Bilimsel bilgi, insanln her alanda geliimini salad gibi verimlilik art ve bunun sonucunda hayat kalitesinin de gelitirilmesinde temel faktrdr. Bu nedenle bilimsel bilgi ve teknoloji alanlarnda gelimeleri yakndan takip etme ve ayn zamanda bu gelimelere katk salayabilme seviyesinde bilim insanlar yetitirebilmek, lkemiz iin de nem tamaktadr. Bilim ve teknoloji yetkinliinin lkelerin gelimilik dzeyini belirledii gnmzde, rencileri bilim ve teknolojiye ynlendirmek amacyla eitimde yeni yaklamlara gereksinim duyulmaktadr. rencilerin bilim eitimine yaknlk duyabilmesi ncelikle bilim eitiminin verilme ynteminin salkl olmasyla mmkndr. Sadece bilimsel bilgiyi aktarmaya dayal deil, sorgulatarak bilimsel yntemlerle aratrma yapmaya ynlendirecek bir eitim sistemi, bilim insan yetitirmenin baarl yollarndan biridir.
lkemizde bilimsel konularda ve bilimsel nceliklerin saptanmas amacyla incelemeler ve danmanlk yapmak, toplumda bilimsel yaklam ve dncenin yaylmasn salamak ve bilim insanln zendirmek amacyla 1993 ylndan beri faaliyet gsteren Trkiye Bilimler Akademisi (TBA), Trkiyenin yksek bilim kurulularndan biridir. TBAnn da yesi olduu Akademiler Aras Panel (IAP) Bilim ve Eitim balkl bir program yrtmektedir. TBA Bilim Eitimi Projesi, dzenlenen etkinlikler yoluyla sorgulama temelli eitim kavramn ve uygulamalarn lkemizde yaygnlatrmay, bilim insanlarn genlere tantmay amalamaktadr.
TBAnn katklaryla hazrladmz bilimler akademisi temal dergimizin bu saysnda; bilime merak duyan, sorgulama yeteneine ve bilimsel aratrma yapma potansiyeline sahip olan tm bireylere k tutacak konulara yer verdik. Dergimize deerlendirmeleriyle destek veren TBA Bakan Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR bata olmak zere dergi ieriinin oluturulmasnda katks olan TBA alanlarna teekkrlerimizi sunuyoruz.
NSAN 2016
Anl YILMAZGenel Mdr
T.C. BLM, SANAY VE TEKNOLOJ BAKANLII VERMLLK GENEL MDRLNN
AYLIK YAYIN ORGANIDIR
NSAN 2016 YIL: 28 SAYI: 328Bu dergi 6.500 adet baslmaktadr.
ISSN: 1300-2414Yayn Tr: Yerel Sreli
Trke - ngilizce
SAHBT.C. BLM, SANAY VE TEKNOLOJ BAKANLII
VERMLLK GENEL MDRL ADINA GENEL MDR
Anl YILMAZ
GENEL KOORDNATRDilek BRBL
SORUMLU YAZI LER MDRCangl TOSUN
YAZI KURULU Dilek BRBL - Cangl TOSUN - Ltfiye BALKAYA
NGLZCE SAYFA SORUMLUSUGlin MANZAK AYDIN - irin Mge KAVUNCU
WEB STES SORUMLUSUAytun AYHAN
FOTORAFLARHakan CANBAKI - zgr YURDAKADM
DAITIM SORUMLUSUMehtap EMRE
(312) 467 55 90 / 331 [email protected]
Anahtar dergisinin PDF dosyalarn her aydzenli olarak e-posta hesabnza gnderilmesini
istiyorsanz, konu alanna Anahtar yazp [email protected] adresine bo bir e-posta
atabilirsiniz.Dergide yaymlanan yazlardaki grler
yazarlarna aittir.
YNETM YERT.C. BLM, SANAY VE TEKNOLOJ BAKANLII
VERMLLK GENEL MDRLGelibolu Sokak No:5
Kavakldere 06690 ANKARA Tel: (312) 467 55 90 (10 Hat)
Faks: (312) 427 30 22Faks (Dergi): (312) 467 47 79 e-posta: [email protected]
nternet: http://vgm.sanayi.gov.trhttp://anahtar.sanayi.gov.tr
GRAFK TASARIM VE UYGULAMAFulya KO
BASKIELMA TEKNK BASIM MATBAACILIK
vedik OSB Matbaaclar Sitesi 1516/1 Sok. No:35 Yenimahalle-ANKARA
Tel:(312) 229 92 65 Faks:(312) 231 67 06
BASILDII TARHAnahtar dergisinin NSAN 2016 says
25.03.2016 tarihinde baslmtr.
NSAN 2016
NDEKLER
2
10
28
38
4
04
10
14
22
28
32
35
38
42
Rportaj Trkiye Bilimler Akademisi Bakan Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR
TBA Bilim Eitimi alma Grubu Prof. Dr. Mustafa SAFRAN
TBA Kanser alma Grubu Kanser ve Trkiye Prof. Dr. Taner DEMRER
Kk Hcre ve Rejeneratif Tp Alannda Dnya ve Trkiyedeki GelimelerProf. Dr. Y. Murat ELN
TBA Gda ve Beslenme alma Grubu Prof. Dr. Kazm AHN - Prof. Dr. Ali AYDIN
Andreas Tietzenin Tarihi ve Etimolojik Trkiye Trkesi Lugati Prof. Dr. Semih TEZCAN
Trk-slam Bilim Kltr Miras ProjesiDo. Dr. Ahmet ARSLANTRKDuygu COKUN
TBA Uluslararas Akademi dlleriNihal TAMG
Gemiten Bugne Sosyal Hayatn indeki Kadn Yldz ARTAR
NSAN 2016
3
42
46
46
50
54
52
53
58
62
61
63
64
Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Projeler
Dnya Verimlilik Kongresi
Haber
Temiz retim (Eko-Verimlilik)
Academy of Sciences
Blgesel Verimlilik statistikleriRegional Productivity Statistics
Sanayi Gstergeleri Industry Indicators
Bilim ve Teknoloji Gstergeleri Science And Technology Indicators
Ulusal ve Uluslararas Verimlilik statistikleri National And International Productivity Statistics
54
NSAN 2016
RPORTAJ
Trkiye Bilimler Akademisi Bakan Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR
4
TBAdan ve Trkiyenin bilim akademisi tecrbesinden bahsedebilir misiniz?
Trkiye Bilimler Akademisi (TBA), tm bilim alanlarnda bilimsel baarlar onurlandrmak ve dllendirmek, bilim insanln zendirmek, bilimsel dnce ve yaklam yaygnlatrmak, bilimsel konularda danmanlk yapmak gibi amalar dorultusunda faaliyet gstermek zere 1993te kurulan; lkemizin tzel kiilie sahip, bilimsel, idari ve mali bakmdan zerk ulusal bilimler akademisidir.
Akademide u anda 201 yemiz var. yelerimizin 37si eref yesi, 106s asli, 58i de asosye ye statsndedir. yelerimizin 39u fen, 49u mhendislik, 52si salk bilimleri; 61i ise sosyal bilimler alanndan seilmitir. Tm yelerimizden oluan akademi genel kurulu; bakanlk, konsey yelii ve akademi yelii seimleri gibi nemli ilevleri yerine getirmektedir. Akademi konseyi, genel kurulca asli yeler arasndan yl iin seilen 10 ye ve bakandan oluur. Asli yeler arasndan seilen bakann grev sresi de yldr ve bir ye en fazla iki dnem bakanlk yapabilir.
TBAnn 8i Akademi adna, 9u TBTAK, niversiteler ve dier kamu kurulularndan belirli sreli- grevlendirme yoluyla, 36s da hizmet alm yoluyla istihdam edilen ve ounluu Ankaradaki Bakanlkta, dierleri de stanbul Sleymaniye ve Makadaki birimlerimizde alan toplam 53 igreni bulunmaktadr.
Engin tarihimize karlk, 1993te kurulan TBA, akran akademilere ve dier benzer kurululara gre olduka gen bir akademidir. Bununla beraber, lkemizin akademi tecrbesi aslnda
NSAN 2016
5
daha eski tarihlere dayanr. lkemizde, Osmanl Devletinin son dnemlerinden beri bilimsel akademi zelliini tayan eitli kurulular olmutur. II. Mehmetin Semaniye Medresesinden 400 yl sonra, Osmanl mparatorluunun Tanzimat Dneminde (1839-1876) kurulan Encmen-i Dni (Danma Kurulu) (1851), Trkiyede ilk akademi oluumu olarak kabul edilebilir. Darlfnun (niversite) iin ders kitaplar yazmak gibi amalar olan ve mehur Trk bilim insan Ahmet Cevdet Paa ve Redhouse Szlnn yazar James Redhouseun da ye olduu Encmen-i Dni, ne yazk on yl sonra kapanmtr. 1861 ylnda kurulan, doa bilimleri alannda 38 yesi bulunan ve doa bilimleri alanndaki ilk dergiyi (Mecmua-i Fnun) yaynlayan Cemiyet-i lmiyye-i Osmaniyye (Osmanl Bilim Cemiyeti) de 1866 ylnda kapand.
kinci Merutiyetin ilannn (1908) ardndan 1909 ylnda kurulan Tarih-i
Osman Encmeni (Osmanl Tarih Konseyi), Cumhuriyetin ilnndan sonra, 1935 ylnda Trk Tarih Kurumuna dnene kadar farkl isimler altnda varln srdrmtr. 1932 ylnda Trk Dil Kurumu, 1962de de TBTAK kurulmutur. Bunlar, Cumhuriyet Dneminde kurulan akademi benzeri ilk bilimsel veya akademik kurulular oldu.
Trkiyede, dnyada geerli akademi anlayna gre, bilimin tm alanlarn kapsayan bir akademi kurma fikri 1960l yllarda gndeme gelmi olmakla birlikte, TBAnn kuruluu, ancak 1993te gerekleti.
Trkiye Bilimler Akademisinin kurulmas iin atlan ilk somut adm, Trkiyede trnn ilk rnei olan Trk Bilim ve Teknoloji Politikas: 1983-2003 balkl belgenin hazrlanmas oldu. 1993 ylnda, ad geen bu belgeye uygun ekilde kurulan Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu, TBAnn kurulmasna karar verdi ve Akademi, 2 Eyll 1993 tarihinde, Resmi Gazetede yaymlanan hkmet kararnamesi -2011 ylnda en son deiiklikler yapld- ile kuruldu. TBA, idari organlarnn oluturulmasnn ardndan 7 Ocak 1994 tarihinde gerekleen ilk Akademi Konseyi toplants ile faaliyetlerine balad.
Grld gibi, TBA dnyadaki emsallerine ve Trkiyedeki benzer kurululara gre, olduka gen bir akademidir. Buna bal olarak, TBAnn mevzuat, bina ve tesisler, kurumsallama ve kurum (akademi) kltr vb. bakmndan karlanmas gereken eitli ihtiyalar bulunmaktadr.
TBA, 2012 ylndan bu yana nasl bir sre geirdi?
2012 Austos aynda gerekleen ynetim deiiklii sonrasnda ynetim olarak, farkllklar zenginlik olarak deerlendirme, Trkiyenin ulusal akademisi olma ve kurumsal-stratejik ynetim anlay ile almalarmz
srdrdk. Bir yanda TBAnn yeniden yaplandrlmas ve kurumsallatrlmasna ynelik almalar gerekletirirken, dier yanda kurumsal devamllk anlayyla, nceki dnemden gecikmeli olarak devreden ilerin grlmesi ve varolan program ve projelerin srdrlmesi yannda 2013ten itibaren baz yeni projeleri devreye soktuk.
Kurumsal Kapasite Gelitirme Projesi ile Akademinin organizasyon ve i srelerinin yeniden yaplandrlmas ve kapasitesinin gelitirilmesine ynelik almalar gerekletirildi. Bu kapsamda, Akademinin biliim altyaps donanm ve yazlm olarak yenilendi, Sleymaniye Medreseleri iinde yer alan ve uluslararas organizasyonlarmza ev sahiplii yapan TBA Rabi Medresenin tarihi ve mimari zelliklerine uygun olarak, ba yoluyla donatm saland. mevzuat gzden geirildi ve acil deiiklikler yapld. KHKde ihtiya duyulan acil deiiklik nerileri hazrlanarak Bakanla sunuldu. Akademiye ait marka ve unvanlarn Trk Standartlar Enstits tarafndan tescili ile ilgili iler tamamland. rgt yaps ve i srelerinin yaplandrlmasyla ilgili faaliyetler gerekletirildi. Envanter kaytlarnn gncellemesi yapld. Kurumsal kimlik ve imaj almas gerekletirildi. TBA web sitesi yenilendi, kamuyla iletiim iin sosyal medya hesaplar devreye sokuldu, yaynlarmzn internet zerinden satna baland. Ayrca, 2014-2018 Strate
