“Njohja e Legjislacionit Mjedisor dhe sfidat e

zbatueshmërisë së tij”

Ndryshimet Klimatike dhe legjislacioni ne Shqiperi

Mirela Kamberi, M.Sc.Programi i PNUD per Ndryshimet Klimatike

Tirane, 27 Maj 2010

Permbajtja

• Programi i PNUD per Ndryshimet Klimatike

• Konteksti shkencor per ndryshimet klimatike

• Parimet kryesore te UNFCCC-se dhe Protokollit te Kiotos

• Ceshtjet kyc ne negocim per pas 2012

• Statusi i negocimeve dhe perspektiva pas takimit te Kopenhagenit

• Legjislacioni per ceshtjet e ndryshimeve klimatike ne Shqiperi

Programi i PNUD per Ndryshimet Klimatike

Project completed

Project on-going

Ndryshimet Klimatike – nje fakt i pamohueshem

Paneli Nder - Qeveritar per Ndryshimet Klimatike (IPCC):

“Rritja mesatare e temperaturave ne glob e konstatuar qe nga mesi i shekullit njezet ka shume mundesi te jete shkaktuar nga rritja e konstatuar e perqendrimeve te gazeve me efekt serre te shkaktuar nga aktiviteti njerezor"

Ndryshimet Klimatike – nje fakt i pamohueshem

Akullnajat qe shkrijne

Uragani Katrina 2005

“Provat shkencore tani po rikonfirmohen: ndryshimet klimatike paraqesin rreziqe shume serioze globale, te cilat edhe kerkojne nje pergjigje globale te menjehershme.”

Ndryshimet Klimatike – nje fakt i pamohueshem

Burimi: IPCC AR4, Raport Permbledhes (perqindjet jane per 2004)

Emetimet Globale te Gazrave me Efekt Serre (GHG)

1990, 1992: AR10.3 oC ↑

1995: AR2

2001: AR31.4-5.8oC ↑

2007: AR41.1-6.4oC ↑

2014: AR5

1992: Konventa Kuader e Kombeve te Bashkuara per Ndryshimet Klimatike

1994: Konventa hyn ne fuqi

1997: Protokolli i Kjotos

2001: Marreveshjet e Marrakeshit* “rregullat” e Protokollit te Kjotos”* Miratimi ne tavoline

2005: Protokolli i Kjotos hyn ne fuqi

2007: Road Map-i i Balit

2009: Mbledhja e 15-te e Paleve Akordi i Kopenhagenit

2010: Mbledhja e 16-te e Paleve ne Meksike

Shkenca (IPCC) Politikat

(UNFCCC)

Te arrije stabilizimin e perqendrimeve te GHG ne

atmosfere ne nje nivel te te mjaftueshem per te

parandaluar “nderhyrjet e rrezikshme”

te njeriut ne sistemin e klimes

• Lejuar ekosistemet te pershtaten ne menyre te natyrshme me ndryshimet klimatike;

• Siguruar qe prodhimi i ushqimit nuk eshte i kercenuar; dhe

• Mundesuar nje zhvillim ekonomik te qendrueshem

Objektivi i Konventes

Nuk vendosi Objektiva te Detyrueshme: UNFCCC u nenshkrua nga 191 Pale

Konventa e Ndryshimeve Klimatike-UNFCCC

(1992)

brenda nje kohe te

mjaftueshme per te

CDM Training in Albania

Konventa i klasifikon vendet ne tre grupe

• “Bashke, por pergjegjesi te ndara”

Vendet e industrializuara &

Ekonomite ne Tranzicion (EITs)

• Adoptojne politika dhe masa me synim reduktimin e emetimeve te GHG-ve ne nivelet e vitit 1990 • EITs kane “fleksibilitet” ne angazhime

Aneksi I

Vendet e Industrializuara

• Sigurojne burime financiare per te asistuar vendet ne zhvillim

• Nxisin transferimin e teknologjive •Palet qe nuk jane anetare te Aneksit I P

Aneksi II

Vendet ne zhvillim

• Nuk kane detyrime sasiore

• Vendeve me Pak te Zhvilluara u eshte dhene trajtim i vecante

Jo te Aneksit I

Shqiperia eshte aktualisht ne

kete grup

• Miratuar ne Konferencen e Trete te Paleve (COP3) te UNFCCC me 1997 ne Kioto, Japoni, me 11 Dhjetor 1997

• Percakton nje objektiv per reduktimet e emetimit te GHG-ve per periudhen ndermjet 2008 dhe 2012 me 5.2% krahasuar me nivelet e 1990

• Percaktoi mekanizma nderkombetare te bazuar ne treg per te arritur objektivat (Joint Implementation, Clean Development Mechanism, etj.)

• 184 shtete nenshkruese

Protokolli i Kjotos

Ceshtjet kyc ne negocim per pas 2012

Propozime per objektivin global

Nivelet e CO2-eqv. te mos kalojne 350 ppmRritja e temperatures globale te kufizohet deri ne

2 grade C mbi nivelin para-industrialEmetimet globale ne 2050 te reduktohen te pakten me 50-85% ndaj niveleve te 1990

Sfidat kryesore per reduktimin e GHG-ve Nevoja per nje kuader global afatgjate per te ngadalesuar

rritjen e emetimeve globale dhe per te siguruar nje kurbe

renese pas 2020

Nevoja per reduktim te emetimeve globale me me shume se

50% deri ne 2050 (IPCC)

Nevoja per nje ristrukturim te plote te sistemeve energjetike:

(qe perllogaritet ne rreth $20 trilion ne infrastrukturen e furnizimit me energji deri ne 2030, me gjysmen ne vendet ne zhvillim (IEA))

Sfida: investimet per energjite e rinovueshme

CDM Training in Albania

Veprimet/angazhimet e zbutjes nga vendet e zhvilluara (KP&LCA)

Vendet ne zhvillim (NAMAs)

Mundesi per te adresuar emetimet nga shpyllezimi (REDD+)

Zhvillimet sektoriale

Rritja e efektivitetit te masave, perfshire rolin e tregjeve

Struktura e negocimeve per zbutjen/reduktimin e emetimeve

• Te mateshme Veprime• Te raportueshme MRV Angazhime• Te verifikueshme Mbeshtetje

Matja, Raportimi dhe Verifikimi (MRV) eshte ne qender

• Fokusi paresor i negocimeve ne 1995 ishte zbutja

Adaptimi ndaj ndryshimeve klimatike

• Adaptimi u identifikua si ceshtje ne konference COP-7 ne 2001

• Adaptimi eshte menduar si shtylla e dyte e marreveshjeve te pas 2012, me te njejten rendesi me zbutjen

• Nevojat financiare lidhur me adaptimin jane ne nivelin e qindra miliardeve ne vit

• Veprimet e adaptimit kerkojne mekanizma financiare te percaktuar

Ceshtjet kryesore politike per Kopenhagenin

• Takimi i 15-te i paleve ne Kopenhagen pritej te (dhjetor 2009) pritej te siguronte qartesi lidhur me:

Objektivat per vendet e zhvilluara

Veprimet e nevojshme per zbutje te efektit te ndryshimeve

klimatike ne nivel kombetar nga vendet ne zhvillim

Gjenerimi dhe mbeshtetja per zbutje dhe adaptim

Marreveshje institucionale per ekzekutimin e mbeshtetjes

per vendet ne zhvillim.

• Akordi i Kopenhagenit

Shqiperia dhe Ndryshimet klimatike

• Shqiperia ka ratifikuar UNFCCC ne 1994 dhe Protokollin e Kiotos ne 2005

• Shqiperia ben pjese ne vendet e Aneksit jo-1

• Shqiperia ka pergatitur dy Komunikimet e para per Konventen Kuader te Kombeve te Bashkuara per Ndryshimet Klimatike

Shkarkimet e GHG-ve nga te gjithe sektoret sipas SNC-se - CO2eqv

0500

100015002000250030003500400045005000550060006500700075008000850090009500

10000105001100011500120001250013000

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

6 Waste5 Land-Use Change & Forestry4 Agriculture3 Solvent and Other Product Use2 Industrial Processes1 Energy

•Totali i shkarkimeve te GHG-ve ne vitin 2000 ishte 7619.90 Gg •Sektori kryesor eshte Energjia (44.00%), e ndjekur nga Bujqesia (27.12%) dhe Ndryshimi i Perdorimit te Tokes dhe Pyjet (21.60%) •Midis nen-sektoreve te energjise, transporti eshte sektori me kontribues ne shkarkime•CO2 eshte gazi kryesor GHG per Shqiperine (73.12% ne 2000)

Skenaret e GHG-ve per Shqiperine per periudhen 2010 – 2025 [Gg CO2 eqv]

0

5000

10000

15000

20000

25000

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

Years

GH

G e

mis

sio

ns

[Gg

CO

2 eq

v.]

Baseline Scenario Abatement Scenario

Shqiperia dhe Mekanizmi per Zhvillim te Paster

Potenciali i reduktimit te emetimeve:

• Sektori i energjise (400,000 t CO2/vit), energji te rinovueshme (1.35m t CO2/vit)

• Sektori i mbetjeve (130,000 t CO2/vit) dhe LULUCF (620,000 t CO2/vit)

• Gjithsej: 2.5m t CO2/vit, me hidroenergjine dhe pyjet qe zene rreth 75%

Objektivat dhe Organizimi i MZHP-se• Parimi: Reduktimet e emetimeve ne vendet ne zhvillim mund te

certifikohen dhe te shiten

• Bleresit = Shtetet e Aneksit 1 dhe shoqerite e vendosura ne keto vende

• Objektivat:

• Ndihmon vendet blerese te permbushin objektivat e tyre te reduktimit te GHG-ve me kosto te ulet

• Kontribuon ne zhvillimin e qendrueshem te vendit prites

• Rregullat, modalitetet dhe procedurat jane percaktuar ne:

• Protokollin e Kiotos (1997) dhe Vendimet pasardhese dhe

• Vendimet e Bordit Ekzekutiv te MZHP-se

• Bordi Ekzekutiv i MZHP-se:

• Pergjegjes per zhvillimin e metejshem te rregullave te MZHP-se dhe monitorimin e zbatimit

• Perbehet nga 10 Anetare + 10 Alternative (Zevendesues)

• Raporton ne Konferencen e Paleve

Cikli i Projektit MZHP:Hapat drejt reduktimeve te certifikuara te emetimeve (CER-e)

Periodikisht gjate periudhes se kreditimit:Projekt Ideja

Dokumenti i Plote i Projektit / Aplikimi i Metodologjise

Miratimi i Vendit Prites

Validimi

Regjistrimi

Monitorimi i Reduktimit te Emetimeve

Verifikimi dhe Certifikimi i Reduktimeve te Emetimeve

Leshimi i CER-eve

Pronari / Zhvilluesi i

Projektit

Pronari / Zhvilluesi i

Projektit

Vendi Prites AKP

Njesia Operacionale

(DOE)

Bordi Ekzekutiv i MZHP

Njesia Operacionale

(DOE)

Bordi Ekzekutiv i MZHP-se

Pronari / Zhvilluesi i

Projektit

Shqiperia dhe kuadri ligjor per te marre pjese ne projektet MZHP

• Pale ne Protokollin e Kiotos (Ratifikuar me ligjin nr. 9334, date 16.12.2004)

• Vend anetar i Aneksit jo - 1

• Krijimi i Autoritetit Kombetar te Percaktuar – AKP (VKM nr.1553, date 26.11.2008)

Krijimi i AKP-se

• AKP vepron si nje njesi e specializuar brenda Ministrise se Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujrave;

• Pergjegjese per rishikimin dhe miratimin e projekteve te MZHP-se;

• Dy njesi: Komiteti (7 anetare) dhe Sekretariati Teknik (4 anetare);

• Shpenzimet per krijimin dhe funksionimin mbulohen nga buxheti i MMPAU-se.

Funksionet e Komitetit

• Koordinon aktivitetet per zbatimin e angazhimeve ne kuadrin e UNFCCC dhe Protokollit te Kiotos;

• Siguron qe projektet MZHP realizohen ne perputhje me legjislacionin shqiptar dhe marreveshjet nderkombetare;

• Nxjerr, kur eshte e nevojshme, kushtet per miratimin e projekt-propozimeve;

• Vlereson procedurat e ndjekura nga Sekretariati Teknik.

Funksionet e Sekretariatit Teknik

• Pergjegjes per krijimin e marredhenieve normale ndermjet zhvilluesve te projektit dhe AKP-se;

• Pranon kerkesat e zhvilluesve te projektit dhe kryen shqyrtimin paraprak te tyre;

• Siguron koordinimin nder-sektorial ne procesin e shqyrtimit te projekteve te propozuara;

• Siguron respektimin e procedurave te Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis;

• Siguron respektimin e procedurave te Vleresimit te Zhvillimit te Qendrueshem;

• I paraqet Komitetit projektin e detajuar per rishikim dhe miratim;

• Pergatit Letren e Miratimitt (LoA).

Projekt Ideja (PI)

Propozuesi i projektit i paraqet AKP-se nje kerkese se bashku me Projekt-Idene, e cila permban:

a) Nje permbledhje te shkurter te projektit (tipin, madhesine, vendndodhjen);

b) Nje perllogaritje te reduktimeve te emetimeve te gazrave te efektit sere;

c) Metologjine baze dhe ate te monitorimit;

d) Kosot e perllogaritura te investimit te projekti dhe jetegjatesine e tij.

Procedurat e Miratimit te PI-se

• E gjithe procedura per dhenien e letres se miratimit zgjat 25 dite nga data e paraqitjes se PI-se;

• Sekretariati Teknik vlereson nese aplikimi eshte i plote;

• Kerkon nga propozuesi i projektit te dhena shtese;

• I percjell dokumentet, kur e sheh te nevojshme, ministrive perkatese te linjes;

• Pergatit opinion perfundimtar dhe ja paraqet Komitetit;

Dokumenti i Plote i Projektit (DPP)

• Mbas marrjese se letres se pranimit, propozuesi i projektit i dergon me shkrim Komitetit DPP-ne;

• Shqip dhe Anglisht, ne forme elektronike;• Permban:

- nje kerkese formale per Komitetin e AKP-se;- nje pershkrim te pergjithshem te aktivitetit te projektit;- raportin e vleresimit te ndikimit ne mjedis te projektit;- nje deklarate e nenshkruar mbi statusin financiar dhe ligjor te shoqerise;- nje dokument qe demostron aplikimin e metodologjise baze dhe te monitorimit;- kohezgjatjen e periudhes se projektit/kreditimit;- miratimet nga institucionet perkatese per kryerjen e aktivitetit.

Procesi i shqyrtimit te DPP-se

• Procesi zgjat 30 dite nga data e paraqitjes se DPP-se;• Sekretariati Teknik vlereson nese aplikimi eshte i

plote;• Dergon dokumentet per nje opinion te specialisteve te

mjedisit te MMPAU-se dhe ministrive te linjave;• Specialistet japin vleresimet dhe komentet e tyre

brenda 10 ditesh;• Pasi Sekretariati Teknik mbledh komentet e eksperteve

dhe pergatit nje opinion perfundimtar brenda 4 diteve dhe ja dergon Komitetit per vendimin perfundimtar;

• Komiteti, brenda 5 ditesh pune, ben shqyrtimin fillestar dhe merr vendimin perfundimtar brenda 10 ditesh pune;

• Letra e miratimit/refuzimit nenshkruhet nga Ministri brenda 5 diteve nga data e vendimit perfundimtar te Komitetit.

Kosto administrative e procesit

• Propozuesit e projektit paguajne nje tarife sherbimi prej 50 000 (pesedhjetemije) leke, ne momentin e paraqitjes se kerkeses per miratim;

• Pagese e pakthyeshme edhe ne rast mos miratimi;

Konkluzione

• Krijimi i AKP-se permbush kushtin per kualifikimin ne projektet e MZHP-se;

• Funksionet dhe procedurat te mbeshtetura ne kerkesat dhe eksperiencat nderkombetare;

• Procedura te thjeshta dhe te shpejta per miratimin e vendit prites te projekteve MZHP;

• I gjithe procesi i miratimit zgjat vetem 55 dite;

• Kosto administrative relativisht e ulet.

FALEMINDERIT PER VEMENDJEN!