Sylwia Wyczyska Gdask,16.04.2010 Magorzata GrzesiskaPedagogika WeZL

Ocenianie

Tematem naszego referatu jest ocenianie osigni uczniw w klasach pocztkowych szkoy podstawowej. Obserwacj przeprowadziymy w szkole podstawowej nr 11 im. Mikoaja Kopernika w Tczewie, w klasie III. Przez kilka godzin obserwowaymy lekcje nauczania zintegrowanego, i przez jedn godzin lekcj religii. Przeprowadziymy take rozmow z nauczycielk, ktra udzielia nam odpowiedzi na wszystkie interesujce nas pytania na temat kryteriw oceniania, jakie istniej w tej szkole. Nasz prac rozpoczniemy od przedstawienia sposobu oceniania przez dan nauczycielk. W klasie I II nauczycielka stosuje przylepianie do zeszytw i prac kolorowych znaczkw z obrazkiem i sownym opisem, tj. Brawo, adnie piszesz, Gratuluj, wietnie, Robisz postpy, Interesujcy pomys itp. Uwaa ona, e do dzieci przemawiaj kolorowe obrazki i motywuj je do pracy. Opisy na obrazkach zawsze s pozytywne, aby zachci dziecko do dalszej pracy. Na pocztku III klasy jeszcze funkcjonuj naklejki z obrazkami. Od drugiego semestru nauczycielka zaczyna przygotowywa uczniw do stopni, ktre zaczn otrzymywa w klasie IV. Na pracach pisemnych i sprawdzianach zapisuje ilo uzyskanych punktw oraz opis pracy. Zawiera w nim komentarze zarwno pozytywne, jak i negatywne, aby dziecko wiedziao nad czym musi popracowa, a z czym sobie dobrze radzi. Prace z du iloci punktw byy oceniane sowem Wspaniale!, prace dobre sowem Brawo!, a w gorszych przypadkach nauczycielka opisywaa popenione przez ucznia bdy. Uczniowie prowadz take zeszyty, w ktrych wykonuj wiczenia. Nauczycielka czsto zabiera je do domu, sprawdza i ocenia opisowo kade wiczenie. Do dziennika s wstawiane oceny w formie liter A, B, C . Litera A oznacza prac bardzo dobr. Litera B oznacza, e dziecko musi jeszcze popracowa nad danym zagadnieniem, natomiast litera C oznacza, e dziecko ma due trudnoci z opanowaniem zagadnienia. Dodatkowo nauczycielka przy kadej literze pisze dla siebie adnotacj odnonie tego, z czym dokadnie ucze ma problem, np. w przypadku oceny z gonego czytania nauczycielka przy literze zanotowaa, e ucze np. sylabizuje. Oprcz liter A, B, C nauczycielka wpisuje do dziennika ilo punktw uzyskan przez kade dziecko z danego sprawdzianu. Przy literach s take wstawiane plusy i minusy , dziki czemu oceny s bardziej precyzyjne i jasne dla nauczycielki. Oceny w formie liter s narzuconym sposobem oceniania w tej szkole. Dodatkowe plusy i minusy su tylko i wycznie informacji dla nauczycielki. Zgodnie z reguami szkoy nie powinna ona ich wstawia. Ocena opisowa oraz litery w dzienniku s rdem informacji dla rodzicw. Ocena opisowa pozwala konkretnie przedstawi, jakie problemy w nauce ma ucze i nad czym naley popracowa. Oceny literowe oglnie pokazuj, na jakim poziomie nauczania znajduje si dziecko. Nasze obserwacje w klasie rozpoczymy od zaj z jzyka polskiego. Na pocztku dzieci usiady w kole, a nauczycielka rozpocza rozmow na temat wiosny. Zwracaa si do wszystkich dzieci po kolei i kad z ich odpowiedzi uwaaa za poprawn, cho wiele si powtarzao. Pniej pytania kierowaa do wszystkich dzieci, a odpowiaday osoby chtne. Dziecko znajce odpowied jako jedyne, jest chwalone i nagradzane oklaskami. Nastpnym zadaniem dzieci byo napisanie listu do Wiosny. Po ukoczeniu pisania kade z dzieci po kolei czytao list na forum klasy. Kady z nich by oceniany pozytywnie, podawane byy ewentualne uwagi. Nauczycielka wzia listy do domu, do dokadniejszego sprawdzenia. Kolejnym zadaniem dzieci byo narysowanie wiosny. Po zakoczeniu kade dziecko prezentowao prac i omawiao, co si na niej znajduje. Wszystkie prace byy chwalone i w kadej nauczycielka doszukiwaa si czego pozytywnego, poniewa licz si starania ucznia, a nie jego talent plastyczny. W pracach sabych do pochwa nauczycielka doczaa te drobne uwagi, na temat tego, co dziecko mogoby jeszcze poprawi. Religia jako jedyny przedmiot stosuje oceny w postaci cyfr od 1 do 6. Na lekcji, na ktrej byymy, dzieci na ocen mwiy modlitw. Dzieci, ktre mwiy j poprawnie, otrzymyway szstk, osoby popeniajce mae bdy dostaway czwrki i pitki. Osoby sabo przygotowane musiay nauczy si lepiej na nastpn lekcj. Na oceny z zachowania nie wpywaj oceny przedmiotowe. Jedyne, co moe na nie wpyn, to stosunek do przedmiotu, np. gdy ucze nie odrabia prac domowych. Na ocen z zachowania wpywa angaowanie si w ycie klasy i szkoy, zachowanie na lekcjach, stosunek do innych uczniw i nauczycieli. Na koniec roku s wystawiane oceny opisowe dla kadego dziecka osobno. Nauczycielka w tej ocenie zawiera opis opanowanych umiejtnoci, postpy jakie dziecko poczynio, nad czym jeszcze musi popracowa oraz opisuje jego zachowanie. Wedug Krystyny Liszki nauczycielki traktuj ocen opisow jako form komunikatu skierowan do ucznia, ale jednoczenie do rodzicw oraz wszystkich pozostaych odbiorcw, w tym przede wszystkim innych profesjonalistw1Liszka K., Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej - problemy metodyczne czy ideologiczne? [w: ] D. Klaus - Staska, M. J. Szymaski, M. S. Szymaski (red.), Renesans (?) nauczania caociowego. Warszawa 2003, Wydawnictwo Akademickie "AK", s. 124.

. Tak samo ocen opisow traktowaa obserwowana przez nas nauczycielka. Jednak wedug bada uczniowie wiksz wag przypisuj stopniom szkolnym ni ocenie opisowej. Przyczyn tego moe by niedostosowana do ucznia forma jzykowa oceny opisowej. Nauczycielka z Tczewa zauwaya rwnie w swojej klasie, e stosowanie kolorowych naklejek z czytelnym, zrozumiaym dla dziecka napisem jest pozytywnie odbierane przez uczniw i motywuje ich do dalszej pracy, w przeciwiestwie do krtkich ocen opisowych, ktre s mniej atrakcyjne dla dzieci. W artykule Krystyny Liszki pt. Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej- problemy metodyczne czy ideologiczne zosta poruszony problem zbyt maej iloci miejsca przeznaczonego na ocen opisow. W zwizku z tym mona tylko wzmiankowo opisa ogln charakterystyk dziecka, jego zachowanie si w szkole oraz kompetencje dydaktyczne opanowane przez ucznia. Nasza nauczycielka take na to narzekaa. Spodoba jej si program komputerowy, ktry ma zosta wprowadzony do tej szkoy w nowym roku szkolnym. Dziki niemu w ocenie opisowej mona bdzie zawrze wicej informacji dotyczcych ucznia i jego postpw. Ponadto bdzie to dla niej uatwienie, poniewa wykona swoj prac szybciej i dokadniej. Wedug Liszki tendencja wadz owiatowych do ujednolicania wiadectw jako formalnych dokumentw urzdowych, ktre i tak przecie nie maj mocy selekcyjnej, nie pozwala nauczycielkom na wyraanie wielu wasnych, osobistych spostrzee o uczniu i utrwala schematyzm opisw.2Tame, s.126-127

Jeli do szk wprowadzi si program komputerowy do ocen opisowych, to ocena ta stanie si schematyczna i narzucona od gry. Jednak oceny pisane rcznie przez nauczycielki take s schematyczne, poniewa nie s one w stanie napisa dla kadego ucznia opinii, ktra byaby niepowtarzalna a zarazem zawieraa wszystko to, co powinno by w niej zawarte. Obserwowana przez nas nauczycielka stosuje ocen dyskursywn. Wedug Krzysztofa Konarzewskiego jest to wszelka informacja o biecych czynnociach i wytworach ucznia przekazanych mu przez nauczyciela. Jest wartociowa, jeli jest produktywna: pomaga uczniowi skorygowa jego pojcia, usun bdy, udoskonali czynnoci3K. Konarzewski, Dylematy oceniania osigni szkolnych. Kwartalnik Pedagogiczny 1999, nr 2 (172)

. Takiego nauczyciela interesuje wiedza uczniw: zarwno osobista, ukryta, jak i jawna. Poprzez stosowanie oceny dyskursywnej, ucze dokadnie zna swoje braki. Rwnie rodzice wiedz jakie problemy maj ich dzieci, dziki czemu mog im pomc w ich przezwycieniu. Konarzewski wyrnia dwa spoeczne konteksty oceny. Kontekst sdowy polega na tym, e oceniajcy dziaa na mocy przyznanej mu wadzy sdzenia i nie musi uzgadnia swojego osdu z ocenianym. W kontekcie roboczym pozycja oceniajcego jest wysza ni ocenianego, ale dzieje si tak nie tyle za spraw nadanej wadzy, ile osobistego autorytetu. Nauczyciel komentuje, daje wskazwki, a ucze sucha, poniewa wie, e nauczyciel ma wiksz wiedz i umiejtnoci. Do naszej nauczycielki bardziej pasuje drugi kontekst, poniewa przy ocenianiu napisanych przez dzieci listw do Wiosny oprcz pochwa dawaa kademu dziecku wskazwki i wyjanienia do nich. Jednak obserwacje pedagogw ujawniaj, e dyskusja midzy nauczycielem a uczniem jest czsto pozorna, bo zdominowana przez nauczyciela. Gwnym tego powodem jest dysproporcja wadzy. W ksice B. Niemierko pt. Ocenianie szkolne bez tajemnic poruszony jest problem klasyfikacji uczniw wedug dwch kryteriw: wewntrzszkolnych i zewntrzszkolnych. Wedug pierwszego kryterium nauczyciele dziel uczniw ze wzgldu na stosunek do obowizkw szkolnych na zdolnych i niezdolnych, podatnych i opornych itp. Drugie kryterium porzdkuje uczniw ze wzgldu na cechy przypisane im poza szko, przede wszystkim pe i pochodzenie rodzinne. W przypadku naszej nauczycielki nie zauwayymy, aby stosowaa ktre z powyszych kryteriw. Jedynym podziaem jaki stosowaa by podzia na uczniw sabych i dobrych (na podstawie ich osigni w nauce). Uczniowie sabsi nie byli przez ni gorzej traktowani w porwnaniu z uczniami dobrymi. Zarwno dobrych jak i sabszych chwalia tak samo za dobrze wykonane wiczenie. Wedug Niemierki niektrzy nauczyciele widz w stopniu rodek kontroli nad uczniami. Nie byymy w stanie zaobserwowa tego zjawiska w badanej przez nas klasie. Nawet w momentach, gdy uczniowie byli niegrzeczni, nie groono im wstawieniem negatywnej uwagi lub oceny. Podsumowujc nasze rozwaania, chcemy podzieli si refleksj na temat obserwowanych przez nas zaj. Nauczycielka zrobia na nas dobre wraenie. Wedug nas jej sposb oceniania nie opiera si na schematach, dziki czemu ocena staje si nie tylko sposobem przedstawienia poziomu nabytych umiejtnoci, ale take, jako sposb na przekazanie dokadniejszych informacji o uczniu, tj. jego dokadne postpy w nauce w cigu roku szkolnego, zasygnalizowanie o szczeglnych umiejtnociach jakie przejawia dziecko, przekazaniu z czym ma dziecko problem i nad czym musi jeszcze popracowa, itd. Wedug nas wymienione wyej cechy s gwnym celem oceny opisowej. Z obserwacji naszej wynika, e cele te zostay spenione przez nauczycielk, dlatego moemy stwierdzi, e potrafi ona wywiza si z trudnego obowizku, jakim jest ocenianie w klasie. Mylimy, e najlepsz form oceny jest ocena opisowa. Najbardziej szczegowo przedstawia osignicia ucznia i jego braki. Jednak jej napisanie w sposb waciwy jest czasochonne i sprawia wiele problemw. Oceny w formie liter A, B, C oraz naklejki z obrazkami niewiele mwi o rozwoju dziecka i jego postpach w nauce. W miar zdobywania przez nas dowiadczenia w szkole ze strony nauczyciela, zauwaamy, jak istotn role odgrywa prawidowy sposb oceniania, w szczeglnoci w klasach pocztkowych, ktre maj istotny wpyw na dalsze ycie ucznia, jego nastawienie do szkoy i nauki. Jednak aby z ca pewnoci stwierdzi wpyw okrelonych ocen na dzieci, musiaybymy powici na obserwacj o wiele wicej czasu.