CH NG I: M T S V N Đ LÝ LU N V TR C L I B O HI MƯƠ Ộ Ố Ấ Ề Ậ Ề Ụ Ợ Ả Ể

1. Khái ni m, các hình th c và nguyên nhânệ ứ

1.1. Khái ni m tr c l i b o hi mệ ụ ợ ả ể

Tr c l i b o hi m là hành vi c a các cá nhân, t ch c khi tham gia vào ho t đ ngụ ợ ả ể ủ ổ ứ ạ ộ

kinh doanh b o hi m. Do đó, chúng ta c n hi u rõ v b n ch t c a kinh doanhả ể ầ ể ề ả ấ ủ

b o hi m tr c khi đi sâu vào khái ni m tr c l i b o hi m. Theo kho n 1 đi u 3ả ể ướ ệ ụ ợ ả ể ả ề

Lu t ậ Kinh doanh b o hi m ả ể thì “Kinh doanh b o hi m ả ể là ho t đ ng c a doanhạ ộ ủ

nghi p b o hi m nh m m c đích sinh l i, theo đó doanh nghi p b o hi m ch pệ ả ể ằ ụ ợ ệ ả ể ấ

nh n r i ro c a ng i đ c b o hi m, trên c s bên mua b o hi m đóng phíậ ủ ủ ườ ượ ả ể ơ ở ả ể

b o hi m đ doanh nghi p b o hi m tr ti n b o hi m cho ng i th h ngả ể ể ệ ả ể ả ề ả ể ườ ụ ưở

ho c b i th ng cho ng i đ c b o hi m khi x y ra s ki n b o hi mặ ồ ườ ườ ượ ả ể ả ự ệ ả ể ”.

Đi u này có nghĩa là hề o t đ ng kinh doanh b o hi mạ ộ ả ể là m t quan h có tínhộ ệ

ch t song v , trong đó ấ ụ doanh nghi p b o hi mệ ả ể sẽ đ c quy n thu nh ng kho nượ ề ữ ả

phí nh t đ nh t ng i mua b o hi mấ ị ừ ườ ả ể nh ng đ ng th i h cũng ph i ch p nh nư ồ ờ ọ ả ấ ậ

r i ro c a ng i đ c b o hi m, t c là ch u trách nhi m t ng ng v i m c phíủ ủ ườ ượ ả ể ứ ị ệ ươ ứ ớ ứ

b o hi m h đã thuả ể ọ . Và đ đ m b o quan h h p tác thì các bên ph i th c hi nể ả ả ệ ợ ả ự ệ

đúng quy n và nghĩa v c a mình, không đ c c ý th c hi n các hành vi gâyề ụ ủ ượ ố ự ệ

thi t h i cho phía đ i tác.ệ ạ ố

N u b t kì bên nào mà c tình vi ph m nh m đ t đ c nh ng l i ích không h pế ấ ố ạ ằ ạ ượ ữ ợ ợ

pháp cho mình thì đó chính là hành vi “tr c l i b o hi m”. C m t “tr c l i b oụ ợ ả ể ụ ừ ụ ợ ả

hi m” đã đ c nh c đ n r t nhi u trên các ph ng ti n thông tin đ i chúngể ượ ắ ế ấ ề ươ ệ ạ

cũng nh trong đ i s ng xã h i, tuy nhiên thì ch a có b t kì m t khái ni m chínhư ờ ố ộ ư ấ ộ ệ

th ng nào c a c m t này. Trong thông t 31/2004/TTC-BTC c a B Tài chínhố ủ ụ ừ ư ủ ộ

h ng d n th c hi n ngh đ nh 118 v x ph t hành chính trong lĩnh v c kinhướ ẫ ự ệ ị ị ề ử ạ ự

doanh b o hi m thì: “Tr c l i b o hi m là hành vi c ý l a d i c a t ch c, cáả ể ụ ợ ả ể ố ừ ố ủ ổ ứ

nhân nh m thu l i b t chính khi tham gia b o hi m, b i th ng b o hi m, trằ ờ ấ ả ể ồ ườ ả ể ả

ti n b o hi m và gi i quy t khi u n i b o hi m.”ề ả ể ả ế ế ạ ả ể

Theo đó, hành vi tr c l i b o hi m có th xu t phát t b t kỳ cá nhân ho c tụ ợ ả ể ể ấ ừ ấ ặ ổ

ch c nào tham gia b o hi m mà có đ ng c và hành đ ng nh m thu l i b tứ ả ể ộ ơ ộ ằ ờ ấ

chính, đó có th là ng i tham gia b o hi m, ho c chính công ty b o hi m. Hànhể ườ ả ể ặ ả ể

vi đó cũng có th di n ra b t kì giai đo n nào, t khi tham gia b o hi m đ nể ễ ở ấ ạ ừ ả ể ế

khi b i th ng và gi i quy t khi u n i b o hi m. ồ ườ ả ế ế ạ ả ể

http://doc.edu.vn/tai-lieu/de-tai-thuc-trang-va-giai-phap-ve-truc-loi-bao-hiem-

tai-prudential-27632/

1.1.2. Nh n di n các hành vi tr c l i b o hi mậ ệ ụ ợ ả ể

Các hành vi tr c l i b o hi m r t đa d ng t ng ng v i t ng lo i hình vàụ ợ ả ể ấ ạ ươ ứ ớ ừ ạ

nghi p v b o hi m khác nhau. Tuy nhiên, đ c đi m c b n nh t đ nh n di nệ ụ ả ể ặ ể ơ ả ấ ể ậ ệ

các hành vi tr c l i b o hi m là có hành vi vi ph m các nguyên t c c b n nh tụ ợ ả ể ạ ắ ơ ả ấ

c a b o hi m nh m m c đích thu l i b t chính. Các nguyên t c c b n bao g m:ủ ả ể ằ ụ ợ ấ ắ ơ ả ồ

a. B o hi m m t r i ro ch không b o hi m m t s ch c ch nả ể ộ ủ ứ ả ể ộ ự ắ ắ

Đi u này nghĩa là công ty b o hi m ch nh n b o hi m cho nh ng s c , tai n n,ề ả ể ỉ ậ ả ể ữ ự ố ạ

tai h a x y ra m t cách b t ng , ng u nhiên, ngoài ý mu n c a con ng i chọ ả ộ ấ ờ ẫ ố ủ ườ ứ

không b o hi m cho nh ng r i ro ch n ch n x y ra, đ ng nhiên x y ra hay cóả ể ữ ủ ắ ắ ả ươ ả

th l ng tr c đ c. Trong tr ng h p m t trong các bên mua đã bi t đ iể ườ ướ ượ ườ ợ ộ ế ố

t ng đã h h ng mà v n c tình mua b o hi m đ đ c đ n bù ho c bên b oượ ư ỏ ẫ ố ả ể ể ượ ề ặ ả

hi m bi t ch c đ i t ng đã đ n b n, nhà kho an toàn mà v n nh n b o hi mể ế ắ ố ượ ế ế ẫ ậ ả ể

thì đ u là các hành vi c a tr c l i b o hi m.ề ủ ụ ợ ả ể

b. Nguyên t c trung th c tuy t đ i ắ ự ệ ố

Ng i b o hi m và ng i đ c b o hi m ph i tuy t đ i trung th c v i nhau, tinườ ả ể ườ ượ ả ể ả ệ ố ự ớ

t ng l n nhau, không đ c l a d i nhau. N u m t trong hai bên vi ph m thìưở ẫ ượ ừ ố ế ộ ạ

h p đông b o hi m không có hi u l c. ợ ả ể ệ ự Nghĩa v các bên đ c quy đ nh rõ ràng:ụ ượ ị

- Ng i b o hi m ph i công khai tuyên b các đi u ki n, nguyên t c, thườ ả ể ả ố ề ệ ắ ể

l , giá c b o hi m cho ng i đ c b o hi m bi t; không đ c nh n b oệ ả ả ể ườ ượ ả ể ế ượ ậ ả

hi m khi bi t đ i t ng b o hi m đã đ n n i an toàn.ể ế ố ượ ả ể ế ơ

- Ng i đ c b o hi m ph i khai báo chính xác các chi ti t có liên quanườ ượ ả ể ả ế

đ n đ i t ng b o hi m; ph i thông báo k p th i nh ng thay đ i có liênế ố ượ ả ể ả ị ờ ữ ổ

quan đ n đ i t ng b o hi m, v r i ro, v nh ng m i đe do nguy hi mế ố ượ ả ể ề ủ ề ữ ố ạ ể

hay làm tăng thêm r i ro… mà mình bi t đ c ho c đáng lẽ ph i bi tủ ế ượ ặ ả ế

đ c cho ng i b o hi m; không đ c mua b o hi m khi bi t đ i t ngượ ườ ả ể ượ ả ể ế ố ượ

b o hi m đã b t n th tả ể ị ổ ấ

Đây là nguyên t c d b vi ph m nh t do s b t cân x ng thông tin. ắ ễ ị ạ ấ ự ấ ứ Bên mua b oả

hi m ph i trung th c tuy t đ i trong vi c cung c p thông tin cho DNBHể ả ự ệ ố ệ ấ . T t cấ ả

các giao d ch kinh doanh c n th c hi n trên c s tin c y l n nhau. Đi u đó càngị ầ ự ệ ơ ở ậ ẫ ề

đúng đ i v i ho t đ ng kinh doanh b o hi m vì s n ph m b o hi m có tính kháố ớ ạ ộ ả ể ả ẩ ả ể

đ c thù, là s n ph m mang tính tr u t ng th hi n vi c t i th i đi m giaoặ ả ẩ ừ ượ ể ệ ở ệ ạ ờ ể

k t h p đ ng, các bên đ u hoàn toàn không th bi t tr c đ c s n ph m màế ợ ồ ề ể ế ướ ượ ả ẩ

hai bên th a thu n mua bán có hình thành trong t ng lai hay không. T c là,ỏ ậ ươ ứ

DNBH không th bi t đ c trách nhi m c a mình đ i v i s n ph m mình bán raể ế ượ ệ ủ ố ớ ả ẩ

có phát sinh hay không, ng c l i, bên đ c b o hi m cũng không th bi t đ cượ ạ ượ ả ể ể ế ượ

tài s n mình mua b o hi m có th b t n th t hay không. Nh v y, khác v i cácả ả ể ể ị ổ ấ ư ậ ớ

giao d ch mua bán thông th ng có đ i t ng mua bán là hàng hóa, các bên cóị ườ ố ượ

th nhìn th y đ c hàng hóa mà mình tham gia mua bán, trong b o hi m, y u tể ấ ượ ả ể ế ố

này sẽ đ c hình thành trong t ng lai, có th hình thành ho c không ph thu cượ ươ ể ặ ụ ộ

vào vi c r i ro có x y ra hay không và có trong ph m vi b o hi m mà hai bênệ ủ ả ạ ả ể

cam k t hay không.ế

b. Nguyên t c l i ích b o hi mắ ợ ả ể

L i ích b o hi m là l i ích ho c quy n l i có liên quan đ n, g n li n v i hay phợ ả ể ợ ặ ề ợ ế ắ ề ớ ụ

thu c vào s an toàn hay không an toàn c a đ i t ng b o hi m. ộ ự ủ ố ượ ả ể

Ng i đ c b o hi m mu n mua b o hi m ph i có l i ích b o hi m.ườ ượ ả ể ố ả ể ả ợ ả ể

Bên mua b o hi m ph i có quy n l i đ c b o hi m khi giao k t h p đ ng b oả ể ả ề ợ ượ ả ể ế ợ ồ ả

hi m. Đ i v i b o hi m tài s n, quy n l i đ c b o hi m là quy n s h u,ể ố ớ ả ể ả ề ợ ượ ả ể ề ở ữ

chi m h u, đ nh đo t, s d ng tài s n đ c b o hi m. Bên mua b o hi mế ữ ị ạ ử ụ ả ượ ả ể ả ể

không th mua b o hi m cho ngôi nhà c a ông hàng xóm đ trong tr ng h pể ả ể ủ ể ườ ợ

ngôi nhà b h a ho n, bên mua b o hi m nh n đ c ti n b i th ng t DNBH.ị ỏ ạ ả ể ậ ượ ề ồ ườ ừ

Đó là hình th c thu l i b t h p pháp. T ng t , đ i v i b o hi m con ng i,ứ ợ ấ ợ ươ ự ố ớ ả ể ườ

quy n l i có th đ c b o hi m là quy n nuôi d ng, c p d ng,... c a bênề ợ ể ượ ả ể ề ưỡ ấ ưỡ ủ

mua b o hi m đ i v i ng i đ c b o hi m. Bên mua b o hi m không th muaả ể ố ớ ườ ượ ả ể ả ể ể

b o hi m cho b /m /v /ch ng/con… đã ch t vì lúc này không t n t i quy nả ể ố ẹ ợ ồ ế ồ ạ ề

nuôi d ng, c p d ng đ i v i đ i t ng đ c b o hi m. Ho c bên mua b oưỡ ấ ưỡ ố ớ ố ượ ượ ả ể ặ ả

hi m không th mua b o hi m tai n n đ nh n b i th ng t DNBH cho đôiể ể ả ể ạ ể ậ ồ ườ ừ

chân b th ng t t trong khi bên mua b o hi m đã b c t c 2 chân,…ị ươ ậ ả ể ị ụ ả

c. Nguyên t cắ b i th ngồ ườ

Ng i b o hi m ph i b i th ng đ khôi ph c l i kh năng tài chính ban đ uườ ả ể ả ồ ườ ể ụ ạ ả ầ

cho ng i đ c b o hi m ngay sau khi t n th t x y ra, không h n không kém.ườ ượ ả ể ổ ấ ả ơ

M c đích c a b o hi m là khôi ph c l i tình tr ng tài chính ban đ u cho ng iụ ủ ả ể ụ ạ ạ ầ ườ

đ c b o hi m (đ i v i b o hi m phi nhân th ) ho c tr ti n b o hi m theoượ ả ể ố ớ ả ể ọ ặ ả ề ả ể

cam k t t i h p đ ng b o hi m (đ i v i b o hi m nhân th ) ngay sau khi t nế ạ ợ ồ ả ể ố ớ ả ể ọ ổ

th t x y ra. S khôi ph c/tr ti n này đ c g i là b i th ng/tr ti n b oấ ả ự ụ ả ề ượ ọ ồ ườ ả ề ả

hi m (g i chung là b i th ng). “B i th ng” đóng vai trò h t s c quan tr ng,ể ọ ồ ườ ồ ườ ế ứ ọ

nó xác đ nh ph m vi trách nhi m tài chính c a DNBH, v i m c đích hoàn tr choị ạ ệ ủ ớ ụ ả

ng i đ c b o hi m nh ng gì đã m t do vi c tài s n b o hi m g p t n th tườ ượ ả ể ữ ấ ệ ả ả ể ặ ổ ấ

trong ph m vi r i ro đ c b o hi m. B i th ng đ c coi là s đ n bù chính xácạ ủ ượ ả ể ồ ườ ượ ự ề

v tài chính, đ đ khôi ph c tình tr ng tài chính ban đ u c a ng i đ c b oề ủ ể ụ ạ ầ ủ ườ ượ ả

hi m nh tr c khi x y ra t n th t.ể ư ướ ả ổ ấ

Khi s ki n b o hi m x y ra, s ti n mà DNBH tr cho ng i đ c b o hi mự ệ ả ể ả ố ề ả ườ ượ ả ể

không đ c v t quá gi i h n trách nhi m đã cam k t. Đi u này cũng có nghĩaượ ượ ớ ạ ệ ế ề

r ng, ng i tham gia b o hi m tài s n không đ c ki m l i qua con đ ng b oằ ườ ả ể ả ượ ế ờ ườ ả

hi m, nhi u nh t ng i đ c b o hi m cũng ch đ c b i th ng nh ng gìể ề ấ ườ ượ ả ể ỉ ượ ồ ườ ữ

mình đã m t ch không th nhi u h n nh ng gì đã m t.ấ ứ ể ề ơ ữ ấ

Quán tri t nguyên t c b i th ng trong b o hi m tài s n, Lu t Kinh doanh b oệ ắ ồ ườ ả ể ả ậ ả

hi m đã quy đ nh v căn c b i th ng t i Đi u 46 nh sau: S ti n b i th ngể ị ề ứ ồ ườ ạ ề ư ố ề ồ ườ

mà doanh nghi p b o hi m ph i tr cho ng i đ c b o hi m đ c xác đ nhệ ả ể ả ả ườ ượ ả ể ượ ị

trên c s giá th tr ng c a tài s n t i th i đi m, n i x y ra t n th t và m c đơ ở ị ườ ủ ả ạ ờ ể ơ ả ổ ấ ứ ộ

thi t h i th c t và s ti n b i th ng mà doanh nghi p b o hi m tr choệ ạ ự ế ố ề ồ ườ ệ ả ể ả

ng i đ c b o hi m không v t quá s ti n b o hi m.ườ ượ ả ể ượ ố ề ả ể

d. Nguyên t c th quy nắ ế ề

Th quy n là quy n c a m t ng i, sau khi b i th ng cho m t ng i khácế ề ề ủ ộ ườ ồ ườ ộ ườ

theo b n ph n pháp lý, có th thay th v trí ng i đó, cũng nh đ c h ngổ ậ ể ế ị ườ ư ượ ưở

m i quy n l i h p pháp c a ng i đó đ đòi ng i th ba có trách nhi m b iọ ề ợ ợ ủ ườ ể ườ ứ ệ ồ

th ng cho mình.ườ

B o hi m trùng là tr ng h p bên mua b o hi m giao k t h p đ ng b o hi mả ể ườ ợ ả ể ế ợ ồ ả ể

v i hai DNBH tr lên đ b o hi m cho cùng m t đ i t ng v i cùng đi u ki n vàớ ở ể ả ể ộ ố ượ ớ ề ệ

s ki n b o hi m. Pháp lu t không c m bên mua b o hi m mua b o hi m trùngự ệ ả ể ậ ấ ả ể ả ể

cho tài s n b i vì đây là quy n đ nh đo t c a ch s h u đ i v i tài s n. T c là,ả ở ề ị ạ ủ ủ ở ữ ố ớ ả ứ

ch tài s n đ c quy n mua b o hi m cho tài s n t i nhi u DNBH khác nhauủ ả ượ ề ả ể ả ạ ề

v i cùng đi u ki n và s ki n b o hi m nh m b o v quy n l i h p pháp c aớ ề ệ ự ệ ả ể ằ ả ệ ề ợ ợ ủ

mình đ i v i tài s n.ố ớ ả

Tuy nhiên, bên đ c b o hi m không đ c phép l i d ng y u t : phí b o hi mượ ả ể ượ ợ ụ ế ố ả ể

ph i tr cho m t tài s n là r t nh so v i giá tr tài s n đ yêu c u b o hi mả ả ộ ả ấ ỏ ớ ị ả ể ầ ả ể

nhi u l n cho tài s n t i nhi u doanh nghi p b o hi m khác nhau nh m m cề ầ ả ạ ề ệ ả ể ằ ụ

đích nh n đ c kho n ti n b o hi m l n h n nhi u l n so v i giá tr c a tài s nậ ượ ả ề ả ể ớ ơ ề ầ ớ ị ủ ả

b o hi m. Đ ngăn ch n m c đích tr c l i trong tr ng h p này, bên mua b oả ể ể ặ ụ ụ ợ ườ ợ ả

hi m khi mua ph i có nghĩa v thông báo cho các DNBH khác bi t v vi c đãể ả ụ ế ề ệ

tham gia b o hi m. Trên c s các h p đ ng b o hi m đã giao k t, các DNBH sẽả ể ơ ở ợ ồ ả ể ế

cùng ch u trách nhi m trong ph m vi cam k t c a mình trên t ng giá tr thi tị ệ ạ ế ủ ổ ị ệ

h i. ạ

đ. Nguyên t c b o hi m trên giá trắ ả ể ị

Bên mua b o hi m khi tham gia b o hi m tài s n ch đ c mua b o hi m cho tàiả ể ả ể ả ỉ ượ ả ể

s n trong ph m vi quy n l i tài chính mà h có đ c t tài s n. Không ai ngoàiả ạ ề ợ ọ ượ ừ ả

bên mua b o hi m là ng i bi t rõ nh t v giá tr c a tài s n mà mình đang sả ể ườ ế ấ ề ị ủ ả ở

h u, do v y, khi ti n hành b o hi m cho tài s n, bên mua b o hi m ph i trungữ ậ ế ả ể ả ả ể ả

th c trong vi c đ a ra s ti n b o hi m. ự ệ ư ố ề ả ể

Nh v y, đây sẽ không th hình thành nên m t giao d ch mà s ti n b o hi mư ậ ở ể ộ ị ố ề ả ể

cao h n giá th tr ng c a tài s n t i th i đi m giao k t h p đ ng. Lý do, bênơ ị ườ ủ ả ạ ờ ể ế ợ ồ

mua b o hi m không th yêu c u DNBH gánh ch u thay mình m t t n th t màả ể ể ầ ị ộ ổ ấ

h (bên mua b o hi m) không th có đ c, b i vì quy n l i tài chính mà bênọ ả ể ể ượ ở ề ợ

mua b o hi m th c có ch đ c tính đúng b ng giá th tr ng c a tài s n. N uả ể ự ỉ ượ ằ ị ườ ủ ả ế

tr ng h p do vô ý, bên mua b o hi m nh m t ng v giá tr c a tài s n mà giáườ ợ ả ể ầ ưở ề ị ủ ả

tr này cao h n giá th tr ng c a tài s n t i th i đi m giao k t, thì s ti n màị ơ ị ườ ủ ả ạ ờ ể ế ố ề

bên mua b o hi m nh n đ c cũng không v t quá giá th tr ng c a tài s nả ể ậ ượ ượ ị ườ ủ ả

đ c b o hi m. T c là, trong tr ng h p này, pháp lu t ch th a nh n tính h pượ ả ể ứ ườ ợ ậ ỉ ừ ậ ợ

pháp c a giao d ch trong ph m vi giá th tr ng c a tài s n, còn ph n v t quáủ ị ạ ị ườ ủ ả ầ ượ

sẽ vô hi u. Tuy nhiên, trên th c t , vi c nh m t ng này sẽ r t khó x y ra, b i lẽệ ự ế ệ ầ ưở ấ ả ở

khi m t ng i s h u m t tài s n có giá tr , h sẽ ph i th ng xuyên quan tâmộ ườ ở ữ ộ ả ị ọ ả ườ

đ n các thông tin liên quan đ n quy n l i tài chính c a mình đ i v i tài s n.ế ế ề ợ ủ ố ớ ả

Đ ng th i tr c khi tham gia vào m t giao d ch v i m c đích b o v quy n l iồ ờ ướ ộ ị ớ ụ ả ệ ề ợ

tài chính đ i v i tài s n, h ph i là ng i bi t rõ nh t giá tr tài s n c n b o v .ố ớ ả ọ ả ườ ế ấ ị ả ầ ả ệ

Vì th trên th c t , h p đ ng b o hi m tài s n đ c giao k t trên giá tr th ngế ự ế ợ ồ ả ể ả ượ ế ị ườ

là do bên mua b o hi m c ý đ đ c h ng quy n l i tài chính nhi u h n mìnhả ể ố ể ượ ưở ề ợ ề ơ

có. Khi x y ra tr ng h p trên, chúng ta có th coi đây là hành vi tr c l i. N uả ườ ợ ể ụ ợ ế

bên mua b o hi m th c hi n hành vi tr c l i thông qua vi c c tình yêu c u m tả ể ự ệ ụ ợ ệ ố ầ ộ

s ti n b o hi m l n h n giá th tr ng c a tài s n thì pháp lu t không th aố ề ả ể ớ ơ ị ườ ủ ả ậ ừ

nh n giao d ch này.ậ ị

Vi c pháp lu t không cho phép giao k t h p đ ng b o hi m trên giá tr nh mệ ậ ế ợ ồ ả ể ị ằ

ngăn ch n tình tr ng tr c l i thông qua vi c bên mua b o hi m c ý khai tăngặ ạ ụ ợ ệ ả ể ố

giá tr c a tài s n t i th i đi m giao k t h p đ ng, nh m đ c h ng s ti nị ủ ả ạ ờ ể ế ợ ồ ằ ượ ưở ố ề

b o hi m l n h n giá tr c a tài s n.ả ể ớ ơ ị ủ ả

e. Nguyên t c áp d ng các bi n pháp đ phòng, h n ch t n th tắ ụ ệ ề ạ ế ổ ấ

B o hi m là s hoán chuy n r i ro t ng i đ c b o hi m sang DNBH khi cóả ể ự ể ủ ừ ườ ượ ả ể

s ki n b o hi m x y ra. R i ro d n đ n s ki n b o hi m ph i là nh ng r i roự ệ ả ể ả ủ ẫ ế ự ệ ả ể ả ữ ủ

mà bên mua b o hi m và DNBH không l ng tr c đ c. Tuy nhiên, đi u đóả ể ườ ướ ượ ề

cũng không có nghĩa r ng, m t khi có r i ro x y ra, con ng i sẽ hoàn toàn b tằ ộ ủ ả ườ ấ

l c tr c nh ng t n th t mà nó mang l i. R i ro là y u t x y ra ngoài ý mu nự ướ ữ ổ ấ ạ ủ ế ố ả ố

c a các bên tham gia vào quan h b o hi m, nh ng ng c l i, khi có r i ro x yủ ệ ả ể ư ượ ạ ủ ả

ra, con ng i có th th c hi n nh ng bi n pháp nh t đ nh nh m h n ch t i đaườ ể ự ệ ữ ệ ấ ị ằ ạ ế ố

nh ng t n th t có th x y ra. Con ng i không th quy t đ nh đ c r i ro cóữ ổ ấ ể ả ườ ể ế ị ượ ủ

x y ra hay không, nh ng có th quy t đ nh đ c vi c gi m b t nh ng t n th tả ư ể ế ị ượ ệ ả ớ ữ ổ ấ

do r i ro mang l i b ng nh ng bi n pháp đ phòng, h n ch t n th t.ủ ạ ằ ữ ệ ề ạ ế ổ ấ

Khi ch s h u tài s n đã mua b o hi m cho tài s n thì h đã chuy n giaoủ ở ữ ả ả ể ả ọ ể

nh ng r i ro c a mình sang cho DNBH n u tài s n b o hi m g p r i ro d n đ nữ ủ ủ ế ả ả ể ặ ủ ẫ ế

t n th t. Tuy nhiên, khi mua b o hi m, bên mua b o hi m cũng không mongổ ấ ả ể ả ể

mu n t n th t sẽ x y ra đ i v i tài s n, b i vì đó là nh ng tài s n thu c quy nố ổ ấ ả ố ớ ả ở ữ ả ộ ề

s h u c a h . Vì v y, h ph i th c hi n các bi n pháp đ phòng, h n ch t nở ữ ủ ọ ậ ọ ả ự ệ ệ ề ạ ế ổ

th t có th x y ra đ i v i tài s n b o hi m.ấ ể ả ố ớ ả ả ể

Tuy nhiên, trong b o hi m tài s n, pháp lu t cho phép các bên tham gia giao k tả ể ả ậ ế

h p đ ng đ c n đ nh m t s ti n b o hi m cho tài s n, s ti n này v nguyênợ ồ ượ ấ ị ộ ố ề ả ể ả ố ề ề

t c ph i t ng đ ng v i giá tr c a tài s n. Trên th c t , s t ng x ng nàyắ ả ươ ươ ớ ị ủ ả ự ế ự ươ ứ

không th mang tính tuy t đ i, b i vì, s ti n b o hi m đ c xác đ nh căn cể ệ ố ở ố ề ả ể ượ ị ứ

vào giá tr c a tài s n t i th i đi m giao k t h p đ ng, mà đ c tr ng c a tài s nị ủ ả ạ ờ ể ế ợ ồ ặ ư ủ ả

thì th ng hao mòn (gi m giá tr ) thông qua quá trình s d ng. Do v y, khi t nườ ả ị ử ụ ậ ổ

th t x y ra, n u không còn tài s n đ xác đ nh giá tr t i th i đi m x y ra t nấ ả ế ả ể ị ị ạ ờ ể ả ổ

th t, thông th ng DNBH sẽ căn c vào s ti n b o hi m đ n đ nh s ti n b iấ ườ ứ ố ề ả ể ể ấ ị ố ề ồ

th ng và m t ch ng m c nào đó, s ti n b i th ng d a vào căn c này sẽ cóườ ở ộ ừ ự ố ề ồ ườ ự ứ

l i cho bên đ c b o hi m. Tr c th c t này, r t nhi u tr ng h p ng iợ ượ ả ể ướ ự ế ấ ề ườ ợ ườ

đ c b o hi m đã n y sinh ý đ tr c l i thông qua vi c đ m c cho t n th t x yượ ả ể ả ồ ụ ợ ệ ể ặ ổ ấ ả

ra nh m h ng ti n b i th ng t DNBH. Đ ngăn ch n ý đ tr c l i c a bênằ ưở ề ồ ườ ừ ể ặ ồ ụ ợ ủ

mua b o hi m, Lu t KDBH quy đ nh:ả ể ậ ị

- Ng i đ c b o hi m ph i th c hi n các quy đ nh v phòng cháy, ch a cháy,ườ ượ ả ể ả ự ệ ị ề ữ

an toàn lao đ ng, v sinh lao đ ng và nh ng quy đ nh khác c a pháp lu t có liênộ ệ ộ ữ ị ủ ậ

quan nh m b o đ m an toàn cho đ i t ng b o hi m.ằ ả ả ố ượ ả ể

- Doanh nghi p b o hi m có quy n ki m tra các đi u ki n đ m b o an toàn choệ ả ể ề ể ề ệ ả ả

đ i t ng b o hi m ho c khuy n ngh , yêu c u ng i đ c b o hi m áp d ngố ượ ả ể ặ ế ị ầ ườ ượ ả ể ụ

các bi n pháp đ phòng, h n ch r i ro.ệ ề ạ ế ủ

- Trong tr ng h p ng i đ c b o hi m không th c hi n các bi n pháp đ mườ ợ ườ ượ ả ể ự ệ ệ ả

b o an toàn cho đ i t ng b o hi m thì doanh nghi p b o hi m có quy n nả ố ượ ả ể ệ ả ể ề ấ

đ nh m t th i h n đ ng i đ c b o hi m th c hi n các bi n pháp đó; n uị ộ ờ ạ ể ườ ượ ả ể ự ệ ệ ế

h t th i h n này mà các bi n pháp b o đ m an toàn v n không đ c th c hi nế ờ ạ ệ ả ả ẫ ượ ự ệ

thì doanh nghi p b o hi m có quy n tăng phí b o hi m ho c đ n ph ng đìnhệ ả ể ề ả ể ặ ơ ươ

ch th c hi n h p đ ng b o hi m.ỉ ự ệ ợ ồ ả ể

Nh v y, vi c pháp lu t cho phép doanh nghi p b o hi m đ c quy n đ nư ậ ệ ậ ệ ả ể ượ ề ơ

ph ng đình ch th c hi n h p đ ng b o hi m là bi n pháp ngăn ch n ng iươ ỉ ự ệ ợ ồ ả ể ệ ặ ườ

đ c b o hi m th c hi n ý đ tr c l i c a mình. Ngoài ra, liên quan đ n nghĩaượ ả ể ự ệ ồ ụ ợ ủ ế

v đ phòng, h n ch t n th t đ i v i tài s n b o hi m c a ng i đ c b oụ ề ạ ế ổ ấ ố ớ ả ả ể ủ ườ ượ ả

hi m, pháp lu t còn ngăn ch n m c đích tr c l i trong quan h b o hi m tài s nể ậ ặ ụ ụ ợ ệ ả ể ả

thông qua quy đ nh ng i đ c b o hi m không đ c t b tài s n đ c b oị ườ ượ ả ể ượ ừ ỏ ả ượ ả

hi m, tr tr ng h p, ng i đ c b o hi m t b tài s n là nh m đ tránh t nể ừ ườ ợ ườ ượ ả ể ừ ỏ ả ằ ể ổ

th t chung, vì c u ng i ho c trong tr ng h p kh n c p… Quy đ nh khôngấ ứ ườ ặ ườ ợ ẩ ấ ị

đ c phép t +b tài s n xu t phát t yêu c u b o v tài s n đ tránh t n th tượ ừ ỏ ả ấ ừ ầ ả ệ ả ể ổ ấ

x y ra, d n đ n vi c DNBH ph i ch u trách nhi m b i th ng t hành vi vôả ẫ ế ệ ả ị ệ ồ ườ ừ

trách nhi m đ i v i tài s n b o hi m c a ng i đ c b o hi m. Đ ng th i, quyệ ố ớ ả ả ể ủ ườ ượ ả ể ồ ờ

đ nh này cũng nh m tránh tình tr ng l i d ng r i ro đ h y ho i tài s n nh mị ằ ạ ợ ụ ủ ể ủ ạ ả ằ

m c đích tr c l i c a bên đ c b o hi m.ụ ụ ợ ủ ượ ả ể

Nh v y, vi c ng i mua b o hi m c ý không tuân th các nguyên t c nêu trênư ậ ệ ườ ả ể ố ủ ắ

d n đ n nh ng hành vi l a d i gây thi t h i cho DNBH đ đ t đ c nh ngẫ ế ữ ừ ố ệ ạ ể ạ ượ ữ

quy n l i tài chính nh t đ nh trong quan h b o hi m có th coi là vi c ki m l iề ợ ấ ị ệ ả ể ể ệ ế ờ

b t h p pháp.ấ ợ

Tóm l i, tr c l i b o hi m là hành vi c ý gian d i, l a đ o có th có ch ý ngayạ ụ ợ ả ể ố ố ừ ả ể ủ

t khi tham gia b o hi m ho c phát sinh sau khi đã x y ra r i ro cho đ i t ngừ ả ể ặ ả ủ ố ượ

b o hi m nh m chi m đo t m t s ti n t DNBH mà đáng lý ra h không đ cả ể ằ ế ạ ộ ố ề ừ ọ ượ

h ng. Hay tr c l i b o hi m là hành đ ng ph m pháp, c a b t c ng i nàoưở ụ ợ ả ể ộ ạ ủ ấ ứ ườ

bi t và có ý đ nh tr c l i, nh m m c đích chi m đo t các tài s n khác; ho c cácế ị ụ ợ ằ ụ ế ạ ả ặ

hành đ ng ti p tay, âm m u tr c l i ho c xúi gi c ng i khác tr c l i,... Hayộ ế ư ụ ợ ặ ụ ườ ụ ợ

tr c l i b o hi m là vi c c ý thông tin sai s th t cho DNBH v b n ch t vụ ợ ả ể ệ ố ự ậ ề ả ấ ụ

vi c và các tình hu ng d n đ n vi c DNBH ph i chi tr quy n l i b o hi m màệ ố ẫ ế ệ ả ả ề ợ ả ể

đáng ra không ph i thanh toán.ả

Xét d i góc đ pháp lý, tr c l i b o hi m là hành vi vi ph m pháp lu t. Do đó,ướ ộ ụ ợ ả ể ạ ậ

tuỳ theo tính ch t, m c đ vi ph m mà ng i th c hi n hành vi vi ph m có thấ ứ ộ ạ ườ ự ệ ạ ể

b truy c u trách nhi m hình s , ho c b x ph t vi ph m hành chính. Tuy nhiên,ị ứ ệ ự ặ ị ử ạ ạ

các quy đ nh x ph t v hành vi tr c l i b o hi m nhìn chung còn b t c p vàị ử ạ ề ụ ợ ả ể ấ ậ

ch a theo k p v i th c ti n c a th tr ng. M c x ph t ch a đ m nh đ rănư ị ớ ự ễ ủ ị ườ ứ ử ạ ư ủ ạ ể

đe nh ng k r p ranh ph m t i. M t khác, các DNBH cũng ch u nh ng h n chữ ẻ ắ ạ ộ ặ ị ữ ạ ế

c a pháp lu t v th i h n gi i quy t b i th ng. Do đó, trong nhi u tr ng h pủ ậ ề ờ ạ ả ế ồ ườ ề ườ ợ

các DNBH đã không có đ quỹ th i gian c n thi t đ đi u tra đ y đ v nh ngủ ờ ầ ế ể ề ầ ủ ề ữ

v có d u hi u tr c l i ho c có c s đ nghi ng tr c khi quy t đ nh vi c trụ ấ ệ ụ ợ ặ ơ ở ể ờ ướ ế ị ệ ả

ti n b o hi m. ề ả ể

Nhìn chung, Vi t Nam cũng nh các n c khác trên th gi i, tr c l i b oở ệ ư ở ướ ế ớ ụ ợ ả

hi m di n ra c trong lĩnh v c BHNT và BHPNT. T i Vi t Nam, m c dù, BHNTể ễ ả ự ạ ệ ặ

m i xu t hi n trên th tr ng đ c 8 năm, song đã xu t hi n nh ng d u hi uớ ấ ệ ị ườ ượ ấ ệ ữ ấ ệ

tr c l i và l a đ o, m c dù, s l ng ch a nhi u, th đo n ch a tinh vi, h u quụ ợ ừ ả ặ ố ượ ư ề ủ ạ ư ậ ả

kinh t ch a l n Theo s li u th ng kê s b c a 3 DNBHNT có v n ĐTNN (làế ư ớ ố ệ ố ơ ộ ủ ố

Prudential. Manulife và AIA), trong t ng s 10.673 yêu c u tr ti n b o hi m đãổ ố ầ ả ề ả ể

nh n đ c, s v đã xác đ nh có d u hi u tr c l i và t ch i b i th ng chậ ượ ố ụ ị ấ ệ ụ ợ ừ ố ồ ườ ỉ

chi m t l r t nh d i 1%. Nh v y, so v i nh ng n c khác trên th gi i,ế ỷ ệ ấ ỏ ướ ư ậ ớ ữ ướ ế ớ

tình tr ng tr c l i b o hi m Vi t Nam ch a đ n m c nghiêm tr ng. ạ ụ ợ ả ể ở ệ ư ế ứ ọ

Tuy nhiên, ph i th a nh n m t th c t là cùng v i s phát tri n c a ho t đ ngả ừ ậ ộ ự ế ớ ự ể ủ ạ ộ

KDBHNT, tr c l i b o hi m có chi u h ng gia tăng c v s l ng, tính ch t vàụ ợ ả ể ề ướ ả ề ố ượ ấ

m c đ . ứ ộ

T i Vi t Nam, hành vi tr c l i trong vi c tham gia b o hi m, b i th ng b oạ ệ ụ ợ ệ ả ể ồ ườ ả

hi m, tr ti n b o hi m và gi i quy t khi u n i b o hi m là hành vi c ý l aể ả ề ả ể ả ế ế ạ ả ể ố ừ

d i c a t ch c, cá nhân nh m thu l i b t chính khi tham gia b o hi m, yêu c u,ố ủ ổ ứ ằ ợ ấ ả ể ầ

gi i quy t b i th ng b o hi m, tr ti n b o hi m, gi i quy t khi u n i b oả ế ồ ườ ả ể ả ề ả ể ả ế ế ạ ả

hi mể 1. Xét d i góc đ pháp lý, tr c l i/gian l n b o hi m là hành vi vi ph mướ ộ ụ ợ ậ ả ể ạ

pháp lu t. Do đó, tuỳ theo tính ch t, m c đ vi ph m mà ng i th c hi n hành viậ ấ ứ ộ ạ ườ ự ệ

vi ph m có th b truy c u trách nhi m hình s , ho c b x ph t vi ph m hànhạ ể ị ứ ệ ự ặ ị ử ạ ạ

chính.

Có th nói r ng, hi n t ng tr c l i b o hi m hay gian l n b o hi m đ c bi tể ằ ệ ượ ụ ợ ả ể ậ ả ể ượ ế

đ n nh là m t v n đ nh c nh i đ i v i các doanh nghi p b o hi m. Nhi uế ư ộ ấ ề ứ ố ố ớ ệ ả ể ề

doanh nghi p b o hi m đã ph i b ra khá nhi u ti n đ kh c ph c v n đ tr cệ ả ể ả ỏ ề ề ể ắ ụ ấ ề ụ

l i b o hi m, song s v gian l n v n tăng theo th i gian và hình th c ngày càngợ ả ể ố ụ ậ ẫ ờ ứ

tinh vi, th đo n ngày càng s c s o. Tr c l i b o hi m di n ra h u h t cácủ ạ ắ ả ụ ợ ả ể ễ ở ầ ế

nghi p v b o hi m và b t c n c nào đã tri n khai b o hi m th ng m i. ệ ụ ả ể ấ ứ ướ ể ả ể ươ ạ

1 Thông tư 31/2004/TT-BTC ngày 12 tháng 4 năm 2004 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định số 118/2003/NĐ-CP ngày 13/10/2003 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm

1.1.1. Các hình th c tr c l i b o hi mứ ụ ợ ả ể

Hình th c tr c l i b o hi m có th tóm t t d i 3 d ng:ứ ụ ợ ả ể ể ắ ướ ạ

Tr c l i b i th ngụ ợ ồ ườ

Tr c l i phí b o hi mụ ợ ả ể

Tr c l i c a nhà cung c p d ch vụ ợ ủ ấ ị ụ

Bi u hi n c th c a tr c l i b o hi mể ệ ụ ể ủ ụ ợ ả ể

M i nghi p v b o hi m đ c tri n khai đ u có nh ng hành vi tr c l i b o ỗ ệ ụ ả ể ượ ể ề ữ ụ ợ ả

hi m, tr c l i b o hi m đ i v i m i nghi p b o hi m khác nhau cũng có nh ng ể ụ ợ ả ể ố ớ ỗ ệ ả ể ữ

nét khác nhau. Tuy nhiên, các hình th c tr c l i b o hi m t p trung vào: ứ ụ ợ ả ể ậ

H p lý hoá ngày và hi u l c b o hi m (trong b o hi m xe c gi i và tàu ợ ệ ự ả ể ả ể ơ ớ

thuy n,...): Tr ng h p tai n n r i m i tham gia b o hi m; Có tham gia b o ề ườ ợ ạ ồ ớ ả ể ả

hi m nh ng t i th i đi m x y ra tai n n gi y ch ng nh n b o hi m đã h t hi u ể ư ạ ờ ể ả ạ ấ ứ ậ ả ể ế ệ

l c;ự

Thay đ i tình ti t v tai n n (trong b o hi m xe c gi i, b o hi m cháy, xây ổ ế ụ ạ ả ể ơ ớ ả ể

d ng l p đ t,...);ự ắ ặ

T o hi n tr ng gi , thay đ i đ i t ng b o hi m (trong b o hi m xe c ạ ệ ườ ả ổ ố ượ ả ể ả ể ơ

gi i, b o hi m cháy, thi t b đi n t , b o hi m cây tr ng, v t nuôi...);ớ ả ể ế ị ệ ử ả ể ồ ậ

Khai tăng s ti n t n th t (ph bi n trong b o hi m tài s n, nh t là xe c ố ề ổ ấ ổ ế ả ể ả ấ ơ

gi i và trách nhi m);ớ ệ

L p h s khi u n i nhi u l n (b o hi m xe c gi i, b o hi m hàng hoá v n ậ ồ ơ ế ạ ề ầ ả ể ơ ớ ả ể ậ

chuy n);ể

C ý không cung c p thông tin, cung c p thông tin sai s th t, ho c khai báo ố ấ ấ ự ậ ặ

không trung th c các thông tin liên quan đ n tình tr ng s c kho c a b n thân ự ế ạ ứ ẻ ủ ả

trong h s yêu c u b o hi m ho c trong h s yêu c u tr ti n b o hi m, c ồ ơ ầ ả ể ặ ồ ơ ầ ả ề ả ể ụ

th là: ng i đ c b o hi m đã m c b nh hi m nghèo tr c khi tham gia b o ể ườ ượ ả ể ắ ệ ể ướ ả

hi m nh ng không khai báo; th m chí, có tr ng h p ng i đ c b o hi m đã ể ư ậ ườ ợ ườ ượ ả ể

ch t song ng i thân v n mua b o hi m; kê khai kh ng m c đ t n th t… Khai ế ườ ẫ ả ể ố ứ ộ ổ ấ

gi m tu i so v i tu i th c trong b o hi m nhân th đ đ c gi m phí;ả ổ ớ ổ ự ả ể ọ ể ượ ả

C ý gây tai n n (trong b o hi m tài s n và trách nhi m...);ố ạ ả ể ả ệ

Tr c l i thông qua b o hi m trùng (trong b o hi m tài s n);ụ ợ ả ể ả ể ả

Gian l n đ i v i ng i th ba (không b i th ng cho ng i th ba, m c dù ậ ố ớ ườ ứ ồ ườ ườ ứ ặ

đã nh n ti n b o hi m, ho c đã đòi ng i th ba có liên đ i b i th ng song ậ ề ả ể ặ ườ ứ ớ ồ ườ

không khai b o v i doanh nghi p b o hi m... ).ả ớ ệ ả ể

T i nh ng n c có th tr ng b o hi m phát tri n, tình tr ng tr c l i b o hi m ạ ữ ướ ị ườ ả ể ể ạ ụ ợ ả ể

di n ra quy mô l n, th đo n tinh vi, nghiêm tr ng v m c đ thi t h i... ễ ở ớ ủ ạ ọ ề ứ ộ ệ ạ

Ch ng h n nh Mỹ, hi n t ng tr c l i cũng khá ph bi n, nên hàng năm h ẳ ạ ư ở ệ ượ ụ ợ ổ ế ọ

đ u th ng kê v tình tr ng tr c l i cũng nh trao đ i các thông tin, t ch c các ề ố ề ạ ụ ợ ư ổ ổ ứ

bu i h i th o th ng kỳ liên quan đ n ch ng gian l n b o hi m. Theo s li u ổ ộ ả ườ ế ố ậ ả ể ố ệ

th ng kê t i Mỹ: Trên 1/3 khi u n i v xe c gi i có y u t tr c l i; 1/4 s v ố ạ ế ạ ề ơ ớ ế ố ụ ợ ố ụ

ho ho n là có y u t t ý đ t xe đ tr c l i b o hi m; hàng năm các h gia đìnhả ạ ế ố ự ố ể ụ ợ ả ể ộ

tr c l i kho ng 30 t đô la Mỹ, tr c l i b i th ng trong b o hi m y t kho ng ụ ợ ả ỷ ụ ợ ồ ườ ả ể ế ả

54 t đô la Mỹ. Trong khi đó, t i Châu Âu: S ti n tr c l i b o hi m hàng năm ỷ ạ ố ề ụ ợ ả ể

c a 25 n c thành viên không d i 8 t euro, t ng đ ng 2% doanh thu phí ủ ướ ướ ỷ ươ ươ

hàng năm . T i Anh, t n th t t tr c l i có th chi m kho ng 7% doanh thu phí ạ ổ ấ ừ ụ ợ ể ế ả

(kho ng 20 t pound) .ả ỷ

Vi t Nam cũng nh các n c khác trên th gi i, tr c l i b o hi m di n ra cỞ ệ ư ở ướ ế ớ ụ ợ ả ể ễ ả

trong lĩnh v c b o hi m nhân th và phi nhân th . Sau h n 15 năm m c a th ự ả ể ọ ọ ơ ở ử ị

tr ng, ho t đ ng kinh doanh b o hi m t i Vi t Nam đã đ t đ c t c đ tăng ườ ạ ộ ả ể ạ ệ ạ ượ ố ộ

tr ng nhanh, có đóng góp đáng k vào vi c gi m thi u các r i ro trong s n ưở ể ệ ả ể ủ ả

xu t kinh doanh và đ i s ng xã h i; c i thi n môi tr ng đ u t ; gi m b t gánh ấ ờ ố ộ ả ệ ườ ầ ư ả ớ

n ng cho ngân sách nhà n c, thúc đ y phát tri n kinh t xã h i.... Bên c nh đó, ặ ướ ẩ ể ế ộ ạ

do s phát tri n c a n n kinh t - xã h i nói chung cũng nh c a ngành b o ự ể ủ ề ế ộ ư ủ ả

hi m nói riêng d n đ n nhu c u b o hi m ngày càng đa d ng, phong phú. M c ể ẫ ế ầ ả ể ạ ặ

dù Lu t Kinh doanh b o hi m và các văn b n h ng d n thi hành cũng đã quy ậ ả ể ả ướ ẫ

đ nh r t c th , đ c bi t là đ i v i m t s khâu d phát sinh hành vi tr c l i ị ấ ụ ể ặ ệ ố ớ ộ ố ễ ụ ợ

nh : Quy đ nh v nghĩa v cung c p thông tin c a bên mua b o hi m và doanh ư ị ề ụ ấ ủ ả ể

nghi p b o hi m ; Quy đ nh v gi i h n b i th ng ; Quy đ nh v b o hi m ệ ả ể ị ề ớ ạ ồ ườ ị ề ả ể

trùng ; Quy đ nh v b o hi m trên giá tr ,... và bi n pháp ch tài x ph t đ i v i ị ề ả ể ị ệ ế ử ạ ố ớ

hành vi tr c l i b o hi m hi n nay cũng r t nghiêm kh c: doanh nghi p b o ụ ợ ả ể ệ ấ ắ ệ ả

hi m ho c T ng giám đ c (Giám đ c), ng i đ c giao trách nhi m và ng i có ể ặ ổ ố ố ườ ượ ệ ườ

liên quan c a doanh nghi p b o hi m th c hi n m t trong nh ng hành vi: Yêu ủ ệ ả ể ự ệ ộ ữ

c u ng i th h ng quy n l i b o hi m tr thù lao, hay các quy n l i v t ch t ầ ườ ụ ưở ề ợ ả ể ả ề ợ ậ ấ

khác trái pháp lu t trong quá trình gi i quy t b i th ng, tr ti n b o hi m; ậ ả ế ồ ườ ả ề ả ể

Thông đ ng v i ng i th h ng quy n l i b o hi m đ gi i quy t b i th ng ồ ớ ườ ụ ưở ề ợ ả ể ể ả ế ồ ườ

b o hi m, tr ti n b o hi m trái pháp lu t sẽ b ph t ti n 60 tri u đ ng đ n 70 ả ể ả ề ả ể ậ ị ạ ề ệ ồ ế

tri u đ ng. Còn đ i v i t ch c, cá nhân đã nh n đ c ti n b i th ng, tr ti n ệ ồ ố ớ ổ ứ ậ ượ ề ồ ườ ả ề

b o hi m do có hành vi gian d i, gi m o các tài li u trong h s yêu c u b i ả ể ố ả ạ ệ ồ ơ ầ ồ

th ng, tr ti n b o hi m cũng sẽ b ph t ti n 70 tri u đ ng .ườ ả ề ả ể ị ạ ề ệ ồ

Song th i gian qua cũng xu t hi n tình tr ng m t s đ i t ng l i d ng các khe ờ ấ ệ ạ ộ ố ố ượ ợ ụ

h c a pháp lu t và th c ti n kinh doanh c a các DNBH trong xét nh n, b i ở ủ ậ ự ễ ủ ậ ồ

th ng b o hi m và gi i quy t các khi u n i b o hi m nh m thu l i b t chính, ườ ả ể ả ế ế ạ ả ể ằ ợ ấ

gây thi t h i v v t ch t, uy tín cho các doanh nghi p b o hi m, xâm ph m đ n ệ ạ ề ậ ấ ệ ả ể ạ ế

quy n và l i ích chính đáng c a ng i tham gia b o hi m, đ ng th i nh h ng ề ợ ủ ườ ả ể ồ ờ ả ưở

đ n s phát tri n b n v ng c a th tr ng b o hi m.ế ự ể ề ữ ủ ị ườ ả ể

1.1.2. Nguyên nhân c a tr c l i b o hi mủ ụ ợ ả ể

Nguyên nhân c a tr c l i b o hi m thì có nhi u, song t u chung có m t s ủ ụ ợ ả ể ề ự ộ ố

nguyên nhân ch y u sau:ủ ế

Do nh ng khe h c a pháp lu t, do tính răn đe v pháp lu t đ i v i hành vi ữ ở ủ ậ ề ậ ố ớ

tr c l i ch a cao và do th c hi n phát lu t ch a nghiêm, thi u s ki m tra, ki mụ ợ ư ự ệ ậ ư ế ự ể ể

soát và x lý, nên nhi u ng i n y sinh hành vi gian l n.ử ề ườ ả ậ

Do h th ng qu n tr , đi u hành, thi t k , bán s n ph m, b i th ng c a ệ ố ả ị ề ế ế ả ẩ ồ ườ ủ

doanh nghi p b o hi m ch a t t;ệ ả ể ư ố

Do m t s đ i lý, cán b thi u đ o đ c ngh nghi p ho c do y u kém v ộ ố ạ ộ ế ạ ứ ề ệ ặ ế ề

năng l c chuyên môn khi xét nh n b o hi m và gi i quy t b i th ng b o hi m;ự ậ ả ể ả ế ồ ườ ả ể

Nh n th c c a m t s ng i có ý đ tr c l i v pháp lu t còn nhi u y u ậ ứ ủ ộ ố ườ ồ ụ ợ ề ậ ề ế

kém, nh t là nh ng văn b n pháp quy v b o hi m. Nhi u ng i còn nh n th c ấ ữ ả ề ả ể ề ườ ậ ứ

r t m h v b o hi m và h cho r ng quỹ b o hi m cũng gi ng nh quỹ phúc ấ ơ ồ ề ả ể ọ ằ ả ể ố ư

l i. Cho nên đã có nhi u tr ng h p nói sai s th t đ giúp n n nhân nh n đ cợ ề ườ ợ ự ậ ể ạ ậ ượ

quy n l i b o hi m,…ề ợ ả ể

Khó khăn v đ a lý: không gian đ a lý cũng là nguyên nhân phát sinh gian l n ề ị ị ậ

b o hi m. Đ i v i nh ng v t n th t x y ra xa, hoang v ng, ít ng i qua l i ả ể ố ớ ữ ụ ổ ấ ả ở ắ ườ ạ

( trong b o hi m xe c gi i, tàu thuy n,…) vi c gi nguyên hi n tr ng là r t ả ể ơ ớ ề ệ ữ ệ ườ ấ

khó do v y s thay đ i tình ti t hi n tr ng có l i cho ng i tham gia b o hi m ậ ự ổ ế ệ ườ ợ ườ ả ể

d x y ra.ễ ả

H n ch trong công tác trao đ i thông tin th tr ng: Th tr ng b o hi m ạ ế ổ ị ườ ị ườ ả ể

luôn sôi đ ng, ph c t p, tình hình c nh tranh ngày càng kh c li t nên các doanh ộ ứ ạ ạ ố ệ

nghi p luôn gi bí m t thông tin. Vi c trao đ i nh ng thông tin c n thi t v ệ ữ ậ ệ ổ ữ ầ ế ề

khách hàng gi a các doanh nghi p b o hi m là r t h n ch . Vì v y, m t đ i ữ ệ ả ể ấ ạ ế ậ ộ ố

t ng tài s n nào đó có th tham gia b o hi m nhi u doanh nghi p b o hi m ượ ả ể ả ể ở ề ệ ả ể

và khi t n th t x y ra h đã nh n đ c ti n b i th ng t t c các công ty b o ổ ấ ả ọ ậ ượ ề ồ ườ ở ấ ả ả

hi m.ể

Do l i vô tình hay c ý c a các nhân viên b o hi m: h có th vô tình ghi sai ỗ ố ủ ả ể ọ ể

ngày tham gia b o hi m trên gi y ch ng nh n b o hi m ho c do thi u trách ả ể ấ ứ ậ ả ể ặ ế

nhi m nên đã không đánh giá đúng đ c m c đ tr m tr ng c a r i ro. Cũng có ệ ượ ứ ộ ầ ọ ủ ủ

th nhân viên bao hi m thông đ ng v i khách hàng tr c l i b o hi m. H có th ể ể ồ ớ ụ ợ ả ể ọ ể

đáng giá cao m c đ t n th t ho c v ch đ ng đi n c b c cho khách hàng đ ứ ộ ổ ấ ặ ạ ườ ướ ướ ể

l i d ng các kẽ h v gi y t , th t c giám đ nh, b i th ng nh m tr c l i,…ợ ụ ở ề ấ ờ ủ ụ ị ồ ườ ằ ụ ợ

Do s thông đ ng gi a nh ng ng i tham gia b o hi m có hành vi gian l n ự ồ ữ ữ ườ ả ể ậ

v i nh ng ng i có liên quan nh : y, bác sỹ, nh ng ng i làm ch ng trong các ớ ữ ườ ư ữ ườ ứ

v t n th t…ụ ổ ấ

Các nguyên nhân trên có th chia thành 2 nhóm chính:ể

a. Nguyên nhân khách quan

- V c ch , chính sách, m c dù trong nh ng năm qua, các c quan ch c năng đã ề ơ ế ặ ữ ơ ứ

không ng ng hoàn thi n khuôn kh pháp lý v KDBH song nhìn chung các quy ừ ệ ổ ề

đ nh v phòng ch ng tr c l i b o hi m còn b t c p và ch a theo k p v i th c ị ề ố ụ ợ ả ể ấ ậ ư ị ớ ự

ti n c a th tr ng. Đ c bi t, còn thi u các ch tài đ m nh đ răn đe nh ng kễ ủ ị ườ ặ ệ ế ế ủ ạ ể ữ ẻ

r p ranh ph m t i. M t khác, các DNBH cũng ch u nh ng h n ch c a pháp lu t ắ ạ ộ ặ ị ữ ạ ế ủ ậ

v th i h n gi i quy t b i th ng. Do đó, trong nhi u tr ng h p các doanh ề ờ ạ ả ế ồ ườ ề ườ ợ

nghi p đã không có đ quỹ th i gian c n thi t đ đi u tra đ y đ v nh ng v ệ ủ ờ ầ ế ể ề ầ ủ ề ữ ụ

có d u hi u tr c l i ho c có c s đ nghi ng tr c khi quy t đ nh vi c tr ấ ệ ụ ợ ặ ơ ở ể ờ ướ ế ị ệ ả

ti n b o hi m. ề ả ể

- D i góc đ đ o đ c và d lu n xã h i, thái đ thi u c ng quy t c a công ướ ộ ạ ứ ư ậ ộ ộ ế ươ ế ủ

lu n trong vi c lên án các hành vi tr c l i b o hi m cũng t o tâm lý b t l i cho ậ ệ ụ ợ ả ể ạ ấ ợ

cu c đ u tranh ch ng nh ng hành vi ph m pháp này. Nhi u ng i đã không ộ ấ ố ữ ạ ề ườ

chút do d khi kê khai kh ng m c đ thi t h i tài s n hay chi phí đi u tr y t ự ố ứ ộ ệ ạ ả ề ị ế

v i ý nghĩ gi n đ n là đã đóng b o hi m là ph i đ c nh n ti n b i th ng (!). ớ ả ơ ả ể ả ượ ậ ề ồ ườ

Th m chí nhi u c s y t s n sàng ghi hoá đ n vi n phí cao h n th c t ho c ậ ề ơ ở ế ẵ ơ ệ ơ ự ế ặ

kéo dài th i gian đi u tr không c n thi t đ ng i b o hi m và c s y t đ c ờ ề ị ầ ế ể ườ ả ể ơ ở ế ượ

h ng l i b t chính t vi c đòi b i th ng t các DNBH v.v. Th c t cho th y, ưở ợ ấ ừ ệ ồ ườ ừ ự ế ấ

đây chính là m nh đ t t t đ nuôi d ng tình tr ng tr c l i b t chính trong b o ả ấ ố ể ưỡ ạ ụ ợ ấ ả

hi m, đ ng th i là tr ng i l n nh t c n v t qua đ đ m b o thành công c a ể ồ ờ ở ạ ớ ấ ầ ượ ể ả ả ủ

cu c chi n ch ng tr c l i trong b o hi m. ộ ế ố ụ ợ ả ể

- V phía DNBH, công tác tuy n d ng, đào t o, qu n lý đ i lý còn b buông l ng; ề ể ụ ạ ả ạ ị ỏ

quy trình ki m tra, ki m soát n i b ch a ch t chẽ, khi n cho nh ng l h ng d ể ể ộ ộ ư ặ ế ữ ỗ ổ ễ

b k x u l i d ng;ị ẻ ấ ợ ụ

b. Nguyên nhân ch quan ủ

- Thi u s ph i h p ch t chẽ, h p tác có hi u qu gi a các c quan ch c năng, ế ự ố ợ ặ ợ ệ ả ữ ơ ứ

c quan b o v pháp lu t v.v. trong vi c đi u tra, truy t , xét x tr c pháp lu t ơ ả ệ ậ ệ ề ố ử ướ ậ

các hành vi tr c l i. Do đó, hi u qu c a các ch tài còn h n ch . Có m t th c ụ ợ ệ ả ủ ế ạ ế ộ ự

t đáng lo ng i là cho đ n nay, m c dù đã có không ít v tr c l i b o hi m đã ế ạ ế ặ ụ ụ ợ ả ể

đ c phát hi n, song ch a m t t ch c, cá nhân nào th c hi n hành vi tr c l i ượ ệ ư ộ ổ ứ ự ệ ụ ợ

ph i ch u b t kỳ m t ch tài hành chính hay hình s nào. Trong khi đó, ch tính ả ị ấ ộ ế ự ỉ

riêng trong năm 2002, các c quan qu n lý b o hi m ti u bang Mỹ đã đi u tra ơ ả ả ể ể ở ề

33.000 v tr c l i b o hi m, trong đó đ a ra truy t , xét c hình s 2.500 v . ụ ụ ợ ả ể ư ố ử ự ụ

Đi u này vô hình dung đã khuy n khích nh ng k làm ăn b t chính tìm cách th ề ế ữ ẻ ấ ử

v n may b ng cách gian d i, l a đ o DNBH đ nh n ti n b o hi m mà không s ậ ằ ố ừ ả ể ậ ề ả ể ợ

b tr ng ph t. N u b phát hi n, thì đi u duy nh t mà h m t đi là không đ c ị ừ ạ ế ị ệ ề ấ ọ ấ ượ

tr ti n b o hi m, trong khi n u đ c thì h sẽ thu đ c nh ng kho n ti n r t ả ề ả ể ế ượ ọ ượ ữ ả ề ấ

l n. ớ

- S thi u trách nhi m c a m t b ph n các c quan ch c năng cũng ti p tay ự ế ệ ủ ộ ộ ậ ơ ứ ế

cho tình tr ng tr c l i gia tăng (ví d c p các gi y ch ng t gi m o, gi y ch ngạ ụ ợ ụ ấ ấ ứ ử ả ạ ấ ứ

nh n th ng t t không đúng v i tình tr ng th ng t t, x lý không nghiêm các ậ ươ ậ ớ ạ ươ ậ ử

tr ng h p có d u hi u tr c l i, l a đ o…)ườ ợ ấ ệ ụ ợ ừ ả

- V ph n mình, gi a các DNBH cũng ch a có c ch h p tác, chia x thông tin ề ầ ữ ư ơ ế ợ ẻ

ho c phát đ ng các chi n d ch tuyên truy n nâng cao nh n th c c a ng i dân ặ ộ ế ị ề ậ ứ ủ ườ

và tranh th s ng h c a công lu n.ủ ự ủ ộ ủ ậ

1.2. Nh ng tác đ ng tiêu c c c a tr c l i b o hi mữ ộ ự ủ ụ ợ ả ể

Đ i v i doanh nghi p b o hi m, h u qu có th tính toán đ c do hành vi ố ớ ệ ả ể ậ ả ể ượ

tr c l i b o hi m là làm gi m l i nhu n, hi u qu kinh doanh b h n ch . ụ ợ ả ể ả ợ ậ ệ ả ị ạ ế

Th m chí còn gây tác đ ng x u đ n uy tín c a doanh nghi p.ậ ộ ấ ế ủ ệ

Đ i v i khách hàng là nh ng ng i trung th c sẽ b thi t thòi v quy n l i. ố ớ ữ ườ ự ị ệ ề ề ợ

B i vì, phí b o hi m mà h ph i n p l i dùng đ chi tr cho c nh ng kho n ở ả ể ọ ả ộ ạ ể ả ả ữ ả

ti n gian l n không đ c phát hi n ra. Do v y, nh ng doanh nghi p b o hi mề ậ ượ ệ ậ ữ ệ ả ể

nào có nhi u v gian l n sẽ có m c phí b o hi m cao h n nh ng doanh ề ụ ậ ứ ả ể ơ ữ

nghi p kiên quy t ch ng và lo i tr nh ng k tr c l i b o hi m.ệ ế ố ạ ừ ữ ẻ ụ ợ ả ể

Đ i v i xã h i: Gian l n v b o hi m là m t nguy c v đ o đ c, làm tha hoá,ố ớ ộ ậ ề ả ể ộ ơ ề ạ ứ

bi n ch t cán b , làm cho môi tr ng kinh doanh thi u lành m nh và thi u ế ấ ộ ườ ế ạ ế

công b ng. ằ

Có m t th c t nhi u qu c gia khác trên th gi i là do nh n th c ch a đ y ộ ự ế ở ề ố ế ớ ậ ứ ư ầ

đ v nguy c và m c đ nghiêm tr ng c a tr c l i b o hi m, m t khác, do ủ ề ơ ứ ộ ọ ủ ụ ợ ả ể ặ

nh ng h n ch khách quan v ngu n l c, các c quan b o v pháp lu t có xu ữ ạ ế ề ồ ự ơ ả ệ ậ

h ng coi nh ho c thi u s quan tâm tho đáng đ n vi c đi u tra, truy t vàướ ẹ ặ ế ự ả ế ệ ề ố

xét x các v tr c l i b o hi m. Do đó, trong nhi u tr ng h p, các DNBH ử ụ ụ ợ ả ể ề ườ ợ

c m th y đ n đ c trong cu c chi n ch ng tr c l i b o hi m. Trong khi đó, ả ấ ơ ộ ộ ế ố ụ ợ ả ể

các DNBH l i không có đ các công c pháp lý và quy n h n c n thi t đ t ạ ủ ụ ề ạ ầ ế ể ự

mình đ u tranh ch ng l i các hành vi tr c l i b o hi m. Vũ khí duy nh t mà ấ ố ạ ụ ợ ả ể ấ

h có đ c là xác đ nh các yêu c u tr ti n b o hi m có nghi v n, gi l i ti n ọ ượ ị ầ ả ề ả ể ấ ữ ạ ề

b o hi m khi có nghi ng v hành vi tr c l i ho c thu th p nh ng thông tin ả ể ờ ề ụ ợ ặ ậ ữ

c n thi t đ yêu c u các c quan b o v pháp lu t đi u tra, truy t , xét x ầ ế ể ầ ơ ả ệ ậ ề ố ử

nh ng k ph m t i. Nói cách khác, thành công c a cu c chi n ch ng tr c l i ữ ẻ ạ ộ ủ ộ ế ố ụ ợ

b o hi m ph thu c ch y u vào 2 y u t : các DNBH dành đ ngu n l c đ ả ể ụ ộ ủ ế ế ố ủ ồ ự ể

phát hi n hành vi tr c l i và các c quan ch c năng dành u tiên đ lo i tr ệ ụ ợ ơ ứ ư ể ạ ừ

nh ng hành vi ph m pháp này. ữ ạ

Kinh nghi m cho th y, đ ngăn ch n và gi m đ n m c t i thi u các h u qu ệ ấ ể ặ ả ế ứ ố ể ậ ả

tiêu c c do tr c l i b o hi m gây ra, tr c h t, c n th ng nh t nh n th c v ự ụ ợ ả ể ướ ế ầ ố ấ ậ ứ ề

tr c l i b o hi m và coi đó là m t hành vi vi ph m pháp lu t c n b lên án v ụ ợ ả ể ộ ạ ậ ầ ị ề

đ o đ c và x lý nghiêm minh b ng pháp lu t. Đ u tranh ch ng tr c l i b o ạ ứ ử ằ ậ ấ ố ụ ợ ả

hi m không ch là trách nhi m c a riêng ngành b o hi m mà ph i là trách ể ỉ ệ ủ ả ể ả

nhi m chung c a toàn xã h i, c ng đ ng và đòi h i ph i có s tham gia, ng ệ ủ ộ ộ ồ ỏ ả ự ủ

h tích c c c a các c quan công quy n, c quan b o v pháp lu t và m i ộ ự ủ ơ ề ơ ả ệ ậ ỗ

ng i dân.ườ

1.2.1. Tác đ ng tiêu c c đ i v i các bên trong b o hi mộ ự ố ớ ả ể

1.2.2. Tác đ ng tiêu c c đ i v i các công ty b o hi mộ ự ố ớ ả ể

1.2.3. Đ i v i n n kinh tố ớ ề ế