Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
Samen naar een rookvrij Amsterdam
2
Voorwoord
In Amsterdam rookt circa 27% van de volwassenen. Dat zijn circa 220.000 Amsterdammers.
Hiermee zit Amsterdam boven het landelijke gemiddelde van 23%.
Het aantal volwassen rokers verschilt per stadsdeel. In West wordt er het meeste gerookt en in Zuidoost
het minst. Wat jongeren betreft zit Amsterdam wel onder het landelijk gemiddelde. Bovendien zien we
hierin een dalende trend in Amsterdam. Dat is goed nieuws.
Maar we zijn er nog niet. Elke week raken er honderden kinderen verslaafd aan roken. Als zij blijven
roken, is de kans meer dan 50% dat zij aan de gevolgen daarvan zullen komen te overlijden
Nog steeds sterven er ieder jaar meer dan 20.000 mensen vroegtijdig aan de gevolgen van (mee)roken.
Roken is een ernstige verslaving en nicotine is een van de meest verslavende stoffen die er is.
Er bestaat geen vrijheid of vrije keuze bij het roken van sigaretten
Ik vind het heel belangrijk dat alle Amsterdammers gelijke kansen hebben op een lang en gezond leven.
De kloof in gezondheid neemt echter vooral door roken verder toe.
Dat vraagt om stevige maatregelen.
Gezondheid en gedrag veranderen we niet van vandaag op morgen, het vraagt om langdurige inzet en
maatregelen op meerdere terreinen.
Gezien de impact die roken op de volksgezondheid heeft, is Amsterdam al jaren bezig met het
ontmoedigen van tabaksgebruik. We hebben daarin ook al veel bereikt. Zo zijn al veel speeltuinen,
kinderboerderijen, sportverenigingen, zwembaden, topsportevenementen, gemeentegebouwen en de
pont rookvrij. Met het Nationaal Preventieakkoord als extra steun in de rug is het nu tijd om een
volgende stap te zetten richting een rookvrij Amsterdam.
Nieuw in onze aanpak is het realiseren van een rook- en tabakvrije omgeving.
Zien roken, doet roken. Een rook- en tabakvrije omgeving helpt om te voorkomen dat jongeren
beginnen met roken en maakt het voor rokers ook makkelijker om te stoppen.
We kiezen hierbij voor een positieve insteek. We gaan voor ontmoedigen en stimuleren in plaats van
verbieden en handhaven.
Er is nog veel te doen maar gelukkig staan we niet alleen in ons streven. Er zijn al veel organisaties zeer
actief op dit gebied, zowel landelijk als lokaal. Maar ook bewoners (organisaties) melden zich steeds
vaker. Ik wil graag met alle partijen een Amsterdamse Alliantie vormen om samen te komen tot een
rookvrij Amsterdam.
Zou het niet mooi zijn als in 2030 geen enkel kind meer begint met roken? En dat er dan ook veel minder
volwassenen zijn die niet roken?
In 2030 zullen kinderen de geur van tabaksrook niet meer kennen. Zij zijn de kinderen van de rookvrije
generatie. Daar zet ik me graag voor in!
Simone Kukenheim
Wethouder Zorg, Jeugd(zorg), Beroepsonderwijs en Sport
3
Inleiding
Roken is een ernstige verslaving en staat met stip op nummer één in te voorkomen doodsoorzaken.
Nog altijd sterven er in Nederland ieder jaar meer dan 20.000 mensen vroegtijdig aan de gevolgen van
(mee)roken. Daarnaast wordt in totaal 9,4% van de ziektelast in Nederland door roken veroorzaakt, wat
jaarlijks tot € 2,4 miljard aan zorgkosten leidt.
Iedere week raken honderden nieuwe kinderen verslaafd aan roken. Naar schatting is ongeveer twee
derde van de huidige rokers voor het 18e jaar is begonnen met roken en beginnen ongeveer 75 kinderen
per dag met dagelijks roken. Als zij blijven roken, is de kans meer dan 50% dat zij aan de gevolgen
daarvan zullen komen te overlijden.
Daar willen wij een einde aan maken. En met ons veel Amsterdammers.
Figuur 1: Ziektelast en oorzaken
Of iemand gaat roken is van meerdere factoren afhankelijk. De meeste jongeren die gaan roken starten
voor hun 19e jaar. Dit is een kwetsbare periode waarin het puberbrein veel gevoeliger is voor verslaving
dan volwassenen. Het is ook een periode waarin jongeren vatbaar zijn voor groepsdruk, minder geneigd
zijn om met de toekomst bezig te zijn en de consequenties van hun handelen minder goed overzien.
Wij proberen onze jongeren op te laten groeien tot vrije, zelfstandige en gezonde burgers. Dat betekent
dat we willen en moeten voorkomen dat jongeren al verslaafd volwassen worden. Er is namelijk niks vrij
aan een verslaving. Sterker nog, een verslaving beperkt onze keuzevrijheid. Nicotine is een van de meest
verslavende stoffen die er bestaan. Dat legitimeert stevige maatregelen om te voorkomen dat jongeren
gaan roken.
We hebben de tijd mee Het draagvlak in de samenleving voor verdergaande maatregelen neemt steeds meer toe. Steeds meer
mensen willen rookvrije kinderboerderijen, speeltuinen, sportvelden en buitenzwembaden. Uit een
enquête in opdracht van de Alliantie Nederland Rookvrij blijkt dat zeven op de tien Nederlanders voor
meer rookvrije plekken voor kinderen zijn.
In 2009 was 71% van de Nederlanders voor een rookverbod op terreinen van middelbare scholen, nu is
dat gestegen naar 89%.
4
De afgelopen vier jaar is ook het percentage voorstanders van een rookverbod in dierentuinen
omhooggegaan, van 48% naar 67%. Ook wil meer dan de helft van de Nederlanders een rookverbod op
terrassen, tien jaar geleden was dat nog maar één op de zes. 87% vindt dat roken in speeltuinen niet
meer kan, tegenover 65% vier jaar geleden.
Steeds meer Amsterdammers nemen zelf initiatief om rookvrij te worden. In de horeca maken
ondernemers hun terras rookvrij, sportclubs maken hun terrein rookvrij en ouders nemen het initiatief
om schoolpleinen (alvast) rookvrij te maken. Ook zijn er initiatieven voor rookvrije straten.
Waar vijftig jaar geleden bij verjaardagen nog het glas met sigaretten op tafel stond, zien we dat
tegenwoordig nergens meer. Een paar jaar geleden konden we ons ook niet voorstellen dat je in een café
niet kon roken, nu is het juist andersom
Onze samenleving lijkt er klaar voor. Dit maakt het mogelijk om naast ‘zachte’ maatregelen door
mensen te verleiden en makkelijke keuzes te bieden, ook ‘hardere’ maatregelen te nemen het instellen
van rookvrije zones in de openbare ruimte. Juist met deze combinatie kunnen we echt verdere stappen
maken.
Rekening houden met sociale verschillen en negatieve neveneffecten Stoppen met roken is extra moeilijk voor mensen met een lage opleiding en/of een laag inkomen.
Rokers met een lage sociaaleconomische status (SES) doen even vaak een stoppoging als mensen met
een SES, maar de kans op succes van deze stoppogingen is kleiner. Een aantal factoren maakt dat hun
stoppogingen minder vaak succesvol zijn:
� Rokers met een lage SES ervaren minder sociale steun bij het stoppen met roken. In de directe
sociale omgeving heerst daarnaast vaker een pro-roken norm.
� Rokers met een lage SES hebben vaak een sterkere verslaving en zijn vroeger gestart met roken.
Dit maakt het stoppen moeilijker.
� Rokers met een lage SES ervaren meer stress en minder ervaren eigen-effectiviteit.
� Daarnaast is de kans groter op terugval wanneer problemen en zorgen spelen, zoals
werkloosheid, geldzorgen of problemen in de woonsituatie. Dergelijke problemen komen vaker
voor bij lage SES groepen dan bij hoge SES groepen.
Om roken terug te dringen en een rookvrij Amsterdam te realiseren, is het belangrijk om rekening te
houden met deze sociale verschillen. Dit betekent dat we extra inzetten op de doelgroepen waar het
meest wordt gerookt.
Verder is het hierbij heel belangrijk om oog te hebben voor en rekening te houden met eventuele
negatieve neveneffecten van dit beleid. Denk bijvoorbeeld aan overlast van rokers aan de grens van een
rookvrije zone. Ook jongeren die het niet lukt om te stoppen met roken en hierdoor eventueel worden
buitengesloten op school, is een negatief en zeer ongewenst neveneffect. We zullen bedacht moeten
zijn op deze negatieve neveneffecten bij alle maatregelen die we in ons plan voorstellen en uitvoeren.
Ook volgen we onderzoeken naar deze negatieve neveneffecten op de voet.
Amsterdam in 2030 Een fantastisch vooruitzicht: in 2030 begint geen enkel kind meer met roken. En zijn er ook veel minder
volwassenen die roken. Bijna nergens komen we dan nog rokers tegen: niet op het werk, niet op de
sportvereniging, niet in de straat waarin we leven en niet op de schoolpleinen waar we onze kinderen
ophalen. In 2030 zullen kinderen de geur van tabaksrook niet meer kennen. Zij zijn de kinderen van de
rookvrije generatie.
5
1. Ambities rookvrij Amsterdam
In 2030 rookt 0% van de jongeren en zwangere vrouwen en in 2040 rookt
minder dan 5% van de inwoners van Amsterdam van 18 jaar en ouder
Amsterdam sluit zich hiermee deels aan bij de doelstellingen zoals geformuleerd in het landelijke
Nationaal Preventieakkoord. Voor jongeren en zwangere vrouwen zijn we wat ambitieuzer en stellen de
deadline op uiterlijk 2030.
Huidige situatie in Amsterdam
Volwassenen
In Nederland heeft 23% van de volwassenen wel eens gerookt. In Amsterdam is dit 27%, dat zijn circa
220.000 inwoners. Dit cijfer is sinds 2008 gelijk gebleven. Dit is meer dan gemiddeld genomen in de rest
van Nederland wordt gerookt, inclusief de andere grote steden.
Tabel 1. Percentage rokende volwassenen in 2018, vergelijking Amsterdam en landelijke cijfers
% rokende volwassenen in
2018
Amsterdam landelijk
Totaal 27% 22,4%
Mannen 31% 25,7%
Vrouwen 23% 19%
Er zijn duidelijke verschillen naar opleidingsniveau. Opvallend is dat in Amsterdam vooral de
hoogopgeleiden meer roken dan deze groep gemiddeld in Nederland.
Tabel 2: percentage rokers per opleidingsniveau, vergelijking Amsterdam en landelijke cijfers
% rokende volwassenen per
opleidingsniveau
Amsterdam landelijk
Laag opgeleid (tot en met vmbo)
28% 26%
Middelbaar opgeleid (mbo, havo, vwo)
32% 27%
Hoog opgeleid (hbo, wo)
24% 17%
Ook tussen stadsdelen zien we verschillen, zo varieert het percentage rokers van 23% in Zuidoost en
Nieuw-West tot 33% in West, zie tabel hieronder.
6
Tabel 3: Percentage volwassen rokers per stadsdeel
Er is ook goed nieuws: het aandeel zware rokers, dat 20 of meer sigaretten per dag rookt, is gedaald van
7% naar 3%. Het aandeel zware rokers is relatief hoog onder mannen van middelbare leeftijd, Turkse
Amsterdammers, laagopgeleide en gescheiden inwoners.
Tenslotte geven vier van elke tien rokers aan dat zij van plan zijn om binnenkort te stoppen met roken en
één op de tien rokers heeft hierbij behoefte aan ondersteuning.
Zwangere vrouwen
In Nederland heeft 7,4% van de vrouwen op enig moment tijdens de zwangerschap gerookt.
3,5% van de vrouwen heeft gedurende de hele zwangerschap gerookt.
In Amsterdam heeft 3,5% van de vrouwen tijdens de zwangerschap gerookt. Dat komt neer
op zo’n 300 vrouwen per jaar.
Uit de Monitor Zwangerschap en Middelengebruik van het Trimbos-instituut blijkt dat
moeders die tijdens de zwangerschap door blijven roken vaker jong (18-24 jaar) zijn, en/0f
een lage of middelbare opleiding hebben en moeders te zijn die zonder partner wonen.
43% van de moeders die tijdens de zwangerschap succesvol zijn gestopt met roken, blijkt
zes tot twaalf maanden na de bevalling weer te zijn begonnen.
Jongeren
In Nederland heeft 17% van de jongeren van 12 tot 16 jaar ooit gerookt. In Amsterdam heeft 13% van de
1e tot en met 4e klassers ooit gerookt. Hiermee zit Amsterdam lager onder het landelijk gemiddelde.
Bovendien zien we een dalende trend in Amsterdam.
Het aantal 13-14 jarigen dat wekelijks rookt is 0,7%, het aantal 15-16 jarigen dat wekelijks rookt is net
geen 5%. Dat is een flinke daling ten opzichte van 2016 toen nog 6,8% van de 15-16 jarigen wekelijks
rookte. Het aantal jongeren dat ooit, wekelijks of maandelijks rookt is zowel onder 13-14 jarigen als
onder 15-16 jarigen flink gedaald sinds 2016.
7
Tabel 4: aantal jongeren dat ooit, maandelijks of wekelijks rookt, tijdvak 2016-2018
Jaar 2016-2017 2017-2018
13-14-jarigen
Ooit gerookt 8,3% 7,3%
Rookt maandelijks 1,6% 1,1%
Rookt wekelijks 0,8% 0,7%
15-16 jarigen
Ooit gerookt 24,1% 20,2%
Rookt maandelijks 9,2% 7,3%
Rookt wekelijks 6,8% 4,9%
Tabel 5: Percentage 4de klassers dat minstens 1 keer per week rookt, 2017-2018
Stadsdeel VMBO HAVO/VWO
Centrum - 7,3%
West 4,1% 7,8%
Nieuw-West 3,2% 3,2%
Zuid 9,0% 9,5%
Oost 3,6% 6,3%
Noord 3,7% 3,6%
Zuidoost - -
Totaal
Totaal 4,0% 5,5%
- = geen resultaten beschikbaar.
Als we kijken naar onderwijstype zien we dat het percentage 4e klassers dat minimaal 1x per week rookt
voor HAVO/VWO leerlingen hoger ligt (5,5%) dan voor VMBO leerlingen (4%). Ook zien we grote
verschillen per stadsdeel, waarbij Zuid er bovenuit steekt, maar dat ligt deels ook aan de geografische
spreiding van de middelbare scholen.
8
2. Speerpunten Amsterdams beleid
Roken is al jaren een van de prioriteiten van het Amsterdamse volksgezondheidbeleid. Zo heeft
Amsterdam als eerste gemeente tabaksontmoediging in 2016 in een aparte beleidsnotitie opgenomen.
In 2018 heeft de gemeenteraad de notitie op weg naar een rookvrij Amsterdam vastgesteld waarin
aanvullende maatregelen zijn voorgesteld om een extra slag te slaan op weg naar een rookvrij
Amsterdam. Met het Nationaal Preventieakkoord als extra steun in de rug is het nu tijd om een volgende
stap te zetten richting een rookvrij Amsterdam.
Amsterdam heeft zich vanaf het begin ingezet voor de volgende twee speerpunten:
1. Voorkomen dat jongeren beginnen met roken
2. Stimuleren dat Amsterdammers stoppen met roken
Zien roken, doet roken. Om echt te voorkomen dat jongeren beginnen met roken moeten we realiseren
dat jongeren opgroeien in een rook- en tabakvrije omgeving. Daarmee beschermen we ze tegen
tabaksrook en ook tegen de verleiding om zelf te gaan roken. Een rook- en tabakvrije omgeving maakt
het ook voor rokers makkelijker om te stoppen. Bovendien versterkt dit de norm dat roken niet normaal
is en dat tabaksproducten geen normale producten zijn. We voegen daarom een derde speerpunt toe:
3. Realiseren van een rook- en tabakvrije omgeving
9
3. Voorkomen dat jongeren beginnen met roken
Jongeren groeien op in een gezin, gaan naar school, nemen deel aan allerlei sociale activiteiten waarin
roken al dan niet de norm is. Kortom, het terugdringen van roken onder jongeren vraagt om een brede
inzet gericht op de directe leefomgeving van de jongeren. De aanpak is gericht op voorlichting en
educatie, preventieprogramma’s op scholen in het voortgezet onderwijs, het rookvrij maken van alle
schoolterreinen, het realiseren van rookvrije kinderspeelplaatsen- en sportvelden en handhaving
verkoop tabaksproducten aan minderjarigen.
3.1. Rookvrije Start
Een rookvrije generatie begint al met een rookvrije zwangerschap. Roken tijdens de zwangerschap
vergroot het risico op een scala aan ernstige gezondheidsproblemen waar kinderen de rest van hun
leven last van blijven houden. Ook meeroken door de moeder tijdens de zwangerschap verhoogt het
risico op allerlei gezondheidsproblemen zoals wiegendood, een verhoogde kans op vroeggeboorte en
kanker bij het kind op latere leeftijd.
Doelstellingen
� In 2030 rookt 0% van de zwangere vrouwen en 0% van de jongeren
� In 2020 zijn alle kinderopvanglocaties rookvrij. Rookvrije kinderopvang betekent dat er
niet wordt gerookt op het terrein en dat er geen overdracht van derdehandsrook
plaatsvindt. Derdehandsrook zijn de stoffen uit de rook die neerdalen als er gerookt
wordt, deze rookrestanten blijven achter op kleding, gordijnen, muren en meubels.
Hoe gaan we dat bereiken?
Jeugdgezondheidzorg/Ouder- en Kind Teams (OKT): � Alle zwangere vrouwen en ouders die roken krijgen een stopadvies van de verloskundig
zorgverlener op basis van motiverende gespreksvoering.
Hierin worden ze toegeleid naar passende stoppen met roken
ondersteuning.
� Deelname aan het project Rookvrije Ouders (Trimbos). Dit project
is gericht op de toeleiding van rokende ouders naar telefonische
stoppen-met-roken coaching door zorgprofessionals. Deze
interventie is bijzonder geschikt voor drukbezette ouders, omdat
er proactief wordt gehandeld. De zorgprofessional vraagt of de
ouder gebeld wil worden door een stoppen-met-roken
medewerker, zodat de ouder niet zelf op zoek hoeft naar hulp.
De zorgprofessional signaleert, geeft het telefoonnummer van de ouder door en geeft
informatie mee aan de ouder. In het tweede huisbezoek wordt het rookvrij opgroeien met
ouders besproken. Deze coaching wordt uitgerold naar het gehele OKT en Kraamzorg.
10
� De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) is gestart met het uitvoeren van prenatale huisbezoeken. Er zal
dan ook tijdens de prenatale periode in afstemming met de verloskundige aandacht worden
besteed aan het rookvrij zwanger zijn.
� In de huisbezoeken borduren de VoorZorgverpleegkundigen voort op de interventie strategie
die de verloskundigen gebruiken. Binnen het VoorZorg programma is specifiek aandacht voor
de schadelijke gevolgen van roken tijdens de zwangerschap en voor roken in het bijzijn van het
kind. Het programma richt zich vooral op jonge moeders en hun omgeving die (ook) op dit punt
een risicogroep vormen.
� In de wachtkamer bij de OKT’s worden filmpjes getoond over rookvrij opgroeien.
� Rookvrij OKT: Bij alle OKT locaties in Amsterdam worden, waar dat nog niet het geval is, de
asbakken verwijderd en bordjes van de Rookvrije Generatie aan de muur gehangen. Rokende
professionals van het OKT worden gemotiveerd om te stoppen met roken.
� Jij en Jouw Gezondheid risicosignalering wordt gebruikt bij basisonderwijs en voorgezet
onderwijs. Hierin komt het onderwerp roken ook aan bod, waardoor de jeugdarts- of
verpleegkundige met de jongere of ouder hierover in gesprek kan gaan.
� In het stedelijk kraamzorg overleg (kraamzorg, verloskundige, JGZ) is rookvrij opgroeien een
aantal keer besproken waarbij bekeken werd wie wat doet, het belang ervan, en hoe we elkaar
hierin kunnen versterken. Het onderwerp rookvrij opgroeien, komt geregeld terug op de
agenda.
Gezonde en kansrijke start Amsterdam heeft als ambitie dat elk Amsterdams kind de best mogelijke start verdient in het leven en
een optimale kans op een gezonde, kansrijke en veilige toekomst. Een goede ontwikkeling van de
lichamelijke, emotionele en psychische gezondheid in de eerste jaren is belangrijk. Dat is de basis voor
de gelijke kansen de jaren erna, én voor de volgende generaties. Amsterdam is samen met allerlei
partners een coalitie Gezonde en Kansrijke Start gestart. De activiteiten voor een rookvrije start zullen
hierin meegenomen worden.
Rookvrije kinderopvang Sinds 2005 is kinderopvang geregeld in de Wet Kinderopvang. De GGD is verantwoordelijk voor de
inspectie Kinderopvang en toetst jaarlijks of aan de voorwaarden in de wet wordt voldaan.
De rookvrije kinderopvang is (nog) niet opgenomen in de Wet Kinderopvang waardoor dit (nog) geen
onderdeel van de jaarlijkse inspectie is.
De Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (Boink) maakt al jaren afspraken met de
werkgevers in de kinderopvang over kwaliteit en veiligheid. Boink wil op dezelfde wijze afspraken gaan
maken over de rookvrije omgeving. We gaan met Boink bekijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat alle
kinderopvangoplocaties in Amsterdam uiterlijk eind 2020 rookvrij zijn en wat daarvoor eventueel nog
nodig is.
11
3.2. Rookvrij spelen
Op het gebied van rookvrij spelen, zijn de afgelopen periode verschillende stappen gezet. Zo zijn
verschillende speeltuinen en kinderboerderijen in beheer van de gemeente rookvrij geworden.
In het najaar van 2018 zijn een groot aantal attracties, speeltuinen en kinderboerderijen middels een
brief gestimuleerd om zelf ook rookvrij te worden. Verschillende partijen hebben op deze oproep
gereageerd. Inmiddels is een twintigtal kinderboerderijen en speeltuinen rookvrij geworden.
Vooral bij de kinderboerderijen lijkt er veel draagvlak voor een rookvrije omgeving. Zo is ondertussen
meer dan de helft van de Amsterdamse kinderboerderijen rookvrij of heeft stappen gezet richting een
rookvrij terrein. Ook Artis en de Hortus zijn in 2019 rookvrij geworden.
Doelstellingen
� In 2020 zijn alle kinderboerderijen rookvrij.
� In 2020 is 75% van de speeltuinen rookvrij of zijn er afspraken gemaakt om rookvrij te
worden. In 2025 zijn alle beheerde en onbeheerde speeltuinen geheel rookvrij
Hoe gaan we dat bereiken?
We gaan de speeltuinen en kinderboerderijen die nog niet rookvrij zijn gericht benaderen. Hierbij zullen
we waar mogelijk gebruik maken van de ondersteuning door KinderboerderijenActief en NUSO, de
landelijke organisaties die zich aan het Nationale Preventieakkoord hebben verbonden.
Naast de speeltuinen en kinderboerderijen willen we ons ook richten op de bezienswaardigheden en
attracties in de stad waar veel kinderen komen. Hierbij valt te denken aan bioscopen,
buitenspeelplaatsen, indoor speeltuinen, musea etc. We willen deze organisaties oproepen om ook
rookvrij te worden. Bij indoor activiteiten gaat het dan ook vooral om rookvrije ingangen/rookvrije zone
rondom de ingang.
12
3.3. Rookvrije sport
Om de sport in Amsterdam rookvrij te maken, had Amsterdam voor 2018 de volgende opgave
geformuleerd: ”Tijdens het sporten moet de norm zijn dat roken niet normaal is. Hierbij dragen we in
Amsterdam een goed voorbeeld uit naar de jeugd, professionals, bestuurders, trainers, vrijwilligers, ouders
en toeschouwers. Want zien roken, doet later zelf roken. Daarom is het belangrijk dat ook sportend
Amsterdam mee op weg gaat naar een rookvrije generatie”.
Deze opgave richtte zich op vijf domeinen: zwembaden, buitensportaccommodaties en sporthallen,
sportstimuleringsactiviteiten, sportverenigingen en (top)sportevenementen. Voor deze opgave werden
15 maatregelen opgesteld; het merendeel daarvan is gerealiseerd:
Zwembaden
•••• Het roken op de ligweides van de gemeentelijke buitenzwembaden is verboden. Het gaat hier
om De Mirandabad, Flevoparkbad, Noorderparkbad en Brediusbad.
•••• In deze gemeentelijke buitenzwembaden, buiten het zicht van kinderen en jongeren, is een plek
gecreëerd waar gerookt kan worden. Alle bezoekers van de zwembaden zijn in de gelegenheid
gesteld rekening te kunnen houden met de nieuwe regels.
•••• Er zijn gedragsregels opgesteld met betrekking tot roken voor zwembadmedewerkers (inclusief
zwemonderwijzers). Zodat we het zichtbaar roken door medewerkers voorkomen.
•••• De exploitanten van de niet-gemeentelijke buitenzwembaden (Sloterparkbad en Sportplaza
Mercator) is gevraagd hun ligweides ook rookvrij te maken en het zichtbaar roken door
zwembadmedewerkers te beperken.
Buitensportaccommodaties en sporthallen
•••• Op alle gemeentelijke sportparken zijn borden met gedragsregels opgehangen. Hiermee vragen
we gebruikers en bezoekers niet te roken in het bijzijn van kinderen en jongeren.
•••• Er zijn gedragsregels opgesteld met betrekking tot roken voor sportpark- en
sporthalmedewerkers. Zodat we het zichtbaar roken door medewerkers voorkomen.
Sportstimulering
•••• We maken onze eigen sportactiviteiten en -evenementen (in stad en stadsdelen) rookvrij.
Coördinatoren, trainers, begeleiders, vrijwilligers, etc. roken niet in het zicht van deelnemers en
bezoekers tijdens de duur van de activiteiten of evenementen (inclusief voorbereidings- en
afrondingstijd).
Een aantal evenementen is al rookvrij geworden. Het gesprek over de rest moet nog
plaatsvinden.
•••• We nemen adviesregels op in alle subsidiebeschikkingen (door stad en stadsdelen) en
inkoopopdrachten voor sportactiviteiten en sportevenementen. Daarin vragen we organisaties
hun activiteiten of evenementen voor jeugd zo veel mogelijk rookvrij te organiseren.
De afspraken zijn inmiddels gemaakt.
Sportverenigingen
•••• We ondersteunen Amsterdamse buitensportverenigingen bij het rookvrij maken van hun
activiteiten en evenementen vóór en mét jeugd. Daarin werken we samen met de Hartstichting.
Het gaat in eerste instantie om de sportverenigingen die gebruik maken van de gemeentelijke
sportparken. Het gaat vooral om het verbieden van roken rondom het clubgebouw, op het
terras en langs de velden (de meeste sportkantines zijn al rookvrij).
13
Alle verenigingen op de sportparken hebben eind september 2018 een brief ontvangen met een
oproep om rookvrij te worden. Voor advies kunnen ze bij Sport terecht
Topsport
•••• Bij alle door de gemeente gesubsidieerde of gefaciliteerde topsportevenementen in Amsterdam
wordt uitgedragen dat rookvrij de norm is. We beginnen met een pilot tijdens de Coolste Baan
en het WK Allround schaatsen in het Olympisch Stadion. Daarna bekijken we of we het beleid
uitbreiden naar meer evenementen. Zo waren de Coolste Baan in Olympisch Stadion en het WK
Allround rookvrij.
Communicatie
•••• Er is een kernboodschap geformuleerd voor de rookvrije ligweides van de zwembaden (in
afstemming met de Rookvrije Generatie). Deze boodschap is op verschillende manieren naar de
bezoeker gecommuniceerd (folders, huisregelbord, T-shirts). Verder zijn er diverse
communicatiemiddelen zoals bordjes, beachflags en spandoeken van de Rookvrije Generatie,
die ingezet kunnen worden bij diverse evenementen en activiteiten.
Doelstelling
In 2020 is een derde van de buitensportverenigingen in Amsterdam rookvrij (60 verenigingen). Dit
betekent dat de sportterreinen rookvrij zijn of dat er rookvrije afspraken zijn gemaakt, waarmee
wordt geregeld dat kinderen niet meer in aanraking komen met roken. In 2025 zijn alle
sportverenigingen in Amsterdam rookvrij.
Hoe gaan we dat bereiken?
De maatregelen die in 2018 niet of nog niet helemaal gerealiseerd zijn, staan op de planning voor 2019:
Zwembaden
•••• We dringen de verkoop van sigaretten terug uit de horecagelegenheden van alle Amsterdamse
binnen- en buitenzwembaden (waar van toepassing).
Buitensportaccommodaties en sporthallen
•••• We heffen alle rookruimtes in de eigen sportgebouwen op. Er wordt in de kantoren, werven en
dienstverblijven van de gemeente Amsterdam niet meer gerookt.
•••• We dringen de verkoop van sigaretten terug uit de horecagelegenheden van alle gemeentelijke
sporthallen (waar van toepassing).
Sportverenigingen
• We onderzoeken of we Amsterdamse binnensportverenigingen, maar ook tennisclubs,
roeiverenigingen, watersportaanbieders, etc. en andere (commerciële) sportaanbieders kunnen
ondersteunen bij het rookvrij maken van hun activiteiten en evenementen vóór en mét jeugd.
Topsport
• Uitbreiden van het aantal rookvrije topsportevenementen, zie ook hierboven.
14
Evaluatie rookvrije sport
Het Amsterdam UMC voert een onderzoek uit naar roken op sportverenigingen. Steeds meer
sportverenigingen in Nederland worden rookvrij. Hierbij maken ze vaak gebruik van de materialen van
de Rookvrije Generatie. Het AMC onderzoekt hoe het invoeren van een
rookvrij beleid op verenigingen verloopt. Hiervoor wordt onderzoek gedaan
bij verschillende buitensporten verspreid over Nederland. Het onderzoek
wordt gedaan onder sportverenigingen die al rookvrij zijn, maar ook onder
sportverenigingen waar dat nog niet het geval is.
Daarnaast wordt in drie regio’s de invoering van rookvrij beleid door
verenigingen gevolgd. Per regio doen vijf sportverenigingen mee aan dit
onderzoek. Amsterdam is één van die regio’s. In Amsterdam worden de
verenigingen begeleid door de afdeling Sport. Een onderzoeker van het AMC
zal deze verenigingen volgen bij het invoeren van een rookvrij beleid.
Bestuursleden en vrijwilligers worden geïnterviewd. Met jeugdspelers
worden groepsgesprekken gevolgd. Op deze manier wordt in beeld gebracht
wat de ervaringen zijn. De uitkomsten van dit vierjarige onderzoek worden
gebruikt om de materialen van de Rookvrije Generatie verder te ontwikkelen
om zo sportverenigingen te helpen om rookvrij te worden.
15
3.4. Rookvrije scholen en onderwijsinstellingen
Het schoolterrein is een plek waar veel jongeren experimenteren met roken. Met een rookvrij
schoolterrein wordt een norm neergezet dat roken niet normaal is. Als jongeren op het schoolplein geen
rokende jongeren (en docenten) zien, wordt roken voor hen minder normaal en aantrekkelijk.
Steeds meer Amsterdamse scholen implementeren een rookvrij schoolterrein. De GGD heeft waar nodig
scholen hierin ondersteund.
Van de 81 scholen voor het Voortgezet Onderwijs (VO) hebben er 58 officieel een
rookvrij schoolterrein. Er zijn negen VO scholen die geen schoolterrein hebben. Doel
is daarbij wel een rookvrije ingang te creëren.
Het realiseren van een rookvrij schoolterrein was niet in alle gevallen even makkelijk.
Zo kon een rookvrij schoolterrein er in de praktijk bijvoorbeeld toe leiden dat
scholieren in de buurt gingen rondhangen om te roken, wat weer voor overlast in de
buurt zorgde.
Een andere interessante maatregel die enkele scholen hebben ingevoerd is een rookvrije schooltijd. Dit
betekent dat de leerlingen gedurende schooltijd niet mogen roken, ongeacht waar zij zich bevinden.
Doelstelling
� In 2030 rookt 0% van de jongeren
� Voor 1 augustus 2020 zijn alle schoolterreinen rookvrij
� In 2030 is het gehele onderwijs rookvrij
Hoe gaan we dat bereiken?
Vanaf 1 augustus 2020 mag in en rondom alle onderwijsinstellingen in Nederland niet meer worden
gerookt. Het verbod gaat gelden voor alle instellingen voor onderwijs: van schoolpleinen van
basisscholen tot en met terreinen van universiteiten. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit gaat
toezicht houden op de handhaving van het rookverbod.
Geen verslaving is zo dodelijk als roken. Onderwijs en roken gaan dan ook niet samen. Leraren en
medewerkers in het onderwijs zijn een rolmodel voor leerlingen. Naast rookvrij schoolpleinen willen we
dat alle onderwijsinstellingen uiterlijk in 2030 geheel rookvrij worden.
We gaan scholen en andere onderwijsinstellingen die nog niet rookvrij zijn actief benaderen en waar
nodig ondersteunen, bijvoorbeeld door middel van het instellen van een werkgroep waarin ook de best
practices van andere scholen meegenomen kunnen worden.
Gezonde school methode Binnen het Amsterdamse onderwijs wordt daarnaast op velerlei wijze aandacht besteed aan het
terugdringen van middelengebruik onder jongeren, waaronder roken. Doordat de GGD en de school
actuele cijfers over het gebruik van de eigen leerlingen hebben, kan maatwerk voor de school geleverd
worden. De school kan dat in overleg met de GGD zelf bepalen: de Gezonde School methode.
Voor tabakspreventie betekent dit dat er extra ondersteuning beschikbaar is voor scholen waar relatief
meer en op jongere leeftijd wordt gerookt.
16
In de praktijk is het zo dat scholen waar relatief veel rokende leerlingen op zitten, ook de scholen zijn die
aan de slag gaan met het thema stoppen met roken. Dit beleid blijven we natuurlijk voortzetten en we
blijven scholen hierin ondersteunen.
Ouderbetrokkenheid Het betrekken en positioneren van ouders is een belangrijke pijler in voorkomen dat jongeren gaan
roken en het ondersteunen van jongeren in het stoppen met roken.
Er worden ouderavonden georganiseerd waarbij er wordt ingegaan op de pedagogiek rondom jongeren
en middelengebruik. Hoe ga je het gesprek aan met je kind waarvan je vermoedt dat het experimenteert
met roken, of juist nog helemaal niet? De ouderavonden worden op een interactieve wijze vormgegeven
door een toneelgroep die herkenbare thuissituaties naspeelt. Meestal ligt het accent op alcohol en
cannabis, op enkele ouderavonden per jaar gaat het expliciet over roken.
In het schooljaar 2017/2018 werden meer dan 1100 ouders van 18 scholen bereikt met ouderavonden,
vaak met theater. Zestien, deels andere, scholen maakten gebruik van hun nieuwsbrief of website om de
ouders informatie te geven over opvoeding en genotmiddelen.
In de klas werden met Frisse Start, InCharge, lesboekjes of computer programma’s de leerlingen bereikt.
Uitgaande van een gemiddelde klassengrootte van 20 leerlingen, kregen in het afgelopen schooljaar
1180 leerlingen preventielessen over tabak.
Vanaf schooljaar 2019/2020 wordt een nieuwe interventie voor het tweede en derde leerjaar op de
Amsterdamse scholen geïmplementeerd. Dit nieuwe lesprogramma, ontwikkeld door het Trimbos-
instituut, betrekt ouders expliciet bij het leerproces en bij het maken van afspraken over tabak, alcohol
en drugs, zodat school en ouders hier samen in optrekken.
Smokefree Challenge en Smoke Alert We organiseren al een aantal jaar de Smokefree Challenge in Amsterdam.
Jaarlijks doen 15 Amsterdamse scholen voor voortgezet onderwijs mee met
hun 2e klassen aan een niet-roken wedstrijd. De Smokefree Challenge duurt
van 1 november tot 1 mei. In die periode wordt iedereen uitgedaagd om niet
te roken. Bovendien is het de bedoeling dat het aantal rokers in de klas daalt
of gelijk blijft. In november, januari en april krijgen de leerlingen een les over
de gevolgen van roken en voeren de leerlingen een creatieve opdracht uit.
We zien dat het aantal deelnemers de laatste jaren geleidelijk aan afneemt
en het aantal klassen dat ‘vol houdt’ sterk daalt. De interventie is ook wat
verouderd.
We gaan op zoek naar nieuwere, effectieve interventies die we vanaf schooljaar 2019/2020 kunnen
inzetten. In schooljaar 2019/2020 worden de mogelijkheden samen met de scholen onderzocht en
uitgetest.
Scholen kunnen verder de korte interventie Smoke Alert inzetten. Dit is een vragenlijst die gelijk
persoonlijk advies geeft over hoe te stoppen met roken.
17
4. Stimuleren dat Amsterdammers stoppen met roken
Roken is een ernstige verslaving waarbij rokers gemiddeld meerdere pogingen nodig hebben om te
stoppen. Een belangrijk onderdeel in het realiseren van een rookvrije generatie en een rookvrij
Amsterdam is het stimuleren van rokers om te stoppen met roken en hen daarbij ondersteunen. Een
rookvrij Amsterdam betekent ook als gemeente het goede voorbeeld geven door te zorgen dat alle
gemeentegebouwen rookvrij zijn en dat medewerker stoppen met roken ondersteuning krijgen.
Doelstellingen
� Het aantal volwassen rokers (>18 jaar) is in 2040 minder dan 5%
� In 2030 is de gehele zorg rookvrij
� In 2022 zijn ten minste 10 van de top 100 grootste bedrijven in Amsterdam op weg naar een
rookvrije generatie: zij hebben een rookvrij beleid voor de eigen werknemers, gebouwen en
terreinen, inclusief stoppen met rokenondersteuning en/of zij zijn gestopt met de verkoop
van tabaksproducten en/of zij zijn gestopt met investeringen in de tabaksindustrie
� Per 2021 is minimaal de helft van de afdelingen binnen de gemeente Amsterdam geheel
rookvrij, in navolging van de pilot bij de GGD
Hoe gaan we dat bereiken?
Pilot minima Stoppen met roken is extra moeilijk voor mensen met een lage opleiding en/of een laag inkomen.
Het AMC heeft in 2017, in opdracht van de gemeente, een onderzoek uitgevoerd naar Stoppen met
roken ondersteuning voor minima. Minima maken minder gebruik van stoppen met roken
ondersteuning en ook hebben zij minder kans op succesvol stoppen in de reguliere ondersteuning. Uit
het onderzoek bleek dat de bestaande stoppen-met-roken ondersteuning niet goed toegankelijk is voor
deze doelgroep. Bovendien duurt die steun vaak te kort en is die steun veelal niet intensief genoeg.
Stoppen met roken wordt verder bemoeilijkt door de sterke verslaving en door de lage welstandspositie,
en door de stress, eenzaamheid en verveling die daaruit voortvloeien. Rokers uit deze doelgroep hebben
vaak ook weinig zelfvertrouwen en krijgen weinig sociale steun. Roken neemt als automatische coping
strategie vaak een belangrijke plaats in hun leven.
Eén van de conclusies uit het onderzoek was dat het voor rokers met een lage sociaaleconomische status
belangrijk is dat zij laagdrempelige, flexibele, intensieve en langdurige ondersteuning in de buurt kunnen
vinden. Bovendien is er bij deze doelgroep vaak sprake van een stapeling van problematiek, vaak
gecombineerd met problemen zoals armoede of een slechte leefbaarheid. Deze problemen vragen veel
aandacht, waardoor het voor deze mensen lastig is om aandacht te hebben voor gezond gedrag.
Belangrijk is dan ook dat er bij die ondersteuning eveneens aandacht is voor achterliggende
problematiek op andere domeinen zoals armoede, schulden, werkloosheid, wonen, eenzaamheid etc.
Het voorstel is om met één groep in één gebied de doorlopende Stoppen-met-roken groepstraining
interventie te starten. Ter uitvoering van de pilot wordt een kwartiermaker aangesteld die de
verantwoordelijkheid krijgt om de pilot uit te voeren. Tevens wordt een (junior) onderzoeker aangesteld
om gedurende de pilot de uitkomsten te monitoren en te evalueren. Na deze pilot willen we de
interventie verder ontwikkelen en verbeteren en uitrollen naar de andere stadsdelen met als doel om de
interventie in bestaande structuren op te nemen.
18
Rookvrije Zorg Geen verslaving is zo dodelijk als roken. Zorg en roken gaan dan ook niet samen. Zorgorganisaties en
hun medewerkers spelen een belangrijke rol in het stimuleren van een rookvrije omgeving.
Zorgprofessionals zijn een rolmodel voor hun patiënten/cliënten en een belangrijke bron van informatie
over de schadelijke effecten van roken.
Verschillende Amsterdamse zorgverleners en zorgorganisaties hebben zich verenigd in een netwerk; het
Amsterdams Rookalarm. Een van de doelen van het Amsterdams Rookalarm is dat Amsterdamse
zorginstellingen rookvrij worden. Dit doen zij onder meer door alle zorginstellingen in Amsterdam die
nog niet rookvrij zijn, actief te benaderen.
Esther Damen, projectleider rookvrij OLVG, overhandigt een brief aan wethouder Kukenheim met
daarin een oproep voor het instellen van rookvrije zones rondom zorginstellingen
Acht grote Amsterdamse zorginstellingen die rookvrij zijn geworden, hebben gepleit voor het instellen
van rookvrije zones rondom hun instellingen. Het initiatief komt van de ziekenhuizen OLVG, Amsterdam
UMC, Boven IJ ziekenhuis, Antoni van Leeuwenhoek en zorginstellingen Amsta, ACTA, Cordaan en
Jellinek. Zij deden deze gezamenlijke oproep omdat ze hun patiënten, cliënten, bezoekers en
medewerkers naar eigen zeggen willen beschermen tegen de schadelijke gevolgen van sigarettenrook.
Niet alleen binnen de zorginstellingen, maar ook op de terreinen daar direct omheen.
Het OLVG en het Amsterdam UMC zijn inmiddels geheel rookvrij geworden waarbij het UMC ook een
rookvrije zone rondom haar het ziekenhuis rookvrij heeft verklaard.
We ondersteunen en adviseren het Amsterdams Rookalarm bij het benaderen van de andere
zorginstellingen die nog niet rookvrij zijn. Daarnaast zijn we druk bezig met de manier waarop rookvrije
zones ingevoerd kunnen worden, zie hiervoor verder onder hoofdstuk 5.
Rookvrije GGD Sinds 31 mei 2019, Wereld Niet Roken Dag, is de GGD
Amsterdam een rookvrije organisatie. Een rookvrije
omgeving past bij een plek waar mensen komen om hun gezondheid te verbeteren. Daarom wordt van
GGD’ers verwacht dat ze niet meer roken onder werktijd (inclusief de pauzes). Dit geldt zowel voor de
binnendienst als voor de buitendienst. GGD’ers die willen stoppen met roken krijgen hierin
ondersteuning, waar nodig ook voor rokende huisgenoten.
Verder zijn alle terreinen helemaal rookvrij: alle binnenruimten, de entree(s), de parkeerplaats en
fietsenstalling. Vanzelfsprekend roken we ook niet in de GGD auto’s. Deze regels gelden voor iedereen
op het terrein en in de gebouwen van de GGD: werkgever, werknemers, vrijwilligers, klanten, bezoekers
en leveranciers. Dit geldt ook voor het gebruik van de e-sigaret en varianten hiervan. GGD’ers zijn
gezamenlijk verantwoordelijk voor het naleven van het rookvrije beleid.
19
Gemeente Amsterdam rookvrij Als gemeente is het belangrijk om het goede voorbeeld te geven. Zo zijn er inmiddels geen inpandige
rookruimtes meer in de gemeentegebouwen aanwezig en is er in de gemeentelijke huisregels
opgenomen dat roken in de panden van de gemeente niet is toegestaan. Dit geldt ook voor het roken
van e-sigaretten.
Rokers kunnen buiten roken, maar worden gevraagd hierin het goede voorbeeld te geven en het op zo
een manier te doen dat niemand er last van heeft. Dit betekent niet roken bij in- en uitgangen waar
collega’s of bezoekers langslopen. Het uitdragen van de rookvrije boodschap is belangrijk om een
bijdrage te leveren aan het normaliseren van niet roken. Daarom wordt in 2020 ingezet op het
communiceren van het rookvrije beleid dat in en rondom de gemeentegebouwen geldt. Hierbij gaat het
om het plaatsen van ‘rookvrij terrein bordjes’ bij de ingangen van de gemeentegebouwen. Daarnaast
blijft de online stoppen met roken cursus beschikbaar voor alle medewerkers.
De ervaringen en resultaten van de rookvrije GGD worden gebruikt om het rookvrije beleid van de
gehele gemeente Amsterdam verder vorm te geven. We streven ernaar dat minimaal de helft van alle
afdelingen binnen de gemeente Amsterdam per 2021 geheel rookvrij is. Dit gaat in eerste instantie op
basis van vrijwilligheid. Daarna gevolgd door de nog resterende afdelingen.
Ook willen we dat bedrijfsartsen binnen de gemeente roken meenemen in elk contact, door roken te
ontmoedigen en tools aan te bieden om te stoppen met roken.
Toonaangevende Amsterdamse organisaties/publiekstrekkers rookvrij Toonaangevende Amsterdamse organisaties/publiekstrekkers die rookvrij worden, kunnen een
belangrijke bijdrage leveren aan het normaliseren van niet roken en daarmee het realiseren van een
rookvrije generatie. Bijvoorbeeld door hun gebouwen en terreinen rookvrij te maken in combinatie met
het bieden van stoppen-met-rokenondersteuning voor werknemers. Ook zijn er economische voordelen
van rookvrij beleid voor organisaties. Het is bekend dat rokers jaarlijks 2,8 dagen meer ziekteverzuim
hebben dan niet-rokers. Door de extra rookpauzes hebben rokers een verminderde arbeidsproductiviteit
ten opzichte van niet-rokers. Ook is er extra verzuim door rookgerelateerde chronische ziekten.
De gemeente zal de top 10 van de toonaangevende bedrijven/publiekstrekkers in Amsterdam
benaderen, stimuleren en waar nodig ondersteunen rookvrij te worden.
Stoptober: Stoppen met roken in oktober Stoptober is een campagne die rokers uitdaagt om gedurende de maand oktober niet te roken. Rokers in
heel Nederland helpen elkaar vanaf 1 oktober om te stoppen met roken en worden daarin gesteund door
niet-rokers. Ieder jaar is een aantal bekende Nederlanders ambassadeur voor Stoptober om deelnemers
via nationale en sociale media een hart onder de riem steken. Stoptober geeft iedereen die wil stoppen
met roken alle steun om 28 dagen niet te roken. En dat is belangrijk, want na een periode van 28 dagen
niet roken, is de kans vijf keer groter dat iemand blijvend stopt met
roken.
De gemeente Amsterdam levert al jaren een bijdrage aan
Stoptober onder meer door actieve en gerichte communicatie. De
ambitie is om Stoptober in Amsterdam nog meer aandacht te
geven door lokale activiteiten te organiseren en Amsterdamse
ambassadeurs te vinden die willen meedoen aan Stoptober.
Verder gaan we de komende jaren n de campagne meer aandacht besteden aan specifieke doelgroepen
en/of gebieden waar het percentage rokers hoger is dan gemiddeld.
20
5. Rook- en tabakvrije omgeving
Aangewezen plekken in de openbare ruimte rookvrij maken heeft grote impact op de zichtbaarheid van
een rookvrij Amsterdam. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan bus- en tramhaltes, parken en pleinen,
speeltuinen en/of straten.
Peuken veroorzaken rommel op straat. Nu steeds meer gebouwen en locaties rookvrij worden,
verplaatsen rokers zich vaak naar de ingang van een gebouw of direct daarom heen. Hierdoor kan het
voorkomen dat rokers in het zicht van kinderen en jongeren gaan staan roken en hinder veroorzaken.
Vanuit bewoners en instellingen bereiken ons steeds vaker verzoeken om een straat of zone rondom hun
gebouw rookvrij te maken.
Vanuit lokaal initiatief is er de laatste jaren ook al veel gebeurd. Zo is in 2018 is de Beverwijkstraat in
Amsterdam-Noord tot eerste rookvrije straat verklaard. Dat idee kwam van de daar gesitueerde
huisartsenpraktijk. Ook het Dora Tamaraplein in Zuid is inmiddels rookvrij.
Café-Restaurant Amsterdam was in 2017 de eerste Amsterdamse horecagelegenheid die een
rookverbod heeft ingesteld op haar terras.
En per 1 januari 2018 is het roken op de pont per 1 januari 2018 ook verboden.
In 2018 heeft de gemeente besloten dat verkoop van tabak en alcohol niet is toegestaan in
verkooppunten in de openbare ruimten (kiosken, foodtrucks).
Ook op het gebied van rookvrije sport en spelen en openbare ruimte is al veel gebeurd de afgelopen
jaren zoals beschreven in de vorige hoofdstukken.
Doelstellingen
� Inrichten van rookvrije zones in de openbare ruimte rondom scholen, zorginstellingen en
sportparken in 2020.
� In 2025 is het aantal verkooppunten van rookwaren in Amsterdam drastisch verminderd.
� Per 2020 worden rookwaren bij supermarkten uit het zicht gehaald en per 2021 bij andere
verkooppunten. Ook is reclame in en aan de voorgevel van verkooppunten vanaf 2021 niet meer
toegestaan.
Ook doelstellingen op het gebied van rookvrij spelen, sport en scholen hebben voor een groot deel
ruimtelijke consequenties maar die worden hier niet meer apart genoemd.
21
Hoe gaan we dat bereiken?
Invoering rookvrije zones in de openbare ruimte Als we alle voorstellen uit deze beleidsnotitie bij elkaar optellen dan worden er al heel veel gebouwen en
terreinen rookvrij, namelijk: scholen, kinderboerderijen, kinderopvanglocaties, speeltuinen,
sportverenigingen, zorginstellingen en overal waar werknemers recht hebben op een rookvrije werkplek.
Om te voorkomen dat ouders, bezoekers en werknemers voor de deur van de instelling of net buiten het
schoolplein gaan roken, willen we rookvrije zones in de openbare ruimte inrichten bij:
� Scholen die geen schoolplein in eigendom hebben, maar gebruik maken van openbare pleinen;
• De in- en uitgangen van gebouwen met een rookverbod, bijvoorbeeld ziekenhuizen of
zorginstellingen (die aan de openbare ruimte grenzen);
• Sportparken, sporthallen en zwembaden;
• Speel- of sportplekken in de openbare ruimte;
• Locaties met meerdere jeugdvoorzieningen.
In de afgelopen periode hebben een aantal instellingen hun terrein volledig rookvrij gemaakt, zoals het
Amsterdam UMC per 1 oktober 2019. Zij informeren hun bezoekers met posters en terreincoaches.
Vanaf 1 augustus 2020 is een rookvrij schoolterrein verplicht. Veel scholen werken daarom nu al toe naar
een rookvrij schoolterrein.
Leerlingen en ouders vragen wethouder Kukenheim de Fred Roeskestraat rookvrij te maken
Geen verbod maar op basis van vrijwilligheid
Hoewel het mogelijk is om een gebied aan te wijzen waar een rookverbod geldt, bijvoorbeeld via de
Algemene Plaatselijke Verordening (APV), kiest Amsterdam er in eerste instantie voor om rookvrije
zones te markeren. We vragen hierbij aan bezoekers van deze zone om mee te werken aan het rookvrij
houden van het gebied. Toezichthouders van de verschillende organisaties kunnen en zullen zelf
bezoekers, leerlingen en patiënten aanspreken. We hopen dat mensen elkaar aanspreken en dat rookvrij
de nieuwe norm wordt. Mocht dit ontmoedigingsbeleid toch niet effectief genoeg zijn dan kiezen we
alsnog voor het aanwijzen van een rookverbod via de APV.
22
Richtlijn inrichten rookvrije zones in de openbare ruimte
Er zijn veel locaties die in aanmerking komen om in te richten als rookvrije zone. We willen het aantal
locaties beperken om de maatregel effectief te laten zijn en om de inrichting van de openbare ruimte
helder en rustig te houden. We gaan op een aantal locaties tegels plaatsen om bezoekers en scholieren
erop te wijzen dat ze zich in een rookvrij gebied bevinden. Onder voorbehoud dat de Algemene
Maatregelen van Bestuur rookvrije schoolpleinen wordt goedgekeurd, willen we in ieder geval zones
inrichten rond de scholen die geen eigen schoolplein hebben.
In de rookvrije zones wordt het roken en verhitten van de volgende tabaksproducten ontmoedigd:
sigaretten, sigaren, shag, pijptabak, waterpijp, gesnoven en gepruimde tabak. Ook aanverwante
producten, zoals de e-sigaret, zowel met als zonder nicotine, de waterpijp met kruidenmengsels zonder
tabak en de shisha-pen zonder nicotine vallen hieronder.
Hoe dit er precies uit komt te zien en welke planning we hierin hanteren zal uiterlijk eind 2019/begin
2020 nader uitgewerkt worden.
Zone op aanvraag
We kunnen ons voorstellen dat er andere locaties, verenigingen of instellingen zijn die ook behoefte
hebben aan een rookvrije zone rond hun gebouw of terrein. Deze initiatiefnemers kunnen een aanvraag
doen bij de gemeente. Bij de afweging of een locatie in aanmerking komt voor een rookvrije zone,
worden de volgende criteria gehanteerd:
� De aanvrager heeft een integraal rookvrij-beleid, met stopondersteuning voor medewerkers en
cliënten;
� De aanvrager draagt de boodschap van een rookvrije generatie uit en zorgt voor de
communicatie rond de invoering van de rookvrije zone;
� De aanvrager kan aannemelijk maken dat er problemen zijn ontstaan op de grens van het
gebouw of terrein en de openbare ruimte, bijvoorbeeld omdat bezoekers naast de ingang gaan
roken en anderen daarmee hinderen;
� Deze optie is niet beschikbaar voor particulieren die een zone rond hun eigen woning willen.
De nadere uitwerking van deze criteria en hoe dit in de praktijk eruit komt te zien wordt eind 2019/begin
2020 nader uitgewerkt.
Monitoring en evaluatie
Vanuit het Nationaal Preventieakkoord is ruim 1 miljoen euro toegekend voor onderzoek naar effectief
tabaksontmoedigingsbeleid. Zo wordt er onderzocht hoe rookvrije zones optimaal ingevoerd en
gehandhaafd kunnen worden. Als gemeente melden wij ons als pilot voor dit onderzoek, om het effect
van de maatregelen in beeld te krijgen.
Stimuleringsmaatregel rookvrij terras We gaan onderzoek hoe ondernemers gestimuleerd kunnen worden om hun terras rookvrij te maken.
Een rookvrije plek is een locatie waar volgens de wet wel gerookt mag worden, maar waar door de
eigenaar is bepaald dat er niet gerookt mag worden. Op een rookvrije plek kan de eigenaar de zaak in
beginsel vrij gebruiken en bepalen hoe het eigendom gebruikt wordt. Vanuit die rechtspositie kan de
eigenaar ook een rookverbod instellen.
Op deze locaties zal de eigenaar zelf moeten controleren of het verbod wordt nageleefd.
23
Terugdringen aantal verkooppunten tabak De ontwikkeling dat er steeds meer verkooppunten van tabak komen, vooral in het Centrum, is zeer
onwenselijk. De minister heeft toegezegd om een onderzoek te doen naar de mogelijkheden om de
verkoop van tabak terug te dringen. De uitkomst van dit onderzoek wordt in de zomer van 2020
verwacht. We wachten de uitkomsten van dit onderzoek af om daarna te bepalen of en welke
maatregelen we als gemeente nog (extra) gaan nemen.
Rookvrij openbaar vervoer Rookvrij Amsterdam betekent ook rookvrij reizen. Na het rookvrij maken van de pont gaan we bekijken
hoe we ook de openbaar vervoer haltes rookvrij kunnen krijgen. We kijken hierbij niet alleen naar alle
bus- en tramhaltes maar ook de kade bij de pont. Dit sluit ook mooi aan bij het voornemen van Prorail
om alle stations binnen twee jaar geheel rookvrij te maken.
Nalevingsonderzoek en mystery guests Een effectieve manier om het aantal rokers onder jongeren terug te dringen is handhaving van het
verbod op de verkoop aan minderjarigen. Op grond van de Tabakswet heeft een gemeente geen
handhavingstaken. Maar mogelijk is hier wel een rol weggelegd voor de buitengewoon
opsporingsambtenaren (BOA), die toezicht houden op de naleving van de alcoholwetgeving. Als zij
overtredingen van de Tabakswet signaleren kunnen zij die melden bij de Nederlandse Voedsel- en
Warenautoriteit (NVWA), bijvoorbeeld bij de verkoop van tabak aan jongeren onder de 18 jaar. Op die
manier kan de NVWA gerichter handhaven. We treden hierover in overleg met de NVWA.
De gemeente zet al langer mystery guests in om te controleren of er alcohol aan minderjarigen verkocht
wordt. We gaan kijken of deze mystery guests ook voor rookvrij Amsterdam ingezet kunnen worden,
niet alleen wat betreft de verkoop maar ook om te controleren of rookvrije plekken inderdaad ook
rookvrij zijn en blijven.
24
6. Amsterdamse Alliantie
Een rookvrij Amsterdam realiseren lukt ons als gemeente niet alleen.
Dat hoeft ook niet want er zijn al veel organisaties zeer actief op dit
gebied. Zoals het Amsterdams Rookalarm waar ondertussen een groot
deel van de zorginstellingen in vertegenwoordigd zijn. Maar er zijn ook
veel actieve bewonersorganisaties en landelijks organisaties zoals de
Alliantie Nederland Rookvrij.
Amsterdam zal zich nog duidelijker positioneren als regievoerder en aanjager op dit dossier en neemt
daarom het initiatief voor een Amsterdamse Alliantie. Uitgangspunt is om zoveel mogelijk initiatieven
vanuit het maatschappelijke veld (maatschappelijke organisatie, gemeentelijke partners en
Amsterdammers) te stimuleren en ons brede netwerk te gebruiken om verbindingen tot stand te
brengen.
Het is hierbij niet alleen belangrijk dat we allemaal de doelstellingen onderschrijven maar vooral ook om
te kijken wat de inzet van de verschillende partijen apart kan zijn om gezamenlijk een rookvrij
Amsterdam te realiseren.
Organiseren stadsbrede bijeenkomst Samen naar een Rookvrij Amsterdam Samen met alle betrokken partijen willen we een stadsbrede bijeenkomst organiseren met de
(voorlopige) titel ‘Samen naar een rookvrij Amsterdam’. Met het organiseren van deze bijeenkomst pakt
de gemeente haar rol als verbinder en stimulator van lokale initiatieven. Het vergroot de zichtbaarheid
van de Rookvrije Generatie en is een uitgelezen mogelijkheid om de mooie initiatieven die er in
Amsterdam zijn onder de aandacht te brengen van een breed publiek.
In deelsessies kunnen de verschillende initiatieven van elkaar leren en elkaar verder helpen. We hopen
met deze bijeenkomst niet alleen te inspireren maar ook een aanzwengelend effect te bereiken.
Opzetten website Samen naar een Rookvrij Amsterdam Het is belangrijk dat er één plek komt waar iedereen die informatie wil over rookvrij Amsterdam, terecht
kan. We laten daarom de GGD een website opzetten voor de gehele regio Amsterdam-Amstelland.
Op deze website zal informatie te vinden zijn over alle campagnes en projecten die er tot nog toe
uitgevoerd zijn. De website zal tips and trics en handleidingen bevatten, zoals een stappenplan om te
komen tot een rookvrije zone rondom een gebouw of instelling.
Evaluatie Rookvrije Generatie Amsterdam Het Trimbos-instituut voert een onderzoek uit naar de Rookvrije Generatie in Amsterdam. Het doel van
dit vierjarige onderzoek is om inzicht te verkrijgen in het bereik en de impact van de Rookvrije Generatie
onder groepen met een lage en een hoge SES. Het onderzoek vindt plaats in vijf stadsdelen, namelijk
Centrum, Nieuw-West, Noord, Zuid en Zuidoost.
Een deel van het onderzoek bestaat uit het in kaart brengen van het aantal rookvrije plekken per
stadsdeel. Ook wordt middels vragenlijsten onderzocht wat professionals merken van de Rookvrije
Generatie in hun omgeving. De vragenlijst richt zich op de Rookvrije Generatie in het algemeen en de
thema's kinderopvang, school, spelen, sport, zorg en zwangerschap. Daarnaast wordt via vragenlijsten,
interviews en focusgroepen onderzocht of de Rookvrije Generatie invloed heeft op de manier waarop de
inwoners van Amsterdam denken over (mee)roken. Eind 2020 worden de eerste resultaten van dit
vierjarige onderzoek verwacht. We zullen de resultaten meenemen in onze aanpak en waar nodig
maatregelen aanpassen en/of toevoegen.