OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE U CRNOJ GORI

OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE U CRNOJ GORI

EESTEC seminar“Energetski trendovi u Crnoj Gori”

Podgorica, 06.11.2009. godine

Dr Igor Kovačević, dipl. maš. ing.Odsjek za energetsku efikasnost i obnovljive izvore energije

Sektor za energetiku, Ministarstvo ekonomije

Podgorica, 06.11.2009. godine EESTEC seminar “Energetski trendovi u Crnoj Gori”

SADRŽAJ PREZENTACIJE

1. Uvod2. Legislativa za obnovljive izvore energije3. Projekti obnovljivih izvora energije4. Zaključci

• Obnovljivi izvori energije su izvori energije koji su sačuvani u prirodi i obnavljaju se u cijelosti ili djelimično, posebno energija vodotoka, vjetra, neakumulirana sunčeva energija, biogorivo, biomasa, biogas, geotermalna, hidrotermalna i aerotermalna energija, energija talasa, plime i oseke, gasa iz deponija, gasa iz postrojenja za preradu otpadnih voda.


Energetski sektor je prepoznat u Crnoj Gori (CG) kao značajna pokretačka snaga nacionalne ekonomije.

• Strategija razvoja energetike CG do 2025. godine (2007.) (SRE) i Akcioni plan 2008.-2012.

Strategija daje smjernice energetskog progresa i održivog razvoja:

- povećanje energetske efikasnosti;- veće korišćenje obnovljivih izvora energije

(OIE);- revitalizacija postojećih i izgradnja novih

elektroenergetskih objekata;- postizanje balansa između energetskog

razvoja i zaštite životne sredine i- CG kao investicioni izazov za ulaganja u

OIE.

Kanjon rijeke Tare.

1. UVOD

1.

Uvod


Elektrana Snaga(MW)

Proizvodnja(GWh/god.)

HE PERUĆICA 307 932

HE PIVA 342 860

TE PLJEVLJA 210 1.150

Proizvodni objekti

Instalisanikapacitet

(MVA)

Dužinamreže

(km)

400 kV 1.400 254

220 kV 700 400

110 kV 774 657

35 kV 584 1.150

10 kV 1.000 4.230

0.4 kV - 14.000

Prenosna i distributivna mreža

1.

Uvod

1.1. Elektroenergetski sistem Crne Gore


HE na Morači

HE Andrijevo, HE Raslovići,HE Milunovići, HE Zlatica

Ukupna instalisana snaga: 238,4 MW Prosječna proizvodnja:

693,7 GWh/god. Rok igradnje svih elektrana: 6 godina Ukupni troškovi izgradnje:

430,1 miliona EUR

Ukupna instalirana snaga 168 MW Prosječna godišnja proizvodnja 231,8 GWh Rok izgradnje: 7 god Troškovi izgradnje 134,1 miliona EUR

HE Komarnica

1.

Uvod

1.2. Planirane velike hidroelektrane


Zakonske odredbe za obnovljive izvore energije su tretirane u Nacrtu zakona o energetici

Ministartvo ekonomije je pripremilo Nacrt zakona o energetici, u kojem je transponovana Direktiva 2001/77/EU Evropskog parlamenta i Savjeta o promociji električne energije proizvedene iz obnovljivih izvora na unutrašnjem tržištu električne energije

Nova Direktiva 2009/28/EU Evropskog parlamenta i Savjeta o promociji korišćenja energije iz obnovljivih izvora

Takođe, Nacrt zakona o energetici transponuje novu direktivu o obnovljivim izvorima energije

2. LEGISLATIVA ZA OBNOVLJIVE IZVORE ENERGIJE

2.

Legi

slat

iva

za o

bnov

ljive

izvo

re e

nerg

ije

Podgorica, 06.11.2009. godine EESTEC seminar “Energetski trendovi u Crnoj Gori” 2.

Legi

slat

iva

za o

bnov

ljive

izvo

re e

nerg

ije

2.1. Direktiva 2009/28/EU


Legi

slat

iva

za o

bnov

ljive

izvo

re e

nerg

ije

2.1. Direktiva 2009/28/EUCiljevi za obnovljive izvore energije


Legi

slat

iva

za o

bnov

ljive

izvo

re e

nerg

ije

2.1. Direktiva 2009/28/EUCiljevi za obnovljive izvore energije


2.2. Podsticaji za proizvodnju energije iz obnovljivih izvora

2.

Legi

slat

iva

za o

bnov

ljive

izvo

re e

nerg

ije

Metodologija za računanje otkupne električne energije iz obnovljivih izvora

Trenutno je definisana cijena za male hidroelektrane (mHE) 7,93 ceuro/KWh

Cijena je uslovljena od uvozne cijene električne energije

Metodologija za računanje obnovljivih izvora

Otkupna cijena


• Metod izračunavanja FIT - cijene električne energije proizvedene korišćenjem OIE [€/MWh]

GORFiOINV CCCC CINV – investicioni troškovi [€/MWh];CFiO – troškovi funkcionisanja i održavanja [€/MWh];CGOR – troškovi goriva [€/MWh].

GOREKV

FO

TEKV

Ct

c

i

i

t

IC

)1(1

1

2.

Legi

slat

iva

za o

bnov

ljive

izvo

re e

nerg

ije

2.2. Podsticaji za proizvodnju energije iz obnovljivih izvoraOtkupna cijena


Legi

slat

iva

za o

bnov

ljive

izvo

re e

nerg

ije

MW OIE

Feed-in Tarifa

Nacionalni Cilj % OIE

Politika

8%

12 god

Invst CFO CGOR 5.5%Politika

Energ. Bilans 2005 GDP faktor

mHE

Vjetrolektr.

Biomasa

Ostale

Planirane elektrane

Akcioni plan

Ekonomski uticaj

Porast el. Energije krajnjem potrosacu

Politika

Sa/bez KAPa



Legi

slat

iva

za o

bnov

ljive

izvo

re e

nerg

ije

EU Nacionalni cilj

20 % OIE od ukupno potošnje primarne energije

EU Nacionalni cilj po Direktivama EU 2009/28

~ 29 % OIE od ukupne potrošnje energije

uključujući energiju za grijanje i hlađenje i biogoriva

• Strategija razvoja energetike Crne Gore do 2025

• Akcioni plan za energetiku Crne Gode 2008-2012

– 60 MW Vjetroelektrana do 2025.– 80 MW mHE do 2025.– 5 MW elektrana na biomasu do 2025.

Nacionalni cilj

• Revizija Strategije razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine



godina 2010. 2015. 2020. 2025.

mHE MW 20 50 70 80

vjetrogeneratori (na kopnu) MW 10 25 40 60

biomasa 5

potrošnja po potrošaču sa KAPom [€]

MWh/god

1.5 0.92 1.98 2.74 3.33

2.0 1.22 2.64 3.66 4.45

2.5 1.53 3.30 4.57 5.56

3.0 1.83 3.96 5.48 6.67

5.0 3.05 6.60 9.14 11.11

7.0 4.27 9.24 12.79 15.56

9.0 5.50 11.88 16.45 20.00

2.

Legi

slat

iva

za o

bnov

ljive

izvo

re e

nerg

ije

Ekonomski uticaj



3. PROJEKTI ZA OBNOVLJIVE IZVORE ENERGIJE

3.

Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije

KS 5: Izgradnja i eksploatacija OIE5.1 Program razvoja OIE (bez hidro potencijala);5.3 Projekat izgradnje mHE;5.4 Projekat korišćenja vjetra za proizvodnju električne energije;5.5 Projekat korišćenja biomase za kombinovanu proizvodnju toplotne

i električne energije;5.6 Projekat korišćenja komunalnog otpada za kombinovanu

proizvodnju toplotne i električne energije.

KS 1: Povećanje energetske efikasnosti i korišćenja OIE na strani potrošnje

1.1 Program energetske efikanostiU okviru projekta “Godina energeske efikasnosti”, između ostalog,

predviđamo: Zakon o EE, Fond za EE i Zakon o OIE; Program za poboljšanje zakonodavstva i propisa za veće korišćenje

OIE u sektoru zgradarstva.

3.1. Akcioni plan za SRE 2008-2012.


3.2. Potencijali obnovljivih izvora

Teorijska istraživanja Teorijski (bruto) hidroenergetski potencijal za gradnju mHE u CG

(bez rijeka Tare, Ćehotine i Ibra) procjenjen je u iznosu od 800-1000 GWh/god.

Ukupan teorijski hidropotencijal CG, iz Vodoprivredne osnove Crne Gore, iznosi 9846 GWh/god.

Tehnički (neto) iskoristivi potencijal za izgradnju mHE je procjenjen na oko 400 GWh/god.

Hidroenergetski potencijal vodotoka za gradnju mHE

3.

Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije



3.

Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije

Mjerenja na terenu HMZ CG, Hidrološki sektor, je izradio dvije HIDORLOŠKE OBRADE za

profile mHE u CG. Obrada je rađena na osnovu dogovora sa EPCG a prema programu sa Norveškim direktoratom za vodu i energiju (NVE) iz Osla. Mjerenja su trajala više od godinu dana na 30 lokacija i 27 vodotoka.

Sliv i naziv vodotoka i mjerne lokacije u toku prve hidrološke obrade.

Hidroenergetski potencijal vodotoka za gradnju mHE


Numeričke simulacije. Korekcioni faktor, odnos

izmjerenih i izračunatih brzina vjetra.

Detaljna analiza, koja obuhvata sva relevantna ograničenja koja utiču na smanjenje iskorišćenja energetskog potencijala vjetra.

VjetarTeorijska istraživanja – Numeričko modeliranje

Tehnički energetski potencijal vjetra [W/m2] na 50 m i.n.t..


3.

Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije


Numeričke simulacije. Korekcioni faktor, odnos

izmjerenih i izračunatih brzina vjetra.

Detaljna analiza, koja obuhvata sva relevantna ograničenja koja utiču na smanjenje iskorišćenja energetskog potencijala vjetra.

Lokacija na mjerenje španske kompanije Fersa

Mjerenja na terenu – Numeričko modeliranje


3.

Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije

Vjetar


3.3. Tenderi za izgradnju malih hidroelektrana 1. Babinopoljska, sliv Lima, opština Plav, »Kroling« DOO - Danilovgrad2. Grlja, sliv Lima, opština Plav, Energie Zotter Bau GmbH & Co KG -Judenburg Austrija3. Bistrica, sliv Lima, opštine Berane i Andrijevica, »Hidroenergija Montenegro« DOO - Berane4. Šekularska, sliv Lima, opštine Berane i Andrijevica, »Hidroenergija Montenegro« DOO - Berane5. Bistrica - desna pritoka Lima, opština Bijelo Polje, »Haider Extrem Energy« Sarajevo6. Crnja, sliv Tare, opština Kolašin, »Dekar« DOO - Podgorica7. Bjelojevićka, sliv Tare, opština Mojkovac, »Haider Extrem Energy« - Sarajevo BIH8. Zaslapnica, opština Nikšić - »Bast« DOO - Nikšić

Spisak vodotoka za koje su dodjeljene koncesije

3.

Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije


Redni broj

Naziv vodotoka Koncesionar Opština Broj mHE

Instalirana snaga [MW]

Proizvodnja [GWh]

1 Bistrica Hidroenergija Montenegro Berane 8 10,00 37,00

2 Šekularska Hidroenergija Montenegro Berane 5 5,00 21,00

3 BistricaHaider Extrem

Energy Bijelo Polje 1 17,00 50,00

4Bjelojevićk

a Haider Extrem

Energy Mojkovac 2 15,00 48,005 Crnja Dekar Kolašin 1 3,00 10,006 Zaslapnica BAST Nikšić 3 1,00 3,60

7 GrljaECG- male

hidroelektrane Plav 1 1,70 5,70

8Babinopoljs

ka Kroling Plav 2 9,45 24,20Total: 23 62,15 ~200,00

3.

Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije

3.3. Tenderi za izgradnju malih hidroelektrana Spisak vodotoka za koje su dodjeljene koncesije


I faza - Istražni radovi, Idejno rješenje optimalnog korišćenja vodotoka i određivanje lokacija i parametara mHE i izrada Prethodne studije opravdanosti mHEII faza - Izrada projektne dokumentacije i pribavljanje građevinske dozvoleIII faza - Izgradnja objekata i postrojenja mHE i pribavljanje vodne i upotrebne dozvole i licence za proizvodnju električne energijeIV faza - Eksploatacija objekta mHE iV faza - Prenos objekata

Plan realizacije Ugovora o koncesiji3.3. Tenderi za izgradnju malih hidroelektrana

3.

Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije


Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije

3.3. Tenderi za izgradnju malih hidroelektrana Makroskopski algoritam procedure za realizaciju projekata mHE

Prostorno-planska dokumentacija


Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije

3.3. Tenderi za izgradnju malih hidroelektrana II tender za izgradnju mHE

Id.br. Vodotok Dužina toka [km]

Bruto padvodotoka [m]

Visina izvora [mnm]

Visina ušća

[mnm]Šavnička grupa

1 Vrbnica 8,50 535 1215 6802 Bukovica 20,10 490 1440 9503 Tušina 16,30 630 1580 9504 Bijela 9,20 217 1050 833

Beranska grupa5 Trepačka rijeka 14,98 850 1560 7106 Kraštica 9,60 450 1180 7307 Murinska rijeka 6,53 810 1640 830

Plavska grupa8 Velička rijeka 7,90 1045 1900 8559 Komarača 4,93 155 1060 905

10Đurička rijeka sa pritokama

8,107,486,63

104580835

10101590 1845

90610101010

Vodotoci odnosno lokacije na kojima će se vršiti koncesione djelatnosti


Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije

3.3. Tenderi za izgradnju malih hidroelektrana

Na Javni oglas se prijavilo ukupno 14 ponuđača sa 40 firmi, 16 domaćih i 24 inostranih

Konzorcijum Broj komp.

CG komp. Inostrane kompanije

CG INO MNE NOR AUT RUS BIH CRO SLO1 NE NE 1 0 12 DA DA 2 1 13 DA DA 5 1 44 DA DA 3 2 15 DA DA 2 1 16 DA DA 4 1 2 17 NE DA 2 0 28 NE NE 1 19 DA DA 4 1 3

10 DA DA 4 2 211 DA DA 5 3 212 DA DA 4 1 313 NE NE 1 0 114 DA NE 2 2

Konzorcijum Broj komp.

CG komp. Inostrane kompanije

CG INO MNE NOR AUT RUS BIH CRO SLO10 10 N 11 + P

29N 4 + P

121 12 1 2 2 6

K 11+S 3 = 14 40 16 N 7 + P 17 = 24

Analiza pristiglih prijava za II tender za izgradnju mHE


Ministarsto ekonomije je dobilo tri idejna rješenja za izgradnju vjetroelektrana u CG, i to:

1. Vjetroelektrana na Možuri ukupno snage 46 MW, 23 vjetrogeneratora sa 2 MW snage,

2. 3 vjetroelektrane na Krnovu ukupno snage 139 MW, 58 vjetrogeneratora instaliranih snaga 2,4 MW snage i

3. Vjetroelektrana Briška gora ukupne snage 2-3 MW.

Procedura: Ministarstvo uređenja prostora i zaštite životne sredine i Operator prenosnog

sistema pripremaju mišljenja na Idejna rješenja na osnovu Uredbe o vjetroelektranama; Ministarstvo ekonomije daje saglasnost za Idejno rješenje; Tender za izbor investitora za zakup državnog zemljišta za izgradnju

vjetroelektrana

3.4. Vjetroelektrane

3.

Pro

jekt

i za

obnovlji

ve izv

ore

energ

ije


4. ZAKLJUČCI

4.

Zakl

jučc

i

Petogodišnji Akcioni plan za Strategiju razvoja energetike Crne Gore predviđa da Crna Gora počne koristiti svoj veliki energetski potencijal.

Napravljen je balans između energetskog razvoja i zaštite životne sredine.

Crna Gora ima veliki potencijal za korišćenje obnovljivih izvora energije; potencijal je potrebno dalje istraživati i stvariti uslove za njihovo korišćenje.

Crna Gora je krenula u realizaciju programa i projekata za veće korišćenje obnovljivih izvora energije, od kojih su najznačajniji:

- mjerenje potencijala za izgradnju malih hidroelektrana;- izgradnja malih hidroelektrana i- mjerenje potencijala vjetra i izgradnja vjetroelektrana.


Igor KovačevićMinistarstvo ekonomijeSektor energetike+38269617790; [email protected]

Documents

OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE U CRNOJ GORI