Nieuwe bedreigingen

PFAS: een nieuwe bedreiging

• Expertisecentrum PFAS

• Wat zijn PFAS

• Waarom een probleem

Onderzoek Expertisecentrum PFAS

• Meetprogramma

• Ontwikkeling Handelingskader

Nieuwe aantastingen van bodem en watersysteem

Arne Alphenaar

NND 18 mei 2017

- Lood, Teer, VOCl, DDT, PCB, Dioxine, MTBE, …

- Nano particles, POP’s, PCP(personal care products),

medicijnen, endocrine disrupting compounds (EDCs), Qkoorts

etc.

- Stoffen waarvan:

• de verspreiding niet bekend is

• nog geen (milieu)normen zijn vastgesteld

• de schadelijkheid nog niet is vastgesteld.

Wat zijn nieuwe verontreinigingen?

“Elke synthetische of natuurlijk voorkomende chemische stof die

niet regulier wordt gemonitord, maar die in potentie in het milieu

leidt tot humane of ecologische risico’s

- Emerging contaminants, Emerging substances, Contaminants of

emerging concern, Zeer zorgwekkende stoffen

- Stoffen waarvan:

• de verspreiding niet bekend is

• nog geen (milieu)normen zijn vastgesteld

• de schadelijkheid nog niet is vastgesteld.

Nieuwe verontreinigingen, nieuwe bedreigingen?

- Norman Network (EU), ca 1.000 stoffen die aandacht verdienen

- Stockholm Conventie (VN), ca 30 ‘zwarte lijst’ stoffen

- Hoe maak je keuzes

Nieuwe verontreinigingen, nieuwe bedreigingen?

- Awareness

- Hoe maak je keuzes (je kan niet alles meten)

- Hoe zet je iets op de agenda (en er weer af)

- De (omgevings) wet

- PFAS als Pilot

Verantwoordelijkheden en beleid

Start 2012 Aanleiding: gebrek aan informatie mbt risico’s en aanpak

Doel: gecontroleerd op de agenda zetten van PFOS

Voorjaar 2017 Start onderzoek Handelingskader PFAS

Deelnemers Dordrecht, Amsterdam, Tilburg, Katwijk,

onderzoek Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid, Omgevingsdienst

Noordzeekanaal gebied, RUD Drenthe, DCMR,

RWS WVL / Bodem+, RVB – Defensie,

Noord-Holland, Drenthe, Groningen,

RIVM, OVAM.

Expertisecentrum PFAS

• PFAS: Poly Fluor- Alkyl Stoffen

• Stofgedrag verschilt van alle andere verontreinigingen

• Koolstof-fluoride binding extreem sterk

Wat zijn PFAS

Perfluorsulfonzuren (PFSA), C2 tot C16,

perfluoro-octaansulfonaat (PFOS) (C8) meest bestudeerd.

Perfluorcarboxylzuur (PFCA), C2 tot C16,

perfluor-octanoic acid (PFOA) (C8) meest bestudeerd.

• PFOS / PFOA veel gebruikt 1970 – 2000

• Unieke oppervlakte eigenschappen: stoten zowel water als olie af

• Inkt, vernis, wassen, brandblusschuim (AFFF), hydraulische vloeistoffen, smeermiddelen, anti-aanbaklagen (teflon), coatings, metaalbehandeling, water en oliebescherming leer, papier en textiel (‘ScotchGuard’)

PFAS: Gebruik

• Nuttig (heel veel gebruikt)

• Zéér stabiel (nauwelijks chemisch, niet biologisch afbreekbaar)

• Ze komen daarom op veel plaatsen voor

• Toxisch en bioaccumulatief

• Nieuwe bedreigingen / zeer zorgwekkende stof

• Verboden (2009, Stockholmconventie), tenzij geen alternatief

Eigenschappen van PFAS

• Ingestie belangrijkste route, (ook opname door huid (tapijten e.d.)

• PFAS binden aan eiwit, aangetroffen in bloed, lever en nieren

• De uitscheiding van PFOS en PFOA uit het lichaam duurt jaren…

• Schadelijke invloed op geboortegewicht, schildklier, lever.

• PFOS en PFOA: waarschijnlijk carcinogeen (nieren, blaas)

• Drinkwaternormen in de US en Duitsland zijn naar beneden bijgesteld naar 70 ng/l en 60 ng/l voor PFOS/PFOA,

• AAEQS oppervlaktewater NL 0,6 ng/l

• Data van PFAS componenten zijn schaars en inconsistent

Toxiciteit

Is PFAS een probleem?

Kennis niet eenduidig en onvoldoende toegankelijk

Ontbreken normen

Stoffen niet opgenomen in standaard monitorings protocol

Onbekendheid humane / ecologische risico’s

Voorkomen / verspreiding in NL niet duidelijk

Geen ontwikkeling van technieken en strategieën

Onduidelijke aansprakelijkheid

Financiële onzekerheid

Stagnatie RO, maatschappelijke onrust

Geen (eenduidig) beleid

Probleemanalyse: onzekerheid → stagnatie

Wat zijn PFAS

voorkomen PFAS

De risico’s van PFAS

Werken met PFAS

Aanpak locatie niveau

Hergebruik en storten

Aanpak gebieds-niveau

Verant-woordelijkheden

Onderzoeksprogramma Probleemanalyse, Kader, Uitgangspunten, randvoorwaarden

Onderzoekslijn 1 Kennisdocument

Onderzoekslijn 2 Risico-analyse en normering

Onderzoekslijn 3 Meetprogramma

Onderzoekslijn 4 Voorkomen PFAS in Nederland

Onderzoekslijn 5 Beleidsmatig / juridisch instr.

Vragen en uitdagingen praktijk vormen basis onderzoek

Onderzoek Handelingskader PFAS

Wat zijn PFAS Kenmerken, eigenschappen, gedrag in het milieu

Waar komen PFAS voor Conceptual site model (CSM ) / bron-pad-object

Gebruik en voorkomen in het Nederlandse milieu

De risico’s van PFAS Milieutechnische risico’s, toetsingswaarden en normen

Werken met PFAS in

grond/grond water

Bemonstering, analyse, veiligheid en Arbo

Aanpak op locatieniveau Saneringstechnieken bronlocaties, zuivering grondwater

Hergebruik en storten Graven, tijdelijke uitname, toepassen, storten

Aanpak op gebiedsniveau diffuse verontreiniging, gebruiksbeperkingen, bescherming

drinkwaterwinning

Verantwoordelijkheden en

risico‘s

Zorgplicht, secundaire bronnen, schade, financiële en juridische

risico’s

Handelingskader

Onderzoeksprogramma Probleemanalyse, Kader, Uitgangspunten, randvoorwaarden

Onderzoekslijn 1 Kennisdocument

Onderzoekslijn 2 Risico-analyse en normering

Onderzoekslijn 3 Meetprogramma

Onderzoekslijn 3 Voorkomen PFAS in Nederland

Onderzoekslijn 3 Beleidsmatig / juridisch instr.

Onderzoekslijnen

Bronnen / toepassingen

Stofgedrag

Toxicologie

Saneringstechnieken

Meetprotocollen

Bemonsteringstechnieken

Analysetechnieken

Inventarisatie internationale toetsingswaarden

Voorstel toetsingswaarde of rekenmethode PFAS (PFOS equivalenten)

Uitvoeren metingen

PFAS-verdachte locaties

Verwerven metingen op noodzakelijk nieuwe locaties

CSM verspreiding milieu

Strategie / prioritering verdachte locaties.

Analyse meetresultaten Voorkomen in Nederland

Achtergrondwaarden,

Analyse diffuus / lokaal probleem

Inventarisatie juridisch en beleidsmatig instrumentarium

Grenswaarden,

Verantwoordelijkheden

Toekomstig instrumentarium

Conceptual Site Model

PFAS in grond, grondwater en sediment - Primaire en secundaire bronnen

- Verspreiding

- Risico’s

Waar komt PFAS voor

• Aanscherpen / verifiëren CSM

Aanvulling meetprogramma

• Gehalten in grond en grondwater nabij ‘bronlocaties’

• PFAS verdacht sediment (op de kant)

• Achtergrondconcentraties (provinciale meetnetten)

Meetprogramma / handelingskader

• Tot 1 juli: locaties aanleveren

• Tot 1 oktober: data aanleveren

Meetprogramma

Info expertisecentrum: www.expertisecentrumpfas.nl

Aanmelden locaties: Arne Alphenaar

alphenaar@engineers.nl

0570 – 665878 / 06 - 27007331

Informatie