Njega zaraznih bolesnika i infektivne bolesti

Njega zaraznih Njega zaraznih bolesnika i infektivne bolesnika i infektivne

bolestibolesti

DocDoc. . ddrr Branislav MihajlovićBranislav Mihajlović

Panevropski Univerzitet APEIRONPanevropski Univerzitet APEIRON

Infektivne bolestiInfektivne bolesti

ZNAČAJ INFEKTIVNIHZNAČAJ INFEKTIVNIH BOLESTI BOLESTI Danas možemo govoriti o Danas možemo govoriti o renesansirenesansi infektivnih bolesti infektivnih bolesti. . Tome suTome su svakako doprineli događaji iz novije prošlosti:svakako doprineli događaji iz novije prošlosti: HIV infekcija, epidemije Lassa-, Ebola- i drugihHIV infekcija, epidemije Lassa-, Ebola- i drugih

hemoragijskih groznica, veliki broj obolhemoragijskih groznica, veliki broj oboljjelielihh od od hepatitisa B i C, ponovni porast obolijevanja od hepatitisa B i C, ponovni porast obolijevanja od tuberkuloze, povratak difterije i najzad, tuberkuloze, povratak difterije i najzad, epidemija epidemija svjetskih razmjera teškog oblika atipičnesvjetskih razmjera teškog oblika atipične virusne virusne pneumonijepneumonije................


IInfekcije nfekcije su su bile i ostalebile i ostale glavni uzrok obolglavni uzrok obolijijevanja i evanja i umiranja ljudi.umiranja ljudi.

Otkriće Otkriće antibiotika, i razvoj efikasnih vakcina, daliantibiotika, i razvoj efikasnih vakcina, dali su su povoda za nadu da je pobpovoda za nadu da je pobjjeda nad infekcijama eda nad infekcijama neposredno pred nama, ili da je već ostvarena.neposredno pred nama, ili da je već ostvarena.

Dalji razvoj događaja je to opovrgao. Dalji razvoj događaja je to opovrgao. Pandemija Pandemija izazvana izazvana virusom humane imunodeficijencijevirusom humane imunodeficijencije

(HIV), brojni novootkriveni uzročnici infekcija,(HIV), brojni novootkriveni uzročnici infekcija, stalno stalno prisutne "klasične" zarazne bolesti, progresivni prisutne "klasične" zarazne bolesti, progresivni razvoj razvoj rezistencije mikroorganizama narezistencije mikroorganizama na antibiotike, sve veći antibiotike, sve veći problemi sa problemi sa infekcijama vezanim za trudnoću....infekcijama vezanim za trudnoću....

To su samo neki dTo su samo neki dokazi da smo se okazi da smo se prerano obradovali nečemuprerano obradovali nečemu što je što je možda nemoguće - konačnoj pobedi nadmožda nemoguće - konačnoj pobedi nad infektivnim bolestimainfektivnim bolestima..

SvSvijijet u kome živimo je oduvet u kome živimo je oduvijijek bio svek bio svijijet et infekcija;infekcija;

UU njemu smo zajedno sa hordama drugih njemu smo zajedno sa hordama drugih legitimnih stanovnika Zemlje: protozoama, legitimnih stanovnika Zemlje: protozoama, bakterijama,bakterijama, virusima, parazitima,virusima, parazitima, prionima...prionima...

Ako bi virusi ili bakterije postali Ako bi virusi ili bakterije postali dominantni, čovdominantni, čovjjek bi bio potisnut sa ek bi bio potisnut sa svog superiornogsvog superiornog položaja, ili bi mu bila položaja, ili bi mu bila ugrožena sama ugrožena sama egzistencija. egzistencija.

Uništavajuće pandemije u prošlosti,Uništavajuće pandemije u prošlosti, kuge ili gripa na primjer, pokazale su kuge ili gripa na primjer, pokazale su kakokako nemilosrdno, i po koju cenu za nemilosrdno, i po koju cenu za ljudski rod, može da bude vođena borba ljudski rod, može da bude vođena borba od strane ovih drugih od strane ovih drugih stanovnika stanovnika Zemlje. Zemlje.

Da bismo učvrstili našeDa bismo učvrstili naše "m"mjjesto pod esto pod suncem", moramo stalno da suncem", moramo stalno da istražujemo istražujemo načine kako da otklonimo prijetnjenačine kako da otklonimo prijetnje našoj našoj populaciji.populaciji.

RENESANSA INFEKTIVNIH BOLESTIRENESANSA INFEKTIVNIH BOLESTI

U osnovi U osnovi aktuelizacije infektivnih aktuelizacije infektivnih bolestibolesti, nalaz, nalazee se pr se prijijee svega važne svega važne epidemiološke promepidemiološke promjjene. ene.

One seOne se poslposljjedica više činilacaedica više činilaca::

Uticaj okoline. Uticaj okoline. PromPromjjene okoline imaju ene okoline imaju značajan značajan

uticaj na rasprostranjenost prebivalištauticaj na rasprostranjenost prebivališta domaćina domaćina i prenosilaca infektivnih i prenosilaca infektivnih agensa. agensa.

To je To je dovelo do porasta obolijevanja od dovelo do porasta obolijevanja od malarije, denge,malarije, denge, žute groznice i drugih žute groznice i drugih bolesti. bolesti.

Promijenjeni usloviPromijenjeni uslovi okoline dovode do okoline dovode do porasta porasta i premi premjještanja rezervoaraeštanja rezervoara uzročnika u živom svijetuuzročnika u živom svijetu........

Tekovine tehnološkogTekovine tehnološkog razvoja sa svoje razvoja sa svoje strane takođe doprinose širenjustrane takođe doprinose širenju uzročnikauzročnika

Tako su infekcije Tako su infekcije legionelama dobile legionelama dobile klinički značaj tek stvaranjem modernih klinički značaj tek stvaranjem modernih sistemasistema za klimatizaciju ili snabdijevanje za klimatizaciju ili snabdijevanje vodom, koji zavodom, koji za njih predstavljaju idealne njih predstavljaju idealne rezervoare.rezervoare.

PromPromjjene uzročnika infekcija. ene uzročnika infekcija. PromPromjjeneene uzročnika isto tako utiču na uzročnika isto tako utiču na

epidemiologiju infekcija.epidemiologiju infekcija. Ovdje se misli na genetske promjene Ovdje se misli na genetske promjene

koje utičukoje utiču na imunogenost (npr. na imunogenost (npr. virus virus gripa, vibrio kolere),gripa, vibrio kolere), virulenciju, virulenciju, produkciju toksina (npr. produkciju toksina (npr. c. diphtheriae,c. diphtheriae, enterohemoragična e.coli) i rezistenciju enterohemoragična e.coli) i rezistenciju nana antibiotike i virostatikeantibiotike i virostatike........

Promjene uslovljene samim čovekom. Promjene uslovljene samim čovekom. Čovjek Čovjek je je odgovoran za promodgovoran za promjjene koje su ene koje su

omogućile porast obolijevanja od infektivnihomogućile porast obolijevanja od infektivnih bolesti. bolesti.

Eksplozija stanovništva, povezana sa stalnimEksplozija stanovništva, povezana sa stalnim siromašenjem u zemljama u razvojusiromašenjem u zemljama u razvoju, , predstavljapredstavlja idealno tlo za infektivne bolesti kao što suidealno tlo za infektivne bolesti kao što su ttuberkuloza, tifus, dizenterija, kolera itd. uberkuloza, tifus, dizenterija, kolera itd.

VelikeVelike migracije, neprestani ratni sukobi, migracije, neprestani ratni sukobi, masovni turizam, prostitucija, upotreba droge i masovni turizam, prostitucija, upotreba droge i druge socijalne druge socijalne okolnosti, omogućavaju da se okolnosti, omogućavaju da se lokalne infekcije brzolokalne infekcije brzo širešire..........

Nove metode obrade zemlje i gajenja stoke,Nove metode obrade zemlje i gajenja stoke, internacionalizacija robne trgovine, takođe internacionalizacija robne trgovine, takođe doprinosedoprinose nastajanju i globalnom širenju nastajanju i globalnom širenju infekcija.infekcija.

Imunosupresija. Imunosupresija.

Sve veći broj ljudi dospijevaSve veći broj ljudi dospijeva u stanja u stanja imunosupresije (HIV infekcija, primaociimunosupresije (HIV infekcija, primaoci

transplantiranih organa, oboltransplantiranih organa, oboljjeli od eli od tumora, hronični bolesnici, starije tumora, hronični bolesnici, starije osobe) i tako pruža osobe) i tako pruža šansu i apatogenim šansu i apatogenim ili uslovno patogenim mikrobimaili uslovno patogenim mikrobima da da izazovu bolest.izazovu bolest.

Bolničke infekcije. Bolničke infekcije. Koncentracija teškihKoncentracija teških bolesnika u bolesnika u

bolnicama i nekritična upotreba bolnicama i nekritična upotreba antibiotikaantibiotika stvaraju preduslove za stvaraju preduslove za nastanak infekcija i brzi razvoj nastanak infekcija i brzi razvoj rezistencije klica.rezistencije klica.

Novi Novi uzročniciuzročnici i nove infektivne i nove infektivne bolesti. bolesti. Stalno se proširuje spektar Stalno se proširuje spektar uzročnika uzročnika

infekcija. infekcija. U poslednjih 20 godina medicinskaU poslednjih 20 godina medicinska nauka je nauka je

otkrila više od 40 vrsta, do sada otkrila više od 40 vrsta, do sada nepoznatih, nepoznatih, novih unovih uzročnikazročnika

Kod većeg broja oboljenja, čiju smoKod većeg broja oboljenja, čiju smo etiologiju etiologiju doskora smatrali "nejasnom", pokazalo doskora smatrali "nejasnom", pokazalo se da se da pripadaju porodici zaraznih bolesti.pripadaju porodici zaraznih bolesti.

Za to vrijeme iskorijenjena je samo jedna Za to vrijeme iskorijenjena je samo jedna zarazna zarazna bolest - bolest - variola. variola.

Neke druge, kao što su tifus,Neke druge, kao što su tifus, ddjječja paraliza, ečja paraliza, ppjjegavac ili difterija su potisnute, aliegavac ili difterija su potisnute, ali i dalje i dalje ostaju ozbiljna prostaju ozbiljna prijijetnja čovetnja čovjječanstvuečanstvu..

U U legionelamalegionelama su tako otkriveni su tako otkriveni izazivači široko rasprostranjenihizazivači široko rasprostranjenih pneumonija. pneumonija.

Objašnjenje nastanka čira na Objašnjenje nastanka čira na želucu, želucu, kao hronične bakterijske infekcije kao hronične bakterijske infekcije izazvaneizazvane helicobacterom pylori, došlo je helicobacterom pylori, došlo je isto tako neočekivano.isto tako neočekivano.

Lista tumora verovatno indukovaniLista tumora verovatno indukovanihh virusimavirusima sve je duža: primarni karcinom sve je duža: primarni karcinom jetre, Kapošijevjetre, Kapošijev sarkom, karcinom sarkom, karcinom cerviksacerviksa materice. materice.

Sa Sa borelijama kao borelijama kao uzročnicima uzročnicima Lajmske Lajmske bolesti takođe se nije računalo.bolesti takođe se nije računalo.

Učestala pojava Učestala pojava spongiformnespongiformne encefalencefaloopatije kod goveda (BSE) patije kod goveda (BSE) zabrinula je svzabrinula je svijijetet zbog masovne zbog masovne potrošnje goveđeg mesa u ishrani.potrošnje goveđeg mesa u ishrani.

Slučajevi BSE, očigledno povezane sa Slučajevi BSE, očigledno povezane sa atipičnimatipičnim oblicima Creutzfeld-Jakobove oblicima Creutzfeld-Jakobove bolesti u Velikojbolesti u Velikoj Britaniji, pokazali su da Britaniji, pokazali su da je ova briga opravdana.je ova briga opravdana.

Posebno je uznemirujuća činjenica da se Posebno je uznemirujuća činjenica da se ovde neovde ne radi samo o novom uzročniku, radi samo o novom uzročniku, već i o novomveć i o novom obliku života infektivnog obliku života infektivnog agensa.agensa.

HIV HIV infekcija predstavlja, bez sumnje, infekcija predstavlja, bez sumnje, jedno jedno od najvažnijih otkrića u oblasti od najvažnijih otkrića u oblasti infektologije. infektologije.

Ona Ona se mora shvatiti, s obzirom na se mora shvatiti, s obzirom na dosadašnji tok pandemije,dosadašnji tok pandemije, kao globalni kao globalni svjetski problem. AIDS je svjetski problem. AIDS je postao jedan postao jedan od najvažnijih uzroka smrti mladihod najvažnijih uzroka smrti mladih ljudi ljudi širom sveta. širom sveta.

Možda i zbog toga, bolest jeMožda i zbog toga, bolest je veoma veoma podstakla razvoj virusološke podstakla razvoj virusološke dijagnostike idijagnostike i potragu za antivirusnim potragu za antivirusnim llijijekovima.ekovima.

Uticaj globalizacije. Uticaj globalizacije. IInternacionalna migracija ljudi i transportnternacionalna migracija ljudi i transport

životinja, životnih namirnica i robaživotinja, životnih namirnica i roba višestruko su porasli. višestruko su porasli.

Moderna transportna sredstvaModerna transportna sredstva omogućavaju putovanja na velike omogućavaju putovanja na velike udaljenostiudaljenosti za kratko vrijemeza kratko vrijeme..

Tako iTako i prouzrokovači infektivnih oboljenja prouzrokovači infektivnih oboljenja danas mogudanas mogu putovati velikom brzinom, putovati velikom brzinom, ne pridržavajući sene pridržavajući se granica država i granica država i kontinenata. kontinenata.

Jedna od posljedica toga je porast broja Jedna od posljedica toga je porast broja importovanih tropskih importovanih tropskih bolesti, prbolesti, prijije svega e svega malarije.malarije.

Rezistencija mikroorganizama na Rezistencija mikroorganizama na antibiantibiotikeotike

Dolaskom ere antimikrobnih lijekova Dolaskom ere antimikrobnih lijekova vvjjerovalo se da će infektivne bolesti erovalo se da će infektivne bolesti zadržati samozadržati samo istorijski značaj. istorijski značaj.

Od Drugog svOd Drugog svjjetskog rata razvijeneetskog rata razvijene su su stotine hemoterapijskih sredstava, vrlostotine hemoterapijskih sredstava, vrlo ddjjelotvornih i sigurnih, ne samo protiv elotvornih i sigurnih, ne samo protiv bakterija,bakterija, već i protiv virusa, gljivica i već i protiv virusa, gljivica i parazita. parazita.

Ali, uAli, u međuvremenu je takođe postalo međuvremenu je takođe postalo jasno da sa razvojem antimikrobnih jasno da sa razvojem antimikrobnih supstanci raste i sposobnost supstanci raste i sposobnost mikroorganizama da im izmaknu.mikroorganizama da im izmaknu.

Rezistencija na antibiotike raste kod Rezistencija na antibiotike raste kod svih patogenihsvih patogenih klica sisara, brzinom koja klica sisara, brzinom koja je alarmirajuća.je alarmirajuća.

Na prostoru zapadne civilizacije danas Na prostoru zapadne civilizacije danas su su najveći problem razvoj meticilin-najveći problem razvoj meticilin-rezistentnihrezistentnih sojeva sojeva stafilokoka (MRSA), stafilokoka (MRSA), penicilin-rezistentnihpenicilin-rezistentnih pneumokoka, pneumokoka, multirezistentnih salmonela imultirezistentnih salmonela i bacila bacila tuberkuloze. tuberkuloze.

Sve češća pojava rezistencijeSve češća pojava rezistencije klica klica otežava lotežava lijiječenje i infekcija izazvanih ečenje i infekcija izazvanih haemophylusomhaemophylusom influeinfluenznzae, moraxellom ae, moraxellom catarrhalis, catarrhalis, betabeta-- hemolitičkim hemolitičkim streptokokom i meningokokom.streptokokom i meningokokom.

Premda su tokom proteklih nekoliko Premda su tokom proteklih nekoliko decenija decenija ostvareni zadivljujući rezultati ostvareni zadivljujući rezultati u prevenciji iu prevenciji i llijiječenju brojnih infektivnih ečenju brojnih infektivnih bolesti, one još uvbolesti, one još uvijijekek predstavljaju predstavljaju ozbiljan javno-zdravstveni problem.ozbiljan javno-zdravstveni problem.

BBorba orba sa infekcijom sa infekcijom ima izgledaima izgleda na na uspuspjjeh samo ako se udruže sve eh samo ako se udruže sve raspoloživeraspoložive snage: snage:

društvena zajednica, koja svojidruštvena zajednica, koja svojim m građanima treba da obezbgrađanima treba da obezbjjedi ekološki edi ekološki zdravuzdravu sredinu i sve uslove za sredinu i sve uslove za zadovoljan i miran život,zadovoljan i miran život,

preventivno-epidemiološka službapreventivno-epidemiološka služba i i zdravstvena služba, sposobna dazdravstvena služba, sposobna da usvaja usvaja

i primi primjjenjuje tekovine savremene enjuje tekovine savremene medicinskemedicinske nauke.nauke.

ETIETIOOLOGIJA INFEKTIVNIHLOGIJA INFEKTIVNIH BOLESTIBOLESTI

E t i o l o g i j a E t i o l o g i j a je dio medicinskeje dio medicinske nauke koja istražuje i proučava nauke koja istražuje i proučava uzročnikeuzročnike bolesti. bolesti.

EE t i o p a t o g e n e z a t i o p a t o g e n e z a podrazumijevapodrazumijeva uzrok, nastanak i razvojuzrok, nastanak i razvoj bolestibolesti..

ЕЕ t i o p a t o l o g i j a t i o p a t o l o g i j a podrazumijeva podrazumijeva uzročnika i patološke uzročnika i patološke promjene do kojih dolazi promjene do kojih dolazi ddejstvom iliejstvom ili prisutnošću nekog agensa.prisutnošću nekog agensa.

Uzročnici akutnih infektivnih bolestiUzročnici akutnih infektivnih bolesti su su mikroorganizmi koji dovode do mikroorganizmi koji dovode do određenih određenih patoloških promjena i patoloških promjena i funkcionalnihfunkcionalnih poremećaja na pojedinim poremećaja na pojedinim organimaorganima i organskim sistemima i organskim sistemima makroorganizma.makroorganizma.

Mikroorganizmi koji dovodeMikroorganizmi koji dovode do bolesti do bolesti nazivaju se nazivaju se p a t o g e n i mp a t o g e n i m za za razliku od razliku od

a p a t o g e n i h a p a t o g e n i h čije prisustvočije prisustvo ne ne dovodi do patoloških dovodi do patoloških llezijaezija u organizmu.u organizmu.

Postoji i grupa Postoji i grupa f a k u l t f a k u l t a t i v n o a t i v n o p a t o g e n i hp a t o g e n i h uzročnika,uzročnika, kao kao npr. E. coli, koji samo u izvjesnim npr. E. coli, koji samo u izvjesnim prilikama i uslovima postaju patogeni.prilikama i uslovima postaju patogeni.

Međutim, ponekad i prisustvoMeđutim, ponekad i prisustvo patogenih patogenih uzročnika u makroorganizmuuzročnika u makroorganizmu ne znači ne znači bolest, kao na primjer u slučajevima bolest, kao na primjer u slučajevima kliconoštva i kod latentnih kliconoštva i kod latentnih infekcija.infekcija.

Bakterije nisu u današnje doba tako Bakterije nisu u današnje doba tako česti uzročnici zaraznih bolesti. česti uzročnici zaraznih bolesti.

NakonNakon otkrića aktivne imunizacije i otkrića aktivne imunizacije i antibiotika,antibiotika, one su postale sve rjeđe one su postale sve rjeđe takotako da su neke da su neke ““klasične bolestiklasične bolesti”” skoro skoro nestale. nestale.

Međutim, neke od njih su postale Međutim, neke od njih su postale rezistentne na antibiotsku terapiju,rezistentne na antibiotsku terapiju, pa pa su ponovo izazvale interesovanjesu ponovo izazvale interesovanje medicinske javnosti. medicinske javnosti.

Osim bacila i koka, zarazne bolesti Osim bacila i koka, zarazne bolesti mogu izazvati i spirili, i to borelije, mogu izazvati i spirili, i to borelije, spirohete,spirohete, leptospire i dr.leptospire i dr.

Bakterije — uzročnici zaraznih bolesti

Virusi. Virusi. Najčešća zarazna oboljenjaNajčešća zarazna oboljenja su su

izazvana virusima, koji se mogu vidjetiizazvana virusima, koji se mogu vidjeti samo pomoću elektronskog mikroskopasamo pomoću elektronskog mikroskopa jer su vrlo mali. jer su vrlo mali.

Rastu na Rastu na živim podlogama, te je njihova živim podlogama, te je njihova kultivacijakultivacija dosta skupa i zahtijeva dobro dosta skupa i zahtijeva dobro opremljene laboratorije.opremljene laboratorije.

Velik je broj respiratornih virusa kojiVelik je broj respiratornih virusa koji mogu davati različite kliničke sindromemogu davati različite kliničke sindrome::

(sindrom prehlade, sindrom gripe,(sindrom prehlade, sindrom gripe, sindrom akutnog respiratornog sindrom akutnog respiratornog oboljenja,oboljenja, sindrom atipične pneumonisindrom atipične pneumonije) je) tako da u ljudskoj patologiji virusna tako da u ljudskoj patologiji virusna oboljenja zauzimaju jedno od prvih oboljenja zauzimaju jedno od prvih mjesta. mjesta.

Ako se tome doda njihova sposobnost Ako se tome doda njihova sposobnost ka antigenim mutacijama, štoka antigenim mutacijama, što stvara stvara nove mogućnosti za obolijevanje,nove mogućnosti za obolijevanje, onda onda svaki čovjek tokom životasvaki čovjek tokom života preboli preboli najmanje desetak virusnih infekcija.najmanje desetak virusnih infekcija.

Virusi daju solidan imunitet nakonVirusi daju solidan imunitet nakon preboljele bolesti, ali je to praktično preboljele bolesti, ali je to praktično nekorisno, jer postoji veliki broj virusa.nekorisno, jer postoji veliki broj virusa.

Tako, na primjer, postoji 80 sojeva Tako, na primjer, postoji 80 sojeva rinovirusa uzročnika prehlade, svakirinovirusa uzročnika prehlade, svaki daje solidan imunitet, ali je potrebno daje solidan imunitet, ali je potrebno da da neko tokom života ima 80 puta prehladuneko tokom života ima 80 puta prehladu i da se tek tada imunizira.i da se tek tada imunizira.

Bolesti čiji suBolesti čiji su

su uzročnici virusisu uzročnici virusi

Rikecije. Rikecije. Ovi se mikroorganizmi moguOvi se mikroorganizmi mogu

svrstati, prema veličini, između svrstati, prema veličini, između bakterijabakterija i virusa, premda su bliži i virusa, premda su bliži virusima.virusima.

Kultivacija rikecija se izvodi na živimKultivacija rikecija se izvodi na živim podlogama. podlogama.

Za prenošenje ovihZa prenošenje ovih bolesti potrebni su bolesti potrebni su vektori (uši, grinje,vektori (uši, grinje, krpelji).krpelji).

Uzročnici i rikecijoza su iz skupineUzročnici i rikecijoza su iz skupine Rickettsiacea i između mnogih od njihRickettsiacea i između mnogih od njih postoji unakrsni imunitet.postoji unakrsni imunitet.

Protozoe su jednoćelijska bića kojaProtozoe su jednoćelijska bića koja se množe ćelijskom diobom, a veće suse množe ćelijskom diobom, a veće su od bakterija. od bakterija.

Neke se nalaze u organizmu Neke se nalaze u organizmu ekstracelularno, a neke intracelularno.ekstracelularno, a neke intracelularno.

Lako se mogu vidjeti optičkimLako se mogu vidjeti optičkim mikroskopommikroskopom

Fungi. Fungi. Gljivična oboljenja su neštoGljivična oboljenja su nešto rjeđa u rjeđa u

poređenju sa bakterijskim, virusnimpoređenju sa bakterijskim, virusnim i i protozoarnim. protozoarnim.

U prirodi je U prirodi je poznat veliki broj gljivica, ali poznat veliki broj gljivica, ali je njihovje njihov mali broj patogen za ljude. mali broj patogen za ljude.

Najčešće su to oboljenja kože, a znatno Najčešće su to oboljenja kože, a znatno rjeđe rjeđe drugih organa ili generalizirane drugih organa ili generalizirane bolesti.bolesti.

Metazoe su višećelijski organizmi, a Metazoe su višećelijski organizmi, a jedna grupa metazoa su helminti. jedna grupa metazoa su helminti.

NekeNeke metazoe mogu davati slične metazoe mogu davati slične kliničkekliničke slike bolesti kao i bakterije, slike bolesti kao i bakterije, virusivirusi i rikecije, pa mogu predstavljati i rikecije, pa mogu predstavljati velikiveliki dijagnostički problem. dijagnostički problem.

Ove bolesti suOve bolesti su dosta česte u sredinama dosta česte u sredinama sa niskim higijenskim sa niskim higijenskim standardom.standardom.

NASTANAK INFEKCIJENASTANAK INFEKCIJE I INFEKTIVNE I INFEKTIVNE BOLESTIBOLESTI

Čovjek je stalno, od rođenja pa do Čovjek je stalno, od rođenja pa do smrti, smrti, okružen mikroorganizmima, aliokružen mikroorganizmima, ali do do infekcije rijetko dolazi, jer ona nastaje infekcije rijetko dolazi, jer ona nastaje poremećajem ravnoteže izmeđuporemećajem ravnoteže između patogenih uzročnika i odbrane patogenih uzročnika i odbrane organizma.organizma.

Kada se ta ravnoteža poremeti,Kada se ta ravnoteža poremeti, mikroorganizmi mogu prodrijeti u mikroorganizmi mogu prodrijeti u organizam organizam i tada se javlja infekcija, alii tada se javlja infekcija, ali se ona svaki put ne manifestuje kao se ona svaki put ne manifestuje kao oboljenje.oboljenje.

Postoje tri ishoda nakon nastanka Postoje tri ishoda nakon nastanka infekcije: infekcije:

pobjeda domaćina,pobjeda domaćina, pobjeda mikroorganizma i pobjeda mikroorganizma i ppostizanjeostizanje međusobne ravnoteže i međusobne ravnoteže i

nastavljanje zajedničkognastavljanje zajedničkog života. života. Koja će od ove triKoja će od ove tri mogućnosti biti mogućnosti biti

ispoljena zavisi uglavnomispoljena zavisi uglavnom od agresivne od agresivne sposobnosti uzročnikasposobnosti uzročnika i stepena i stepena odbrane organizma.odbrane organizma.

MEHANIZAM DJELOVANJAMEHANIZAM DJELOVANJA BAKTERIJA I BAKTERIJA I VIRUSAVIRUSA

Bakterije. Bakterije. Da bi bakterije mogle daDa bi bakterije mogle da izazovu izazovu

infekciju, moraju biti patogene, infekciju, moraju biti patogene, virulentne i zastupljene u dovoljnomvirulentne i zastupljene u dovoljnom broju.broju.

P a t o g e n o s tP a t o g e n o s t bakterija je njihovabakterija je njihova sposobnost da prodru u organizam bez sposobnost da prodru u organizam bez nekih posebnih uslova, za razliku nekih posebnih uslova, za razliku od od uslovno patogenih bakterija kojeuslovno patogenih bakterija koje mogu mogu prodrijeti u organizam samo u prodrijeti u organizam samo u posebnim posebnim okolnostima.okolnostima.

V i r u l e n c i j a bakterija koje izazivaju V i r u l e n c i j a bakterija koje izazivaju toksi-infekcije zavisi od njihovihtoksi-infekcije zavisi od njihovih toksikogenih sposobnosti, a piogenihtoksikogenih sposobnosti, a piogenih bakterija od njihove sposobnosti bakterija od njihove sposobnosti razmnožavanjarazmnožavanja i rezistencije na i rezistencije na fagocitozu.fagocitozu.

KKada bakterije prodru u organizam, one ada bakterije prodru u organizam, one mogu djelovati preko: mogu djelovati preko:

e g z o t o k e g z o t o k s i n a, s i n a, e n d o t o k s i n a , e n d o t o k s i n a , r a z m n or a z m n o žž a v a n j e m a v a n j e m i i i z a z i v a n j e m i z a z i v a n j e m senzsenzibilizacijeibilizacije

organizma .organizma .

E g z o t o k s i n i E g z o t o k s i n i su izlučevine bakterija.su izlučevine bakterija. To su bjelančevinaste supstanceTo su bjelančevinaste supstance koje koje

predstavljaju najmoćnije otrovepredstavljaju najmoćnije otrove i mogu i mogu djelovati i u veoma malim količinama.djelovati i u veoma malim količinama.

Najvažniji egzotoksini su od bacilaNajvažniji egzotoksini su od bacila tetanusa, tetanusa, difterije i botulizma. difterije i botulizma.

Kod oboljenjaKod oboljenja uslovljenih ovim bakterijamauslovljenih ovim bakterijama patološke promjene izazivaju egzotoksinipatološke promjene izazivaju egzotoksini pa pa se tu radi više o intoksikacijise tu radi više o intoksikaciji nego o infekciji.nego o infekciji.

I druge bakterije mogu izlučivati egzotoksine,I druge bakterije mogu izlučivati egzotoksine, ali su oni znatno slabiji, pa ali su oni znatno slabiji, pa u patogenezi, u patogenezi, pored intoksikacije, vidnupored intoksikacije, vidnu ulogu igra i ulogu igra i razmnožavanje bakterija.razmnožavanje bakterija.

E n E n dd o t o k s i n i o t o k s i n i su mnogo kompleksnijegsu mnogo kompleksnijeg sastava nego egzotoksini, jersastava nego egzotoksini, jer se sastoje od se sastoje od polisaharida, lipida i jedne polisaharida, lipida i jedne proteinske frakcije. proteinske frakcije.

Nastaju nakonNastaju nakon spontane lize bakterija ili spontane lize bakterija ili nakon nakon djelovanja antimikrobnih sredstava.djelovanja antimikrobnih sredstava.

Oslobađaju ih uglavnom gram-negativneOslobađaju ih uglavnom gram-negativne bakterije, a u prvom redu enterobakterije.bakterije, a u prvom redu enterobakterije.

Djeluju na nervne centre u Djeluju na nervne centre u dijencefalonu dijencefalonu izazivajući temperaturu,izazivajući temperaturu, zatim na krvne zatim na krvne sudove izazivajući šok,sudove izazivajući šok, a mogu izazvati, i a mogu izazvati, i reakciju hipersenzibilizacije.reakciju hipersenzibilizacije.

Osim toga, enOsim toga, enddotoksini djelujuotoksini djeluju i na druge i na druge nervne centre, na primjernervne centre, na primjer kod trbušnog tifusa, kod trbušnog tifusa, paratifusaparatifusa i septikemije.i septikemije.

R a z m n o ž a v a n j e R a z m n o ž a v a n j e b a k t e r i j ab a k t e r i j a u organizmu predstavlja drugi aspekt u organizmu predstavlja drugi aspekt virulencije.virulencije.

Bakterije se mogu razmnožavati u Bakterije se mogu razmnožavati u stanici ili stanici ili izvan stanicaizvan stanica..

Intracelularno se razmnožavaju salmonele,Intracelularno se razmnožavaju salmonele, pasterele, brucele, listerije ipasterele, brucele, listerije i bacili bacili tuberkuloze. tuberkuloze.

U toku oboljenja U toku oboljenja koja izazivaju ove bakterije koja izazivaju ove bakterije mogu semogu se javiti recidivi i kasna javiti recidivi i kasna hipersenzibilizacijahipersenzibilizacija sudjelujući u jednom dijelu sudjelujući u jednom dijelu patogenetskihpatogenetskih fenomena.fenomena.

Bakterije koje se razmnožavaju Bakterije koje se razmnožavaju ekstracelularnoekstracelularno su rezistentne na su rezistentne na fagocitozufagocitozu zahvaljujući antigenima koji zahvaljujući antigenima koji sese nalaze u njihovom zidu i kapsuli. nalaze u njihovom zidu i kapsuli.

U ovu grupu spadaju piogene bakterije: U ovu grupu spadaju piogene bakterije: pneumokoki, pneumokoki, streptokoki, meningokoki, astreptokoki, meningokoki, a u manjoj mjeri stafilokoki. u manjoj mjeri stafilokoki.

NjihovoNjihovo razmnožavanje dovodi do razmnožavanje dovodi do lokalne, najčešće gnojne upale, koja je lokalne, najčešće gnojne upale, koja je posljedica posljedica destrukcije polinukleara destrukcije polinukleara toksinima itoksinima i enzimima.enzimima.

R e a k c i j a R e a k c i j a s e n z i b i l i z a c i j es e n z i b i l i z a c i j e ili alergija zavisi više od napadnutog ili alergija zavisi više od napadnutog organizma nego od bakterija koje su organizma nego od bakterija koje su izazvale oboljenje iako alergijske izazvale oboljenje iako alergijske manifestacijemanifestacije češće izazivaju pojedine češće izazivaju pojedine vrstevrste bakterija.bakterija.

Virusi su paraziti stanica čija virulencijaVirusi su paraziti stanica čija virulencija zavisi od sposobnosti invazijezavisi od sposobnosti invazije i intracelularnog i intracelularnog razmnožavanja. razmnožavanja.

CitopatogenetskoCitopatogenetsko djelovanje virusa dovodidjelovanje virusa dovodi do do oštećenja, nekroze i smrti stanice oštećenja, nekroze i smrti stanice domaćina.domaćina.

Kada je oštećenje stanice na vrhuncu, Kada je oštećenje stanice na vrhuncu, javljaju javljaju se kliničke manifestacijese kliničke manifestacije bolesti. bolesti.

Težina i tok bolesti, kao i eventualneTežina i tok bolesti, kao i eventualne sekvele sekvele zavise od toga u kojoj zavise od toga u kojoj su mjeri stanice su mjeri stanice oštećene virusom.oštećene virusom.

Oboljenja koja izazivaju virusi moguOboljenja koja izazivaju virusi mogu biti biti lokalizirana ako je zahvaćena lokalizirana ako je zahvaćena samo sluznica samo sluznica respiratornog trakta ilirespiratornog trakta ili generalizirana ako generalizirana ako virusi ulaze u krvvirusi ulaze u krv i odatle se diseminiraju u i odatle se diseminiraju u druge organe druge organe i tkiva.i tkiva.

Domaćin i uzročnik Domaćin i uzročnik

Ulazak uzročnikaUlazak uzročnika

Na ulazak nekog etiološkog agensaNa ulazak nekog etiološkog agensa (živog ili neživog) domaćin može da (živog ili neživog) domaćin može da odgovori na sljedeće osnovne načine:odgovori na sljedeće osnovne načine:

Da ne reagujeDa ne reaguje,, Da reaguje nDa reaguje nedvidljivom reakcijomedvidljivom reakcijom,, Da reaaguje vDa reaaguje vidljivom reakcijomidljivom reakcijom


Da ne reagujeDa ne reaguje...:...:

kada je domaćin već imun na agens,kada je domaćin već imun na agens, kada je uzročnik u vrlo malom brojkada je uzročnik u vrlo malom brojuu,, kada uzročnik ulazi na”pogrešna vrata”kada uzročnik ulazi na”pogrešna vrata” kada uzročnik u toku prodora biva dovoljno kada uzročnik u toku prodora biva dovoljno

snažno snažno razorenrazoren od od antimikrobnih antimikrobnih činilacačinilaca (enzimima-lizozimom,(enzimima-lizozimom, baktericidinom,baktericidinom, ili je razoren ili je razoren fagocitozom),tefagocitozom),te

kada fiziološka mikrobna flora domaćina u kada fiziološka mikrobna flora domaćina u blizini mjesta prodora blizini mjesta prodora konkurentskikonkurentski sprspriiječava rast ječava rast mikroorganizmamikroorganizma..

Da reaguje nDa reaguje nedvidljivom edvidljivom reakcijom:reakcijom:

brzim stvaranjem brzim stvaranjem antitijelaantitijela na na infekciju,infekciju,

reagovanjem u vidu reagovanjem u vidu latentne,latentne, blageblage subkliničke manifestacije,subkliničke manifestacije, iliili

kkada inficirani sada inficirani sttvara antitijela vara antitijela formiranaformirana ii prije infekcije. prije infekcije.


Da reaguje vDa reaguje vidljivom idljivom reakcijomreakcijom...:...:

prepoznatljiva je manja ili veća prepoznatljiva je manja ili veća bolest, ilibolest, ili

progresijprogresijaa vidljive reakcije od vidljive reakcije od oligosimptomatske do teške oligosimptomatske do teške generalizirane bolesti generalizirane bolesti ii smrti. smrti.


Svaka zaraza ne mora obavezno da Svaka zaraza ne mora obavezno da razvije bolest, razvije bolest, ......

......ali svaka zarazna bolest obavezno ali svaka zarazna bolest obavezno uključuje prethodnu zarazu. uključuje prethodnu zarazu.

Nekad se nakon Nekad se nakon inficiranjainficiranja prepoznatljiva i tipična bolest javlja u prepoznatljiva i tipična bolest javlja u manje od manje od 11% slučajeva (tipični paralitički % slučajeva (tipični paralitički poliomijelitis, na prim.), a nekad u čak poliomijelitis, na prim.), a nekad u čak preko 90% preko 90% ii više (varičela, morbili, HIV- više (varičela, morbili, HIV-AIDS).AIDS).


Prepoznavanje neke zarazne bolesti Prepoznavanje neke zarazne bolesti ...... • • znači prepoznavanje postojanja znači prepoznavanje postojanja

infekcije kao fenomena,infekcije kao fenomena,......• • što daje šanse zašto daje šanse za preduzimanje preduzimanje

opštopštihih preventiv preventivnihnih i profilak i profilaktičkih tičkih mjera...mjera...

• • koje su usmjerne kako premkoje su usmjerne kako prema a oboljemim i kliconooboljemim i kliconošama, tako i šama, tako i prema zdravim a nezaraženim licima prema zdravim a nezaraženim licima u populaciji.u populaciji.


Kako će se manifestovati neka infekcija Kako će se manifestovati neka infekcija zavisi kako od osobina agensa,tako i od zavisi kako od osobina agensa,tako i od osobina osobina individueindividue izložene in izložene infekcijifekciji..

Sa straneSa strane infektivnog agensa, infektivnog agensa, za za nastanak zaraze, najbitniji su:nastanak zaraze, najbitniji su:

količinakoličina odn,.broj mikroba, što se odn,.broj mikroba, što se naziva još i naziva još i infektivna dozainfektivna doza ili ili inokuluminokulum,,

infekcioznost,infekcioznost, patogenost i patogenost i virulencija.virulencija.


Sa straneSa strane domaćina domaćina najbitniji je st najbitniji je stepenepen otpornosti na infekcijuotpornosti na infekciju..

Broj mikroorganizama ili inokulum, ili Broj mikroorganizama ili inokulum, ili infektivna doza je onaj infektivna doza je onaj najmanji brojnajmanji broj patogenih agenasa koji je patogenih agenasa koji je sposoban da sposoban da izazove infekcijuizazove infekciju neimunih-prijemčivih neimunih-prijemčivih osoba.osoba.

Što je broj patogenih mikroba veći u Što je broj patogenih mikroba veći u jednom inokulumu, to je veći izgled da jednom inokulumu, to je veći izgled da će agens izazvati infekciju odn. će agens izazvati infekciju odn. prepoznatljivu bolest.prepoznatljivu bolest.


Poznato je da neki Poznato je da neki mikromikroorganizmi organizmi čak i u količinama od 1 do 50 čak i u količinama od 1 do 50 mikroba (!) mogu da izazovu klinički mikroba (!) mogu da izazovu klinički jasnu bolest (Francisela tularensis-jasnu bolest (Francisela tularensis-tularemija ili glodavačka kuga , tularemija ili glodavačka kuga , odn.Coxiella burneti-Q (kju) odn.Coxiella burneti-Q (kju) groznica).groznica).

Takvi Takvi mikromikroorganizmi su idealno organizmi su idealno biološko borbeno sredstvobiološko borbeno sredstvo, a za , a za rad sa njima potrebne su skupe rad sa njima potrebne su skupe laboratorije što je privilegija bogatih i laboratorije što je privilegija bogatih i razvijenih društava.razvijenih društava.


InokulumInokulum

Drugi patogeni mikroorganizmi,da bi Drugi patogeni mikroorganizmi,da bi izazvali klinički prepoznatljivu bolest, izazvali klinički prepoznatljivu bolest, moraju da prodru na moraju da prodru na adekvatnom adekvatnom mjestu i u velikom brojumjestu i u velikom broju, kao što je , kao što je slučaj sa salmonelom enteritidis.slučaj sa salmonelom enteritidis.

Za izazivanje klinički prepoznatljive Za izazivanje klinički prepoznatljive infekcijeinfekcije,, enteritisaenteritisa,, potreban je potreban je inokulum od najmanje oko inokulum od najmanje oko 300.000 300.000 jedinki salmonele enteritidis.jedinki salmonele enteritidis.


Zanimljivo je da Zanimljivo je da je je virus hepatitisa B virus hepatitisa B infekcioznijiinfekciozniji od virusa HIV. od virusa HIV.

Smatra Smatra se da jese da je za infekciju HIV za infekciju HIV virusomvirusom potrebna oko 2.500 do potrebna oko 2.500 do 4.000 puta veća 4.000 puta veća količina ostatka količina ostatka krvi u nečistim iglama i špricama krvi u nečistim iglama i špricama narkomana narkomana od količine od količine krvi potrebne krvi potrebne za inokulaciju za inokulaciju hepatitis B virushepatitis B virusom.om.


Infekcioznost (zaraznost)Infekcioznost (zaraznost)To je sposobnost neke zaražene osobe da To je sposobnost neke zaražene osobe da

prenese neki infektivni agens na druge, prenese neki infektivni agens na druge, neimune, osobe.neimune, osobe.

Širenje infekcije može se dogaŠirenje infekcije može se događđati u različitim ati u različitim stadijima bolesti:stadijima bolesti:

U U toku dužeg dijela toku dužeg dijela inkubacionoginkubacionog perioda perioda bolesti,bolesti,

Ili Ili samo pri kraju inkubacije,samo pri kraju inkubacije, Ili Ili u toku u toku prodromalnogprodromalnog perioda, kada se perioda, kada se

bolest u svom pravom obliku još nije razvila,bolest u svom pravom obliku još nije razvila, Ili Ili u toku čitave u toku čitave razvijenerazvijene faze bolesti, faze bolesti, Ili Ili u u regresijiregresiji bolesti bolesti


Ili Ili u rekonvalescenciji,u rekonvalescenciji, Ili Ili tokom recidiva tokom recidiva ,, Ili Ili tokom jednog ili više relapstokom jednog ili više relapsaa, , ......a kod nekih oboljenja ia kod nekih oboljenja i...... ......godinama nakon akutne faze bolesti.godinama nakon akutne faze bolesti. Moguće jeMoguće je i i intermitentno odnintermitentno odnosnoosno

trajnotrajno klkliiconoštvoconoštvo zdravih osoba zdravih osoba koje su koje su nekadnekad bolovale datu bolest. bolovale datu bolest.

Konačno Konačno ,,postoje bolesti čiji se postoje bolesti čiji se eventualneventualnii recidivi mogu dogoditi recidivi mogu dogoditi 10 10 do 50 do 50 godina nakon akutne bolesti. godina nakon akutne bolesti.


U takvim prilikama U takvim prilikama uzročnik uzročnik latentno boravilatentno boravi u zdravom u zdravom ljudskom ljudskom organizmuorganizmu..

• • TTokom neke druge okom neke druge bolesti ili stresa bolesti ili stresa dolazi do recidiva dolazi do recidiva prvobitneprvobitne bolesti bolesti..

• • KKada takav recidiv potraje ada takav recidiv potraje pacijentpacijent može postatmože postatii začetnik nove epidemije začetnik nove epidemije..


Primjer jePrimjer je Brilova bolest Brilova bolest koja koja je je pozni recidiv klasičnog pozni recidiv klasičnog pjegavca. pjegavca.

• • U slučaju kada se javi Brilova U slučaju kada se javi Brilova bolestbolest, , a kod bolesnika postoji a kod bolesnika postoji vašljivost tijelavašljivost tijela,, moguća je moguća je transmisija uzročnika ptransmisija uzročnika putemutem bijele bijele vvaši na osobe u okolini i aši na osobe u okolini i pojava novpojava novih slučajeva ih slučajeva klasičnogklasičnog pjegavca. pjegavca.

Drugi primjerDrugi primjer je je mnogo češći: mnogo češći:

NNakon varičela u dječijoj dobi, kod akon varičela u dječijoj dobi, kod mnogih ljudi uzročnik bolesti latentno mnogih ljudi uzročnik bolesti latentno preživljava u paravertebralnim ili preživljava u paravertebralnim ili moždanim senzmoždanim senziitivnim ganglionimativnim ganglionima..

U U slučaju stresa ili nove bolesti, razvija slučaju stresa ili nove bolesti, razvija se tzv. Herpes zoster, neurodermatitis se tzv. Herpes zoster, neurodermatitis jednog živca u čijem je ganglionu jednog živca u čijem je ganglionu “tavorio” virus varičela. “tavorio” virus varičela.


Od takvog bolesnika infekcija se Od takvog bolesnika infekcija se lako može prenijeti lako može prenijeti vazduhom vazduhom ,kontaktom ili na drugi ,kontaktom ili na drugi način na neimunu djecu način na neimunu djecu ii i izzazvati azvati se se nova epidemija varičela.nova epidemija varičela.

Klinička težina bolesti je obrnuto Klinička težina bolesti je obrnuto srazmjerna epidemiološkoj težinisrazmjerna epidemiološkoj težini::

što je bolest klinički lakša, to je što je bolest klinički lakša, to je epidemiološka opasnost od takvog epidemiološka opasnost od takvog bolesnikabolesnika veća, veća,i obrnuto.i obrnuto.

Broj osoba koje nakon infekcije stvaraju antitijelaBroj osoba koje nakon infekcije stvaraju antitijela

Infekcioznost=Infekcioznost= ───────────────────── ─────────────────────

Broj osoba izloženih infekcijiBroj osoba izloženih infekciji


Patogenost Patogenost

Patogenost Patogenost je je sposobnost uzročnika sposobnost uzročnika da izazove bolest, bez bilo kakvih da izazove bolest, bez bilo kakvih preduslovapreduslova..

Uslovna patogenostUslovna patogenost je niži stepen je niži stepen patogenosti u kojem uzročnici izazivaju patogenosti u kojem uzročnici izazivaju bolest tek kada je organizam bolest tek kada je organizam prethodno već oštećen.prethodno već oštećen.


Visoka patogenostVisoka patogenost je epidemiološka je epidemiološka situacija kada nakon ekspozicije nekom situacija kada nakon ekspozicije nekom agensu oboljeva sa prepoznatljivim agensu oboljeva sa prepoznatljivim kliničkim znacima više od 9o% kliničkim znacima više od 9o% eksponiranih,eksponiranih, a neimuniha neimunih osoba ( osoba (morbili,morbili, varičela).varičela).

Niska patogenostNiska patogenost je epidemiološki obrnuta je epidemiološki obrnuta situacija kada nakon ekspozicije patogenu situacija kada nakon ekspozicije patogenu oboljeva srazmjeno mali broj osoba (M.TBC,oboljeva srazmjeno mali broj osoba (M.TBC, N.meningitidis,N.meningitidis, virus poliomijelitisa).virus poliomijelitisa).

Broj zaraženih sa razvijenom kliničkom Broj zaraženih sa razvijenom kliničkom

slikomslikom PatogenostPatogenost ==

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ukupni broj zaraženih Ukupni broj zaraženih


Virulencija je stupanj Virulencija je stupanj patogenosti.patogenosti.

Mali broj (količina)Mali broj (količina) vrlo virulentnih mikroba vrlo virulentnih mikroba sposobsposobanan jeje da izazov da izazovee bolest bolest (Cox.burneti,(Cox.burneti, Fr.tularensis).Fr.tularensis).

Slaba virulencija + Slaba virulencija + velika infekcioznost = velika infekcioznost = velika ,a relativno bezopasna epidemijavelika ,a relativno bezopasna epidemija

LetalitetLetalitet je procenat umrlih od neke je procenat umrlih od neke konkretne bolesti.konkretne bolesti.

Broj umrlihBroj umrlih Letalitet =--------------------- od neke konkretne bolesti x 100.Letalitet =--------------------- od neke konkretne bolesti x 100.

Broj oboljelihBroj oboljelih


Odbrana domaćinaOdbrana domaćina

PPrirodnrirodnaa odbran odbrana organia organizzmama može se može se raspodijeliti na 3 nivoa ili linije.raspodijeliti na 3 nivoa ili linije.

Prva i druga linijaPrva i druga linija odbrane su odbrane su nespecifične (nespecifične (tzv. urođena imunosttzv. urođena imunost) ) a a treća linijatreća linija je je specifična ili specifična ili stečena imunoststečena imunost (imunitet u užem (imunitet u užem smislu) koja je usmjerena protiv smislu) koja je usmjerena protiv strogo odredjenih živih patogena ili strogo odredjenih živih patogena ili njihovih antigena.njihovih antigena.


a.Prvu liniju odbrane čine:a.Prvu liniju odbrane čine:

1.1. mehaničke,mehaničke,

2.2. hemijske i hemijske i

3.3. biološke barijere.biološke barijere.


a-1:Mehaničke barijere su a-1:Mehaničke barijere su prvenstveno koža i prvenstveno koža i sluzokože.sluzokože. Prekid njihovog kontinuiteta Prekid njihovog kontinuiteta

predstavlja „ranjivu tačku odbrane“ predstavlja „ranjivu tačku odbrane“ što i doslovno jeste (locus minoris što i doslovno jeste (locus minoris resistentiae).resistentiae).

Ali i pored očuvanog kontinuiteta ovih Ali i pored očuvanog kontinuiteta ovih barijera neki patogeni mikroorganizmi barijera neki patogeni mikroorganizmi mogu da prođu kroz njih u dublja tkiva mogu da prođu kroz njih u dublja tkiva (Franisella tularensis, leptospira spp.).(Franisella tularensis, leptospira spp.).


Kožna barijeraKožna barijera

Teško je razdTeško je razdvvojiti mehaničke, hemijske i biološke ojiti mehaničke, hemijske i biološke elemente odbrane koje ima koža.elemente odbrane koje ima koža.

Kiselost kože(pH)Kiselost kože(pH) fiziološki iznosi oko 5,5 i to fiziološki iznosi oko 5,5 i to djeluje inhibitorno za veliki dio potencijalnih djeluje inhibitorno za veliki dio potencijalnih patogena.patogena.

Deskvamacija kožeDeskvamacija kože (stalno otpadanje gornjeg (stalno otpadanje gornjeg sloja ćelija pokožice) mehanički sa sobom odnosi dio sloja ćelija pokožice) mehanički sa sobom odnosi dio mikrobne flore.mikrobne flore.

Lojne žlijezdeLojne žlijezde (mast) i hemijskim (masnim (mast) i hemijskim (masnim kiselinama) i fizičkim putem (viskoznost) dodatno kiselinama) i fizičkim putem (viskoznost) dodatno otežavaju razvoj nepoželjih mikroorganizama na otežavaju razvoj nepoželjih mikroorganizama na koži.koži.

Sličnu ulogu, sa naglašenim hemijskim i Sličnu ulogu, sa naglašenim hemijskim i biohemijskim učešćem biohemijskim učešćem u odbrani ima i znoj.u odbrani ima i znoj.

Lokalni fagocitiLokalni fagociti koji se nalaze u području dermisa koji se nalaze u području dermisa („krzna“) su jak odbrambeni nespecifični sistem („krzna“) su jak odbrambeni nespecifični sistem ((makrofazi i dendritične ćelijemakrofazi i dendritične ćelije).).


Prirodna mikroflora kožePrirodna mikroflora kože, koja je , koja je neravnomjerno raspoređena u pregibima neravnomjerno raspoređena u pregibima i na “otvorenoj koži“ predstavlja i na “otvorenoj koži“ predstavlja konkurenciju patogenoj flori i skupa sa konkurenciju patogenoj flori i skupa sa prethodno referisanim sistemima čini prethodno referisanim sistemima čini funkcionalnu mrežu nespecifične zaštite.funkcionalnu mrežu nespecifične zaštite.

Moglo bi se reći da ovi sistemi odbrane Moglo bi se reći da ovi sistemi odbrane kože kože eliminišu višeeliminišu više od 90%od 90% potencijalnih patogena. potencijalnih patogena.

Barijera sluzokoža Barijera sluzokoža (mukoza)(mukoza) Odbrambeni elementi mukoza nisu svuda isti i Odbrambeni elementi mukoza nisu svuda isti i

prilagođeni su funkcijama tog dijela organizma.prilagođeni su funkcijama tog dijela organizma. Sluz je glavni atribut sluzokožaSluz je glavni atribut sluzokoža. Pored vode, . Pored vode,

sluz (mucus) sadrži brojne spojeve koji na različite sluz (mucus) sadrži brojne spojeve koji na različite načine eliminišu opasnosti od infekcije.načine eliminišu opasnosti od infekcije.

Mucin je najbitniji dio sluziMucin je najbitniji dio sluzi i sačinjen je od i sačinjen je od razgranatih lanaca oligo-i polisaharida (ugljenih razgranatih lanaca oligo-i polisaharida (ugljenih hidrata) koji su ljepljivi. Svojom debljinom nad hidrata) koji su ljepljivi. Svojom debljinom nad gornjim slojem ćelija, sluz izoluje vlastite ćelije od gornjim slojem ćelija, sluz izoluje vlastite ćelije od invazivnih mikroba ne dovoljavajući im da se invazivnih mikroba ne dovoljavajući im da se „domognu“ receptorskih mjesta na ćelijama, a „domognu“ receptorskih mjesta na ćelijama, a pogodnih za njih.pogodnih za njih.

Sluz mehanički fiksira sve strane česticeSluz mehanički fiksira sve strane čestice ..


U U respiratornom trakturespiratornom traktu, posebno u bronhijama, traheji i , posebno u bronhijama, traheji i laringsu, na površinama epitelnih čelija postoje laringsu, na površinama epitelnih čelija postoje treplje-treplje-cilije (trepljasti epitel)cilije (trepljasti epitel) koje se stalno u istom ritmu koje se stalno u istom ritmu „talasaju“u pravcu prema usnoj šupljini, noseći na sebi „talasaju“u pravcu prema usnoj šupljini, noseći na sebi pokrov od sluzi sa svim stranim česticama. Na taj način se pokrov od sluzi sa svim stranim česticama. Na taj način se repiratorni put mehanički čisti (kašalj).repiratorni put mehanički čisti (kašalj).

U respiratorniom traktu, osim ovoga, u sluzi postoje U respiratorniom traktu, osim ovoga, u sluzi postoje baktericidni enzimi: lizozim, tiocijanat, laktoferin i lokalni baktericidni enzimi: lizozim, tiocijanat, laktoferin i lokalni imunoglobulini, koji dodatno ihibiraju mikroorganizme.imunoglobulini, koji dodatno ihibiraju mikroorganizme.

ММukocilijarni pokrov predstavlja efikasnu barijeruukocilijarni pokrov predstavlja efikasnu barijeru u u gornjem i dobrom delu donjih delova respiratornoggornjem i dobrom delu donjih delova respiratornog trakta, trakta, jer većina čestica biva oblepljenajer većina čestica biva oblepljena sluzi i putem stalnih sluzi i putem stalnih pokreta trepljica izbačena pokreta trepljica izbačena u usnu duplju.u usnu duplju.

Pojedini mikroorganizmi suPojedini mikroorganizmi su razvili čitav razvili čitav niz efikasnih sistema za invaziju niz efikasnih sistema za invaziju respiratornogrespiratornog trakta: trakta:

neuraminsku kiselinu u zidu bakterija,neuraminsku kiselinu u zidu bakterija, koja se vezuje za specifične receptore koja se vezuje za specifične receptore na na membrani epitelnih ćelija, membrani epitelnih ćelija,

lučenje aktivnih supstancilučenje aktivnih supstanci koje inhibiraju koje inhibiraju pokrete trepljica, pokrete trepljica,

lučenje supstancilučenje supstanci koje uzrokuju koje uzrokuju destrukciju epitelnih ćelija.destrukciju epitelnih ćelija.

Orofarinks sadrži bogatuOrofarinks sadrži bogatu saprofitnu floru: saprofitnu floru: bakterije, gljive bakterije, gljive (kandida, protozoe(kandida, protozoe Entamoeba gingivalis, Trichomonas tenax).Entamoeba gingivalis, Trichomonas tenax).

Pljuvačka, koja se luči u dnevnoj količini odPljuvačka, koja se luči u dnevnoj količini od jednog litra, mehanički spira mikroorganizme jednog litra, mehanički spira mikroorganizme sasa površine sluznica, ali i sadrži antimikrobna površine sluznica, ali i sadrži antimikrobna sredstvasredstva kao što su lizozim, sekretorna kao što su lizozim, sekretorna antitela iantitela i leukociti. leukociti.

Poremećaj lučenja pljuvačke možePoremećaj lučenja pljuvačke može dovesti do dovesti do značajnog debalansa u mikrobnoj floriznačajnog debalansa u mikrobnoj flori usne usne duplje, što se i viđa kod teških bolesnikaduplje, što se i viđa kod teških bolesnika (infekcije centralnog nervnog sistema, trbušni(infekcije centralnog nervnog sistema, trbušni tifus). tifus).

Kod njih dolazi do bujanja mikroba koji Kod njih dolazi do bujanja mikroba koji zahvataju i dublje slojeve tkiva u usnoj duplji.zahvataju i dublje slojeve tkiva u usnoj duplji.

Mikroorganizmi, koji imaju težnju da Mikroorganizmi, koji imaju težnju da prodiruprodiru u ljudski organizam preko u ljudski organizam preko sluznica orofarinksa,sluznica orofarinksa, obično se tu i obično se tu i zadržavaju, ali njihovi toksinizadržavaju, ali njihovi toksini p r o d i p r o d i r a n j er a n j e m m u krvotok mogu uzrokovatiu krvotok mogu uzrokovati poremećaje udaljenih organa i tkiva poremećaje udaljenih organa i tkiva (streptokok,(streptokok, uzročnik difterije).uzročnik difterije).

Intestinalni traktIntestinalni trakt svakodnevno prima ogromnu svakodnevno prima ogromnu količinu najrazličitijihkoličinu najrazličitijih supstanci. supstanci.

Izuzimajući prirodan tok kretanjaIzuzimajući prirodan tok kretanja sadržaja sadržaja crcrijijeva, uz pomoć normalne peristaltike, ueva, uz pomoć normalne peristaltike, u digestivnom traktu nema drugih mehanizama digestivnom traktu nema drugih mehanizama za za čišćenječišćenje..

Prirodnu barijeru u intestinalnom traktu Prirodnu barijeru u intestinalnom traktu predstavljajupredstavljaju::

sluz, sluz, sekretorna IgA antitela, sekretorna IgA antitela, kkiselinaiselina u želudačnom soku, u želudačnom soku, razni pankreasni enzimi u razni pankreasni enzimi u lumenu crlumenu crijijeva, eva, kao i prisustvo žuči. kao i prisustvo žuči.

Međutim,Međutim, mikroorganizmi kao što su mikroorganizmi kao što su Vibrio cholerae i pojediniVibrio cholerae i pojedini tipovi tipovi ЕЕscherichiae coli, luče mucinaze, te sescherichiae coli, luče mucinaze, te se mogu aktivno probijati kroz mukus i na mogu aktivno probijati kroz mukus i na taj način taj način povećavati mogućnost povećavati mogućnost vezivanja za specifičnevezivanja za specifične receptore na receptore na površini epitelnih ćelija.površini epitelnih ćelija.

Mnoge bakterije (mikrokoke, difteroidi, Mnoge bakterije (mikrokoke, difteroidi, brojnebrojne anaerobne bakterije) su u stanju anaerobne bakterije) su u stanju da se čvrstoda se čvrsto vežu za površinu epitelnih vežu za površinu epitelnih ćelija u intestinalnomćelija u intestinalnom traktu preko svog traktu preko svog K antigena, koji je K antigena, koji je njihov njihov sastavni dsastavni dioio..

Sluzokoža želucaSluzokoža želuca ima vrlo ima vrlo nizak pHnizak pH (2,5-3,5(2,5-3,5) zbog ) zbog prisustva HCl koja ima vrlo visoku prisustva HCl koja ima vrlo visoku sposobnost ubijanja ili inhibiranja sposobnost ubijanja ili inhibiranja većine nepoželjnih mikroba, većine nepoželjnih mikroba,

Osim u posebnim situacijama, Osim u posebnim situacijama, npr. kod Helicobacter pylorinpr. kod Helicobacter pylori (ekstremofili).(ekstremofili).


Sluzokoža duodenumaSluzokoža duodenuma, nasuprot rečenom, , nasuprot rečenom, ima vrlo ima vrlo visok pHvisok pH i stoga i stoga alkalno reagujealkalno reaguje, , dodatno oštećujući dio preživjelih mikroba iz dodatno oštećujući dio preživjelih mikroba iz želuca.želuca.

CrijevaCrijeva su takođe prekrivena su takođe prekrivena mukusommukusom, u , u pravilu utopravilu utolliikko o obilnijim što se ide niže obilnijim što se ide niže prema analnomprema analnom otvoru. otvoru.

Ovu sluz obilno luče Ovu sluz obilno luče tzv. peharaste ćelijetzv. peharaste ćelije udenute u jednoredni cilindrični epitel, a udenute u jednoredni cilindrični epitel, a najgušće su prisutne unajgušće su prisutne u kolonu (debelom kolonu (debelom crijevu).crijevu).

Talasasto grčenje crijeva, počev od duodenuma do Talasasto grčenje crijeva, počev od duodenuma do anusa, nosi sa sobom unijetu hranu (bolus, himus, anusa, nosi sa sobom unijetu hranu (bolus, himus, feces) ka distalnim dijelovima paralelno sa procesima feces) ka distalnim dijelovima paralelno sa procesima enzimskog razlaganja i resorbcije. enzimskog razlaganja i resorbcije.

To kretanje naziva se To kretanje naziva se peristaltikaperistaltika i ona je pod stalnom i ona je pod stalnom kontrolom autonomnog nervog sistema (kontrolom autonomnog nervog sistema (simpatikus-simpatikus-parasimpatikusparasimpatikus) odn. ) odn. lokalnolokalno djelujujćih djelujujćih hormona hormona (gastrin, holecistokinin(gastrin, holecistokinin, enterokinaza i sl.), enterokinaza i sl.)

Peristaltikom se uklanja ogromna masa Peristaltikom se uklanja ogromna masa mikroorganizama koji se konačno sa fekalijama mikroorganizama koji se konačno sa fekalijama eliminišu napolje.eliminišu napolje.


Važan Važan mehanizan nespecifičnemehanizan nespecifične zaštite zaštite u digestivnom sistemu je lokalna u digestivnom sistemu je lokalna endogenaendogena flora flora koja se brzo obnavlja i koja se brzo obnavlja i koja koja kompetetitivno djelujekompetetitivno djeluje na na potencijalne patogene. potencijalne patogene.

Zato, kada se oralno koriste neki Zato, kada se oralno koriste neki antibiotici, koji uništavaju i tzv. fiziološku antibiotici, koji uništavaju i tzv. fiziološku crijevnu floru, dolazi do upala sa crijevnu floru, dolazi do upala sa prolivimaprolivima..........


U urinarnom traktuU urinarnom traktu sluzokoža je stalno ispirana sluzokoža je stalno ispirana velikom količinom urina koji odnosi sa sobom mikrobe velikom količinom urina koji odnosi sa sobom mikrobe koji povremeno ascendentno prodiru iz nižih u više koji povremeno ascendentno prodiru iz nižih u više dijelove toga sistema.dijelove toga sistema.

Urin ima i blago baktericidno djelovanje.Urin ima i blago baktericidno djelovanje. Osim toga veliki dio urinarnog trakta ima višeslojni Osim toga veliki dio urinarnog trakta ima višeslojni

pločasti epitel koji se stalno „ljušti“ i obnavlja pločasti epitel koji se stalno „ljušti“ i obnavlja odnoseći dio unijete potencijalno patogene mikrobne odnoseći dio unijete potencijalno patogene mikrobne flore.flore.

Na mjestima gdje se urin fiziološki duže zadržava Na mjestima gdje se urin fiziološki duže zadržava (mokraćni mjehur - vesica urinaria) uslovi za opstanak (mokraćni mjehur - vesica urinaria) uslovi za opstanak nepoželjnih bakterija su bolji, pa su tu infekcije češće.nepoželjnih bakterija su bolji, pa su tu infekcije češće.


Slični su uslovi i u uretri (vanjskom mokraćnom Slični su uslovi i u uretri (vanjskom mokraćnom kanalu).kanalu).

Kod žena uretra je kraća te su i ushodne Kod žena uretra je kraća te su i ushodne infekcije mjehura češće i ranije nastaju nego infekcije mjehura češće i ranije nastaju nego kod muškarkod muškaraaca. ca.

Muška uretra je duža, pa su infekcije u ranoj i Muška uretra je duža, pa su infekcije u ranoj i srednjoj dobi rjeđe.srednjoj dobi rjeđe.

U starijoj dobi, kada prostata fiziološki U starijoj dobi, kada prostata fiziološki hipertrofira, zastoj (staza) urina u mjehuru je hipertrofira, zastoj (staza) urina u mjehuru je češća, pa se u toj dobi i u muškaraca lakše češća, pa se u toj dobi i u muškaraca lakše nego ranije javljaju urinarne infekcije.nego ranije javljaju urinarne infekcije.


BBakterije akterije će će bitibiti utoliko uspešniji paraziti utoliko uspešniji paraziti urogenitalnog traktaurogenitalnog trakta ukoliko imaju veću ukoliko imaju veću moć adherencije za epitel moć adherencije za epitel (gonokok, (gonokok, pojedini tipovi E.coli). pojedini tipovi E.coli).

S druge strane,S druge strane, sva stanja koja uzrokuju sva stanja koja uzrokuju retenciju urina, pogodujuretenciju urina, pogoduju nastanku nastanku infekcije.infekcije.

Vaginalna mukoza također je bogata sa Vaginalna mukoza također je bogata sa sluzi pomoću koje se ona brani.sluzi pomoću koje se ona brani.

Epitel mukoze vagine je višeslojan i Epitel mukoze vagine je višeslojan i pločast sa jakom deskvamacijom.pločast sa jakom deskvamacijom.

Lokalni pH vagine takođe je niži i Lokalni pH vagine takođe je niži i prilično nepovoljan za održavanje prilično nepovoljan za održavanje bakterijbakterijaa. .

Lokalna vaginalna fiziološka mikroflora Lokalna vaginalna fiziološka mikroflora konkurentski djeluje na unijete konkurentski djeluje na unijete bakterije.bakterije.


Još jednom treba naglasiti da se svaka Još jednom treba naglasiti da se svaka površina mukoza deskvamira i površina mukoza deskvamira i obnavlja i time dodatno uklanja obnavlja i time dodatno uklanja agresorsku floru.agresorsku floru.

U principu slično, ali ipak svaka i na U principu slično, ali ipak svaka i na svoj posebni način, ponašaju se svoj posebni način, ponašaju se sluzokože usta, nosa, oka, uha i sluzokože usta, nosa, oka, uha i paranazalnih sinusa.paranazalnih sinusa.


Konjunktive se štite stalnimKonjunktive se štite stalnim lučenjem lučenjem suza i treptanjem očnih kapaka,suza i treptanjem očnih kapaka, čime se čime se vrši stalno mehaničko čišćenje njihovevrši stalno mehaničko čišćenje njihove površine. površine.

Mikroorganizmi mogu da prodru krozMikroorganizmi mogu da prodru kroz konjunktive samo ukoliko imaju poseban konjunktive samo ukoliko imaju poseban sistemsistem za adherenciju (za adherenciju (adenovirusi). adenovirusi).

Sva mehaničkaSva mehanička oštećenja znatno oštećenja znatno olakšavaju prodiranje mikroorganizamaolakšavaju prodiranje mikroorganizama kroz konjunktive.kroz konjunktive.

Hemijske barijere su:Hemijske barijere su:

kiselost (pH), kiselost (pH), lizozim, lizozim, laktoferin, laktoferin, tiocijanat, tiocijanat, tzv. surfactant u plućnim alveolama, tzv. surfactant u plućnim alveolama, masne kiseline, hlorovodonična masne kiseline, hlorovodonična

kiselina ikiselina i različiti reduktivno-oksidativni različiti reduktivno-oksidativni

(redoks) sistemi.(redoks) sistemi.Panevropski Univerzitet APEIRONPanevropski Univerzitet APEIRON

Biološke prepreke Biološke prepreke infekcijamainfekcijama

To su prvenstveno dijelovi fiziološke flore To su prvenstveno dijelovi fiziološke flore na koži, u digestivnom sistemu, posebno u na koži, u digestivnom sistemu, posebno u donjem dijelu tankoga crijeva, ileumu i u donjem dijelu tankoga crijeva, ileumu i u kolonu (debelom crijevu), kolonu (debelom crijevu),

u usnoj i nosnoj šupljini, paranazalnim u usnoj i nosnoj šupljini, paranazalnim sinusima, u vagini i vulvi kod žena te ispod sinusima, u vagini i vulvi kod žena te ispod prepuciuma kod muškaraca.prepuciuma kod muškaraca.

Na svim navednim mjestima postoje Na svim navednim mjestima postoje specifični mikrobi, tipični samo za taj specifični mikrobi, tipični samo za taj lokalitet.lokalitet.


Druga linija odbraneDruga linija odbrane

Nju čine ćelijski elementi, različiti Nju čine ćelijski elementi, različiti proteinski sistemi i upala (inflamacija).proteinski sistemi i upala (inflamacija).

Ćelijski elementi iz druge linije odbrane Ćelijski elementi iz druge linije odbrane su pokretni i fiksni makrofazisu pokretni i fiksni makrofazi (monociti (monociti u krvi,u krvi, pokretni makrofazi u tkivima,pokretni makrofazi u tkivima, fiksni makrofazi, dentritične ćelije kože,fiksni makrofazi, dentritične ćelije kože, makro-i mikroglija mozga,makro-i mikroglija mozga, Kupferove Kupferove ćelije jetre,ćelije jetre, endotelne ćelije kapilara,endotelne ćelije kapilara, fagociti limfnih čvorova,fagociti limfnih čvorova, dendritične dendritične ćelije slezine,ćelije slezine, timusa itd.timusa itd.


Osim što snažno Osim što snažno fagocitujufagocituju strane antigene ove strane antigene ove ćelije razgrađuju stranu materiju, a u različitim ćelije razgrađuju stranu materiju, a u različitim situacijama...situacijama...

... dio ... dio antigenskogantigenskog materijala plasiraju na svoje materijala plasiraju na svoje površine i površine i prezentirajuprezentiraju ih ćelijama specifične ih ćelijama specifične imunosti : T i B limfocitima. imunosti : T i B limfocitima.

Dakle, makrofagni elementi imaju Dakle, makrofagni elementi imaju višestrukuvišestruku ulogu: ulogu:

gutača, posrednika u imunom odgovoru i gutača, posrednika u imunom odgovoru i proizvođača brojnih signalnih molekula koje proizvođača brojnih signalnih molekula koje posreduju u razvoju i održavanju upale i imunosti.posreduju u razvoju i održavanju upale i imunosti.


Ostali ćelijski elementi Ostali ćelijski elementi druge druge

linije odbrane su:linije odbrane su:Polimorfonuklearni leukocitiPolimorfonuklearni leukociti sa svojim sa svojim

enzimima koje nose u sebi ili ih izbaciju enzimima koje nose u sebi ili ih izbaciju uu okolinu i koji se okolinu i koji se ameboidnoameboidno kreću kroz krv, i kreću kroz krv, i uz zidove krvnih i limfnih sudova, kroz tkivauz zidove krvnih i limfnih sudova, kroz tkiva između drugih ćelija, svugde gdje je potrebno između drugih ćelija, svugde gdje je potrebno naći i uništiti patogene.naći i uništiti patogene.

Polimorfonuklearni elementi su:Polimorfonuklearni elementi su: neutrofilni leukociti,neutrofilni leukociti, eozinofilni leukociti, i eozinofilni leukociti, i bazofilni leukociti.bazofilni leukociti.

Prostaglandini i leukotrijeniProstaglandini i leukotrijeni

Ostali elementi druge Ostali elementi druge linije odbrane su:linije odbrane su:

ProstaglandiniProstaglandini, lipidni fragmenti , lipidni fragmenti ćelijskih membrana, sačinjeni iz ćelijskih membrana, sačinjeni iz arahidonskearahidonske kiseline, koji su sposobni kiseline, koji su sposobni da u da u termoregulacionomtermoregulacionom centru centru međumozga podese fiziološki međumozga podese fiziološki termostattermostat na viši nivo rada. na viši nivo rada.

Prostaglandini djeluju i Prostaglandini djeluju i kao lokalni kao lokalni hormonihormoni i sposobni su da povećaju i sposobni su da povećaju kapilarnu propustljivostkapilarnu propustljivost, a imaju , a imaju ulogu i u patogenezi proliva.ulogu i u patogenezi proliva.

• LeukotrijeniLeukotrijeni, sa sličnim zadacima. Obe ove , sa sličnim zadacima. Obe ove strukture važne su i u strukture važne su i u percepciji bolapercepciji bola..

• InterferoniInterferoni ( alfa,beta,gama) koje proizvode ( alfa,beta,gama) koje proizvode limfociti i druge zaražene ćelije a čiji je limfociti i druge zaražene ćelije a čiji je osnovni zadatak osnovni zadatak blokada mjesta na blokada mjesta na zdravim ćelijama zdravim ćelijama na koje bi se virus iz nekih na koje bi se virus iz nekih zaraženih ćelija mogao pripojiti;zaraženih ćelija mogao pripojiti;


• InterleukiniInterleukini (citokini) 1-17 koji imaju uloge (citokini) 1-17 koji imaju uloge različitih različitih posrednika u stimulaciji i posrednika u stimulaciji i blokadi imunoloških blokadi imunoloških i nespecifičnih i nespecifičnih reakcija;reakcija;

• BradikininiBradikinini, prethodnici koagulacionog , prethodnici koagulacionog sistema, sistema, ljepivi molekuliljepivi molekuli za fiksiranje za fiksiranje stranih antigena,stranih antigena,

Proteini Proteini kaskade koagulacijekaskade koagulacije (12 (12 elemenata lanca koagulacije) čiji je elemenata lanca koagulacije) čiji je cilj stvaranje, potom i razaranje cilj stvaranje, potom i razaranje mikrotrombamikrotromba oko inficiranog oko inficiranog područja, da bi se širenje mikroba i područja, da bi se širenje mikroba i na taj način zaustavilo;na taj način zaustavilo;

Proteini Proteini kaskade komplementakaskade komplementa povezani u 9 karika a sačinjeni od povezani u 9 karika a sačinjeni od bar 34 enzimska fragmenta.bar 34 enzimska fragmenta.

Njihov zadatak je višestruk:Njihov zadatak je višestruk:

alarmiranje organizma na prisustvo alarmiranje organizma na prisustvo “uljeza“,“uljeza“,

podizanje tjelesne temperature,podizanje tjelesne temperature, fiksiranje fiksiranje mikroba mikroba na površinama i na površinama i njihovo povezivanje(opsonizacija),njihovo povezivanje(opsonizacija),


stvaranje kompleksa sačinjenog od najmanje stvaranje kompleksa sačinjenog od najmanje 55 komponenti komponenti sistema komplementa sistema komplementa čiji je čiji je zadatak enzimsko razaranje („bušenje“) zadatak enzimsko razaranje („bušenje“) ćelijskih membrana mikroorganizama i ćelijskih membrana mikroorganizama i ubijanje istih;ubijanje istih;

• Faktor nekroze tumoraFaktor nekroze tumora (TNF,tumor necrosis factor- (TNF,tumor necrosis factor-alpha) koji sudjeluje u ubijanju mikroba;alpha) koji sudjeluje u ubijanju mikroba;

• Histamin i serotononHistamin i serotonon (5 hidroksi triptamin), (5 hidroksi triptamin), proinflamatorne supstance važne i u alergijskim proinflamatorne supstance važne i u alergijskim reakcijama, a cilj im je reakcijama, a cilj im je širenje krvnihširenje krvnih sudova na sudova na mjestima gdje se treba ostvariti poželjna upala;mjestima gdje se treba ostvariti poželjna upala;

• Brojni Brojni tzv. reaktanti akutne fazetzv. reaktanti akutne faze upale, C-reaktivni upale, C-reaktivni proteinprotein (globulin), razni inhibitori proteolitičkih enzima i (globulin), razni inhibitori proteolitičkih enzima i t.d.t.d.

Upala je najjači čin u reakcijama druge linije Upala je najjači čin u reakcijama druge linije odbrane.odbrane.


Svrha akutne upale je Svrha akutne upale je uništavanje patogena:uništavanje patogena:

fagocitozom,fagocitozom, enzimskom destrukcijom, ienzimskom destrukcijom, i pobuđivanjem specifičnih pobuđivanjem specifičnih

imunoloških reakcija odbrane.imunoloških reakcija odbrane.


Svrha hronične upale je:Svrha hronične upale je:

uklanjanjeuklanjanje svih elemenata svih elemenata odumrlogodumrlog (nekrotičnog) vlastitog tkiva,(nekrotičnog) vlastitog tkiva,

zaustavljanjezaustavljanje patogena koji nije patogena koji nije mogao biti razoren,mogao biti razoren,

izolacija ćelija izolacija ćelija u kojima se u kojima se nalazi živi nalazi živi patogen ili njegovi dijelovpatogen ili njegovi dijelovii (granulom), (granulom),

obnavljanjeobnavljanje oštećenog vlastitog tkiva oštećenog vlastitog tkiva identičnim ćelijama i tkivom identičnim ćelijama i tkivom ((reparacijareparacija),),

Svrha hronične upale je:Svrha hronične upale je:

zamjenazamjena nedostajućeg tkiva ožiljačnim- nedostajućeg tkiva ožiljačnim-vezivnim tkivom (proliferacija),vezivnim tkivom (proliferacija),

nakupljanjenakupljanje imunološki sposobnih imunološki sposobnih monojedarnih ćelija odn. epiteoidnih monojedarnih ćelija odn. epiteoidnih ćelija okolo ožiljka i granuloma,ćelija okolo ožiljka i granuloma,

izolacijaizolacija takvih struktura od ostataka takvih struktura od ostataka organizmaorganizma,,

taloženjemtaloženjem kalcijevih soli u ožiljke i kalcijevih soli u ožiljke i granulome granulome ((kalcifikacija)kalcifikacija)..

Klinički atributi akutne upale Klinički atributi akutne upale su: su:

ruborrubor, crvenilo, crvenilo calorcalor, podizanje lokalne , podizanje lokalne

i opšte temperaturei opšte temperature tumortumor, otok (edem), otok (edem) dolordolor, (bol), signal , (bol), signal

uzbune uzbune functio laesafunctio laesa, ,

oštećena funkcijaoštećena funkcija



U hroničnoj upali više ili manje U hroničnoj upali više ili manje postoje ove iste promjene ali se postoje ove iste promjene ali se one one sporije razvijajusporije razvijaju i duže traju i duže traju te često ostaju neprepoznate.te često ostaju neprepoznate.

U akutnoj upali:U akutnoj upali:

dolazi do dolazi do širenja krvnih sudovaširenja krvnih sudova oko mjesta oko mjesta ozljede tkiva ili mikrobne invazije,ozljede tkiva ili mikrobne invazije,

dolazi do dolazi do pojačane propustljivostipojačane propustljivosti mikrovaskularne mreže od iznutra ka van sa mikrovaskularne mreže od iznutra ka van sa isticanjem tečnosti iz krvi (plazma, serum, isticanjem tečnosti iz krvi (plazma, serum, proteini) ,eksudacije, ekstravazacije, stvaranja proteini) ,eksudacije, ekstravazacije, stvaranja otoka-edema,otoka-edema,

pojačane ljepivostipojačane ljepivosti unutrašnjeg ćelijskog unutrašnjeg ćelijskog pokrova krvih sudova (pokrova krvih sudova (endotelaendotela),),


• dolazi do dolazi do marginacije polimorfonukleara-okupljanjamarginacije polimorfonukleara-okupljanja leukocita na unutrašnjim površinama krvnih sudova, leukocita na unutrašnjim površinama krvnih sudova,

• dolazi do njihovog dolazi do njihovog ameboidnog prolaženjaameboidnog prolaženja

kroz postojeće ili novostvorene medjućelijske otvore od kroz postojeće ili novostvorene medjućelijske otvore od unutrašnjosti ka van,u unutrašnjosti ka van,u pravcu agensapravcu agensa (pozitivna (pozitivna hemotaksija),hemotaksija),

• dolazi i do dolazi i do prelaska iz krvotokaprelaska iz krvotoka na vanjsku stranu na vanjsku stranu monocitamonocita koji postaju makrofazi, koji postaju makrofazi,

• dolazi do slične hemoatrakcije limfoidnih ćelija i do dolazi do slične hemoatrakcije limfoidnih ćelija i do nakupljanja ćelijskog infiltratanakupljanja ćelijskog infiltrata u okolini oštećenog ili u okolini oštećenog ili inficiranog mjesta (inficiranog mjesta (upalni infiltratupalni infiltrat),),


• dolazi do dolazi do destrukcije napadačadestrukcije napadača ,u prvom redu ,u prvom redu pomoću polimorfonuklearnih leukocita i do stvaranja pomoću polimorfonuklearnih leukocita i do stvaranja tkivnog “otpada“ od razorenog vlastitog tkiva, odumrlih tkivnog “otpada“ od razorenog vlastitog tkiva, odumrlih okolnih ćelija, odumrlih bakterija ili stranih čestica- okolnih ćelija, odumrlih bakterija ili stranih čestica- stvaranje gnojastvaranje gnoja,,

• prožimanje detritusa (otpadnog materijala) i živih prožimanje detritusa (otpadnog materijala) i živih mikroba ljepivim skramama sačinjenim od fibrina koji je mikroba ljepivim skramama sačinjenim od fibrina koji je nastao prodorom elemenata zgrušavanja krvi-stvaranje nastao prodorom elemenata zgrušavanja krvi-stvaranje fibrinoznefibrinozne odn. odn. pseudomembranoznepseudomembranozne upale, upale,

- često dolazi do - često dolazi do izlaska eritrocita i trombocitaizlaska eritrocita i trombocita kroz kroz proširene kapilarne otvore ili kroz oštećeni kapilarni zid proširene kapilarne otvore ili kroz oštećeni kapilarni zid ((ekstravazacija i hemoragijaekstravazacija i hemoragija),),

Dolazi do Dolazi do infiltracije fibroblastima-infiltracije fibroblastima-mladimmladim ćelijama novoga veziva, koji se ćelijama novoga veziva, koji se na mjestima nakupljanja preobraćaju u na mjestima nakupljanja preobraćaju u fibrocitefibrocite i stvaraju i stvaraju novo vezivno tkivo.novo vezivno tkivo.

Nastaje Nastaje ožiljačnoožiljačno tkivo koje ima tkivo koje ima sposobnost spore kontrakcije- sposobnost spore kontrakcije- skvrčavanja.To je proces skvrčavanja.To je proces reparacijereparacije..

Sve su to elementi nespecifične odbrane.Sve su to elementi nespecifične odbrane.


Documents

Njega zaraznih bolesnika i infektivne bolesti