng, nhöng thieáu kinh-nghieäm tröôøng ñôøi neân söï suy-nghó vaø haønh-ñoäng thöôøng boàng-boät, haùo thaéng. Bieát kieàm-cheá söï boàng-boät vaø haùo-thaéng, kieàm-cheá caùi “duõng caûm” laø ñaõ “khoân lôùn” - lôùn maø khoân.

ÔÛ tuoåi naøy, chuùng ta luoân nhaéc-nhôû caùc em: “Ñöøng noân, ñöøng noùng” “Ñöøng haêng tieát vòt” “Môùi bieát moät, chöa bieát hai” v.v. ÔÛ tuoåi naøy, sôïi daây raøng-buoäc gia-ñình ñöôïc nôùi

loûng. Tuy ôû trong gia-ñình, ôû xöù naøy, haàu heát caùc em

97

coù phoøng rieâng, vaø ñôøi soáng rieâng-tö cuûa caùc em caàn ñöôïc toân-troïng.

Baïn gaùi tôùi chôi, caäu con trai daãn ngay baïn gaùi vaøo phoøng mình, ñoùng cöûa. Hai ngöôøi troø-truyeän hôi lôùn tieáng. Baø meï ngoài ngoaøi phoøng khaùch maø nhö ngoài treân than löûa. Hôn moät tieáng, anh con tieãn baïn gaùi veà. Gaëp meï, caäu cöôøi noùi:

- Xin loãi meï, chuùng con cöôøi noùi hôi lôùn, xin meï ñöøng phieàn.

- Phieàn gì, tuïi con maø “yeân-laëng” laø meï ñöùng tim luoân.

Môøi quyù vò ñoïc theâm cuoán saùch cuûa toâi - Baûy Ñieàu Caên-Baûn Taïo Gia-Ñình Töôi-Vui ôû chöông III - Baûy ñieàu con-caùi caàn vaø chöông IV - Baûy ñieàu taïo giao-haûo vôùi con-caùi.

Tuoåi tröôûng-thaønh * Tuoåi ñaùng löu-taâm (Serious concern) töø 18 ñeán

34 tuoåi. Böôùc vaøo tuoåi naøy, moãi ngöôøi ñeàu coù lyù-töôûng

laäp thaân. Ngheà-nghieäp tröôùc heát. Qua heát trung hoïc, chuùng ta ñeàu coù moät soá kieán-

thöùc phoå-thoâng, moät soá kinh-nghieäm thaâu-thaäp ñöôïc töø cuoäc soáng, töø saùch baùo phim aûnh, töø nhöõng ngöôøi soáng chung quanh, cuøng yù-kieán ñoùng goùp cuûa nhieàu ngöôøi.

ÔÛ tuoåi naøy, phaàn ñoâng chuùng ta xaùc-ñònh ñöôïc ñeàu chuùng ta mong-öôùc coù cô thöïc-hieän vaø baét ñaàu

98

theo ñuoåi vôùi chöông-trình hoaïch-ñònh töøng giai-ñoaïn.

ÔÛ tuoåi naøy, ñöôïc keå laø tröôûng-thaønh veà theå-xaùc, nhaát laø phöông-dieän tình-duïc. Ñaây laø thôøi-kyø tình-duïc tröôûng-thaønh maø maïnh-meõ nhaát. Thôøi-kyø laäp gia-ñình lyù-töôûng nhaát ôû tuoåi 25 ñeán 30 vì tình-duïc maïnh-meõ, taâm-hoàn vaø lyù-trí cuõng khoâng coøn yeáu. Choïn vôï, choïn choàng taát nhieân tình-duïc thuùc-ñaåy maïnh-meõ, nhöng taâm-hoàn can-thieäp ñeå thoûa-hieäp caû tình yeâu laãn tình-duïc, lyù-trí quyeát-ñònh nhieàu vaán-ñeà cho gia-ñình vaø söï-nghieäp. Chæ xöû-duïng tình-duïc qua hoân-nhaân.

ÔÛ tuoåi naøy, chuùng ta “choïn baïn maø chôi” ñaõ ñaønh, song cuõng “choïn baïn maø cöôùi”. Tröôùc khi cöôùi, chuùng ta coù giai-ñoaïn höùa hoân ñeå hoïc bieát laãn nhau caùch thaân-maät, khoâng caàn “chaên goái”. Roài qua hoân-leã thaønh vôï choàng, baét ñaàu moät gia-ñình, coù con, coù nhaø, coù ngheà-nghieäp vöõng-chaéc, coù nhoùm nhoû vui buoàn coù nhau. Môøi quyù vò ñoïc cuoán “Xaây-Döïng Gia-Ñình Haïnh-Phuùc” cuûa Muïc-sö Phan-Thanh-Bình, xuaát baûn naêm 1995 vaø taùi baûn naêm 2001. Saùch gaàn 300 trang luaän veà:

Hoân-nhaân Chuaån-bò hoân-nhaân Ñôøi soáng hoân-nhaân Hieäp-moät trong hoân-nhaân Baûo-veä hoân-nhaân Haïnh-phuùc hoân-nhaân

99

Cô-nghieäp hoân-nhaân Hieáu-thaûo

Ñôøi soáng gia-ñình gaëp nhieàu khoù-khaên. Bieát sao ñaây. Môøi quyù vò ñoïc cuoán Nghó Cho Nhau vaø Soáng Cho Nhau cuûa Muïc-sö Phan-thanh-Bình. Saùch xuaát baûn naêm 2002, gaàn 300 trang, luaän veà:

Hieåu ngöôøi phoái-ngaãu Yeâu ngöôøi phoái-ngaãu Vôï choàng troâng-mong Vôï choàng giuùp-ñôõ

Laâu ngaøy chaøy thaùng, soùng gioù vuøi-daäp, tình ñôøi eùo-le laøm cho gia-ñình maát vui phaàn naøo. Muoán gia-ñình “hoài xuaân”. Môøi quyù vò ñoïc saùch Baûy Ñieàu Caên-Baûn Cho Gia-Ñình Töôi-Vui cuûa Muïc-sö Phan-thanh-Bình. Saùch xuaát baûn naêm 2004, gaàn 300 trang luaän veà:

Baûy ñieàu choàng caàn baøy-toû vôùi vôï Baûy ñieàu vôï caàn baøy-toû vôùi choàng Baûy ñieàu con-caùi caàn Baûy ñieàu taïo giao-haûo vôùi con-caùi Baûy ñieàu ghi-nhôù trong côn soùng gioù Baûy ñieàu ghi-nhôù trong mô-öôùc Baûy ñieàu trau-doài ñôøi soáng tinh-thaàn vaø taâm-linh

Vôï choàng coù caùi nhaø, caùi toå-aám cuûa gia-ñình taát nhieân phaûi ñöôïc chaêm-soùc caån-thaän. Vieäc nhaø laï laém, heã baø vôï gioûi thì oâng choàng dôû, nhöng neáu baø vôï dôû thì theá naøo oâng choàng cuõng gioûi. Caùi yù-töôûng

100

“ñoàng vôï ñoàng choàng, taùt beå Ñoâng cuõng caïn” khoâng bao giôø coù. Vôï choàng laø boå-tuùc cho nhau.

Hôn nöõa soá vôï choàng chính-thöùc “gaõy gaùnh” giöõa ñöôøng giöõa thôøi 40 - 50. Chuùng ta haõy caån-troïng haàu duy-trì “traêm naêm haïnh-phuùc”.

Ngheà-nghieäp ôû xöù naøy cuõng khoâng theå “nhaát ngheä tinh nhaát thaân vinh”. Ít nhaát phaûi hai ngheà, ngheà tay maêët chuyeân-moân, ngheà tay traùi phoøng hôø baát-traéc.

Tinh-thaàn traùch-nhieäm ôû tuoåi naøy cao. Thieáu traùch-nhieäm laø gaëp raéc-roái ngay. Chaúng nhöõng traùch-nhieäm trong gia-ñình, maø coøn traùch-nhieäm ngoaøi xaõ-hoäi. Ngöôøi Vieät coù theâm traùch-nhieäm ñoái vôùi coäng-ñoàng, ñoái vôùi queâ nhaø.

Laáy vôï laáy choàng laø töï ñoäng bôùt moät soá baïn-beø. Moät soá töï ñoäng lui, moät soá töï mình boû. Soá coøn laïi chaúng bao nhieâu, nhöng naøo deã daàu gì coøn ôû trong moät thaønh-phoá. Nhôù nhau, nghó ñeán nhau, nhaéc ñieän thoaïi naêm ba phuùt hoûi thaêm laø quyù laém roài. Coù ñöôïc moät vaøi gia-ñình thaân nhau, coù theå qua laïi, chuyeän-troø, taâm-söï, aên chung vôùi nhau moät böõa ôû xöù naøy quaû laø hieám.

Cô-ñoác nhaân coù “anh em trong Chuùa” trong moät Hoäi-Thaùnh, haøng tuaàn gaëp nhau trong ngaøy thôø-phöôïng Chuùa quaû laø phöôùc-haïnh. Cuøng moät nieàm tin, cuøng tình yeâu-thöông, cuøng moät muïc-ñích trong cuoäc soáng: “Anh em hoaëc aên, hoaëc uoáng, hay laøm söï chi khaùc, haõy vì söï vinh-hieån Chuùa maø laøm”. Cuøng moät caùch ñoái-xöû “gaéng söùc ñeïp loøng moïi ngöôøi trong

101

moïi vieäc, chaúng tìm ích-lôïi rieâng cho mình, nhöng cho phaàn nhieàu ngöôøi, ñeå hoï ñöôïc cöùu” (I Coâ-rinh-toâ 10:32, 33). Hoûi coøn phöôùc-haïnh naøo hôn.

* Tuoåi laäp nghieäp - quyeàn-löïc cuûa coäng-ñoàng (power of the community) töø 35 ñeán 64 tuoåi.

ÔÛ tuoåi naøy ngheà-nghieäp ñaõ roõ-raøng, vöõng-vaøng vôùi öôùc-muoán gia-taêng. “Tôùi luoân baùc taøi” - môû-mang theâm, thieát-laäp vaø cuûng-coá, nhaän laáy traùch-nhieäm nhieàu hôn, saùng-suoát ñònh giaù vaø ñieàu-chænh phaûi-leõ.

Môû-mang nhaém vaøo ngheà-nghieäp. Phaûi noùi nöôùc Myõ laø nöôùc cho ta raát nhieàu cô-hoäi thaêng-tieán mieãn chòu khoù, chòu hoïc.

Ñôøi soáng caên-baûn vöõng chaéc chöa ñuû, phaûi laøm sao cho phong-phuù vì töông-lai caùc con, vì “boä maët” cuûa mình neân nhaø cöûa, xe-coä khoâng hôn thì ít nhaát cuõng phaûi baèng ñaùm baïn-beø, baø-con mình.

Caùi höôûng-thuï cuõng ñöôïc döï-thaûo xöùng-ñaùng vôùi ngöôøi coù “tieàn dö cuûa ñeå” cho baø-con “neå”.

Neáu tham gia vaøo hoäi-ñoaøn naøo, coù theâm ñöôïc chöùc chuû-tòch hay baát cöù chöùc-vuï naøo cuõng ñöôïc, mieãn laø ôû giöõa ñaùm ñoâng ñöôïc noùi, ñöôïc hoan-nghinh laø thoûa-nguyeän.

Böôùc qua tuoåi 60, con caùi haõnh-dieän veà boá-meï, boá-meï haõnh-dieän veà con-caùi laø coi nhö ñaït tieâu-chuaån, coù choã ñöùng vöõng trong coäng-ñoàng vaø ngoaøi xaõ-hoäi. Neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy, nhöõng naêm thaùng coøn laïi ñaày baát-maõn.

ÔÛ tuoåi naøy, coù lo chaêng laø vaøi thöù beänh-taät baét ñaàu xaâm-chieám caùi cô-theå ñaõ quaù lao-löïc, lao-taâm

102

ñeå ñöôïc nhö ngaøy nay. Tình-duïc theo ngaøy thaùng maø bôùt haêng-haùi, roài chaäm-chaïp tröôùc khi ueå-oaûi baùo ñoäng saép veà giaø.

Phaùi nöõ ôû tuoåi naøy cuõng meät vì lo keùo thaân-theå, maët maøy ñi ngöôïc vôùi thôøi-gian.

Vôùi nhöõng ngöôøi khoâng thaønh-coâng ôû tuoåi 40, thì söï khoù-khaên nhöõng naêm naøy taêng leân, gaùnh naëng treân vai caøng naëng theâm moãi naêm coøn laïi.

ÔÛ tuoåi naøy, chuùng ta thaáy roõ mình thaønh-coâng hay thaát-baïi treân ñöôøng ñôøi. Thaønh-coâng hay thaát-baïi ñeàu thaám meät.

May-maén, moät soá quyù-vò “thaám-meät” ñaõ nghe ñöôïc lôøi Chuùa Jeâsus phaùn: “Hôõi nhöõng keû meät-moûi vaø gaùnh-naëng, haõy ñeán cuøng ta, ta seõ cho caùc ngöôi ñöôïc yeân-nghæ” (Ma-thi-ô 11:28). Ñaây laø söï “yeân-nghæ” tuyeät-vôøi maø Cô-ñoác nhaân naøo cuõng kinh-nghieäm vaø coù theå giuùp quyù vò vaøo söï “yeân-nghæ” naøy caùch deã-daøng.

ÔÛ tuoåi naøy, con-caùi ñaõ khoân-lôùn, coù gia-ñình, “lìa cha-meï maø dính-díu cuøng vôï mình” (Saùng-theá kyù 2:24), coøn trô laïi hai vôï choàng “son” nhö thuôû naøo. Moät soá laïi trôû veà cuoäc soáng ñoäc thaân vì “nöûa kia” ñaõ “bieät-ly”.

Tuoåi höu-trí * Tuoåi veà höu (retirement) töø 65 tuoåi trôû leân. ÔÛ xöù naøy, moân “Laõo Khoa” ñang ñöôïc nghieân-

cöùu ngaøy caøng roäng vì soá ngöôøi “tröôøng sanh” khaù nhieàu. Ñôøi soáng ngöôøi giaø ôû xöù naøy ñöôïc öu-ñaõi vì coâng-lao cuûa hoï ñöôïc caùc theá-heä sau ghi-nhaän.

103

Tröôùc khi böôùc vaøo tuoåi giaø, chuùng ta khoâng khoûi thaéc-maéc: Giaø roài sao ñaây? Soáng theá naøo? Caùi kho kinh-nghieäm soáng cuûa ta khoâng dính-daùng gì ñeán caùi giaø caû. Coù ngöôøi khoâng ngôø giaø mau theá. Coù ngöôøi khoâng hieåu taïi sao giaø chi cuõng dôû, chæ coøn “giaø gioûi giaän”.

Caùi söôùng cuûa ngöôøi giaø ñöôïc “kính” ñöôïc “yeâu” nhö caâu ca-dao “Kính laõo môùi ñöôïc soáng laâu, soáng giaø thì ñöôïc bieát bao keû haàu” ñaõ heát thôøi. Giaø thì heát söôùng, chæ coøn khoå. Vaøi caùi laøm cho ngöôøi giaø khoå:

Veà theå-xaùc, thaân-theå yeáu vaø beänh taät. Veà tinh-thaàn, La Rochefoucauld noùi: “Tuoåi giaø laø moät keû chuyeân-cheá, caám-ñoaùn heát thaûy moïi laïc-thuù cuûa tuoåi treû, khoâng tuaân theo laø cheát”. Neân tuoåi giaø, loøng daï heùo-uùa, khoâ-khan vì thieáu söï ham-muoán töôùi boùn. Tuoåi giaø khoân dö nhöng thieáu thöïc-teá. Vôùi caùi kho kinh-nghieäm maø chaúng coøn choã ñeå duøng. Bao nhieâu tö-töôûng “môùi” toát-ñeïp cuõng chaúng haáp-thuï ñöôïc vì thieáu söùc nghieàn-ngaãm, thoâi ñaønh giöõ chaët moät môù “thaønh-kieán”.

Chuùng ta khoâng chaïy troán ñöôïc caùi giaø thì phaûi ñöông ñaàu thay vì cuùi ñaàu chòu traän. Naêm toâi gaàn 70 môùi thaáy mình ... chôùm giaø, voäi-vaøng tìm hieåu veà caùi ... giaø vaø ñaõ vieát cuoán saùch Tình ... Giaø. Tình ... Giaø loaïi naøy, chòu khoâng theå dòch ra tieáng Anh, ñaønh phaûi ghi-chuù - Learn To Be Old. Saùch xuaát baûn naêm 2005. Hôn 300 trang, goàm 5 chöông luaän veà 5 thöù Tình ... Giaø

104

Tình-traïng giaø - Theå-chaát, Taâm-thaàn, Taâm-linh Tình-caûnh giaø - Coâ-ñôn, Leû boùng, ÖÙc-hieáp Tình-caûm giaø - Soáng vôùi quaù-khöù, Chaùn hieän taïi, Sôï töông-lai Tình baïn giaø - Baïn giaø, Baïn treû, Baïn khaùc phaùi Tình-duïc giaø - Tham, Ham, Ban. Ñoïc Tình ... Giaø chuùng ta seõ khoâng coøn caûm-

nhaän sôï tuoåi giaø, sôï beänh taät, sôï thôøi-gian nhö lôøi ai ñoù than-thôû: “OÂi thôøi-gian luoáng voâ tình, vaäy maø noù thanh-toaùn tuoåi ñôøi, söùc-khoûe roài giôùi-thieäu töû-thaàn”. Song nhaän ra Giaø vaãn tuyeät-vôøi.

Giaø quaù hoùa con nít mong con chaùu hieåu cho. Nhaø vaên Chu-taát-Tieán ñaõ thaàm mong con chaùu hieåu cha meï giaø qua baøi thô

Thö Cho Con Con yeâu-daáu, khi ñeán tuoåi veà giaø Cha meï khoâng coøn töôi nhö hoa Maø nhaên-nhoù, maët cau, maét öôùt Con seõ thaáy khoâng coøn vui nhö tröôùc Nhöng cuõng ñöøng cau-coù laïi meï cha Vì xöa kia, con khoùc oùe vang nhaø Meï cha vaãn vui töôi nhö hoäi Neáu cha meï tay run khoâng caàm noåi Moät toâ côm vaø ñaùnh ñoå ra nhaø Xin con ñöøng gaét maéng haïng ngöôøi giaø Vì luùc beù, con vaãn thöôøng rôi vaõi Meï cha vaãn phaûi khom löng nhaët laïi Töøng mieáng côm, chuùt thòt con laøm vaêng

105

Meï vöøa cöôøi vöøa nhìn con laêng-xaêng Nghe con “xin loãi” maø aám loøng hôn Teát Neáu cha meï coù noùi nhieàu, phaùt meät Coù nhöõng caâu laûm-nhaûm, khoâng ñaàu ñuoâi Con haõy nhôù, naêm xöa naèm trong noâi Meï keå maõi moät chuyeän xöa coå-tích Cha cuõng vaäy, nhöõng khi con khoâng thích Leân giöôøng naèm ñeå nguû giaác hoàn-nhieân Cha keå ñi keå laïi chuyeän oâng Tieân Chuyeän Töôùng Cöôùp, Thaïch-Sanh, nhieàu chuyeän bòa Neáu cha meï roài ít naêng taém röûa Con cuõng ñöøng bòt muõi, dang xa Bôûi khi xöa, meï phaûi goïi caû nhaø Môùi taém ñöôïc cho con moät laùt Con nghòch chôi, ngöôøi dính ñaày buïi caùt Möïc laám-lem, tay chaân baån nhö ma Meï môùi doäi nöôùc, con ñaõ khoùc la Khoâng chòu taém, khoâng chòu vaøo boàn röûa Cha phaûi doã con hoaøi, con môùi söûa Maõi lôùn khoân, môùi ñi taém moät mình Neáu meï cha roài khoâng hieåu vaên minh Maùy-moùc môùi ñuû hình ñuû kieåu Cuõng ñöøng cöôøi-cheâ oâng baø giaø huû-laäu Maø neân giaûng cho cha meï caùch duøng Vì naêm con hai tuoåi, caùi gì cuõng laï-luøng Cha meï phaûi caàm tay con chæ-daãn Roài lôùn leân, cha daïy con caån-thaän Ñöøng nghòch maùy naøy, ñöøng ñuïng vaät kia

106

Cha giaûng cho con töøng chuùt töøng ly Caùch môû radio, baät ñeøn, môû beáp, vaën tivi Con ñaõ nôû nhöõng nuï cöôøi haïnh-phuùc Neáu meï cha maø nhô,ù queân tuøy luùc Ñöøng caèn-nhaèn cha meï ngu khôø Bieát bao laàn con queân saùch vôû ôû nhaø Cha phaûi chaïy nhö bay veà nhaø laáy Ñieàu quan-troïng laø cha meï caàn ñöôïc thaáy Daùng hình con quanh quaát ñaâu ñaây Ngöûi hôi con maø trong maét cay-cay Con coøn ñoù, tim cha ñaày maùu noùng Neáu cha meï quaù giaø khoâng muoán soáng Con haõy hieåu cho: roài tôùi luùc con cuõng giaø Seõ tôùi hoài cuoäc soáng nhö löôùt qua YÙ soáng heát, maø chæ coøn toàn-taïi Moät caây khoâ, moät caùnh hoa vöông-vaõi Moät boä xöông coù hieåu-bieát vaät-vôø Nhöõng kyû-nieäm xöa ñaày aép, chan-hoøa Trong aùnh maét, trong daáu tay run-raåy Hôi thôû ngaäp-ngöøng, aâm-thanh laåy-baåy Khoâng ham vui, chæ coøn chuùt tình yeâu Tình yeâu con, yeâu chaùu thaät nhieàu OÙc chæ thaáy teân con vaø daùng-daáp Tim chæ chöùa boùng hình con taáp-naäp Daáu chaân xöa chaïy nhaûy tung-taêng Töøng noát muoãi ñau, töøng côn nhöùc trong raêng Töøng côn soát ñoåi da, ñoåi thòt Meï cha ñaõ töøng bao ñeâm queân meät

107

Ngoài beân con, nghe hôi thôû ñeàu hoøa Daàu cho con khoù chòu, khoùc la Cha meï vaãn daáu yeâu con treân heát Vaø, baây giôø, khi tôùi gaàn coõi cheát Vaät duïng mang theo vaãn chæ boùng hình con Coøn chuùt hôi taøn, cha meï mong taëng con: Nieàm haïnh-phuùc, söôùng vui baát taän Thoâi, vaøi haøng, cuûa maáy ngöôøi saép laãn Cha meï seõ queân ñaõ töøng taëng haønh-trang Kieán-thöùc, thoâng-minh, saéc ñeïp ... con ñang mang Nhöõng hieåu bieát veà cuoäc ñôøi gian-khoù Nhöng can-ñaûm, chai-lì, khoâng bieát sôï Ñeå con thaønh ngöôøi taøi-gioûi hoâm nay Nhöõng baèng caáp maø con coù trong tay Laø keát-quaû cuûa bao ñeâm meï khoùc Laø ruïng-rôi cuûa bao nhieâu sôïi toùc Cuûa ngaøn ngaøy ñöa ñoùn con ñi Thoâi, noùi laøm chi, nhaéc laøm chi? Meï ñang noùi: haõy ñöøng laøm con meät ... Nghæ ñi con, ñeå vui thoûa ngaøy mai ...

Chuùng ta hieåu ñöôïc tieán-trình cuûa ñôøi soáng, hieåu ñöôïc ngöôøi ta giao-tieáp ñang ôû trong giai-ñoaïn naøo, trong thôøi-ñieåm naøo cuûa doøng ñôøi, ta deã öùng-xöû. Ñoù laø ngheä-thuaät.

108

109

BIEÁT GIAO-TIEÁP VÔÙI NGÖÔØI

hôøi xa-xöa nhöõng vò tu-só xuaát-gia, thoaùt tuïc thöôøng tìm choã thanh-vaéng aån-daät khoâng giao-tieáp vôùi ai. Ngaøy nay, giôùi tu-só caøng

giao-tieáp roäng ñöôøng tu caøng thaêng-tieán. Giao-tieáp laø nhu-caàu taâm-hoàn cuûa con ngöôøi vì

con ngöôøi ñöôïc döïng neân bôûi Ñöùc Chuùa Trôøi Ba Ngoâi: Ñöùc Cha, Ñöùc Con vaø Ñöùc Thaùnh-Linh. Ba Ngoâi hieäp moät vaø coù söï giao-tieáp chaët-cheõ.

Con ngöôøi töø choã giao-tieáp maø naåy sanh ñoàng taâm, ñoàng chí, ñoàng loøng. Töø choã giao-tieáp maø taïo neân “ba caây chuïm laïi neân hoøn nuùi cao”. Töø choã giao-tieáp maø ta tìm ñeán ngöôøi, ngöôøi tìm ñeán ta ñeå taïo neân baïn, nhoùm, hoäi, hieäp-hoäi, coâng-ty.

Giao-tieáp ñaõ taïo neân moät soá coâng-vieäc cho “ngöôøi moâi-giôùi” trong moïi laõnh-vöïc. Nhöõng nhoùm, hoäi nhoû coù “ngöôøi lieân-laïc”. Nhöõng hieäp hoäi, nhöõng coâng-ty coù “ban ngoaïi-vuï” vaø moãi quoác-gia ñeàu coù “boä ngoaïi-giao”.

Giao-tieáp ngaøy nay ñaõ thaønh moät dòch-vuï, moät moân hoïc trong caùc tröôøng ñaïi-hoïc. Nhö vaäy, giao-tieáp thaønh-coâng toát-ñeïp phaûi duïng ñeán söï hieåu-bieát vaø ngheä-thuaät.

Chuùng ta khoâng mong trôû thaønh “nhaø ngoaïi giao”, song chuùng ta mong baát cöù ai gaëp chuùng ta

T

110

khoâng ñeán noãi phaûi “chaïm maët haõm taøi”. Ít ra cuõng vui moät chuùt nhö “toâm gaëp roàng hay roàng gaëp toâm”.

Trong giao-tieáp, chuùng ta khoâng keå ñeán tröôøng hôïp gaëp ngöôøi ôû ngoaøi ñöôøng, trong chôï hay haøng aên. Gaät ñaàu chaøo, hoûi thaêm vaøi caâu khoâng phaûi laø giao-tieáp.

Giao-tieáp nôi coâng-coäng, caùc cuoäc hoïp cuûa coäng-ñoàng, döï buoåi hoøa nhaïc, ñi hoäi chôï v.v. Söï giao-tieáp lieân-heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi. Nhìn nhau qua trang phuïc, cöû-chæ, phong-caùch ñi ñöùng noùi naêng vaø khaû naêng giao-teá, lòch-thieäp cuõng löôïng-ñònh ñöôïc phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi. Giao-tieáp nôi coäng-ñoàng nhieàu khi cuõng gaây ra “aán-töôïng” cho ngöôøi. “AÁn-töôïng” nhieàu khi môû maøn cho “tieáp caän” ñeå böôùc vaøo giao-tieáp.

Giao-tieáp laø tieáp-xuùc, trao-ñoåi vôùi nhau maø lôøi noùi laø coâng-cuï cuøng phöông-caùch do taám loøng quyeát-ñònh.

Chaân-thaät Ngöôøi trong theá-gian, suy hai chöõ theá-gian, ngöôøi

ta nghó: ngöôøi trong traàn-“theá” ñeàu “gian”-doái. Doái-traù laø moät caên beänh thôøi-ñaïi. Xöa kia, ngöôøi

ta soáng chung vôùi nhau trong xoùm, trong laøng traûi qua nhieàu ñôøi, bieát roõ nhau thì doái-traù hôi khoù. Ngaøy nay, nôi thaønh-phoá, ngöôøi ñeán keû ñi chaúng ai bieát ai neân deã doái-traù laém. Ngay trong coäng-ñoàng Vieät, gaëp nhau nôi xöù ngöôøi, chaúng ai bieát ai vaø lyù-lòch ai cuõng “troäi” caû.

111

Doái-traù thieân hình vaïn traïng. Ngay trong lôøi noùi, caùc nhaø nghieân-cöùu cho bieát 41% lôøi doái-traù chæ coát che ñaäy söï sai-traùi cuûa mình. Chaøng ra khoûi sôû, gaëp ngay ngöôøi baïn thaân ruû nhau vaøo quaùn taâm-söï. Buïng no, treã giôø, vöøa veà ñeán nhaø thaáy böõa côm chieàu ñaõ doïn ra, ngöôøi vôï chöa kòp hoûi lyù-do veà treã, chaøng ñaõ maët maøy nhaên-nhoù:

- Cho anh ñi naèm moät chuùt, vöøa tan sôû, töï nhieân noåi côn ñau buïng laïi muoán ñi caàu, ñi hai ba laàn vaãn chöa heát ñau, phaûi chôø bôùt ñau moät chuùt môùi daùm laùi xe veà. Roài chaøng ñi thaúng vaøo phoøng naèm nghæ. Ngöôøi vôï kheùp cöûa phoøng böôùc ra, chaøng mæm cöôøi töï phuïc söï doái-traù cuûa mình.

Vaøo khoaûng 14% lôøi noùi “doái traéng” voâ haïi, chæ vì teá-nhò trong xaõ-giao. Hai baø gaëp nhau, khen nhau treû, ñeïp ... nhö xöa, laø caû hai cuøng cöôøi thoaûi-maùi. Coøn laïi 45% thì naøo laø khoe-khoang, khoaùc-laùc ñeå ngöôøi ta neå phuïc, naøo laø boùp meùo söï thaät hay theâu-deät moät vaán-ñeà cho haáp-daãn, hoaëc taïo theâm giaù-trò naøo ñoù cho mình. “Taøi-vaät nhôø duøng löôõi doái-traù maø ñöôïc” (Chaâm-ngoân 21:6).

Nhöõng ngöôøi doái-traù coù nieàm töï tin vöõng maïnh, töï-haøo veà thoâng-minh vaø lanh-lôïi. Caøng qua maët ñöôïc nhieàu ngöôøi, caøng löøa doái ñöôïc soá ñoâng, caøng chöùng-toû baûn-laõnh doái-traù cuûa mình. Coù ngöôøi ñaõ noùi: Moãi ngöôøi ñeàu laø moät kòch-só. Ngöôøi doái-traù gioûi laø kòch-só ñaïi taøi.

Laï moät ñieàu, doái-traù laïi baønh-tröôùng maïnh-meõ trong moâi-tröôøng tình yeâu. Böôùc vaøo tình yeâu, ngöôøi

112

ta baét ñaàu töï doái mình tröôùc heát. Phaûi bieát “boái-roái” tröôùc ngöôøi ñeïp; phaûi bieát e-aáp, theïn-thuøng tröôùc aùnh-maét cuûa ai ñoù ñang doõi maét nhìn theo. Noân-noùng gaëp maët ngöôøi yeâu vaãn coá tình nhôûn-nhô treã naêm möôøi phuùt cho chaøng thaãn-thôø ngoùng chôø. Thaãn-thôø ngoùng chôø laïi laåm baåm: “Em cöù heïn, song em ñöøng ñeán nheù”. “Trong heùo ngoaøi töôi” cuõng laø doái ñaáy.

Böôùc vaøo ñôøi soáng gia-ñình, vôï choàng chæ mong thaønh-thaät vôùi nhau, nhöng deã gì. Vôï choàng chaáp-nhaän “doái traéng” vaø khoâng caàn ñoùng kòch ñaõ laø haïnh-phuùc.

Chæ con ngöôøi bieát cöôøi, trong tieáng Vieät cuõng nhö tieáng Anh coù nhieàu tieáng ñeå chæ caùch cöôøi.

Coù nhaø nghieân-cöùu veà cöôøi ñaõ xeáp theo thöù-töï theå loaïi cöôøi ngöôøi ta duøng töø nhieàu ñeán ít: 1............. 2. Smile (cöôøi mæm); 3. Grin (cöôøi toe); 4. Snicker (cöôøi nhaïo); 5. Titter (cöôøi göôïng); 6. Giggle (cöôøi khuùc-khích); 7 Chuckle (cöôøi mím); 8. Chortle (cöôøi doøn tan); 9, Laugh (cöôøi vui); 10. Cacle (cöôøi ruùc-rích); 11. Guffaw (cöôøi ha-haû); 12. Howl (cöôøi reù); 13. Shriek (cöôøi ngaët-ngheõo); 14. Roar (cöôøi theùt nhö sö-töû roáng); 15. Convulse (cöôøi nhö saám ñoäng). Coøn cöôøi soá 1, cöôøi nhieàu nhaát laø gì? Xin thöa: Smirk (cöôøi giaû-doái).

Caùc nhaø taâm-lyù raát quan-taâm ñeán söï doái-traù vaø nhaän ra: “Doái-traù ñeå sinh-toàn vaø ñoâi khi caàn doái-traù ñeå thaønh-coâng” ôû thôøi-ñaïi naøy. Doái-traù ñaõ trôû neân thaønh-phaàn cuûa cuoäc soáng.

113

Bôûi nhu-caàu doái-traù maø söï thaät khoâng coøn caàn-thieát. Ngöôøi ta sôï söï thaät, “noùi thaät maát loøng” vaø “söï thaät phuõ-phaøng” laø vaäy.

Con ngöôøi soáng doái, noùi doái, laøm doái, ñeán cöôøi cuõng doái luoân, chæ vì sau khi phaïm toäi, “Loøng ngöôøi ta laø doái-traù hôn moïi vaät, vaø raát laø xaáu-xa” (Gieâ-reâ-mi 17:9).

Con ngöôøi soáng doái, noùi doái, laøm doái, ñeán cöôøi cuõng doái luoân, chæ vì con ngöôøi ñang ôû döôùi söï höôùng-daãn cuûa Sa-tan vaø ma-quûi. Ñaëc-tính cuûa Sa-tan vaø ma-quæ laø doái-traù. “Khi noù noùi doái, thì noùi theo taùnh rieâng cuûa mình, vì noù voán laø keû noùi doái vaø laø cha söï noùi doái” (Giaêng 8:44). Vaäy neân, Sa-tan vaø ma-quæ ñang coá-gaéng giuùp nhaân-loaïi “Ñoåi chaân-lyù Ñöùc Chuùa Trôøi laáy söï doái-traù, kính thôø vaø haàu-vieäc loaøi chòu döïng neân theá cho Ñaáng döïng neân, laø Ñaáng ñaùng ngôïi-khen ñôøi-ñôøi! A-men” (Roâ-ma 1:25).

Hai laõnh-vöïc noùi doái chuyeân-nghieäp laø quaûng-caùo vaø tuyeân-truyeàn.

Daãu vaäy, ba ñieàu ngöôøi ta haèng mong ñaït tôùi laø Chaân, Thieän, Myõ. Chaân ñöùng ñaàu. Ngöôøi ta quyù chaân tình, ngöôøi ta tìm chaân lyù. Trong giao-teá, chaân-thaät deã noái-keát vaø chaân giaù-trò ñöôïc theå-hieän. Taát caû “chaân” ñeàu ñaùng quyù, ñaùng troïng, keå caû “chaân tu”, duy coù “chaân töôùng” thöôøng ñöôïc daáu kyõ ñeå khoûi loøi doái-traù.

Trong laõnh-vöïc taâm-linh, toân-giaùo, doái-traù cuõng chaúng töø. Doái-traù taïo neân nhöõng tay buoân thaàn baùn thaùnh.

114

Trong thôøi Cöïu-Öôùc, Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ phaùn veà boïn tieân-tri giaû nhö vaày: “AÁy laø nhöõng lôøi noùi doái, maø caùc tieân-tri ñoù nhôn danh ta truyeàn ra. Ta chaúng töøng sai hoï ñi, chaúng töøng truyeàn lònh vaø chaúng töøng phaùn cuøng hoï. Hoï noùi tieân-tri ñoù laø theo nhöõng söï hieän-thaáy giaû-doái, söï boùi khoa, söï hö khoâng, vaø söï löôøng-gaït bôûi loøng rieâng mình” (Gieâ-reâ-mi 14:14).

Chuùa Jeâsus ñaõ noùi ñeán söï doái-traù cuûa caùc “ñaáng-baäc” trong toân-giaùo thôøi Ngaøi laø “thaày thoâng-giaùo vaø ngöôøi Pha-ri-si, laø keû giaû-hình” (Ma-thi-ô 23:13). “Giaû-hình” - doái-traù, khoâng thaät vì “hoï noùi maø khoâng laøm” (Ma-thi-ô 23:3). Lôøi Kinh-Thaùnh cuõng cho bieát trong thôøi cuoái cuøng, trong Cô-ñoác giaùo khoâng thieáu muïc-sö giaû, “tieân-tri giaû, vaø cuõng seõ coù giaùo-sö giaû trong anh em; hoï truyeàn nhöõng ñaïo doái laøm haïi” (II Phi-e-rô 2:1). Loaïi giaû naøy raát tinh-vi nhö “chính quæ Sa-tan maïo laøm thieân-söù saùng-laùng” (II Coâ-rinh-toâ 11:14).

Kinh-Thaùnh ñaõ noùi ñeán loaïi “giaû” naøy: “Vì nhöõng keû ñoù chaúng haàu-vieäc Ñaáng Christ, Chuùa chuùng ta, song haàu-vieäc caùi buïng hoï, vaø laáy lôøi ngoït-ngaøo, dua-nònh (doái-traù) doã-daønh loøng ngöôøi thaät-thaø” (Roâ-ma 16:18). Con-caùi Chuùa haõy caån-thaän, “Ñöøng ñeå cho ai laáy lôøi giaû-traù phænh-doã anh em” (EÂ-pheâ-soâ 5:6). Con caùi Chuùa haõy chaêm-chæ ñoïc vaø suy-gaãm lôøi Kinh-Thaùnh, “ñeå xeùt lôøi giaûng (cuûa caùc vò rao-giaûng Lôøi Chuùa) coù thaät chaêng” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 17:11), coù hieäp vôùi Kinh-Thaùnh chaêng.

115

Nhö vaäy tìm ñaâu ra chaân-thaät vaø coù caàn chaân-thaät trong söï giao-tieáp khoâng?

Chaân-thaät trong giao-tieáp khoâng thuoäc loaïi “ruoät ñeå ngoaøi da”, phoâ ra baèng heát môùi laø chaân-thaät. Khoâng. Chuùng ta vaãn bieát “thaät-thaø laø cha keû daïi”, taát nhieân chuùng ta chaúng phaûi laø “keû daïi”, song vaãn bieát toû ra chaân-thaät. Chaân-thaät laø thaùi-ñoä coù yù-nghó toát vôùi ngöôøi mình giao-tieáp. Bôùt nghó xaáu, bôùt noùi xaáu ngöôøi khaùc laø nhaân-caùch ñaõ vöôït leân treân phaân nöûa, khieán cho ngöôøi mình giao-tieáp coù theå tin-caäy ñöôïc. Thieáu chaân-thaät khoù coù theå tieáp nhaän thieän-chí cuûa ngöôøi khaùc.

Ai cuõng “theøm” coù ngöôøi chaân-thaät ñeå tin-caäy. Ñöôïc ngöôøi tin-caäy laø chuùng ta ñaõ toû ra ñöôïc söï chaân-thaät cuûa mình trong giao-tieáp.

Tinh-teá Chaân-thaät, nhöng chuùng ta khoâng theå noùi ra moät

söï thaät naøo ñoù haàu traùnh nhöõng haäu-quaû tai-haïi. Vì söï tinh-teá naøy maø chuùng ta phaûi caân-nhaéc coù neân noùi thaät hay khoâng. Haõy chôø “khi ñaùng noùi haõy noùi moät vaøi lôøi laønh giuùp ôn cho vaø coù ích-lôïi cho ngöôøi nghe ñeán” (EÂ-pheâ-soâ 4:29)

Tinh-teá coù theå coi nhö laø daàu nhôùt laøm cho guoàng maùy giao-tieáp chaïy eâm-aùi.

Tinh-teá laø nhaïy-caûm. Laàn ñaàu chuùng ta giao-tieáp vôùi ai, töï nhieân caùi beà-ngoaøi ñeán vôùi chuùng ta tröôùc, roài lôøi noùi vaø caùch öùng-xöû cho ta ngay aán-töôïng veà ngöôøi ñoù tích-cöïc hay tieâu-cöïc. Caùi nhaïy-caûm naøy

116

giuùp chuùng ta nhaän-thöùc ñuùng ñöôïc taàm quan-troïng nhöõng vaán-ñeà nhoû-nhaët trong haønh-vi cuõng nhö öùng-xöû cuûa moãi caù-nhaân.

Giao-tieáp laâu ngaøy tuøy theo möùc-ñoä thaân-sô, caùi nhaïy-caûm giuùp chuùng ta nhaän bieát ngöôøi chuùng ta ñang giao-tieáp coù nhöõng vaán-ñeà “kî”. Baát cöù ai cuõng laø “ngöôøi cuûa hoaøn-caûnh” neân coù nhöõng vaán-ñeà “kî” do hoaøn-caûnh taïo neân. “Kî” - nhöõng daáu-aán chaúng toát-ñeïp trong quaù-khöù cuûa cuoäc ñôøi, ngöôøi Vieät mình goïi ñuïng ñeán laø “chaïm noïc”, haõy giaûm bôùt toái-ña söï “chaïm noïc” gaây khoù chòu cho ngöôøi, ngoaïi tröø chuùng ta muoán noùi moät laàn roài “nghæ chôi”.

Caùi nhaïy-caûm giuùp chuùng ta nhaän ra nhöõng tình-tieát raát nhoû, saâu-kín, khoù noùi hoaëc khoâng theå noùi ra thì bieát döøng laïi. Hoûi tôùi, hoûi tôùi ... laø keå nhö “gaãy gaùnh giöõa ñöôøng”. Caùi nhaïy-caûm giuùp chuùng ta nhaän ra nhöõng tình tieát raát nhoû, saâu-kín, khoù noùi vaø “bieát taâm-söï cuøng ai” thì ta bieát khôi maøo ñeå ngöôøi tin-caäy “bieát taâm söï cuøng” ... mình cuõng laø moät vieäc tinh-teá trong giao-tieáp.

Caùi nhaïy-caûm giuùp ta bieát ñònh giôùi-haïn cho mình trong giao-tieáp ñeå khoûi xen vaøo ñôøi tö cuûa ngöôøi khaùc. Giao-tieáp vôùi giôùi khaùc phaùi laïi caøng phaûi quy-ñònh giôùi-haïn caùch roõ-raøng theo nhaïy-caûm.

Caùi nhaïy-caûm cuõng giuùp chuùng ta “cöùu boà” - nhöõng ngöôøi cuøng giao-tieáp vôùi nhau khoûi ñuïng chaïm. Nhaïy-caûm naøy ñöôïc hoã-trôï bôûi kheùo leùo, gioáng nhö ngöôøi keùo “ghi” khi thaáy hai ñoaøn hoûa xa

117

ngöôïc chieàu saép ñuïng nhau, chæ caàn keùo “ghi” laø hai ñoaøn taøu chaïy treäch sang chieàu khaùc.

AÙn-töû ñaõ tinh-teá trong vieäc can-giaùn vua Caûnh-Coâng. Vua Caûnh-Coâng coù moät con ngöïa quí giao cho moät ngöôøi nuoâi. Moät hoâm con ngöïa laên ra cheát. Vua giaän laém truyeàn gieát ngöôøi nuoâi ngöïa. AÙn-Töû taâu raèng: Teân phaïm naøy chöa bieát roõ toäi maø chòu cheát, thì vaãn töôûng laø oan. Toâi xin vì vua maø keå roõ toäi noù. AÙn-Töû beøn keå toäi:

- Nhaø ngöôi coù ba toäi cheát. Vua sai nuoâi ngöïa maø ñeå ngöïa cheát, laø moät toäi ñaùng cheát. Laïi ñeå cheát con ngöïa quí cuûa vua, laø hai toäi ñaùng cheát. Ñeå vua mang tieáng, vì moät con ngöïa maø gieát cheát moät maïng ngöôøi, laøm cho traêm hoï nghe bieát ai cuõng oaùn vua, caùc nöôùc nghe thaáy ai cuõng khinh vua. Ngöôi laøm cheát moät con ngöïa maø ñeå cho ñeán noãi daân-gian ñem loøng oaùn-giaän, nöôùc ngoaøi coù buïng doøm ngoù, laø ba toäi ñaùng cheát. Ngöôi ñaõ bieát chöa?

Caûnh-Coâng nghe noùi ngaäm-nguøi than raèng: - Thoâi, tha cho noù! keûo ta mang tieáng baát nhaân. Caùi tinh-teá cho chuùng ta phöông-thöùc “ôû baàu thì

troøn, ôû oáng thì daøi” laø öùng-xöû phuø-hôïp vôùi hoaøn-caûnh, vôùi moâi-tröôøng cuï-theå. Phao-loâ raát tinh-teá trong giao-tieáp. Phao-loâ taâm-söï: “Toâi ôû yeáu-ñuoái vôùi nhöõng ngöôøi yeáu-ñuoái, haàu ñöôïc nhöõng ngöôøi yeáu-ñuoái; toâi ñaõ trôû neân moïi caùch cho moïi ngöôøi, ñeå cöùu-chuoäc ñöôïc moät vaøi ngöôøi khoâng cöù caùch naøo” (I Coâ-rinh-toâ 9:22). Neáu Phao-loâ luoân toû ra vò “thaùnh soáng”

118

giöõa ñaùm ngöôøi phaøm phu tuïc töû thì coøn ai daùm laïi gaàn maø giao-tieáp. Tinh-teá hoøa-ñoàng ñeå “cöùu-chuoäc” chôù khoâng phaûi ñoàng loõa.

Caùi tinh-teá trong giao-tieáp buoäc chuùng ta phaûi coù thaùi-ñoä hoøa-nhaõ. Chuùng ta deã hoøa nhaõ khi thuaän, nhöõng khi nghòch maø vaãn giöõ ñöôïc hoøa-nhaõ khoâng deã. Giöõ ñöôïc hoøa-nhaõ phaûi laø ngöôøi ñieàm-tónh. Cuï Phan-Khoâi ñaõ toû ra hoøa-nhaõ, ñieàm-tónh qua maáy caâu thô

Laøm sao cuõng chaúng laøm sao Daãu coù theá naøo cuõng chaúng laøm chi Laøm chi cuõng chaúng laøm chi Daãu coù laøm gì cuõng chaúng laøm sao.

Hoøa-bình Soáng chung hoøa-bình vaãn laø öôùc voïng töø trong

gia-ñình ñeán ngoaøi xaõ hoäi. Vôï choàng laø “baïn ñôøi” neân caû hai ñeàu coù söï löïa choïn. Tuoåi töø 18 ñeán 25 choïn theo xuùc-ñoäng cuûa con tim. Treân 25 con tim chæ döï phaàn 50% hay hôn moät chuùt, coøn laïi nhöôøng cho lyù-trí döï phaàn. Theá maø maáy ai ñöôïc soáng hoøa-bình trong tình nghóa vôï choàng. Soáng khoâng hoøa-bình thì ñoå toäi cho “khaéc khaåu”. Noùi vôùi nhau vaøi caâu, baøn vôùi nhau moät vaán-ñeà laø chieán-traùnh noùng, chieán tranh laïnh khôi ngoøi. Tình traïng naøy xaûy ra chæ vì thieáu tinh-thaàn “tìm” hoøa-bình. Lôøi Kinh-Thaùnh daïy raèng: “Neáu coù theå ñöôïc, thì haõy heát söùc mình maø hoøa-thuaän vôùi moïi ngöôøi” (Roâ-ma 12:18). Trong cuoán Baûy Ñieàu Caên-Baûn Cho Gia-Ñình Töôi-Vui

119

toâi coù noùi ñeán Baûy ñieàu ghi-nhôù trong côn soùng-gioù ñeå giöõ hoøa-bình.

Thôøi xa xöa chuùng ta coù theå “choïn baïn maø chôi”, nhöng thôøi nay chuùng ta vaãn phaûi “chôi” vôùi nhöõng ngöôøi chuùng ta khoâng “choïn”. Coù nhöõng ngöôøi chuùng ta khoâng theå traùnh-neù quan-heä vôùi hoï trong coâng-vieäc, trong hoäi ñoaøn.

Trong söï giao-tieáp ñeàu coù söï tieàm-taøng söï choáng ñoái. Söï choáng-ñoái ñöôïc nhaän dieän bôûi naëng lôøi, baát ñoàng yù-kieán taïo ra ngaên-caùch, khoâng hôïp-taùc, cheâ-bai, gieøm-pha vaø ñoâi khi xuyeân taïc. Theá laø baát hoøa töø trong tö-töôûng ñeán haønh-ñoäng.

Vôùi nhöõng ngöôøi hay “choáng ñoái” coù khi chæ vì moät maëc caûm naøo ñoù hay muoán toû ra hôn ngöôøi maø khoâng bieátù ñeán lyù-leõ thì neân aùp-duïng “kính nhi vieãn chi” - cung kính maø laùnh xa. Laùnh xa khoâng coù nghóa caét ñöùt giao-tieáp, nhöng traùnh keát-noái thöôøng-xuyeân khoâng caàn-thieát.

Tìm söï hoøa-bình trong giao-tieáp buoäc chuùng ta phaûi hieåu vaø chaáp nhaän caù-tính cuûa nhau. Coù ngöôøi môû mieäng laø “ñoáp chaùt” khoâng giöõ yù-töù chæ vì caùi caù taùnh “töï haøo” noùi ngay, noùi thaúng vôùi yù-nghó cuûa mình, vaø chuùng ta giöõ ñöôïc söï hoøa-bình khi khoâng chaáp caùi “töï haøo” cuûa ñoái phöông.

Chuùng ta vaãn chôi ñöôïc vôùi ngöôøi “höùa cuoäi” vì thoâng-caûm caùi taùnh “traêm voi khoâng ñöôïc baùt nöôùc saùo”. Chuùng ta vaãn giöõ ñöôïc hoøa-bình vôùi ngöôøi luoân thaát höùa chæ vì chuùng ta khoâng quan-taâm ñeán

120

lôøi höùa. Vôùi nhöõng ngöôøi khoâng ra gì, chuùng ta vaãn giöõ ñöôïc hoøa-bình trong giao-tieáp nhö lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Anh em haõy tieáp laáy nhau, cuõng nhö Ñaáng Christ ñaõ tieáp anh em” (Roâ-ma 15:7). Chuùng ta theå naøo khi so-saùnh vôùi Chuùa Jeâsus - “Ñaáng Christ”, theá maø Ngaøi baèng loøng tieáp chuùng ta vôùi loøng yeâu-thöông khoâng ñieàu-kieän. Ngaøi ñem ñeán cho chuùng ta söï bình-an. Chuùng ta lieân-keát vôùi Ngaøi trong hoøa-bình vì Ngaøi caûm-thoâng chuùng ta nhö lôøi Kinh-Thaùnh xaùc-ñònh: “Ngaøi phaûi chòu laøm gioáng nhö anh em mình trong moïi söï, haàu cho ñoái vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi, trôû neân thaày teá-leã thöôïng-phaåm, hay thöông-xoùt vaø trung-tín ñaëng ñeàn toäi cho chuùng daân. Vaû vì chính Ngaøi ñaõ chòu khoå trong khi bò caùm-doã, neân coù theå cöùu nhöõng keû bò caùm-doã vaäy” (Heâ-bô-rô 2:17-18).

Giuùp-ñôõ nhau Trong giao-tieáp söï giuùp-ñôõ raát caàn-thieát. Tìm-

kieám söï giuùp-ñôõ nhau caùch cuï-theå khoâng phaûi laø lôïi-duïng. Söï giuùp-ñôõ nhau baøy-toû loøng quan-taâm ñeán nhau. Söï giuùp-ñôõ nhau khoâng nhaát thieát phaûi laø tieàn-baïc. Giuùp-ñôõ laø chia-xeû khoán-khoù, gaùnh naëng; laø ñoùng goùp yù-kieán, lôøi khuyeân chaân-thaønh, cuøng coâng-söùc vôùi muïc-ñích giuùp nhau nheï-nhaøng vaø thaêng-tieán.

Giuùp-ñôõ trong giao-tieáp cuõng phaûi teá-nhò laém. Giuùp yù-kieán ñöøng ra veû “thaày ñôøi” daïy-doã ngöôøi khaùc. Coù nhöõng ngöôøi xin giuùp yù-kieán chaúng qua chæ muoán mình thuaän yù vôùi hoï maø thoâi. Xin giuùp yù chæ laø

121

caùch tìm ngöôøi ñoàng tình. Neáu ñoaùn ñöôïc yù naøy, chæ coøn caùch “khoâng yù kieán” laø toát. Giuùp yù-kieán caùch toát laø trình-baøy vaøi yù-kieán caùch khaùch-quan vaø ñeå ñöông söï töï quyeàn choïn laáy. Neáu yù-kieán bò loaïi boû, ñöøng phieàn loøng vì chuùng ta toân-troïng quyeàn choïn-löïa cuûa ñöông söï. Cuõng ñöøng coá-chaáp, bò loaïi boû yù-kieán moät laàn laø mieãn coù yù nhöõng laàn tôùi. Cöù laáy chaân tình maø giuùp-ñôõ.

Giuùp-ñôõ veà taøi-chaùnh, naêng-löïc laïi caøng phaûi teá-nhò hôn, haàu ngöôøi nhaän khoâng tuûi-hoå hay maëc-caûm thua keùm.

Moät ngöôøi vöøa tôùi Myõ, gaëp ngay ngöôøi baïn thaân hieän ñang laøm ngïaønh ñòa-oác raát giaøu coù. Hai ngöôøi heïn gaëp nhau, möøng-rôõ taùi-ngoä, môøi baïn leân chieác xe theå-thao ñaét giaù tôùi moät nhaø haøng sang-troïng vôùi lôøi ñuøa:

- Môøi anh neám moät chuùt tröôûng-giaû cuûa Ñeá Quoác Myõ. Quyù vò haún ñoaùn bieát trong böõa aên sang-troïng coù moät söï caùch-bieät giöõa hai ngöôøi baïn thaân.

Moät ngöôøi vöøa tôùi Myõ, gaëp ngay ngöôøi baïn thaân hieän ñang laøm ngaønh ñòa-oác raát giaøu coù. Hai ngöôøi heïn gaëp nhau, möøng rôõ taùi-ngoä, môøi ngöôøi baïn leân chieác xe theå-thao ñaét giaù, tôùi moät nhaø haøng bình-daân Vieät-Nam vôùi lôøi chaân-tình:

- Ba möôi naêm tröôùc, mình tôùi Myõ naøy cuõng nhö baïn. Trong khi aên, ngöôøi baïn taâm-söï theâm.

- Mình may-maén gaëp ñöôïc vaøi ngöôøi giuùp-ñôõ taän-tình neân môùi coù ngaøy nay. Hoâm nay chuùng ta gaëp nhau, baïn keå nhö “may-maén” coøn coù ngöôøi baïn vaãn

122

thaân vôùi baïn nhö ngaøy naøo, vaø neáu baïn khoâng “cheâ” thaèng baïn thaân naøy, toâi saün loøng giuùp baïn vöôït qua nhöõng khoù-khaên buoåi ban ñaàu ôû xöù naøy. Quyù vò cuõng ñoaùn bieát trong böõa aên ñoù, tình baïn caøng thaém-thieát hôn.

Chuùng ta ñöøng ngaïi nhaän söï giuùp-ñôõ cuûa ngöôøi khaùc. Ñöøng ngaïi mang ôn. Chính söï giuùp-ñôõ taïo neân ôn-nghóa vôùi nhau. Giuùp-ñôõ trong ôn-nghóa khoâng theå tính-toaùn hôn thua. Trong vaên-hoïc Trung-Hoa coù tình baïn cuûa Baûo-Thuùc vaø Quaûn-Troïng. Chuyeän raèng: Baûo-Thuùc-Nha moät danh nhaân nöôùc Teà cheát, töôùng Quaûn-Troïng nöôùc Teà than khoùc nhö möa nhö gioù. Coù ngöôøi laáy ñoù laøm laï hoûi taïi sao khoâng thaân-thích ruoät thòt maø laïi thöông-tieác döõ vaäy? Quaûn-Troïng gaït nöôùc maét noùi: Luùc haøn-vi ta ñi buoân vôùi Baûo-Thuùc, luùc chia lôøi ta luoân laáy phaàn hôn, theá maø Baûo-Thuùc khoâng cho ta tham vì bieát ta ñang gaëp caûnh quaãn baùch. Luùc gaëp ngöôøi doïa naït, ta nhaãn-nhuïc, Baûo-Thuùc khoâng cho ta heøn-maït maø bieát ta bao-dung. Ta baøn vôùi Baûo-Thuùc nhieàu vieäc hoûng, Baûo-Thuùc khoâng cho ta ngu, maø chæ taïi chöa gaëp thôøi. Sinh ra ta laø cha-meï, nhöng hieåu bieát ta laø Baûo-Thuùc.

Söï giuùp-ñôõ, söï thoâng-caûm giuùp cho söï giao-tieáp caøng ñaäm-ñaø trong tinh-thaàn “vui vôùi keû vui, khoùc vôùi keû khoùc” (Roâ-ma 12:15) vaø “ñoàng lo töôûng ñeán nhau” (I Coâ-rinh-toâ 12:25).

123

Toân-troïng Chuùng ta chaúng mong giao-tieáp vôùi ngöôøi maø

döôùi maét chuùng ta laø haïng taàm-thöôøng. Ngöôøi taàm-thöôøng maø muoán giao-tieáp vôùi chuùng ta laø chuùng ta coù ngay caûm-töôûng “kyø-thò” - “Ñuõa moäc maø choøi maâm son”. Nhöng khi chuùng ta muoán giao-tieáp vôùi ai, vôùi caû haïng taàm-thöôøng, chuùng ta cuõng phaûi bieát toân-troïng ngöôøi chuùng ta giao-tieáp. Söï toân-troïng ngöôøi theå-hieän qua ngoân-ngöõ vaø cöû-chæ chuùng ta.

Ngöôøi Vieät chuùng ta coù loái xöng-hoâ ñaëc-bieät trong gia-toäc baøy-toû söï toân-troïng trong giao-tieáp. Ngöôøi cao-nieân thì cuï, oâng, baø. Ngöôøi lôùn tuoåi hôn cha meï mình thì xöng baùc daàu chæ gaëp laàn ñaàu. Nhoû tuoåi hôn thì coâ, dì, chuù. Baèng trang löùa thì anh, chò. Nhoû nöõa thì em, con, chaùu.

Toân-troïng nhau trong giao-tieáp laø giöõ cho mình lòch-söï. Lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Haõy khieâm-nhöôøng, coi ngöôøi khaùc nhö toân-troïng hôn mình” (Phi-líp 2:3). Thieáu söï “khieâm-nhöôøng” thì khoù “toân-troïng” ngöôøi khaùc.

Ñöùc khieâm-nhöôøng coù theå coi laø vieân kim-cöông saùng choùi trong moïi ñöùc-taùnh “thieän” cuûa con ngöôøi. Laø tinh-thaàn “töï haï mình xuoáng” (Phi-líp 2:8)

Caùi thôøi baây giôø, caùi thôøi quaûng-caùo, caùi thôøi phoâ-tröông, caùi thôøi ñeà-cao, caùi thôøi caïnh-tranh ñeå sanh toàn, thì ñöùc khieâm-nhöôøng phaûi ñöôïc goùi-gheùm ñaët vaøo moät choã khieâm-nhöôøng trong cuoäc soáng.

124

Nhöõng ngöôøi coù chuùt hoïc vaán, coù chuùt ñòa-vò trong xaõ-hoäi, coù chuùt tieàn-cuûa hôn ngöôøi thì chaúng nhöõng khoù khieâm-nhöôøng maø coøn kieâu-ngaïo. Ngöôøi ta ñaõ cho khieâm-nhöôøng laø töï-ti, laø heøn yeáu. Ngöôøi xöa trong giao-tieáp ñaõ ñeà ra: “Khuaát kyø giaû naêng xöû chuùng; hieáu thaéng giaû taát ngoä ñòch”

Nhuùn mình deã xöû vôùi ngöôøi, Neáu hay hieáu thaéng gaëp ngöôøi choáng ngay.

Caûnh-haøng-Luïc Ngöôøi khieâm-nhöôøng haàu heát laø ngöôøi thöïc taøi-

ba, thöïc ñaïo-ñöùc nhöng luùc naøo cuõng caûm thaáy mình chæ laø moät ngöôøi, moät ngöôøi giöõa moïi ngöôøi cuøng tình ñoàng loaïi, neân coù theå hoøa vôùi moïi ngöôøi daàu khoâng ñoàng. Ngöôøi khieâm-nhöôøng haàu heát laø ngöôøi ñaày loøng yeâu-thöông, laø ngöôøi töï haï mình xuoáng baèng ngöôøi ñoái-dieän ñeå thoâng-caûm vôùi hoï, hieåu thaáu hoï, lieân-keát vôùi hoï vôùi hi-voïng ñem hoï leân baèng mình.

Cô-ñoác nhaân luoân hoïc kieâm-nhöôøng nhö Chuùa Jeâsus. Ñaáng phaùn: “Ta coù loøng nhu-mì, khieâm-nhöôøng; neân haõy gaùnh laáy aùch cuûa ta, vaø hoïc theo ta” (Ma-thi-ô 11:29). Bôûi ñöùc khieâm-nhöôøng maø chuùng ta “toân-troïng ngöôøi khaùc hôn mình”.

Theá naøo môùi laø “troïng”? Tieáng Vieät mình hay, coù nhöõng tieáng gheùp vaøo vôùi “troïng” ñeå giaûi-nghóa theá naøo môùi troïng: Quiù-troïng - Quí môùi troïng; toân-troïng, kính-troïng - Troïng môùi toân môùi kính. Troïng-voïng -

125

Troïng môùi ngoù vaøo, môùi löu-yù, hay ngoù vaøo ñeå chieâm-ngöôõng.

Ai ñaùng troïng? Caùi ngöôøi mình quí, mình troïng; caùi ngöôøi coù ñieàu mình quí, mình troïng. Keû quí quyeàn-theá, tieàn-baïc thì troïng ngöôøi quyeàn-theá, giaøu-sang. Ngöôøi ham-moä taøi-ñöùc troïng ngöôøi taøi cao ñöùc daøy v.v. Quí gì troïng naáy. Xöa kia vua Tuyeân-Vöông nöôùc Teà tôùi chôi nhaø hieàn-só Nhan-Suùc. Vua baûo:

- Suùc laïi ñaây. Suùc baûo: - Vua laïi ñaây. Caùc quan thaáy vaäy cho Suùc laø voâ-leã. Nhan-Suùc

noùi: - Vua goïi Suùc maø Suùc laïi, thì Suùc laø ngöôøi haâm-

moä quyeàn-theá. Suùc goïi vua maø vua laïi, thì vua laø ngöôøi quí-troïng hieàn-só. Neáu ñeå Suùc haâm-moâ quyeàn-theá, chi baèng ñeå vua ñöôïc tieáng quí-troïng hieàn-taøi. Vua nghe noùi giaän laém lieàn hoûi:

- Vua quí hay keû só quí? Suùc taâu: - Só quí, Vua khoâng quí. Tuyeân-Vöông hoûi: - Saùch naøo daïy vaäy? - Coù, trong saùch cheùp nöôùc Taàn sang ñaùnh nöôùc

Teà, coù haï lònh: Ai daùm ñeán moä oâng Lieãu-haï-Quí (ngöôøi hieàn-só ñôøi Xuaân-Thu) maø kieám cuûi, thì phaûi xöû-töû; laïi coù lònh: Ai laáy ñöôïc ñaàu vua nöôùc Teà thì ñöôïc phong haàu vaø thöôûng nghìn löôïng vaøng. Xem nhö theá ñuû bieát caùi ñaàu oâng vua soáng khoâng baèng caùi maû cuûa keû só cheát.

126

Tuyeân-Vöông coù caùi quí cuûa nhaø vua. Nhan-Suùc coù caùi quí cuûa keû só. Caû Tuyeân-Vöông vaø Nhan-Suùc ñeàu muoán ngöôøi ta nhaän bieát caùi quí cuûa mình maø toân-troïng.

Ñoái vôùi Cô-ñoác nhaân, baát cöù ai ñoái-dieän vôùi mình ñeàu ñaùng quí, ñaùng troïng vì trong ngöôøi ñoù coù moät linh-hoàn, laø ngöôøi maø Ñöùc Chuùa Trôøi yeâu-thöông, laø ngöôøi maø Chuùa Jeâsus ñaõ ñoå huyeát ra ñeå chuoäc toäi, laø ngöôøi maø Chuùa Jeâsus muoán cöùu-chuoäc. Hoûi sao khoâng quí, khoâng troïng ñöôïc.

Taát caû nhöõng ngöôøi haàu vieäc Chuùa chaân-chính ñeàu “coi ngöôøi khaùc nhö toân-troïng hôn mình” neân “gaéng söùc laøm ñeïp loøng moïi ngöôøi trong moïi vieäc, chaúng tìm ích-lôïi rieâng cho mình, nhöng cho phaàn nhieàu ngöôøi, ñeå hoï ñöôïc cöùu” (I Coâ-rinh-toâ 10:33). Hôn theá nöõa, “vì tình yeâu-meán Ñöùc Chuùa Jeâsus maø chuùng toâi xöng mình laø toâi-tôù cuûa anh em” (II Coâ-rinh-toâ 4:5) trong giao-tieáp.

Tha-thöù Vì töï-aùi, chuùng ta deã tha-thöù cho mình. Cuõng vì

töï-aùi maø chuùng ta khoù tha-thöù cho ngöôøi. “Giaän thaät, khoâng theå tha-thöù ñöôïc” laø ñieäp-khuùc

cuûa baøi ca “Vò Kyû”; laø khuùc nhaïc daïo cuûa tröôøng ca “Bi-Thaûm” ñöôïc keát bôûi caùc aâm-giai: traùch-cöù, oaùn-haän, caêm-thuø vôùi nhöõng cung-baäc caøng ngaøy caøng cao laøm ñieân-ñaûo caû ngöôøi haùt laãn ngöôøi nghe.

Giao-tieáp laø chung ñuïng. “Chung” theá naøo cuõng “ñuïng”. Phaàn nhieàu “ñuïng” yù-töôûng, “ñuïng” quan-

127

ñieåm, “ñuïng” lôøi noùi, “ñuïng” vì thoùi quen, coá taät vaø coù khi “ñuïng” bôûi quyeàn-lôïi.

Coù khi mình “ñuïng” ngöôøi, coù khi ngöôøi “ñuïng” mình. Tuy “coù qua coù laïi” nhöng khoâng “toaïi loøng nhau”.

Coù hai theå “ñuïng”: “Ñuïng” coá yù vaø “ñuïng” voâ-tình. “Ñuïng” voâ-tình deã tha-thöù hôn “ñuïng” coá-yù.

Coù nhieàu caáp-ñoä “ñuïng”: “ñuïng” nheï, “ñuïng” sô deã tha-thöù. “Ñuïng” maïnh vaø nguy nhaát laø “ñuïng” vaøo choã hieåm hay choã “baát khaû xaâm phaïm” thì khoù tha-thöù.

Ngöôøi bieát loãi, xin loãi, chuùng ta coøn coù theå tha-thöù. Nhöõng ngöôøi khoâng bieát loãi, khoâng xin loãi thì laøm sao ta coù theå tha-thöù ñöôïc. Tha-thöù laø moät thi aân luoân coù ñieàu-kieän.

Nhöng tha-thöù cuõng laø moät ngheä-thuaät töï giaûi-thoaùt mình ra khoûi nhöõng aûnh-höôûng “ñuïng chaïm”. Tha-thöù ngheä-thuaät naøy ñöôïc keå laø: boû qua, khoâng chaáp, khoâng keå, khoâng löu taâm, chaúng theøm lyù ñeán v.v. maø ñoái-phöông chaúng hay.

Tha-thöù laø moät chieâu hoùa-giaûi haän-thuø, moät ñoøn ñaùnh guïc taùnh vò-kyû, ñoàng thôøi laøm chaát-lieäu xaây-ñaép söï yeân-tónh cho taâm-hoàn, laø höông thôm cuûa taám loøng vò-tha ñoä löôïng.

Nhôù chuyeän xöa, Sôû Trang Vöông môû daï yeán ñaõi quaàn thaàn. Moät côn gioù thoåi qua, ñeøn ñoùm taét heát. Trong luùc toái löûa taét ñeøn, moät ngöôøi teân laø Ñöôøng Giao quay sang oâm moät cung nhaân cuûa Sôû Trang Vöông. Ngöôøi phuï nöõ naøy khoâng chòu, laáy tay giöït

128

ñöùt giaûi muõ cuûa Ñöôøng Giao, ñem caùi giaûi muõ ñeán taâu laïi vôùi Vua. Sôû Trang Vöông lieàn ra leänh cho taát caû khaùch trong tieäc giöït ñöùt giaûi muõ ñeå cuøng vui say heát mình. Khi ñeøn ñöôïc thaép laïi, thì giaûi muõ cuûa moïi ngöôøi ñeàu ñaõ bò giöït ñöùt, ngöôøi cung nhaân naøy khoâng theå nhaän ra ñöôïc ngöôøi naøo ñaõ oâm mình trong boùng toái. Chính nhôø vieäc laøm cao-thöôïng vaø bao-dung ñoù maø veà sau Ñöôøng Giao heát loøng cöùu Sôû Trang Vöông.

Trong Cô-ñoác giaùo, söï tha-thöù ñoøi hoûi thöïc-thi maïnh-meõ trong Cô-ñoác nhaân. Moät laàn “Phi-e-rô ñeán gaàn Chuùa Jeâsus maø hoûi raèng: Thöa Chuùa, neáu anh em phaïm toäi cuøng toâi, thì seõ tha cho hoï maáy laàn? Coù phaûi ñeán baûy laàn chaêng? Ngaøi ñaùp raèng: Ta khoâng noùi caùc ngöôi ñeán baûy laàn ñaâu, nhöng ñeán baûy möôi laàn baûy” (Ma-thi-ô 18:22).

Ngöôøi Vieät chuùng ta cuõng nhö nhieàu daân-toäc khaùc thöôøng giôùi-haïn söï tha-thöù laø ba laàn - “söï baát quaù tam”. Phi-e-rô caûm-nhaän ñöôïc tình-thöông cuûa Chuùa neân ñaõ gia-taêng söï tha-thöù leân baûy laàn. Hai laàn ba theo caùch thöôøng tình laø saùu, theâm moät laàn aân-suûng nöõa laø baûy. Thaät söï tha-thöù ñeán baûy laàn ñoái vôùi ñôøi laø quaù ñuû. Nhöng Chuùa Jeâsus khoâng chaáp nhaän. Ngaøi noùi phaûi tha-thöù “ñeán baûy möôi laàn baûy”. Khoâng phaûi tha-thöù ñeán 490 laàn maø laø khoâng giôùi-haïn trong söï tha-thöù.

Ngöôøi Myõ cuõng coù loái chôi chöõ cho deã nhôù: Forgive and forget - tha-thöù vaø queân luoân. Queân ngöôøi coá yù hay voâ yù “ñuïng” mình baèng lôøi noùi hay

129

vieäc laøm laø tha-thöù roài. Nhôù chi cho meät, cho thöông-tích laâu laønh.

Cöôøi Ñieåm choùt toâi muoán baøn ñeán trong vaàn-ñeà giao-

tieáp laø cöôøi. Giao-tieáp vôùi mieäng cöôøi laø thaáy ñôøi vui ngay.

Soáng vui coù leõ chæ coøn nôi treû thô, ñöôïc meänh danh laø tuoåi thieân-thaàn. Sau ba tieáng khoùc chaøo ñôøi, ñöùa beù bình yeân trong voøng tay meï, chuùng chæ khoùc ñoøi hoûi nhu-caàu ñaùp öùng. Ñöôïc ñaùp öùng ñuùng luùc, hieäp yù laø heát khoùc, nhoeûn mieäng cöôøi. Caùi cöôøi cuûa treû thô hoàn-nhieân, trong-traéng.

Tuoåi ñôøi gia-taêng, caùi neùt hoàn-nhieân, trong-traéng cuûa nuï cöôøi giaûm daàn. Thay vaøo caùi hoàn-nhieân, trong traéng, ngöôøi ta ñaõ theâm vaøo nuï cöôøi laém thöù ñeå “taïo” ra nhieàu caùch cöôøi.

Khi naøo ngöôøi ta cöôøi vaø cöôøi caùch naøo, oâng Vuõ-vaên-Daân cho bieát:

Caùi gì thích meâ, Thì cöôøi tít maét. Vieäc laøm khoâng ñöôïc, Tính chuyeän cöôøi tröø. Ngaây-thô, voâ-tö, Cöôøi hì, cöôøi nhoeûn. Baïn-beø roâm chuyeän, Cöôøi goùp theâm vui. Giaän gì, khinh ai, Cöôøi gaèn, cöôøi khaåy.

130

Cheâ ngaàm ai ñaáy, Laø kieåu cöôøi thaàm. Nhöõng ngöôøi voâ taâm, Hay cöôøi heành-heäch. Cöôøi khi buoàn, böïc, Laø kieåu göôïng cöôøi. Heát söùc möøng-vui, Cöôøi gioøn khanh-khaùch. Khoâng “neâm maém ruoác”, Cöôøi nhaït, cöôøi ruoài. Cöôøi khi quaù vui, Laên boø ra ñaát. Ngöôøi hay cöôøi-côït, Laø thieáu nghieâm-trang. Caùi cöôøi deã thöông, Cöôøi duyeân, cöôøi nuï. Laøm laønh vôùi vôï, Duøng kieåu cöôøi xoøa. Nhö khi ñöôïc quaø, Laø cöôøi nhaên-nhôû Cöôøi “bung maùi chôï”, AÁy kieåu cöôøi vang. Em ñeán thaêm chaøng, Nuï cöôøi maéc côõ. Caùi cöôøi quaù khoå, Toe-toeùt tuøm-lum. Cöôøi roài, “cheát” luoân,

131

Laø cöôøi ñöùt ruoät. Cöôøi nhö mít öôùt, Chaûy nöôùc maét dö. “Voû chuoái” muøa thi, Caùi cöôøi ngao-ngaùn. Cöôøi “bung phuû taïng”, Cöôøi beå buïng ra. Taøi moïn tieán xa, Baèng chieâu cöôøi nònh. Cöôøi khoâng toan-tính, Laø cöôøi voâ-tö. Gaùi ñöôïc choàng öa, Hay cöôøi tuûm-tæm. Coøn nhö cöôøi mæm, Tieát-kieäm maø vui. Nhöõng keû khinh ñôøi, Hay cöôøi nheách meùp. Muoán khoâng lòch-thieäp, Hoâ-hoá maø cöôøi. Hoàn-nhieân, vui-töôi, Cöôøi nhö naéc-neû. Nieàm vui coøn treû, Nuï cöôøi ngaây-thô. Môû khaåu ñoä to, Laø cöôøi ha-haû. Thaønh-coâng dö-daõ, Raïng-rôõ nuï cöôøi.

132

Nhaø thô Xuaân-Vuõ Traàn-ñình-Ngoïc khuyeân chuùng ta: Haõy Cöôøi Leân

Cöôøi leân baïn, toâi cöôøi ñaáy nheù! Cöôøi boå tim, nang-pheá, buoàng gan Nuï cöôøi ñaùng giaù ngaøn vaøng Cöôøi leân cho caû toång, laøng cöôøi theo! Cöôøi chöõa ñöôïc traêm, ngaøn thöù beänh Naøo ñaày hôi, vieâm ñoát, bi-quan ... Cöôøi leân, maùu xuoáng roõ-raøng Cöôøi laøm tim maïch nheï-nhaøng löu-thoâng.

Cöôøi caàu taøi, cöôøi duyeân, cöôøi nhaït Cöôøi hieåm ñoäc, cöôøi ngaïo, cöôøi môn Mæm cöôøi, cöôøi göôïng, cöôøi gaèn Nuï cöôøi nöûa mieäng, nhaên-nhaên cöôøi tình.

Cöôøi soã-saøng Giaùm-Sinh hoï Maõ Cöôøi ñau thöông chaøng khoùa hoûng thi Hoa cöôøi Trònh-Ñaùn, Taây-Thi Cöôøi nhö naéc-neû, cöôøi khì U vöông!

Cöôøi hoøa vui - khoûe ñöôøng hoâ-haáp Cöôøi gaây teâ, phong-thaáp phaûi lui Cöôøi noân ruoät, meät nguû vuøi Trong mô cuõng thaáy troø vui cöôøi xoøa!

Laàm-loãi roài - Cöôøi tröø hoái-loãi Laïi cöôøi doøn, ngaët-ngheïo, cöôøi ran Cöôøi thaàm, cöôøi thaáy öùa gan

133

Cöôøi xua cay-ñaéng - Cöôøi ban dòu-daøng! Ngöôøi vui tính nuï cöôøi luoân mieäng Beänh xaâm-nhaäp - Beänh phaûi boø ra Ngöôøi nhaên töôøu khi ñöa ma Beänh voâ lì-lôïm cöù laø cheát khoâ!

Cöôøi leân ñi raêng vaøng saùng choùe Coøn khoùc thì oe-oùe keøn tang Thích cöôøi hay khoùc hôõi naøng Ñeå anh lo-lieäu hoï-haøng, ngöôøi thaân!

Nuï cöôøi - Mua chaúng maát chi! Ai ôi! cöôøi chaùn, meät thì ... cöôøi chôi Cöôøi nhieàu chính luùc nghæ ngôi Khoâng cöôøi laø thieät - Cuoäc ñôøi vaén thay!

Coøn cöôøi - Coøn thaáy töông-lai!

Chaúng phaûi ai cuõng deã-daøng cöôøi vaø nhôù cöôøi, ngöôøi ta phaûi ñaët ra moät ngaøy nhaéc-nhôû nhau cöôøi - Ngaøy theá-giôùi cöôøi - World Laughter Day vaøo ngaøy Chuùa Nhöït ñaàu thaùng naêm. “Thaùng naêm chöa naèm ñaõ saùng” - ngaøy daøi cöôøi ñaõ.

Trong taát caû moïi sinh vaät Ñöùc Chuùa Trôøi döïng neân, chæ coù con ngöôøi bieát cöôøi. Tieáng Vieät mình hay khi gheùp vui vôùi cöôøi vaøo moät - Vui-cöôøi. Thöïc chaát cöôøi bieåu loä vui. Nhöng vì toäi-loãi trong con ngöôøi ñaõ bieán thöïc chaát cöôøi, neân coù laém caùch cöôøi chaúng ñaùng chuùt naøo khi xöû-duïng, vaø söï taùc-haïi cuûa noù khoâng nhoû. Cöôøi ñuùng thöïc chaát, ngöôøi Vieät ta coù

134

caâu: “Moät nuï cöôøi baèng möôøi thang thuoác boå”. Cöôøi “boå” cho mình vaø caû “boå” cho ngöôøi. Ngöôøi Vieät mình ví “cöôøi” vôùi “thang thuoác boå” - hay quaù. Daàu laø “thuoác boå” vaãn phaûi coù lieàu-löôïng vaø caùch duøng. Nhöõng ngöôøi “thoâng-minh” môùi coù theå bieát “xöû-duïng” ñuùng luùc, phaûi leõ, ñeå “boå” cho mình vaø cho ngöôøi.

“Cöôøi” ñöôïc caùc nhaø taâm-lyù vaø nhaân-chuûng hoïc quan-taâm khoâng ít. Nhaø taâm-lyù hoïc Robert Provine ôû tröôøng ñaïi hoïc Maryland ôû Baltimore cho bieát: “Trong caùc buoåi hoïp maët thaân-maät, ngöôøi ta cöôøi gaáp 30 laàn khi ôû moät mình”. Ngöôøi ta cöôøi ñeå baøy-toû thieän-caûm, höôûng-öùng hay xaõ-giao. Chính “cöôøi” laø xaõ-hoäi tính cuûa con ngöôøi. Trong giao-tieáp, “cöôøi” laø aùm-hieäu hoøa-ñoàng. Nghe moät ngöôøi thuyeát trình: Cöôøi laø söï ñoàng-yù, moät khích-leä raát quyù ñoái vôùi dieãn-giaû vaø caû baøy-toû söï bieát ôn ñoái vôùi dieãn-giaû. Dieãn-giaû cuõng bieát giaù-trò nuï cöôøi nôi hoäi chuùng, neân dieãn-giaû gioûi, laâu-laâu phaûi bieát “choïc cöôøi” thính giaû.

Provine cuõng ghi nhaän nôi phaùi nöõ, hoï thöôøng “cöôøi” khi coù söï hieän-dieän cuûa phaùi nam maø hoï bò thu-huùt, ñeå roài “anh veà anh nhôù haøm raêng mình cöôøi”. Vaø bieát ñaâu chaøng phaûi quyeát-ñònh “ngaøn vaøng mua laáy mieäng cöôøi” cho baèng ñöôïc. Caùi cöôøi cuûa nam giôùi khoâng thaáy Provine noùi tôùi khi coù söï hieän-dieän cuûa phaùi nöõ maø hoï bò thu-huùt. Coù leõ hoï “khoâng daùm

135

cöôøi” vì sôï bò nghi-ngôø taâm-ñòa khoâng ñöôïc trong saùng cho laém.

Laï nhaát laø cô-theå cuûa con ngöôøi. Trong moïi sinh-vaät chæ coù con ngöôøi môùi coù vaøi ñieåm “nhoät” treân cô-theå. Laï nöõa, ñieåm “nhoät” naày ñuïng ñeán laø cöôøi. Ñieåm “nhoät” naøy chæ taùc-duïng “cöôøi” khi ñöôïc ngöôøi khaùc ñuïng ñeán - cuø, thoït-leùt. Chuùng ta coù moät soá ñieåm “nhoät” chung: coå, buïng, ba söôøn, naùch, beïn, gan baøn chaân. Caøng lôùn tuoåi, nhöõng vuøng “nhoät” naøy caøng bôùt nhaïy caûm. Song cuõng coù moät soá ñieåm “nhoät” rieâng khaùc nhau. Ñieåm “nhoät” khaùc nhau treân theå-xaùc vaø caû treân taâm-hoàn. Cuøng moät vôû haøi-kòch maø ngöôøi thì cöôøi laên, ngöôøi khoâng nheách meùp noåi cuõng chæ vì ñieåm “nhoät” trong taâm-hoàn khaùc nhau.

Coù nhaø nghieân-cöùu veà “cöôøi” cho bieát: “Tieáng cöôøi laø hình-thöùc chaïy boä noäi-taâm, laøm cho phoåi hoaït-ñoäng vaø maùu löu-thoâng”. Vì söùc-khoûe, hieän nay coù nhöõng caâu-laïc boä “taäp cöôøi” nhö moät lieäu phaùp. Quyù vò muoán taäp cöôøi vaø trôû neân chuyeân vieân cöôøi, xin vaøo website - Worldlaughtertour. com. Toát-nghieäp khoùa hoïc “cöôøi” ñöôïc caáp giaáy chöùng-nhaän coù khaû-naêng giuùp ngöôøi khaùc cöôøi ñeå trò beänh. Cöôøi ñeå thö-giaõn vaø giaûi-toûa caêng-thaúng.

Tieán-só Michael Miller thuoäc Tröôøng Ñaïi hoïc Maryland giaûi-thích raèng, cuõng nhö vieäc taäp theå-duïc, nuï cöôøi moãi ngaøy coù taùc-ñoäng töông-töï ñoái vôùi heä tim maïch nhôø kích-thích söï löu-thoâng cuûa maùu.

136

Tieán-só khuyeân chuùng ta neân cöôøi moãi ngaøy khoaûng 15 phuùt vaø taäp theå-duïc moãi tuaàn ba laàn ñeå baûo-veä toát heä tim maïch.

Con ngöôøi coù ñieåm “nhoät” ôû theå-xaùc vaø taâm-hoàn, Baát cöù ñieàu gì ñuïng ñeán ñieåm “nhoät” ñeàu giuùp ta vui cöôøi. Nhöng coøn taâm-linh coù ñieåm “nhoät” naøo giuùp ta vui cöôøi. Caùi ñieåm “nhoät” taâm-linh laø “loøng vui-möøng voán laø phöông thuoác hay” (Chaâm-ngoân 17:22). Caùi “vui-möøng” khoâng do ngoaïi caûnh ñem tôùi. Caùi “vui-möøng” naøy phaùt xuaát töø taâm-hoàn. Chæ coù nhöõng Cô-ñoác nhaân chaân-chính môùi coù söï “vui-möøng” naøy. AÁy laø “vui-möøng trong Chuùa” (Phi-líp 4:4). Söï “vui-möøng” naøy ngay trong nghòch-caûnh, ngay trong khoå-ñau. Taâm-linh Cô-ñoác nhaân coù ñeán 9 ñieåm “nhoät. “AÁy laø loøng yeâu-thöông, söï vui-möøng, bình-an, nhòn-nhuïc, nhôn-töø, hieàn-laønh, trung-tín, meàm-maïi, tieát-ñoä” (Ga-la-ti 5:22). Baát cöù ñieàu gì ñuïng ñeán nhöõng ñieåm naøy laø coù nieàm vui ngay vôùi Cöùu Chuùa Jeâsus.

Chuùng ta vui cöôøi vôùi Chuùa vaø vui cöôøi vôùi ngöôøi.

137

Chöông III

SOÁNG VÔÙI ÑÔØI (Live with life)

138

139

ÑÔØI ÑAÙNG SOÁNG HAY

KHOÂNG ÑAÙNG SOÁNG

rong vôû kòch Hamlet cuûa ñaïi kòch-só Shakespeare, nhaân vaät chính trong vôû kòch laø chaøng Hamlet ñaõ noùi moät caâu baát-

huû: To be or not to be, that is the question. - Neân soáng hay khoâng neân soáng, ñoù laø moät vaán-ñeà.

Thi-só Taûn-Ñaø tìm baïn tri-aâm ñeå hoûi cho ra: Ñôøi ñaùng chaùn hay khoâng ñaùng chaùn Caát cheùn quyønh rieâng hoûi baïn tri-aâm.

Thi-só Chieâu-Döông neâu leân thaéc-maéc: Ñôøi ngaùn ta hay ta ngaùn ñôøi.

Chaùn hay khoâng chaùn ñeàu do yù-nghó cuûa ta. Ñaàu naêm 2006, toâi xuaát baûn cuoán saùch Nghó Sao Soáng Vaäy.

Nghó nhö thi-haøo Victor Hugo, thaáy ñoâng taøn ngay trong muøa xuaân thì hoûi sao khoâng chaùn

L’anneùe en s’enfuyant par l’anneùe est suivie. Encore une qui mort. Encore un pas du temps. Encore une limite atteinte dans la vie Encore un sombre hiver jeteù sur nos printemps.

Cuï Nam-Xuyeân dòch: Moät naêm ñi roài moät naêm ñi Moät böôùc thôøi-gian cheát moät thì Roài moät laèn ranh ta phaûi ñeán. Xuaân taøn, ñoâng veõ neùt saàu bi.

T

140

Lôøi thô ñöôïm veû chaùn-chöôøng, chaùn caû caùi cuoäc ñôøi ngaén-nguûi maø ñoâng taøn vaãn ñöôïc neùm vaøo nhöõng ngaøy xuaân töôi thaém. Chaùn thaät!

Thi-só Tuù-Xöông thì cöù nghó “maéc möùu voøng” ngang-traùi ñeå cho chí tröôïng-phu moøn-moûi vôùi ngaøy thaùng naêm daøi thì chaùn thaät.

Muoán tôùi cuøng ai toû taám loøng Saàu rieâng ñaõ gôõ, gôõ cho xong Xuaân ñi xuaân laïi voâ cuøng taän Coù leõ ta ñaâu maéc möùu voøng.

Maïc-leä-Kieàu cuõng chaùn vôùi cuoäc soáng Uoáng maõi chöa vôi cheùn röôïu saàu Nhai hoaøi chaúng naùt chöõ thöông ñau Cho neân gaày yeáu hoàn toâi vaãn Nöùc nôû ñeâm daøi trong hoá saâu.

Vaäy thì soáng laøm chi “trong hoá saâu” vôùi “saàu”, vôùi “thöông ñau”. Chaùn laø phaûi.

Trong Le Mythe De Sisyphe, Albert Camus ñaõ vieát leân trang ñaàu: Chæ coù moät vaàn-ñeà trieát-hoïc thaät söï ñuùng-ñaén, ñoù laø töï saùt. Vaán-ñeà töï-saùt laø vaán-ñeà ñöôïc neâu leân trong yù-thöùc ñoái vôùi quan-nieäm phi-lyù.

Phaûi chaêng cheát laø giaûi-phoùng cuoäc soáng chaùn-chöôøng. Hay cöù baùm laáy söï soáng lao-khoå chaùn-chöôøng nhö taâm-traïng nhaø thô Toâ-thuøy-Yeân

Toâi soáng ñeå queân queân ñeå soáng. Thi-só Baudelaire luoân nghó: Ngöôøi cho ta buøn

cuûa ngöôøi, ta seõ laøm buøn ñoù thaønh vaøng. Baudelaire ñaõ vieát Hymme aø la Beauteù - Lôøi ca Veû ñeïp:

141

Que tu viennes du ciel ou de l’enfer, qu’importe, O Beauteù! monstre eùnorme, effrayant, ingeùnu! Si ton oeil, ton souris, ton pied m’ouvrent la porte, D’un infini que j’aime et n’ai jamais connu?

Daàu ngöôøi ñeán töø trôøi! hay töø ñòa-nguïc ñeán, ñieàu ñoù coù heà chi Hôûi caùi Ñeïp! Hôõi con quaùi vaät vó-ñaïi, khuûng-khieáp vaø chaát phaùc! Mieãn sao con maét, nuï cöôøi vaø baøn chaân cuûa ngöôi môû ra cho ta chieác cöûa Cöûa ñoù voâ taän maø ta meán yeâu vaø chöa heà bieát ñeán.

Thì nhaát ñònh vui soáng. Thi-só Haøn-maëc-Töû trong thaân-xaùc ñau-thöông

vaãn vöôït leân vui soáng: Ta bay leân! Ta bay leân Gioù tieãn ñöa ta ñeán nguyeät theàm Ta ôû treân cao nhìn trôû xuoáng Laâng-laâng maây khoùi quyeän höông ñeâm.

Cheá-lan-Vieân bieát Tìm nhöõng caùnh hoa ñang ruïng Toâi kieám trong hoa chuùt saéc taøn!

Thì chaéc chöa theå chaùn. Ñoaøn-Theâm môùi nghó töôûng chaùn

Nöûa giaác ñôøi khuya lay boùng söû Taét mô buoâng yù laëng giôø xanh

Nhöng roài heát chaùn Ñeâm nay höông ngaùt, ñoàng ngaân ñieäu Nghóa soáng rung maây nôû moäng laønh.

142

Ñôøi soáng laø moät bí-aån cho ta khaùm phaù. Ñôøi soáng laø kho-taøng voâ-giaù cho ta khai-thaùc. Ñôøi soáng laø moät guoàng maùy vó-ñaïi cuûa nhaân-loaïi maø ta laø moät baùnh xe chuyeån-ñoäng coù caàn trong guoàng maùy ñoù hay laø moät gioït nöôùc trong doøng ñôøi cuøng cuoän chaûy. Nhö vaäy, moãi con ngöôøi, moãi cuoäc soáng ñeàu mang troïn yù-nghóa cuûa cuoäc ñôøi. Moät cuoäc ñôøi ñaày yù-nghóa vaø thaønh coâng.

YÙ-nghóa cuoäc ñôøi YÙ-nghóa cuoäc ñôøi do hai yeáu-toá ñem laïi: Lyù-

töôûng vaø naêng-khieáu. Ñôøi ngöôøi khoâng phaûi chæ laø moät chuoãi ngaøy

thaùng vôùi sanh-hoaït nhòp-nhaøng: AÊn, laøm, chôi, nguû, nghæ nhö loaøi vaät. Con ngöôøi khoâng theå chæ thoûa-maõn mæm cöôøi xoa chieác buïng no troøn chöùa ñaày cao löông myõ vò nhö loaøi vaät sôûn-sô khi no ñuû. Con ngöôøi ham höôûng-thuï, nhöng vaãn coi söï thoûa-maõn vaät chaát laø thöù thoûa-maõn keùm nhaát, vì lyù-töôûng trong con ngöôøi ñònh giaù nhö vaäy.

Ai cuõng coù lyù-töôûng caû. Nghóa laø ai cuõng ñaët ra muïc-ñích cao ñeå nhìn noù maø ñi tôùi haàu ñaït ñöôïc caùi yù-nghóa cuûa cuoäc ñôøi. Neáu khoâng coù lyù-töôûng, con ngöôøi seõ maát söùc sanh-hoaït, seõ chaùn-naûn trong cuoäc soáng. “What a bore it is, waking up in the morning always the same person” (logan P. Smith)

Chaùn chöôøng thay, chaùn chöôøng thay, Saùng naøo cuõng thöù ngöôøi naøy maõi sao!

Phaûi coù lyù-töôûng, coøn ñaït ñöôïc hay khoâng, khoâng sao. Mieãn laø

143

Thaø moät phuùt huy-hoaøng roài chôït taét, Coøn hôn buoàn le-loùi suoát traêm naêm.

Coù ngöôøi theo sinh-lyù chia nhaân-loaïi laøm boán haïng theo hình-daùng, theo thöù-töï cao xuoáng thaáp: Haïng naõo chaát, haïng tyø chaát, haïng caân chaát vaø haïng pheá chaát. Do ñoù lyù-töôûng cao thaáp cuõng tuøy theo khí-taïng con ngöôøi. Haïng naõo chaát coù suy-höôùng khí chaát neân lyù-töôûng cao. Haïng tyø chaát lyù-töôûng theo loøng ham-muoán. Haïng caân chaát vai u thòt baép thì lyù-töôûng khoâng theå to hôn baép thòt. Coøn haïng pheá chaát gaëp ñaâu hay ñoù vôùi lyù töôûng “theo voi hít baõ mía” cuõng vöøa. Thaät ra “trong traàn-gian, ai deã bieát ai”.

Trong cuoán La Destineùe Humaine - Ñònh Meänh Con Ngöôøi cuûa trieát-gia Lecomte Du Nouy. OÂng cho raèng moãi con ngöôøi ñeàu coù moät vai troø ñeå ñoùng (phaän-söï), phaûi ñoùng cho tuyeät-xaûo. Song phaûi coù moät lyù-töôûng. Nhöng ñöøng bao giôø ñaëït moät lyù-töôûng coù theå ñaït tôùi. Vì khi ñaõ ñaït tôùi, chuùng ta phaûi tìm moät lyù-töôûng môùi. Haõy ñaët moät lyù-töôûng baát khaû ñaït ñeå lyù-töôûng ñoù höôùng-daãn chuùng ta moät chieàu thaúng tieán.

Caùi lyù-töôûng “baát khaû ñaït” ñoù khoù cho chuùng ta tìm ra. Coù leõ Phaät Giaùo coù lyù-töôûng “baát khaû ñaït” ñoù. Muoán thaønh Phaät, tu ngaøn ngaøn kieáp chöa chaéc ñaõ ñaït. Nguyeät san Y-Teá thaùng 10 naêm 2006 coù trích ñoaïn cuoán saùch Veùn Böùc Maøn Beân Kia Coõi Cheát cuûa Leâ-baûo-Kyø. Coù chuyeän “Con raän trong aùo caø-sa” - “Moät vò Tyø-Kheo ñöôïc taëng moät chieác aùo caø-sa. Vò Tyø-

144

Kheo vieân-tòch. Chieác aùo ñöôïc taëng cho vò Tyø-kheo khaùc. Khi ngoài nghe Phaät thuyeát phaùp. Phaät noùi raèng: “Trong baâu aùo caø-sa cuûa thaày ñang maëc ôû phaàn vai, coù con raän trong ñoù ...” Vò Tyø-kheo môû aùo ra coi quaû nhieân quaû nhieân thaáy con raän.

Phaät noùi: “Thaày haõy baûo-veä con raän ñoù ñöôïc soáng cho ñeán khi naøo noù ñöôïc thoaùt kieáp”.

Phaät noùi tieáp: “Con raän ñoù chính laø Tyø-kheo ñaõ vieân tòch hoùa sinh thaønh con raän, do caùi taâm coøn luyeán aùi caùi aùo caø-sa môùi, neân laøm thaân con raän ñeå giöõ caùi aùo caø-sa”.

Tyø-kheo ñaõ tu theo Phaät, caû ñôøi tu chaéc mong dieät duïc ñeå thaønh Phaät. Theá maø chæ “luyeán-aùi caùi aùo caø-sa môùi” maø sau khi tòch, chuyeån kieáp thaønh con raän ôû trong aùo caø-sa.

Haàu heát caùc lyù-töôûng “baát khaû ñaït” ñoù laøm cho ngöôøi ta “cöù laàm-laïc trong lyù-töôûng hö-khoâng” (Roâ-ma 1:21).

Thoâi chuùng ta taïm boû qua lyù-töôûng cao sieâu, phöùc taïp. Cöù soáng sao khoâng haän ñôøi maø yeâu ñôøi laø ñöôïc.

Chuùng ta deã haän ñôøi vôùi “tình ñôøi ñen baïc”; “tình ñôøi thay traéng ñoåi ñen”. Môû maét nhìn ñôøi

Tuoàng ñôøi baøy ñaët laøm troø chôi Baïc, tieàn, chaâu-baùu laøm meâ daï; Gaïo, caù, chim, muuoâng ñeå nhöû moài. Ruùt ñeán chieán-tranh vaøng ñaù naùt, Chæ coøn phong-caûnh nuùi soáng daøi. Ñôøi ngöôøi laïi haïn laø traêm tuoåi Lao-löïc, vinh-hoa cuõng theá thoâi.

145

Chieâu-Döông “Cuõng theá thoâi” khoâng haän, cuõng khoù yeâu ñôøi. Coù nhöõng ngöôøi ñöôïc ñôøi coi laø ñaïo-ñöùc, ñöôïc

ngöôøi ñôøi ca-tuïng, döôùi con maét cuûa Nguyeãn-Vyõ chæ laø

Taøi-ñöùc hueânh-hoang phöôøng tuïc-töû Vinh-ba nhaûy-nhoùt boïn phaøm-phu

thì laøm sao yeâu ñôøi ñöôïc. Laém ngöôøi laïi caûm nhaän “sinh baát phuøng thôøi” - söï

hieän-dieän cuûa mình treân coõi ñôøi naøy khoâng ñuùng luùc thì laøm sao yeâu ñôøi ñöôïc. Thi-só Ñoâng-Hoà coù taâm-traïng naøy.

OÂi! troùt sinh laøm ngöôøi Soáng giöõa khoaûng trôøi ñaát Meânh-moâng bieån vuõ-truï Haït buïi löûng-lô troâi

OÂi troùt sinh laøm ngöôøi Giöõa theá-giôùi toâi-ñoøi Meânh-moâng bieån nöôùc maét Goùp moät doøng leä rôi.

Thi-só Ñaøo-uyeân-Minh ôû cuoái ñôøi Ñoâng-Taán beân Trung-Hoa laïi nhaát ñònh cho ñôøi laø vui. Trong baøi Quy Khöù Lai Töø, theo baûn dòch cuûa Töø-Lontg thi-só vieát:

Chi baèng luùc chieàu troâi eâm-aû Vieäc ñieàn vieân vaát-vaû maø vui Leân cao haùt moät tieáng daøi Xuoáng doøng nöôùc chaûy ngaâm vaøi boán caâu

146

Hình theå naày maëc daàu Taïo-Hoùa Tôùi luùc naøo heát caû thì thoâi Loøng ta phoù vôùi meänh Trôøi Ñöøng ngôø chi nöõa, cöù vui-veû hoaøi.

Waterston cuõng nhìn thaáy ñôøi chaúng ñeïp gì, ñaày haän thuø, tranh chaáp vaø bieát bao ñieàu xaáu-xa, theá maø laïi yeâu ñôøi qua baøi thô Ñaâu

Ñaâu thuø-haän toâi ñem yeâu-thöông Ñaâu laêng-maï toâi ñem tha-thöù Ñaâu tranh-chaáp toâi ñem thuaän-hoøa Ñaâu naûn loøng toâi ñem tin-caäy Ñaâu laïc loái toâi ñem chaân-lyù Ñaâu nöôùc maét toâi ñem nuï cöôøi Ñaâu noâng-noåi toâi ñem thaâm-traàm Ñaâu böøa baõi toâi ñem caån-troïng Ñaâu buoâng-laúng toâi ñem neát-na Ñaâu voâ-tình toâi ñem yù-thöùc Ñaâu troáng mieäng toâi ñem caån ngoân Ñaâu suoàng-saõ toâi ñem teá-nhò Ñaâu ích-kyû toâi ñem vò-tha Ñaâu so-bì toâi ñem boû ngoû Ñaâu kieâu-haõnh toâi ñem khieâm-nhöôøng Ñaâu haáp-taáp toâi ñem ñieàm-ñaïm Ñaâu laøm daùng toâi ñem hoàn-nhieân Ñaâu nghieät-ngaõ toâi ñem thoaûi maùi Ñaâu baát chaùnh toâi ñem löông-taâm Ñaâu caâu-neä toâi ñem phaù-chaáp.

Roài toâi ...

147

An-uûi ngöôøi nhöng phaän mình cam chòu Thoâng caûm ngöôøi nhöng khoâng sôï haøm-oan Thích yeâu meán ngöôøi hôn ñöôïc meán yeâu Soáng thaønh-thaät môùi laø ngöôøi soáng khoân-ngoan Ñôøi chæ ñeïp khi bieát Cho - Nhaän - Traû Cho caøng nhieàu caøng nhaän laõnh voâ-bieân Nhaän mieãn-phí thì Cho khoâng tính toaùn Caøng bao-dung thì caøng ñöôïc tha-thöù Ai queân mình seõ gaëp laïi baûn thaân Ngay baây giôø roäng môû cöûa loøng ta Haïnh phuùc thaät laø bình an vui soáng Soáng chaân-thaät laø maät ngoït tình yeâu Chaûy chan-hoøa treân cô-ñoà baát-huû Deät sieâu vieät cho taám thaûm phuø-vaân Ñaïi nghieäp naøo cuõng xaây baèng baïch phaùt Baèng coâ-quaïnh baèng taâm can röôùm maùu.

Yeâu ñôøi ñöôïc vì bieát xöû-duïng tình yeâu. Ñôøi ñaùng soáng, ñaùng yeâu chæ vì trong ta ñang coù tình yeâu vaø bieát xöû-duïng tình yeâu caùch ngheä-thuaät.

Ñôøi ñaùng yeâu Xöû-duïng tình yeâu caùch ngheä-thuaät laø thaáy ñôøi

ñaùng soáng, ñaùng yeâu vaø ñaày yù-nghóa. Yeâu caùch ngheä-thuaät (the art of loving) haún

chuùng ta khoâng theå yeâu caùch muø-quaùng thuaàn theo tình-caûm (sentiment).

Ngöôøi khoâng laøm gì vì bieát gì maø laøm; ngöôøi khoâng noùi gì vì bieát gì maø noùi, vaø ngöôøi khoâng yeâu gì vì bieát gì maø yeâu. Caùi bieát, caùi hieåu, caùi roõ veà giaù-

148

trò laø ñem loøng yeâu. Loøng yeâu baøy-toû ra haønh-ñoäng theo möùc-ñoä bieát, hieåu, roõ veà giaù-trò. Yeâu naøy ñoøi hoûi ngheä-thuaät.

Tình yeâu laø moät phaàn quan-troïng trong cuoäc soáng. Thieáu noù cuoäc soáng trôû neân voâ-nghóa. Ngöôøi ta theøm khaùt yeâu vaø theøm khaùt ñöôïc yeâu. Taïi sao vaäy? Ñoù laø baèng chöùng cuï-theå chöùng-toû con ngöôøi phaùt-xuaát töø Ñöùc Chuùa Trôøi, moät Ñaáng coù baûn-theå laø tình yeâu. Kinh-Thaùnh ghi: “Ñöùc Chuùa Trôøi laø söï yeâu-thöông” (I Giaêng 4:8). Khi Ñöùc Chuùa Trôøi döïng neân loaøi ngöôøi, Ngaøi haø sanh-khí cuûa Ngaøi vaøo ngöôøi (Saùng-theá kyù 2:7), laø ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi truyeàn qua ngöôøi moät phaàn baûn-theå cuûa Ngaøi - tình yeâu.

Ñeå cuï-töôïng tình yeâu, chuùng ta haõy ví tình yeâu laø moät vieân kim-cöông lôùn ña-giaùc chieáu ra muoân tia ngaøn saéc rieâng-bieät vaø khaùc chieàu: Yeâu traêng sao maây nöôùc höõu tình; yeâu aâm-thanh traàm-boång; yeâu maøu-saéc lung-linh; yeâu chim muoâng hoa coû; yeâu lyù thaät, yeâu leõ phaûi; yeâu queâ-höông, yeâu xöù sôû. Coù tình ngöôøi, tình ñoàng-baøo, ñoàng loaïi. Tình xoùm gieàng, tình baïn-beø, tình tri-kyû. Tình gia-toäc, tình anh em, tình cha-meï con-caùi. Tình trai-gaùi, tình vôï-choàng. Coù thöù tình “coø keø bôùt moät theâm hai”; coù thöù tình “baùnh ñuùc trao ñi, baùnh qui trao laïi”; coù thöù tình “cho khoâng bieáu khoâng”; coù thöù tình muø-quaùng ñaåy-ñöa. Laïi coù thöù tình “traùi tim coù nhöõng lyù-leõ maø lyù-trí khoâng theå hieåu ñöôïc”.

OÂi! tính-chaát tình yeâu tuyeät-vôøi maät ngoït, vun boùn caây haïnh-phuùc ñôøi ngöôøi troå hoa. Nhöng tieác

149

thay, tình yeâu ñaõ bò oâ-nhieãm vì toäi-loãi, khieán cho caây haïnh-phuùc eøo-uoät. Coâng-duïng cuûa tình yeâu vaãn coøn, nhöng vì thöïc-chaát cuûa tình yeâu ñaõ ñoåi, neân coâng-duïng cuõng vì ñoù maø thieáu trung-thöïc. Tình yeâu vaãn laø sôïi daây ñoaøn-keát. Tình yeâu vaãn laø chaát-lieäu nhieäm-maàu hoùa-giaûi haän-thuø. Noù chæ coøn laø moät ñònh lyù cheát treân caên-baûn tình yeâu nhieãm ñoäc. Ñeán noãi nhaø ñaïo-ñöùc Phaùp La Rochefoucauld phaûi cay-ñaéng than leân raèng: “Moïi ñöùc tính con ngöôøi ñeàu tan-bieán trong quyeàn-lôïi vò-kyû caù-nhaân nhö caùc doøng soâng tuoân vaøo beå caû. Laøm gì coù tình maãu-töû thieâng-lieâng, loøng baùc-aùi toát ñeïp, tính khieâm-nhöôøng khaû-aùi ... Taát caû chæ vì mình, nghó ñeán mình tröôùc heát roài loaøi ngöôøi trang-trí baèng moät danh-töø vaø moät noäi-dung löôøng-gaït”. Nhaø ñaïo-ñöùc Phaùp naøy ñaõ “cay-ñaéng tình ñôøi” neân môùi phaùt ngoân nhö vaäy. Toäi-loãi chæ laøm cho Tình yeâu chæ bò nhieãm ñoäc, chôù noù khoâng theå huûy-dieät thöïc-chaát cuûa tình yeâu. “Tình maãu-töû thieâng-lieâng, loøng baùc-aùi toát-ñeïp, tính khieâm-nhöôøng khaû-aùi” vaãn toàn-taïi vaø vaãn coù cô loä ra ñaâu ñoù.

Chuùng ta ñoâi khi chaùn-ngaùn trong tình yeâu. Loãi taïi chuùng ta chôù khoâng phaûi taïi tình yeâu. Chuùng ta chæ muoán ñöôïc yeâu, laïi khoâng theøm yeâu. Chuùng ta chæ muoán yeâu theá naøo hôn laø coù theå yeâu. Chuùng ta chæ muoán yeâu khi ñieàu-kieän caàn vaø ñuû toàn-taïi nôi ñoái-töôïng hôn laø yeâu chính ñoái-töôïng mình muoán yeâu. Tình yeâu laïi ñöôïc coi laø vuõ-khí chinh-phuïc vaø haõnh-dieän trong chieán-thaéng tình yeâu.

150

Nhieàu ngöôøi töï haøo giaøu tình yeâu, nhöng laïi thieáu khaû-naêng quaûn-trò tình yeâu, ñöa ñeán ñoå-vôõ trong tình yeâu hay tình yeâu bò phaù-saûn.

Thöøa-haønh do tình yeâu xui-khieán thì nhaém maét maø laøm. Nhöng muoán quaûn-trò tình yeâu vaø xöû-duïng tình yeâu phaûi leõ thì phaûi chòu khoù suy-nghó vaø phaûi hoïc, nghóa laø phaûi ñöa noù vaøo ngheä-thuaät.

Caên-baûn xaõ-hoäi loaøi ngöôøi laø gia-ñình. Laäp gia-ñình bôûi tình yeâu. Nam-nöõ baét ñaàu chôùm yeâu, theo thôøi gian, yeâu ñaäm-ñaø. Ñaäm-ñaø ñeán ñoä phaûi gaén-boù vôùi nhau qua hoân-nhaân. Sau hoân-nhaân nhaát quyeát “yeâu daøi laâu” ñeán “traêm naêm haïnh-phuùc”. Bieát bao vôï choàng gaén-boù “daøi laâu” nhöng laïi thieáu “yeâu” chæ vì thieáu ngheä-thuaät yeâu - thieáu hieåu-bieát vaø xöû-duïng tình yeâu cuûa mình.

Theá thì chuùng ta thöû ñi vaøo ngheä-thuaät caùch chung-chung caên-baûn, roài saùng-taïo caùch rieâng theo sôû-tröôøng.

Caên-baûn ngheä-thuaät tình-yeâu nhö vaày: “Tình yeâu-thöông hay nhòn-nhuïc; tình yeâu-thöông hay nhôn-töø; tình yeâu-thöông chaúng ghen-tò; chaúng khoe mình, chaúng leân mình kieâu-ngaïo, chaúng laøm ñieàu traùi pheùp, chaúng kieám tö-lôïi, chaúng noùng-giaän, chaúng nghi-ngôø söï döõ, chaúng vui veà ñieàu khoâng coâng-bình, nhöng vui trong chaân-lyù. Tình yeâu thöông hay dung-thöù moïi söï, tin moïi söï, troâng-caäy moïi söï, nín-chòu moïi söï” (I Coâ-rinh-toâ 13:4-7). AÙp-duïng ngheä-thuaät laø bieát luùc naøo neân “hay”, luùc naøo neân “chaúng”. Toâi ñaõ luaän khaùi-löôïc khuùc Kinh Vaên naøy trong cuoán Xaây-Döïng Gia-

151

Ñình Haïnh-Phuùc xuaát baûn naêm 1995 vaø taùi baûn naêm 2001, ôû trang 93 ñeán 98.

Baát cöù ngheä-thuaät naøo cuõng coù hai phaàn: lyù-thuyeát (theory) vaø thöïc-haønh (practice). Ngheä-thuaät cao khi naém vöõng lyù-thuyeát (the mastery of the theory) vaø naém vöõng thöïc-haønh (the mastery of the practice). Moät baùc-só y-khoa gioûi taát nhieân phaûi am-töôøng veà cô-theå con ngöôøi vaø nhöõng beänh taät trong cô-theå con ngöôøi. Chöa ñuû, phaûi hieåu coâng-duïng cuûa thuoác. Chöa ñuû, phaûi bieát caùch duøng thuoác cho töøng beänh nhaân. Ñoù laø ngheä-thuaät cuûa baùc-só gioûi.

Vaäy, ngheä-thuaät tình yeâu cuõng ñoøi hoûi chuùng ta hieåu-bieát veà tình yeâu vaø thöïc taäp tình yeâu theå naøo ñeå ñem tình-yeâu ñeán ñoái-töôïng mình yeâu thöông.

Lyù-thuyeát tình yeâu (the theory of love) Tình yeâu - Tieán-Xuaân cho raèng: “Yeâu laø caùi maø ta khoâng taû ñöôïc”. Xuaân-Dieäu cuõng

chòu: “Laøm sao caét nghóa ñöôïc tình yeâu”. Ñònh nghóa khoâng xong thì laøm sao coù lyù-thuyeát. Dr. Enrich Fromm cho raèng: “Love, the only satisfactory answer to the problem of human existence” - Tình yeâu, laø giaûi-ñaùp thoûa-ñaùng ñoái vôùi vaán-ñeà toàn-taïi cuûa nhaân-loaïi. Vaø trong thöïc-teá, caû theá-giôùi ñang coù moät côn ñoùi-keùm raát lôùn veà tình yeâu chaân-thaät. Ngöôøi ta cho raèng caùc vuõ-khí nguyeân-töû coù söùc-maïnh taøn-phaù khuûng-khieáp, vaø ngöôøi ta cho raèng tình-yeâu coù söùc-maïnh gaây-döïng maïnh-meõ nhaát trong theá-giôùi loaøi ngöôøi. AÁy vaäy maø ngöôøi ta ñua nhau laøm thaät nhieàu bom

152

nguyeân-töû. Ngöôøi ta vaãn chöa tìm ñöôïc phöông-caùch cheá thaät nhieàu tình yeâu. Thô, vaên ca-tuïng tình yeâu quaù nhieàu, nhöng ñeå coù tình yeâu thì khoù quaù.

Moät soá caùc nhaø taâm-lyù hoïc cho raèng haàu heát chuùng ta khoâng coù khaû-naêng khai-trieån tình yeâu ñeán moät möùc-ñoä naøo ñoù maø chuùng ta coù theå ño-löôøng ñöôïc. Tình yeâu phaùt-trieån tuøy theo söï tröôûng-thaønh (maturity), kieán-thöùc (knowledge) vaø loøng can-ñaûm (courage).

Caùc em coù baøi haùt Em Yeâu vôùi lôøi: “Neáu hoûi raèng: Em yeâu ai? Thì em raèng em yeâu ba naøy, raèng em thì em yeâu meï naøy, yeâu heát caû nhaø, nhaát laø em yeâu meï cô”. Tình yeâu treû thô, yeâu gì cuõng ngaây thô, trong traéng.

Lôùn leân moät chuùt laø yeâu vôùi lyù-leõ. Ngay vôùi cha-meï cuõng coù luùc yeâu nhieàu, yeâu ít. Khi ñöôïc quaø taát yeâu nhieàu, khi bò la-raày thì yeâu ít. Lôùn theâm, coù söï hieåu-bieát hôn laø yeâu vôùi lyù-do, yeâu vôùi tình-duïc thuùc-ñaåy, yeâu vôùi thôøi-trang, yeâu vôùi caû söùc eùp cuûa baïn-beø.

Ñeán tuoåi tröôûng thaønh, laäp gia-ñình thì tình yeâu phöùc-taïp voâ-cuøng. Tình yeâu ngay-thaät, trong-traéng thì ít, tình yeâu gian-traù, quyû-quyeät, xaûo-traù thì nhieàu. Thôøi-ñieåm naøy, can-ñaûm döï phaàn khoâng nhoû vaøo tình yeâu. Can-ñaûm môùi coù theå xöû-duïng tình yeâu trong gian-traù, quyû-quyeät, xaûo-traù. Cuõng can-ñaûm laém môùi xöû-duïng tình yeâu trong ngay-thaúng, trong-traéng. Cuõng can-ñaûm laém môùi thoaùt khoûi tình yeâu ngang-traùi.

153

Luaän veà lyù-thuyeát tình yeâu cuõng nhö luaän lyù-thuyeát veà Ñöùc Chuùa Trôøi. Ñaønh thuù nhaän nhö Phao-loâ sau khi ñaõ luaän veà tình yeâu: “Ngaøy nay toâi bieát chöa heát” (I Coâ-rinh-toâ 13:12). Nhöng chuùng ta bieát chuùng ta coù tình yeâu. Chuùng ta ñang xöû-duïng tình yeâu. Chuùng ta bieát tình yeâu raát caàn cho chuùng ta vaø nhöõng ngöôøi quanh ta. Tình yeâu aûnh höôûng raát maïnh trong ñôøi soáng gia-ñình. Tình yeâu giöõa vôï choàng, tình yeâu cha meï vôùi con caùi noùi chung. Noùi rieâng thì tình meï-con, tình cha-con. Moät loaïi tình yeâu “nöôùc maét chaûy xuoâi”. Anh chò em ruoät coù tình maùu-muû, anh chò em hoï coù tình gia-toäc, baø-con thaân-thích coù tình doøng hoï v.v.

Tình yeâu cuõng bò vaên-hoùa chi phoái. Ngöôøi AÙ-ñoâng noùi chung, ngöôøi Vieät chuùng ta cuõng chòu caùi Vaên-hoùa taäp-theå (Collectivist Culture) chi phoái. Maáy caâu ca-dao noùi leân caùi Vaên-hoùa naøy.

Con saâu laøm raàu noài canh; Moät con ngöïa ñau, caû taøu khoâng aên coû. Moät ngöôøi laøm quan caû hoï ñöôïc nhôø. Moät ngöôøi laøm nhuïc, ñuïc caû doøng hoï.

Soáng taïi xöù naøy, chuùng ta cuõng chòu moät phaàn Vaên-hoùa Caù-nhaân (individualistic Culture). Chuùng ta cuõng coù vaøi caâu ca-dao theo Vaên-hoùa naøy

Ai laøm naáy höôûng. Ai laøm naáy chòu; Ñôøi cua, cua maùy, ñôøi caùy, caùy ñaøo.

Sau ba möôi naêm soáng taïi ñaát nöôùc naøy, phaàn nhieàu ngöôøi lôùn tuoåi vaãn theo Vaên-hoùa Taäp-theå, phaàn nhieàu ngöôøi treû tuoåi, sanh ra vaø lôùn leân ôû xöù

154

naøy coù chieàu höôùng Vaên-hoùa Caù-nhaân. Vì vaäy maø nhieàu gia-ñình baát-an trong tình yeâu.

Ñeå traùnh söï baát-an trong tình yeâu ôû gia-ñình, môøi quyù vò haõy chieâm-nghieäm veà tình yeâu vaø bieát xöû-duïng tình yeâu trong hai chieàu vaên-hoùa.

Thöïc-haønh tình yeâu Trong gia-ñình khoâng gì quyù baèng tình yeâu. Trai

gaùi yeâu nhau vaø quyeát-ñònh thaønh vôï-choàng qua hoân-leã, ñöôïc luaät-phaùp baûo-ñaûm ñeå “yeâu nhau daøi laâu” trong “laâu-ñaøi tình-aùi”.

Coù vôï choàng naøo “yeâu nhau daøi laâu” nhö lôøi thô Thoi Tô cuûa thi-só Nguyeãn-Bính

Em lo gì trôøi gioù. Em sôï gì trôøi möa. Em buoàn gì muøa haï. Em tieác gì muøa thu? Em cöù yeâu ñôøi ñi. Yeâu ñôøi nhö thuôû nhoû. Roài ñeå anh laøm thô. Vaø ñeå anh deät luïa. Luïa deät xong may aùo. AÙo anh vaø aùo em. May aùo neáu thieáu luïa. Xe tô em deät theâm. Thô laøm xong anh ñoïc Beân anh em laéng nghe. Vaø ñeå loøng thoån-thöùc Theo vaàn aâu-yeám kia.

155

Moäng ñeïp bao ngaøy thaùng. Ñi eâm-ñeàm nhö thô. Khaùc naøo treân khung cöûi. Qua laïi chieác thoi tô.

“Laâu-ñaøi tình-aùi” khoâng theå taïo baèng thô, hay ngay caû tieàn-baïc, danh-voïng laø nhöõng thöù giaù-trò treân ñôøi. “Laâu-ñaøi tình-aùi” chæ ñöôïc xaây-döïng baèng tình yeâu. Ngaët noãi, hai vôï choàng ñeàu phaûi goùp chung tình yeâu ñeå xaây. Theá maø nhieàu “laâu-ñaøi” môùi xaây nöûa chöøng ñaõ ñoå, chæ vì khoâng bieát “tuyeån-löïa” thöù tình yeâu naøo ñaët cho ñuùng choã. Môøi quyù vò ñoïc Baûy Ñieàu Caên-Baûn Cho Gia-Ñình Töôi Vui ñeå choàng, vôï bieát “tuyeån-löïa” thöù tình yeâu naøo ñeå ñaët ñuùng choã trong “laâu-ñaøi tình-aùi”.

Xaây moät “laâu-ñaøi” coù nhöõng vieân gaïch chaúng ai thaáy, ngöôøi ta chæ thaáy nhöõng voâi-vöõa bao-phuû beân ngoaøi hay lôùp sôn maøu saéc phoâ ra veû ñeïp cuûa “laâu-ñaøi”. Môû ñaàu moâ-taû yeâu-thöông nhö vaày: “Tình yeâu-thöông hay nhòn-nhuïc, tình yeâu-thöông hay nhôn-töø” (I Coâ-rinh-toâ 13:4). “Nhòn-nhuïc” laø nhöõng vieân gaïch chaúng ai thaáy, “nhôn-töø” laø lôùp sôn maøu-saéc phoâ ra veû ñeïp cuûa “laâu-ñaøi”.

Chöõ “nhòn-nhuïc” maø Kinh-Thaùnh duøng, theo nguyeân-vaên Greek laø “makrothumein” baøy-toû söï chòu-ñöïng (forbearance) vôùi ngöôøi. “Nhòn-nhuïc” khoâng phaûi laø thaùi-ñoä khoan-dung (toleration) maø laø chaáp-nhaän söï sai-traùi cuûa ngöôøi vôùi loøng yeâu-thöông. Ngöôøi nhòn-nhuïc laø ngöôøi hieåu-bieát, thaáu-

156

trieät vaán-ñeà, nguyeân-nhaân sai-traùi cuûa ngöôøi khaùc maø vaãn yeâu-thöông. Chuùa Jeâsus ñaõ töï ví mình laø “ngöôøi chaên hieàn-laønh” (Giaêng 10:11) ñaõ ñem loøng yeâu-thöông nhòn-nhuïc “ñi tìm con (chieân) ñaõ maát cho kyø ñöôïc” (Lu-ca 15:4).

Vôï choàng maø bieát xöû-duïng yeâu-thöông “nhòn-nhuïc”, laø ñaõ xaây ñöôïc hôn moät nöûa “laâu-ñaøi haïnh-phuùc”, coøn gaàn nöûa kia laø yeâu-thöông “nhôn-töø”.

“Nhòn-nhuïc” - beà ngoaøi troâng nhö heøn yeáâu, nhöng noäi-löïc thaät phi-thöôøng.

“Nhòn-nhuïc” laø moät vieäc laønh. “Chôù meät nhoïc veà söï laøm laønh, vì neáu chuùng ta khoâng treã-naûi, thì ñeán kyø, chuùng ta seõ gaët” (Ga-la-ti 6:9).

Vôï-choàng muoán “nhòn-nhuïc” phaûi taäp “mau nghe maø chaäm noùi, chaäm giaän” (Gia-cô 1:19). “Chôù voäi giaän; vì söï giaän ôû trong loøng keû ngu-muoäi” (Truyeàn-ñaïo 7:9).

Vôï choàng muoán “nhòn-nhuïc” phaûi nhìn nhau baèng caëp maét yeâu-thöông.

Vôï choàng phaûi bieát “raên-baûo nhöõng keû aên-ôû baäy-baï, yeân-uûi nhöõng keû ngaõ loøng, naâng-ñôõ nhöõng keû yeáu-ñuoái, phaûi bieát nhòn-nhuïc ñoái vôùi moïi ngöôøi” (I Teâ-sa-loâ-ni-ca 5:14). “Vì anh em caàn phaûi nhòn-nhuïc, haàu cho khi ñaõ laøm theo yù-muoán Ñöùc Chuùa Trôøi roài, thì ñöôïc nhö lôøi ñaõ höùa cho mình” (Heâ-bô-rô 10:36).

Hôn nöûa “laâu-ñaøi haïnh-phuùc” xaây-döïng baèng “nhòn-nhuïc”. Gaàn phaân nöûa kia xaây-döïng baèng “nhôn-töø” (kindness).

157

Nhaân-töø bao goàm: Thoâng-caûm (sympathy), lòch-söï (gentleness), roäng-löôïng (benevolence), thöông-xoùt (compassion), thaân-thieän (friendliness) vaø chaân-thaønh (heartiness).

Vôï choàng xaây “laâu ñaøi tình-aùi” baèng yeâu-thöông “nhòn-nhuïc” vaø yeâu-thöông “nhôn-töø”. Ngöôøi choàng naøo maø chaúng mong vôï mình - “Naøng môû mieäng ra caùch khoân-ngoan, pheùp-taéc nhôn-töø ôû nôi löôõi naøng” (Chaâm-ngoân 31:26). Ngöôøi vôï naøo khoâng sung-söôùng thaáy choàng saün-saøng “mang laáy gaùnh naëng cho nhau” vaø “laøm ñieàu thieän cho moïi ngöôøi” (Ga-la-ti 6:2,10). Haïnh-phuùc naøo hôn khi con-caùi ñöôïc sinh ra trong “laâu-ñaøi tình-aùi”. Con-caùi coù nieàm tin nôi cha-meï vaø aûnh-höôûng cha-meï khoâng ít treân ñôøi soáng löùa ñoâi cuûa chuùng sau naøy.

Lôøi Kinh-Thaùnh daïy chuùng ta: “Haõy ôû vôùi nhau caùch nhaân-töø, ñaày-daãy loøng thöông-xoùt, tha-thöù nhau nhö Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ tha-thöù anh em trong Ñaáng Christ vaäy” (EÂ-pheâ-soâ 4:32).

Tình yeâu cha-meï daønh cho con caùi laø thöù tình yeâu khoâng ñieàu-kieän (unconditional love). Daàu vaäy, tình yeâu cuûa meï daønh cho con roõ-raøng, soâi-ñoäng bao nhieâu thì tình yeâu cha daønh cho con thöôøng bò che-khuaát vaø yeân-laëng. Ca-ngôïi tình meï qua thô, vaên, nhaïc quaù nhieàu. Nhöng tình cha qua thô, vaên, nhaïc khoâng ñöôïc bao nhieâu, vì cha chæ laø söï soáng cuûa con, coøn meï laø nguoàn duy-trì söï soáng cuûa con. Tình meï laø söï aám-aùp, laø sinh-löïc, laø söï an-toaøn, laø caû söï phôûn-phô thô-thôùi (euphoric) cuûa con, laø nieàm haïnh-phuùc,

158

sung-söôùng nhaát (bliss) ñôøi con. Ñaây laø loaïi tình yeâu maø caùc nhaø taâm-lyù cho noù thuoäc loaïi tính töï yeâu mình (narcissism). Yeâu con chính laø yeâu mình.

Trong taâm-thöùc, ñöùa beù thaám-nhuaàn tình yeâu cuûa meï. Moãi laàn ñöùa beù khoùc, tình yeâu meï laø ñoâi tay aám-aùp boàng-aüm laéc-lö. Vôùi ngöôøi Vieät thôøi xa xöa coøn “xi” con ñi caàu, phaân con tuoân ra laø daáu hieäu con bieát “vaâng-lôøi” meï. Meï khen con “gioûi” lieàn. Con chòu aên cuõng laøm meï cöôøi, tieáng u-ô cuûa con laø nhöõng “baøi haùt khoâng teân” maø meï nghe khoâng bieát chaùn. Trong thaâm-taâm ñöùa nhoû: Con ñöôïc meï yeâu vì con laø con cuûa meï. Con ñöôïc meï yeâu vì con ñeïp laém, khoâng ñeïp sao meï cöù ngaém hoaøi. Con ñöôïc meï yeâu vì meï caàn con laém.

Ñöùa con lôùn leân, tình yeâu meï khoâng thay ñoåi nhöng caùch yeâu phaûi thay ñoåi. Tình yeâu meï daønh cho con theâm phaàn “daïy” - “Daïy con töø thuôû coøn thô”. Daïy con ñaùp laïi tình yeâu cuûa meï, cuûa cha baèng lôøi noùi vaø cöû-chæ thöông meï, thöông cha. Ñaây laø thôøi-ñieåm gaây-döïng tình yeâu nôi con. ÔÛ thôøi-ñieåm naøy maø con caùi vaãn caûm nhaän: Con ñöôïc meï yeâu vì meï caàn con laém. Ñoøi gì ñöôïc naáy, luùc naøo cuõng lo sao cho con vöøa yù. Chuùng ñöôïc “chieàu-chuoäng” quaù möùc laø baét ñaàu “hö”. Tieáp-tuïc yeâu “tröôùc sau nhö moät” laø ñaøo-taïo ñöùa con thaønh “baïo chuùa” vaø cha-meï “haàu” con. Laøm sao giuùp con hieåu: Con yeâu cha meï vì con ñöôïc cha meï yeâu; con ñöôïc cha meï yeâu vì con yeâu cha meï; con yeâu cha meï vì con caàn cha

159

meï; con caàn cha-meï vì con yeâu cha meï. Daïy con bieát yeâu vôùi boån-phaän.

Tình yeâu cuûa cha cuõng gaàn gioáng nhö cuûa meï nhöng baøy toû khoâng tinh-teá nhö meï. Meï con “dính” vôùi nhau trong chín thaùng cöu mang. Khi con ra ñôøi, cha vì coâng-vieäc neân khoâng theå ôû gaàn con nhö meï. Phaàn nhieàu con yeâu cha vì thaáy meï yeâu cha. Tieáng ñaàu ñôøi con goïi: cha, ba, ñeàu do meï daïy. Con yeâu cha vì cöù nghe meï noùi: cha lo cho meï con mình. Meï taïo cho con yeâu cha, moät loaïi yeâu xöùng-ñaùng (merit). Cha thöôøng laø ngöôøi giuùp con “môû maét nhìn ñôøi” khi con coù chuùt hieåu bieát veà ñôøi soáng quanh mình. Cuoäc ñôøi cuûa cha aán-töôïng treân ñôøi soáng sinh -hoaït ngoaøi ñôøi cuûa con-caùi troäi hôn meï. Toâi ñaõ luaän “Laøm Cha”, “Laøm Meï” trong saùch Xaây Döïng Gia-Ñình Haïnh-Phuùc. Môøi quyù vò ñoïc theâm.

Yeâu vôùi boån-phaän, roài ñeán yeâu vôùi traùch-nhieäm vaø tuyeät-vôøi laø khi yeâu vôùi öôùc mô. Öôùc-mô khoâng phaûi laø baét-chöôùc.

Moät soá nhaø taâm-lyù ñaõ giuùp ta ñaët cho mình moät öôùc-mô theo phöông caùch ñôn-giaûn nhö sau:

* Haõy nhaän-thöùc vaø yeâu öôùc-mô cuûa mình, söï yeâu naøy mong muoán trôû thaønh. Caùi yeâu naøy giuùp khaùm-phaù naêng-khieáu cuøng nhöõng khaû-naêng tieàm-aån trong taâm-hoàn.

* Haõy laéng nghe vaø löôïng giaù chuùng trong cuoäc soáng, theá laø caûm thaáy ngay ñôøi ñaùng yeâu.

* Haõy baét ñaàu khai-trieån baèng nhöõng böôùc nhoû. * Tìm söï höôùng-daãn vaø giuùp-ñôõ ñeå phaùt-trieån

160

* Ñöøng quan-taâm ñeán thaønh-quaû, song cöù tieáp-tuïc böôùc tôùi, böôùc tôùi theo khaû-naêng vaø ñieàu-kieän cho pheùp.

Ñoái töôïng yeâu cuõng laøm cho ta phaûi yeâu caùch naøo.

Tình yeâu roäng lôùn nhö bieån caû - bieån tình. Bao-la khoâng bôø beán - baùc-aùi. Vôùi tính-caùch ñaëc-thuø khoâng bò raøng buoäc vaøo thôøi-gian laãn khoâng gian, nhöng nhöùt ñònh phaûi coù ñoái-töôïng vaø phaûi laø ñoái-töôïng bieát giao-caûm. Yeâu traêng nhö Lyù-Baïch, nhö Haøn-maïc-Töû. Khoâng theå ñem tình yeâu gôûi ñeán tinh-caàu baêng giaù, voâ-tri. Muoán yeâu phaûi nhaân caùch hoùa:

Traêng naèm soùng soaõi treân caønh lieãu Ñôïi gioù ñoâng veà ñeå laû-lôi Hoa laù ngaây tình khoâng muoán ñoäng Loøng em hoài-hoäp, chò Haèng ôi!

Haøn-maïc-Töû Yeâu thô, yeâu nhaïc v.v. cuõng phaûi gôïi töôûng moät

naøng thô, moät naøng ngheä-thuaät ñeå maø yeâu. Mî-Nöông yeâu tieáng saùo dìu-daët cuûa Tröông-Chi, nhöng chæ coù Tröông-Chi môùi tieáp nhaän ñöôïc tình yeâu cuûa Mî-Nöông. Laøn soùng tình, laøn soùng yeâu phaùt-xuaát töø con ngöôøi vaø chæ con ngöôøi môùi ñuû yeáu-toá vaø khaû-naêng ñoùn nhaän vaø baét laáy.

Thoå daân UÙc coù moät thöù voõ-khí baèng goã hình cong (boomerang). Xöa kia ñöôïc duøng trong traän chieán hoaëc saên thuù vaät. Nhöng ngaøy nay laø moät moân theå-thao. Ngöôøi chôi caàm boomerang nhaém ñích neùm ra.

161

Neáu khoâng truùng ñích, boomerang seõ bay trôû laïi ngöôøi neùm. Tình yeâu cuõng coù tính-chaát phaûn-hoài nhö vaäy. Khi “tim noàng-naøn ñem gôûi choán thôø-ô”. Laø luùc naøng thô ñi vaéng, naøng ngheä-thuaät ñi chôi, ñoái-töôïng laïnh-luøng nhö baêng sôn, hoang-vaéng nhö chieàu treân moä-ñòa. Tình yeâu khoâng gaëp ñích neân phaûn-hoài. Theá laø thaát tình, laëng leõ nhaâm-nhi:

Ta mang moät veát thöông loøng tuyeät-voïng Thoâi heát roài, tình aâu-yeám thuôû xöa Roài chaøng ñi, oâm noãi buoàn chan-chöùa Moái thaát tình daàu-daõi vôùi phong-söông.

Hoà-vaên-Haûo Choïn ñoái-töôïng ñeå gôûi tình yeâu tôùi laø moät ngheä-

thuaät, vaø yeâu caùch naøo ñeå ñoái töôïng chaáp-nhaän tình yeâu. Tình yeâu khoâng truùng ñích, khoâng ñöôïc tieáp-nhaän laø bò phaûn hoài. Bò phaûn-hoài rieát ... roài heát daùm yeâu.

Muoán choïn ñoái-töôïng ñuùng chuùng ta thöû maáy böôùc sau ñaây:

1. Tröôùc heát laø caûm thaáy thích, öa (liking) vaø tieán ñeán gaàn ñoái-töôïng. Ñoái töôïng khoâng töø-choái. Tình yeâu chôùm nôû.

2. Daàn-daø ñeán thaân-thieän (intimacy), chæ coøn vaøi ngaên-caùch nhoû.

3. Chaúng bao laâu ñeán gaén-boù (commitment). 4. Gaén-boù moät thôøi gian laø chuyeån qua noàng-naøn

(passion).

162

5. Roài ñeán meâ (infatuation). Tình yeâu ñaäm-ñaø, thaám-thaáu, khoâng theå thieáu, thaáy caàn cho cuoäc soáng.

Cöù theo tieán trình 5 böôùc maø xöû-duïng tình yeâu vôùi ngöôøi, vôùi söï vieäc, vôùi öôùc-mô, vôùi lyù-töôûng. Ít ra khoâng bò phí tình hay thaát tình. Ñaây laø caùch “hoïc yeâu”.

163

ÑÔØI BUOÀN-KHOÅ

öùc Phaät cho “ñôøi laø beå khoå”. Gioùp nhaän ñònh: “Loaøi ngöôøi bôûi ngöôøi nöõ sanh ra, soáng taïm ít ngaøy, bò ñaày-daãy söï khoán-khoå”

(Gioùp 14:1). Tình yeâu tuyeät-vôøi nhö vaäy, theá maø tình yeâu

cuõng laø nguoàn ñau khoå. “Bieát raèng yeâu laø seõ chuoác khoå ñau” (Tieán-Xuaân). Chuùng ta thöôøng nghe “Yeâu laø khoå, khoâng yeâu laø loã; thaø chòu khoå coøn hôn chòu loã”. Chuùng ta chaáp nhaän khoå trong tình yeâu. Caùi khoå trong tình yeâu laø “caùi thuù ñau thöông”. Laø “Con ñöôøng tình söû gaäp-gheành ... maø vui” (Töôøng-Löu).

Nguyeân-nhaân caùi khoå cuûa con ngöôøi ñöôïc Kinh-Thaùnh ghi roõ raøng trong lôøi Chuùa phaùn vôùi EÂ-va vaø A-ñam sau khi phaïm toäi.

“Ngaøi phaùn cuøng ngöôøi nöõ raèng: Ta seõ theâm ñieàu cöïc-khoå boäi phaàn trong côn thai-ngheùn; ngöôi seõ chòu ñau-ñôùn moãi khi sanh con; söï duïc-voïng ngöôi phaûi xu-höôùng veà choàng, vaø choàng seõ cai-trò ngöôi. Ngaøi phaùn cuøng A-ñam raèng: Vì ngöôi nghe theo lôøi vôï maø aên traùi caây ta daën khoâng neân aên, vaäy, ñaát seõ bò ruûa-saû vì ngöôi; troïn ñôøi ngöôi phaûi chòu khoù nhoïc môùi coù vaät ñaát sanh ra maø aên. Ñaát seõ sanh choâng gai vaø caây taät-teâ (caây gai), vaø ngöôi seõ aên rau cuûa ñoàng ruoäng; ngöôi seõ laøm ñoå moà-hoâi traùn môùi coù maø aên, cho ñeán ngaøy naøo ngöôi trôû veà buïi-ñaát, laø nôi maø coù

Ñ

164

ngöôi ra; vì ngöôi laø buïi, ngöôi seõ trôû veà buïi” (Saùng-theá kyù 3:16-19).

Caùi söï khoå baùm laáy con ngöôøi töø khi chaøo ñôøi ñeán khi lìa ñôøi.

Taâm-lyù hoïc ñònh nghóa con ngöôøi laø moät sinh-vaät buoàn. Buoàn vaø khoå ñi lieàn vôùi nhau - buoàn-khoå. Qua khoûi “tuoåi thieân-thaàn” voâ-tö hoàn-nhieân cuûa tuoåi thô, noãi buoàn len-leùn xaâm-nhaäp taâm-tö, roài ñònh-cö vaø baønh-tröôùng maõi trong con ngöôøi. Buoàn-khoå döôøng nhö laø moät neùt ñaëc-thuø cuûa con ngöôøi.

Thoaït sinh ra thì ñaø khoùc choùe Traàn coù vui sao chaúng cöôøi khì.

Nguyeãn-coâng-Tröù Thaûo naøo khi môùi choân nhau Ñaõ mang tieáng khoùc ban ñaàu maø ra.

Cung-oaùn Ngaâm-khuùc Ngaãm nhaân-tình theá-thaùi maø buoàn

Ngaùn thay theá-thaùi, ngaùn nhaân tình Chæ bieát tieàn-taøi, bieát lôïi danh Coù theá coù thaàn, nhieàu keû troïng Khoâng quyeàn, khoâng chöùc, laém ngöôøi khinh Ñaéc thôøi veânh-vaùo nhö hình quæ Thaát-voïng vuøng-vaèng töïa töôùng tinh Baïc aùc vong aân cuøng boäi nghóa Ngaùn thay theá thaùi, ngaùn nhaân tình.

Khoâng roõ taùc giaû Nguyeän öôùc khoâng troøn - buoàn-khoå. Quaù-khöù

laän-ñaän - buoàn-khoå. Töông-lai muø-mòt - buoàn-khoå.

165

Vaø coù haøng traêm duyeân-cô khieán cho ngöôøi Vieät tò-naïn - buoàn-khoå.

Chính buoàn-khoå laø moät thaùch-thöùc trong cuoäc soáng chuùng ta. Trong nhieàu tröôøng-hôïp, chuùng ta buoàn-khoå laø vieäc ñöông nhieân do loãi-laàm chuùng ta taïo neân. Nhöng khoâng phaûi buoàn-khoå naøo cuõng do loãi-laàm cuûa chuùng ta, maø thöôøng do loãi-laàm ngöôøi khaùc ñem laïi. Noùi chung moät lôøi, chuùng ta töï laøm khoå mình vaø laøm khoå nhau. Chuùng ta khoâng theå lìa boû buoàn-khoå, nhöng chuùng ta coù theå vöôït leân treân buoàn-khoå. Chuùng ta khoâng theå döùt-khoaùt buoàn-khoå, nhöng chuùng ta coù theå khoâng ñeå buoàn-khoå chi-phoái - “gaàn buøn maø chaúng hoâi-tanh muøi buøn”.

Buoàn-khoå vì töï-aùi Con ngöôøi “töï-aùi” - yeâu mình quaù möùc chaéc-chaén

buoàn-khoå hôi nhieàu. Caàm moät taám hình coù moät soá ngöôøi chuïp chung

vôùi quí vò. Con maét quí vò töï nhieân ñaûo tìm hình-daùng mình tröôùc tieân. Chieâm-ngöôõng dung-nhan mình daàu laø thöù dung-nhan döôùi ñieåm trung-bình.

Nhöõng daân toäc duøng Anh ngöõ laøm quoác ngöõ ñaõ boäc-loä taùnh töï-aùi roõ-raøng hôn ai heát. Chöõ “i” laø toâi phaûi vieát hoa “I”. Thaät caùi toâi ñaùng yeâu laø döôøng naøo.

Trong moät giôø söû hoïc, giaùo-sö nhaéc laïi nhöõng ngaøy thaùng quan-troïng caàn ghi-nhôù. Naøo laø ngaøy sanh cuûa caùc vó-nhaân, danh nhaân; ngaøy thaùng caùc

166

bieán-cuoäc quan-troïng treân theá-giôùi. Boãng moät hoïc sinh ñöa tay leân hoûi giaùo-sö:

- Thöa thaày, theá coøn ngaøy 16 thaùng 3 thì sao? Giaùo-sö ngaãm-nghó roài laéc ñaàu ñaùp:

- Ngaøy ñoù khoâng coù gì quan-troïng. Caäu hoïc sinh thöa:

- Ngaøy ñoù, con cho laø quan-troïng, vì laø ngaøy con coù maët treân ñôøi.

Moät hoâm vua Pasenadi cuûa nöôùc Kosala ñaõ hoûi hoaøng-haäu Mallikaø raèng:

- Trong ñôøi naøy coù ai ñaùng thöông hôn chính mình chaêng? Hoaøng-haäu ñaùp:

- Khoâng, nhaø vua gaät ñaàu noùi: - Phaûi. Saùng hoâm sau, vua vaø hoaøng-haäu ñeán hoûi yù-kieán

Ñöùc Phaät. Ñöùc Phaät daïy: - Caùc ngöôi nghó tôùi, nghó lui, nghó cho cuøng roài

khoâng thaáy ai ñaùng thöông hôn chính mình. Ñôøi ai cuõng thöông mình hôn caû.

Toâi - toâi, anh-huøng trong nhaân-theá, caùi roán cuûa vuõ-truï trong yù-töôûng heïp-hoøi. Theá maø bò laõng-queân thì coøn gì buoàn-khoå cho baèng. Neân chaúng laáy laøm laï moät thanh-nieân aùm-saùt toång-thoáng chæ vì muoán ñöôïc theá-giôùi bieát ñeán anh ta. Coù nhöõng ngöôøi khoâng coù beänh maø cöù muoán laøm beänh nhaân. Chæ vì töï-aùi, muoán moïi ngöôøi löu-yù vaø saên-soùc mình. Y hoïc goïi laø bònh töôûng. Laém thanh-nieân coù haønh-ñoäng traùi tai gai maét, ngang-ngöôïc, ngoå-ngaùo. Chæ vì töï-aùi, muoán

167

ngöôøi lôùn ñöøng queân söï hieän-dieän cuûa mình. Caùc nhaø phaân taâm hoïc ñeán ñieân ñaàu.

Caùc nhaø chính-trò bieát lôïi-duïng töï-aùi cuûa con ngöôøi trong caùch xöû-söï. Nhöõng tôø giaáy ban khen, nhöõng mieáng baïc, mieáng ñoàng lôùn nhoû ñuû côõ ñöôïc goïi laø huy-chöông, ñuû söùc maàu ñöa con ngöôøi hoà-hôûi lao-ñoäng vinh-quang, haêng say laên mình vaøo töû ñòa. Caùc nhaø ngoaïi-giao cuõng bieát lôïi-duïng loøng töï-aùi cuûa con ngöôøi. Chinh-phuïc baèng phöông-phaùp “gaõi ñuùng choã ngöùa” ñeå ñoái-phöông meâ-maån nhaém maét höôûng nieàm vui cuûa loøng töï-aùi ñöôïc vuoát-ve, maø khoâng löu taâm ñeán nhöõng baãy-doø xung-quanh. Bieát bao laõnh-tuï ñaõ vì töï-aùi maø tuï-taäp moät ñaùm quaàn thaàn gia-noâ luùc naøo cuõng chæ bieát “voã tay vaøo” ñeå luoân thaáy mình laø “laõnh-tuï anh-minh”.

Töï-aùi laøm cho ta noåi giaän khi baét gaëp caëp maét khinh-khi, khi nghe lôøi gieøm-pha, chæ-trích. Töï-aùi laøm cho ta möøng-rôõ, phôûn-chí khi ñöôïc nghe caâu khen-ngôïi, nònh-hoùt. Neân Vaên-trung-Töû ñaõ noùi: “Nghe lôøi cheâ-bai maø giaän laø laøm ngoøi cho ngöôøi gieøm-pha. Nghe caâu khen-ngôïi maø möøng laø laøm moài cho ngöôøi nònh-hoùt”.

Töï-aùi phaùt-trieån maïnh-meõ thì haøng raøo vò-kyû nôùi roäng phaïm-vi. Töï-aùi caøng cao bao nhieâu thì haønh-ñoäng caøng thieáu saùng-suoát baáy nhieâu. Töï-aùi laø chaát baïc sau taám göông trong ñeå khi nhìn vaøo chæ coøn thaáy mình. Voltaire ñaõ than raèng: “L’amour est moins

168

aveugle que l’amour-propre” -Tình-aùi khoâng muø quaùng baèng töï-aùi.

Chính caùi töï-aùi laøm buoàn mình khoâng ít. Caùi buoàn cuûa töï-aùi laø coâ-ñôn, luùc naøo cuõng chæ thaáy mình, löu taâm ñeán mình vaø khoâng thoûa-loøng.

Chính caùi töï-aùi laøm khoå mình khoâng ít. Ñöùa treû môùi loït loøng meï hai tay noù naém chaët, daàu chaúng naém ñöôïc gì. Töï-aùi chæ muoán vô vaøo cho mình vaø naém chaët cho mình cho ñeán khi cheát hai tay môùi chòu môû ra, buoâng xuoâi. Chính caùi naém, caùi giöõ laøm khoå chuùng ta vì chaúng bao giôø “tri tuùc” - bieát ñuû. Khoâng “bieát ñuû” thì thaáy thieáu quaù nhieàu. Chính caùi caûm-nghó “thieáu” laøm cho chuùng ta khoå. Nhôù naêm 1975, ngöôøi Vieät tò-naïn ñeán ñaát nöôùc naøy vaãn coøn vöông-vaán caùi phong-löu ôû queâ nhaø. Trong böõa côm gia-ñình, moät oâng ngoài tröôùc ñóa thòt gaø luoäc vaøng töôi, beùo ngaäy maø maët maøy nhaên-nhoù, nuoát khoâng voâ, chæ vì “thieáu” moùn rau raêm vôùi nöôùc maém göøng.

Vò nha-só chöõa raêng cho toâi laø moät Cô-ñoác nhaân ñaõ noùi vôùi toâi:

- Ñuùng giaù 800$00, nhöng vì Muïc-sö ngheøo, neân tính Muïc-sö 600$00.

Caûm-ôn Baùc-só, nhöng Baùc-só noùi toâi ngheøo laø khoâng ñuùng. Toâi giaøu laém, vì “Ñöùc Gieâ-hoâ-va laø Ñaáng chaên-giöõ toâi, toâi seõ chaúng thieáu-thoán gì” (Thi-Thieân 23:1). Toâi giaøu laém vì “chaúng thieáu-thoán gì”. Giaøu laém, chæ ít tieàn thoâi, chôù khoâng ngheøo.

169

Töï-aùi gioáng nhö nhaø tuø nhoát mình trong buoàn khoå. Bieát yeâu Chuùa, yeâu ngöôøi laø töï giaûi-thoaùt mình ra khoûi nhaø tuø buoàn-khoå.

Buoàn-khoå vì tình ñôøi “Tình ñôøi thay traéng ñoåi ñen” nhan-nhaûn töø trong

gia-ñình ñeán ngoaøi xaõ-hoäi. Ngöôøi ta ñònh nghóa con ngöôøi laø con vaät xaõ-hoäi.

Con ngöôøi buoàn-khoå khi con ngöôøi phaûi soáng ñôn-coâi. Con ngöôøi caûm thaáy haïnh-phuùc khi soáng hoøa-nhaäp vaøo moät soá ngöôøi coù ñoàng moät maãu soá chung. ÔÛ ñaát nöôùc naøy, ngöôøiVieät tò-naïn coù nhieàu maãu soá chung ñeå laäp hoäi. Maãu soá chung Tröng-Vöông, Ñoàng khaùnh. Maãu-soá chung Chu-vaên-An, Voõ-tröôøng-Toaûn. Maãu soá chung Khoùa Só-quan, Ngaønh Haønh-chaùnh. Maãu soá chung Y, Nha, Döôïc só. Maãu soá chung caû tænh Quaûng-Nam, Long-An. Maãu soá chung laø Giaø, Treû. Maãu-soá chung HO hay Tuø Caûi-Taïo v.v.

Caøng tham-döï caùc hoäi-ñoaøn, caøng roõ “tình ñôøi thay traéng ñoåi ñen”. Tröôùc “thaân” nay “sô” hay “nhö ngöôøi xa-laï” laø chuyeän thöôøng tình.

Baùo Theá-Kyû 21 soá 210 trong baøi Nhaéc Laïi Thaân-Theá vaø Söï-Nghieäp Cuûa Nhaø Caùch Maïng Traàn-vaên-Tuyeân. OÂng Nguyeãn-quoác-Khaûi ñaõ nhaéc ñeán tình baïn giöõa Voõ-nguyeân-Giaùp vaø Traàn-vaên-Tuyeân: “Trong laàn cuoái cuøng gaëp-gôõ nhau nhaân hoäi-nghò sô-boä vôùi Phaùp khai maïc vaøo ngaøy 19-4-1946 taïi tröôøng Yersin, Ñaø-laït ñeå chuaån-bò cho hoäi-nghò Fontainebleau.

170

Töôùng Giaùp thuoäc phaùi-ñoaøn Vieät-Nam Daân Chuû Coäng-Hoøa (Vieät Minh) coøn keâu goïi Luaät-sö Tuyeân trôû veà hôïp-taùc vôùi oâng Hoà-chí-Minh. Sau khi bò töø-khöôùc Töôùng Giaùp noùi vôùi Luaät-sö Tuyeân baèng Phaùp ngöõ nguyeân-vaên nhö sau: “Alors, tu restes toujours mon ami” (Duø sao anh cuõng seõ maõi-maõi laø baïn cuûa toâi). Luaät-sö Tuyeân vaø Töôùng Giaùp vaãn kính meán nhau maëc duø hai ngöôøi ôû hai chieán-tuyeán khaùc nhau”. Coøn chuùng ta, baïn chæ noùi hay laøm “phaät” yù laø heát ... chôi.

Soáng trong coäng-ñoàng maø chæ mong ngöôøi ta nhö mình laøm sao ñöôïc. Mình khoâng gioáng ngöôøi, sao baét ngöôøi gioáng ta.

Muoán cho coù ñoù coù ñaây Sôn laâm chöa deã moät caây neân röøng (ca-dao)

Röøng thì khoâng theå moät caây, hay raët moät thöù caây. Tinh-thaàn chaáp-nhaän söï khaùc bieät cuûa ngöôøi laøm ta bôùt khoå vì coù coäng-ñoàng.

Baïn beø “trôû maët nhö trôû baøn tay” laø chuyeän bình-thöôøng. Nhôù chuyeän cöïu Toång-Thoáng Gorbachew cuûa Nga chuùt xíu nöõa thì khoán-naïn vì baïn-beø. Sau cuoäc ñaûo chaùnh huït, Toång-Thoáng Gorbachew môû cuoäc ñieàu tra, thì hôõi ôi, trong soá 70 vò boä tröôûng vaø thöù tröôûng do chính Gorbachew ñích thaân boå-nhieäm, chæ coù hai vò toû ra trung-thaønh, coøn taát caû ñi theo phe ñaûo chaùnh. Trong soá nhöõng ngöôøi phaûn-boäi coù caû oâng Anatoly Lukyanov, baïn chí thaân cuûa Gorbachew töø 40 naêm. Ngöôøi ñöùng ñaàu phe noåi loaïn laø Gennadi Yanaev, ngöôøi maø Gorbachew thöôøng

171

ca-ngôïi laø “moät ngöôøi maø toâi coù theå tin-caäy ñöôïc”. Tröôùc quoác hoäi, Gorbachew ñaõ goïi nhöõng ngöôøi baïn thaân laø phöôøng khoán-naïn (these bastards). Ca-dao ta coù caâu:

Coù gioù lung môùi bieát tuøng baù cöùng Coù ngoïn löûa höøng, môùi roõ thöùc vaøng cao

hay Thì ra môùi bieát beùo gaày, Ñeán khi caû gioù, bieát caây cöùng meàm. Haõy bieát caûm ôn “ngoïn löûa höøng”, caûm ôn “caû gioù, gioù

lung” ñeå cho ta bieát nhöõng ngöôøi baïn cuûa ta theá naøo, thöïc traïng baïn ta ra sao, khoå seõõ vôi ñi vì chaúng coøn coù theå traùch. Ñöøng töôûng kyø-nhoâng moät maøu coá-ñònh.

Thoâi ñöøng cheùp mieäng, thôû daøi Chæ theâm saàu-khoå, nhôù hoaøi ích chi. (ca-dao)

Taâm-söï cuûa Ña-vít buoàn-khoå veà ngöôøi baïn thieát-nghóa phaûn-boäi ñöôïc giaõi-baøy trong Thi-Thieân 55:12-14. “Vì chaúng keû thuø-nghòch sæ-nhuïc toâi; baèng vaäy, toâi coù theå chòu ñöôïc; Cuõng chaúng phaûi keû gheùt toâi daáy leân cuøng toâi caùch kieâu-ngaïo; baèng vaäy, toâi coù theå aån mình khoûi noù. Nhöng chính laø ngöôøi, keû bình-ñaúng cuøng toâi, baàu-baïn toâi, thieát-höõu toâi. Chuùng toâi ñaõ cuøng nhau nghò baøn caùch eâm-dòu; Chuùng toâi cuøng ñi vôùi ñoaøn ñoâng ñeán nhaø Ñöùc Chuùa Trôøi”. Tình vaäy, nghóa vaäy, ñoàng taâm vaäy, ñoàng chí vaäy, maø bò phaûn-boäi thì “ñau” bieát maáy. Söï buoàn-khoå cuûa Chuùa Jeâsus chaéc khoâng nhoû khi Giu-ña Ích-ca-ri-oát, moät trong

172

möôøi hai moân-ñoà cuûa Chuùa Jeâsus phaûn-boäi Ngaøi baèng caùi hoân thaân yeâu.

Trong vöôøn Gheát-seâ-ma-neâ, trôøi toái, Chuùa Jeâsus cuøng ba söù-ñoà Ngaøi laø Phi-e-rô, Gia-cô vaø Giaêng vaøo vöôøn caàu-nguyeän. Giu-ña Ích-ca-ri-oát daãn boïn ngöôøi tôùi baét Chuùa. Ñeå boïn ngöôøi ñeán baét Chuùa khoâng theá baét laàm ngöôøi khaùc, Giu-ña ñaõ caån-thaän baèng loøng ñi tieân-phong vaø chæ-ñieåm moät caùch chính-xaùc. Giu-ña noùi vôùi boïn ngöôøi ñi baét Chuùa raèng: “Heã toâi hoân ai, aáy laø ngöôøi ñoù; haõy baét laáy vaø ñieäu ñi cho caån-thaän” (Maùc 14:44). Giu-ña thì khoâng theå laàm Chuùa Jeâsus vôùi ba söù-ñoà Phi-e-rô, Gia-cô vaø Giaêng. Giu-ña ñaõ duøng caùi hoân ñeå phaûn Chuùa. Chöõ “hoân” Giu-ña duøng ñeå ra aùm-hieäu theo nguyeân vaên tieáng Greek laø “philein”, caùi hoân bình-thöôøng. Nhöng khi Giu-ña “hoân” Ngaøi, caùi “hoân” naøy theo nguyeân vaên Greek laø “kataphilein” laø caùi hoân duøng cho ngöôøi mình yeâu-meán. Phaûn-boäi baèng caùi hoân naøy baøy toû söï phaûn-boäi teä-haïi, gôùm-ghieác nhaát loøng daï con ngöôøi. Nhöng Chuùa Jeâsus phaùn cuøng Giu-ña raèng: “Baïn ôi! vaäy thì vì vieäc naøy maø ngöôi ñeán ñaây sao?” (Ma-thi-ô 26:50). Ngaøi goïi Giu-ña laø “baïn”, Ngaøi ban cho Giu-ña moät cô-hoäi aên-naên.

Chuùng ta chaáp nhaän “theá-thaùi nhaân tình”, söï buoàn-raàu seõ vôi ñi vaø tìm caùch giuùp ngöôøi thöùc-tænh.

Buoàn khoå vì thaân-phaän Noùi ñeán thaân-phaän, chuùng ta lieân töôûng ngay ñeán

thaønh-phaàn thaáp-keùm trong xaõ hoäi:

173

- Thaân-phaän ngheøo-heøn - Tieáng Vieät mình hay, ngheøo ñi lieàn vôùi khoå - ngheøo-khoå.

Ngöôøi ta chæ “giuùp ngaët, chaúng ai giuùp ngheøo”. Caùi ngheøo laø moät nan-ñeà cho caû theá-giôùi ngaøy nay.

Taïi sao ngheøo? Coù nhieàu lyù-do. Vua Sa-la-moân thaáy caùi ngheøo laø do bieáng-nhaùc vaø ngu-muoäi.

“Ta coù ñi ngang qua ruoâäng cuûa keû bieáng nhaùc, Vaø gaàn vöôøn nho cuûa keû ngu-muoäi. Thaáy caây taät-leâ (caây gai) moïc khaép cuøng, Gai-goùc che khaép maët ñaát, Vaø töôøng ñaù cuûa noù ñaõ phaù hö roài. Ta nhìn xem vaø ñeå yù vaøo ñoù; Ta thaáy vaø nhaän ñöôïc söï daïy-doã Nguû moät chuùt, chôïp maét moät chuùt, khoanh tay nguû

moät chuùt, Thì söï ngheøo cuûa con seõ ñeán nhö moät keû ñi raïo, Vaø söï thieáu-thoán cuûa con aùp tôùi nhö moät keû caàm

binh-khí” (Chaâm-ngoân 24:30-34). Vua Sa-loâ-moân coøn thaáy “Ai ham söï vui-chôi aét

seõ ngheøo-khoù” (Chaâm-ngoân 21:17). “Ai choái söï khuyeân-daïy seõ bò ngheøo khoå vaø sæ-nhuïc” (Chaâm-ngoân 13:18). “Vì bôïm röôïu vaø keû laùu aên seõ trôû neân ngheøo; Coøn keû ham nguû seõ maëc raùch-röôùi” (Chaâm-ngoân 23:21). Ñuùng laø “Giaøu ñaâu ñeán keû nguû tröa. Sang ñaâu ñeán keû say-söa toái ngaøy” (ca-dao).

Tieáng Vieät mình hay, ngheøo ñi lieàn vôùi ñoùi - ngheøo-ñoùi. Nhaø caàm-quyeàn ngaøy nay treân ñaát Vieät ñang lo “xoùa ñoùi, giaûm ngheøo” maø phöông-caùch duy nhaát

174

laø noái keát “khuùc ruoät ngaøn daëm” ñeå moãi naêm treân 3 tyû ñoâ-la Myõ ñoå veà. Daàu vaäy, daân vaãn ngheøo, nhöng nhöõng tay caàm-quyeàn laïi giaàu quaù chöøng.

Theo nhaän-ñònh cuûa caùc nhaø xaõ-hoäi hoïc caùi ngheøo coù nhieàu nguyeân-nhaân. Chieán-tranh laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân khieán daân chuùng ngheøo hôn caû. Chieán-tranh taøn-phaù, chieán-tranh khieán ngöôøi daân khoâng coù cô-hoäi “laøm aên”. Lôïi-töùc thu ñöôïc laïi duøng phaàn lôùn vaøo vieäc chieán-tranh. Nhöõng nöôùc ngheøo, ngöôøi coù quyeàn, coù theá laïi “tranh aên”. Ngöôøi Vieät chuùng ta ñaõ coù thôøi “nhaø khoâng, vöôøn troáng, ñaát tan-hoang” hoûi sao khoâng ngheøo.

Caùi nguyeân-nhaân gaây neân ngheøo laø thieáu tình-thöông ñoàng loaïi. Chuùa Jeâsus ñaõ noùi moät thí-duï baøy-toû tình-traïng naøy. “Coù moät ngöôøi giaøu maëc aùo tía vaø aùo baèng vaûi gai mòn, haèng ngaøy aên-ôû raát laø sung-söôùng. Laïi coù moät ngöôøi ngheøo, teân laø La-xa-rô, naèm ngoaøi cöûa ngöôøi giaøu-coù, mình ñaày nhöõng gheû. Ngöôøi öôùc-ao ñöôïc aên nhöõng ñoà aên ôû treân baøn ngöôøi giaøu rôùt xuoáng; cuõng coù choù ñeán lieám gheû ngöôøi” (Lu-ca 16:19-21). Ñuùng laø caûnh “Ngöôøi aên khoâng heát, keû laàn khoâng ra”. Ngöôøi ta tính ñem thöïc-phaåm treân toaøn theá-giôùi chia ñeàu cho moãi ngöôøi, moãi ngöôøi taïm ñuû no. Hieän nay nhieàu nöôùc treân theá-giôùi aên khoâng heát, taát nhieân nhieàu nöôùc phaûi chòu ñoùi. Hieän nay, moãi phuùt coù 16,000 treû em cheát ñoùi treân toaøn theá-giôùi.

Laø Cô-ñoác nhaân, giuùp-ñôõ ngöôøi ngheøo-ñoùi laø boån-phaän, laø baøy-toû tình-thöông cuûa Chuùa mình

175

ñang coù. Ngay caû ñoái vôùi keû thuø luùc sa-cô thaát-theá. “Vaäy neáu keû thuø mình coù ñoùi, haõy cho aên; coù khaùt haõy cho uoáng” (Roâ-ma 12:20). Neáu khoâng theå “nhöôøng côm, xeû aùo” thì ít nhaát cuõng ñeå ngöôøi ngheøo-ñoùi coù theå “aên nhöõng ñoà aên treân baøn ngöôøi giaøu rôùt xuoáng”.

Thaân-phaän ngheøo neáu bieát soáng cuõng khoâng khoå maáy. “Ñaàu toâm naáu vôùi ruoät baàu” (hai thöù ñaùng cho vaøo thuøng raùc). Theá maø “choàng chan vôï huùp gaät ñaàu khen ngon”. “Ngon” chæ vì vui phaän ngheøo. Xöû-söï theo phaän ngheøo cuõng vôi caùi khoå phaàn naøo. Ñaùm cöôùi ngheøo ñaâu coù khoå.

Ngöôøi ta thaùch lôïn thaùch gaø Nhaø em thaùch cöôùi moät nhaø khoai lang Cuû to thì ñeå môøi laøng Coøn nhö cuû nhoû, hoï haøng aên chôi Bao nhieâu cuû meû, chaøng ôi Ñeå cho con treû aên chôi giöõ nhaø Bao nhieâu cuû ruïi, cuû haø Ñeå cho con lôïn, con gaø noù aên.

Coù nhieàu ngöôøi bieát soáng “phaän ngheøo maø vui”, trong khi nhieàu ngöôøi giaøu-sang phuù-quí vaãn buoàn-khoå. Chuû haõng phim Kodak, oâng vua laøm dieâm taïi Thuïy-só, nhaø vaên noåi tieáng Hemingway vaø bieát bao chuû ngaân-haøng, chuû xí-nghieäp quaù buoàn-khoå ñaõ phaûi töï keát-lieãu ñôøi mình. Lacordaine ñaõ noùi: “Hoï buoàn-khoå vì khoâng coøn caûm thaáy thieáu-thoán gì ôû ñôøi naøy caû”.

Coâ con gaùi moät cuûa nhaø tyû-phuù ñöôïc ngöôøi haàu keû haï, muoán gì ñöôïc naáy, coù yù thích ñieàu gì, ngöôøi

176

chung quanh ñoaùn ra vaø tìm caùch cung-öùng. Cho ñeán moät ngaøy, chòu khoå khoâng noåi, coâ khoùc söôùt-möôùt, heùt lôùn.

- Caùc ngöôøi gieát toâi ñi, gieát toâi ñi, caùc ngöôøi laøm khoå toâi quaù chöøng, khoâng cho moät chuùt gì ñeå hi-voïng, ñeå öôùc muoán.

Toâi nhôù hoaøi hai tranh hí hoïa maø toâi ñaõ thaáy treân baùo gaàn 50 naêm tröôùc. Moät böùc veõ hai vôï choàng phì-noän, maët chì-bò ngoài treân xe hôi. Baø vôï than:

- Ñi caùi xe loãi thôøi. Khoå ôi laø khoå, maát maët quaù chöøng, khoå ôi laø khoå.

Böùc hoïa beân caïnh veõ hai vôï choàng maët maøy vui-töôi, choàng keùo chieác xe ba-gaùc, vôï ñaåy phía sau, Vôï noùi:

- Baùnh xe môùi voâ daàu, ñaåy nheï heàu, söôùng gheâ. Buoàn-khoå vì nghòch caûnh Ñöôøng ñôøi chaéc-chaén khoâng phaûi laø xa-loä baèng

phaúng, roäng-raõi, hai beân ñöôøng laø caûnh vaät laï maét, neân thô. Ñöôøng ñôøi coù choã chaät heïp, coù choã theânh-thang, coù choã leân doác, cho choã xuoáng gheành. Coù hoøn ñaù beân ñöôøng laøm ta vaáp-ngaõ, coù boùng caây maùt cho ta taïm nghæ sau luùc nhoïc-nhaèn. Thi-só Theá-Löõ muoán cuoäc ñôøi eâm xuoâi

Toâi muoán soáng cuoäc ñôøi thi-só, ñeå ... Doác cheùn mô-maøng, nhöng chæ thaáy chua cay.

Ñôøi ngöôøi chaúng ai thuaän buoàm xuoâi gioù, cuõng chaúng ai laän-ñaän suoát ñôøi. “Chaúng ai giaøu ba hoï, chaúng ai khoù ba ñôøi”; “Ñôøi ñang xuoáng doác laïi ngoi leân ñeøo”.

177

Nghòch caûnh ñeán vôùi ta moät - buoàn-khoå chaúng bao nhieâu, nhöng chuùng ta töï laøm buoàn-khoå “theâm” chín phaàn cho troïn-veïn buoàn-khoå ñuû möôøi.

Soáng beân Myõ, giôø-giaác raát quan-troïng, ñi laøm phaûi ñuùng giôø theá maø nhieàu khi ta treã giôø caùch laõng-xeït. Vôï choàng chia ñeàu traùch-nhieäm cöù theá maø laøm, moãi ngöôøi laø moät baùnh xe trong guoàng maùy, moät caùi truïc-traëc aûnh höôûng ñeán caû caùi maùy.

Hai vôï choàng ñeàu phaûi ñi laøm coù ñöùa con 7 tuoåi ñi hoïc. Saùng daäy, vôï lo cho con vaø böõa aên saùng cho caû gia-ñình, choàng lo vaøi chuyeän laët-vaët trong nhaø. Tröôùc khi aên saùng, moïi ngöôøi thay quaàn aùo ñi laøm, ñi hoïc. Boá ñöa con ñi hoïc, chieàu meï ñoùn con veà.

Vôï con ñaõ ngoài vaøo baøn aên, choàng vui-veû keùo gheá ngoài caïnh con. Ñöùa con ñöa tay oâm boá, laøm ly caø-pheâ noùng ñoå, quaàn-aùo cuûa hai boá con ñeàu dính caø-pheâ.

Ñöùa con sôï-haõi, boá laïi phaùt cho noù moät caùi laøm noù khoùc leân. Choàng nhìn vôï traùch-moùc. Em chaúng yù töù gì caû, ñeå ly caø-pheâ gaàn beân con nít, noù quô tay laø ñuïng. Thaät laø böïc mình.

Ngöôøi choàng boû ñi thay quaàn aùo, ngöôøi vôï thay quaàn aùo cho con vaø doã con aên, nhöng noù cöù khoùc chaúng chòu aên. Baø vôï ñeán böïc mình, ñöùng daäy noùi vôùi choàng:

- Ñeán giôø em phaûi ñi roài, anh cho noù aên roài ñöa noù ñi hoïc.

Choàng ñeán beân con quaùt:

178

- AÊn leï leân, treã giôø roài. Ñöùa nhoû vöøa suït-sòt vöøa aên.

Con ñeán tröôøng treã möôøi phuùt, choàng ñeán sôû treã möôøi laêm phuùt. Buoåi chieàu veà nhaø, chaúng ai buoàn noùi vôùi ai. Böõa côm toái naëng-neà.

Ly caø-pheâ ñoå - moät phaàn khoù chòu, nhöng chín phaàn khoù chòu cho caû nhaø do oâng choàng “theâm” vaøo.

Neáu ngöôøi choàng nhoû-nheï noùi vôùi con: - Ñöøng sôï, khoâng sao, boá ñi thay quaàn aùo, con aên

leï leân, meï thay quaàn aùo cho con. Vaø noùi vôùi vôï: - Em aên, roài thay quaàn aùo cho con. Xong em cöù

ñi, ñeå ñoù anh lo cho con, chaéc anh chæ treã naêm möôøi phuùt thoâi.

Böõa côm chieàu vui-veû, nhaéc laïi chuyeän hoài saùng. Cha noùi vôùi con:

- Boá thaáy con sôï, maø thöông con quaù chöøng. Laàn sau coù oâm boá nhôù coi chöøng ly caø-pheâ nheù.

- Anh yeân chí, laàn sau em ñeå ly caø-pheâ qua phía beân kia.

Bieát bao “chuyeän beù xeù ra to”, “chuyeän beù” khoå moät, töï “xeù ra to” khoå ñuû möôøi. Nhieàu caùi buoàn-khoå bôûi ta gaây ra chôù khoâng phaûi nghòch-caûnh.

Phao-loâ cho chuùng ta bí-quyeát ñeå “buoàn-khoå” giöõ ñuùng vò trí chôù khoâng theå lan ra. Bieát bao nghòch-caùch Phao-loâ ñaõ gaëp. “Chuùng toâi bò eùp ñuû caùch, nhöng khoâng ñeán cuøng; bò tuùng-theá nhöng khoâng ngaõ-loøng; bò baét-bôù, nhöng khoâng ñeán boû; bò ñaùnh-ñaäp nhöng khoâng ñeán cheát” (II Coâ-rinh-toâ 4:8-9).

179

Nghòch-caûnh naøo cuõng laø “chuyeän nhoû” bôûi “nhöng khoâng” ... laø coøn chòu ñöôïc.

Ngöôøi Cô-ñoác coù nieàm tin trong caâu Kinh-Thaùnh naøy: “Moïi söï hieäp laïi laøm ích cho ngöôøi yeâu-meán Ñöùc Chuùa Trôøi” (Roâ-ma 8:28). “Moïi söï” keå caû thuaän laãn nghòch ñeàu “laøm ích” neáu chuùng ta vaãn giöõ loøng yeâu-meán vaø tin-caäy vaøo Ñöùc Chuùa Trôøi, Cha cuûa Cô-ñoác nhaân.

Phao-loâ vaø Si-la giaûng ñaïo bò chính-quyeàn baét. “Sau khi bò ngöôøi ta ñaùnh nhieàu ñoøn roài, thì boû vaøo nguïc, daën ngöôøi ñeà lao phaûi canh giöõ cho nghieâm-nhaët. Ñöôïc lònh ñoù, ñeà lao boû hai ngöôøi vaøo nguïc toái vaø tra chôn vaøo cuøm.

Loái nöûa ñeâm, Phao-loâ vaø Si-la ñöông caàu-nguyeän, haùt ngôïi-khen Ñöùc Chuùa Trôøi; vaø nhöõng tuø phaïm ñeàu nghe”. Phao-loâ vaø Si-la bò ñaùnh ñoøn, bò boû vaøo nguïc, khoå chôù khoâng buoàn neân “caàu-nguyeän” vaø “haùt ngôïi-khen Ñöùc Chuùa Trôøi”. Pheùp-laï giaûi-cöùu xaûy ra. “Thình-lình coù côn ñoäng ñaát raát lôùn, ñeán noãi neàn nguïc ruùng-ñoäng; cuøng moät luùc caùc cöûa môû ra, xieàng tuø phaïm thaûy ñeàu thaùo caû” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 16:23-26). Vaø cuoái cuøng, ngöôøi ñeà-lao vaø caû gia-ñình tin nhaän Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa.

Cô-ñoác nhaân coù Chuùa haèng ôû vôùi mình, neân trong nghòch-caûnh thay vì buoàn khoå thì bieát “vui-möøng trong söï troâng-caäy, nhòn-nhuïc trong hoaïn-naïn, beàn loøng maø caàu-nguyeän” (Roâ-ma 12:12).

180

Buoàn-khoå vì beänh-taät Coù ngöôøi cho raèng ngöôøi Vieät ta sôï nhaát laø ñau

yeáu, bònh taät, neân gaëp nhau laø hoûi thaêm: Maïnh khoâng? Pascal noùi “con ngöôøi laø caây saäy”, yeáu laém. Moät chuùt gioù cuõng laøm cho saäy giao-ñoäng, gioù lôùn moät chuùt laø laøm cho saäy giaäp. Ñem caâu naøy aùp duïng cho ngöôøi Vieät thì ñuùng quaù. Nhieàu ngöôøi Vieät ñau chæ vì “truùng gioù”.

Bònh-taät laø noãi buoàn-khoå cuûa caû nhaân-loaïi. Bònh laø cöûa ngoõ ñi vaøo söï cheát. Nhöng soá ngöôøi cheát vì bònh so ra ít hôn soá ngöôøi cheát vì chieán-tranh vaø tai-naïn. Nguyeân nhaân khieán cho con ngöôøi bò bònh thì nhieàu laém. Taïi khoâng-khí oâ-nhieãm. Taïi thieáu aên hay taïi aên nhieàu. Taïi laøm vieäc quaù söùc hay taïi ngoài khoâng quaù nhieàu. Taïi vui chôi quaù ñoä hay taïi giao-du vôùi ngöôøi coù bònh. “Vì söï noùng cuûa röôïu maø ñau-oám” (OÂ-seâ 7:5).

Thaân-xaùc bònh taät ñaõ ñuû laøm buoàn-khoå con ngöôøi. Nhöng naøo ñaõ heát, taâm bònh cuõng gaây neân nhieàu raéc-roái trong cuoäc soáng con ngöôøi. Nhöõng ngöôøi soáng trong caûnh giaøu-coù laïi coù theâm “bònh töôûng” (hypochondria), khoâng bònh maø cöù töôûng coù bònh, thích laøm “yeáu nhaân” ñeå ñöôïc moïi ngöôøi thaêm hoûi, saên ñoùn. Taïi Myõ, 40% tôùi baùc-só ñeàu laø bònh töôûng. Vôùi nhöõng bònh nhaân naøy, moät côn ñau ñaàu laø trieäu-chöùng böôùu naõo. Bò teâ choã naøo laø y chang choã ñoù xô cöùng. Nhoùi nheï ôû ngöïc laø tai-bieán tim. Ñau nheï ôû chaân laø daùm bò ngheõn tónh maïch. Moät baø ñaõ goïi ñieän-thoaïi ñeán baùc-só boû heïn, lyù-do vì trong ngöôøi

181

caûm thaáy meät quaù neân khoâng theå tôùi baùc-só khaùm bònh ñöôïc. Vaø “coù bònh bôûi aùi-tình” (Nhaõ-ca 2:5) nöõa.

Sau khi loaøi ngöôøi phaïm toäi thì naåy sinh bònh. Phaàn nhieàu bònh laø do loái “soáng theo tö-duïc xaùc thòt mình, laøm troïn caùc söï ham-meâ cuûa xaùc-thòt vaø yù-töôûng chuùng ta” (EÂ-pheâ-soâ 2:3). Bònh coù khi laø haäu-quaû cuûa vieäc laøm ñöông söï, ai laøm naáy chòu. Nhöng phaàn nhieàu bònh laø do di-truyeàn. “Cha aên traùi nho chua, con-caùi gheâ raêng” (EÂ-xeâ-chi-eân 18:2).. Ta coù caâu “Cha aên maën, con khaùt nöôùc”.

Bònh ñaøy-aûi con ngöôøi, laøm cho con ngöôøi buoàn-khoå, ñau-ñôùn, nhöng chæ laø ñau-ñôùn, khoå-naïn coù haïn-ñònh. Daàu vaäy, con ngöôøi raát sôï bònh. Chöa bò bònh thì lo phoøng bònh. Chôùm bò bònh thì lo chaïy chöõa. Bònh traàm-troïng thì nghó ngay ñeán maïng soáng mong-manh cuûa mình. Vaø khi aáy, con ngöôøi chæ thích nhaém maét, chaúng coøn phaûi laøm noâ-leä cho thò-duïc, danh lôïi chaúng coøn vöôùng baän taâm-trí, chaúng coøn ganh-tò, ñoá-kî vôùi ai. Luùc maïnh-khoûe thì coøn hôn thua, loøng tham muoán theo vôùi söùc khoûe maø ñoøi hoûi. Nhöng khi ñaõ lieät giöôøng, thì chaúng coøn buïng daï naøo suy hôn tính thieät, chaúng coøn taâm-trí naøo baøy möu laäp keá haïi ngöôøi ích mình. Thuø ai cuõng boû, giaän ai cuõng cho qua. Töï nhieân laïi ñaïi löôïng, taâm-trí bình thaûn, coù khi coøn saùng-suoát vì khoâng bò loøng duïc chi-phoái. Suoát ngaøy duøng heát thì-giôø ngöûa maët leân trôøi thì coøn coù chi nôi traàn-theá naày ñaùng löu taâm. Bònh theá maø hay.

182

Raát tieác nhieàu ngöôøi ñaõ ra ñi moät caùch ñoät-ngoät trong tai-naïn hay vôùi chöùng ngheõn maïch maùu. Hoï khoâng ñöôïc may-maén bò bònh traàm-troïng ñeå coù ñuû thì giôø suy nghó veà cuoäc soáng thöïc-söï cuûa mình, ñeå coù ñuû thì giôø chuaån-bò lìa boû traàn-theá naày, böôùc vaøo moät theá giôùi khaùc.

Bònh taät chæ coù theå laøm ñau-ñôùn vaø huûy-hoaïi theå-xaùc. Nhöng toäi-loãi môùi laø thöù bònh nan-y voâ-phöông cöùu-chöõa. Toäi-loãi laøm cho con ngöôøi soáng buoàn-khoå vôùi loøng duïc, soáng meät-moûi vôùi baû vinh-hoa. Toäi-loãi khieán con ngöôøi soáng trong ganh-gheùt, ñoá-kî, thuø-haän. Toäi-loãi khieán con ngöôøi tìm haïnh-phuùc trong noãi khoå cuûa ngöôøi khaùc, tìm vui-söôùng treân xöông maùu cuûa ñoàng loaïi. Toäi-loãi khieán con ngöôøi toát-ñeïp vôùi loøng lang daï thuù. Toäi-loãi khieán söï thoâng-minh cuûa nhaân-loaïi thaønh moái nguy-cô cuûa loaøi ngöôøi. Con ngöôøi ngaøy nay chæ coøn bieát sôï ngöôøi vaø caùc vuõ-khí taän-dieät con ngöôøi do con ngöôøi phaùt minh. Toäi-loãi coù naêng-löïc huûy-hoaïi caû theå-xaùc vaø taâm-hoàn cuûa con ngöôøi, ñaøy-ñoïa con ngöôøi trong cuoäc soáng ngaén-nguûi nôi traàn-theá. Caùi cheát cuûa con ngöôøi laø haäu-quaû cuûa toäi-loãi chôù khoâng phaûi haäu-quaû cuûa bònh-taät. Theá maø ngöôøi ta sôï bònh-taät hôn sôï toäi-loãi. Ngöôøi ta tìm thaày, chaïy thuoác cho mau heát bònh, chôù chaúng bao giôø löu-taâm ñeán cuoäc ñôøi toäi-loãi maø ta bieát chaéc phaûi laõnh moät hình-phaït khuûng-khieáp khi qua caùnh cöûa söï cheát. Treân traàn-theá oâ-troïc naøy coøn coù nhöõng hình-phaït daønh cho ngöôøi bò ngöôøi ñôøi keát toäi, thì leõ naøo con ngöôøi toäi-loãi cuûa chuùng ta laïi traùnh khoûi

183

hình phaït naøo ñoù cuûa moät Ñaáng caàm quyeàn caû vuõ-truï vaø loaøi ngöôøi. Ñaáng ñoù theo caûm-nhaän nguyeân-tri cuûa chuùng ta laø Ñaáng Taïo-Hoùa, laø Thöôïng-Ñeá, laø OÂng Trôøi, laø Ñaáng maø chuùng toâi, nhöõng Cô-ñoác nhaân kính-caån toân xöng Ngaøi laø Ñöùc Chuùa Trôøi.

Coù moät bònh-nhaân gaàn qua ñôøi, vò baùc-só ñeán thaêm bònh-nhaân laàn choùt vaø cho bieát baùc-só ñaõ taän-taâm, taän löïc chöõa-trò, nhöng khoâng theå laøm gì hôn vaø xin boù tay tröôùc caên bònh ngaët-ngheøo. Baùc-só hoûi bònh nhaân coù caàn gì khoâng? Bònh nhaân theàu-thaøo:

- Xin cho toâi gaëp moät baùc-só khaùc. Quyù vò coù theå töï haøo mình voâ bònh. Nhöng chaéc-

chaén quyù vò khoâng theå maïnh mieäng chöùng-toû mình voâ toäi. Nhôø lôøi Thaùnh-Kinh quyù vò coù theå nhaän ra moät soá vi-khuaån toäi-loãi ñang phaù hoaïi theå-xaùc, taâm-hoàn, taâm-linh vaø caû ñôøi soáng quyù vò. Trong chuùng ta chaéc-chaén “ñaày-daãy moïi söï khoâng coâng-bình, ñoäc-aùc, tham-lam, hung-döõ; chan-chöùa nhöõng ñieàu ghen-gheùt, gieát ngöôøi, caõi-laãy, doái-traù, giaän-döõ, hay maùch, gieøm-cheâ, chaúng tin-kính, xaác-xöôïc, kieâu-ngaïo, khoe-khoang, khoân-kheùo veà söï laøm döõ, khoâng vaâng-lôøi cha meï, daïi-doät, traùi lôøi giao-öôùc, khoâng coù tình-nghóa töï nhieân, khoâng coù loøng thöông-xoùt” (Roâ-ma 1:29-21). Quyù vò ñaønh an-taâm chòu “cheát vì laàm-loãi vaø toäi-aùc mình” (EÂ-pheâ-soâ 2:1). Quyù vò ñaønh chaáp-nhaän hö-maát ñôøi-ñôøi nôi hoûa-nguïc sao (Khaûi-huyeàn 20:15)? Chaéc-chaén laø khoâng. Moät soá quyù vò ñaõ coù “thaày” chöõa bònh, mong theo thaày ñeå ñöôïc giaûi-thoaùt khoûi “buoàn khoå” do tam ñoäc “tham, saân, si”. Bao laâu theo

184

“thaày” maø vaãn chöa heát “tam ñoäc”. Toâi xin giôùi thieäu ñeán quyù vò “Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ ñaõ ñeán trong theá-gian ñeå cöùu-vôùt ngöôøi coù toäi” (I Ti-moâ-theâ 1:15). Chính Chuùa Jeâsus phaùn veà Ngaøi: “Con ngöôøi ñaõ ñeán tìm vaø cöùu ngöôøi bò hö-maát (ngöôøi coù toäi)” (Lu-ca 19:10). Haøng trieäu-trieäu ngöôøi treân theá-giôùi traûi qua caùc thôøi-ñaïi ñaõ nhôø Ngaøi maø ñöôïc saïch toäi. Linh döôïc maø Ngaøi duøng ñeå chöõa-trò toäi-loãi chuùng ta laø “huyeát cuûa Ñöùc Chuùa Jeâsus, Con Ngaøi laøm saïch moïi toäi chuùng ta” (I Giaêng 1:7). Phöông-caùch chuùng ta duøng linh döôïc laø tin-nhaän Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình. Chæ vaäy thoâi laø caên bònh toäi-loãi döùt. Ngay sau khi tin-nhaän Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình, ngöôøi tin ñöôïc Ngaøi “ban cho quyeàn-pheùp trôû neân con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi, laø ban cho nhöõng ngöôøi tin danh Ngaøi” (Giaêng 1:12). “Nhöõng söï cuõ ñaõ qua ñi (tuyeät caên), naày moïi söï ñeàu trôû neân môùi” (II Coâ-rinh-toâ 5:17). Trôû neân ngöôøi voâ-toäi, laø “ngöôøi ñaõ ñöôïc neân thaùnh trong Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ, ñöôïc goïi laø thaùnh-ñoà” (I Coâ-rinh-toâ 1:2). Taát nhieân heát buoàn-khoå.

Ñoái vôùi Cô-ñoác nhaân, bònh-taät gì cuõng khoâng sao. Trong söï tin-caäy Chuùa, “Vaäy neân chuùng ta chaúng ngaõ loøng, daàu ngöôøi beà-ngoaøi hö-naùt, nhöng ngöôøi beà-trong cöù ñoåi môùi caøng ngaøy caøng hôn” (II Coâ-rinh-toâ 4:18). Vaø khi nhaém maét lìa ñôøi, laø moïi taät-bònh ñaõ ñöôïc chöõa laønh ñeå “ñi vôùi Ñaáng Christ, laø ñieàu raát toát hôn” (Phi-líp 1:23).

Khoâng dieät buoàn-khoå thì buoàn-khoå seõ dieät ta ñaáy.

185

ÑÔØI THAÙCH-THÖÙC

guyeãn-baù-Hoïc ñaõ noùi moät caâu ñeå ñôøi: “Ñöôøng ñi khoù, khoâng khoù vì ngaên soâng caùch nuùi, nhöng khoù vì loøng ngöôøi ngaïi nuùi e soâng”. Thaùch-

thöùc laø chaám döùt “ngaïi nuùi e soâng”, ñeå baét ñaàu vöôït nuùi qua soâng.

Nhaø thô Theá-Löõ laâm vaøo caûnh Caùt buïi tung trôøi - ñöôøng vaát-vaû Coøn daøi - Nhöng haõy taïm döøng chaân

Thaùch-thöùc laø bieát thôøi-ñieåm chaám-döùt “taïm döøng chaân” ñeå baét ñaàu leân ñöôøng, vì bieát ñöôøng “coøn daøi”.

Chuùng ta coù luùc sa cô nhö Phöôïng-hoaøng gaëp luùc cheo leo Sa-cô, thaát-theá phaûi theo ñaøn gaø Bao giôø möa thuaän gioù hoøa Thay loâng, ñoåi caùnh laïi ra phöôïng-hoaøng.

Thaùch-thöùc laø chaám-döùt “theo ñaøn gaø” vaø baét ñaàu “thay loâng, ñoåi caùnh laïi ra phöôïng-hoaøng”.

Thaùch-thöùc laø söï chuyeån mình, chuyeån mình nhö loaøi traên naèm nguû suoát muøa ñoâng, soáng nhôø chaát môõ thaëng dö trong ngöôøi. Chuyeån mình laø chaám döùt soáng nhôø môõ thöøa vaø baét ñaàu tröôøn mình ñi kieám aên.

Thaùch-thöùc laø söï chuyeån mình nhö caây coái chaám döùt thaân trô, truïi laù trong muøa ñoâng giaù laïnh, baét ñaàu

N

186

tuoân nhöïa soáng ñeå ñaâm choài naåy loäc vôùi söï aám-aùp cuûa muøa xuaân.

Ñi vaøo thaùch-thöùc, chuùng ta töï-nhuû phaûi chaám döùt caùi gì ñoù vaø baét ñaàu ngay caùi gì ñoù.

Chaám döùt tính Maát - Baét ñaàu tính Coøn Ngöôøi Vieät mieàn Nam Vieät-Nam, sau thaùng 4

naêm 1975 phaûi noùi laø “maát” nhieàu laém, tính sao cho heát. Song “coøn” maïng soáng laø quyù roài.

Ngöôøi Vieät ôû xöù naøy, caøng lôùn tuoåi, caøng nhôù caùi “maát” cuûa mình. Quí vò H.O, nhöõng ngaøy hoäi Cöïu Quaân Nhaân, gaëp nhau “chaøo kính” laïi thaáy caùi “maát” baáy laâu che-khuaát loä-dieän. Taâm-söï Quí vò gôûi vaøo baøi thô Nhôù Röøng cuûa thi-nhaân Theá-Löõ

Ta soáng maõi trong tình thöông noãi nhôù Thuôû tung hoaønh hoáng-haùch nhöõng ngaøy xöa. Nhôù caûnh sôn laâm, boùng caû, caây giaø, Vôùi tieáng gioù gaøo ngaøn, vôùi gioïng nguoàn heùt nuùi, Vôùi khi theùt khuùc tröôøng ca döõ-doäi, Ta böôùc chaân leân, doõng-daïc, ñöôøng hoaøng, Löôïn taám thaân nhö soùng cuoán nhòp-nhaøng, Vôøn boùng aâm-thaàm, laù gai, coû saéc. Trong hang toái, maét thaàn khi ñaõ quaéc, Laø khieán cho moïi vaät ñeàu im hôi, Ta bieát ta chuùa teå caû muoân loaøi, Giöõa choán thaûo hoa khoâng teân, khoâng tuoåi.

Naøo nhöõng ñeâm vaøng beân bôø suoái Ta say moài ñöùng uoáng aùnh traêng tan? Ñaâu nhöõng ngaøy möa chuyeån boán phöông ngaøn,

187

Ta laëng ngaém giang-san ta ñoåi môùi? Ñaâu nhöõng bình-minh caây xanh naéng goäi, Tieáng chim ca giaác nguû ta töng-böøng? Ñaâu nhöõng chieàu leânh-laùng maùu sau röøng, Ta ñôïi cheát maûnh maët trôøi gay-gaét Ñeå ta chieám laáy rieâng phaàn bí-maät? - Than oâi! thôøi oanh-lieät nay coøn ñaâu?

Trong cuoán Tình ... Giaø, toâi ñaõ luaän ôû tuoåi giaø soáng vôùi quaù khöù, chaùn hieän taïi vaø sôï töông-lai. Vì côù chaùn hieän-taïi vaø sôï töông-lai neân ñaønh soáng vôùi quaù-khöù. Caùi quaù-khöù “soáng” ñoù cuõng laøm phieàn ta khoâng ít.

Nhôù chi nhôù maõi theá naøy, Nhôù ñeâm queân nguû, nhôù ngaøy queân aên.

Nhöng neáu chuùng ta chöa chòu mình ... giaø, hieän taïi vaãn laø cô-hoäi ngaøn-vaøng cho ta laøm nhöõng ñieàu mô-öôùc, thì phaûi quyeát-ñònh nhö Phao-loâ: “Nhöng toâi cöù laøm moät ñieàu, queân löûng söï ôû ñaøng sau, maø böôn theo söï ôû ñaøng tröôùc, toâi nhaém muïc-ñích maø chaïy” (Phi-líp 3:14).

“Queân” laø chaám-döùt tính nhöõng ñieàu mình maát. Khoâng baän taâm nhöõng thaønh-quaû mình ñaït ñöôïc, nhöõng eâ-cheà mình laõnh chòu trong quaù-khöù. Taát caû nhöõng caùi ñoù ñaõ cho ta chuùt kinh-nghieäm. Moät chuùt kinh-nghieäm vöôït quaù-khöù ñeå “coøn” trong hieän-taïi.

Anh nhìn tay anh ñeám töøng caùi maát Boãng chôït thaáy ra moät caùi vaãn coøn

Buøi-Khieát

188

Coù leõ trong taát caû caùi maát, may ra “coøn moät chuùt gì ñeå nhôù ñeå thöông”, chôù khoâng ñeå goùp vaøo caùi “coøn” cho haønh-ñoäng.

Caùi thuôû ban ñaàu löu-luyeán aáy Ngaøn naêm ñaâu deã maáy ai queân.

Theá-Löõ Söï hieän-dieän cuûa ta trong gia-ñình, trong xaõ-hoäi

laø caùi “coøn” caên-baûn. Caùi “coøn” naøy ñöøng bao giôø caûm thaáy “coøn thöøa” maø naûn-chí.

Toâi raát thích caâu “coøn nöôùc coøn taùt”. Hai vôï choàng vöøa saït-nghieäp, chaúng coøn gì. Choàng uû-ruû tính nhöõng caùi maát hôn nöõa ñôøi ngöôøi taïo-döïng. Ngöôøi vôï ngoài beân choàng thoû-theû:

- Chuùng ta coøn gì anh? Choàng buoàn-baõ ñaùp: - Chaúng coøn gì em aï. Vôï aâu-yeám noùi: - Anh coøn em vaø em coøn anh. Coøn nhö vaäy, em

thaáy ñuû ñeå chuùng ta gaây-döïng laïi. Naøo, anh coøn gì nöõa? Ngöôøi choàng mæm cöôøi:

- Anh coøn caùi ñaàu bieát suy-nghó, coøn ñoâi tay maïnh-söùc, coøn doøng maùu noùng, coøn söùc kieân-trì chòu ñöïng, coøn em vaø coøn caû nhöõng thöù em “coøn” ñoù, keå ra nhieàu laém. Vaø nhaát laø “coøn” ngaøy thaùng daøi cho chuùng ta thì-giôø quyù-baùu. Vôï choàng chuùng ta seõ xöû-duïng taát caû caùi “coøn” xem sao.

Baát cöù caûnh-ngoä naøo, Cô-ñoác nhaân coù theâm “coøn” coù Chuùa vaø vôùi ñöùc-tin, nhö lôøi moät baøi Thaùnh-Ca: “Coù Chuùa coù muoân söï roài”.

189

Phao-loâ chaúng nhöõng khoâng tính Maát maø coøn töï-nguyeän “maát” taát caû ñeå chæ “coøn” Chuùa maø thoâi. Phao-loâ quyeát-ñònh: “Nhöng vì côù Ñaáng Christ, toâi ñaõ coi söï lôøi cho toâi nhö laø söï loã (maát) vaäy. Toâi cuõng coi heát thaûy moïi söï nhö laø söï loã, vì söï nhaän bieát Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ laø quí hôn heát, Ngaøi laø Chuùa toâi, vaø toâi vì Ngaøi lieàu boû nhöõng ñieàu lôïi ñoù. Thaät toâi xem nhöõng ñieàu ñoù nhö rôm-raùc, haàu cho toâi ñöôïc Ñaáng Christ” (Phi-líp 3:7-8).

Toâi raát thích lôøi Chuùa hoûi Moâi-se tröôùc khi Ngaøi trao cho oâng traùch-nhieäm giaûi-cöùu daân Y-sô-ra-eân ra khoûi xöù EÂ-díp-toâ laø nôi hoï ñang laøm noâ-leä. Chuùa hoûi: “Trong tay ngöôi caàm vaät chi? Thöa raèng: Moät caây gaäy” (Xuaát EÂ-díp-toâ kyù 4:2). Coøn “moät caây gaäy” vôùi quyeàn-naêng cuûa Chuùa ñuû naêng-löïc giaûi-cöùu daân Y-sô-ra-eân.

Toâi cuõng thích caâu Chuùa hoûi caùc moân-ñoà tröôùc khi Ngaøi hoùa baùnh cho treân naêm ngaøn ngöôøi aên. “Ngaøi hoûi raèng: Caùc ngöôi coù bao nhieâu baùnh? Haõy ñi xem thöû. Moân-ñoà xem-xeùt roài, thöa raèng: Naêm caùi baùnh vaø hai con caù” (Maùc 6:38). Caùc moân-ñoà ñaõ trao cho Ngaøi “naêm caùi baùnh vaø hai con caù”. Trong tay Ngaøi, “naêm caùi baùnh vaø hai con caù” ñaõ ñöôïc hoùa ra nhieàu vaø Ngaøi “trao cho moân-ñoà ñeå phaùt cho ñoaøn daân” (Maùc 3:41).

Nhôù laïi hôn 40 naêm veà tröôùc, treân moät chuyeán xe ñoø töø Saøi-goøn veà Tuøng-Nghóa (quaän Ñöùc-Troïng, tænh Tuyeân-Ñöùc) nôi toâi haàu vieäc Chuùa. Tuoåi coøn treû, nhöng söùc chaúng laø bao so vôùi coâng-vieäc Chuùa quaù

190

lôùn. Caøng nghó caøng lo, roài nhôù chuyeän “naêm caùi baùnh vaø hai con caù”, nhaåm tính caùi mình coù, mình coøn, ñaët ngay moät ñoaûn ca haùt thaàm:

Ngaøy xöa naêm baùnh hai caù, Phaàn aên tuy chaúng dö-daû. Vui hieán Jeâsus, Chuùa hoùa theâm naêm ngaøn ngöôøi aên no-neâ dö-

daät. Taøi naêng ñôn-sô, söùc ít, Nguyeàn daâng leân Jeâsus-Christ Vui ôû trong Ngaøi, Chuùa giuùp con ñem nguoàn ôn-phöôùc ñeán

muoân-muoân ngöôøi. Chaám-döùt Buoàn-Naûn - Baét ñaàu Haêng-Haùi Nhieàu luùc chuùng ta caûm thaáy nhö Persall Smith:

“What a bore it is, waking up in the morning always the same person.”

Chaùn chöôøng thay, chaùn chöôøng thay Saùng naøo cuõng thöù ngöôøi naøy maõi sao.

Taâm-lyù hoïc ñònh-nghóa con ngöôøi laø sinh vaät buoàn. Buoàn döôøng nhö laø neùt ñaëc-thuø cuûa con ngöôøi.

Caùi lyù-do khieán con ngöôøi buoàn thì nhieàu voâ keå. Nguyeän öôùc khoâng troøn - buoàn. Hieän-taïi khoâng ra gì - buoàn. Töông-lai muø-mòt - buoàn. Laém khi “toâi buoàn chaúng bieát vì sao toâi buoàn”.

Hemmingway, nhaø vaên noåi danh ñaõ buoàn quaù, phaûi keát-thuùc ñôøi mình baèng khaåu suùng saên. Taøi-töû Marilyn Monroe buoàn treân ñaøi danh-voïng ñaõ duøng vaøi vieân thuoác nguû giaõ-bieät coõi traàn. Bieát bao nhieâu tyû phuù buoàn-cho-ñeán-cheát treân tieàn röøng baïc beå.

191

Tieáng Vieät hay khi gheùp buoàn vôùi naûn - buoàn-naûn. Buoàn-naûn laø heát muoán laøm gì.

Caùi naûn chi-phoái ngay taám loøng chuùng ta - naûn-loøng laø heát muoán ... Chæ muoán nhaém maét, chæ muoán coâ-ñôn, chæ muoán laëng-leõ troâi theo thôøi-gian.

Caùi naûn chi-phoái ngay taâm-trí chuùng ta - naûn-chí. Bao nhieâu yù-chí nhö côm thiu, chaùo vöõa. Moät chuùt khoù-khaên cuõng ngaïi, muïc-tieâu vöøa taàm tay cuõng chaúng muoán naém baét. Sinh-löïc nhö nöôùc boác hôi döôùi aùnh naéng maët trôøi.

Caû hai thöù naûn keát-hôïp thaønh “naûn loøng nhuït chí” bieán con ngöôøi thaønh voâ-duïng.

Toâi nhôù ñoïc ñaâu ñoù caâu chuyeän kieám-hieäp. Moät tay voõ-thuaät cuõng khaù, theá maø chaúng laøm neân troø troáng gì. Chaøng buoàn-naûn, chæ mong cheát phöùt cho roài. Chaøng uû-ruû nhö gaø maéc möa, nhö caây xô-xaùc sau côn baõo-toá. Sö-phuï chaøng ñaõ khuyeân-raên heát lôøi maø chaøng chaúng nghe, luùc naøo cuõng noùi: Con voâ-duïng, chæ coù cheát môùi chaám-döùt cuoäc ñôøi voâ-duïng. Sö-phuï baûo chaøng:

- Thoâi ñöôïc, ñeå ta giuùp con toaïi nguyeän. Noùi xong, sö-phuï ra tay ñaùnh chaøng thaäm-teä. Chaøng yeân-laëng, höùng chòu nhöõng cuù ñaám vaøo thaân. Sö-phuï tieáp-tuïc ñaùnh cho ñeán khi chaøng chòu ñau khoâng thaáu, baûn naêng töï-veä noåi daäy, chaøng ra chieâu choáng ñôõ. Sö-phuï thoaùng mæm cöôøi, ñaùnh tieáp vaø ñaùnh maïnh hôn. Chaúng bao laâu, chaøng khoâng nhöõng choáng ñôõ maø coøn phaûn coâng maõnh lieät. Sö-phuï ngöøng tay, mæm cöôøi noùi vôùi chaøng:

192

- Heát muoán cheát roài phaûi khoâng? Haõy duøng voõ-ngheä ñaùnh baät söï buoàn-naûn ra khoûi con.

Trong Kinh-Thaùnh coù ghi laïi chuyeän tieân-tri EÂ-li, moät ñaïi tieân-tri cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ buoàn-naûn khi thaáy vieäc laøm cuûa mình chæ röôùc hoïa vaøo thaân. Tieân-tri ñaõ bò hoaøng-haäu Gieâ-sa-beân haêm laáy maïng soáng.

Tieân-tri EÂ-li ñaõ chaïy vaøo ñoàng-vaéng “ñeán ngoài döôùi caây gieáng-gieâng, xin cheát maø raèng: OÂi Ñöùc Gieâ-hoâ-va! ñaõ ñuû roài. Haõy caát laáy maïng soáng toâi, vì toâi khoâng hôn gì caùc toå-phuï toâi.

Ñoaïn ngöôøi naèm nguû döôùi caây gieáng-gieâng. Coù moät thieân-söù ñuïng ñeán ngöôøi vaø noùi raèng: Haõy choåi daäy vaø aên. Ngöôøi nhìn thaáy nôi ñaàu mình moät caùi baùnh nhoû nöôùng treân than, vaø moät bình nöôùc. Ngöôøi aên uoáng roài laïi naèm. Thieân-söù cuûa Ñöùc Gieâ-hoâ-va ñeán gaàn laàn thöù nhì, ñuïng ngöôøi vaø noùi raèng: Haõy choåi daäy vaø aên, vì ñöôøng xa quaù cho ngöôi. Vaäy ngöôøi choåi daäy, aên vaø uoáng, roài nhôø söùc cuûa löông-thöïc aáy, ngöôøi ñi boán möôi ngaøy vaø boán möôi ñeâm cho ñeán Hoâ-reáp, laø nuùi cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi.

Ñeán nôi, ngöôøi ñi vaøo trong hang ñaù, nguû ñeâm taïi ñoù. Vaø kìa, coù lôøi cuûa Ñöùc Gieâ-hoâ-va phaùn vôùi ngöôøi raèng: Hôõi EÂ-li, ngöôi ôû ñaây laøm chi? Ngöôøi thöa raèng: Toâi ñaõ raát noùng-naûy soát-saéng vì Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi vaïn-quaân; vì daân Y-sô-ra-eân ñaõ boäi giao-öôùc Ngaøi, phaù-huûy caùc baøn thôø Ngaøi, duøng göôm gieát nhöõng tieân-tri Ngaøi; chæ moät mình toâi coøn laïi, vaø hoï cuõng kieám theá caát maïng soáng toâi” (I Caùc Vua 19:4-10). Tình-caûnh nhö vaày, hoûi sao khoâng buoàn-naûn,

193

hoûi sao khoâng xin cheát. Nhöng Chuùa ñaõ cho EÂ-li bieát vieäc caàn laøm laø “xöùc daàu cho Ha-sa-eân laøm vua Sy-ri” vaø vaãn coøn “baûy ngaøn ngöôøi” vaãn trung-thaønh vôùi Chuùa maø EÂ-li khoâng heà bieát (I Caùc Vua 19:17-18). Theá laø bao nhieâu buoàn-naûn bieán maát, EÂ-li laïi haêng-haùi leân ñöôøng laøm nhieäm-vuï Chuùa giao-phoù.

Chuùng ta chæ chaám-döùt buoàn-naûn khi chuùng ta “thaáy” ñöôïc vieäc gì ñoù phaûi laøm. Chính caùi “thaáy” naøy laøm yù-chí chuùng ta khôûi ñoäng.

Cô-ñoác nhaân luoân ñöôïc Chuùa thuùc-giuïc: “Haõy nhöôùng maét leân maø xem” (Giaêng 4:35) vaø Thaùnh-Linh Chuùa seõ chæ cho Cô-ñoác nhaân bieát bao nhieâu vieäc phaûi laøm. Chính caùi “thaáy” naøy chaám-döùt buoàn-naûn vaø baét ñaàu haêng-haùi baét tay vaøo vieäc.

Chaám döùt Cay-Ñaéng - Baét ñaàu Ngoït-Buøi Caùc nhaø taâm-lyù hoïc ví cay-ñaéng nhö laø moät muït

nhoït nhöùc-nhoái naèm saâu-kín trong taâm-hoàn. Noù naûy sinh bôûi voâ-tình hay coá-yù cuûa ngöôøi naøo ñoù laøm toån thöông töï-aùi. Nieàm ñau ñoù moät mình mình bieát, moät mình mình hay. Noãi cay-ñaéng ñoù aâm-thaàm phaùt trieån nhö moät thöù truøm bao aên lan. Noù aâm-æ nhö ngoøi thuoác suùng chæ chôø cô-hoäi laø buøng-noå moät caùch maõnh-lieät. Cay-ñaéng trong loøng laøm cho maët maøy keùm vui, lôøi noùi thieáu ngoït-ngaøo.

OÂi, reã ñaéng laø gì? ai bieát ñöôïc? Ñaõ khieán toâi khoán-khoå bieát bao laàn Thöù reã naøy khoù dieät, moïc lan nhanh Nhoå moät reã, seõ theâm nhieàu reã khaùc

194

Töôøng-Löu Caùc nhaø taâm-lyù cuõng ñeán meät vôùi haïng ngöôøi

khoâng chòu thoá-loä taâm-can cho vôi noãi saàu-khoå. Coù tröôøng hôïp ñaéng cay ñeán voâ-lyù. Chuyeän beân trôøi Taây. Hai vôï choàng laáy nhau treân boán möôi naêm ñöa ra toøa ly-dò vì söï baïc-ñaõi cuûa ngöôøi choàng. Ngöôøi vôï trình leân toøa söï baïc-ñaõi cuûa ngöôøi choàng trong suoát boán möôi naêm soáng chung laø ngöôøi choàng ñaõ baét baø aên phaàn ñaàu cuûa baùnh mì töø ngaøy laáy nhau. Baây giôø giaø roài, vaãn phaûi nhai phaàn cöùng cuûa baùnh mì moãi ngaøy. Ngöôøi choàng nghe vôï khai veà söï baïc-ñaõi cuûa mình môùi haù hoác mieäng vôùi ñoâi maét môû to heát söùc ngaïc-nhieân. Ngöôøi choàng quay qua vôï vaø noùi vôùi lôøi thaém-thieát yeâu-thöông:

- Em ôi, em nhôù ngaøy môùi laáy nhau, anh noùi anh thích aên phaàn ñaàu baùnh mì. Em noùi em cuõng thích nöõa. Vaø hôn boán möôi naêm, anh ñaõ nhöôøng caùi phaàn anh thích cho em. Anh baèng loøng aên caùi phaàn giöõa baùnh mì ñeán nhaøm-chaùn chæ vì anh yeâu em.

Boán möôi naêm, ñeán böõa aên laø caûm thaáy choàng baïc-ñaõi mình maø khoâng heà heù moâi thì thaät khoù töôûng. Chuùng ta cuõng nhieàu luùc ngaäm-mieäng cay-ñaéng. Coù theå vì luùc nhoû soáng trong moät gia-ñình quaù nghieâm-khaéc, quen nín chòu. Coù theå vì kieâu-ngaïo, khinh keû laøm phaät loøng mình maø khoâng theøm noùi. Coù theå vì bi-quan vaø quaù thaän-troïng, theâm vaøo söï nhuùt-nhaùt, ngaäp-ngöøng, bi-thaûm hoùa vaán-ñeà vaø nghi-ngôø coù söï nguy-hieåm neáu vaán-ñeà ñöôïc neâu ra, neân im luoân. Hoaëc giaû chuùng ta ôû caùi theá chaúng theå môû

195

mieäng giaõi-baøy, ñoái chaát hay haønh-söï nhö ngöôøi ñaõ laøm cho mình phaät loøng. Theá laø cay-ñaéng phaùt-sinh.

“Cay ñaéng tình ñôøi” döôøng nhö laø chuyeän ñöông nhieân neân chuùng ta thöôøng phaûi “ngaäm ñaéng nuoát cay”. “ngaäm ñaéng nuoát cay” vì chuùng ta thöôøng “gheùt cay gheùt ñaéng” nhö hoå “Nhôù Röøng” cuûa Theá-Löõ. Nhìn caûnh vaät giaû-taïo maø “uaát-haän” - tình-traïng “gheùt cay gheùt ñaéng” thöôïng thöøa.

Nay ta oâm nieàm uaát-haän ngaøn thaâu, Gheùt nhöõng caûnh khoâng ñôøi naøo thay ñoåi, Nhöõng caûnh söûa-sang, taàm-thöôøng, giaû-doái: Hoa chaêm, coû xeùn, loái phaúng caây troàng; Giaûi nöôùc ñen giaû suoái, chaúng thoâng doøng, Len döôùi naùch nhöõng moâ goø thaáp keùm; Daêm vuøng laù hieàn-laønh khoâng bí-hieåm, Cuõng hoïc ñoøi baét chöôùc veû hoang-vu Cuûa choán ngaøn naêm cao-caû, aâm-u.

Trong tieáng Anh ñaéng (bitter) cay (peppery) rieâng-bieät, khoâng nhö tieáng Vieät cay-ñaéng goäp chung. Peppery speech - Lôøi noùi cay (ñaéng). Bitter dissappointment - thaát-voïng ñaéng (cay). Theo ngoân-töø, ngöôøi duøng tieáng Anh ít khoå hôn ngöôøi duøng tieáng Vieät.

Chuùng ta chæ cay-ñaéng vôùi ngöôøi thaân yeâu. Vôï choàng cay-ñaéng nhau; cha-meï con-caùi cay-ñaéng nhau; anh em baø-con cay-ñaéng nhau, baïn-beø cay-ñaéng nhau. Chaúng ai roãi hôi cay-ñaéng ngöôøi döng nöôùc laõ. Chuùng ta töï oâm vaøo mình “traêm cay ngaøn

196

ñaéng” thì ñôøi soáng laø nhöõng chuoãi ngaøy saàu-khoå khoâng nguoâi.

Cay-ñaéng tình phuï, ñöa cay-ñaéng vaøo maáy caâu thô traùch-moùc con ngöôøi boäi-baïc.

Troø Ñen Baïc Toùc baïc nay ñaø ñieåm maùi xanh, Möôøi naêm daèng-daëc ñôïi chôø anh! Nöûa reøm phong-nguyeät ñoâi haøng leä, Muoân daëm quan san moät gaùnh tình. Ñaëng caù ai ngôø queân phöùc ñoù, Qua caàu sao nôõ thaùo phaêng ñinh. Xöa kia ví bieát troø ñen baïc, Giaác moäng tröôøng xuaân nguû suoát canh!

Phan-thò-X Cay-ñaéng phaàn nhieàu do lôøi noùi cuûa ngöôøi thaân-

yeâu taïo neân Rau raêm haùi ngoïn coøn töôi Laéng nghe anh noùi maáy lôøi maø cay Rau raêm haùi ngoïn heùo saøu Nghe lôøi em noùi maø ñau-ñôùn loøng

Ca-dao Ca-dao ta cuõng coù caâu “Lôøi ngoït nhôù laâu, lôøi ñau nhôù

ñôøi”. Caùi cay-ñaéng “nhôù ñôøi” noù khoâng bao giôø giöõ nguyeân vò-trí, theo thôøi-gian, noù nhö gheû hôøm aên lan, gia taêng “traêm cay ngaøn ñaéng”.

Vôùi taám loøng oâm laáy “traêm cay ngaøn ñaéng” thì lôøi noùi caøng ñöôïm chaát “ñaéng cay”. Nhôù chuyeän xöa

197

“giaø nhaân ngaõi non vôï choàng” cuûa vò quan xöù Hueá giaõ töø tình nhaân veà höu. Tình nhaân cay-ñaéng thöa:

Chaúng noùi chi thöông, noùi cuõng thöøa. Höu chi höu voäi söùc ñöông vöøa. Chò em ngaém laïi dung oâng theá, Son phaán buoàn cho phaän thieáp chöa! Beå aùi nhôù ngöôøi ai nhôù cuûa Thuyeàn tình khi ñoùn ngaùn khi ñöa. Thoâi xin oâng chôù veà chi voäi, ÔÛ raùn cuøng em noùi chuyeän xöa.

Vò quan veà höu traû lôøi tình nhaân cuõng ñöôïm veû ñaéng-cay khoâng ít

Tình nghóa coâ mi laõo chaùn thöøa, Thoâi xin coâ haõy noùi vöøa vöøa. Ngoït-buøi neám ñuû, mình thoâi chöù Ñoà-ñaëc nieâm roài, chò thaáy chöa? Ñoù daãu eùp duyeân cuøng eùp nôï, Ñaây khoâng caàn ñoùn vôùi caàn ñöa, Ñoá ai aùi-moä cho oâng ôû Phuûi aùo ra veà heát chuyeän xöa.

Cay-ñaéng ñöa qua, cay-ñaéng ñöa laïi, cöù theá caøng theâm ñaéng-cay.

Muoán chaám-döùt cay-ñaéng, phaûi nhö Nguyeãn-Bính

Loøng toâi nhö chieác laù khoai, Ñoå bao nhieâu nöôùc ra ngoaøi baáy nhieâu

Sigmund Freud, cha ñeû cuûa phaân taâm hoïc, quaû-quyeát chuùng ta chæ queân nhöõng gì chuùng ta muoán

198

queân. Trí nhôù coù khaû-naêng loïc ñaõi, nhöõng gì quaù cay-ñaéng laøm khoå chuùng ta, trí nhôù boû ñi, giuùp chuùng ta queân chuùng ñi thì môùi soáng ñöôïc.

Trong baøi haùt The Way We Were coù caâu Memories may be beautiful and yet What is too painful to remember we simply choose to

forget So it’s the laughter we will remember. Thi-só Chaâu-Sa phoå thô nhö vaày:

Trí nhôù cuûa ta coù tuyeät vôøi Haõy queân ñi ñau-ñôùn treân ñôøi Gôïi laïi chæ laøm theâm ñau nhoùi Chi baèng chæ nhôù nuï cöôøi töôi.

Lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Phaûi boû khoûi anh em nhöng söï cay-ñaéng, buoàn-giaän, töùc mình, keâu-reâu, maéng-nhieác, cuøng moïi ñieàu hung-aùc” (EÂ-pheâ-soâ 4:31). “Phaûi boû” - Khoâng deã gì boû. Nhöng giöõ thì chaúng nhöõng khoâng ích chi cho mình vaø cho ngöôøi, maø coøn taùc-haïi cho mình vaø cho ngöôøi. Theá thì “phaûi boû”.

Ngöôøi Cô-ñoác deã “boû” vì “toâi laøm ñöôïc moïi söï nhôø Ñaáng ban theâm söùc cho toâi” (Phi-líp 4:13). Khi ngöôøi Cô-ñoác quyeát-ñònh “boû” thì Chuùa Thaùnh-Linh “ban theâm söùc” ñeå ñuû naêng-löïc “boû”.

Hôn theá nöõa, Ngöôøi Cô-ñoác ñaõ “neám bieát Chuùa laø ngoït-ngaøo” (I Phi-e-rô 2:3) thì khoâng theå giöõ cay-ñaéng. Ngöôøi Cô-ñoác chuyeân ñoïc, hoïc vaø suy-gaãm lôøi Kinh-Thaùnh. “Lôøi Chuùa ngoït hoïng toâi döôøng bao!

199

thaät ngoït hôn maät ong trong mieäng toâi” (Thi-Thieân 119:103) thì nhöùt-ñònh hoùa-giaûi cay-ñaéng.

Chuùng ta khoâng theå khoâng cay-ñaéng, nhöng chuùng ta coù quyeàn quyeát-ñònh giöõ cay-ñaéng hay “boû”.

ÔÛ xöù naøy, laâu-laâu chuùng ta doïn tuû-laïnh, vaø theá naøo cuõng coù vaøi thöù phaûi boû. “Boû” moät vaät gì chuùng ta thöôøng suy-xeùt vaø nhaän-thöùc: khoâng coøn giaù-trò, voâ-duïng, choaùn choã vaø nhaát laø ñaõ quaù haïn, ñaõ hö thì “phaûi boû”.

Haõy duøng caùch treân maø suy-xeùt, nhaän thöùc cay-ñaéng. Chaéc-chaén noù chaúng coù giaù-trò naøo, khoâng ích gì cho mình maø taùc-haïi. Cay-ñaéng laøm cho lôøi noùi thieáu ngoït-ngaøo, aùnh maét thieáu trong-saùng, haønh-ñoäng thieáu nhôn-töø thì luyeán-tieác chi maø giöõ, maø chaúng “boû”. “Boû” roài, chuùng ta laøm theo lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Haõy ôû vôùi nhau caùch nhôn-töø, ñaày-daãy loøng thöông-xoùt, tha-thöù nhau nhö Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ tha-thöù anh em trong Ñaáng Christ vaäy” (EÂ-pheâ-soâ 4:32).

Baét ñaàu ngoït-buøi laø baét ñaàu laáy “nhôn-töø” ñoái vôùi moïi ngöôøi. “Nhôn-töø” laø baûn-taùnh cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi. Kinh-Thaùnh minh-ñònh: “Chuùa voán laø Ñöùc Chuùa Trôøi saün loøng tha-thöù, hay laøm ôn, vaø thöông-xoùt, chaäm noùng giaän, vaø dö-daät nhôn-töø” (Neâ-heâ-mi 9:17). Söï “nhôn-töø” Chuùa khoâng heà thay-ñoåi. Ngaøi phaùn: “Daàu nuùi dôøi, daàu ñoài chuyeån, nhöng loøng nhôn-töø ta ñoái vôùi ngöôi chaúng dôøi khoûi ngöôøi” (EÂ-sai 54:10).

200

Cô-ñoác nhaân laø con-caùi Chuùa, soáng trong söï “nhôn-töø” Chuùa thì phaûi laáy “nhôn-töø” maø ñoái vôùi moïi ngöôøi.

* Chaám döùt Laån-Traùnh - Baét ñaàu Loä-Dieän Laån-traùnh - “mai danh aån tích” chôø thôøi. Laån-traùnh -

“traùnh voi chaúng xaáu maët naøo”. Laån-traùnh nhö Laïn-töông-Nhö thaät ñaùng phuïc.

Trong thôøi Ñoâng Chu Lieät Quoác, Laïng-töông-Nhö vaø Lieâm-Pha ñeàu laø quan nöôùc Trieäu. Laïng-töông-Nhö sau khi ñi söù hai laàn thaønh-coâng ñöôïc vua Trieäu phong laøm Thöôïng Töôùng. Lieâm-Pha, moät tay vuõ-duõng ñieàu binh khieån töôùng nhö thaàn, laøm cho caùc chö-haàu ñeàu sôï. Vua Trieäu phong cho laøm Töôùng Quoác.

Lieâm-Pha vaãn coi thöôøng Laïn-töông-Nhö, keû chæ nhôø ba taác löôõi maø neân danh phaän, laïi ñöôïc töôùc-vò cao hôn. Lieâm-Pha gheùt laém vaø haêm-he gaëp Laïn-töông-Nhö ñaâu laø gieát ngay.

Laïn-töông-Nhö nghe nhö vaäy beøn traùnh vaøo chaàu vua ñeå khoûi giaùp maët Lieâm-Pha. Moät hoâm Laïn-töông-Nhö ra ñöôøng, gaëp ñoaøn tieàn-ñaïo cuûa Lieâm-Pha. Laïn-töông-Nhö baûo xa nhaân ñaùnh xe vaøo ngoõ heûm chôø Lieâm-Pha qua khoûi môùi ñi. Boïn xa nhaân thaáy vaäy töùc-giaän thöa:

- Chuùng toâi theo Ngaøi vì coi Ngaøi laø baäc tröôïng-phu, theá maø Lieâm-Pha môùi doïa moät caâu maø Ngaøi khoâng daùm vaøo trieàu, laïi coøn traùnh maët caû ngoaøi ñöôøng. Chuùng toâi xaáu-hoå thay cho Ngaøi vaø khoâng

201

muoán theo haàu Ngaøi nöõa. Laïn-töông-Nhö buoàn-raàu ñaùp:

- Ta traùnh Lieâm-Pha laø coù duyeân-côù. Caùc ngöôi xem Lieâm-Pha töôùng quaân coù uy-löïc baèng vua Taàn khoâng?

- Khoâng baèng. - Uy-löïc vua Taàn khoâng ai daùm choáng, theá maø ta

daùm maéng vua Taàn. Ta ñaâu coù heøn hay sôï Lieâm-Pha. Nhöng ta nghó nöôùc Taàn sôï nöôùc Trieäu khoâng daùm ñaùnh laø vì nöôùc Trieäu coù ta vaø Lieâm-Pha. Neáu ta cuøng Lieâm-Pha xung-ñoät, gheùt nhau, haõm-haïi nhau thì chaéc nöôùc Taàn seõ ñaùnh Trieäu. Ta xem vieäc nöôùc laø troïng.

Lieâm-Pha nghe ñöôïc lôøi treân voäi ñeán Laïn-töông-Nhö quyø xuoáng cuùi ñaàu taï toäi:

- Bæ nhaân heïp-hoøi, khoâng hieåu ñöôïc löôïng khoan-hoàng cuûa Thöôïng-Töôùng. Bæ nhaân daàu cheát cuõng chöa ñaùng toäi. Laïn-töông-Nhö ñôõ Lieâm-Pha daäy vaø noùi:

- Hai ta cuøng chung phoø xaõ-taéc. Töôùng-Quaân hieåu ñöôïc loøng nhau nhö theá laø moät aân-hueä ñoái vôùi toâi roài. Sau ñoù Laïn-töông-Nhö vaø Lieâm-Pha keát nguyeàn sanh töû coù nhau.

Laån-traùnh chuùng ta caàn chaám-döùt laø thöù laån-traùnh söï thöïc, laån traùnh boån-phaän, laån traùnh traùch-nhieäm, laån-traùnh dòp-tieän, laån traùnh thôøi-cô.

Kinh-Thaùnh ghi laïi con ngöôøi laån-traùnh ñaàu tieân vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi. Sau khi A-ñam vaø EÂ-va nghe theo lôøi Ma-quæ, traùi maïng leänh Ñöùc Chuùa Trôøi aên

202

traùi caám, thaân-theå lieàn maát söï vinh-hieån cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi, nhaän thaáy mình “loõa-loà, beøn laáy laù caây vaû ñoùng khoá che thaân. Loái chieàu, nghe tieáng Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi ñi ngang qua vöôøn, A-ñam vaø vôï aån mình giöõa buïi caây, ñeå traùnh maët Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi” (Saùng-theá kyù 3:7-8). Keå töø ñoù, con ngöôøi, heã khoâng muoán ngöôøi khaùc nhìn thaáy “thöïc chaát” cuûa mình ñeàu laån-traùnh. Laån traùnh coù nhieàu hình-thöùc: Ru-ruù ôû nhaø, noùi theo caùch ngöôøi xöa, chæ bieát “quanh-quaån xoù beáp”. Laån-traùnh thôøi nay vaên-minh hôn, khoa hoïc hôn. Thay teân ñoåi hoï vôùi moät lyù-lòch môùi meû, neáu coù chuùt tieàn, nhôø baùc-só thaåm-myõ thay hình ñoåi daïng, laø keå nhö con ngöôøi thaät laån-traùnh an-toaøn. Laån-traùnh cao-thöôïng thì “xuaát-gia”, “aån mình” nôi maät thaát hay “choán toân-nghieâm” naøo ñoù.

Trong thôøi Neâ-heâ-mi, phe choáng nghòch Neâ-heâ-mi cuõng muoán Neâ-heâ-mi laån-traùnh. Phe choáng-nghòch cho ngöôøi tôùi cho Neâ-heâ-mi bieát tai-hoïa ñang chôø ñôïi, vaø khuyeân Neâ-heâ-mi vaøo “trong nhaø cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi, chaùnh giöõa ñeàn thôø, roài chuùng ta seõ ñoùng caùc cöûa ñeàn thôø laïi; vì chuùng noù seõ ñeán gieát oâng”. Nhöng Neâ-heâ-mi khoâng chòu laån-traùnh. OÂng ñaùp: “moät ngöôøi nhö toâi ñaây seõ chaïy troán ö? Ngöôøi naøo nhö toâi ñaây vaøo trong ñeàn thôø maø laïi ñöôïc soáng sao? Toâi khoâng vaøo ñaâu” (Neâ-heâ-mi 6:10-11).

Laån-traùnh naøo cuõng böôùc vaøo taâm-traïng co ruùm ngöôøi laïi trong tö theá traùnh-neù, choáng-ñôõ duø khoâng bò ai taán-coâng. Ngöôøi laån-traùnh, ñaàu - taâm-trí thöôøng guïc xuoáng, thaân-xaùc nhö bò eùp töù beà ñeå khoûi baät ra

203

lôøi than-thôû, giaûi-toûa noãi ñau naøo ñoù nôi taâm-tö, chæ vì sôï ngöôøi ta nghe bieát.

Tai-haïi cuûa laån-traùnh laø söï coâ-ñôn, laø söï kieàm-cheá moïi öôùc-muoán, laø söï ngaên-trôû sinh ñoäng. Theá thì taïi sao ta khoâng chaám-döùt laån-traùnh vaø baét ñaàu loä-dieän. Toâi raát thích tinh-thaàn tieân-tri EÂ-sai. Khi EÂ-sai nghe ñöôïc tieáng Chuùa: “Ta seõ sai ai ñi? Ai seõ ñi cho chuùng ta? Toâi thöa raèng: Coù toâi ñaây; xin haõy sai toâi” (EÂ-sai 6:8). “Coù toâi ñaây” laø loä-dieän, laø chaáp-nhaän con ngöôøi mình, laø chaáp-nhaän ñöôïc xöû-duïng vì caûm nhaän coøn naêng-löïc, coøn khaû-naêng vaø coøn caû thieän-chí.

Nhieàu ngöôøi chòu loä-dieän trong coäng-ñoàng, trong coâng-vieäc chung, trong coâng-vieäc Chuùa. Maïnh-daïn: “Coù toâi ñaây” vaø thay vì “xin haõy sai toâi” thì toâi ... xin ñeà-cöû ... ngöôøi khaùc ñaûm-traùch coâng-vieäc. Loä-dieän ñeå “ngoài chôi sôi nöôùc” cuõng laø moät caùch laån-traùnh.

Chaám döùt Töø-Choái - Baét ñaàu Chaáp-Nhaän Con ngöôøi ngaøy caøng vaên-minh vì bieát töø-choái.

Bieát töø-choái caùi hieäu-quaû ñaït ñöôïc môùi caûi-tieán, môùi taân-trang. Nhieàu vaät-duïng vaãn duïng ñöôïc nhöng bò töø-choái vì loãi thôøi.

Con ngöôøi öa töø-choái vì tính ham cuûa môùi, cuûa laï. “Coù môùi nôùi cuõ”.

Nhôù lôøi Quoác-Tröôûng Baûo-Ñaïi tuyeân-boá töø-choái ngoâi vua trong ngaøy Vieät-Minh leân caàm quyeàn: “Thaø laøm daân moät nöôùc ñoäc laäp hôn laø laøm vua moät nöôùc bò noâ-leä”.

204

Töông-töï nhö lôøi cuûa töôùng Traàn-bình-Troïng: “Thaø laøm quyû nöôùc Nam hôn laøm vua phöông Baéc”.

Trong cuoäc soáng, taâm-hoàn chuùng ta khoù töø-choái nhöõng ñieàu xaáu-xa, muoán töø-choái nhöõng ñieàu sau ñaây chuùng ta caàn nghò-löïc, caàn suy-luaän, caàn caû quyeát-ñònh nhö Phao-loâ “Toâi ñaõi thaân-theå toâi caùch nghieâm-khaéc, baét noù phaûi phuïc” (I Coâ-rinh-toâ 9:27) thì môùi mong töø-choái ñöôïc “caùc vieäc laøm cuûa xaùc-thòt laø roõ-raøng laém: aáy laø gian-daâm, oâ-ueá, luoâng-tuoàng, thôø hình-töôïng, phuø-pheùp, thuø-oaùn, tranh-ñaáu, ghen-gheùt, buoàn-giaän, caõi-laãy, baát-bình, beø-ñaûng, ganh-goå, say-söa, meâ aên-uoáng, cuøng caùc söï gioáng nhö vaäy” (Ga-la-ti 5:19-21).

Ngöôøi haàu-vieäc Chuùa töø-choái - “boû chaøi-löôùi maø theo Ngaøi” (Maùc 1:18), nhöng khoâng töø-choái “bò eùp ñuû caùch ... bò tuùng-theá ... bò baét-bôù ... bò ñaùnh-ñaäp” (II Coâ-rinh-toâ 4:8).

Trong ñôøi soáng, moãi chuùng ta theo caûm quan, tri-thöùc bieát töø-choái ñieàu gì vaø khoâng töø-choái ñieàu gì.

Trong ñôøi soáng, kòch tính cuûa con ngöôøi khoâng phaûi laø töø-choái con ngöôøi thaät cuûa mình. Lòch-söï khoâng phaûi laø caùch che-ñaäy con ngöôøi thaät cuûa mình. Chuùng ta thöôøng töø-choái nhöõng söï vieäc xaûy ra ngoaøi döï tính. Theo taâm-lyù hoïc, trong tröôøng hôïp moät söï vieäc xaûy ra chuùng ta khoâng theå ngôø ñöôïc, bao giôø cuõng töø-choái tröôùc roài ñeán baøo-chöõa, sau cuøng môùi chaáp-nhaän.

Bònh nhaân ñöôïc baùc-só cho bieát bò ung-thö. Phaûn-öùng ñaàu tieân laø töø-choái. Ñaâu coù lyù nhö vaäy, nghi-ngôø

205

söï thöû-nghieäm cuûa baùc-só. Taùi khaùm, taùi nghieäm hai ba laàn roài môùi chaáp-nhaän bònh ung-thö mình ñang coù. Haàu heát caùc söï vieäc xaûy ñeán cho chuùng ta ngoaøi döï-lieäu ñeàu ñi qua ba giai-ñoaïn. Chaám-döùt töø-choái sôùm chöøng naøo hay chöøng naáy. Nhôù chuyeän xöa, Ngöu-Hoaøng vaéng nhaø, em Ngöu-Hoaøng laø Ngöu Baát ôû nhaø uoáng röôïu say baén cheát traâu cuûa anh mình. Ngöu-Hoaøng veà tôùi cöûa, vôï laät-ñaät chaïy ra baùo cho choàng bieát:

- Mình ôi, chuù noù uoáng röôïu say baén cheát con traâu mình roài.

- Theá thì mình cho goïi ngöôøi tôùi laøm thòt ñi. - Chuyeän lôùn nhö vaäy maø sao mình laïi coi thöôøng

vaäy? - Toâi bieát maø. Ngöu-Hoaøng ñaõ bieát chaáp-nhaän ngay söï vieäc baát-

traéc xaûy ra. Neáu khoâng chaám-döùt töø-choái vieäc em say röôïu baén cheát traâu, thöû hoûi vieäc gì xaûy ra. Traâu vaãn phaûi laøm thòt maø coù khi tình anh em laïi maát.

Lôøi cheâ, lôøi pheâ-phaùn cuûa ngöôøi ñôøi ñoái vôùi chuùng ta, nhieàu khi chuùng ta töø choái thay vì chaáp-nhaän. Töø-choái laø chuùng ta phaûn-öùng nheï baèng baøo-chöõa, phaûn-öùng maïnh baèng “traû mieáng” cho ñích-ñaùng. Neáu chuùng ta chaáp-nhaän, söï vieäc khaùc ngay. Moät laø ñuùng, hai laø sai. Ñuùng, chuùng ta söûa; sai, chuùng ta möøng vaø thöông cho ngöôøi cheâ, pheâ-phaùn sai-laàm, aáu-tró.

Chaáp-nhaän sôùm chöøng naøo toát chöøng naáy. Chaáp-nhaän môùi tìm phöông giaûi-quyeát phaûi leõ.

206

Veà laõnh-vöïc taâm-linh, Ñaáng chuùng ta töø-choái maïnh nhaát laø Ñöùc Chuùa Trôøi. Töø-choái Ñöùc Chuùa Trôøi laø töø-choái luoân linh-hoàn trong con ngöôøi do Ñöùc Chuùa Trôøi maø coù.

Bieát bao hoïc-giaû, bieát bao lyù-thuyeát gia ñaõ ra coâng nghieân-cöùu ñeå chöùng-minh khoâng coù Ñöùc Chuùa Trôøi. Coâng-cuoäc nghieân-cöùu traûi qua haøng bao theá-kyû vaãn chöa hoaøn-taát. Caùc lyù-thuyeát gia ñöa ra chöùng-minh vaãn trong voøng giaû-ñònh. Theá môùi bieát, nhieàu tröôøng-hôïp söùc maïnh cuûa lyù-trí vaãn khoâng khuaát phuïc ñöôïc lyù-leõ cuûa con tim. Ñöùc Chuùa Trôøi thöïc-höõu laø söï hieåu-bieát nguyeân-tri cuûa con ngöôøi, laø caùi töï-khaéc-bieát, khoâng caàn hoïc, khoâng caàn suy-nghieäm, khoâng caàn chöùng-minh. Ngay caû lyù-thuyeát “Nhaân-duyeân-sinh” cuûa nhaø Phaät chuû-tröông phuû-nhaän Ñöùc Chuùa Trôøi - Taïo-Vaät-Chuû, thì chính Ñöùc Phaät ñaõ voâ-tình xaùc-nhaän khi noùi veà ñònh-luaät “voâ-thöôøng” nhö vaày: “Caùi gì ñaõ sinh ra, cuõng luoân-luoân bò söï tieâu-dieät haêm-doïa. Baát cöù caùi bình naøo ra khoûi tay ngöôøi thôï laøm ñoà goám, roát cuoäc cuõng bò tan-vôõ! Ñôøi soáng cuûa chuùng sinh cuõng theá.” - “Tay ngöôøi thôï goám” haù chaúng phaûi laø Taïo-Vaät-Chuû, laø Ñöùc Chuùa Trôøi hay sao?

Caùi taâm-traïng töø-choái Ñöùc Chuùa Trôøi cuûa con ngöôøi thöïc-söï khoâng phaûi laø phuû-nhaän söï hieän-dieän cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi, maø laø töø-choái söï lieân-quan giöõa Ñöùc Chuùa Trôøi vaø con ngöôøi.

Chuùng ta caàn gì ñeán Ñöùc Chuùa Trôøi khi chuùng ta chaáp-nhaän con ngöôøi nhö Thöôïng-Toïa Thích-taâm-

207

Chaâu vieát trong cuoán Ñaïo Phaät Vôùi Con Ngöôøi: “Con ngöôøi laø moät sinh-vaät nhö nhöõng sinh-vaät khaùc ... Con ngöôøi thuoäc veà loaøi ñoäng-vaät - con ngöôøi laø loaïi ñoäng vaät cao hôn caû”.

Chuùng ta caàn gì Ñöùc Chuùa Trôøi khi chuùng ta töï ñaïi theo Kheá Kinh Phaät daïy: “Con ngöôøi laø toái thaéng vì con ngöôøi coù theå thöïc-hieän heát thaûy moïi söï toát-ñeïp”. Vaø ngaøy nay, nhaân-loaïi ñang soáng trong chuû-nghóa duy-vaät, chuû-nghóa voâ-thaàn; soáng trong tình-traïng voâ-luaân, gian-doái, phaïm-phaùp, phi-nhaân, baát-an. Xa xöa, ngöôøi ta gieát nhau baèng ñaù, baèng gaäy; ngaøy nay taân-tieán, gieát nhau baèng bom ñaïn, baèng ñuû thöù vuõ-khí toái-taân. Song-song vôùi vieäc tìm toøi nhöõng naêng-löïc aån-taøng trong vuõ-truï, thì con ngöôøi cuõng khaùm-phaù ra nhöõng thuù tính cuoàng-nhieät trong con ngöôøi mình. Luaân-lyù, ñaïo-lyù ñaët ra nhöõng luaät-leä nhöng khoâng gieát ñöôïc tham-voïng. Trieát-lyù ñaët ra nhöõng quan-ñieåm nhöng khoâng thuyeát-phuïc noåi con ngöôøi. Ñaây taïi Hoa-kyø: 32 giaây coù moät toäi aùc ñöôïc thöïc-hieän; 28 phuùt coù ngöôøi bò gieát; 9 phuùt coù moät ngöôøi ñaøn baø bò hieáp; 75 giaây coù moät ngöôøi bò maát troäm, 64 giaây coù moät ngöôøi bò ñaû thöông traàm-troïng. Khieáp! Toát-ñeïp ö?

Töø-choái Ñöùc Chuùa Trôøi thì phaûi töø-choái linh-hoàn trong con ngöôøi. Phaät giaùo cho con ngöôøi cuõng nhö moïi sinh vaät trong traàn-theá khoâng coù phaàn linh hay linh-hoàn. Trong baøi “Vaàn-ñeà Linh-hoàn trong Ñaïo Phaät” ñaêng treân baùo Thöông-Mai soá 550 do Hoäi Cö-só Phaät Giaùo San Diego thöïc-hieän ñaõ vieát: “Ñaïo Phaät

208

daïy raèng sinh maïng laø söï caáu-hôïp lieân-tuïc cuûa nguõ uaån, töùc laø nhöõng yeáu-toá sinh-lyù, taâm-lyù (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc). Saéc uaån laø vaät-chaát. Thoï uaån (sensations), töôûng uaån (perceptions), haønh uaån (formations mentales) vaø thöùc uaån (conscience) laø phaàn tinh-thaàn. Nhöõng taùc-duïng tinh-thaàn naøy chæ coù theå “hieän-haønh” ñöôïc khi coù caên-cöù phaùt-sinh. Caên-cöù phaùt-sinh ñoù laø phaàn theå-xaùc, sinh-lyù; cuõng vì theá maø theå-xaùc ñöôïc goïi laø thaân caên. Neáu thaân caên thieâu hoaïi, caùc taùc-duïng taâm lyù kia khoâng hieän-haønh ñöôïc nöõa maø trôû laïi theá tieàm phuïc. Nghóa laø trôû thaønh chuûng töû. ... Cho neân khoâng coù yeáu-toá baát-bieán, nghóa laø khoâng coù linh-hoàn, khoâng coù baûn-ngaõ. Chæ coù nhöõng hieän-töôïng vaät-lyù vaø taâm-lyù chuyeån-bieán .... Ta thaáy raèng ñaïo Phaät khoâng coâng-nhaän linh-hoàn vaø do ñoù khoâng nhaän raèng coù linh-hoàn di-chuyeån. Ñaïo Phaät chæ chuû-tröông nhaân quaû (Patica Samuppada): Moät haäu-quaû naøo phaùt-sinh cuõng phaûi coù nguyeân-do tieàn höõu ...”.

Daàu “khoâng nhaän raèng coù linh-hoàn di-chuyeån”, theá maø khi moät ngöôøi thaân qua ñôøi vaãn ñöôïc ñoàng ñaïo caàu mong “linh-hoàn” hay “höông linh” sôùm phieâu-dieâu mieàn cöïc-laïc.

Töø-choái phaàn linh trong con ngöôøi laø töø-choái söï töông-quan giöõa con ngöôøi vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi, vôùi Ñaáng Taïo-Hoùa. Töø-choái phaàn linh laø töï ñöa mình vaøo voâ thaàn, ñoàng hoùa con ngöôøi vôùi moïi sinh-vaät trong theá-gian.

Töø-choái phaàn linh thì khoâng lo cöùu-roãi linh-hoàn maø chæ lo giaùc ngoä; khoâng luaän ñeán toäi-loãi vaø chæ lo tìm nguyeân-nhaân ñau-khoå.

Laøm sao chuùng ta coù theå coá-yù töø-choái phaàn linh trong chuùng ta. Daàu chuùng ta coù coá-yù töø-choái phaàn-

209

linh thì phaàn-linh vaãn ôû trong chuùng ta. Daàu ñaïo Phaät daïy vaäy, nhöng phaàn linh trong caùc Phaät töû khoâng vì theá maø maát ñi. Theå-hieän phaàn linh, ngöôøi Phaät-töû vaãn “caàu Trôøi, khaán Phaät”. Sa-tan chæ muoán chuùng ta töø-choái phaàn linh haàu tuyeät-giao vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi vaø khoâng lo ñeán linh-hoàn mình.

Haõy chaám-döùt töø-choái vaø baét ñaàu chaáp-nhaän. Chaáp-nhaän Ñöùc Chuùa Trôøi laø thuaän theo nguyeân-tri.

Ñöùc Chuùa Trôøi thöïc-höõu, löông-tri chuùng ta xaùc-quyeát nhö vaäy. Nhöng trí-oùc chuùng ta laïi muø-tòt veà Ngaøi. Chuùng ta deã-daøng caûm nhaän “Trôøi sinh, Trôøi döôõng”, vaø khi cheát thì veà ... chaàu Trôøi. Nhöng Ñöùc Chuùa Trôøi ra sao? Ñöùc Chuùa Trôøi theå naøo? thì khoâng moät ai coù theå bieát chaéc-chaén.

Trong boä kinh Veä-ñaø cuûa AÁn-ñoä, daân Aryan coå xöa (3002 TC) ñaõ muoán bieát veà Ñöùc Chuùa Trôøi. Nghóa ñen cuûa chöõ Veda laø bieát. Kinh Veda laø kinh noùi heát caùi bieát cuûa daân Aryan. Trong ñoù coù caû caùi bieát veà Ñöùc Chuùa Trôøi. Daân Aryan ñaõ ca-tuïng Ñöùc Chuùa Trôøi saùng-taïo nhö vaày:

“Ngaøi laø Ñöùc Cha, Ñöùc Saùng-Taïo. Ñònh meänh thieâng-lieâng ñoái vôùi taát caû chuùng ta. Ngaøi bieát taát caû vuõ-truï, Ngaøi laø duy-nhaát, Vaäy maø Ngaøi mang nhieàu danh hieäu Thaân-Linh voâ keå. Chính Ngaøi maø taát caû nhaân-daân treân ñaát coá söùc muoán

bieát.” Rig Veda X. 82-83 Daãu trong Kinh Thi coù vieát: “Thieân sinh chöng daân,

höõu vaät höõu saùc” - Trôøi sinh ra khaép muoân daân, vaät

210

naøo pheùp naáy ñònh phaân raønh-raønh. Daãu Ñöùc Khoång-Töû laäp ra Leã Giao ñeå teá Trôøi thì cuõng chaúng bieát gì hôn veà Trôøi. Tuy khoâng bieát gì veà Ñöùc Chuùa Trôøi, theá maø Ñöùc Khoång-töû laïi bieát chaéc Ñöùc Chuùa Trôøi bieát mình, khi Ngaøi than vôùi Töû-Coáng: “Bieát ta chaêng chæ coù Trôøi” (Luaän-Ngöõ).

Böôùc vaøo trieát hoïc Taây-Phöông, caùc trieát-gia Hy-laïp Plato, Socrates vaø caû Aristotle ñeàu coá-gaéng suy töø con ngöôøi qua Ñöùc Chuùa Trôøi ñeå bieát noäi taïi tính cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi (Divine Immanence). Hoï cho raèng: Ñaáng Nguyeân-thuûy voán laø nguoàn caàu-trôï taát-nhieân cuûa theá-giôùi ñeå tieán tôùi traät-töï, ñaõ chia-xeû baûn-tính cuûa Ngaøi cho theá-giôùi baèng caùch naøo? Trong moät yù-nghó naøo ñoù, Ngaøi laø moät thaønh-phaàn trong baûn-tính cuûa nhöõng söï vaät choùng qua, bao-haøm moät söï laõnh-hoäi noäi-taïi tính cuûa Ñaáng Vónh-Cöûu. Nghóa laø nhöõng hieän-höõu trong thieân-nhieân ñang chia-xeû baûn-tính cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi ñeå coù noäi-taïi tính.

Roài ñeán theá-kyû thöù 17, nhöõng nhaân-vaät noåi danh trong vuõ-truï hoïc nhö Newton, Leibniz. Tuy Newton böôùc vaøo vuõ-truï hoïc baèng con ñöôøng khaùch quan, trong khi Leibniz böôùc vaøo vuõ-truï hoïc baèng con ñöôøng chuû-quan. Nhöng caû hai ñaõ ngaàm ñaët caâu hoûi: Theá-giôùi cuûa nguyeân-töû gioáng caùi gì, ñoái vôùi moät nhaø tri-thöùc nghieân-cöùu noù? Moät nhaø tri-thöùc nhö theá seõ noùi nhöõng gì veà moät theá-giôùi nguyeân-töû. Theo oâng Leibniz: Coù söï chuyeån-thoâng giaùn-tieáp giöõa caùc ñôn töû vôùi nhau, qua söï trung-gian cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi. Nhöng moãi ñôn töû phaùt-trieån ñoäc-laäp söï kinh-nghieäm cuûa mình ñaõ ñöôïc an-baøi ngay töø luùc

211

phaùt-sinh, nhôø söï chuyeån-thoâng vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi. Vaø Ñöùc Chuùa Trôøi laø ñôn töû toái-cao.

Caû Ñoâng laãn Taây ñeàu coù raát nhieàu trieát-thuyeát veà Ñöùc Chuùa Trôøi. Nhöng taát caû caùc trieát-gia vaø caùc nhaø thaàn-hoïc nöõa ñeàu boù tay trong söï tìm hieåu veà Ñöùc Chuùa Trôøi. Chuùng ta ñöøng ngaïc-nhieân, vì ngay con ngöôøi laø vaät thoï taïo toái linh coøn chöa hieåu noåi thì laøm sao hieåu ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi. Hôn nöõa vôùi trí-oùc giôùi-haïn vaøo khoâng-thôøi gian vaø vôùi trí-thöùc gaàn nhö khoâng coù veà theá-giôùi sieâu-nhieân, thaàn-linh thì laøm sao chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi.

Chuùng ta chæ coù theå hieåu ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi caùch chính-xaùc phaàn naøo qua Kinh-Thaùnh vaø qua Chuùa Jeâsus. Chuùa Jeâsus - “Ngoâi-lôøi (Ngoâi Hai Ñöùc Chuùa Trôøi) ñaõ trôû neân xaùc-thòt ôû giöõa chuùng ta, ñaày ôn vaø chaân-lyù” (Giaêng 1:14). Chuùa Jeâsus tuyeân-boá: “Ai thaáy ta, töùc laø ñaõ thaáy Cha (Ñöùc Chuùa Trôøi) (Giaêng 14:9). Quyù vò muoán hieåu theâm veà Ñöùc Chuùa Trôøi, xin môøi quyù vò ñoïc cuoán Hieåu Bieát Chaân-Lyù I cuûa Muïc-sö Phan-thanh-Bình, xuaát baûn vaøo thaùng 6 naêm 2000.

Daãu chuùng ta coù ñoàng yù vôùi caùc hoïc-thuyeát cuûa Charles Robert Darwin, Auguste Combe, Friedrich, Nietzsche, Karl Marx, Sigmund Freud v.v maø töø-choái, gaït boû Ñöùc Chuùa Trôøi ra khoûi tö-töôûng vaø sanh-hoaït cuûa cuoäc soáng. Hoaëc chuùng ta chaáp-nhaän Ñöùc Chuùa Trôøi theo caùch nguyeân-tri vaø coi nhö “Trôøi coù maét” giaùm-thò moïi sanh-hoaït cuûa cuoäc soáng. Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng phaûi vì ñoù maø bò töø-choái hay ñöôïc chaáp-nhaän lieân-heä vôùi con ngöôøi.

212

Ñöùc Chuùa Trôøi vaø con ngöôøi coù söï lieân-heä baát khaû phaân ngay töø khi saùng-theá. Toäi-loãi trong con ngöôøi chæ caét ñöùt söï töông-giao giöõa con ngöôøi vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi chôù khoâng theå huûy-dieät söï lieân-heä giöõa Ñöùc Chuùa Trôøi vôùi con ngöôøi. Duø con ngöôøi boäi-nghòch, toäi-loãi, xaáu-xa, gôùm-ghieác tôùi böïc naøo thì moái lieân-heä giöõa con ngöôøi vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi vaãn toàn-taïi, khieán “Ñöùc Chuùa Trôøi yeâu-thöông theá-gian (yeâu-thöông nhaân-loaïi)” (Giaêng 3:16). Söï lieân-heä giöõa con ngöôøi vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi vaãn toàn-taïi vì trong con ngöôøi coù linh-hoàn, linh-hoàn phaùt xuaát töø baûn-theå cuûa Ngaøi.

Ñöùc Chuùa Trôøi vaø chuùng ta ñaõ coù moät moái lieân-heä baát khaû phaân. Moät moái lieân-heä trong theá ñoái-nghòch ngay trong baûn-theå. “Nghòch Thieân giaõ vong” laø caùi keát-cuoäc cuûa con ngöôøi trong moái lieân-heä ñoù.

Con ngöôøi yù-thöùc ñöôïc söï maát coøn cuûa chính mình. Con ngöôøi cuõng caûm-nhaän ñöôïc caùi coøn maát ñoù coù moät ñònh lyù: “Thuaän Thieân giaû toàn, nghòch Thieân giaû vong” - Thuaän vôùi Trôøi thì coøn, nghòch vôùi Trôøi thì maát. Nhöng bieát sao laø thuaän, bieát sao laø nghòch. Thoâi thì cöù xeùt theo thaønh quaû ñeå phaân-ñònh laø thuaän hay nghòch vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi. Nhöng ñaõ ai daùm xaùc-ñònh theá naøo laø maát, theá naøo laø coøn. Vaø maát gì vaø coøn gì. Chaúng leõ coøn maïng soáng - bôûi leõ ñaõ ñaùnh maát löông-tri ñang taâm gieát ñoàng loaïi ñeå baûo-toàn maïng soáng mình laø “thuaän Thieân”. Hoaëc maát maïng vì côù xaû thaân vì vieäc nghóa laø ... “nghòch Thieân”. Hoaëc ñöôïc giaøu sang laø “thuaän Thieân”. Laém keû “vi phuù baát nhaân”. Hoaëc bò ngheøo-khoå laø “nghòch Thieân”. Laém

213

ngöôøi “an baàn laïc ñaïo”. Vaäy, chaúng theå laáy thaønh-quaû toát hay xaáu theo caùch theá-tuïc ñeå minh-ñònh mình ñaõ thuaän hay nghòch vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi. Cuõng chaúng ai doø bieát ñöôïc Thieân-cô ñeå maø thuaän. Keát laïi: Chuùng ta chaúng bieát ñöôïc yù-töôûng naøo cuûa chuùng ta hieäp vôùi yù-töôûng cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi. Vì chính Ngaøi phaùn raèng: “YÙ-töôûng ta chaúng phaûi laø yù-töôûng caùc ngöôi, ñöôøng loái caùc ngöôi chaúng phaûi laø ñöôøng loái ta. Vì caùc töøng trôøi cao hôn ñaát bao nhieâu, thì ñöôøng-loái ta cao hôn ñöôøng-loái caùc ngöôi, yù-töôûng ta cao hôn yù-töôûng caùc ngöôi cuõng baáy nhieâu” (EÂ-sai 55:8-9). Chuùng ta cuõng chaúng theå bieát ñöôïc haønh-ñoäng naøo cuûa chuùng ta thuaän hay nghòch vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi. Daàu haønh-ñoäng ñoù chính-ñaùng, coâng-nghóa ñeán ñaâu ñi nöõa thì ñoái vôùi Ngaøi: “Moïi vieäc coâng-nghóa cuûa chuùng toâi nhö aùo nhôùp” (EÂ-sai 64:6). Theá thì, chaéc-chaén chuùng ta chaúng theå ñuû yù-töôûng vaø naêng-löïc ñeå “thuaän Thieân” daàu loøng raát muoán. Thoâi ñaønh töï an-uûi “löïc baát tuøng taâm”.

Hoaëc giaû chuùng ta ñuû tri-thöùc ñeå bieát “Thieân cô”, ñuû naêng löïc ñeå “theá Thieân haønh ñaïo” thì chuùng ta cuõng vaãn khoâng theå “thuaän Thieân” ñöôïc. Laøm sao coù theå thuaän ñöôïc khi chöa hoøa. Hoøa roài môùi thuaän.

Con ngöôøi nghòch vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi ngay trong baûn-theå mình. Con ngöôøi chæ coù theå hoøa vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi khi coù ñoàng moät baûn-theå vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi. Ñoù laø vieäc baát naêng cuûa con ngöôøi.

Con ngöôøi baát naêng. Con ngöôøi khoâng theå duøng phöông-caùch tu, thieàn, xuaát ñieån ñeå “veà vôùi Cha Laønh”.

214

Nghóa laø con ngöôøi khoâng theå chuû-ñoäng trong vieäc giao-hoøa vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi.

Ñöùc Chuùa Trôøi toaøn-naêng. Chính Ngaøi ñaõ chuû-ñoäng trong vieäc giao-hoøa vôùi con ngöôøi bôûi “moät Ñaáng Trung-baûo ôû giöõa Ñöùc Chuùa Trôøi laø loaøi ngöôøi, töùc laø Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ, laø ngöôøi” (I Ti-moâ-theâ 2:5). Laø Ñaáng phaùn caùch quaû-quyeát raèng: “Chaúng bôûi ta thì khoâng ai ñöôïc ñeán cuøng Cha” (Giaêng 14:6). Laø Ñaáng maø thaùnh Phao-loâ ñaõ xaùc-quyeát raèng: “Ngaøi (Ñöùc Chuùa Trôøi) ñaõ laøm cho chuùng ta nhôø Ñaáng Christ maø ñöôïc hoøa-thuaän laïi cuøng Ngaøi” (II Coâ-rinh-toâ 5:18).

Caên-baûn giao-hoøa cuûa con ngöôøi vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi vaãn laø phaûi coù ñoàng moät baûn-theå thaùnh-khieát nhö chính Ngaøi. Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ laáy thaàn quyeàn taùi-taïo con ngöôøi qua coâng-cuoäc cöùu-chuoäc cuûa Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ nhö lôøi Kinh-Thaùnh cheùp: “Vaø bôûi huyeát Ngaøi treân thaäp-töï giaù, thì ñaõ laøm neân hoøa-bình, khieán muoân vaät döôùi ñaát treân trôøi ñeàu nhôø Ngaøi maø ñöôïc hoøa-thuaän cuøng chính mình Ñöùc Chuùa Trôøi. Coøn anh em ngaøy tröôùc voán caùch xa Ñöùc Chuùa Trôøi, vaø laø thuø-nghòch cuøng Ngaøi bôûi yù-töôûng vaø caùc vieäc aùc mình, nhöng baây giôø Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ nhôø söï cheát cuûa Con Ngaøi chòu laáy trong thaân-theå cuûa xaùc-thòt maø khieán anh em hoøa-thuaän, ñaëng laøm cho anh em ñöùng tröôùc maët Ngaøi caùch thanh-saïch khoâng veát, khoâng choã traùch ñöôïc” (Coâ-loâ-se 1:20-22). Con ngöôøi ñöôïc taùi-taïo ñeå coù moät baûn-theå môùi nhö Kinh-Thaùnh cheùp: “Vaäy neáu ai ôû trong Ñaáng Christ, thì naáy laø ngöôøi döïng neân môùi; nhöõng söï cuõ ñaõ qua ñi, naày moïi söï ñeàu trôû neân môùi” (II

215

Coâ-rinh-toâ 5:17). Ñöôïc sanh laïi ñeå trôû neân “daân thaùnh laø daân thuoäc veà Ñöùc Chuùa Trôøi” (I Phi-e-rô 2:9). Baáy giôø, Ñöùc Chuùa Trôøi chí thaùnh laø “Ñaáng goïi anh em laø thaùnh” (I Phi-e-rô 1:15), chaáp-nhaän moät baûn-theå ñoàng baûn-theå vôùi Ngaøi ñeå ñöôïc giao-hoøa. Thaät laø laï-luøng, vöôït quaù söï suy-töôûng cuûa con ngöôøi.

Öôùc-mong quyù vò chaám-döùt töø-choái Ñöùc Chuùa Trôøi. Chaám-döùt töø choái Cöùu Chuùa Jeâsus-Christ.

Öôùc-mong quyù vò chaáp-nhaän Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ laøm Cöùu Chuùa cuûa mình ñeå ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi “ban cho quyeàn-pheùp trôû neân con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi, laø ban cho nhöõng ngöôøi tin danh Ngaøi” (Giaêng 1:12). Ñaây laø söï chaáp-nhaän laøm thaêng-tieán cuoäc ñôøi trong caû ñôøi naøy laãn ñôøi sau.

Chaám döùt Choáng-Ñoái - Baét ñaàu Thuaän-Phuïc Choáng-Ñoái raát caàn-yeáu trong cuoäc soáng. Chæ coù

nhöõng con caù cheát môùi chòu xuoâi doøng, nhöõng con caù soáng ñeàu choáng-ñoái vôùi doøng nöôùc xuoâi - loäi ngöôïc doøng. Cô-theå chuùng ta coù nhöõng khaùng ñoäc toá ñeå choáng ñoái nhöõng ñoäc toá xaâm-nhaäp vaøo cô-theå. Baát cöù choã naøo trong cô-theå “ñau” ñeàu baùo-hieäu cuoäc choáng-ñoái cuûa caùc khaùng ñoäc toá. Daï-daøy chuùng ta choáng-ñoái ngay nhöõng thöïc-phaåm khoâng hôïp vôùi thaân-theå baèng caùch noân-möûa. Thieáu söï choáng-ñoái cuûa cô-theå chaéc-chaén chuùng ta khoù soáng.

Choáng-ñoái cuõng toû ra baûn-taùnh töï-nhieân cuûa con ngöôøi. Ñöùa beù chaúng caàn ai daïy cuõng bieát “laéc ñaàu” choáng ñoái ñieàu noù khoâng öa, khoâng thích. Söï choáng-ñoái trong con ngöôøi taêng daàn theo söï tröôûng-thaønh

216

cuûa con ngöôøi. Choáng-ñoái laø bieåu hieäu cuûa yù-chí kieân-cöôøng, bieåu-hieäu söï baøy-toû tö-töôûng, baèng-côù phaùn-xeùt tinh-töôøng coù laäp-tröôøng, quan-ñieåm.

Coù nhöõng ngöôøi lôùn xaùc maø chöa tröôûng thaønh vaãn choáng-ñoái ñeå chöùng-toû söï tröôûng-thaønh cuûa mình, cuõng coù “yù-kieán” nhö ai, chôù chaúng theå “noùi sao nghe vaäy”. Trong nhöõng buoåi thuyeát-trình, toâi thöôøng gaëp nhöõng ngöôøi choáng-ñoái loaïi naøy. Töï-nhieân nhöõng ngöôøi choáng-ñoái khoâng thuoäc haøng thính-giaû bình-thöôøng. Nhöõng phaùt-bieåu choáng-ñoái cuûa hoï haàu heát chæ coù moät chuû-ñích: Coù söï hieän-dieän cuûa toâi. Moät vaøi ñieåm theo “thieån yù” cuûa toâi chöa saùng-toû, coøn laán-caán, chöa thoâng-suoát.

Ñoái vôùi thuyeát-trình vieân, nhöõng ñieåm bò choáng-ñoái caàn ñöôïc saùng toû, caàn ñöôïc thoâng-suoát vaø taát nhieân raát mong ngöôøi phaùt-bieåu “giuùp” cho. Nhöng ngöôøi choáng-ñoái loaïi naøy thöôøng chaúng “giuùp” ñöôïc gì, chæ noùi leân “caûm-nhaän” maø thoâi.

Moät ngöôøi saïch-seõ töï-nhieân choáng-ñoái dô-baån, moät ngöôøi nhaân-ñöùc töï-nhieân choáng-ñoái gian-aùc. Moät ngöôøi baát-chính töï-nhieân choáng-ñoái coâng-chính. Ngöôøi phoùng-tuùng töï-nhieân choáng-ñoái traät-töï, kyû-luaät. Choáng-ñoái laø baûo-veä ñieàu mình öa-thích, quyù-troïng.

Böôùc vaøo quaân-tröôøng, maáy tuaàn leã ñaàu ngöôøi taân-binh hoïc-taäp chaám-döùt choáng-ñoái ñöôïc ñònh danh laø nhöõng tuaàn leã “huaán nhuïc”, hoïc taäp thuaän-

217

phuïc: “Thi-haønh tröôùc, khieáu-naïi sau”. Feurzinger ñaõ noùi: “Ai khoâng bieát thuaän-phuïc ñöøng mong laøm lôùn”.

Thuaän-phuïc vì aùp-löïc coù phaàn deã-daøng. Thuaän-phuïc vì tình yeâu cuõng khoâng khoù maáy. Thuaän-phuïc do loøng tin-caäy coù phaàn khoù hôn. Thuaän-phuïc ñeå hoaøn-taát coâng-vieäc quaù khoù-khaên thì nhöùt-ñònh phaûi do loøng yeâu-thöông doài-daøo, loøng tin-caäy vöõng-chaéc vôùi yù-chí kieân-cöôøng. Chuùng ta coù theå tìm thaáy söï thuaän-phuïc naøy nôi Ma-ri, meï phaàn xaùc cuûa Chuùa Jeâsus. Kinh-Thaùnh ghi söï vieäc thieân-söù baùo tin cho Ma-ri vieäc naøng mang thai Chuùa Jeâsus: “Thieân-söù beøn noùi raèng: Hôõi Ma-ri, ñöøng sôï, vì ngöôi ñaõ ñöôïc ôn tröôùc maët Ñöùc Chuùa Trôøi. Naày, ngöôi seõ chòu thai vaø sanh moät con trai maø ñaët teân laø Jeâsus. Con trai aáy seõ neân toân-troïng, ñöôïc xöng laø con cuûa Ñaáng Raát Cao; vaø Chuùa laø Ñöùc Chuùa Trôøi, seõ ban cho Ngaøi ngoâi Ña-vít laø toå-phuï Ngaøi. Ngaøi seõ trò-vì ñôøi-ñôøi nhaø Gia-coáp, nöôùc Ngaøi voâ-cuøng. Ma-ri beøn thöa raèng: Toâi chaúng heà nhaän bieát ngöôøi nam, thì laøm sao coù ñöôïc söï ñoù? Thieân-söù truyeàn raèng: Ñöùc Thaùnh-Linh seõ ñeán treân ngöôi, vaø quyeàn-pheùp Ñaáng Raát Cao seõ che-phuû ngöôi döôùi boùng mình, cho neân con thaùnh sanh ra, phaûi xöng laø Con Ñöùc Chuùa Trôøi ... Ma-ri thöa raèng: Toâi ñaây laø toâi-tôù Chuùa, xin söï aáy xaûy ra cho toâi nhö lôøi ngöôøi truyeàn” (Lu-ca 1:30-38).

Sau khi nghe lôøi giaûi-nghóa töôøng-taän cuûa thieân-söù, Ma-ri khoâng xin pheùp thieân-söù cho moät thôøi-gian ñeå suy-nghó chín-chaén “ñeà-nghò” cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi.

218

Haàu heát nhöõng ngöôøi suy-nghó chín-chaén veà coâng-vieäc Chuùa giao-phoù seõ töø-choái. Neáu chuùng ta ôû trong tröôøng-hôïp cuûa Ma-ri, chuùng ta seõ suy-nghó:

- Cuoäc hoân-nhaân cuûa mình vôùi Gioâ-seùp tính sao ñaây. Laïy Chuùa, con ñaõ höùa cho anh aáy. Tuy chöa laø vôï-choàng, nhöng con ñaõ thuoäc veà anh aáy. Vieäc troïng-ñaïi theá naøy laøm sao con coù theå quyeát-ñònh. Chuùa oâi, con yeâu-meán Ngaøi, nhöng con cuõng yeâu anh aáy nöõa. Chuùa oâi, Ngaøi chieám-höõu thaân-theå con thì anh aáy seõ ra sao? cuoäc hoân-nhaân cuûa con seõ theå naøo? Chuùa oâi, giaûi-quyeát cho con vieäc naøy tröôùc ñaõ.

- Ñem vieäc naøy baøn-luaän vôùi anh aáy, laøm sao anh aáy tin noåi. Chaéc-chaén anh aáy cho con thay loøng ñoåi daï, möôïn côù Chuùa ñeå khöôùc-töø tình yeâu cuûa anh aáy. Chuùa oâi, con khoå quaù, con chaúng bieát laøm sao? Hay Chuùa choïn ngöôøi khaùc, chöa höùa gaû cho ai thì deã tính hôn.

- “Khoâng choàng maø chöûa”. Ai hieåu ñöôïc cho tình-traïng ñoäc nhaát voâ nhò naøy trong nhaân-theá, maø khoâng keát toäi con nhö nhöõng coâ gaùi traéc-neát khaùc. Ngöôøi keát toäi con ñaàu tieân laø Gioâ-seùp, ngöôøi con yeâu. Chuùa oâi, chæ caàn nhìn neùt maët ñau-khoå, tuûi-nhuïc cuûa anh aáy khi maét anh aáy nhìn caùi eo con naåy-nôû khaùc thöôøng. Chuùa oâi, laøm sao con chòu noåi.

- Laïy Chuùa, con laøm sao ru-ruù trong nhaø chín thaùng möôøi ngaøy, ñeå laøng xoùm khoâng bieát con mang thai ngoaïi hoân. Bieát bao coâ gaùi ñaõ bò neùm ñaù cheát. Thaân con coù leõ cuõng ñeán theá thoâi. Chuùa oâi, con bieát Chuùa coù quyeàn cöùu con nhö Ngaøi ñaõ cöùu ba baïn Heâ-

219

bô-rô vaø Ña-ni-eân. Ba baïn Heâ-bô-rô bò quaêng vaøo loø löûa roài Chuùa môùi ra tay. Ña-ni-eân bò neùm vaøo hang sö-töû roài Chuùa môùi ra tay. Nhöng hoï laø ñaøn oâng, hoï chòu ñöôïc. Con laø con gaùi, chaéc con xæu tröôùc khi ñöôïc Chuùa cöùu. Chuùa oâi, con yeáu-ñuoái quaù.

Ma-ri laø ngöôøi “bieát” suy-nghó vaø bieän-luaän. Nhöng naøng quaû-quyeát khoâng suy-nghó vaø bieän-luaän veà mình. Nhöng “bieát” suy-nghó vaø bieän-luaän veà Ñöùc Chuùa Trôøi.

Coù theå naøng thaàm thöa vôùi Chuùa: - “Laïy Chuùa, Chuùa bieát heát moïi vieäc; Chuùa bieát

raèng toâi yeâu Chuùa” (Giaêng 21:17). Cuoäc ñôøi haïnh-phuùc cuûa con trong hoân-nhaân, danh-giaù ngöôøi con gaùi trong xaõ-hoäi. Chuùa oâi, con baèng loøng “lieàu boû moïi söï ñoù” (Phi-líp 3:8). Coù leõ naøng thaân thöa:

- Laïy Chuùa, Ñaáng Cöùu-Theá caû nhaân-loaïi ñang troâng chôø. Chính con cuõng troâng-chôø Ñaáng Cöùu-Theá ra ñôøi ñeå cöùu con. Caûm-ôn Chuùa ñaõ choïn con trong chöông-trình kyø-dieäu cuûa Ngaøi. Con khoâng bieát ñôøi con seõ ra sao, nhöng con baèng loøng thuaän-phuïc Ngaøi ñeå “yù Cha ñöôïc neân, ôû ñaát nhö trôøi” (Ma-thi-ô 6:10).

Ma-ri yeâu-meán Chuùa heát loøng, Ma-ri tin-caäy Chuùa heát loøng vaø vôùi yù-chí kieân-cöôøng chaáp-nhaän moïi khoù-khaên. Ma-ri thuaän-phuïc yù-chæ Ñöùc Chuùa Trôøi. Naøng khoâng do-döï, chaúng trì-hoaõn, nhoû-nheï thöa vôùi Chuùa: “Toâi ñaây laø toâi-tôù Chuùa, xin söï aáy xaûy ra cho toâi nhö lôøi ngöôøi truyeàn”.

Traûi qua hôn hai ngaøn naêm, bieát bao con caùi Chuùa ñaõ thuaän-phuïc nhö Ma-ri. Khi ñöôïc Chuùa

220

giao-phoù cho baát-cöù coâng-vieäc naøo “thì laäp töùc chaúng baøn vôùi thòt vaø huyeát” (Ga-la-ti 1:16), laø baøn-luaän vôùi chính mình. Chaúng caàn xeùt thaân-phaän mình, chaúng caàn nghó lôïi-haïi do coâng-vieäc ñem tôùi. Thuaän-phuïc thöa vôùi Chuùa: “Coù toâi ñaây, xin haõy sai toâi” (EÂ-sai 6:8). Khoâng thuaän-phuïc trong muø-quaùng, song thuaän-phuïc trong yeâu-thöông, tin-caäy Chuùa vôùi yù-chí maïnh-meõ.

Ñaûng Coäng-saûn caàm-quyeàn treân ñaát nöôùc Vieät-Nam ngaøy nay luoân choáng-ñoái Ñöùc Chuùa Trôøi. Hoãn-haøo tuyeân-boá:

Thaèng Trôøi ñöùng qua moät beân Ñeå cho noâng hoäi ñöùng leân laøm trôøi.

Chuùng duøng moïi thuû-ñoaïn gian-aùc, doái-traù ñeå tieâu-dieät toân-giaùo. Chuùng coi taát caû kinh-saùch cuûa taát caû toân-giaùo khoâng baèng lôøi daïy cuûa caùc laõnh-tuï coäng-saûn. Vôùi Kinh-Thaùnh, chuùng chæ thích nhaát caâu naøy: “Moïi ngöôøi phaûi vaâng-phuïc caùc ñaáng caàm-quyeàn treân mình; vì chaúng coù quyeàn naøo maø khoâng ñeán bôûi Ñöùc Chuùa Trôøi, caùc quyeàn ñeàu bôûi Ñöùc Chuùa Trôøi chæ-ñònh. Cho neân ai choáng cöï quyeàn-pheùp, töùc laø ñoái-ñòch vôùi maïng-lònh Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ laäp; vaø nhöõng keû ñoái-ñòch thì chuoác laáy söï phaùn-xeùt vaøo mình” (Roâ-ma 13:1-2). Moät soá muïc-sö ñöôïc nhaø nöôùc öu-ñaõi cuõng thöôøng duøng caâu Kinh-Thaùnh naøy ñeå chöùng minh söï “vaâng-phuïc” laø phaûi leõ. Nhöng caùc nhaø caàm-quyeàn khoâng daùm chaáp-nhaän keá-tieáp. “Vaû, caùc quan-quyeàn (thuoäc chính-quyeàn) khoâng phaûi ñeå ngöôøi laøm laønh sôï, maø ñeå cho ngöôøi laøm döõ

221

sôï” (caâu 3). Moät cô-caáu cai-trò chæ coù “ngöôøi laøm laønh sôï” thì laøm sao “vaâng-phuïc” ñöôïc. Ñoái vôùi loaïi caàm-quyeàn naøy chæ coù theå noùi nhö “Phi-e-rô vaø caùc söù-ñoà traû lôøi (nhaø caàm-quyeàn) raèng: Thaø vaâng-lôøi Ñöùc Chuùa Trôøi coøn hôn vaâng-lôøi ngöôøi ta” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 5:29).

Treân nguyeân-taéc caên-baûn thuaän-phuïc, chuùng ta khoâng theå tuaân-haønh nhöõng huaán-leänh nghòch vôùi luaân-lyù, tình-nghóa con ngöôøi. Ñoái vôùi Cô-ñoác nhaân thì chaéc-chaén khoâng thuaïân-phuïc nhöõng ñieàu traùi vôùi Kinh-Thaùnh daïy.

Treân nguyeân-taéc caên-baûn thuaän-phuïc, chuùng ta chæ thuaän-phuïc nhöõng ai coù lyù-töôûng caàm-quyeàn ñeå phuïng-söï ngöôøi daân chöù khoâng laïm-duïng ngöôøi daân ñeå möu tìm lôïi-phuùc trong vò-kyû.

Treân nguyeân-taéc caên-baûn thuaän-phuïc, cöù xeùt nghieäm: “Phaøm ñieàu chi chaân-thaät, ñieàu chi ñaùng toân, ñieàu chi coâng-bình, ñieàu chi thanh-saïch, ñieàu chi ñaùng yeâu-chuoäng, ñieàu chi coù tieáng toát, ñieàu chi coù nhaân-ñöùc ñaùng khen, thì anh em phaûi nghó ñeán” (Phi-líp 4:8) thì thuaän-phuïc.

Nhöõng ñieàu chuùng ta thuaän-phuïc, noùi leân taùnh-chaát con ngöôøi cuûa chuùng ta.

Chaám döùt chòu Thua - Baét ñaàu quyeát Thaéng Trong cuoäc ñôøi chaúng ai thua luoân, cuõng chaúng ai

thaéng hoaøi. Nhôù laïi cuoäc chieán Quoác-Coäng cuûa daân toäc mình, beân naøo cuõng tuyeân-truyeàn: “Ñaùnh nhoû thaéng nhoû, ñaùnh lôùn thaéng lôùn” hay “ñaùnh nhoû thua nhoû, ñaùnh lôùn

222

thua lôùn”. Phaàn “thaéng” bao giôø cuõng veà phía mình, phaàn “thua” bao giôø cuõng veà phía ñòch.

Con ngöôøi ta khoâng vaáp-ngaõ, khoâng thua khoâng hoïc khoân ñöôïc. Moãi laàn vaáp-ngaõ, moãi laàn thua laø moät baøi hoïc, moät kinh-nghieäm taïo neân thaønh-coâng naøo ñoù. Neân môùi coù caâu “thaát-baïi laø meï thaønh-coâng” ñeå ñôøi. Nhöng “thaát-baïi laø meï thaønh-coâng” khoâng phaûi laø moät ñònh-lyù. Coù nhieàu ngöôøi thaát-baïi naøy ñeán thaát-baïi khaùc vaãn chöa ñuû yeáu-toá laøm “meï” ñeå saûn-xuaát moät “thaønh-coâng” naøo ñoù. Neáu coù thì cuõng töï an-uûi “khoâng thaønh coâng cuõng thaønh nhaân”.

Caùc nhaø taâm-lyù nhaän thaáy coù ba haïng ngöôøi ñoái-phoù vôùi thaát-baïi.

Haïng thöù nhaát bò thaát-baïi giaùng cho moät ñoøn laø quïy luoân, “tröôït voû döa thaáy voû döøa cuõng sôï”. Bò caùi thaát-baïi aùm-aûnh suoát cuoäc ñôøi, ñaõ ngaõ laø naèm luoân, khieáp-nhöôïc naèm chôø cheát ruõ, ñoå toäi cho trôøi ñaát, cho soá meänh.

Haïng thöù hai bò thaát-baïi giaùng cho moät ñoøn laø quïy, nhöng nhôø baàu nhieät huyeát ñöùng leân, “thua keo naøy baøy keo khaùc” lieàn. Vaø caùi “keo khaùc” naøy thöôøng nho-nhoû vôùi “giaác moäng con”. Haïng ngöôøi naøy khoâng chòu nhìn vaøo thaát-baïi maø phaân-tích, ñeå ñi ñeán keát-luaän tìm ra nguyeân-nhaân thaát-baïi. Haïng ngöôøi höõu duõng voâ möu.

Haïng thöù ba bò thaát-baïi giaùng cho moät ñoøn laø quïy, nhöng nhôø baàu nhieät huyeát ñöùng leân, nhìn vaøo

223

thaát-baïi, löôïng-ñònh thôøi-theá, thôøi-ñieåm coù thuaän hay chöa phaûi luùc - “thieân thôøi, ñòa lôïi, nhaân hoøa”.

Ñieàu-chænh baûn-thaân, bieát ñaâu nhaän ra mình: “thaáy ngöôøi ñaøo khoai, vaùc mai chaïy quaáy” neân thaát-baïi. Chuùng ta deã nhaän “nhaân voâ thaäp toaøn”, nhöng nhaän ra choã khoâng toaøn, choã khieám-khuyeát, choã loãi-laàm cuûa mình khoâng deã. Thaát-baïi lôùn nhaát laø che-daáu thaát-baïi vì loãi-laàm cuûa mình. Chæ coù nhöõng ngöôøi duõng-caûm môùi nhaän ra sai-laàm cuûa mình.

Kieåm-ñieåm keá-hoaïch, bieát ñaâu thaát-baïi chæ vì “sai moät ly ñi moät daëm”. Nhaän ra caùi “sai moät ly” hoaøn-chænh laø coù cô thaønh-coâng.

Toång-keát kinh-nghieäm treân laøm “meï” ñeå xuaát chinh “thaønh-coâng”. Haïng ngöôøi naøy ñöôïc keå laø ngöôøi coù trí-duõng, thì nhöõng böôùc “thaát-baïi” daãn ñeán “thaønh-coâng” khoâng xa maáy.

Laï laém, coù ngöôøi thaønh-coâng, thaéng lôùn ôû moät laõnh-vöïc naøo ñoù, roài, chui vaøo “thaùp ngaø”, töï ñaïi, kieâu-caêng an-nghæ, khoâng daùm laøm gì nöõa vì sôï thaát-baïi naøo ñoù phaù vôõ caùi haøo-quang thaønh-coâng mình ñang coù. Ñaây cuõng laø caùch chaáp nhaän “thua” vôùi chính mình.

Böôùc vaøo laõnh-vöïc taâm-hoàn vaø taâm-linh chuùng ta laïi deã-daøng chaáp nhaän chòu thua. Nhaát laø chòu thua baûn ngaõ, chòu thua nhöõng thöù baát chính loâi cuoán: “AÁy laø gian-daâm, oâ-ueá, luoâng-tuoàng, thôø hình-töôïng, thuø-oaùn, tranh-ñaáu, ghen-gheùt, buoàn-giaän, caõi-laãy, baát-bình, beø-ñaûng, ganh-goå, say-söa, meâ aên-uoáng, cuøng

224

caùc söï khaùc gioáng nhö vaäy” (Ga-la-ti 5:20-21). Chuùng ta thua daøi-daøi daàu nhieät-taâm chuùng ta coù thöøa, vaø trí phaùn-ñoaùn cuûa ta cuõng khoâng teä. Phao-loâ, moät nhaø tri-thöùc, ñaïo-ñöùc vôùi caû caùi duõng maø vaãn thua. Phao-loâ ñaõ thuù nhaän caùi thua cuûa mình, ñöôïc ghi trong Roâ-ma 7:19, 21 nhö vaày: “Vì toâi khoâng laøm ñieàu laønh mình muoán, nhöng laøm ñieàu döõ mình khoâng muoán” - Thua. “Khi toâi muoán laøm ñieàu laønh, thì ñieàu döõ dính-daáp theo toâi” - Thua.

Chuùng ta thua rieát neân ñaønh chaáp nhaän thua luoân vaø buoâng troâi cuoäc ñôøi mình trong toäi-loãi. Laâu-laâu tham-döï nhöõng khoùa Tónh-Taâm, soáng “trong-saïch” vaøi ngaøy hay moät tuaàn ôû moät nôi vaéng-veû naøo ñoù ñeå coù caûm-töôûng “thaéng” hoùa-trang. Trôû veà vôùi cuoäc soáng bình-thöôøng laïi thua tieáp. Phao-loâ ñaõ nhaän-ñònh caùi thua, ñaõ coá-gaéng ñieàu chænh baûn thaân vaãn thua, ñaõ thay ñoåi chieán-thuaät, chieán-löôïc vaãn thua. Thua ñaäm, thua ñau-ñôùn phaûi thoát leân lôøi ñau-thöông: “Khoán-naïn cho toâi! Ai seõ cöùu toâi thoaùt khoûi thaân-theå hay cheát naøy” (Roâ-ma 7:24). Phaûi chaám-döùt thua. Coøn thua, coøn “khoán-naïn”. Nhöng “ai seõ cöùu toâi” khoûi caùi thua naøy? Khoâng bieát quyù vò ñaõ coù “ai” chöa, nhöng Phao-loâ vaø Cô-ñoác nhaân chaân-chính ñaõ coù “ai” ñoù roài. Phao-loâ ñaõ heát thua vaø caûm-taï “ai” ñoù nhö vaày: “Caûm-taï Ñöùc Chuùa Trôøi, nhôø Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ, laø Chuùa chuùng ta” (Roâ-ma 7:25). Chaúng nhöõng heát thua maø coøn thaéng. “Song taï-ôn Ñöùc Chuùa Trôøi, Ngaøi laøm cho chuùng ta ñöôïc thaéng trong Ñaáng Christ luoân-luoân” (II Coâ-rinh-toâ 2:14).

225

Cô-ñoác nhaân khoâng töï mình thaéng. Cô-ñoác nhaân vaãn thua daøi-daøi neáu khoâng bieát “nhôø Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ, laø Chuùa chuùng ta”.

Taát caû Cô-ñoác nhaân chaân-chính ñeàu coù Chuùa Jeâsus ngöï trong loøng. Nhieàu luùc chuùng ta chaúng nhöõng khoâng muoán “nhôø” Ngaøi, laïi muoán Ngaøi ñi choã khaùc ñeå chuùng ta thua cho ñaõ.

Coù chaøng Cô-ñoác nhaân bò thaèng baïn xuùc-phaïm naëng-neà. Côn noùng noåi leân, chaøng thaàm nguyeän: Laïy Chuùa, con bieát Chuùa ñang nhìn con, bieát loøng con giaän côõ naøo. Xin Chuùa ngoaûnh maët laøm ngô ñeå con cho thaèng naøy moät baøi hoïc. Theá laø chaøng thua.

Neáu chaøng nhôù lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Ví baèng anh em ñöông côn giaän, thì chôù phaïm toäi” (EÂ-pheâ-soâ 4:26), vaø caàu xin Chuùa, “nhôø” Chuùa giuùp chaøng thöïc-thi lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Haõy ôû vôùi nhau caùch nhaân-töø, ñaày-daãy loøng thöông-xoùt, tha-thöù nhau nhö Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ tha-thöù anh em trong Ñaáng Christ vaäy” (EÂ-pheâ-soâ 4:32). Theá laø chaøng thaêéng. Côn giaän lui ñi nhöôøng choã cho söï “thöông-xoùt” vaø “tha-thöù”.

Coù moät nöõ Cô-ñoác nhaân heát söùc noùng naûy. Döôøng nhö trong baø chöùa saün moät hoûa-dieäm sôn. Moät chuyeän böïc mình nhoû cuõng khieán baø coù theå böøng-böøng noåi giaän. Nhieàu laàn baø ñaõ laøm “caùi saûy naûy caùi ung”. Baø khoâng sao thaéng noåi côn giaän. Moät ngaøy kia, baø caûm thaáy taùnh noùng giaän kinh-nieân cuûa baø quaû laø tai-haïi. Chaúng nhöõng theá thoâi, Danh Chuùa bò nhaïo-baùng qua ñôøi soáng moät nöõ Cô-ñoác nhaân “chaèng löûa”.

226

Baø quyeát ñònh phaûi thaéng söï noùng giaän ñang haønh baø. Baø ñeán thöa vôùi Muïc-sö:

- Thöa Muïc-sö, toâi laø ngöôøi coù taùnh noùng giaän, moät chuùt böïc mình toâi cuõng deã noåi giaän. Toâi ñaõ töï nhuû bao laàn: Giaän chi cho meät, giaän ñeán phaùt ñieân laø ngu daïi, theá maø laàn naøo toâi cuõng thaát baïi. Chuùa Jeâsus nhu-mì, nhôn-töø, nhòn-nhuïc. Toâi muoán trôû neân gioáng nhö Chuùa. Xin Muïc-sö caàu-nguyeän cho toâi thaéng ñöôïc taùnh noùng giaän, vaø coù loøng nhòn-nhuïc nhö Chuùa Jeâsus. Muïc-sö beøn caàu-nguyeän cho baø.

- Laïy Ñöùc Chuùa Trôøi, xin ñoå hoaïn-naïn xuoáng cho baø naøy. Baø lieàn trôïn maét, caét ñöùt lôøi caàu-nguyeän cuûa Muïc-sö baèng moät lôøi noùi nhö heùt vaøo tai.

- Toâi xin Muïc-sö caàu-nguyeän Chuùa cho toâi nhòn-nhuïc, sao Muïc-sö laïi caàu-nguyeän xin Chuùa ñoå hoaïn-naïn xuoáng cho toâi? Muïc-sö ñieàm-tónh traû lôøi:

- Thöa baø, Kinh-Thaùnh daïy: “Hoaïn-naïn sanh ra nhòn-nhuïc” (Roâ-ma 5:3). Baø muoán nhòn-nhuïc maø traùnh hoaïn-naïn sao ñöôïc.

Muoán thaéng phaûi traû moät giaù naøo chöù. Caùi thaéng cuûa ngöôøi Cô-ñoác coù khi chæ moät mình

mình bieát. Nhìn vaøo ñaày-tôù trung-thaønh cuûa Chuùa, ngöôøi ta thaáy Phao-loâ “ngu-daïi ... yeáu-ñuoái ... khinh-heøn ... chòu ñoùi khaùt, traàn mình, bò ngöôøi ta vaû treân maët, löu-ñaøy raøy ñaây mai ñoù ... laøm vieäc khoù-nhoïc ... bò ruûa-saû ... bò baét-bôù ... bò vu-oan ... chuùng toâi gioáng nhö raùc-reán cuûa theá-gian, caën-baõ cuûa loaøi ngöôøi cho ñeán ngaøy nay” (I Coâ-rinh-toâ 4:10-13) thì roõ-raøng thua quaù, chôù thaéng gì. AÁy theá maø thaéng ñaáy. Thaéng

227

ôû caùi theá vaãn coøn coù theå “chuùc-phöôùc ... khuyeân doã” ñeå baày con cuûa Chuùa “ñöôïc khoân-ngoan ... maïnh-meõ ... quí-troïng”.

Laâu naêm veà tröôùc, toâi ñöôïc môøi giaûng boài-linh ôû moät soá Hoäi-Thaùnh trong vuøng Washington D. C. Toâi ñaõ gaëp moät con caùi Chuùa, nguyeân laø Trung-taù Thuûy-quaân-luïc-chieán. Töø ngaøy oâng trôû neân con-caùi Chuùa, oâng chuyeân ñoïc Kinh-Thaùnh vaø raát thích caùc saùch cuûa toâi vieát. OÂng taâm-söï vôùi toâi veà tình yeâu ñoái vôùi vôï:

- Toâi hoïc taäp yeâu vôï theo lôøi Kinh-Thaùnh daïy maø Muïc-sö ñaõ luaän trong saùch Xaây-Döïng Gia-Ñình Haïnh-Phuùc ôû muïc Cai-Trò vôùi Luaät Yeâu-Thöông theo I Coâ-rinh-toâ 13:4-7. Boä luaät yeâu-Thöông goàm coù 15 ñieàu. Laøm choàng phaûi thoâng-suoát 15 ñieàu luaät, vaø duøng ñeå “cai-trò” vôï. Luaät Yeâu-thöông khôûi ñaàu laø “nhòn-nhuïc” vaø luaät cuoái cuøng cuûa Yeâu-thöông laø “nín chòu moïi söï”. Hai luaät naøy keå nhö khoù nhaát, theá maø toâi ñaõ thöïc-thi ñöôïc. Toâi ñaõ nhôø Chuùa thaéng moät caùch deã-daøng. Theá maø vôï toâi döôøng nhö khoâng hieåu caùi thaéng cuûa toâi, laïi cho toâi “heøn”.

- OÂng caûm thaáy theá naøo? - Toâi cöôøi thoâi, mình laøm ñöôïc lôøi Chuùa daïy laø

vui roài. Hi-voïng ngaøy naøo ñoù vôï toâi seõ hieåu. Vaø khi baø aáy hieåu ñöôïc theå naøo toâi yeâu baø theo caùch Chuùa daïy, chaéc baø seõ gaén “huy chöông” cho toâi quaù.

Mong raèng, chuùng ta chaám-döùt thua vaø baét ñaàu thaéng theo yù Chuùa trong cuoäc soáng.

228

Nhaø thô Töôøng-Löu treân ñöôøng ñôøi caûm thaáy mình thöôøng thua - thaát-baïi, nhöng cuoái cuøng cuoäc ñôøi cuõng chaéc thaéng vì nhôø coù Ñöùc Thaùnh-Linh ngöï trong loøng.

TRAÉNG TAY Tính tôùi tính lui thaát-baïi hoaøi Caû ñôøi chaúng coù moät laàn may Soá mình laø soá long-ñong thaät Tay traéng, bao giôø cuõng traéng tay.

Tay traéng neân caøng tính ñöôøng xoay Nôï ñôøi phaûi traû, chaúng heà vay Daãu coù beà gì mình vaãn vaäy Vaãn laø moät gaõ traéng hai tay.

Hai tay traéng heát, theá maø hay Coù lôõ thua ö! moät vaùn baøi Thaát-baïi keo naøy, baøy keo khaùc Daãu cho thua caû cuoäc ñôøi naøy.

Chung cuoäc nhö nhau ... chieác quan-taøi Ngöôøi ñöôïc ngöôøi thua cuõng traéng tay! Ñi ... nhôù ñem theo tôø “aán-chöùng” * Raèng ta khoâng thuoäc theá gian naøy. Töôøng-Löu * EÂ-pheâ-soâ 1:13

229

Chöông IV

SOÁNG VÔÙI NIEÀM TIN

(Live with belief)

230

231

MÌNH TIN MÌNH

aát caû sinh-vaät trong traàn gian chæ coù con ngöôøi coù nieàm tin. Nieàm tin phaùt xuaát töø taâm-hoàn vaø taâm linh. Nieàm tin khoù phaân-

ñònh chính xaùc, nhöng noù taïo ra söùc maïnh ñeå con ngöôøi chòu-ñöïng, noù cho naêng-löïc ñeå con ngöôøi vöôn leân, noù phaùt yù-nghóa ôû nhöõng giôø phuùt sanh-ñoäng trong cuoäc soáng. Ngaïn ngöõ Taây Ban Nha coù caâu: “Ngöôøi maát nieàm tin thì khoâng coøn gì ñeå maát nöõa”. Maát nieàm tin keå nhö maát taát caû yù-nghóa cuøng laïc-thuù cuûa cuoäc ñôøi.

Maát nieàm tin chæ vì nghi-ngôø. ÔÛ ñôøi ai hoïc ñöôïc chöõ ngôø neân phaûi coù thaùi-ñoä nghi. Thaùi-ñoä chôø xem (wait and see) laø haønh-ñoäng caån-troïng, khoân-ngoan, deø-daët. Nghi-ngôø cuõng laø haønh-ñoäng khoå taâm khoå trí. Muoán tin raèng theá maø khoâng daùm tin . “Nöûa tin raèng ñuùng, nöûa ngôø raèng khoâng”. Muoán tin raèng chaéc maø khoâng daùm chaéc. Phaûi ñaët ra giaû-thieát, roài tìm nghieäm-chöùng vaø chôø thôøi-gian traû lôøi. Ñeán khi naém vöõng ñöôïc söï-kieän, caùi ngôø ñaõ heát, caùi nghi khoâng coøn thì laém khi cô-hoäi ñaõ qua, dòp-tieän ñaõ maát. Ta laïi hoái-tieác, töï-traùch sao laïi ña nghi.

Nhöng giöõa xaõ-hoäi chaân-giaû laãn-loän, thöïc chaát toài-teä ñeàu ñöôïc maøu-meø hoùa. Ngaønh quaûng-caùo ñang laø ngaønh phaùt-trieån baäc nhaát trong thöông-tröôøng vaø cô-quan tuyeân-truyeàn vaãn ñaéc-duïng trong chính-tröôøng. Thì sao khoâng nghi vaø laïi caøng nghi

T

232

hôn khi coù ñöôïc moät laàn tin laàm. Con chim bò cung thaáy caây cong cuõng sôï. Ñaïp voû döa thaáy voû döøa cuõng traùnh. Vaø nhieàu luùc chuùng ta laïi hoái-tieác töï traùch sao laïi nghi oan.

Naøo ñaõ heát ñaâu, ta laïi nghi-ngôø caû chính ta nöõa. Nhaø thoâng-thaùi J. Michel cho raèng: “Khoân-ngoan chính laø bieát nghi-ngôø söï khoân-ngoan cuûa mình”.

Anh caùn-boä coäng-saûn ñaët ñöùa con 7 tuoåi ñöùng treân bôø töôøng cao roài baûo con nhaûy xuoáng. Ñöùa beù sôï laém, noùi vôùi boá:

- Con khoâng nhaûy ñaâu, con sôï laém. Ngöôøi boá noùi: - Con ñöøng sôï, cöù nhaûy ñi, boá seõ chuïp laáy con, boá

khoâng ñeå con bò ñau ñaâu. Ñöùa con laéc ñaàu, con sôï laém, nhôõ boá chuïp huït thì sao?

- Con khôø quaù, boá lôùn theá naøy laøm sao boá chuïp huït ñöôïc. Boá thöông con laém, laøm sao boá ñeå con ñau ñöôïc. Haõy tin-töôûng boá, nhaûy xuoáng ñi.

Caäu con nhaûy xuoáng, ngöôøi boá ñöùng yeân, caäu con teù nhaøo khoùc loùc, ngoù boá. Ngöôøi boá noùi:

- Ñaây laø baøi hoïc boá daïy, con phaûi nhôù suoát ñôøi. Ñöøng bao giôø tin ai caû. Ngay caû boá cuõng ñöøng coù tin.

Thaûm-caûnh naøo hôn khi vôï choàng khoâng coøn tin nhau, cha-meï con-caùi khoâng coøn tin nhau, anh chò em trong nhaø khoâng coøn tin nhau, trong baïn-beø thaân-thích chaúng ai tin ai. Moãi ngöôøi cöù theo phöông-chaâm: “thaø nghi laàm coøn hôn tin nhaàm” thì coøn gì laïc-thuù treân ñôøi. Vaäy haõy tìm laïi nieàm tin vaø soáng vôùi nieàm tin.

233

ÔÛ phaàn Soáng Vôùi Mình toâi ñaõ luaän toång-quaùt veà

Töï tin trong phaàn Chaêm-soùc vaø trau-doài. ÔÛ phaàn naøy, chuùng ta cuøng nhau suy-gaãm tìm laïi nieàm tin nôi mình.

Ñöôøng ñôøi chuùng ta ñi mong sao baèng phaúng, roäng-raõi, ñaày caûnh laï maét haáp-daãn xung quanh. May-maén coù ñöôïc vaøi chaëng ñöôøng ngaén-nguûi nhö vaäy, coøn laïi laø gaäp-gheành, traéc-trôû, gian-nguy vaø buoàn-thaûm. Chuùng ta coù taâm-traïng “chaúng leõ ta ñaây maõi theá naøy” vôùi hi-voïng coù moät cuoäc ñoåi ñôøi naøo ñoù ñöa ta vaøo con ñöôøng mô-öôùc. Mô-öôùc raát caàn, nhöng phaûi baét ñaàu tìm laïi nieàm tin nôi mình baèng suy-nghó.

Suy-nghó - Toâi ñaõ vieát vaø xuaát-baûn cuoán Nghó Sao Soáng Vaäy phaùt-haønh vaøo thaùng 3 naêm 2006.

Trong nghòch-caûnh moãi ngöôøi öùng-phoù caùch khaùc nhau. Söï öùng-phoù do suy-nghó trong nieàm tin maø coù. Deã nhaát laø tin vaøo soá-maïng vaø khoâng caàn suy-nghó nhieàu ... “thöû xem Con Taïo xoay vaàn ñeán ñaâu”. Neáu coù suy-nghó thì ... ñoå loãi cho hoaøn-caûnh, cho ngöôøi khaùc hay töï xeáp mình vaøo haïng ngöôøi thieáu may-maén. Suy-nghó nhö vaäy, coøn chuùt söùc-löïc cuõng tieâu-tan vaø thaáy ngay ñöôøng cuït tröôùc maét.

Thaät ra nhöõng khoù-khaên, traéc-trôû trong cuoäc soáng chæ coù möôøi phaàn traêm, coøn chín möôi chin phaàn traêm do chuùng ta laøm cho noù teä-haïi hôn.

234

Moät coâ gaùi bò meï boû ñi luùc 7 tuoåi, coâ soáng vôùi cha. Laï moät ñieàu, coâ naøy hoïc raát khaù vaø raát sinh-ñoäng trong coâng-vieäc, khieán ngöôøi ta ngaïc-nhieân. Coâ tieát-loä ñieàu cha coâ noùi ngay sau khi meï boû ñi khieán coâ suy-nghó. Cha noùi vôùi coâ:

- Meï boû ñi, cha bieát con buoàn laém vaø con bieát cha buoàn laém. Chaéc meï cuõng buoàn laém. Cha bôùt buoàn vì coù con vaø cha tin chaéc con bôùt buoàn vì coøn coù cha. Cha seõ laøm taát caû moïi söï cho con vui. Vaø coâ noùi:

- Con cuõng vaäy, con seõ laøm taát caû moïi söï ñeå cha vui.

Caû hai cha con cöù suy-nghó laøm vui loøng nhau vaø söï buoàn vôi laàn vaø bieán maát. Nieàm tin laïi ñeán nôi cha con. Moãi ngöôøi ñeàu tin mình laø nieàm vui cuûa ngöôøi mình yeâu meán.

Suy-nghó laø tính-toaùn gaét-gao, caân-nhaéc kyõ-löôõng veà nhöõng vaán-ñeà thieát-yeáu vaø choïn cho mình moät thaùi ñoä soáng, moät nguyeân-taéc soáng.

Soáng trong xaõ-hoäi, chuùng ta phaûi tuaân-giöõ moät soá luaät-leä, phong-tuïc, taäp quaùn noùi chung laø vaên-hoùa. Song moãi ngöôøi coù nguyeân-taéc soáng cuûa chính mình.

Caùi nguyeân-taéc soáng thöôøng ñöôïc ñuùc-keát töø kinh-nghieäm soáng cuûa nhieàu ngöôøi maø ngöôøi ta goïi chung laø Thuaät Xöû Theá. Moãi ngöôøi quyeát-ñònh “thuaät” rieâng hay baét-chöôùc “thuaät” cuûa ngöôøi khaùc.

Ca-dao ta coù caâu “aên thì deã, ôû thì khoù”. Chính caùi “khoù” naøy maø chuùng ta chaáp-nhaän moät nguyeân-taéc

235

soáng ñeå bieåu-loä nhaân-caùch, öùng-xöû phaûi leõ, tinh-teá vaø coù moät ñònh-höôùng ñeå taïo neân neáp soáng toát ñeïp vôùi mình vaø vôùi ngöôøi.

Nguyeân-taéc soáng cuûa Phao-loâ nhö vaày: “Toâi ñaõi thaân-theå toâi caùch nghieâm khaéc, baét noù phaûi phuïc” (I Coâ-rinh-toâ 9:27). Nguyeân-taéc soáng naøy khoâng deã, nhöng neáu chuùng ta chòu nguyeân-taéc naøy thì ñôøi soáng haún toát-ñeïp.

Haõy baét ñaàu “ñaõi thaân-theå toâi” baèng nhöõng thoùi quen toát (good habits). Khoâng moät ngöôøi naøo sanh ra laø coù thoùi quen toát hay xaáu. Thoùi quen ñöôïc moâi-tröôøng taïo-döïng - “gaàn möïc thì ñen, gaàn ñeøn thì saùng”, hay töï mình taïo ra. Thoùi-quen ñöôïc hình thaønh khi ta quyeát ñònh laäp ñi laäp laïi tö-töôûng hay haønh-ñoäng.

Vôï choàng oâng Ba, hai vôï choàng coù hai nguyeân-taéc soáng khaùc nhau. Nguyeân-taéc soáng cuûa oâng Ba - “Caån taéc voâ öu” - vieäc gì cuõng phaûi caån-thaän thì khoâng coøn sôï gì caû. Giao-tieáp vôùi ai oâng cuõng ñeà phoøng vaø “ñaùnh hôi” xem coù ñieàu gì xaáu trong ñoù chaêng. Coøn baø Ba coù nguyeân-taéc soáng quyeát-ñònh tìm nhöõng ñieàu toát nôi ngöôøi mình quen bieát, baø cho raèng chính nhöõng caùi toát cuûa ngöôøi khieán ta caûm-meán vaø deã gaàn-guõi hoï hôn. Baø taäp rieát thaønh thoùi quen, nhìn ai cuõng thaáy hoï toát ôû moät ñieåm naøo ñoù. OÂng choàng böïc khoâng ít veà thoùi quen naøy cuûa vôï. Ai cuõng toát, ai cuõng toát caû. Coù laàn oâng noùi vôùi vôï:

- Vôùi baø thì Sa-tan chaéc cuõng coù ñieåm toát. Baø vôï cöôøi ñaùp:

236

- Ñuùng ñoù anh ôi. Ñieåm toát cuûa Sa-tan laø kieân-trì, noù caùm-doã ai ít khi noù boû cuoäc.

Phao-loâ ôû trong tuø maø baïn-beø, ngöôøi thaân vaø caû con-caùi Chuùa ôû Phi-líp laø nôi Phao-loâ ñaõ chaêm-soùc, gaây-döïng hoï trong ôn Chuùa, chaúng ai vaøo thaêm vieáng vaø tieáp-teá cho Phao-loâ. Theá maø Phao-loâ vieát thö thaêm hoï, khoâng traùch hoï queân Phao-loâ, Phao-loâ baøy toû taám loøng vui-möøng vì bieát loøng toát cuûa anh em vaãn muoán tieáp-teá cho Phao-loâ, nhöng khoâng coù dòp-tieän. “Anh em laïi lo töôûng veà toâi laàn nöõa; anh em vaãn töôûng ñeán ñieàu ñoù laém, nhöng khoâng coù dòp-tieän” (Phi-líp 4:10).

Chuùng ta muoán taäp nhöõng thoùi quen toát. Haõy baét ñaàu suy-nghó, “phaøm ñieàu chi chaân-thaät, ñieàu chi ñaùng toân, ñieàu chi coâng-bình, ñieàu chi thanh-saïch, ñieàu chi ñaùng yeâu-chuoäng, ñieàu chi coù tieáng toát, ñieàu chi coù nhaân-ñöùc ñaùng khen, thì anh em phaûi nghó ñeán” (Phi-líp 4:8). “Nghó ñeán” vaø taäp laø thaønh thoùi quen toát, laø mình tin mình.

Nieàm tin - Nhöõng ngöôøi tin nôi mình vaãn caûm-nhaän caàn coù moät nieàm tin naøo ñoù ngoaøi mình ñeå tin-caäy.

Pascal noùi: “Con ngöôøi laø caây-saäy coù tö-töôûng”. Caùi tö-töôûng, caùi yù-chí ñaõ laøm cho con ngöôøi voán coù moät thaân-xaùc yeáu-ñuoái ñaõ trôû neân maïnh-meõ voâ cuøng.

Con ngöôøi khoâng theå soáng hoàn-nhieân, thanh-thaûng nhö caây-coû, chim-muoâng. Khoâng coù sinh-vaät naøo ñöôïc trau-luyeän trong söï tranh-ñaáu nhö con ngöôøi. Chaúng coù sinh-vaät naøo yù-thöùc ñöôïc söï thaønh-

237

coâng hay thaát-baïi cuûa cuoäc ñôøi mình, ngoaïi tröø con ngöôøi. Cuõng chaúng coù sinh-vaät naøo cho ñoàng loaïi laø ngu hay khoân hôn mình, ngoaïi tröø con ngöôøi. Con ngöôøi coù tö-töôûng vaø con ngöôøi töï ñaøy-aûi mình. Con ngöôøi coù tö-töôûng, neân chæ caûm thaáy giaù-trò khi tìm thaáy ñöôïc caùi gì nôi mình “hôn ngöôøi”. Con ngöôøi coù tö-töôûng, neân chæ caûm thaáy thaät huøng-duõng khi tìm thaáy caùi gì nôi mình hôn ... mình ngaøy hoâm qua.

Moät trong nhöõng bí-quyeát thaønh-coâng ôû ñôøi laø phaûi bieát ngöôùc maët, khoâng töï-ti, nhöng töï-tin daán böôùc tröôùc moïi trôû-ngaïi khoù-khaên. Nguyeãn-baù-Hoïc ñaõ noùi moät caâu ñeå ñôøi: “Ñöôøng ñi khoù, khoâng khoù vì ngaên soâng caùch nuùi, nhöng khoù vì loøng ngöôøi ngaïi nuùi e soâng”. Moät coâ beù xinh-ñeïp trong moät tai naïn ñaõ ñeå laïi moät veát seïo khaù lôùn töø traùn xuoáng ñeán nöûa maù beân traùi treân khuoân maët khaû aùi, vôùi con maét beân traùi bò hö phaûi theá vaøo ñoù baèng moät con maét giaû. Töø ñoù, coâ baét ñaàu cuùi ñaàu moãi laàn böôùc ra ngoaøi, muoán “giaáu maët” tröôùc nhöõng caëp maét toø-moø. Meï coâ raát aùi ngaïi, lo-laéng cho ñôøi coâ. Chaúng leõ moät veát seïo vôùi con maét hö maø ñaønh choân vuøi ñôøi mình. Moät hoâm, meï coâ ngoài beân coâ noùi moät caùch chaäm-raõi:

- Con ôi, haõy ngöôùc maët leân, haõy nhìn thaúng vaøo cuoäc ñôøi. Nôi con coøn coù nhieàu caùi ñeïp, nhaát laø caùi ñeïp trong taâm-hoàn cuûa con. Haõy cho moïi ngöôøi thaáy caùi ñeïp con ñang coù. Haõy cho moïi ngöôøi thaáy caùi ñeïp aån sau veát seïo cuûa con.

238

Lôøi noùi cuûa meï giuùp coâ ngaång ñaàu, tin-töôûng vaøo nhöõng caùi ñeïp, caùi duyeân-daùng töø taâm-hoàn. Sau ñoù coâ ñaõ gaëp ñöôïc ngöôøi yeâu coâ. Ngöôøi yeâu coâ ñaõ thì thaàm beân tai tröôùc khi caàu-hoân:

- Em raát ñeïp, caû taâm-hoàn laãn theå-xaùc. Anh yeâu em vaø muoán cöôùi em laøm vôï.

Baø meï ñaõ bieát giuùp coâ gaùi yeâu-quí cuûa mình vöôït qua nhöõng khoù-khaên, baát-traéc trong cuoäc ñôøi. Coâ gaùi ñaõ tin vaøo lôøi meï vaø bieát ngöôùc maët vôùi ñôøi.

Con ngöôøi ñau-khoå, Ñöùc Phaät ñaõ giuùp cho con ngöôøi bieát caùch vöôït khoå-ñau, töï tin treân ñöôøng giaûi-thoaùt: “Caùc con haõy coá tìm ôû döôùi theá naøy, aùnh-saùng vaø nöông-töïa ôû chính con, vaø khoâng ôû choã naøo khaùc nöõa. Baát cöù tì-khöu naøo, hieän taïi hay ngaøy mai khi ta khoâng coøn nöõa, neáu bieát tìm ôû mình chôù khoâng tìm ôû choã khaùc aùnh-saùng vaø nöông-töïa, nhöõng tì-khöu say-meâ vaø tieán-boä ñoù, seõ ñöôïc goïi laø Ñaáng Toái-Cao”. Khoâng bieá t trong nieàm tin naøy, ñaõ coù quyù vò naøo caûm-nhaän mình ñaõ ñöôïc “giaûi-thoaùt” vaø laø “Ñaáng Toái-Cao” chöa?

Chuùng ta caàn bieát ngöôùc maët vôùi ñôøi, nhöng vôùi Cô-ñoác nhaân, chuùng toâi coøn phaûi bieát cuùi ñaàu tröôùc Ñöùc Chuùa Trôøi, ñeå loøng tin-caäy Ñöùc Chuùa Trôøi.

Ngöôøi coù loøng tin-caäy Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng phaûi laø ngöôøi khoâng coù yù-chí hay töï tin, maø laø ngöôøi bieát roõ naêng-löïc mình, coù söï khoân-ngoan nhaän-thöùc roõ nhöõng khoù-khaên caàn phaûi ñöông ñaàu, öôùc-löôïng ñöôïc nhöõng naëng-neà caàn phaûi gaùnh-vaùc. Coù söï lo-laéng chính-xaùc, coù söï sôï-haõi phaûi leõ. Vì yù-ñònh Chuùa

239

toû ra: “Ta seõ toû cho ngöôi bieát vieäc lôùn vaø khoù, laø nhöõng vieäc ngöôi chöa töøng bieát” (Gieâ-reâ-mi 33:3).

Theá roài, ngöôøi coù loøng tin-caäy Chuùa quyeát laøm troïn yù-chæ Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ toû ra. Ngöôøi coù loøng tin-caäy Chuùa, luoân tin-töôûng nôi mình laø ngöôøi ñöôïc Chuùa duøng.

Ngöôøi tin-töôûng nôi mình vaø coù nieàm tin ñeàu coù mô-öôùc.

Mô-öôùc - Taûn-Ñaø Nguyeãn-khaéc-Hieáu ñaõ vieát hai cuoán tieåu-thuyeát Giaác Moäng Lôùn, Giaác Moäng Con. Chöa ñuû, oâng coøn mô-öôùc ñöôïc laøm thaèng Cuoäi.

Ñeâm khuya buoàn laém chò Haèng ôi! Traàn-theá em nay chaùn nöõa roài. Cung Queá coù ai ngoài ñoù chöûa? Caønh ña xin chò nhaéc leân chôi. Coù baàu, coù baïn, can chi tuûi; Cuøng gioù, cuøng maây, theá cuõng vui. Roài cöù moãi naêm raèm thaùng taùm, Töïa nhau troâng xuoáng theá-gian cöôøi.

Taát caû nhöõng mô-öôùc ñaït ñöôïc ít nhaát phaûi: Coù moät muïc-tieâu cuï-theå cuøng moät khaùt-voïng thöïc-söï. Caâu chuyeän nguï-ngoân sau ñaây coù theå giuùp ta suy-nghó vaø laøm saùng toû caùi muïc-tieâu cuï-theå cuøng moät khaùt-voïng thöïc-söï.

Ca-dao mình coù caâu “mua vaøng thì loã, mua thoå thì lôøi”, neân chaøng mô-öôùc coù ñöôïc khu ñaát meânh-moâng. Nhöng tieàn baïc ñaâu maø mua. May sao vò thaàn hieän ra vaø cho chaøng bieát thaàn coù quyeàn ban cho chaøng

240

ñaát theo mô-öôùc cuûa chaøng, vôùi ñieàu-kieän: Saùng mai, khi maët trôøi moïc, chaøng seõ chaïy töø ñoâng sang taây, ñeán tröa, chaøng chaïy töø baéc xuoáng nam, ñoù laø dieän-tích ñaát thaàn ban cho chaøng. Chaøng raát möøng-rôõ, öôùc-mô seõ thaønh ngay trong ngaøy mai.

Saùng sôùm chaøng baét ñaàu chaïy thaät löïc ñeå coù chieàu daøi khu ñaát. Ñeán tröa, chaøng chaïy tieáp theo chieàu ngang. Moãi böôùc chaân chaøng chaïy, soá ñaát sôû-höõu taêng nhanh gaáp boäi. Chaøng ñaõ thaám meät, nhöng vaãn coá böôùc, moãi böôùc chaân, “moät taác ñaát laø moät taác vaøng”, coøn söùc, coøn böôùc vaø cuoái cuøng chaøng kieät söùc, ngaõ xuoáng vaø ñaát chaøng sôû höõu ñöôïc moät beà hai thöôùc, moät beà moät thöôùc ñuû cho thaân-xaùc chaøng an-nghæ sau moät ngaøy mô-öôùc.

Caùi muïc-tieâu cuï-theå cuøng moät khaùt-voïng thöïc-söï cuûa chaøng khoâng roõ-raøng. Muïc-tieâu ñöôïc nhieàu ñaát ñeå laøm gì? Khaùt-voïng cuûa chaøng ngoaøi caùi ñöôïc nhieàu ñaát coøn gì nöõa? Chaøng ñaõ guïc ngaõ treân tham-voïng hôn laø muïc-tieâu vaø khaùt voïng.

Mô-öôùc cuûa chuùng ta: “Neáu ñöôïc caû thieân-haï maø maát linh-hoàn mình, thì coù ích gì?” (Maùc 8:36).

Cô-ñoác nhaân thaám-nhuaàn lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Vaû, söï tin-kính cuøng söï thoûa-loøng, aáy laø moät lôïi lôùn” (I Ti-moâ-theâ 6:6). Neân öôùc-mô cuûa ngöôøi Cô-ñoác ñaët treân nieàm tin maø Phao-loâ ñaõ xaùc-ñònh: “Ñaáng Christ laø söï soáng cuûa toâi” (Phi-líp 1:21), laø öôùc-mô cuûa Cô-ñoác nhaân. Khaùt-voïng cuûa Cô-ñoác nhaân chaân-chính ñoàng vôùi khaùt-voïng cuûa Chuùa, aáy laø: “Ngaøi

241

muoán cho moïi ngöôøi ñöôïc cöùu-roãi vaø hieåu bieát chaân-lyù” (I Ti-moâ-theâ 2:4).

Baûn-lónh - Mô-öôùc nhöng caàn coù baûn-lónh môùi mong mô-öôùc thaønh töïu. Khoâng hieåu sao ngöôøi Vieät chuùng ta coù moät soá ngöôøi chæ muoán “laøm chôi aên thieät”. Vaø hôn nöõa mong sao “ngoài maùt aên baùt vaøng”. Öôùc muoán thì to, baûn-lónh thì ít neân naûy sanh maùnh-mung, löôøng-gaït, xaûo-quyeät.

Thôøi naøo cuõng coù nhöõng ngöôøi ñaït ñöôïc danh vò song baûn-lónh chaúng laø bao. Nguyeãn-Khuyeán ñaõ noùi leân ñieàu naøy qua baøi thô OÂng Tieán-Só Giaáy

Cuõng côø, cuõng bieån, cuõng caân ñai, Cuõng goïi oâng Ngheø coù keùm ai! Maûnh giaáy laøm neân khoa giaùp baûng, Neùt son ñieåm roõ maët vaên khoâi. Taám thaân xieâm aùo sao maø nheï? Caùi giaù khoa danh aáy môùi hôøi! Gheá treùo, loïng xanh, ngoài baûnh-choïe. Nghó raèng ñoà thaät, hoùa ñoà chôi.

Baûn-lónh laø keát-hôïp taøi-trí, söùc maïnh vaø duõng khí. Baát cöù öôùc-mô naøo, ngöôøi thöïc-teá phaûi nhìn thaáy nhöõng khoù-khaên, nhöõng trôû-ngaïi tröôùc maét. Nhöõng khoù-khaên, nhöõng trôû-ngaïi caàn vöôït qua chaéc-chaén phaûi caàn ñeán taøi-trí vaø söùc maïnh. Nhöng duõng-khí giuùp ta chòu-ñöïng khi phaûi ñöông-ñaàu vôùi khoù-khaên, trôû-ngaïi. Chuùng ta trôû laïi caâu noùi cuûa Nguyeãn-baù-Hoïc. “Ñöôøng ñi khoù, khoâng khoù vì ngaên soâng caùch nuùi, nhöng khoù vì loøng ngöôøi ngaïi nuùi e soâng”. Phaûi coù taøi-trí vaø söùc

242

maïnh môùi coù theå vöôït soâng, baêng nuùi vaø caùi duõng môùi khieán loøng khoâng “ngaïi nuùi e soâng”.

Coù nhöõng öôùc-mô vaãn ñaït ñöôïc daàu söùc ngöôøi coù haïn. Caäu beù ñònh laøm moät caùi vöôøn nhoû cho mình ôû mieáng ñaát troáng sau nhaø. Caäu muoán xeâ-dòch moät hoøn ñaù khaù lôùn ra khoûi khu vöôøn cuûa caäu. Caäu ñaõ raùng heát söùc maø hoøn ñaù vaãn trô-trô, caäu ngoài thöø chaúng bieát tính sao. Cha caäu troâng thaáy beøn hoûi:

- Con ñaõ raùng heát söùc mình chöa? - Con ñaõ raùng heát söùc, nhöng noù lôùn quaù, con

khoâng ñuû söùc di-chuyeån noù. - Sao con khoâng nhôø cha giuùp con. Caäu beù mæm

cöôøi nhìn cha. - Con queân coù cha beân caïnh. Hoøn ñaù ñöôïc dôøi ñi

caùch deã-daøng. Nhieàu coâng-vieäc, daàu ngöôøi coù baûn-lónh maáy

cuõng khoâng theå laøm moät mình ñöôïc, phaûi nhôø ngöôøi khaùc giuùp moät tay.

Coù laàn toâi ñöôïc môøi tham-döï thaûo-luaän keá-hoaïch moät coâng-vieäc chung. Nhieàu ngöôøi goùp yù raát soâi noåi, cuoái cuøng toâi xin goùp yù vôùi phöông-caùch 5 P.

1 - Pray. Trong nieàm tin, chuùng ta phaûi caàu-nguyeän ñeå bieát yù Chuùa ñoái vôùi coâng-vieäc naøy theá naøo.

2 - Participate. Chuùng ta caàn nhieàu ngöôøi tham-gia. “Moät caây laøm chaúng neân non, ba caây chuïm laïi neân hoøn nuùi cao”.

243

3 - Partner. Trong soá nhöõng ngöôøi tham-gia, ai ñoàng taâm hieäp yù vôùi chuùng ta, haõy môøi hoï vaøo thaønh phaàn noøng-coát.

4 - Pay. Chuùng ta, thaønh-phaàn noàng-coát phaûi chòu traû moät giaù naøo ñoù ñeå coâng-vieäc ñöôïc hoaøn-taát toát-ñeïp. Caùi giaù phaûi traû ñuïng ñeán söùc-maïnh vaø duõng-khí cuûa chuùng ta.

Toâi ngöng laïi hôi laâu neân moät ngöôøi noùng ruoät, xin toâi cho bieát P thöù naêm. Toâi cöôøi vaø cho hoï bieát.

5 - Phan-thanh-Bình. Ñaây laø phöông-caùch cuûa toâi khi döï-tính moät coâng-vieäc phaûi laøm vöôït quaù söùc mình coù.

Caùi baûn-lónh ñaëc-bieät cuûa ngöôøi Cô-ñoác trong nieàm tin aáy laø “ôn Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ ôû cuøng toâi”. Phao-loâ chöùng raèng: “Toâi ñaõ laøm nhieàu vieäc hôn caùc ngöôøi khaùc, nhöng naøo phaûi toâi (baûn-lónh), beøn laø ôn Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ ôû cuøng toâi” (I Coâ-rinh-toâ 15:10).

Nhieät-tình - Nhieät tình laø nguoàn suoái cuûa thaønh coâng. Ngöôøi ta ví nhieät tình nhö caùi rìu nhoû nhöng coù theå ñoán ngaõ caây coå-thuï. Nhieät tình khoâng noân-noùng, cöù töøng nhaùt, töøng nhaùt. Nhôø nhieät tình maø coù höùng-thuù trong coâng vieäc.

Ngöôøi thieáu nhieät tình, chöa laøm ñaõ thaáy bao noãi khoù-khaên tröôùc maët vaø muoán chuøn böôùc. Ngöôøi coù nhieät tình baét ñaàu coâng vieäc laø thaáy thaáp-thoaùng thaønh-coâng, cho ta caùi nhìn tích-cöïc (positive). Nhieät tình giuùp ta nhìn ñôøi caùch laïc-quan (blithe point of view). Hai chaøng ñöôïc haõng giaøy noåi tieáng cöû qua

244

moät nöôùc ôû Phi-Chaâu ñeå tìm thò-tröôøng baùn giaøy. Sau moät thôøi gian ñi khaép caùc ñoàng queâ, moät chaøng ñaùnh ñieän veà: ÔÛ ñaây ít ngöôøi mang giaøy, nôi ñaây khoâng phaûi laø thò-tröôøng toát. Chaøng kia ñaùnh ñieän veà: ÔÛ ñaây ít ngöôøi coù giaøy mang, nôi ñaây quaû laø thò-tröôøng toát.

Trong nieàm tin, ngöôøi Cô-ñoác luoân coù nhieät-tình trong coâng-vieäc. Laøm vieäc gì cho ai, “nhö haàu-vieäc Chuùa, chaúng phaûi nhö haàu-vieäc ngöôøi ta” ( EÂ-pheâ-soâ 6:7). Laøm baát cöù ñieàu gì trong coâng-vieäc Chuùa thì laøm sao thieáu nhieät-tình ñöôïc, vì “Moïi ñieàu toâi laøm, thì laøm vì côù Tin-Laønh, haàu cho toâi cuõng coù phaàn trong ñoù” (I Coâ-rinh-toâ 9:23).

Nhieàu Cô-ñoác nhaân ñaõ coù nhieät-tình nhö Phao-loâ trong nhöõng côn baét-bôù, hoaïn-naïn, khoù-khaên. Phao-loâ baøy-toû nhieät tình qua maáy caâu Kinh-Thaùnh: “Chuùng toâi bò eùp ñuû caùch, nhöng khoâng ñeán cuøng, bò tuùng theá nhöng khoâng ngaõ loøng, bò baét-bôù nhöng khoâng ñeán boû; bò ñaùnh ñaäp nhöng khoâng ñeán cheát maát” (II Coâ-rinh-toâ 4:8-9). Ngöôøi thieáu nhieät-tình caûm nhaän: “hoa hoàng naøo chaúng coù gai”. Ngöôøi coù nhieät tình caûm nhaän: “treân gai coøn coù hoa hoàng”. Loaïi nhieät tình naøy khoâng “baïo phaùt baïo taøn”, nhöng aâm-æ giöõ hôi aám khi baêng-giaù aøo tôùi vaø buøng leân khi thôøi-cô thuaän-tieän.

Quyù vò ngaïc-nhieân khi thaáy Cô-ñoác nhaân giôùi-thieäu Cöùu Chuùa Jeâsus vaø chöông-trình cöùu-roãi loaøi ngöôøi cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi cho quyù vò, daàu bieát raèng

245

quyù vò ñaõ coù toân giaùo naøo ñoù roài. Quyù vò Cô-ñoác nhaân ñoù coù nhieät tình trong nieàm tin. “Chuùng toâi tin, cho neân môùi noùi” (II Coâ-rinh-toâ 4:13). Daàu quyù vò ñaõ coù toân-giaùo, ñaõ coù ñaáng ñeå thôø-phöôïng vaø tin-caäy, nhöng “chuùng toâi tin”: “Chaúng coù söï cöùu-roãi trong ñaáng naøo khaùc; vì ôû döôùi trôøi, chaúng coù danh naøo khaùc ban cho loaøi ngöôøi, ñeå chuùng ta phaûi nhôø ñoù maø ñöôïc cöùu” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 4:12). “Chuùng toâi tin”: “Ai tin Con (tin Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình), thì ñöôïc söï soáng ñôøi-ñôøi (ñöôïc cöùu-roãi); ai khoâng chòu tin Con (töø choái Cöùu Chuùa Jeâsus), thì chaúng thaáy söï soáng ñaâu (khoâng ñöôïc cöùu-roãi), nhöng côn thaïnh-noä cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi vaãn ôû treân ngöôøi ñoù (bò ñoaùn-phaït khuûng-khieáp ñôøi-ñôøi).” (Giaêng 3:36). Bôûi nieàm tin vaø nhieät-tình muoán ñem taát caû moïi ngöôøi ñeán söï cöùu-roãi neân phaûi “noùi” cho moïi ngöôøi bieát veà Tin-Laønh cöùu-roãi.

Toâi tôùi döï ñaùm tang moät gia-ñình theo Phaät giaùo. Tröôùc khi caùc vò sö haønh leã “caàu sieâu”, moät ngöôøi chaùu noäi cuûa cuï leân baøy toû loøng yeâu-thöông trìu-meán baø noäi. Coâ nhìn baø cuï naèm trong quan-taøi, nöôùc maét ñaàm-ñìa keå laïi theå naøo tình baø daønh cho chaùu nhöõng ngaøy nhoû daïi, ñeán khi laäp gia-ñình, sanh con, baø vaãn moät möïc yeâu-thöông saên soùc. Khi hay tin baø noäi ñau naëng, hai vôï choàng daàu ôû xa, cuoái tuaàn vaãn veà thaêm baø noäi. Hai vôï choàng ñeàu laø Cô-ñoác nhaân raát mong baø noäi ñöôïc cöùu-roãi. Coâ noùi, daàu baø noäi khoâng coøn noùi ñöôïc, xong vaãn coøn nghe ñöôïc. Coâ caàm tay baø vaø noùi veà Chuùa cho baø noäi. Coâ noùi neáu

246

noäi baèng loøng tin Chuùa, noäi boùp maïnh tay chaùu. Vaø baø ñaõ boùp tay ngöôøi chaùu.

Tröôùc nhöõng ngöôøi döï tang leã, coâ maïnh daïn, quaû quyeát: Caùi boùp tay cuûa noäi, neáu thaät noäi toâi tin Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa noäi, toâi tin chaéc noäi toâi hieän ñang ôû vôùi Chuùa treân thieân-ñaøng. YÙ coâ muoán noùi baø noäi ñaõ ñöôïc “sieâu-thoaùt”, khoâng caàn “caàu sieâu”.

Toâi caûm-nhaän nhieät-tình trong nieàm tin ñaõ khieán coâ “môùi noùi” caùch maïnh-daïn ñeå nhaén-nhuû moïi ngöôøi caùch “sieâu-thoaùt” chaéc-chaén nhaát laø “ñi ôû vôùi Ñaáng Christ” (Phi-líp 1:23) ngay sau giôø phuùt laâm-chung, laø tin-nhaän Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình khi coøn soáng.

Mong raèng chuùng ta hoäi ñuû nhöõng ñieàu-kieän treân ñeå mình tin mình caùch vöõng-chaéc.

247

NGÖÔØI TIN MÌNH

rong caùc cuoäc tranh cöû, caùc öùng cöû vieân ñeàu mong cöû-tri tin mình hôn bao giôø heát. Muoán cöû-tri tin mình, öùng-vieân thöôøng

baøy-toû nhöõng vieäc laøm höõu-ích trong quaù khöù, nhöõng döï tính trong töông-lai ñem lôïi-ích cho cöû-tri vaø xin cöû-tri baøy-toû loøng tin baèng caùch boû phieáu baàu cho hoï. Ñöôïc bao nhieâu soá phieáu cöû-tri baàu cho mình laø baèng chöùng ñöôïc bao nhieâu ngöôøi tin nôi mình. Sau moät thôøi-gian, nhöõng lôøi höùa cuûa öùng cöû vieân ñaéc cöû bay theo gioù hay vô-vaån cuøng maây, loøng tin nôi cöû-tri maát ñi cuøng vôùi aán-töôïng bò löôøng-gaït. Thôøi nay, öùng-cöû vieân gioûi ñeàu coù khaû-naêng höùa thaät nhieàu ñeå cöû-tri tin, vaø coù khaû-naêng thuyeát phuïc cöû-tri taïi sao lôøi höùa khoâng thaønh, haàu giöõ ñöôïc loøng tin nôi cöû-tri.

Trong sanh-hoaït haøng ngaøy, nhieàu luùc troø-chuyeän, nhieàu khi baøn-luaän, chuùng ta ngoù ngöôøi ñoái-dieän khaån naøi: Tin toâi ñi. Theá maø ngöôøi ñoái-dieän vaãn ngaàn-ngöø.

Laï moät ñieàu, baát cöù ai noùi xaáu ngöôøi khaùc ñeàu coù moät soá ngöôøi tin ngay vaø tin ngöôøi ñang noùi xaáu ngöôøi khaùc laø noùi thaät. Deã tin chæ vì ngöôøi xaáu laø phoå-thoâng.

Laï moät ñieàu, baát cöù ai noùi toát veà ngöôøi khaùc ñeàu coù moät soá ngöôøi khoâng tin vaø tin ngöôøi ñang noùi toát

T

248

veà ngöôøi khaùc laø khoâng thaät. Khoù tin chæ vì ngöôøi toát laø baát thöôøng.

Nhö vaäy, laøm cho ngöôøi ta tin mình cuõng deã vaø cuõng khoù. Nhöng nhöõng yeáu-toá sau ñaây giuùp ngöôøi khaùc tin mình caùch nghieâm-chænh.

Trung-thöïc - Ramsey Clark ñaõ noùi: “Söï trung-thöïc laø neàn-taûng cô-baûn giöõ cho nhöõng moái quan-heä ñöôïc beàn-vöõng”.

Soáng giöõa thôøi-ñaïi maø moïi hình-thaùi cuûa söï khoâng trung-thöïc vaây quanh chuùng ta. Taát caû khoâng trung-thöïc ñöôïc phoâ-dieãn caùch ñeïp-ñeõ qua quaûng-caùo ñeå taïo aán-töôïng trung-thöïc caùch mô-hoà. Ñeå taïo loøng tin nôi ngöôøi khaùc, chuùng ta cuõng “giaû-hình” ñeå taïo moät aán-töôïng toát nôi ngöôøi khaùc haàu hoï coù theå tin mình. Ngöôøi Vieät mình ñau xoùt tin laàm ñuùc keát trong caâu ca-dao:

Tin bôïm maát traâu, Tin baïn maát vôï.

Hai vôï choàng daét hai con nhoû vaøo xem hoäi chôï. Giaù veù moãi ngöôøi laø 3 ñoâ-la, treû em 6 tuoåi trôû xuoáng ñöôïc mieãn. Ngöôøi choàng noùi vôùi ngöôøi baùn veù:

- Toâi mua ba veù. - Ñöùa beù bao nhieâu tuoåi? - Ñöùa lôùn baûy tuoåi, ñöùa nhoû boán tuoåi. - Baûy tuoåi gì maø beù quaù vaäy, sao oâng khoâng noùi

noù saùu tuoåi, nhö vaäy ñôõ ñöôïc ba ñoàng.

249

- OÂng khoâng bieát noù baûy tuoåi, nhöng noù bieát noù baûy tuoåi. Toâi khoâng theå baùn söï trung-thöïc cuûa toâi ba ñoàng, baùn loøng tin cuûa con toâi ba ñoàng.

Ngöôøi xöa ñaõ ñeà ra phöông-thöùc soáng ôû ñôøi baèng boán chöõ: “Thaønh, kính, tín, haønh”. “Thaønh” - trung-thöïc daãn ñaàu. Töø trung-thöïc naøy môùi bieát “kính” nhöõng ñieàu phaûi leõ vaø giöõ ñöôïc “tín” - trung-tín trong lôøi höùa taïo loøng tin nôi ngöôøi, ñöa ñeán “haønh” - haønh xöû phaûi leõ.

Trong “Hamlet” Shakespeare noùi: “Phaûi trung-thöïc vôùi mình thì môùi khoâng löøa gaït baát kyø ai”.

Trung-thöïc ñi ñoâi vôùi loøng tin trong taát caû moái quan-heä, töø quan-heä hoân-nhaân, gia-ñình, baïn-beø ñeán caû laõnh-vöïc kinh-doanh, giaùo-duïc vaø toân-giaùo.

Kinh-thaùnh daïy Cô-ñoác nhaân nhöõng ñieàu phaûi nghó ñeán ñeå haønh xöû thì trung-thöïc ñöùng ñaàu, “Phaøm ñieàu chi chaân-thaät, ñieàu chi ñaùng toân, ñieàu chi coâng-bình, ñieàu chi thanh-saïch, ñieàu chi ñaùng yeâu-chuoäng, ñieàu chi coù tieáng toát, ñieàu chi coù nhaân-ñöùc ñaùng khen, thì anh em phaûi nghó ñeán” (Phi-líp 4:8). Lôøi Kinh-Thaùnh cuõng daïy Cô-ñoác nhaân: “Haõy chöøa söï noùi doái, haõy noùi thaät vôùi ngöôøi laân-caän mình” (EÂ-pheâ-soâ 4:25). Chuùng ta vaãn bieát “lôøi thaät maát loøng”, neân söï trung-thöïc cuõng caàn phaûi kheùo-leùo baøy-toû “bôûi loøng yeâu-thöông thaät tình, bôûi lôøi chaân-thaät” (II Coâ-rinh-toâ 6:6-7) thì ngöôøi nghe coù theå chaáp-nhaän vaø tin.

Ñieàu trung-thöïc chuùng ta ñoâi khi bò hieåu-laàm. Khoâng sao. Chính söï trung-thöïc giuùp ta yeân-taâm vôùi

250

hi-voïng moät ngaøy naøo ñoù ngöôøi ta seõ hieåu ñöôïc söï trung-thöïc cuûa mình maø ñem loøng tin-caäy.

ÔÛ baát-cöù thôøi-ñaïi naøo, ngöôøi trung-thöïc vaãn laø ngöôøi ñaùng tin-caäy. Tieáng Vieät mình hay khi gheùp “thaønh” - trung-thöïc vôùi “tín” = “Thaønh-tín”.

Cô-ñoác nhaân raát haõnh-dieän vì Chuùa chuùng ta laø “Thaønh-tín” (II Coâ-rinh-toâ 1:18). Öôùc-ao moãi chuùng ta ñöôïc “Ngaøi ñaõ xeùt ta laø thaønh-tín” (I Ti-moâ-theâ 1:13) ñeå Chuùa tin vaø moïi ngöôøi ñeàu tin.

Thoâng-caûm - Trong tieáng Anh, thoâng-caûm coù nghóa laø hieåu-bieát - understand hay nhaän-thöùc thaáu-ñaùo - comprehend. Toâi laïi thaáy tieáng Vieät mình hay - Thoâng-caûm khoâng phaûi chæ laø hieåu-bieát hay nhaän-thöùc thaáu-ñaùo - thoâng, nhöng coøn coù söï caûm-xuùc cuûa taám loøng - caûm. Thoâng-caûm döï phaàn caû trí laãn taâm.

Hai ngöôøi baïn cuûa toâi laáy hôn tuaàn-leã nghæ pheùp ñi thaêm baïn-beø. Qua cuoäc ñieän ñaøm, toâi hoûi thaêm veà chuyeán ñi thaêm baïn-beø coù gì vui khoâng. Baïn toâi cho bieát vui thì coù vui, nhöng sau moät chuyeán ñi thaêm, mang veà ñöôïc maáy bao than. Baïn-beø thaân nhau, tin nhau môùi “than” ñuû chuyeän vaø mong baïn thoâng-caûm chia-xeû noãi-nieàm.

Ñöôïc moät ngöôøi tin mình, ñem caû nhöõng noãi khoå-taâm, lo-sôï, toan-tính baøy-toû cuøng mình. Chuùng ta haõy quyù-troïng nieàm tin ñoù vaø caån-troïng trong lôøi an-uûi, khích-leä vaø traùnh phaùn-xeùt vaø nhaát laø ñöøng hoïc laïi vôùi ngöôøi khaùc daàu mình coù loøng “tin” nôi ngöôøi ñoù. Bao nhieâu chuyeän thieân-haï ñeàu hay, chæ vì cuøng nhau theo moät coâng-thöùc: Toâi noùi chuyeän naøy cho

251

anh, chò nghe, tin anh chò laém toâi môùi noùi, nhôù ñöøng noùi cho ai hay nheù. Vaø ngöôøi nghe laäp laïi y-chang coâng-thöùc ñoù.

Thoâng caûm - chæ caàn noùi vôùi ngöôøi tin-caäy giaõi-baøy taâm-söï raèng: mình hieåu vaø hieåu noåi söï ñau-ñôùn, buoàn-baõ cuûa ñöông-söï vaø xin thaønh-thaät chia buoàn laø ñuû.

Cô-ñoác nhaân coù Cöùu Chuùa Jeâsus laø Ñaáng “coù theå caûm-thöông söï yeáu-ñuoái chuùng ta” (Heâ-bô-rô 4:15). Vì côù ñoù, Kinh-Thaùnh daïy Cô-ñoác nhaân: “Chôù lo-phieàn chi heát, nhöng trong moïi söï haõy duøng lôøi caàu-nguyeän, naøi-xin, vaø söï taï-ôn maø trình caùc söï caàu-xin cuûa mình cho Ñöùc Chuùa Trôøi. Söï bình-an cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi vöôït quaù moïi söï hieåu-bieát, seõ gìn-giöõ loøng vaø yù-töôûng anh em trong Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ” (Phi-líp 4:6-7). Phao-loâ raát maïnh-meõ trong ñôøi soáng thuoäc-linh, nhöng Phao-loâ raát thoâng-caûm söï yeáu-ñuoái cuûa moät soá con-caùi Chuùa. Phao-loâ noùi: “Toâi ôû yeáu-ñuoái vôùi nhöõng ngöôøi yeáu-ñuoái, haàu ñöôïc nhöõng ngöôøi yeáu-ñuoái”. Chæ coù thoâng-caûm môùi “ñöôïc” ngöôøi yeáu-ñuoái tin-caäy ñeå giuùp hoï. Con-caùi cuûa Chuùa phaûi thoâng-caûm maø “mang laáy gaùnh naëng cho nhau, nhö vaäy anh em seõ laøm troïn luaät-phaùp cuûa Ñaáng Christ” (Phi-líp 6:2).

Yeâu-thöông - Baát cöù ai cuõng coù theå tin mình khi bieát roõ mình trung-thöïc, thoâng-caûm vaø yeâu-thöông. Yeâu-thöông ñem laïi loøng tin caùch maõnh-lieät. Tieáng Vieät mình hay khi gheùp hai chöõ tin vaø yeâu laøm moät - tin yeâu. Yeâu thì tin vaø tin thì yeâu.

252

Tieác thay, caùi yeâu ngaøy nay thieân-hình vaïn traïng, ñöôïc hoùa-trang, ñöôïc toâ-ñieåm cho ngöôøi ta deã tin. Bieát bao coâ gaùi tin ngöôøi mình yeâu, hieán thaân tröôùc khi keát-hoân ñeå roài maát caû loøng yeâu laãn nieàm tin.

Lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Loøng yeâu-thöông phaûi cho thaønh-thaät. Haõy gôùm söï döõ maø meán söï laønh. Haõy laáy loøng yeâu-thöông meàm-maïi maø yeâu nhau nhö anh em; haõy laáy leõ kính-nhöôøng nhau” (Roâ-ma 12:9-10). Heã duøng yeâu-thöông maø lôïi duïng, gaây neân “söï döõ”, thieáu “kính-nhöôøng” laø yeâu-thöông khoâng thaønh-thaät, khoâng theå tin ñöôïc.

Cô-ñoác nhaân “haõy laáy loøng tin vaø yeâu trong Ñöùc Chuùa Jeâsus Christ maø giöõ laáy maãu-möïc cuûa caùc söï daïy-doã coù ích” (II Ti-moâ-theâ 1:13) theo lôøi Kinh-Thaùnh thì Cô-ñoác nhaân trôû neân ngöôøi ñaùng tin-caäy cuûa moïi ngöôøi.

Cô-ñoác nhaân maïnh tin vaøo Cöùu Chuùa Jeâsus vì Ngaøi laø trung-thöïc, thoâng-caûm vaø yeâu-thöông. Chuùng ta haõy cuøng nhau “baét chöôùc Ñaáng Christ” (I Coâ-rinh-toâ 11:1) ñeå trôû neân ngöôøi ñaùng tin-caäy cuûa moïi ngöôøi.

253

MÌNH TIN NGÖÔØI

huùng ta raát mong ngöôøi tin mình, nhöng laïi raát deø-daët tin ngöôøi. Phöông-thöùc: “Moät söï baát tÍn, vaïn söï chaúng tin” raát ñoäc haïi.

Coù nhöõng söï “baát tÍn” vì höùa aåu. Chöa löôïng söùc ñaõ höùa, chöa suy-xeùt kyõ ñaõ höùa.

Coù nhöõng söï “baát tín” khi bieát roõ aâm-möu baát chính thì “baát tín” laø chính ñaùng. Nhôù chuyeän caùc nhaø thoâng-thaùi trong thôøi Chuùa Jeâsus giaùng-sinh. Vua Heâ-roát nhaén-nhuû caùc nhaø thoâng-thaùi: “Caùc ngöôi haõy ñi, hoûi thaêm cho chaéc veà tích con treû ñoù; khi tìm ñöôïc roài, haõy cho ta bieát, ñaëng ta cuõng ñeán maø thôø -laïy Ngaøi” (Ma-thi-ô 2:8). Nhöng khi caùc nhaø thoâng-thaùi tìm gaëp Chuùa Jeâsus, sau khi thôø-laïy Ngaøi, caùc thaày thoâng-thaùi ñöôïc Chuùa “maùch baûo ñöøng trôû laïi nôi vua Heâ-roát; neân hoï ñi ñöôøng khaùc maø veà xöù mình” (Ma-thi-ô 2:12). Caùc nhaø thoâng-thaùi khoâng bieát möu-ñònh Heâ-roát ñang tìm caùch gieát Chuùa Jeâsus, nhöng nghe lôøi Chuùa “maùch-baûo” thì phaûi “baát tín” ngay, “hoï ñi ñöôøng khaùc maø veà xöù mình”.

“Baát tín” coù khi vì hoaøn-caûnh baát ngôø xaûy tôùi khieán döï tính khoâng theå thöïc-haønh, laâm vaøo tình-traïng hoaøn-caûnh khoâng cho pheùp neân ñaønh “baát tín”.

“Baát tín” vì coù caùch thoaùt ra khoûi aùp-löïc naøo ñoù khi höùa. Khi tính-maïng bò ñe doïa thöôøng höùa cho an

C

254

thaân, nhöng khi thoaùt ra khoûi phaïm-vi ñe doïa thì khoâng coøn lyù-do gì ñeå giöõ “tín”, “baát tín” laø leõ ñöông-nhieân.

Chuùng ta cöù vin vaøo “moät söï baát tín” naøo ñoù cuûa ngöôøi ñoái vôùi mình, roài quyeát-ñònh ngöôøi ñoù khoâng theå tin ñöôïc ñeán laàn thöù hai thoâi, coù khi cuõng khoâng ñuùng, noùi chi ñeán “vaïn söï chaúng tin”.

Traùnh thaønh-kieán - Chuùng ta chæ thaáy nhöõng gì trong taàm maét cuûa chuùng ta, vaø trong nhöõng caùi chuùng ta thaáy ñoù, chuùng ta laïi chæ thaáy ñöôïc nhöõng gì chuùng ta caûm nghó. Coù con boø ñang gaëm coû beân söôøn ñoài, baùc haøng thòt vaø baùc noâng phu chæ thaáy con boø. Baùc haøng thòt thaáy con boø vôùi bao nhieâu thòt, bao nhieâu xöông, baáy nhieâu tieàn. Baùc noâng phu nhìn boø, xem boä voù, ngaém töôùng ñi ñeå thaåm-ñònh söùc laøm vieäc cuûa noù.

Roài khi chuùng ta caûm-giaùc laøm sao thì thöôøng baét maét mình nhìn caûnh-saéc sao cho hôïp nhö theá.

Ngöôøi vui thì caûnh cuõng vui, Ngöôøi buoàn caûnh coù vui ñaâu bao giôø.

Chaúng nhöõng vaäy thoâi, caùi quaù-khöù laãn caùi kinh-nghieäm naèm trong trí oùc ta laïi “höôùng-daãn” con maét chuùng ta ghi nhaän sao cho ñuùng khuoân-maãu maø töï ta ñaõ ñònh saün. Caùi khuoân-maãu ñoù ta goïi laø thaønh-kieán, laø in trí nhö vaäy. Ñeå roài, ngöôøi naøy theo kinh-nghieäm coù khuoân-maãu:

Troâng maët maø baét hình dong Con lôïn coù beùo thì loøng môùi ngon.

255

Ngöôøi khaùc theo kinh-nghieäm laïi coù khuoân-maãu ngöôïc laïi:

Xanh voû ñoû loøng Moät vaøi khuoân-maãu thaønh-kieán nhö sau: Ngöôøi Phaùp coù caâu: Tel peøre tel fils - Cha naøo con

naáy. Ngöôøi Vieät mình coù caâu:

Con vua roài laïi laøm vua Con nhaø thaày chuøa laïi queùt laù ña.

Ngöôøi Phaùp coù caâu ngöôïc laïi: Peøre avare enfant prodigue - Cha haø-tieän con hoang-phí. Ta cuõng coù caâu: Cha laøm thaày con ñoát saùch.

Nhö vaäy, thaønh-kieán thöôøng ñaõ khieán söï nhaän-ñònh cuûa chuùng ta giaûm chính-xaùc ít nhaát naêm möôi phaàn traêm.

Khi Chuùa Jeâsus taïi theá, Ngaøi cuõng bò ngöôøi ñöông thôøi coù thaønh-kieán veà Ngaøi. Ngaøi ôû Na-xa-reùt, moät thaønh-phoá nhoû-beù taàm-thöôøng. Laøm sao Ngaøi coù theå laø Ñaáng Cöùu-Theá ñöôïc. Thaønh-kieán baûo raèng: “Haù coù ñieàu chi toát ra töø Na-xa-reùt sao?” (Giaêng 1:46). Theo phaàn xaùc, Ngaøi laø con cuûa ngöôøi thôï moäc taàm-thöôøng, coù meï laø coâ Ma-ri, moät thoân-nöõ hieàn-hoøa. Anh em vôùi Ngaøi laø Gia-cô, Gioâ-seùp, Si-moân, Giu-ñe (Ma-thi-ô 13:55). Coù gì ñaëc-bieät ñaâu maø daùm xöng laø Con Ñöùc Chuùa Trôøi, ñoøi laøm Ñaáng Cöùu-Theá. “Hoï vì côù Ngaøi maø vaáp-phaïm” (Ma-thi-ô 13:57).

256

Chính caùi thaønh-kieán laøm cho ta khoâng daùm tin ngöôøi naøo ñoù, daàu ngöôøi ñoù ñaõ thay ñoåi.

Chaøng thanh-nieân môùi ra khoûi tuø veà toäi löôøng-gaït, chaøng ñi xin vieäc nhieàu nôi, nhöõng chaúng ñöôïc ai chaáp-nhaän. Chaøng tieáp-tuïc ñi xin vieäc, gaëp ai chaøng cuõng cho bieát lyù-do chaøng ôû tuø, nhöõng ngaøy trong tuø ñaõ laøm chaøng tænh-ngoä vaø ñôøi chaøng ñaõ thay ñoåi. Daàu chaøng ñaõ thay ñoåi nhöng khoù gaït boû thaønh-kieán cuûa nhöõng ngöôøi chaøng xin vieäc. May sao, chaøng gaëp moät ngöôøi tin chaøng vaø nhaän chaøng vaøo laøm vieäc. Chaøng noùi vôùi ngöôøi chuû môùi.

- Caûm-ôn oâng ñaõ tin con, ñaây laø moät ñieàu con mong-öôùc töø ngaøy ra tuø. OÂng tin con laø moät ôn oâng ñaõ ban cho con. Con seõ taän-löïc laøm vieäc ñeå oâng coù theå tin con maõi-maõi. Chaøng ñaõ thaønh-coâng trong coâng-vieäc vaø laø ngöôøi ñöôïc oâng chuû tin-caäy giao-phoù nhieàu coâng-vieäc lôùn-lao trong coâng-ty cuûa oâng.

Traùnh thaønh-kieán chuùng ta nhaän-ñònh ñuùng-ñaén, vaø coù theå tin ngöôøi hôn. Bieát bao ngöôøi muoán hieäp-taùc vôùi chuùng ta, nhöng vì thaønh-kieán chuùng ta töø-choái vaø chuùng ta ñaõ boû lôõ cô-hoäi giuùp ngöôøi thaêng-tieán.

Traùnh thaønh-kieán chuùng ta môùi nhaän ra ñieåm toát nôi ngöôøi, khieán chuùng ta deã tin hôn.

Tìm laïi nieàm tin - Sau khi ñaõ tin laàm chuùng ta thöôøng coù taâm traïng “tröôït voû döa thaáy voû döøa cuõng sôï”. Chuùng ta thöû nghó, soáng trong xaõ-hoäi maø chuùng ta khoâng tin noåi ai, thöû hoûi chuùng ta theå naøo. Trong ngöôøi toát cuõng coù moät vaøi ñieåm xaáu, trong ngöôøi xaáu

257

cuõng coù moät vaøi ñieåm toát. Chuùng ta coù theå tin ngöôøi khi chuùng ta nhaän ra moät vaøi ñieåm toát naøo ñoù. Chính nhöõng ñieåm toát ñoù giuùp chuùng ta tìm laïi nieàm tin.

Moät giaùo-sö taâm-lyù hoïc ñöôïc môøi tôùi noùi chuyeän taïi moät tröôøng daønh cho caùc em gaùi “baát-trò”. Coù ñöùa nghieän-ngaäp, coù ñöùa mang thai. Caùc em cuõng ñaõ chaùn loaïi giaùo-sö naøy roài, ngoài nghe lô-ñaõng vaø caùc giaùo-sö cuõng noùi cho xong giôø. Noùi maø chaúng tin-töôûng, nghe cuõng chaúng tin gì. Giaùo-sö naøy chaúng bieát laøm sao ñeå tìm laïi nieàm tin nôi caùc coâ gaùi naøy, vaø ñem caùc coâ gaùi naøy nieàm tin vaøo chính mình, moät giaùo-sö muoán giuùp caùc coâ ra khoûi caûnh khoán-khoå veà taâm-trí.

Giaùo-sö böôùc vaøo lôùp, nhìn nhöõng khuoân maët thôø-ô teû laïnh. Giaùo-sö laáy ra xaáp giaáy 5 ñoàng môùi vaø noùi vôùi caùc coâ:

- Toâi muoán taëng moãi coâ 5 ñoàng, vaø giaùo sö ñeán töøng baøn ñöa cho moãi coâ moät tôø 5 ñoàng. Caû lôùp vôùi 14 coâ trôû neân ngaïc-nhieân vaø naùo-nhieät. Veû thôø-ô laõnh-ñaïm tröôùc ñoù bieán maát. Giaùo-sö trôû laïi baøn vaø hoûi:

- Vôùi 5 ñoàng naøy, caùc coâ haõy suy-nghó duøng caùch naøo ñeå mình vui hay laøm cho ngöôøi khaùc vui. Theá laø nhöõng caùnh tay giô leân phaùt bieåu.

- Toâi seõ mua moät boù hoa taëng meï. - Toâi seõ mua moät moùn ñoà chôi nhoû cho em gaùi

toâi. - Toâi seõ mua moät caùi göông soi ñeå ghi nhôù buoåi

hoïc hoâm nay.

258

Moãi coâ moät yù, nhìn giaùo-sö mæm cöôøi vaø noùi leân yù-nghó cuûa mình. Cuoái cuøng giaùo-sö noùi:

- Caùc coâ cuõng coù theå duøng 5 ñoàng ñoù ñeå mua cuoán saùch cuûa toâi, nhan ñeà laø: Vöôït trôû-ngaïi, tìm nieàm tin trong cuoäc soáng.

Taát caû caùc coâ ñeàu xeáp haøng mua saùch. Giaùo-sö ñaõ tìm ñöôïc nieàm tin nôi nhöõng coâ gaùi “baát-trò” ôû ñieåm “ñaùng thöông”. Caùc coâ gaùi ñaõ tìm ñöôïc nieàm tin nôi giaùo-sö veà moät ñieåm giaùo-sö löu taâm ñeán caùc coâ: caùc coâ vaãn coù khaû-naêng laøm mình vui vaø laøm ngöôøi khaùc vui.

Caùc coâ ñaõ baèng loøng “mua” saùch vaø taát nhieân seõ ñoïc caån-thaän haàu coù theå “vöôït trôû ngaïi, tìm nieàm tin trong cuoäc soáng” ñeå ñem laïi nieàm vui cho mình vaø cho ngöôøi thaân yeâu. Giaùo-sö ñaõ thaønh-coâng trong buoåi thuyeát-giaûng hoâm ñoù. Thaønh-coâng naøy do nieàm tin ñem laïi.

Laõnh-vöïc tin - Tin ngöôøi, chuùng ta chæ coù theå tin ôû moät laõnh-vöïc naøo ñoù. Chuùng ta tin baùc-só ôû laõnh-vöïc y-khoa, tin döôïc-só veà döôïc lieäu ñieàu cheá. Coù moät haõng taxi ôû New York coù soá ñieän-thoaïi ghi beân hoâng 444-4444. Ngöôøi Trung-Hoa vieáng thaêm New York raát ñoâng, nhöng chaúng ai chòu ñi taxi coù soá ñieän thoaïi treân. Veà sau haõng taxi phaûi ñoåi soá ñieän-thoaïi khi bieát ngöôøi Trung-Hoa khoâng chòu ñi taxi, khoâng phaûi khoâng tin-töôûng an-toaøn cuûa taxi, nhöng vì ñoïc moät loaït soá 4 trong aâm Trung-Hoa: “töù” laø boán nhö “töû” laø cheát. Nghó ñeán “töû” laø heát tin taxi an-toaøn coù haøng soá ñoù.

259

Moãi ngöôøi ñeàu coù nhöõng ñieåm “khaû tín” - coù theå tin ñöôïc. Tìm ñöôïc nhöõng ñieåm tin ñöôïc nôi ngöôøi raát quan-troïng trong cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa chuùng ta.

Ñoái vôùi Cô-ñoác nhaân, chuùng toâi coù Chuùa Jeâsus vaø coù theå ñaët nieàm tin nôi Ngaøi trong moïi laõnh-vöïc.

Ñoái vôùi Cô-ñoác nhaân, chuùng toâi coù Kinh-Thaùnh laø Lôøi Ñöùc Chuùa Trôøi. Baát cöù ñieàu gì trong ñôøi soáng ñeàu coù lôøi Kinh-Thaùnh chæ-daãn, mieãn laø chuùng ta tin vaø laøm theo, ñôøi soáng chuùng ta seõ bình-an vaø phöôùc-haïnh.

Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, Chuùa Jeâsus cuõng khoâng ñaùng tin. Ngaøi phaùn: “Ví baèng ta khoâng laøm nhöõng vieäc cuûa Cha ta, thì caùc ngöôi chôù tin ta. Coøn neáu ta laøm, thì, daàu caùc ngöôi chaúng tin ta, haõy tin nhöõng vieäc ta, ñeå caùc ngöôi hieåu raèng Cha ôû trong ta vaø ta ôû trong Cha” (Giaêng 10:27-28). Nhöõng vieäc Chuùa Jeâsus ñaõ laøm, chöùng-toû Ngaøi laø Cöùu Chuùa cuûa nhaân-loaïi trong chöông-trình cöùu-roãi loaøi ngöôøi cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi. Ngaøi cuõng ñang haønh-ñoäng trong Cô-ñoác nhaân. Taát caû Cô-ñoác nhaân coù traùch-nhieäm: “Tìm caùch laøm cho ngöôøi ta ñeàu tin” (II Coâ-rinh-toâ 5:11) vaøo Chuùa Jeâsus. Ñaáng “ñaõ ñeán trong theá-gian ñeå cöùu-vôùt ngöôøi coù toäi” (I Ti-moâ-theâ 1:15).

Ñoái vôùi con-caùi Chuùa, ñoái vôùi ñaày-tôù Chuùa, chuùng ta deã tin khi con-caùi Chuùa hay ñaày-tôù Chuùa soáng vaø laøm theo Lôøi Chuùa chæ daïy.

Chuùa Jeâsus phaùn: “Ví baèng ta khoâng laøm nhöõng vieäc cuûa Cha ta, thì caùc ngöôi chôù tin ta. Coøn neáu ta

260

laøm, thì, daàu caùc ngöôi chaúng tin ta, haõy tin nhöõng vieäc ta, ñeå caùc ngöôi hieåu raèng Cha ôû trong ta vaø ta ôû trong Cha”. Chuùng ta, nhöõng Cô-ñoác nhaân phaûi chöùng toû lôøi Chuùa Jeâsus phaùn: “Ví baèng caùc ngöôi cöù ôû trong ta, vaø nhöõng lôøi ta ôû trong caùc ngöôi” (Giaêng 15:7) thì chuùng ta tin Chuùa vaø tin nhau. Baèng khoâng cuõng khoù tin laém trong laõnh-vöïc naøy.

261

Chöông IV

SOÁNG VÔÙI CHUÙA

(Live with The Lord)

262

263

SOÁNG THUOÄC VEÀ CHUÙA

goaøi nhöõng ngöôøi coäng-saûn voâ-thaàn, haàu heát chuùng ta ñeàu tin coù thaàn-thaùnh quan-heä ñeán ñôøi soáng chuùng ta. Taïi sao coù

hieän-töôïng naøy, chæ vì con ngöôøi coù phaàn linh laø phaàn maø taát caû sinh-vaät trong traàn theá khoâng heà coù.

Con ngöôøi coù ba phaàn: Theå-xaùc (body), taâm-hoàn (soul) vaø taâm-linh (spirit).

* Theå-xaùc - laø vaät-chaát, laø buïi-ñaát. Theo lôøi Kinh-Thaùnh cheùp: “Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi beøn laáy buïi-ñaát naén neân hình ngöôøi” (Saùng-theá kyù 2:7). Neân theå-xaùc con ngöôøi goàm coù: 65% oác-xy, 18% caùc-bon, 10% hyùt-roâ, 3% nít-rô, 1,5% can-si-um, 1% phoát-pho vaø 1,5% caùc khoaùng-chaát khaùc.

* Taâm-hoàn - khoâng phaûi laø vaät-chaát cuõng khoâng phaûi laø linh chaát maø laø aûnh-töôïng cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi. Kinh-Thaùnh cheùp: “Ñöùc Chuùa Trôøi phaùn raèng: Chuùng ta haõy laøm neân loaøi ngöôøi nhö hình ta vaø theo töôïng ta” (Saùng-theá kyù 1:26). Taâm-hoàn con ngöôøi coù yù-thöùc vaø coù tinh-thaàn töï-quyeát. Caùc sinh vaät khaùc chæ coù moät soá baûn-naêng höôùng-daãn chuùng hoaït-ñoäng, nhöng khoâng coù khaû-naêng suy-töôûng vaø hoaïch-ñònh nhö con ngöôøi, laø khaû-naêng cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi.

* Taâm-linh - khoâng phaûi laø vaät-chaát maø laø linh chaát, laø chaát cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi. Kinh-Thaùnh cheùp: “Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi beøn laáy buïi-ñaát naén neân

N

264

hình ngöôøi, haø sanh-khí vaøo loã muõi; thì ngöôøi trôû neân moät loaøi sanh linh” (Saùng-theá kyù 2:7). Taâm-linh khieán con ngöôøi nhaän bieát Ñöùc Chuùa Trôøi, Ñaáng Taïo-Hoùa caùch nguyeân-tri. Laø ñoäng-cô thuùc-ñaåy con ngöôøi taàm ñaïo, ñöa con ngöôøi vaøo söï thôø-phöôïng, leã-baùi. Nhôø taâm-linh con ngöôøi coù khaû-naêng töông-giao vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi, vôùi thaàn-linh, caûm-thoâng vôùi vuõ-truï vaø giao-thoâng vôùi ñoàng loaïi. Moïi sanh-hoaït cuûa taâm-linh ñeàu döïa treân naêng-löïc cuûa ñöùc-tin vaø yeâu-thöông. Caùc nhaø taâm-lyù hoïc goïi laø lyù-leõ cuûa con tim. “Traùi tim coù nhöõng lyù-leõ maø lyù-trí khoâng theå hieåu ñöôïc”.

Caùi maø lyù-trí khoâng theå hieåu ñöôïc laø ñöùc-tin vaø tình yeâu. “Ñöùc Chuùa Trôøi laø yeâu-thöông” (I Giaêng 4:8). Chuùng ta khoâng theå duøng lyù-trí hieåu ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi, thì vôùi tình yeâu, chuùng ta cuõng nhö Tieán-Xuaân: “Yeâu laø caùi maø ta khoâng hieåu ñöôïc”. Hoaëc baøng-hoaøng nhö Xuaân-Dieäu: “Laøm sao caét nghóa ñöôïc tình yeâu”.

Keát-thuùc moät chöông noùi veà tình-yeâu, Phao-loâ duøng caâu naøy: “Neân baây giôø coøn coù ba ñieàu naøy: ñöùc-tin, söï troâng-caäy, tình yeâu-thöông; nhöng ñieàu troïng hôn trong ba ñieàu ñoù laø tình yeâu-thöông” (I Coâ-rinh-toâ 13:13). Nhöng thaät ra chæ coù hai ñieàu laø ñöùc-tin vaø yeâu-thöông vì troâng-caäy hay hy-voïng ôû trong ñöùc-tin nhö lôøi Kinh-Thaùnh ñònh-nghóa ñöùc-tin: “Vaû, ñöùc-tin laø söï bieát chaéc vöõng-vaøng nhöõng ñieàu mình ñang

265

troâng mong, laø baèng-côù cuûa nhöõng ñieàu mình chaúng xem thaáy” (Heâ-bô-rô 11:1).

Sanh-hoaït cuûa taâm-linh laø toân-giaùo. Ngöôøi theo toân-giaùo naøo thì thôø-phöôïng Giaùo-Chuû cuûa toân-giaùo ñoù. ÔÛ AÙ-Chaâu vaøi toân-giaùo khôûi nguyeân laø trieát hoïc nhö Laõo Giaùo, Khoång Giaùo vaø caû Phaät-Giaùo. Laõo Giaùo vaø Khoång Giaùo khoâng coù heä-thoáng tu-só, cung-caùch leã-nghi vaø nhaát laø khoâng ñeà-caäp ñeán ñôøi sau. Ngöôøi theo Laõo Giaùo, Khoång Giaùo khoâng heà tin Laõo-Töû hay Khoång-Phu-Töû laø vò thaàn ñeå thôø-laïy, daàu ñaõ laäp Vaên Mieáu ñeå thôø. Khoâng coù söï lieân-quan naøo giöõa Laõo-Töû, Khoång-Töû vôùi ngöôøi thôø-laïy.

Chæ coù Phaät-giaùo laø thaønh moät toân-giaùo lôùn. Vaøo moät ñeâm traêng ñeïp-ñeõ, Ñöùc Phaät ñaõ chæ maët

traêng, noùi vôùi caùc ñeä-töû veà caùi ñaïo cuûa Ngaøi nhö vaày: “Kia laø maët traêng, cöù ngoù theo ngoùn tay ta thì thaáy, nhöng neân nhôù ngoùn tay ta khoâng phaûi laø traêng. Nhöõng lôøi ta giaûng veà ñaïo cuõng vaäy. Caùc ngöôi cöù nghe theo lôøi ta giaûng maø tìm ñaïo, nhöng neân nhôù lôøi giaûng ta khoâng phaûi laø ñaïo; theo lôøi ta daïy töï mình haønh-trì, tu hoïc ñeå giaûi-thoaùt; caùc ngöôi haõy duøng trí-tueä ñeå nhaän-xeùt nhöõng lôøi cuûa ta roài haõy töï mình thaép ñuoác maø ñi”.

Ñöùc Phaät noùi veà söï lieân-heä cuûa Ngaøi vôùi caùc Phaät-töû, theo kinh Majjhima Nikaya nhö vaày: “Duø sao khi cheát roài, coøn coù Phaät nöõa hay khoâng, khoâng quan-heä gì; chæ coù moät ñieàu roõ-reät laø: Coù sinh, coù laõo, töû, vaø coù nhöõng noãi ñau-khoå. Ta chæ daïy cho bieát caùi caên-nguyeân, caùi duyeân-do, söï laøm cho khoûi ñau-khoå vaø troû con ñöôøng ñi ñeán giaûi-thoaùt ... Ta

266

khoâng noùi sau khi cheát, Phaät coøn nöõa hay khoâng, bôûi vì ñieàu ñoù khoâng quan-heä gì ñeán caùi ñaïo cuûa ta ñaây, laø ñöa ñeán choã tieâu-dieät heát tính duïc laøm cho ñöôïc yeân vui, ñeán ñöôïc Nieát-baøn”.

Khi ngöôøi hoïc troø yeâu cuûa Ñöùc Phaät, A-nan-ñaø toân-giaû ñeán hoûi thaày veà nhöõng ñieàu doái-daêng tröôùc khi Ñöùc Phaät qua ñôøi nhaäp-tòch, Ñöùc Phaät ñaõ noùi: “Hôõi A-nan-ñaø, taêng ñoaøn Tì-Khöu coøn ñôïi gì nôi ta nöõa? Ta chuyeån phaùp luaân khoâng phaân-taùch beân trong vaø beân ngoaøi. Ta khoâng haø-tieän veà phaùp-luaân nhö nhöõng thaày khaùc. Neáu ta muoán ñieàu-khieån taêng ñoaøn Tì-Khöu, hay muoán taêng ñoaøn Tì-Khöu thuoäc vaøo ta, luùc ñoù ta môùi caàn coù ñieàu-luaät veà taêng ñoaøn Tì-Khöu. Nhöng ta khoâng coù yù-töôûng ñoù”.

Nhö vaäy, söï lieân-quan cuûa Phaät-töû vôùi Ñöùc Phaät laø söï lieân-quan cuûa hoïc troø ñoái vôùi thaày. Coá-gaéng hoïc hoûi ñieàu thaày chæ daïy ñeå ñaït ñeán söï hieåu-bieát baèng thaày. Söï lieân-quan laø suy-phuïc, tín-nhieäm vaø bieát ôn.

Suy-phuïc vì bieát thaày hôn mình; tín-nhieäm vaøo ñieàu thaày daïy laø ñuùng; vaø bieát ôn saâu-xa vì khoâng coù thaày mình seõ khoâng hieåu ñöôïc gì.

Trong Phaät Giaùo - Ñoäng-löïc giaûi-thoaùt laø söùc tu cuûa moãi ngöôøi. Ai cöông-kieän, kieân-trì ñaït ñöôïc chính quaû. Ai yeáu-ñuoái cöù ôû trong luaân-hoài muoân kieáp. Ñöùc Phaät khoâng can-döï.

Haàu heát caùc toân-giaùo trong theá-gian, vò giaùo-chuû khoâng can-heä ñeán ngöôøi theo ñaïo, ngay caû nhöõng vò thaàn-thaùnh hoï thôø coù can-heä chaêng laø ban phöôùc vaø giaùng hoïa trong ñôøi naøy vaø caû ñôøi sau.

267

Chuùng toâi, nhöõng Cô-ñoác nhaân chaân-chính thì sanh-ñoäng vôùi Ñaáng chuùng toâi thôø-phöôïng. Chuùa Jeâsus phaùn vôùi moïi ngöôøi thuoäc veà Ngaøi nhö vaày: “Haõy cöù ôû trong ta, thì ta seõ ôû trong caùc ngöôi” (Giaêng 15:4).

Chuùa Jeâsus ñaõ chòu cheát treân thaäp-töï giaù ñeàn toäi cho caû nhaân-loaïi. Ngaøi ñöôïc choân trong moà-maû, ñeán ngaøy thöù ba, Ngaøi ñaõ soáng laïi. Sau khi soáng laïi, Ngaøi ôû treân traàn theá theâm 40 ngaøy, hieän ra nhieàu laàn vôùi caùc moân ñoà, cuoái cuøng, Ngaøi thaêng-thieân veà trôøi tröôùc söï chöùng-kieán cuûa caùc söù-ñoà. Lôøi Ngaøi phaùn vôùi caùc moân-ñoà tröôùc khi Ngaøi thaêng-thieân nhö vaày: “Heát thaûy quyeàn-pheùp treân trôøi vaø döôùi ñaát ñaõ giao cho ta. Vaäy haõy ñi daïy-doã muoân daân, haõy nhôn danh Ñöùc Cha, Ñöùc Con, vaø Ñöùc Thaùnh-Linh vaø laøm pheùp baùp-teâm cho hoï, vaø daïy hoï heát caû moïi ñieàu ta ñaõ truyeàn cho caùc ngöôi. Vaø naày, ta thöôøng ôû cuøng caùc ngöôi luoân cho ñeán taän-theá” (Ma-thi-ô 28:18-20).

Chuùa Jeâsus ñang ôû vôùi Cô-ñoác nhaân qua cöông-vò Chuùa Thaùnh-Linh. Neân Cô-ñoác nhaân soáng vôùi Chuùa.

Cô-ñoác nhaân laø nhöõng ngöôøi nhaän bieát mình laø toäi-nhaân tröôùc maët Ñöùc Chuùa Trôøi, baèng loøng tin nhaän Ñöùc Chuùa Jeâsus laø Cöùu Chuùa cuûa mình, laø tin-nhaän Ñaáng ñaõ chòu cheát treân thaäp-töï giaù ñeàn toäi cho mình tröôùc maët Ñöùc Chuùa Trôøi, Ñaáng ñaõ bò choân trong moà-maû, ñaéc-thaéng töû thaàn, soáng laïi caùch vinh-hieån vaø thaêng-thieân veà trôøi nhö lôøi Ngaøi phaùn: “Ta ñi saém-saün cho caùc ngöôi moät choã. Khi ta ñaõ ñi, vaø ñaõ saém-saün cho caùc ngöôi moät choã roài, ta seõ trôû laïi

268

ñem caùc ngöôi ñi vôùi ta, haàu cho ta ôû ñaâu thì caùc ngöôi cuõng ôû ñoù” (Giaêng 14:2-3).

Cô-ñoác nhaân laø con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi nhö lôøi Kinh-Thaùnh khaúng-ñònh: “Nhöng heã ai ñaõ nhaän Ngaøi, thì Ngaøi ban cho quyeàn-pheùp trôû neân con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi, laø ban cho nhöõng ngöôøi tin danh Ngaøi” (Giaêng 1:12). Taát caû Cô-ñoác nhaân chaân-chính ñeàu nhaän bieát mình laø con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi vì: “Chính Ñöùc Thaùnh-Linh laøm chöùng trong loøng chuùng ta raèng chuùng ta laø con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi” (Roâ-ma 8:16).

Leõ maàu-nhieäm lieân-heä giöõa Cô-ñoác nhaân vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi laø Cha vaø vôùi Cöùu Chuùa Jeâsus ñöôïc chính Ngaøi phaùn: “Neáu ai yeâu-meán ta, thì vaâng giöõ lôøi ta, Cha ta seõ thöông yeâu ngöôøi, chuùng ta ñeàu ñeán cuøng ngöôøi vaø ôû trong ngöôøi” (Giaêng 14:23). Cô-ñoác nhaân hieåu roõ chaân-lyù maàu-nhieäm naøy môùi yù-thöùc soáng vôùi Chuùa, vaø ñôøi soáng mình thuoäc veà Chuùa. Phao-loâ ñaõ duøng töø “daâng” ñeå nhaéc-nhôû yù-thöùc thuoäc veà Chuùa cuûa Cô-ñoác nhaân: “Vaäy, hôõi anh em, toâi laáy söï thöông-xoùt cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi khuyeân anh em daâng thaân-theå mình laøm cuûa leã soáng vaø thaùnh, ñeïp loøng Ñöùc Chuùa Trôøi, aáy laø söï thôø-phöôïng phaûi leõ cuûa anh em” (Roâ-ma 12:1). Phao-loâ ñaõ yù-thöùc raát maïnh veà söï thuoäc veà Ngaøi baèng moät lôøi tuyeân-boá ngaén goïn: “Vì Ñaáng Christ laø söï soáng cuûa toâi” (Phi-líp 1:21). Cô-ñoác nhaân naøo yù-thöùc mình thuoäc veà Chuùa thì phaûi:

269

Tìm bieát yù Chuùa - YÙ Chuùa, yù Trôøi laø ñieàu töø xöa ñeán nay moïi ngöôøi ñeàu muoán bieát, nhöng “thieân cô baát khaû laäu” neân chaúng ai bieát. Ngöôøi ta voõ-ñoaùn “yù daân laø yù Trôøi” neân “hieäp loøng daân, thuaän yù Trôøi”.

Söï vieäc gì xaûy ra khoâng hieäp vôùi yù ta, song chuùng ta ñaønh chaáp-nhaän thì cho laø “yù Trôøi ñaõ ñònh”. Chuùng ta ñaønh chaáp-nhaän “yù Trôøi” nhöng khoâng sao hieåu ñöôïc “yù Trôøi”. Heã ñieàu gì khoâng hieåu, khoâng hieäp maø mình phaûi chaáp-nhaän caùch chaúng-ñaëng-ñöøng thì “ñoå” cho “yù Trôøi”.

Ñöùc Chuùa Trôøi phaùn: “YÙ töôûng ta chaúng phaûi laø yù-töôûng caùc ngöôi, ñöôøng loái caùc ngöôi chaúng phaûi laø ñöôøng loái ta. Vì caùc töøng trôøi cao hôn ñaát bao nhieâu, thì ñöôøng loái ta cao hôn ñöôøng loái caùc ngöôi, yù-töôûng ta cao hôn yù-töôûng caùc ngöôi cuõng baáy nhieâu” (EÂ-sai 55:8-9). Chuùng ta hieåu ñöôïc yù nhau ñaõ laø khoù. Ñuïng “cao yù” moät chuùt laø chôùi-vôùi. Theá thì yù Chuùa cao hôn yù chuùng ta nhö “trôøi cao hôn ñaát” thì laøm sao chuùng ta hieåu noåi. Theá thì ích chi maø tìm vaø bieát tìm ôû ñaâu?

YÙ-töôûng con ngöôøi ñöôïc baøy-toû ra baèng lôøi noùi, nhôø kyõ-thuaät khoa-hoïc, lôøi noùi ñöôïc vieát ra, ñöôïc ghi aâm, ngöôøi ta ñoïc, ngöôøi ta nghe maø bieát ñöôïc yù-töôûng cuûa nhau.

Ñöùc Chuùa Trôøi cuõng baøy-toû yù-töôûng cuûa Ngaøi cho loaøi ngöôøi baèng lôøi noùi. Ngaøi khoâng theå noùi thaúng vôùi con ngöôøi. Ngaøi ñaõ choïn cho Ngaøi moät daân thuoäc veà Ngaøi - daân Y-sô-ra-eân. Qua daân Ngaøi,

270

Ngaøi baøy-toû yù-töôûng Ngaøi ñoái vôùi loaøi ngöôøi qua caùc ñaáng tieân-tri cuûa Ngaøi trong daân Y-sô-ra-eân. “Ñôøi xöa, Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ duøng caùc ñaáng tieân-tri phaùn daïy toå-phuï chuùng ta nhieàu laàn nhieàu caùch” (Heâ-bô-rô 1:1).

Töø khi Chuùa Jeâsus, Ngoâi Hai Ñöùc Chuùa Trôøi giaùng-sinh ôû giöõa nhaân-loaïi, chính Chuùa Jeâsus, “Ngaøi xöng laø LÔØI ÑÖÙC CHUÙA TRÔØI” (Khaûi-huyeàn 19:13). Kinh-Thaùnh khaúng-ñònh: “Roài ñeán ngaøy sau roát naøy, Ngaøi (Ñöùc Chuùa Trôøi) phaùn chuùng ta baèng Con Ngaøi (Ñöùc Chuùa Jeâsus)” (Heâ-bô-rô 1:2). Söï giaùng-sinh cuûa Chuùa Jeâsus ñöôïc minh-ñònh nhö vaày: “Ngoâi Lôøi ñaõ trôû neân xaùc-thòt ôû giöõa chuùng ta, ñaày ôn vaø chaân-lyù; chuùng ta ñaõ ngaém xem söï vinh-hieån cuûa Ngaøi, thaät nhö vinh-hieån cuûa Con moät ñeán töø nôi Cha ... Chaúng heà ai thaáy Ñöùc Chuùa Trôøi; chæ Con moät ôû trong loøng Cha, laø Ñaáng ñaõ giaõi-baøy Cha cho chuùng ta bieát” (Giaêng 1:14,18).

Chuùng ta muoán bieát yù-muoán Ñöùc Chuùa Trôøi, chuùng ta hoïc bieát veà Chuùa Jeâsus. Toâi ñaõ vieát vaø xuaát-baûn 5 cuoán saùch veà Jeâsus - Cöùu Chuùa Toâi:

1. Jeâsus - Cöùu Chuùa Toâi (Töø Beát-leâ-hem ñeán Na-xa-reùt)

2. Jeâsus - Cöùu Chuùa Toâi (Töø Giaêng Baùp-tít ñeán Ni-coâ-ñem)

3. Jeâsus - Cöùu Chuùa Toâi (Töø Gieáng Gia-coáp ñeán Baøi Giaûng treân Nuùi)

4. Jeâsus - Cöùu Chuùa Toâi (Lôøi Ngaøi Daïy)

271

5. Jeâsus - Cöùu Chuùa Toâi (Lôøi Ngaøi Hoûi) Toâi ñang vieát 6. Jeâsus - Cöùu Chuùa Toâi (Thí-Duï Ngaøi Noùi) 7. Jeâsus - Cöùu Chuùa Toâi (Töø Thaäp-Töï Giaù Ñeán

Ngoâi Moä Troáng) Quùy vò cuõng coù theå ñoïc theâm cuoán Chaân-Lyù II

giaõi-baøy nhöõng chaân-lyù veà Chuùa Jeâsus. Ñoïc qua caùc saùch treân, quyù vò chaéc-chaén seõ bieát nhieàu hôn veà Jeâsus - Cöùu Chuùa cuûa chuùng ta vaø bieát ñöôïc yù-töôûng cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi.

Ñöùc Chuùa Trôøi coøn ban cho Cô-ñoác nhaân cuoán Kinh-Thaùnh. Kinh-Thaùnh laø Lôøi Ñöùc Chuùa Trôøi. “Caû Kinh-Thaùnh ñeàu bôûi Ñöùc Chuùa Trôøi soi-daãn, coù ích cho söï daïy-doã, beû-traùch, söûa-trò, daïy ngöôøi trong söï coâng-bình, haàu cho ngöôøi thuoäc veà Ñöùc Chuùa Trôøi ñöôïc troïn-veïn vaø saém-saün ñeå laøm moïi vieäc laønh” (II Ti-moâ-theâ 3:16). Ñoái vôùi con-caùi Chuùa, thôøi naøo cuõng vaäy, “Quyeån saùch luaät-phaùp naøy (Kinh-Thaùnh) chôù xa mieäng ngöôi, haõy suy-gaãm ngaøy vaø ñeâm, haàu cho caån-thaän laøm theo moïi ñieàu ñaõ cheùp ôû trong; vì nhö vaäy ngöôi môùi ñöôïc may-maén trong con ñöôøng mình vaø môùi ñöôïc phöôùc” (Gioâ-sueâ 1:8). Toâi ñaõ vieát vaø xuaát-baûn 35 cuoán Baøi Hoïc Kinh-Thaùnh ñeå giuùp con-caùi Chuùa hieåu bieát yù-muoán Ñöùc Chuùa Trôøi.

Hoïc bieát veà Chuùa Jeâsus, hoïc bieát Kinh-Thaùnh, chuùng ta bieát ñöôïc yù Chuùa. Chöa ñuû, chuùng ta phaûi:

Thuaän theo yù Chuùa - Moãi ngöôøi ñeàu caûm-nhaän “yù toâi laø nhaát”, thuaän theo yù ngöôøi laø vieäc chaúng

272

ñaëng ñöøng. Trong tình-yeâu, chuùng ta deã chieàu theo yù ... cuûa ai ñoù. Trong khoù-khaên chuùng ta eùp theo yù ... cuûa ai ñoù, moät hình-thöùc “nín thôû qua soâng”. Trong lôïi-loäc, chuùng ta thuaän theo yù ... ai ñoù coù phaàn deã-daøng. Nhöng thuaän theo yù Chuùa phaûi nhaän-thöùc “yù-muoán toát-laønh, ñeïp loøng vaø troïn-veïn cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi laø theå naøo” (Roâ-ma 12:2).

Toâi xin ñôn cöû moät vaøi yù-muoán cuûa Chuùa khoâng bieát quyù vò coù thuaän khoâng? Ñeå quyù vò deã nhôù, baøn tay naêm ngoùn, naêm ñieàu toâi neâu ra döôùi ñaây, quyù vò thuaän hay khoâng?

* “Ngaøi muoán cho moïi ngöôøi ñöôïc cöùu vaø hieåu-bieát chaân-lyù” (I Ti-moâ-theâ 2:4).

* “Nhöng, nhö Ñaáng goïi anh em laø thaùnh, thì anh em cuõng phaûi thaùnh trong moïi caùch aên-ôû cuûa mình, bôûi coù cheùp raèng: Haõy neân thaùnh vì ta laø thaùnh” (I Phi-e-rô 1:18-19).

* “Chuùa theå naøo thì chuùng ta cuõng theå aáy trong theá-gian naøy” (I Giaêng 4:17).

* “Con muoán Con ôû ñaâu thì nhöõng ngöôøi Cha giao cho con cuõng ôû ñoù vôùi con” (Giaêng 17:24).

* “Quaû-thaät, quaû thaät, ta noùi cuøng caùc ngöôi, ngöôøi naøo tin ta, cuõng seõ laøm vieäc ta laøm; laïi cuõng laøm vieäc lôùn hôn nöõa, vì ta ñi veà cuøng Cha” (Giaêng 14:12).

Toâi nghó chuùng ta heát thaûy ñeàu thuaän. Toâi laïi nhôù caâu chuyeän nguï-ngoân veà Hoäi Ñoàng Chuoät. Chuyeän raèng taát caû chuoät trong nhaø môû moät hoäi-ñoàng baøn keá-hoaïch ñoái phoù vôùi meøo ñeå baûo-veä doøng hoï nhaø

273

chuoät. Moät chuoïät tröôûng laõo ñeà-nghò tìm caùch buoäc caùi chuoâng vaøo coå meøo ñeå meøo ñi ñeán ñaâu, chuoâng keâu ñeå chuoät bieát maø chaïy troán. Taát caû doøng hoï nhaø chuoät ñoàng thuaän yù. Nhöng khi ñöôïc hoûi chuoät naøo daùm laøm caùi vieäc ñem chuoâng buoäc coå meøo, thì khoâng chuoät naøo chòu laøm.

Cô-ñoác nhaân tìm bieát yù Chuùa, thuaän theo yù Chuùa chöa ñuû, phaûi thöïc-haønh yù Chuùa.

Thöïc-haønh yù Chuùa - Ma-thi-ô ñaõ ghi laïi lôøi daïy cuûa Chuùa Jeâsus töø chöông 5:1 ñeán 7:23. Taát caû ngöôøi nghe ñeàu thuaän theo yù Chuùa. Keát-thuùc vieäc giaûng-daïy, Ngaøi phaùn: “Vaäy, ngöôøi naøo nghe vaø laøm theo lôøi ta phaùn ñaây, thì gioáng nhö moät ngöôøi khoân-ngoan caát nhaø mình treân hoøn ñaù. Coù möa sa, nöôùc chaûy, gioù lay xoâ-ñoäng nhaø aáy; xong khoâng saäp, vì ñaõ caát treân ñaù. Ngöôøi naøo nghe lôøi ta phaùn ñaây, maø khoâng laøm theo, khaùc naøo nhö ngöôøi daïi caát nhaø mình treân ñaát caùt. Coù möa sa, nöôùc chaûy, gioù lay, xoâ-ñoäng nhaø aáy, thì bò saäp, hö-haïi raát nhieàu” (Ma-thi-ô 7:24-27). Trong voøng con-caùi Chuùa soá “ngöôøi daïi” luùc naøo cuõng nhieàu hôn soá “ngöôøi khoân”. Bieát yù Chuùa, thuaän yù Chuùa maø khoâng thöïc-haønh yù Chuùa laø “ngöôøi daïi”. Bieát yù Chuùa, thuaän yù Chuùa maø thöïc-haønh yù Chuùa taát “ngöôøi khoân”. Môøi quyù vò töï xeùt xem “khoân” hay “daïi”.

* “Ngaøi muoán cho moïi ngöôøi ñöôïc cöùu vaø hieåu-bieát chaân-lyù” (I Ti-moâ-theâ 2:4).

Ngöôøi naøo chöa coù Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình ñeàu laø ngöôøi caàn ñöôïc cöùu. Ngöôøi caàn

274

ñöôïc cöùu ôû chung-quanh ta, thöû hoûi ta ñaõ noùi veà Chuùa cho hoï chöa? Taát caû Cô-ñoác nhaân chaân-chính ñeàu nhaän ñöôïc Chuùa Thaùnh-Linh ngay khi tin-nhaän Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình. Lôøi Kinh-Thaùnh daïy raèng: “Nhöng khi Ñöùc Thaùnh-Linh giaùng treân caùc ngöôi, thì caùc ngöôi seõ nhaän laáy quyeàn-pheùp, vaø laøm chöùng veà ta taïi thaønh Gieâ-ru-sa-lem (nôi nhaø mình, ngöôøi laân-caän mình), caû xöù Giu-ñeâ (nôi xoùm laøng mình, khu phoá mình), xöù Sa-ma-ri (xoùm laøng laân-caän, khu phoá keá-caän), cho ñeán cuøng traùi ñaát (phaïm-vi nôùi roäng maõi)”.

Anh thôï chöõa xe mua ñöôïc ngoâi nhaø beân nhaø anh giaùo-sö ñaïi hoïc. Hai ngöôøi trôû neân thaân nhau. Anh giaùo-sö gaëp trôû-ngaïi xe thöôøng nhôø anh thôï giuùp mình. ÔÛ gaàn nhau hai naêm, hoï thöôøng qua laïi aên uoáng cuoái tuaàn. Anh thôï chöõa xe laø Cô-ñoác nhaân bieát roõ vò giaùo-sö kia khoâng phaûi laø Cô-ñoác nhaân. Anh bieát yù Chuùa muoán cöùu vò giaùo-sö naøy, nhöng anh laøm sao coù theå noùi veà Chuùa cho moät vò giaùo-sö ñaïi hoïc. Hôn moät naêm trôøi, moãi laàn anh muoán noùi nhöng anh laïi sôï. Anh caàu-nguyeän vaø thöa vôùi Chuùa raèng Chuùa muoán cöùu vò giaùo-sö naøy nhö Ngaøi ñaõ cöùu anh, anh muoán vò giaùo-sö naøy ñöôïc cöùu, nhöng laøm sao noùi veà Chuùa cho vò giaùo-sö. Anh khoâng noùi, anh khoâng yeân taâm. Anh ñònh noùi laïi sôï vò giaùo sö hoûi thì bieát traû-lôøi laøm sao. Cuoái tuaàn, anh ñöôïc vò giaùo-sö môøi qua aên “beâ-bi-quiu”. Anh quyeát ñònh phaûi noùi veà Chuùa cho vò giaùo-sö naøy vaø anh caàu xin Chuùa ngaên-trôû ñöøng cho vò giaùo-sö naøy hoûi anh.

275

Cuoái tuaàn anh qua, vaø xin noùi chuyeän rieâng vôùi giaùo-sö moät chuùt. Vò giaùo-sö hôi ngaïc-nhieân, nhöng chaáp-nhaän.

- Toâi quen vôùi anh gaàn hai naêm nay, coù moät ñieàu toâi muoán noùi vôùi anh laâu laém roài, nhöng ngaïi quaù vì anh laø giaùo-sö maø toâi chæ laø anh thôï chöõa xe. Nhöng toâi khoâng noùi khoâng ñöôïc vì toâi raát thöông anh. Xin anh nghe toâi vaø sau khi nghe roài, anh nhôù ñöøng hoûi toâi gì nheù. Vò giaùo-sö mæm cöôøi, vaø xin anh noùi. Ngöôøi thôï noùi theå naøo mình ñaõ tin Chuùa vì ñöôïc moät ngöôøi baïn noùi veà Chuùa vaø söï cöùu-roãi cuûa Chuùa daønh cho moãi ngöôøi. Töø ngaøy tin Chuùa, ñöôïc laøm con cuûa Chuùa, höôûng ñöôïc söï tha-thöù cuûa Chuùa, höôûng ñöôïc phöôùc-haïnh trong söï cöùu-roãi vaø coù moät hi-voïng chaéc-chaén sau khi qua ñôøi laø ñöôïc ôû cuøng Chuùa. Vì côù ñoù, toâi muoán noùi cho giaùo-sö bieát ñeå giaùo-sö ñöôïc cöùu nhö chính toâi vaäy. Giaùo-sö nghe chaêm-chuù vaø khi anh vöøa chaám-döùt, giaùo-sö xin hoûi vaø chæ hoûi moät caâu. Anh hôi giöït mình, nhöng ñaønh phaûi chaáp-nhaän ñeå giaùo-sö hoûi.

- Moät vieäc quan-troïng nhö vaäy, maø sao ñeán baây giôø anh môùi noùi cho toâi bieát? Vaø giaùo-sö ñaõ tin-nhaän Chuùa ngay hoâm ñoù.

Moät baø ñaõ laøm chöùng cho baïn cuûa mình tin Chuùa. Hai baø ôû chung trong moät thaønh-phoá. Moãi toái, tröôùc khi ñi nguû, hai baø duøng ñieän-thoaïi ñoïc Kinh-Thaùnh chung vôùi nhau vaø baø môùi tin Chuùa ñöôïc baø “thaày” daïy Kinh-Thaùnh theo söï hoïc bieát Kinh-Thaùnh cuûa baø. Baø bieát yù Chuùa “muoán moïi ngöôøi ñöôïc cöùu vaø

276

hieåu-bieát chaân-lyù”, neân baø hieåu ñeán ñaâu thì giuùp baïn mình hieåu ñeáu ñaáy.

* “Vì yù-muoán Ñöùc Chuùa Trôøi, aáy laø khieán anh em neân thaùnh; töùc laø phaûi laùnh söï oâ-ueá” (I Teâ-sa-loâ-ni-ca 4:3).

Cô-ñoác nhaân laø “ngöôøi thaùnh vaø raát yeâu-daáu cuûa Ngaøi” (Coâ-loâ-se 3:12). Neân “chôù heà laøm troïn nhöõng ñieàu öa muoán cuûa xaùc-thòt ... aáy laø gian-daâm, oâ-ueá, luoâng-tuoàng, thôø hình-töôïng, phuø-pheùp, thuø-oaùn, tranh-ñaáu, ghen-gheùt, buoàn-giaän, caõi-laãy, baát-bình, beø-ñaûng, ganh-goå, say-söa, meâ aên-uoáng, cuøng caùc söï khaùc gioáng nhö vaäy” (Ga-la-ti 5:16, 19-21). “Baát cöù ñieàu gì töïa nhö ñieàu aùc, thì phaûi traùnh ñi” (I Teâ-sa-loâ-ni-ca 5:22). Quyù vò muoán roõ vaán-ñeà treân, môøi quyù vò ñoïc cuoán Ñôøi Soáng Môùi cuûa Muïc-sö Bình, phaùt-haønh thaùng 11 naêm 1997.

* “Chuùa theå naøo thì chuùng ta cuõng theå aáy trong theá-gian naøy” (I Giaêng 4:17).

Khi laøm theo yù Chuùa thöôøng gaëp khoù-khaên, baét-bôù, choáng-ñoái. Phao-loâ khuyeân taát caû Cô-ñoác nhaân: “Haõy baét-chöôùc toâi, cuõng nhö chính mình toâi baét-chöôùc Ñaáng Christ vaäy” (I Coâ-rinh-toâ 11:1). Naøo, chuùng ta haõy “nhìn xem Ñöùc Chuùa Jeâsus, laø coäi-reã vaø cuoái-cuøng cuûa ñöùc-tin, töùc laø Ñaáng vì söï vui-möøng ñaõ ñaët tröôùc maët mình, chòu laáy thaäp-töï giaù, khinh ñieàu sæ-nhuïc, vaø hieän nay ngoài beân höõu ngai Ñöùc Chuùa Trôøi. Vaäy, anh em haõy nghó ñeán Ñaáng ñaõ chòu söï ñoái nghòch cuûa keû toäi-loãi döôøng aáy, haàu cho khoûi bò moûi-meät sôøn-loøng” (Heâ-bô-rô 12:2-3).

277

“Ngaøi bò ruûa maø chaúng ruûa laïi, chòu naïn maø khoâng heà ngaêm-doïa, nhöng cöù phoù mình cho Ñaáng xöû-ñoaùn coâng-bình” (I Phi-e-rô 2:23). Ñieåm cao nhaát gioáng Chuùa laø luùc “Ñaáng Christ thaønh hình trong caùc con” (Ga-la-ti 4:19)

* “Ñöùc Chuùa Trôøi yeâu ngöôøi daâng cuûa caùch vui loøng” (II Coâ-rinh-toâ 9:7).

Cô-ñoác nhaân khoâng “daâng” tieàn-baïc, cuûa-caûi vaøo Hoäi-Thaùnh ñeå “mua” phöôùc, nhöng “daâng” leân Ñöùc Chuùa Trôøi, Cha chuùng ta ñeå lo coâng-vieäc Nhaø Ngaøi vaø truyeàn ra Danh Ngaøi khaép choán. Nguyeân-taéc “daâng” ñöôïc Kinh-Thaùnh quy-ñònh:

Daâng leân Chuùa “tuøy söùc mình” (I Coâ-rinh-toâ 16:2)

Daâng leân Chuùa “tuøy theo loøng mình ñaõ ñònh” (II Coâ-rinh-toâ 9:7

Daâng leân Chuùa “caùch vui loøng” (II Coâ-rinh-toâ 9:7).

Trong thôøi Cöïu-öôùc luaät quy ñònh cho daân Y-sô-ra-eân laø noäp “moät phaàn möôøi” vaøo ñeàn thôø (Ma-la-chi 3:10). Trong thôøi Taân-Öôùc khoâng coøn luaät naøy. Trong thôøi Cöïu-öôùc chæ caàn “moät phaàn möôøi” laø ñuû lo söï soáng cho caùc thaày teá-leã, nhaân vieân phuïc-vuï trong ñeàn thôø. Thôøi Taân-Öôùc “moät phaàn möôøi” khoâng ñuû ñeå lo coâng-vieäc Nhaø Chuùa vaø truyeàn-baù Tin-Laønh Cöùu-roãi ñeán khaép nôi.

* “Quaû-thaät, quaû thaät, ta noùi cuøng caùc ngöôi, ngöôøi naøo tin ta, cuõng seõ laøm vieäc ta laøm; laïi cuõng

278

laøm vieäc lôùn hôn nöõa, vì ta ñi veà cuøng Cha” (Giaêng 14:12).

Chuùa Jeâsus cuõng phaùn quyeát lôøi naøy ñeå xaùc-ñònh laøm vieäc Chuùa raát quan-troïng: “Neáu ai haàu-vieäc ta, thì Cha ta aét toân-quí ngöôøi” (Giaêng 12:26). Toâi seõ luaän nhieàu hôn ôû phaàn keá-tieáp.

279

SOÁNG LAØM VIEÄC CHUÙA

ô-ñoác nhaân khoâng laï vôùi coâng-taùc “laøm vieäc Chuùa”, khoâng laï vôùi phaàn vieäc ñöôïc meänh danh laø “vieäc Chuùa”. Cô-ñoác nhaân

ñöôïc giaûng-daïy “ñöôïc cöùu ñeå phuïc-vuï Chuùa” nhö meänh-leänh Chuùa truyeàn cho Moâi-se noùi vôùi Pha-ra-oân: “Haõy tha cho daân ta ñi, ñeå chuùng noù haàu vieäc ta trong ñoàng vaéng” (Xuaát EÂ-díp-toâ kyù 7:16). Cô-ñoác nhaân khoâng theå queân lôøi khaúng-ñònh cuûa Chuùa Jeâsus nhö moät ñònh-luaät: “Quaû thaät, quaû thaät ta noùi cuøng caùc ngöôi, ngöôøi naøo tin ta, cuõng seõ laøm vieäc ta laøm” (Giaêng 14:12). Vieäc chính cuûa Chuùa Jeâsus laøm nhö Ngaøi tuyeân-boá: “Con ngöôøi (Chuùa Jeâsus) ñaõ ñeán tìm vaø cöùu keû bò maát” (Lu-ca 19:10). Kinh-Thaùnh taùi xaùc quyeát: “Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ ñaõ ñeán trong theá-gian ñeå cöùu-vôùt ngöôøi coù toäi” (I Ti-moâ-theâ 1:15). Nhöng nhieàu ngöôøi chæ muoán laøm vieäc Chuùa laøm nhö laøm pheùp laï hay chöõa beänh ñeå ñöôïc kính-troïng vaø noåi danh. Traät.

Ñöùc Thaùnh-Linh qua thaùnh Phao-loâ ñaõ giuïc-giaõ Cô-ñoác nhaân: “Vaäy, hôõi anh em yeâu-daáu cuûa toâi, haõy vöõng-vaøng, chôù ruùng-ñoäng, haõy laøm coâng-vieäc Chuùa caùch dö-daät luoân, vì bieát raèng coâng-khoù cuûa anh em trong Chuùa chaúng phaûi laø voâ-ích ñaâu” (I Coâ-rinh-toâ 15:58).

C

280

Taïi xöù naøy, ngöôøi ñi xin vieäc laøm ñeàu bò phoûng-vaán ñeå chöùng-toû ngöôøi xin vieäc bieát ñöôïc vieäc mình laøm vaø bieát caùch laøm coâng-vieäc ñoù. Coù khi ngöôøi xin vieäc phaûi qua moät khoùa huaán-luyeän veà vieäc mình phaûi laøm.

Ngöôøi ta öôùc ñoä 90% ngöôøi laøm vieäc Chuùa khoâng bieát roõ coâng-vieäc vaø khoâng ñöôïc huaán-luyeän ñeå laøm vieäc Chuùa. Tinh-thaàn laøm vieäc Chuùa laïi laø tinh-thaàn töï-nguyeän, laøm ñöôïc bao nhieâu toát baáy nhieâu vaø laøm theá naøo cuõng ñöôïc. Vôùi tinh-thaàn ñoù, chuùng ta ñaõ coi thöôøng vieäc Chuùa vaø caåu-thaû trong coâng-vieäc Chuùa.

Laøm vieäc Chuùa phaûi laøm vôùi tinh-thaàn kính-sôï - “Khaù haàu-vieäc Ñöùc Gieâ-hoâ-va caùch kính-sôï” (Thi-Thieân 2:11). Laøm vieäc Chuùa coù ñieàu-kieän - “Ai ñi theo ñöôøng troïn-veïn, naáy seõ haàu-vieäc toâi” (Thi-Thieân 101:6). Laøm vieäc Chuùa caùch môùi vôùi söï daãn-daét cuûa Chuùa Thaùnh-Linh - “Haàu-vieäc Ñöùc Chuùa Trôøi caùch môùi cuûa Thaùnh-Linh” (Roâ-ma 7:6). Laøm vieäc Chuùa vôùi caû taám loøng khieâm-nhöôøng - “Toâi haàu-vieäc Chuùa caùch khieâm-nhöôøng” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 20:19). Vaø laøm vieäc Chuùa vôùi loøng toát - “Laáy loøng toát laøm theo yù-muoán Ñöùc Chuùa Trôøi” (EÂ-pheâ-soâ 6:6). Vaäy Cô-ñoác nhaân phaûi laøm vieäc Chuùa. Soáng laø laøm vieäc Chuùa. Laøm caùch naøo ñaây?

Laøm theo aân-töù - Sau khi tin-nhaän Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình, ngöôøi tin ñöôïc taùi-sanh, sanh ra trong gia-ñình Ñöùc Chuùa Trôøi, trôû neân con-caùi raát yeâu-daáu cuûa Ngaøi. Laäp-töùc Ngaøi ban cho ngöôøi ñoù aân-töù cuûa Chuùa Thaùnh-Linh ñeå sanh-ñoäng

281

trong “thaân-theå Ñaáng Christ”. Ngaøi “ban ôn-suûng cho moãi moät ngöôøi trong chuùng ta theo löôïng söï ban-cho cuûa Ñaáng Christ” (EÂ-pheâ-soâ 4:7). Chöõ “ban-cho” (gift) theo nguyeân-vaên Greek laø moùn quaø sinh-nhaät. AÂn-töù Chuùa ban cho moãi con-caùi Ngaøi ngay sau khi ñöôïc taùi-sanh nhö moät moùn quaø sinh-nhaät quyù giaù. Chuùa ñaõ ban cho Phao-loâ ngay sau khi ngöôøi ñaàu phuïc Chuùa, aân-töù “giaûng Tin-Laønh” (EÂ-pheâ-soâ 4:11) ñeå “ñem danh ta ñoàn ra tröôùc maët caùc daân ngoaïi, caùc vua vaø con-caùi Y-sô-ra-eân” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 9:15).

AÂn-töù Chuùa ban cho moãi moät con-caùi Chuùa coù khaùc nhau “theo yù-muoán Ngaøi, phaân-phaùt söï ban cho rieâng cho moãi ngöôøi” (I Coâ-rinh-toâ 12:11). Moãi con-caùi Chuùa ñeàu ñöôïc Chuùa “doïn baøn cho toâi” (Thi-Thieân 23:5). Ñöøng nhìn qua baøn ngöôøi khaùc ñeå tính hôn thua, theøm-thuoàng. Moãi chuùng ta ñeàu coù ít nhaát laø moät aân-töù ñöôïc lieät-keâ trong Kinh-Thaùnh:

Roâ-ma 12:3-8 1/ Noùi tieân-tri 2/ Laøm chöùc-vuï (giuùp-ñôõ) 3/ Daïy-

doã 4/ Khuyeân-baûo 5/ Ban-cho 6/ Cai-trò 7/ Laøm söï thöông-xoùt

I Coâ-rinh-toâ 12:8-10. 28-30 1/ Lôøi noùi khoân-ngoan 2/ Lôøi noùi tri-thöùc 3/ Ñöôïc

ñöùc-tin 4/ Ôn chöõa bònh 5/ Laøm pheùp-laï 6/ Noùi tieân-tri 7/ Phaân-bieät caùc thaàn 8/ Noùi caùc thöù tieáng 9/ Thoâng-giaûi caùc tieáng laï 10/ Söù-ñoà 11/ Daïy-doã 12/ Cöùu-giuùp 13/ Cai-trò

282

EÂ-pheâ-soâ 4:11 1/ Söù-ñoà 2/ Tieân-tri 3/ Thaày giaûng Tin-Laønh 4/

Muïc-sö 5/ Giaùo-sö. AÂn-töù Chuùa ban cho moãi con-caùi Chuùa khoâng coù

muïc-ñích laøm taêng giaù-trò con-caùi Chuùa. Moãi con-caùi Chuùa ñaõ coù giaù-trò tuyeät-ñænh roài, giaù-trò “trôû neân con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi” (Giaêng 1:12). Con-caùi Chuùa ñöôïc ban cho aân-töù vì “söï ích chung” (I coâ-rinh-toâ 12:7) cuûa “thaân-theå Ñaáng Christ”, töùc Hoäi-Thaùnh Ngaøi, chôù khoâng phaûi vì caù-nhaân. Caù-nhaân moãi chuùng ta “ñeàu khoâng ra gì” (I Coâ-rinh-toâ 3:7). Chuùng ta coù aân-töù naøo, chôù daïi-doät laáy ñoù maø kieâu-haõnh. “Bôûi vì ai phaân-bieät ngöôi vôùi ngöôøi khaùc? Ngöôi haù coù ñieàu chi maø chaúng nhaän-laõnh sao? Neáu ngöôi ñaõ nhaän-laõnh, thì sao coøn khoe mình nhö chaúng töøng nhaän-laõnh” (I Coâ-rinh-toâ 4:7).

Chuùng ta coù aân-töù Chuùa ban phaûi xöû-duïng ñeå laøm vieäc Chuùa haàu “ích chung”. Nhöng neáu chuùng ta khoâng xöû-duïng ñeå laøm coâng-vieäc Chuùa chaéc “haïi chung”. Teân cuûa quyù vò baét ñaàu baèng chöõ gì nhæ? H hay T; B hay N. Quyù vò thöû xoùa boû heát chöõ ñaàu teân cuûa quyù vò trong chöông saùch naøy. Quyù vò ñaõ haïi taùc-giaû vaø haïi luoân caû ngöôøi ñoïc. Teân toâi laø Bình, khôûi ñaàu baèng chöõ B. Caâu Kinh-Thaùnh Giaêng 3:16 chæ coù hai chöõ “b” thoâi, theá maø thieáu noù, ngöôøi ñoïc haún chaúng theå hieåu chính-xaùc caâu Kinh-Thaùnh. Moãi con-caùi Chuùa khoâng laøm “ích” cho coâng-vieäc Chuùa thì chaéc-chaén laøm haïi. Chuùng ta khoâng coù thuyeát trung-dung taïi ñaây.

283

Chuùa Jeâsus phaùn ví-duï Ta-laâng ñöôïc ghi trong Ma-thi-ô 25:14-30. “Tuøy theo taøi moãi ngöôøi” maø chuû giao cho “ngöôøi naày naêm ta-laâng, ngöôøi kia hai, ngöôøi khaùc moät”. Ngöôøi laõnh naêm vaø ba ta-laâng ñaõ xöû-duïng ta-laâng mình coù ñeå “laøm lôïi ra” vaø hoï ñöôïc khen: “Hôõi ñaày-tôù ngay-laønh vaø trung-tín kia ñöôïc laém; ... Haõy ñeán höôûng söï vui-möøng cuûa Chuùa ngöôi”. Coøn keû laõnh moät ta-laâng, khoâng xöû-duïng, “ñi ñaøo loã döôùi ñaát maø giaáu tieàn cuûa chuû”. Khi chuû veà, teân ñaày-tôù moàm loa meùp giaûi, vaän-duïng taøi huøng-bieän thöa vôùi chuû daøi doøng: “Laïy Chuùa, toâi bieát Chuùa laø ngöôøi nghieâm-nhaët, gaët trong choã mình khoâng gieo, löôïm-laët trong choã mình khoâng raûi ra; neân toâi sôï maø ñem giaáu ta-laâng cuûa Chuùa döôùi ñaát; ñaây naày, vaät Chuùa xin traû cho Chuùa”. Bieän-luaän coù kheùo, baøo-chöõa coù hay vaãn bò chuû nhaän ra laø teân “ñaày-tôù döõ vaø bieáng-nhaùc”.

Chuùng ta khoâng theå khoâng xöû-duïng aân-töù Chuùa ban cho ñeå laøm coâng-vieäc Chuùa.

Quyù vò muoán roõ aân-töù naøo mình coù, xin ñoïc saùch AÂn-Töù Thaùnh-Linh cuûa Muïc-sö Bình, xuaát baûn thaùng 9 naêm 1992 seõ roõ, haàu bieát xöû-duïng aân-töù mình coù laøm coâng-vieäc Chuùa.

Laøm vôùi lyù-do thích-ñaùng - Baát cöù chuùng ta laøm vieäc gì ñeàu coù lyù-do. Ngöôøi ta xeùt nghieäm coù naêm lyù-do khieán chuùng ta laøm vieäc:

a. Nhu-caàu b. Höùng-thuù c. Boån-phaän

284

d. Traùch-nhieäm e. Chöùng-toû khaû-naêng f. Lyù-töôûng. Ngöôøi laøm vieäc Chuùa chính-ñaùng ñeàu coù caû 5 lyù-

do neâu treân goäp laïi. a. Nhu-caàu - Con-caùi Chuùa sanh-hoaït trong Hoäi-

Thaùnh thöôøng-xuyeân ñeàu thaáy nhöõng nhu-caàu cuûa Hoäi-Thaùnh. Laøm coâng-vieäc Chuùa laø ñaët mình vaøo vò-theá ngöôøi cuûa Chuùa; nhaän nhöõng gì töø nôi Chuùa ñeå ñaùp-öùng nhu-caàu nhaân-theá “yù Cha ñöôïc neân, ôû ñaát nhö trôøi” (Ma-thi-ô 6:10).

b. Höùng-thuù - “Vì aáy chính Ñöùc Chuùa Trôøi caûm-ñoäng loøng anh em vöøa muoán vöøa laøm theo yù toát Ngaøi” (Phi-líp 2:13). Khoâng coù loaïi höùng-thuù naøy, khoù ai coù theå laøm vieäc Chuùa caùch nhieät thaønh.

c. Boån-phaän - Trong gia-ñình, moãi ngöôøi ñeàu coù boån-phaän. Luùc ñaát nöôùc laâm nguy bôûi ngoaïi xaâm, ngöôøi phuï-nöõ chaân yeáu tay meàm cuõng nhaän ra boån-phaän mình ñoái vôùi ñaát nöôùc. “Giaëc ñeán nhaø, ñaøn baø cuõng ñaùnh”. Huoáng chi Cô-ñoác nhaân laø daân thuoäc veà nöôùc Ngaøi, haù khoâng nhaän ra boån-phaän “Vì nöôùc Ñöùc Chuùa Trôøi maø laøm vieäc” (Coâ-loâ-se 4:11) sao?

d. Traùch-nhieäm - Traùch-nhieäm laø taâm-trí yù-thöùc ñöôïc caùi vieäc aáy laø phaàn cuûa mình, chính mình phaûi gaùnh-vaùc laáy, chính mình phaûi chu-toaøn. Phao-loâ laøm coâng-vieäc Chuùa - rao-truyeàn Tin-Laønh cöùu-roãi ñeán moïi ngöôøi. Vôùi tinh-thaàn traùch-nhieäm, Phao-loâ noùi: “Ví baèng toâi rao-truyeàn Tin-Laønh, toâi chaúng coù côù gì khoe mình, vì coù leõ caàn buoäc toâi; coøn khoâng

285

rao-truyeàn Tin-Laønh, thì khoán-khoù cho toâi thay” (I Coâ-rinh-toâ 9:16).

e. Chöùng-toû khaû-naêng - Chöùng toû aân-töù mình coù. Phao-loâ ñaõ chöùng-toû ôn Chuùa qua coâng-vieäc. “Toâi ñaõ laøm vieäc nhieàu hôn caùc ngöôøi khaùc, nhöng naøo phaûi toâi, beøn laø ôn Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ ôû cuøng toâi” (I Coâ-rinh-toâ 15:10).

f. Lyù-töôûng - “Toâi neân gioáng nhö Ngaøi” (Phi-líp 3:10) nhö lôøi Ngaøi phaùn: “Quaû thaät, quaû thaät ta noùi cuøng caùc ngöôi, ngöôøi naøo tin ta, cuõng seõ laøm vieäc ta laøm” (Giaêng 14:12).

Laøm vôùi söùc Chuùa. Laøm vieäc Chuùa laø moät coâng-vieäc kyø-dieäu, neáu chuùng ta hieåu raèng ñoù laø coâng-vieäc Ñöùc Chuùa Trôøi laøm qua chuùng ta. Chuùa luoân giao “nhöõng vieäc lôùn vaø khoù, laø nhöõng vieäc ngöôi chöa töøng bieát” (Gieâ-reâ-mi 33:3) ñeå con-caùi Ngaøi phaûi laøm vieäc vôùi Chuùa. Trong coâng-vieäc Chuùa, Phao-loâ noùi: “Chuùng toâi laø baïn cuøng laøm vieäc vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi” (I Coâ-rinh-toâ 3:9). Neân coâng-vieäc naøo Chuùa giao, Phao-loâ ñeàu laøm ñöôïc. “Toâi laøm ñöôïc moïi söï nhôø Ñaáng ban theâm söùc cho toâi” (Phi-líp 4:13). Baát cöù thôøi-ñaïi naøo, ngöôøi laøm vieäc Chuùa ñeàu caûm-nhaän “Vì moïi vieäc chuùng toâi laøm, aáy laø Ngaøi laøm cho” (EÂ-sai 26:12).

Coù nhöõng ngöôøi laøm vieäc Chuùa, nhöng thöïc ra khoâng laøm vieäc Chuùa. “Vì nhöõng ngöôøi ñoù chaúng haàu-vieäc Chuùa chuùng ta, song haàu-vieäc caùi buïng hoï” (Roâ-ma 16:18).

286

Môøi quyù vò ñoïc taäp taøi-lieäu Ngöôøi Laøm Vieäc Chuùa. Toâi luaän veà:

Giaù-trò ñích-thöïc Ngöôøi laøm vieäc Chuùa Lyù-do thích-ñaùng Ngöôøi laøm vieäc Chuùa Khaû-naêng Ngöôøi laøm vieäc Chuùa Phöông-caùch Ngöôøi laøm vieäc Chuùa Naêng-löïc Ngöôøi laøm vieäc Chuùa Tinh-thaàn Ngöôøi laøm vieäc Chuùa

(Coù boä Tape giaûng-giaûi vôùi saùch)

287

SOÁNG TOÂN-VINH CHUÙA

rong taát caû sinh-vaät, chæ coù con ngöôøi laø yù-thöùc veà vinh-hieån. Con ngöôøi chaúng nhöõng yù-thöùc maø coøn theøm ñöôïc toân vinh.

Taïi sao con ngöôøi coù taâm-lyù naøy. Taát caû sinh-vaät ñeàu coù söï vinh-hieån cuûa noù.

Chuùng ta caûm-nhaän caùi ñeïp töï-nhieân - vinh-hieån cuûa moïi loaøi. Chuùa Jeâsus phaùn: “Haõy ngaém xem nhöõng hoa hueä ngoaøi ñoàng moïc leân theå naøo; chaúng laøm khoù nhoïc, cuõng khoâng keùo chæ; nhöng ta phaùn cuøng caùc ngöôi, daàu vua Sa-loâ-moân sang-troïng ñeán ñaâu, cuõng khoâng ñöôïc maëc aùo toát nhö moät boâng hoa naøo trong gioáng ñoù” (Ma-thi-ô 16:28-29).

Con ngöôøi, doøng-doõi cuûa A-ñam vaø EÂ-va sau khi phaïm toäi thì “loõa-loà” (Saùng-theá kyù 3:7), khoâng coøn veû ñeïp - vinh-hieån cuûa thuôû ban ñaàu. Kinh-Thaùnh khaúng-ñònh: “Vì moïi ngöôøi ñeàu ñaõ phaïm toäi, thieáu maát söï vinh-hieån cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi” (Roâ-ma 3:23). Vì caùi “thieáu maát” naøy maø con ngöôøi theøm khaùt.

Coù ba ñieàu con ngöôøi cho laø cao-caû, ñaùng quyù, ñaùng troïng, coá-gaéng mong ñaït ñöôïc phaàn naøo laø Chaân, Thieän, Myõ. Chaân vaø Thieän döôøng nhö vöôït quaù söùc loaøi ngöôøi, thoâi daønh cho moät giôùi naøo ñoù ñöôïc goïi laø “chaân tu”. Rieâng Myõ thì ñöôïc moïi ngöôøi tham-gia caùch taän-tình. Ngaønh thaåm-myõ ñang ñöôïc phaùt-trieån maïnh-meõ ñeå ñaùp-öùng nhu-caàu ñoøi-hoûi

T

288

cuûa caû nhaân loaïi. Thaåm-myõ ñöôïc chia ra hai ngaønh: Trang-trí vaø chænh-trang. Trang-trí taïo neân caân-ñoái, haøi-hoøa, ñeïp maét. Chænh-trang ñoøi hoûi chuaån-xaùc theo moät yù-nieäm, chieàu-höôùng naøo ñoù. Trang-trí ñoâ-thò coù khi chæ caàn treo ñeøn, keát hoa. Nhöng chænh-trang ñoâ-thò coù khi phaûi ñaäp phaù caùi naøy, xaây-döïng caùi kia theo moät yù-nieäm chieàu-höôùng naøo ñoù.

Thaân-xaùc con ngöôøi trang-trí thì nhieàu, chænh-trang thì ít ñeå ñeïp hôn, chuaån hôn, mong coù moät chuùt vinh-hieån. Nhöng coù moät chuùt vinh-hieån khoâng deã. Caùi vinh-hieån chæ coù khi ñöôïc ngöôøi khaùc khen-ngôïi, traàm-troà, so-saùnh.

“Em xinh em ñöùng moät mình cuõng xinh” laø khoâng ñuùng. Cöù ñöùng moät mình tröôùc göông, nhìn ngaém thì xinh hay khoâng bieát lieàn. Caùi xinh phaûi ñöôïc xaùc nhaän nôi ngöôøi khaùc baèng lôøi khen, baèng aùnh maét ñaém-ñuoái cuûa ai ñoù môùi caûm thaáy caùi xinh mình coù. Caùi ñeïp, caùi xinh, caùi vinh-hieån cuûa con ngöôøi ôû treân moät hoang-ñaûo chaúng coøn giaù-trò naøo. Caùi ñeïp, caùi vinh-hieån phaûi ñöôïc phoâ ra giöõa quaàn chuùng vaø ñöôïc quaàn chuùng xaùc nhaän môùi mang laïi moät chuùt vinh-hieån cho mình. Coù baø ñi döï ñaùm cöôùi, veà nhaø moûi nhöø caùnh tay ñeo chieác nhaãn hoät soaøn hôi lôùn. Khoâng phaûi hoät xoaøn lôùn laøm moûi caùnh tay, nhöng moûi vì giô tay cao vaãy chaøo moïi ngöôøi, chæ mong moïi ngöôøi thaáy ñöôïc caùi nhaãn hoät soaøn loùng-laùnh nôi ngoùn tay mình. Theá laø caûm thaáy moät chuùt vinh-hieån mình coù.

289

Phoâ-tröông ñeå moïi ngöôøi nhaän ra caùi giaù-trò, taøi-naêng mình coù toán coâng, toán cuûa khoâng ít. Taïo ñöôïc chuùt danh, chuùt kính-phuïc nôi ngöôøi khaùc, laø chuùt vinh-hieån cho mình, ñuû khieán mình laän-ñaän suoát ñôøi. Maø naøo giaù-trò chi. “Moïi vinh-hieån cuûa noù ví nhö coû. Coû khoâ, hoa ruïng” (I Phi-e-rô 1:24).

Taïi sao con ngöôøi theøm-khaùt chuùt vinh-hieån taïm-bôï nhö vaäy? Chaúng qua con ngöôøi phaùt-xuaát töø Ñöùc Chuùa Trôøi vinh-hieån vaø ñaõ “thieáu maát söï vinh-hieån cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi” sau khi phaïm toäi.

Con ngöôøi khoâng caàn tìm söï vinh-hieån cho mình giöõa nhaân-loaïi. Chính Ñöùc Chuùa Trôøi ban cho con ngöôøi söï vinh-hieån ñaày-troïn trong Ñöùc Chuùa Jeâsus - Ñöùc Chuùa Trôøi thaønh-nhaân ñaõ ñeán trong theá-gian, chòu cheát treân thaäp-töï giaù ñeàn toäi cho caû nhaân loaïi theo luaät ñònh cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi. Ngaøi ñaõ soáng laïi caùch vinh-hieån, laøm troïn söï cöùu-roãi cho caû nhaân-loaïi. Chöông-trình cöùu-roãi loaøi ngöôøi qua Ñöùc Chuùa Jeâsus thöïc-thi treân baát cöù ngöôøi naøo “ñaõ nhaän Ngaøi (tin-nhaän Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình), thì Ngaøi ban cho quyeàn-pheùp trôû neân con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi, laø ban cho nhöõng ngöôøi tin danh Ngaøi” (Giaêng 1:12). Ñoù laø söï vinh-hieån lôùn nhaát Ñöùc Chuùa Trôøi ban cho Cô-ñoác nhaân, laø con-caùi Ngaøi. Ñoàng thôøi teân cuûa Cô-ñoác nhaân phaûi “baûng vaøng ñeà danh”, maø ñöôïc ghi trong “saùch söï soáng” ôû treân trôøi (Khaûi-huyeàn 20:12). Chuùa Jeâsus phaùn: “Haõy möøng vì teân caùc ngöôi ñaõ ghi treân thieân-ñaøng” (Lu-ca 10:20). Vì côù ñoù, Cô-ñoác nhaân chaân-chính gioáng nhö Chuùa

290

Jeâsus: “Ta chaúng caàu vinh-hieån bôûi ngöôøi ta maø ñeán ñaâu” (Giaêng 5:41). Cô-ñoác nhaân chaân-chính cuõng gioáng nhö Phao-loâ: “chaúng caàu vinh-hieån ñeán töø loaøi ngöôøi” (I Teâ-sa-loâ-ni-ca 2:6). Vì Cô-ñoác nhaân laø “nhöõng ngöôøi Ngaøi ñaõ xöng laø coâng-chính, thì Ngaøi cuõng ñaõ laøm cho vinh-hieån” (Roâ-ma 8:30).

Cô-ñoác nhaân chaân-chính chæ coøn bieát soáng toân-vinh Chuùa nhö lôøi Kinh-Thaùnh daïy: “Vaäy, anh em hoaëc aên, hoaëc uoáng, hay laøm söï chi khaùc, haõy vì söï vinh-hieån Ñöùc Chuùa Trôøi maø laøm” (I Coâ-rinh-toâ 10:31). Vaäy neân Cô-ñoác nhaân

Toân-vinh trong cuoäc soáng - Cô-ñoác nhaân bieát töø-boû “gian-daâm, oâ-ueá, luoâng-tuoàng, thôø hình-töôïng, phuø-pheùp, thuø-oaùn, tranh-ñaáu, ghen-gheùt, buoàn-giaän, caõi-laãy, baát-bình, beø-ñaûng, ganh-goå, say-söa, meâ aên-uoáng” (Ga-la-ti 5:19-21). Bieåu-loä ñöôïc taùnh-chaát “ngöôøi thaùnh vaø raát yeâu-daáu cuûa Ngaøi” (Coâ-loâ-se 3:12) laø toân-vinh Chuùa. Cuoäc soáng cuûa Cô-ñoác nhaân “ôû giöõa doøng-doõi hung-aùc ngang-nghòch, ñöôïc neân con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi, khoâng vít, khoâng tì, khoâng choã traùch ñöôïc, laïi giöõa doøng-doõi ñoù, giöõ laáy ñaïo söï soáng, chieáu saùng nhö ñuoác trong theá-gian” (Phi-líp 2:13-15). Cuoäc soáng ñoù ñaõ toân-vinh Chuùa.

Moät soá Cô-ñoác nhaân coù cuoäc soáng ñaõ khoâng toân-vinh Chuùa maø coøn laøm sæ-nhuïc Chuùa. Phao-loâ noùi ñeán haïng Cô-ñoác nhaân naøy: “Toâi laïi khoùc maø noùi nöõa: laém ngöôøi coù caùch aên-ôû nhö laø keû thuø-nghòch thaäp-töï giaù cuûa Ñaáng Christ. Söï cuoái cuøng cuûa hoï laø hö-maát; hoï laáy buïng mình laøm chuùa mình, vaø laáy söï

291

xaáu-hoå cuûa mình laøm vinh-hieån, chæ tö-töôûng veà caùc vieäc theá-gian maø thoâi” (Phi-líp 3:18-19).

Haàu-heát ñôøi soáng Cô-ñoác nhaân toân-vinh Chuùa ñeàu laø Cô-ñoác nhaân bieát “toân Ñaáng Christ, laø Chuùa, laøm thaùnh trong loøng mình” (I Phi-e-rô 3:15). Ñôøi soáng Cô-ñoác nhaân ñoù thöôøng bò ngöôøi ñôøi thaéc-maéc, ñaët thaønh caâu hoûi: Taïi sao oâng khoâng “ham-hoá ñôøi naøy” (II Ti-moâ-theâ 3:10)? Taïi sao baø khoâng “ham-meán caùc söï ôû döôùi ñaát” (Coâ-loâ-se 3:2)? Taïi sao anh khoâng “taø-daâm, oâ-ueá, tình-duïc, ham-muoán xaáu-xa” (Coâ-loâ-se 3:5)? Taïi sao chò “khoâng tham-lam ... khoâng noùi haønh ai” (Coâ-loâ-se 3:5,8)? Taïi sao oâng “laøm coâng-vieäc Chuùa caùch dö-daät luoân” (I Coâ-rinh-toâ 15:58)? Taïi sao baø “laøm ñuû moïi caùch boá-thí” (II Coâ-rinh-toâ 9:11)? Taïi sao gia-ñình oâng khoâng “boû söï nhoùm laïi nhö maáy keû quen laøm” (Heâ-bô-rô 10:25). Taïi sao chò luoân “yeân-uûi nhöõng keû ngaõ loøng, naâng-dôõ nhöõng keû yeáu-ñuoái” (I Teâ-sa-loâ-ni-ca 5:14)? Chính nhöõng caâu hoûi naøy laø nhöõng lôøi ca tieáng haùt chuùng ta toân-vinh Chuùa.

Toân-vinh trong coâng-vieäc - Toân-vinh Chuùa laø “Laáy loøng toát laøm theo yù-muoán Ñöùc Chuùa Trôøi” (EÂ-pheâ-soâ 6:6). Cô-ñoác nhaân chaân-chính “ñaõ ñöôïc döïng neân trong Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ ñeå laøm vieäc laønh maø Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ saém-saün tröôùc cho chuùng ta laøm theo” (EÂ-pheâ-soâ 2:10). “Laøm vieäc laønh” laø laøm theo yù-muoán Ñöùc Chuùa Trôøi. Nhöõng vieäc nhö vaäy môùi ñöôïc keå laø “vieäc laønh” ñeå toân-vinh Chuùa.

292

Quy-luaät “laøm vieäc laønh” cuûa Cô-ñoác nhaân ñöôïc Chuùa Jeâsus phaùn nhö vaày: “Söï saùng caùc ngöôi haõy soi tröôùc maët ngöôøi ta nhö vaäy, ñaëng hoï thaáy nhöõng vieäc laønh cuûa caùc ngöôi, vaø ngôïi-khen Cha caùc ngöôi ôû treân trôøi” (Ma-thi-ô 5:16).

Söï saùng cuûa Cô-ñoác nhaân laø cho ngöôøi ta bieát “Ñöùc Chuùa Jeâsus-Christ ñaõ ñeán trong theá-gian ñeå cöùu-vôùt ngöôøi coù toäi” (I Ti-moâ-theâ 1:15). Vaø baèng-chöùng hieån-nhieân “ngöôøi coù toäi” laø chính mình ñaõ ñöôïc “cöùu-vôùt” theå naøo.

Ngaøy nay ngöôøi ta thöôøng ñeo hay gaén leân aùo moät thaäp-töï giaù nhoû nhö laø moät bieåu-hieäu mình coù “ñaïo Chuùa”. Kinh-Thaùnh khoâng daïy Cô-ñoác nhaân “ñeo” thaäp-töï giaù. Chuùa Jeâsus daïy Cô-ñoác nhaân “phaûi lieàu mình vaùc thaäp-töï giaù mình maø theo ta” (Maùc 8:34). “Vaùc thaäp-töï giaù” laø laøm theo “yù-muoán toát-laønh, ñeïp loøng vaø troïn-veïn cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi” (Roâ-ma 12:2), laø “laøm vieäc laønh cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ saém-saün tröôùc cho chuùng ta laøm theo” (EÂ-pheâ-soâ 2:10), ñeå “yù Cha ñöôïc neân, ôû ñaát nhö trôøi” (Ma-thi-ô 6:10).

“Vieäc laønh” Cô-ñoác nhaân laøm khoâng coù nghóa laø vieäc thieän, vieäc phöôùc-ñöùc ñoái vôùi ngöôøi ñôøi. Nhöng “vieäc laønh maø Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ saém-saün tröôùc cho chuùng ta laøm theo”, laø laøm theo “yù-muoán toát-laønh, ñeïp loøng vaø troïn-veïn cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi”. “Ngaøi muoán cho moïi ngöôøi ñöôïc cöùu vaø hieåu bieát chaân-lyù” (I Ti-moâ-theâ 2:4). Cô-ñoác nhaân ñem ngöôøi ta ñeán söï “cöùu-roãi vaø hieåu-bieát chaân-lyù” laø “vieäc laønh” ñaàu

293

tieân cuûa Cô-ñoác nhaân. Cô-ñoác nhaân noùi veà Chuùa cho ngöôøi khaùc, trao moät tôø Truyeàn-Ñaïo ñôn, moät saùch chöùng-ñaïo hay döï phaàn taøi-chaùnh giuùp-ñôõ vieäc truyeàn-giaùo ñeàu laø “vieäc laønh” phaûi laøm. Raát tieác nhieàu Cô-ñoác nhaân khoâng hieåu chaân-lyù naøy neân yeåm-trôï truyeàn-giaùo thì ít, song uûng-hoä cöùu ñoùi, cöùu khoå thì nhieàu vì hieåu “vieäc laønh” theo caùch theá thöôøng.

Cô-ñoác nhaân chaân-chính cuõng neân caån-thaän “vieäc laønh” chuùng ta laøm. Heã laøm “vieäc laønh” coát ñeå “hoï thaáy vieäc laønh cuûa caùc ngöôi, vaø ngôïi-khen” caùc ngöôi, thì “vieäc laønh” ñoù khoâng coøn laø “vieäc laønh” nöõa.

Cô-ñoác nhaân chaân-chính khoâng theå caám ngöôøi ta “ngôïi-khen” mình khi laøm “vieäc laønh” hay töø-choái lôøi “ngôïi-khen” ngöôøi ta daønh cho mình. Chaéc-chaén nhöõng lôøi “ngôïi-khen” laø söï khích-leä vaø baøy-toû chaân giaù-trò veà “vieäc laønh”. Nhöng Cô-ñoác nhaân khoâng theå laøm “vieäc laønh” vôùi chuû-ñích ñeå ñöôïc “ngôïi-khen” haàu coù “danh gì vôùi nuùi soâng”. Phaûi laøm “vieäc laønh” vôùi mong-öôùc: “Hoï thaáy vieäc laønh cuûa caùc ngöôi vaø ngôïi-khen Cha caùc ngöôi ôû treân trôøi”.

Cô-ñoác nhaân laøm “vieäc laønh” coát toân-vinh Chuùa, nhieàu khi cuõng ñöôïc vinh laây. Nhöng laém khi laøm “vieäc laønh” coát toân-vinh Chuùa laïi bò nhuïc-nhaõ eâ-cheà. Trong coâng-vieäc Chuùa - “vieäc laønh”, Phao-loâ taâm-söï: “Chuùng toâi laø ngöôøi ngu-daïi vì côù Ñaáng Christ, nhöng anh em ñöôïc khoân-ngoan trong Ñaáng Christ; chuùng toâi yeáu-ñuoái, anh em maïnh-meõ; anh em kính-

294

troïng, chuùng toâi khinh-heøn. Cho ñeán baây giôø, chuùng toâi vaãn chòu ñoùi khaùt, traàn mình, bò ngöôøi ta vaû treân maët, löu-laïc raøy ñaây mai ñoù. Chuùng toâi duøng chính tay mình laøm vieäc khoù-nhoïc; khi bò ruûa-saû, chuùng toâi chuùc-phöôùc; khi bò baét-bôù, chuùng toâi nhòn-nhuïc; khi bò vu oan, chuùng toâi khuyeân-doã, chuùng toâi gioáng nhö raùc-reán cuûa theá-gian, caën-baõ cuûa loaøi ngöôøi, cho ñeán ngaøy nay” (I Coâ-rinh-toâ 4:10-13). Chaúng nhöõng vaäy thoâi, Phao-loâ coøn quaû-quyeát “saün loøng chaúng nhöõng ñeå bò troùi thoâi, laïi cuõng saün loøng vì danh Ñöùc Chuùa Jeâsus chòu cheát” (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 21:13).

Daãu vaäy, hôõi Cô-ñoác nhaân, “chôù queân vieäc laønh” (Heâ-bô-rô 13:16), vaø “chôù meät-nhoïc veà söï laøm laønh” (Ga-la-ti 6:9). Hôn theá nöõa, “Ngöôøi bieát laøm ñieàu laønh maø khoâng laøm, thì phaïm toäi” (Gia-cô 4:17). Naøo moãi chuùng ta haõy toân-vinh Chuùa qua “vieäc laønh”.

Toân-vinh trong hoaøn-taát - Coâng-vieäc “laøm laønh” cuûa chuùng ta khoâng bao giôø hoaøn-taát khi chuùng ta qua ñôøi. Lôøi Kinh-Thaùnh khaúng-ñònh: “Phöôùc thay cho nhöõng ngöôøi cheát, laø ngöôøi cheát trong Chuùa! Ñöùc Thaùnh-Linh phaùn: Phaûi, vì nhöõng ngöôøi aáy nghæ-ngôi khoûi söï khoù-nhoïc, vaø vieäc laøm mình theo sau” (Khaûi-huyeàn 14:13). Lôøi Kinh-Thaùnh cho chuùng ta laø nhöõng Cô-ñoác nhaân bieát laøm coâng-vieäc Chuùa - “laøm laønh” khoâng nhaøn-haï, nhöng raát “khoù-nhoïc”.

Chuùng ta deã-daøng chòu “khoù-nhoïc” trong coâng-vieäc ñôøi ñeå ñaït ñöôïc moät thaønh-coâng naøo ñoù.

295

Edison, moät nhaø thoâng-thaùi vaø phaùt-minh ñaõ laøm vieäc trung-bình 16 giôø moãi ngaøy. OÂng höôûng thoï ñöôïc 90 tuoåi. OÂng cho bieát söï thaønh-coâng ñöôïc taïo baèng 1% caûm-höùng vaø 99% moà-hoâi, chæ vì oâng mong ñaït ñeán ñích caøng sôùm caøng toát.

La Fontaine, Jean Jacque Rousseau, Gustave, Flaubert ñaõ choïn loái laøm vieäc cuûa moät ngöôøi ñi ñaøy ñeå coù nhöõng aùng vaên baát-huû cho nhaân-theá.

Nhöng “khoù-nhoïc” trong coâng-vieäc Chuùa - “laøm laønh” thì maáy ai chòu. “Khoù-nhoïc” trong coâng-vieäc Chuùa ñöôïc coi laø “keû daïi-doät” (II Coâ-rinh-toâ 11:16). “Khoù-nhoïc” quaù trong coâng-vieäc Chuùa bò coi laø “cuoàng” (out of mind) (II Coâ-rinh-toâ 5:13). Ñöôïc “daïi-doät” vôùi “cuoàng” trong coâng-vieäc Chuùa khoâng deã. Caûm-ôn Chuùa, ôû xöù naøy cuõng coù moät soá Muïc-sö ñöôïc baïn ñoàng lao gaùn cho “Crazy Pastor” chæ vì chòu “khoù-nhoïc” trong coâng-vieäc Chuùa maø queân “enjoy” vôùi ñôøi.

Phao-loâ khuyeân con-caùi Chuùa “böôùc ñi theo Thaùnh-Linh” (Ga-la-ti 5:16). Nhöng vôùi coâng-vieäc Chuùa - “laøm laønh” thì khoâng theå thuûng-thænh “böôùc” maø phaûi “nhaém muïc-ñích maø chaïy” (Phi-líp 3:14). Coù “chaïy” môùi coù theå hoaøn-taát coâng-vieäc Chuùa giao haàu ñöôïc Chuùa giao coâng-vieäc khaùc. Moãi khi chuùng ta laøm xong coâng-vieäc Chuùa giao, laø chuùng ta ñaõ toân-vinh Chuùa, nhö lôøi Chuùa Jeâsus thöa cuøng Cha: “Con ñaõ toân-vinh Cha treân ñaát, laøm xong coâng-vieäc Cha giao cho laøm” (Giaêng 17:4).

296

Con-caùi Chuùa chòu “khoù-nhoïc” trong coâng-vieäc Chuùa thì khoù-khaên naøo cuõng vöôït qua, nhoïc-nhaèn naøo cuõng chòu ñöôïc, vì “toâi laøm ñöôïc moïi söï nhôø Ñaáng ban theâm cho toâi” (Phi-líp 4:13).

Toâi laáy laøm laï, khoâng hieåu sao ngöôøi ta hay duøng lôøi cuûa Phao-loâ noùi tröôùc khi mình qua ñôøi ñeå toân-vinh Muïc-sö hay con-caùi Chuùa trong tang leã. Cuoái baøi tieåu-söû, bao giôø cuõng theâm: Muïc-sö Nguyeãn-vaên-X hay oâng Traàn-vaên-Y coù theå noùi nhö Phao-loâ: “Ta ñaõ ñaùnh traän toát laønh, ñaõ xong söï chaïy, ñaõ giöõ ñöôïc ñöùc-tin. Hieän nay maõo trieàu-thieân cuûa söï coâng-bình ñaõ daønh cho ta” (II Ti-moâ-theâ 4:7-8). Chæ coù phaàn “giöõ ñöôïc ñöùc-tin” laø ñuùng, coøn “ñaõ ñaùnh traän toát laønh, ñaõ xong söï chaïy” caàn xeùt laïi. “Ñaùnh traän” hay “ñaùnh gioù”, “nhaém muïc-ñích maø chaïy” hay “chaïy baù-vô” (I Coâ-rinh-toâ 9:26). Chaúng leõ soáng sao cuõng ñöôïc, nhöng cheát laø thaønh “Phao-loâ” heát.

Cô-ñoác nhaân trong coâng-vieäc “laøm laønh” khoâng heà thaát nghieäp hay coù höu-trí. Kinh-Thaùnh xaùc-ñònh ngöôøi Cô-ñoác qua ñôøi laø ñöôïc “nghæ-ngôi khoûi söï khoù-nhoïc, vaø vieäc mình laøm theo sau”. Chöa laøm xong vieäc ñaõ ñöôïc “nghæ-ngôi”. Toân-vinh Chuùa cho ñeán giôø phuùt cuoái-cuøng.

Moãi chuùng ta ñang soáng vaø khoâng soáng moät mình. Vaäy haõy soáng vôùi chính mình, soáng vôùi ngöôøi, soáng vôùi ñôøi vaø soáng vôùi Chuùa caùch ... ngheä-thuaät.

Vieát xong luùc 10g30 saùng thöù Ba ngaøy 20 thaùng 2 naêm 2007

297

TAÂM-TÌNH

aûm-ôn Chuùa ñaõ giuùp toâi vieát xong cuoán Ngheä-Thuaät Soáng Vôùi ... ñuùng thôøi-ñieåm döï tính. Ñaây laø cuoán saùch thöù 5 veà laõnh-vöïc

gia-ñình. Cuoán saùch thöù nhöùt Xaây-Döïng Gia-Ñình Haïnh-

Phuùc xuaát-baûn thaùng 5 naêm 1995 vaø taùi baûn vaøo thaùng 9 naêm 2001. Cuoán saùch naøy ñaõ ñöôïc caùc Muïc-sö trích ñaêng haøng tuaàn treân tôø baùo tieáng Vieät ôû Toronto, Canada. Cuoán saùch naøy ñaõ ñöôïc “in chui” taïi Vieät-Nam.

Thi-só Töôøng-Löu ôû Houston, TX vieát vaøi lôøi cho toâi: “Anh Bình ôi, ñoïc cuoán saùch Xaây-Döïng Gia-Ñình Haïnh-Phuùc cuûa anh thaám quaù. Anh coù loái vieát thu-huùt ngöôøi ñoïc, ñaõ ñoïc thì khoâng “buoâng”, ñaõ “buoâng” thì tieác, ñaõ tieác laïi caàm leân ñoïc laïi. Sôû dó toâi noùi nhö vaäy vì baây giôø giaø roài, ñoïc saùch baùo chöøng naêm phuùt laø moûi maét, neáu ñoïc raùn thì ... coù chuyeän. Nhöng cuoán saùch cuûa anh, toâi trònh-troïng ngoài ñoïc luùc ñaàu, sau vì moûi maét moûi löng phaûi xoay theá ñoïc: naèm, naèm ngöûa, naèm nghieâng beân traùi, naèm nghieâng beân phaûi ... ñeå ñoïc. Anh trình-baøy raát saâu saéc moïi khía caïnh ...”

Hoïc-giaû Vuõ-luïc-Thuûy ôû San Diego, CA coù lôøi nhaän-ñònh: “Cuoán Xaây-Döïng Gia-Ñình Haïnh-Phuùc raát haáp-daãn, haún ñaõ coù nhieàu ngöôøi pheâ-bình ngôïi-

C

298

khen taùc-giaû, neân chaúng daùm röôøm lôøi, chæ xin maïo-muoäi vaø thaønh-thaät thöa raèng, taùc-phaåm naøy ñaõ laøm chuùng toâi raát haâm-moä. Chæ trong vaøi tuaàn-leã chuùng toâi ñaõ ñoïc ñeán laàn thöù ba. Saùch aán-loaùt ñaõ trang nhaõ, laïi chöõ to deã xem; ñoù laø moät ñieåm caàn-thieát ñoái vôùi ngöôøi nhieàu tuoåi. Taùc-giaû coá-gaéng vieát baèng loái vaên ñôn-sô moäc-maïc, ñeå baát cöù ai ñoïc cuõng coù theå hieåu deã-daøng. Ngoaøi ra laïi coøn trích thô cuûa moät soá thi-só quen thuoäc, nhaát laø daãn nhieàu caâu tuc-ngöõ, nhieàu baøi ca-dao rí-roûm, khieán noäi-dung ñaõ phong-phuù laïi caøng phong-phuù theâm. Phaûi laø ngöôøi tích-luõy raát nhieàu kinh-nghieäm trong ñôøi soáng hoân-nhaân môùi coù theå vieát leân moät taùc-phaåm ñaày thuù-vò vaø höõu-ích naày.

Öôùc mong moãi gia-ñình Vieät-nam ôû nöôùc ngoaøi coù moät quyeån Xaây-Döïng Gia-Ñình Haïnh-Phuùc, vaø neáu coá-gaéng soáng theo nhöõng nguyeân-taéc caên-baûn trong ñoù thì haïnh-phuùc gia-ñình coù theå ñöôïc beàn-chaët.”

Cuoán saùch thöù hai Nghó Cho Nhau vaø Soáng Cho Nhau xuaát-baûn vaøo thaùng 1 naêm 2002.

Baùc-só Chaâu-ngoïc-Hieäp ôû Jacksonville, FL ñaõ giôùi-thieäu cuoán saùch Nghó Cho Nhau vaø Soáng Cho Nhau treân tôø Neáp Soáng Môùi do Baùc-só laøm chuû buùt: “Phaûi nhìn-nhaän moät söï thaät laø phaàn-lôùn chuùng ta raát thieáu-soùt veà giaùo-duïc gia-ñình. Nhieàu ngöôøi nghó raèng moät khi laäp gia-ñình thì hoï seõ töï khaéc hieåu-bieát moïi söï vaø gia-ñình seõ töï-ñoäng haïnh-phuùc nhö lôøi chuùc-tuïng cuûa baø con coâ baùc trong ngaøy cöôùi, neân khoâng ñaët naëng vaán-ñeà hoïc-hoûi theâm. Saùch loaïi giaùo-duïc naøy baèng Anh ngöõ thì raát nhieàu, nhöng baèng Vieät

299

ngöõ thì hôi ít. Tröôùc ñaây Muïc-sö Phan-thanh-Bình vieát quyeån Xaây-Döïng Gia-Ñình Haïnh-Phuùc raát ñöôïc hoan-nghinh vaø in laïi laàn thöù hai vaøo naêm 2001. Naêm nay taùc-phaåm Nghó Cho Nhau vaø Soáng Cho Nhau coù theå xem nhö moät keá-tuïc, moät boå-tuùc, hay moät ñaøo xaâu cho taùc-phaåm tröôùc. Moät Muïc-sö maø nghieân-cöùu vaø vieát veà ñôøi soáng vôï-choàng phaûi xem laø moät can-ñaûm vì vaán-ñeà naøy raát coù nhieàu ñieåm “noùng” vaø ñieåm “nhoät”. Qua 300 trang saùch, oâng trình-baøy laøm caùch naøo chuùng ta coù theå hieåu, coù theå yeâu laâu daøi ngöôøi vôï hoaëc ngöôøi choàng mình; cho thaáy vôï choàng troâng-mong nhau nhöõng gì veà tình-caûm, tình-duïc, taøi-chaùnh, xaõ-hoäi, taâm-linh; baèng caùch naøo vôï choàng coù theå giuùp ñôõ nhau gaây döïng toå-aám. Vaãn vôùi gioïng vaên duyeân-daùng, dí-doûm, taùc-giaû trình-baøy nhieàu vaán-ñeà teá-nhò moät caùch boùng-baåy, nheï-nhaøng. Haõy xem moät ñoaïn chuùng toâi trích töø trang 120:

“Nam nhö ngoïn ñeøn baät leân laø saùng, Nöõ nhö baøn uûi, caém ñieän vaøo phaûi caàn thì giôø töø laïnh tanh ñeán aám roài môùi noùng, trung-bình töø 15 ñeán 20 phuùt. Vôï neân cho choàng bieát choã naøo nôi thaân-theå mình deã “noùng” vaø chæ cho choàng bieát caùch naøo ñeå nhieät-keá leân mau. Hôn theá nöõa, ngöôøi vôï caàn tình yeâu, tình caûm, söï chaêm-soùc, söï dòu-daøng, söï quyù-meán thì chaúng khaùc naøo than ñaõ hoàng laïi gaëp luoàng gioù thoåi”.

Nhoùm Gia-ñình Treû taïi Hoäi-Thaùnh Jacksonville, FL ñaõ choïn saùch naøy laøm ñeà taøi hoïc taäp, thaûo-luaän moãi kyø hoï sanh-hoaït vôùi nhau. Toâi tin raèng nhöõng toå thaät söï aám ñöôïc xaây-döïng töø ñaây, vaø nhöõng ñöùa con

300

haïnh-phuùc ñöôïc tröôûng-thaønh trong nhöõng “thieân-ñaøng taïi theá”. Taùc-phaåm coù giaù-trò naøy khoâng nhöõng höõu-ích cho giôùi treû, maø nhöõng “gia-ñình giaø” cuõng neân ñoïc”.

OÂng Leâ-hoàng-Long, Chuû buùt vaø Chuû-Nhieäm tôø Theá-Giôùi Ngaøy Nay taïi Whichita, KS ñaõ coù lôøi giôùi-thieäu taùc-phaåm naøy treân baùo: “Sau cuoán Xaây-Döïng Gia-Ñình Haïnh-Phuùc, Muïc-sö Phan-thanh-Bình ñaõ vöøa cho xuaát-baûn cuoán Nghó Cho Nhau vaø Soáng Cho Nhau, chöùng-toû söï quan-taâm ñaëc-bieät cuûa oâng ñoái vôùi vai-troø cuûa Gia-ñình trong xaõ-hoäi. Coù leõ nhieàu ngöôøi ñaõ khoâng theå choái-caõi vai-troø quan-troïng cuûa Gia-ñình trong söï vöõng-maïnh cuûa xaõ-hoäi. Lòch-söû vaø thöïc-teá ñaõ chöùng-minh söï thaát-baïi cuûa nhöõng coá-gaéng huûy-boû vai-troø cuûa Gia-ñình, vaø thay-theá noù baèng nhöõng ñònh-cheá khaùc, vaø cuõng chöùng-minh khi gia-ñình vöõng-maïnh thì xaõ-hoäi vöõng-maïnh, gia-ñình suy-yeáu thì xaõ-hoäi lung-lay vaø khuûng-hoaûng. Nhöng ñoái-töôïng trong nhöõng cuoán saùch cuûa Muïc-sö Phan-thanh-Bình khoâng phaûi laø xaõ-hoäi maø laø Con Ngöôøi. OÂng tìm hieåu nguyeân-nhaân khieán Con Ngöôøi khoâng tìm thaáy haïnh-phuùc trong ñôøi soáng gia-ñình, ñoàng thôøi ñöa ra nhöõng chöùng-lieäu, nhöõng chæ-daãn thöïc-teá ñeå giuùp Con Ngöôøi thaønh-coâng trong ñôøi soáng löùa ñoâi.

Tuy laø moät Muïc-sö, taùc-giaû Phan-thanh-Bình khoâng ñöa ta nhöõng lôøi rao-giaûng naëng phaàn kinh-ñieån. OÂng vieát moät caùch soáng thöïc, döïa vaøo kinh-nghieäm baûn-thaân, vaøo nhöõng suy-tö vaø kieán-thöùc

301

roäng-raûi, maø chuùng toâi nghó raát höõu-ích cho nhöõng ngöôøi chöa laäp gia-ñình, saép laäp gia-ñình, vaø caû nhöõng ngöôøi ñaõ laäp gia-ñình. Trong chieàu-höôùng aáy, chuùng toâi xin trích ñaêng moät phaàn trong cuoán saùch cuûa Muïc-sö Phan-thanh-Bình vôùi söï chaáp-thuaän cuûa oâng, vaø cuõng mong nhaän ñöôïc yù-kieán cuûa baïn ñoïc”.

Cuoán saùch thöù ba Baûy Ñieàu Caên-Baûn Cho Gia-Ñình Töôi-Vui xuaát-baûn thaùng 5 naêm 2004.

Muïc-sö Leâ-höõu-Ñöùc ôû Cypress, CA cho bieát: “Toâi ñaõ ñoïc vaø thaáy raát hay. Khi coøn hoïc Tieán-só Muïc-vuï, toâi cuõng coù hoïc qua phaàn naøy chuùt ít, nhöng toâi phaûi ñoïc raát nhieàu taùc-giaû Hoa-kyø vieát. Noù khoâng toång-hôïp ñöôïc nhö quyeån saùch naøy vôùi caùi nhìn hoaøn-toaøn Vieät-Nam trong giai-ñoaïn hoäi-nhaäp cuûa theá-heä thöù hai vaø thöù ba. Söï xung-khaéc veà quan-nieäm gia-ñình cuõ vaø môùi ñaõ laøm cho nhieàu gia-ñình raát lao-ñao khoù giaûi-quyeát.

Quyeån saùch cuûa Muïc-sö ñaõ giaûi-quyeát ñöôïc vaán-ñeà naøy. Noù seõ giuùp chaúng nhöõng cho caùc toâi-tôù Chuùa trong vieäc coá-vaán gia-ñình cho caùc con-caùi Chuùa, maø cuõng giuùp cho caùc vôï choàng chöa coù con hay ñaõ coù con vaøo giai-ñoaïn “vò thaønh-nieân noåi-loaïn” moät caùi nhìn bao-dung hôn vaø phöông-caùch giaûi-quyeát treân lôøi Ñöùc Chuùa Trôøi.

Taï ôn Chuùa ñaõ duøng Muïc-sö vaøo coâng-vieäc naøy. Thaønh-thaät caûm ôn Muïc-sö.”

Muïc-sö Jean Olivier ôû Worcester, MA nhaän ñònh: “Ñoïc saùch cuûa Muïc-sö raát thuù-vò. Phaûi noùi Muïc-sö ñaõ laøm moät böôùc ñoät-phaù trong phöông-dieän

302

giaùo-duïc Tin-Laønh Vieät-Nam. Nhaát laø vaán-ñeà Hoân-nhaân vaø Tình-duïc. Ngöôøi Vieät-Nam chuùng ta bò aûnh-höôûng quaù naëng tö-töôûng baûo-thuû cuûa trieát-hoïc Khoång-Maïnh coå-kính. Heã noùi ñeán vaàn-ñeà tình-duïc thì cho laø khoâng neân, khoâng phaûi. Nhöng haïnh-phuùc gia-ñình raát caàn vaán-ñeà naøy hoã-trôï. Laïi nöõa, Saùng-theá kyù 2:18-25, nhaát laø hai caâu 24,25 ñeà-caäp ñeán vaán-ñeà naøy, vaø vaán-ñeà tình-duïc cuûa vôï-choàng ñaõ ñöôïc ñoàng yù cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi thaùnh-khieát. Coù leõ Muïc-sö laø muïc-sö Vieät-Nam ñaàu tieân daùm vieát roõ-raøng, thaúng-thaéng vaán-ñeà naøy. Caàu Chuùa cho Muïc-sö doài-daøo söùc-khoûe vaø coù nhieàu thì-giôø ñeå vieát. Vieát thaät nhieàu.”

Baùc-só Traàn-vaên-Khang ôû San Diego, CA coù vaøi lôøi: “Chuùng toâi laø ñoäc giaû cuûa tôø AÙnh-Saùng vaø nhieàu taùc-phaåm do Muïc-sö bieân-soaïn, töø hai möôi naêm nay. Vaãn haèng caûm-phuïc tinh-thaàn haêng-say, söï beàn-bæ vaø söùc laøm vieäc deûo-dai cuûa Muïc-sö trong coâng-vieäc phuïc-vuï toân-giaùo vaø truyeàn-ñaït nhöõng hieåu-bieát giuùp taêng-tröôûng haïnh-phuùc ñôøi soáng moãi ngöôøi.

Chuùng toâi ñaõ ñoïc cuoán Baûy Ñieàu Caên-Baûn cho Gia-Ñình Töôi-Vui do Muïc-sö taëng gaàn ñaây, vaø oân taäp cuõng nhö thu-nhaän ñöôïc nhieàu ñieàu boå-ích. Xin caûm-ôn Muïc-sö ñaõ cho ñoïc theâm moät taùc-phaåm hay.”

Moãi cuoán saùch cuûa toâi, Baùc-só Chaâu-ngoïc-Hieäp ôû Jacksonville, FL luoân giôùi-thieäu vôùi ñoäc-giaû Neáp Soáng Môùi: “Naêm 2004 naøy, Muïc-sö Phan-thanh-Bình laïi cho ra ñöùa con tinh-thaàn “Baûy Ñieàu Caên-Baûn Cho Gia-Ñình Vui-Töôi”. Ñoïc saùch oâng vieát, toâi

303

thaáy thích-thuù vì nhaän ra boä oùc cuûa Muïc-sö coøn raát toát, boä oùc naøy coù veû phaùt-trieån caû hai baùn caàu naõo. Söï maïch-laïc, roõ-raøng, chính-xaùc, ñaâu vaøo ñaáy thuoäc veà oùc beân traùi; trong khi ñoù, lôøi vaên dí-doûm, luùc bay-böôùm, luùc nheï-nhaøng, ñaây ñoù ñieåm xuyeát baèng thi-ca thuoäc veà oùc beân phaûi.

Moät ñieàu raát ca-ngôïi laø taùc-giaû trình-baøy raát thaúng veà vaán-ñeà tình-duïc trong hoân-nhaân, moät vaán-ñeà maø phaàn lôùn chuùng ta ngôø-ngheäch, moät vaàn-ñeà maø chuùng ta töôûng ñaõ bieát nhöng ... chöa bieát bao nhieâu!

Ñeà-taøi cuûa taùc-phaåm raát thích-hôïp vaø raát caàn-thieát cho coäng-ñoàng ngöôøi Vieät vì gia-ñình laø neàn-taûng cuûa Xaõ-hoäi. Gia-ñình coù töôi-vui haïnh-phuùc môùi coù theå saûn-xuaát nhöõng ñöùa con laønh-maïnh höõu-ích cho ñôøi.”

Muïc-sö Vöông-quoác-Syõ ôû Harrisburg, PA cho chuùng toâi bieát: “Chuùng toâi ñang söû-duïng Baûy Ñieàu Caên-Baûn Cho Gia-Ñình Vui-Töôi trong nhöõng giôø sinh-hoaït cuûa Gia-Ñình Treû. Trong khi hoïc-hoûi vaø chia-xeû, caùc baïn caûm thaáy thích-thuù vaø nhaän thaáy caàn phaûi “chænh laïi” nhöõng khuyeát-ñieåm maø mình thöôøng maéc phaûi. Thaät laø quyeån saùch boå-ích cho ñôøi soáng hoân-nhaân vaø gia-ñình cho moïi haïng tuoåi”.

Muïc-sö Tieán-só Nguyeãn-thanh-Phieân ôû Cooper City, FL cho bieát: “Taï-ôn Chuùa ñaõ duøng Muïc-sö bieân-soaïn nhöõng saùch boå-ích cho ñôøi soáng tin-kính Chuùa cuûa con-caùi Ngaøi giöõa voøng ngöôøi Vieät. Ban Trung-Nieân taïi Hoäi-Thaùnh chuùng toâi nhaän thaáy taøi-lieäu Baûy Ñieàu Caên-Baûn Cho Gia-Ñình Töôi-Vui raát

304

toát trong vieäc hoïc-taäp vaø thöïc haønh lôøi Chuùa lieân-quan ñeán neáp soáng gia-ñình, neân ñaõ choïn laøm taøi-lieäu hoïc-taäp cho buoåi sinh-hoaït haøng tuaàn cuûa hoï.”

Cuoán saùch thöù tö Tình ... Giaø xuaát-baûn thaùng 3 naêm 2005. Nhöõng naêm toâi maáp-meù böôùc vaøo tuoåi “coå lai hi” thaáy caàn phaûi hoïc caùch giaø (learn to be old). Ñem nhöõng ñieàu hoïc ñöôïc vieát thaønh saùch Tình ... Giaø.

Muïc-sö Tieán-só Leâ-kim-Vaâng ôû Hampton, VA cho bieát: “Quyeån Tình ... Giaø cuûa Muïc-sö Tieán-só Phan-thanh-Bình thaät ñoäc-ñaùo vì nhôø söu taàm coâng-phu veà taâm-lyù, xaõ-hoäi, tình-caûm, kinh-nghieäm vaø nhaát laø nhöõng minh-hoïa soáng-ñoäng öùng-duïng cho töøng tröôøng-hôïp, töøng hoaøn-caûnh cuûa ngöôøi soáng giaø trong thöïc-teá hieän-taïi. Quyeån saùch khoâng nhöõng daønh cho ngöôøi giaø, maø coøn giuùp cho nhöõng ngöôøi saép tôùi tuoåi giaø chuaån-bò cho mình moät cuoäc soáng an-vui, nhaøn-haï, traùnh caùi caûnh böïc mình voâ loái, phieàn-muoän khoâng coù loái thoaùt, tö-löï ngaäm chòu, coâ-ñôn leû boùng. Saùch coøn giuùp cho con chaùu nhìn thaáy taám göông tröôùc maét maø lo chu-ñaùo boån-phaän hieáu-kính cuûa mình ñoái vôùi cha-meï, oâng-baø, caùc baäc coù coâng sinh-thaønh vaø döôõng-duïc ...”

Baùc-só Nguyeãn-yù-Ñöùc ôû Arlington, TX coù vaøi lôøi sau ñaây gôûi ñeán taùc-giaû: “Chuùng toâi xin caûm-ôn Muïc-sö ñaõ daønh cho vôï-choàng chuùng toâi moät moùn quaø tinh-thaàn raát quyù-giaù: Cuoán saùch Tình ... Giaø.

Nhaø toâi laáy ñoïc tröôùc vaø ñöông-söï thích laém, vì Muïc-sö vieát vôùi nhieàu lôøi töø Kinh-Thaùnh hieäp yù baø

305

aáy, nhaát laø chöông veà theå-chaát, taâm-thaàn vaø taâm-linh. Trong chöông “Soáng vôùi quaù-khöù”, Muïc-sö vieát: “Ngöôøi giaø khoâng soáng vôùi töông-lai vì töông-lai quaù ngaén, song soáng vôùi quaù-khöù vì quaù-khöù quaù daøi” thöïc laø ñuùng. Vì con ngöôøi coù caû boán naêm chuïc naêm cho tuoåi treû vaø chæ coù vaøi chuïc naêm cho tuoåi giaø. Ñeán vieäc “ham hyù-hoaùy cuûa tuoåi giaø” maø Muïc-sö dieãn-taû thì “tuyeät cuù meøo”. Toâi cuõng vieát veà vaán-ñeà naøy, nhöng khoâng linh-ñoäng, gôïi hình nhö Muïc-sö vieát.

Moät laàn nöõa xin caûm-ôn Muïc-sö. Vaø xin haõy cuøng nhau “Learn to be old”.

Baùc-só Traàn-quyù-Trung taïi San Diego, CA coù lôøi nhaän-ñònh nhö vaày: “Sau naêm möôi naêm rao giaûng Tin-Laønh vaø laøm vieäc Chuùa, vaøo ñaàu naêm 2005, Muïc-sö Tieán-só Phan-thanh-Bình, cho xuaát-baûn taùc-phaåm thöù 72 cuûa Muïc-sö, nhan-ñeà Tình ... Giaø, Learn To Be Old. Saùch daøy treân 300 trang, trình-baøy trang-nhaõ, noùi veà Tình ... Giaø cuûa ngöôøi giaø noùi chung vaø cuûa ngöôøi Vieät cao nieân ôû nöôùc ngoaøi noùi rieâng.

Taùc-giaû vieát vaên nhö keå chuyeän taâm-tình, ñoâi khi dí-doûm, xöû-duïng ngoân-ngöõ Vieät raát taøi-tình linh-ñoäng. Trong saùch naøy, ngoaøi kieán-thöùc môùi veà tieán-trình laõo suy, ngöôøi ñoïc coù dòp oân laïi nhöõng lôøi giaûng-daïy cuûa Chuùa Ki-toâ, vaø cuûa caùc toâng-ñoà, cuûa Phaät Thích Ca, cuõng nhö coù cô-hoäi nhôù laïi höông-vò ñaäm-ñaø cuûa tuïc-ngöõ, ca-dao, nghieàn-ngaãm laïi nhöõng tö-töôûng xaâu-saéc cuûa nhöõng nhaø hieàn-trieát, thöôûng-thöùc laïi nhöõng aùng vaên-chöông baát-huû cuûa caùc vaên-

306

haøo, thi-só coå-kim. Saùch naøy vieát chuû yeáu cho ngöôøi giaø vaø saép giaø. Nhöng toâi nghó ngöôøi treû ñoïc raát coù lôïi. Thaät laø moät ñoùng goùp to lôùn cho neân vaên-hoùa vaø giaùo-duïc cuûa ngöôøi Vieät taïi haûi-ngoaïi.

Moät ngöôøi treû Nguyeãn-Cöûu Hoaøi-Thu ôû Carol Stream, IL ñaõ vieát thö cho toâi: “Con vöøa ñoïc xong cuoán Tình ... Giaø, con thaáy Muïc-sö vieát hay quaù, xaùc-thöïc quaù. Cuoán saùch giuùp con hieåu theâm raát nhieàu veà taâm-traïng cuûa ngöôøi giaø. Con raát yeâu-kính nhöõng ngöôøi giaø, nhöng con thaáy mình hieåu-bieát raát ít veà taâm-lyù cuûa hoï. Moät phaàn laø dó nhieân con chöa traûi qua caùi giai-ñoaïn cuûa hoï, phaàn khaùc laø vì con cuõng ñaâu ñöôïc hoï boäc-loä heát caùi taâm lyù cuûa hoï cho con thaáy gioáng nhö nhöõng gì Muïc-sö vieát. Con thaáy cuoán saùch, tuy töïa ñeà Tình ... Giaø, song raát boå-ích cho nhöõng ngöôøi treû nhö boïn con. Con bieát mình seõ hieåu vaø thoâng-caûm cuõng nhö thaønh-coâng hôn trong caùch ñoái-xöû vôùi ngöôøi giaø sau khi ñöôïc ñoïc nhöõng lôøi daïy cuûa Muïc-sö. Con caûm-ôn Muïc-sö raát nhieâu...”

Ngay khi phaùt-haønh cuoán Tình ... Giaø vaøo thaùng 3, toâi ñöôïc xeáp vaøo lôùp “coå lai hi”. Vôï toâi trao cho toâi baøi thô

MÖØNG CHOÀNG 70 TUOÅI 16 - 3 - 2005

Choàng toâi ñaõ baûy möôi nieân Toùc tuy ñaõ baïc, trung-kieân vöõng-vaøng Maõo-trieàu vinh-hieån cao-sang * (Chaâm-ngoân 16:31) Möøng vui caûm-taï Cha ban moïi ñieàu.

307

Choàng toâi laø phaän tôù ngay Taän-taâm trung-tín caàu thay cho ngöôøi Beàn loøng chaúng ngaïi ñöôøng daøi Chaúng maøng danh, lôïi, quyeàn, taøi theá-gian.

Choàng toâi chaúng traùch, chaúng than Toäi nhaân cöùu-vôùt cöu-mang caû ñôøi Baày chieân chaêm-soùc chaúng rôøi Laøm troøn phaän-söï laõnh nôi Chuùa Trôøi.

Choàng toâi rao giaûng Ñaïo Trôøi Veà ôn cöùu-roãi, veà ñôøi vónh-sanh Moät loøng toân-kính Thaùnh Danh Quyeát taâm rao-giaûng Tin-Laønh khaép nôi.

Choàng toâi chuyeân taâm hoïc Lôøi Ñeå cho thoâng-hieåu, giaûng thôøi chaúng sai Bôûi ngöôøi hieåu roõ töông-lai Ñeán khi gaëp Chuùa, trình khai taát lôøi.

Thöông choàng caàu-nguyeän haèng ñeâm Chuùa ban söùc-khoûe, maïnh theâm moãi ngaøy Côm ngon canh ngoït coù ngay Ñoâi lôøi noùi phaûi ñeïp trong yù Ngaøi.

Yeâu ngöôøi phoái-ngaãu Chuùa ban Taän-taâm giuùp-ñôõ, saün-saøng beân anh Vui buoàn chia-xeû naêm canh Töông-lai röïc-rôõ Chuùa daønh ñoâi ta. Choàng vôï cuùi ñaàu taï Cha Chôø ngaøy Chuùa goïi, cuøng ca moät lôøi.

308

Vôï Anh - Phan-Tröông-thò-Thieän Laøm xong luùc 11 giôø ñeâm ngaøy 14-3-2005 Cuoán saùch thöù naêm Ngheä-Thuaät Soáng Vôùi ...

xuaát-baûn vaøo thaùng 5 naêm 2007 maø Quyù Vò ñang caàm trong tay. Thaùng Naêm, tieáng Myõ “May” chi laï. Thaùng Naêm 2007 - Vôï choàng Naêm Möôi Naêm Chuùa keát-hôïp.

Anh Em Thaùnh binh thaäp-töï Thanh-Bình Thieän-taâm thao-taùc linh-trình tín-trung Naêm möôi naêm tình vôï choàng Yeâu-thöông, gaén-boù, hieäp-thoâng vieäc Ngaøi Tuoåi ñôøi tuy ñaõ baûy hai Chuùa coøn theâm söùc, theâm ôn moãi ngaøy Ñöôøng daøi cöù böôùc cho ngay Anh em chung böôùc, chung tay mieät-maøi Hoäi-Thaùnh lo, saùch baùo ra Taän taâm, taän löïc ñeán ngaøy Chuùa keâu.

Vôï Anh Caûm ôn Ngöôøi Vôï, Ngöôøi Baïn Ñôøi, Ngöôøi Ñoàng

Taâm, Ngöôøi Ñoàng Coâng. Vôï choàng ñoàng quyeát-ñònh:

“Heã toâi soáng bao laâu, toâi seõ haùt xöôùng cho Ñöùc Gieâ-hoâ-va baây laâu.

Heã toâi coøn chöøng naøo, toâi seõ haùt ngôïi-khen Ñöùc Chuùa Trôøi toâi chöøng naáy” (Thi-thieân 104:23).

309

Chuùng toâi “soáng bao laâu” chæ öôùc-voïng: “Con ñaõ toân-vinh Cha treân ñaát, laøm xong coâng-vieäc Cha giao cho laøm” (Giaêng 17:4) ... hoâm nay.

Vôùi ôn vaø söùc Chuùa ban, hi-voïng cuoán saùch thöù saùu Haøi-hoøa trong Tình Ngöôøi seõ sôùm ñeán tay Quyù Vò.

310

311

BAØI HOÏC KINH THAÙNH 1. Ñöùc Thaùnh Linh vaø Hoäi Thaùnh (heát) 2. Coâng cuoäc truyeàn giaùo (heát) 3. Tin-laønh Lu-ca (Phaàn I) (heát) 4. Tin-laønh Lu-ca (Phaàn II) (heát) 5. Saùch Ha-ba-cuùc * Gieâ-reâ-mi * Ca-thöông (heát) 6. Saùch EÂ-xeâ-chi-eân * Ña-ni-eân (heát) 7. Thö I & II Ti-moâ-theâ * Tít 8. Saùch EÂ-xô-ra * Neâ-heâ-mi * EÂ-xô-teâ (heát) 9. Saùch Gioâ-eân * AÙp-ñia * Na-hum * Soâ-phoâ-ni * A-gheâ * A-cha-ri * Ma-la-chi 10. Tin-laønh Giaêng (Phaàn I) 11. Tin-laønh Giaêng (Phaàn II) 12. Saùch Gioâ-sueâ * Caùc Quan-xeùt * Ru-tô (heát) 13. Saùch Khaûi-huyeàn 14. Saùch Saùng-theá-kyù (Phaàn I) 15. Saùch Saùng-theá-kyù (Phaàn II) 16. Tin-laønh Ma-thi-ô (Phaàn I) 17. Tin-laønh Ma-thi-ô (Phaàn II) 18. Saùch Coâng-vuï caùc Söù-ñoà (Phaàn I) 19. Saùch Coâng-vuï caùc Söù ñoà (Phaàn II)

312

20. Saùch Thi-thieân (Phaàn I) 21. Saùch Thi-thieân (Phaàn II) 22. Thö I & II Phi-e-rô 23. Saùch Thi-thieân (Phaàn III) 24. Saùch Thi-thieân (Phaàn IV) 25. Thö I, II, III Giaêng & Giu-ñe 26. Thö Phi-líp 27. Thö Coâ-loâ-se & Phi-leâ-moân 28. Saùch Thi-thieân (Phaàn V) 29. Saùch Thi-thieân (Phaàn VI) 30. Saùch Tin-laønh Maùc (Phaàn I) 31. Saùch Tin-laønh Maùc (Phaàn II) 32. Saùch Tin-laønh Maùc (Phaàn III) 33. Saùch Tin-laønh Maùc (Phaàn IV) 34. Saùch Tin-laønh Maùc (Phaàn V) 35. Saùch Tin-laønh Maùc (Phaàn VI) * Giaù 5$ moät cuoán

SAÙCH CHÖÙNG ÑAÏO SONG NGÖÕ VIEÄT-ANH 1. ÑAÏO NAØO CUÕNG TOÁT (in laàn thöù 4)

All Religions Are Equally Good 2. CON NGÖÔØI (heát)

Man 3. CON NGÖÔØI * NHU-CAÀU THAÂN XAÙC (heát)

Man - Physical Need 4. YEÂU AI (heát)

Who To Love 5. GHEÙT AI (heát)

Who To Hate 6. THIEÂN-ÑAØNG HAY HOÛA-NGUÏC (heát)

Heaven or Hell 7. TRI-THÖÙC (heát)

The Intellectuals

313

8. AI DEÃ BIEÁT AI Who’s Who. Who Knows

9. CON NGÖÔØI THAÄT The True Man

10. THÖÔÏNG ÑEÁ God * Giaù 1$50 moät cuoán

SAÙCH CHÖÙNG ÑAÏO VIEÄT NGÖÕ 1. MAÏNH-KHOÛE 2. TÌM ÑAÂU TÌNH-YEÂU 3. GIAÙ-TRÒ * Giaù 1$50 moät cuoán SAÙCH BOÀI LINH 1. AÂN-TÖÙ THAÙNH-LINH Giaù 8$00 2. HUAÁN LUYEÄN ÑÔØI LINH Giaù 10$00 3. NIEÀM SUY-TÖ Giaù 15$00 4. HIEÅU-BIEÁT CHAÂN-LYÙ I Giaù 10$00 5. HIEÅU-BIEÁT CHAÂN-LYÙ II Giaù 15$00 6. ÑÔØI SOÁNG MÔÙI Giaù 15$00 7. VÖÕNG NIEÀM TIN Giaù 15$00 8. NGHÓ SAO SOÁNG VAÄY Giaù 15$00 SAÙCH HUAÁN-LUYEÄN 1. 13 BÖÔÙC SOAÏN BAØI HOÏC KINH-THAÙNH Giaù 15$00 (Vieät-Anh) 2. DAÏY KINH-THAÙNH Giaù 15$00 (Vieät-Anh) 3. OVERCOMING CULTURAL CONFLICT TO STRENGTHEN VIETNAMESE MINISTRY Giaù 40$00

314

4. BOÁ-CUÏC BAØI GIAÛNG I Giaù 10$00 (27 tapes baøi giaûng theo saùch) Giaù 90$00 5. BOÁ-CUÏC BAØI GIAÛNG II Giaù 10$00

(27 tapes baøi giaûng theo saùch) Giaù 90$00 6. BOÁ-CUÏC BAØI GIAÛNG III Giaù10$00 (27 tapes baøi giaûng theo saùch) Giaù 90$00 7. BOÁ-CUÏC BAØI GIAÛNG IV Giaù 10$00

(27 tapes baøi giaûng theo saùch) Giaù 90$00 8. BOÁ-CUÏC BAØI GIAÛNG V Giaù 10$00

(27 tapes baøi giaûng theo saùch) Giaù 90$00 9. BOÁ-CUÏC BAØI GIAÛNG VI Giaù 10$00

(27 tapes baøi giaûng theo saùch) Giaù 90$00 10. BOÁ-CUÏC BAØI GIAÛNG VII Giaù 10$00 (27 tapes baøi giaûng theo saùch) Giaù 90$00 11. BOÁ-CUÏC BAØI GIAÛNG VIII Giaù 10$00 (27 tapes baûi giaûng theo saùch) Giaù 90$00 12. BOÁ-CUÏC BAØI GIAÛNG IX Giaù 10$00

(27 tapes baøi giaûng theo saùch) Giaù 90$00 13. BAN TIEÁP-TAÂN CUÛA HOÄI-THAÙNH Giaù 3$00 14. NGÖÔØI LAØM VIEÄC CHUÙA Giaù 5$00 (Boä tapes) Giaù 25$00 SAÙCH VEÀ CHUÙA JEÂSUS 1. CHUÙA JEÂSUS PHAÙN: TA LAØ... Giaù 10$00 2. JEÂSUS – CÖÙU CHUÙA TOÂI I Giaù 15$00 (Töø Beát-leâ-hem tôùi Na-xa-reùt) 3. JEÂSUS – CÖÙU CHUÙA TOÂI II Giaù 15$00 (Töø Giaêng Baùp-tít ñeán Ni-coâ-ñem) 4. JEÂSUS – CÖÙU CHUÙA TOÂI III Giaù 15$00

315

(Töø soâng Gioâ-ñanh ñeán nuùi Phöôùc Laønh) 5. JEÂSUS – CÖÙU CHUÙA TOÂI IV Giaù 15$00 (Lôøi Chuùa daïy) 6. JEÂSUS – CÖÙU CHUÙA TOÂI V Giaù 15$00 (Lôøi Ngaøi Hoûi) SAÙCH VEÀ GIA-ÑÌNH 1. XAÂY-DÖÏNG GIA-ÑÌNH HAÏNH-PHUÙC Giaù 15$00 2. NGHÓ CHO NHAU VAØ SOÁNG CHO NHAU Giaù 15$00 3. BAÛY ÑIEÀU CAÊN-BAÛN TAÏO GIA-ÑÌNH TÖÔI-VUI

Giaù 15$00 4. TÌNH ... GIAØ Giaù 15$00 5. NGHEÄ-THUAÄT SOÁNG VÔÙI … Giaù 15$00