‘Nog lang niet achter de geraniums’ Bunnik, 26 juni 2013 Paul Schnabel Universiteit Utrecht

‘Nog lang niet achter de geraniums’

Bunnik, 26 juni 2013

Paul Schnabel

Universiteit Utrecht

Sociaal en Cultureel Planbureau

ZO BEGON HET …

‘Trekken van Drees’Strijd om het staatspensioen

Angst voor de oude dag:- Armoede- Afhankelijkheid- Aftakeling


Zo werd het : al meer dan 50 jaar AOW

1947 – noodwet Drees (max. €35,- p.m.)

1957 – 0,7 miljoen 65+ , echt AOW (€ 50.- per maand)

1974 – minimumloon

2013 – 3,1 miljoen 65+ (€1000 p.m. alleenstaanden, € 1600,- echtpaar)


AOW 2012

AOW-gerechtigd - 3 miljoen

In Nederland - 2,7 miljoen Niet volledige AOW - 0,26 mijoen

In het buitenland - 0,3 miljoen Niet volledige AOW - 0,28 miljoen

2006 – 2,6 miljoen AOW (2,2 volledig)


Pensioen 2012

Pensioengangers 230.000 nieuwe AOW Gemiddelde leeftijd 63,6 jaar Zeven van de tien werknemers voor 65 jaar met

pensioen (Vendrik-regeling) Steeds meer 50-65 jarigen die willen doorwerken

tot 65 jr.2005 – 22% 2008 – 36%

Prepensioen/vut nog meer dan 500.000


Inkomen 65+ Nederland

AOW (+ bijstand) 25-30 miljard euroAanvullend pensioen 25-30 “ “Vermogen/arbeid >5-10 “ “Gemiddeld per hh. 32.000 euro

- laag inkomen, alleenst. – 11%- laag inkomen, echtpaar – 3%

BNP 2012 600 miljardPensioenvermogen tweede pijler 850 miljardPensioenvermogen derde pijler 400 miljard

6 september 2012

Rondkomen van het inkomen

65+ (zeer) gemakkelijk: 1991 - 41%, 2011 – 65% (zeer) moeilijk: 1991 - 10%, 2011 - 9%

45/64 jr (zeer) gemakkelijk: 1991 – 49%, 2011 – 59% (zeer) moeilijk : 1991 – 12%, 2011 - 16%

Met 64jr. onder de lage inkomensgrens 10%, met 66 jr. 3%Met 64jr. langdurig onder de lage inkomensgrens 5%, met 66jr. 1%


De inkomenspositie van de gemiddelde oudere

6 september 2012

Figuur: Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen van huishoudens naar leeftijd kostwinnaar

Het inkomen in de groep 65-70 jarigen stijgt tot boven het gemiddeld besteedbaar inkomen van alle huishoudens jonger dan 65 jaar. De laagste inkomensgroepen blijven achter.

15.0

17.0

19.0

21.0

23.0

25.0

27.0

29.0

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8

200

9

25-30

65-30-45

60-6545-50

50-60

dzd euro

15.0

17.0

19.0

21.0

23.0

25.0

27.0

29.0

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8

200

9

65-7065-65+70-7575+

dzd euro

Vermogens en huishoudens, 2009

Eigen huis Effecten Hypotheek

25-50 jr 61% 23% 57% (180)

50-65 jr. 65% 28% 54% (111)

65-75 jr 54% 25% 34% (68)

75 plus 37% 20% 13% (46)

94.000 miljonairshuishoudens (1,3%)

30% 60-70, 18% 70+ (CBS)


Inkomen onder armoedegrens, 2011


Totaal Nederland 6,9%

65plus – alleenstaand 4,9%65plus - paar 2,1%Ouderen totaal 3,1%

Kinderen totaal 11,1%Volwassenen totaal 7,1%

ARMOEDE MEER UIT WINST DAN UIT LOON, MEER UIT UITKERING DAN UIT PENSIOEN

Welvaart en welzijn van de 65+

65-75 jr. - 900.000 hh. - € 23.700 - € 278.000 75 + - 814.000 hh. - € 21.000 - € 218.000 50% gepensioneerden vermogen boven €

100.000,- 41% eigen huis + gemiddeld 80.000 euro kapitaal (Erg) gelukkig – 65-74 jr 87%, 75+ 77% (NL. alle leeftijden: 81% (erg) gelukkig)


Miljonairshuishoudens in Nederland 2006- 83.000 - 222,5 miljard2011- 92.000 - 286,4 miljard

Gemiddeld 3 miljoen (3% meer dan 10 miljoen, 0,5 % meer dan 50 miljoen) – samen 39% Nederlandse particuliere vermogen

Bezittingen miljonairs - 303 miljard, 33 miljard schuldenBezittingen niet-miljonairs – 468 miljard, 53 miljard schulden

NB Gemiddeld jaarloon werknemer 31.500 euro1/3 tussen 30/60.000 euro, 1/50 meer dan 100.000 euro, 1/400

meer dan 200.000 euro, 1/2500 meer dan 400.000 euro


Verhoging pensioenleeftijd – wat betekent dat voor u?

2010 2011 2012

Langer werken voor zelfde pensioen

38% 46% 55%

Niet langer werken, zelf bijsparen 13 20 19

Niet langer werken, minder pensioen

26 18 17

Anders 8 16 9

(MR 2012)


Denkt u dat uw toekomstige pensioen zal worden verlaagd?

2010 2011 2012

Zeker wel 10% 15% 30%

Waarschijnlijk wel 25 41 42

Misschien 27 22 17

Waarschijnlijk niet 26 14 8

Zeker niet 12 8 4

Weet niet 14 7 5

(MR 2012)


Generatieconflict?

Tussen welke generaties? Tussen grootouders/ouders/kinderen?

Ouders en grootouders zeer solidair en genereus ten opzichte van de (klein)kinderen

Opvallende toename gevoel van ongerechtvaardigdheid successiebelasting

Openlijke belangstelling belastingontwijking/beperking eigen bijdrage in de zorg door vermogensoverdracht

. Na de klassen-en standenstrijd, de man-vrouw en jong-oud tegenstelling nu het generatieconflict?


Ouderen zorgen voor jongeren

30% klusjes in huis

20% helpt in huishouden

22% steunt financieel (kinderen naar ouders 1%)

48% past op kleinkinderen

60/69 jr. > 60% vrijwilligerswerk

6 september 2012

Veel ouders geven volwassen kinderen geld- Niet 59%

- Lening 7%- Zo nu en dan wat lenen 11%- Onregelmatig wat geven 14%- Wanneer het nodig is 14%- Regelmatig vast bedrag 2%- Eenmalig groot bedrag 5%- Geld voor bepaalde zaken 10%- Anders 5%

- TUSSEN 2010 EN 2013 IS DE TENDENS WEL DALEND!


Arbeidsparticipatie van ouderen

Mannen 60/65jr: verdubbeling 1996/2008: 36%Vrouwen verdriedubbeling 17%

Mannen 65/70 jr. - 2008 - 9%, vrouwen 3%In totaal nu meer dan 140.000 aan het werk

Maar: nog altijd geen ‘Wet werken na AOW’

Voorstel: loondoorbetaling ziekte 6 weken, opzegtermijn contract 1 maand, minimumloon, onbeperkte herhaling tijdelijke contracten, bij bedrijfskrimp eerst ontslag 65plus


Verschil met vroeger

Meer mensen worden oud1957 – 700.000 65+ (6%)2010 – 2.600.000 65+ (15%)2020 – 3.600.000 65+ (20%)2040 – 4.500.000 65+ (25%)

Meer mensen worden heel oud1957 – levensverwachting 65+

M. 14,2 V. 16,72007 M. 17,0 V. 20,5


Snel groeiende levensverwachting

Figuur: Resterende levensverwachting bij 65 jaar

6 september 2012

12

14

16

18

20

22

24

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2010

2015

2020

2025

2030

2035

2040

2045

2050

vrouw en

mannen

prognose 2004

prognose 2008

jaren

Stijging levensverwachting

Nu 0,3 jr. extra per jaar Tot 1960/1970 – ¾ winst door voorkomen infectieziekten

(public health; vaccinatie) Na 1945

2 jaar (minder hart/vaat) 1,4 jaar (infectieziekten) 0,85 jaar (borstkanker/V) 0,3 jaar (dikke darm/M)

Na 2000 Longkanker (M) Medische technologie

6 september 2012

De vitale ouderen (geen beperkingen)

55 – 74 jaar:

- 10% eigen recreatieverblijf (huis, boot, stacaravan)- 28% wekelijks verenigingsactiviteit- 72% ieder jaar vakantie(s)- 64% één auto, 17% twee

-60% 65-75 jr actief op internet (2011)-86% wekelijks familiecontact,69% met vrienden


-38% 65-75jr. 40 wk.per jaar actief met sport- 89% tevreden met relaties, 37% biedt informele hulp

De ouder wordende ouderen75 +

49% woont alleen25% (tamelijk) bang voor beroving3 % bezit recreatieverblijf29% jaarlijks vakantie(s)36% auto

0,7 uur sport per week, 15% nog minstens 40 weken per jaar sportief actief23 uur tv per week

92% wekelijks familiecontact, 69% met vrienden, 70% met buren87%tevreden met relaties, 17% geeft hulp


Huishoudens 65 +

2,6 miljoen personen0,76 miljoen 2 persoonshuishoudens1 miljoen eenpersoonshuishouden

1-2% woont samen met volwassen kind(eren)


Ouderen en wonen• Bij voorkeur zo lang mogelijk zelfstandig en ook zo 'gewoon'

mogelijk in de vertrouwde omgeving

• Bij 50+ weinig verhuisbewegingen

• Ongeveer 500.000 ouderenwoningen

• 90.000 plaatsen in verzorgingshuizen, afnemend

• 60.000 plaatsen in verpleeghuizen, stabiel* gemiddelde leeftijd bewoners 83-85 jaar


Toekomstige zorguitgaven 2010-2040

2010 2040 (trend)

2040 (supertrend)

Levensverwachting M. 78,8 82,7 87,8

Levensverwachting V. 82,7 85,7 89,6

% BBP 13,2% 22% 31%

% Gezinsinkomen (tweeverd., 1 ½ modaal)

23,5% 35% 46%

Werkgelegenheid personen

12,8% 22% 29%

6 september 2012

Gezondheidszorg is steeds meer ouderenzorg

• Cure + care – 65+ - 16% bevolking, 40% kosten

• AWBZ ouderenzorg: 15 miljard euro

• 1,5% 85+ - 12,5% kosten zorg• 100 plus : 1700 mensen, 20 miljoen pensioen, 90 miljoen

zorgkosten•

Toekomst minder AWBZ – meer WMO/ZVW – zwaardere indicatie, later en minder zorg, hogere eigen bijdrage, meer mantelzorg

• RELATIE PENSIOEN –ZORG –WONEN WORDT STEEDS BELANGRIJKER


Hoe nu verder met de pensioenen? Verhoging pensioenleeftijd, verlaging

pensioenverwachting Nederland nog altijd een van de beste

pensioensystemen 'Wat is een goed pensioen?' (Arjan Soede 2012) ‘Gemoedsrust verzorgingsstaat’ – AOW-behouden! Steeds meer dubbelpensioenhuishoudens Toekomst meer ZZP, meer arme ouderen? Minder tweede, meer derde pijler (differentiatie) Omkeerhypotheek voor zorg en inkomen Solidariteit niet (helemaal) opgeven


Waarom als oudere actiever blijven- Ouderen zijn nu fysiek, mentaal en sociaal jonger dan vroeger- Het meeste werk is niet meer lichamelijk zwaar belastend- De generatieverschillen zijn sociaal minder dwingend dan vroeger- De samenleving heeft de kennis, ervaring, tijd, routine, inzet en

creativiteit van ouderen nodig- Ook voor ouderen is de welvaart niet meer ‘verzekerd’- 65 jaar is geen ‘natuurlijke’ grens- Mensen zijn graag voor anderen nodig- Altijd bij elkaar is voor veel relaties te zwaar- Wat niet gebruikt wordt, raakt in verval en verdwijnt



Documents

‘Nog lang niet achter de geraniums’ Bunnik, 26 juni 2013 Paul Schnabel Universiteit Utrecht