Upload
phungthuan
View
225
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Zasady transportu substancji promieniotwórczych
OCHRONA RADIOLOGICZNA 1
Jakub Ośko Na podstawie materiałów
Jerzego Wojnarowicza
2
Prawo atomowe
• Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (Dz. U. 2012
poz. 264 późn. zm.)
Art. 4. 1. Wykonywanie działalności związanej z narażeniem,
polegającej na:
1) … transporcie … materiałów jądrowych, źródeł i odpadów
promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jądrowego …
…
- wymaga zezwolenia albo zgłoszenia w zakresie bezpieczeństwa
jądrowego i ochrony radiologicznej, z zastrzeżeniem art. 6 pkt 1.
(zwolnienia)
+ Rozdział 8 i 8a
3
Prawo Atomowe
Rozdział 8.
Transport materiałów jądrowych, źródeł promieniowania
jonizującego, odpadów promieniotwórczych i wypalonego
paliwa jądrowego
4
Prawo Atomowe
Rozdział 8a.
Przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywóz z
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tranzyt przez to
terytorium odpadów promieniotwórczych i wypalonego
paliwa jądrowego
5
Przepisy – Prawo atomowe
• Rozdział 8
– Pod pojęciem transportu należy rozumieć również czynności polegające na przygotowaniu do transportu, załadunek, wyładunek, magazynowanie podczas transportu
– Materiały promieniotwórcze należy przewozić w sposób bezpieczny (tzn. należy uwzględniać stwarzane przez nie zagrożenia: promieniowaniem, rozszczepieniem, chemią itd.) zgodnie z przepisami o transporcie towarów niebezpiecznych
– Materiały jądrowe podlegają ochronie fizycznej, w rozumieniu ustawy Prawo atomowe, również w czasie transportu
– Wymagania i warunki dotyczące transportu wewnętrznego określa Prezes w zezwoleniu
– Osoby uczestniczące w transporcie pracują w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące
6
Przepisy – Prawo atomowe
• Rozdział 8
– Narażenie osób uczestniczących w transporcie podlega kontroli
– Wymagania i warunki dotyczące transportu na terenie jednostek organizacyjnych określa Prezes Agencji w zezwoleniu.
– Przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tranzyt przez to terytorium odpadów promieniotwórczych, o których mowa w art. 62b pkt 2, oraz wypalonego paliwa jądrowego wymaga dodatkowo zezwolenia albo zgody, o których mowa w rozdziale 8a.
7
Przepisy – Prawo atomowe
• Rozdział 8a
- Zezwolenia wydanego przez Prezesa Agencji wymaga:
1) wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego;
2) przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego z państwa trzeciego;
3) tranzyt przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego, przemieszczanych pomiędzy państwami trzecimi, w przypadku, gdy Rzeczpospolita Polska jest pierwszym państwem członkowskim.
- Zgody wydanej przez Prezesa Agencji wymaga:
1) przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego z państwa członkowskiego;
2) tranzyt przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego w przypadku innym niż określony w art. 62c ust. 1 pkt 3.
8
Przepisy – Prawo atomowe
• Rozdział 8a
Zakazany jest wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego do:
1) miejsca przeznaczenia położonego na południe od 60 stopnia szerokości geograficznej południowej;
2) państwa trzeciego, które jest stroną Umowy o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku, z jednej strony, a Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z drugiej strony (Umowa AKPE – WE z Kotonu);
3) państwa trzeciego, które nie posiada możliwości administracyjnych, technicznych lub struktury regulacyjnej dla bezpiecznego postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym.
Zakazany jest przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wypalonego paliwa jądrowego oraz odpadów promieniotwórczych w celu składowania, z zastrzeżeniem art. 62g.
9
Przepisy – Prawo atomowe
• Rozdział 8a
Art. 62g.
1. Prezes Agencji wydaje odpowiednio zezwolenie albo zgodę na przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub tranzyt przez to terytorium odpadów promieniotwórczych po ich przetworzeniu, odpadów promieniotwórczych powstałych w wyniku przerobu wypalonego paliwa jądrowego, innych produktów powstałych w wyniku przetworzenia odpadów promieniotwórczych lub przerobu wypalonego paliwa jądrowego, jeżeli poprzednio wydał zezwolenie albo zgodę na przywóz, wywóz lub tranzyt tych odpadów promieniotwórczych lub wypalonego paliwa jądrowego w celu ich przetworzenia lub przerobu.
2. Prezes Agencji wydaje odpowiednio zezwolenie albo zgodę na przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych lub wypalonego paliwa jądrowego, jeżeli poprzednio wydał zezwolenie na ich wywóz, a przemieszczenie nie może zostać ukończone i odbywa się na podstawie tego samego dokumentu standardowego.
10
Przepisy – Prawo atomowe
• Rozdział 8a
Prezes Agencji może podjąć decyzję o przerwaniu przemieszczenia w przypadku naruszenia warunków jego przeprowadzenia określonych w przepisach prawa, zezwoleniu lub zgodzie.
Prezes Agencji niezwłocznie informuje Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Komendanta Głównego Straży Granicznej i Szefa Służby Celnej o:
1) wydaniu zezwolenia,
2) wydaniu zgody,
3) podjęciu decyzji o przerwaniu przemieszczenia.
11
Akty wykonawcze
– rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w
sprawie warunków przywozu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz
tranzytu przez to terytorium materiałów jądrowych, źródeł
promieniotwórczych i urządzeń zawierających takie źródła (Dz.
U. z 2007 r. Nr 131, poz. 911) - deklaracja przewozu między
państwem trzecim a państwem członkowskim
12
• Zawartość dokumentu (wzór formularza)
1. Informacja o jednokrotności/wielokrotności przewozu
2. Adres docelowy źródła
3. Dostawca źródła w kraju wysyłającym
4. Opis przewożonego źródła
5. Deklaracja osoby upoważnionej lub odpowiedzialnej
6. Potwierdzenie przez właściwą władzę kraju odbiorcy, że zapoznała się z
niniejszą deklaracją
7. Potwierdzenie przez służbę celną przywozu/wywozu
Odbiorca, który przywiózł na terytorium RP lub dostawca, który wywiózł z terytorium RP
materiały jądrowe, zamknięte źródła promieniotwórcze lub urządzenia zawierające takie źródła,
na działalność z którymi jest wymagane zezwolenie, w terminie 21 dni po upływie kwartału, w
którym miał miejsce przywóz lub wywóz, zawiadamia na piśmie Prezesa Państwowej Agencji
Atomistyki o otrzymanych lub wysłanych w okresie kwartału materiałach jądrowych,
zamkniętych źródłach promieniotwórczych lub urządzeniach zawierających takie źródła
Akty wykonawcze
13
inne przepisy
– rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 kwietnia 2011 r. w sprawie wykazu przejść granicznych, przez które mogą być wwożone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wywożone z tego terytorium materiały jądrowe, źródła promieniotwórcze, urządzenia zawierające takie źródła, odpady promieniotwórcze i wypalone paliwo jądrowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 89, poz. 513)
– RUS – 3D (Bezledy, Gronowo, Gryechotki) + 1K (Braniewo)
– BY – 3D (Bobrowniki, Kukuryki, Kuźnica) +1K (Terespol)
– UA – 3D (Dorohusk, Korczowa, Medyka) +2K (Dorohusk, Przemyśl)
– 4 porty morskie (Gdańsk-Port, Gdynia, Szczecin, Świnoujście)
– 7 portów lotniczych (Gdańsk-Rębiechowo, Katowice-Pyrzowice, Kielce-Masłów, Kraków-Balice, Poznań-Ławica, Warszawa-Okęcie, Wrocław-Strachowice)
14
Przepisy międzynarodowe
– rozporządzenie Rady (EURATOM) Nr 1493/93 z dnia
8 czerwca 1993 r. w sprawie przesyłania substancji
radioaktywnych między Państwami Członkowskimi (Dz. Urz. WE
L 148/1 z 19.6.1993, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie
specjalne, rozdz. 12, t. 1, str. 155) – deklaracja przewozu między
państwami członkowskimi
15
Inne przepisy
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów
niebezpiecznych (Dz. U. 2011.227.1367 z późn. zm.)
16
Inne przepisy
• Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. 2006.123.857 z późn. zm.)
– Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu śródlądowymi drogami wodnymi materiałów niebezpiecznych (ADN) zawarta w Genewie dnia 26 maja 2000 r. (Dz. U. 2010.235.1537 i 1538)
rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 kwietnia 2004 r. w sprawie przewozu materiałów niebezpiecznych statkami żeglugi śródlądowej (Dz. U. 2004.88.839)
• International Maritime Dangerous Goods Code (kodeks IMDG) Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), stanowiący załącznik do Międzynarodowej konwencji o bezpieczeństwie życia na morzu, 1974, sporządzonej w Londynie dnia 1 listopada 1974 r. (Dz. U. 1984.61.318 i 319 z późn. zm.) wraz z Protokołem z 1978 r. (Dz. U. 1984.61.320 i 321 z późn. zm.)
17
Inne przepisy
• Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. 2006.100.696 z
późn. zm.)
18
DEFINICJE
19
Materiał promieniotwórczy
każdy materiał zawierający izotopy
promieniotwórcze, w którym zarówno
stężenie promieniotwórcze (cA) jak i
aktywność całkowita (A) przesyłki
przekraczają poziomy graniczne
(odpowiednio cA0 i A0)
20
Materiał rozszczepialny
materiał zawierający dowolny z następujących
izotopów:
U-233, U-235, Pu-239 lub Pu-241
Określenie to nie obejmuje nienapromieniowanego lub
napromieniowanego wyłącznie w reaktorach termicznych
Unat lub Udep
21
Materiał nierozszczepiany lub
rozszczepialny-wyłączony materiał zwolniony z wymagań dla materiałów
rozszczepialnych.
kryteria zwolnień:
– ograniczenie masy materiału rozszczepialnego (do 180 g lub 400 g w zależności
od rodzaju materiału rozszczepialnego i średniej gęstości wodoru) na przesyłkę
przy jednoczesnym ograniczeniu min. wymiarów zewn. sztuki przesyłki oraz
masy materiału rozszczepialnego w sztuce przesyłki lub zawartości wodoru bądź
stężenia materiału rozszczepialnego; zawartość berylu i deuteru też jest
ograniczona; albo
– ograniczenie wzbogacenia (do 1% lub 2%) dla materiałów w określonej postaci
fizycznej i chemicznej, składzie, budowie, zawartości azotu itp.; albo
– ograniczenie masy Pu (do 1 kg) w sztuce przesyłki, przy jednoczesnym
ograniczeniu zawartości izotopów rozszczepialnych Pu.
22
Skażenie promieniotwórcze
obecność substancji promieniotwórczej na powierzchni, w ilości przekraczającej:
– 0,4 Bq/cm2 dla emiterów promieniowania beta i gamma oraz dla niskotoksycznych emiterów promieniowania alfa
lub – 0,04 Bq/cm2 dla wszystkich innych (pozostałych) emiterów
promieniowania alfa
• Skażenie niezwiązane – skażenie, które może być usunięte z powierzchni w normalnych warunkach przewozu (bez jej zniszczenia)
• Skażenie związane – skażenie inne niż skażenie niezwiązane
23
Materiał promieniotwórczy w
postaci specjalnej (S) – nierozpraszalny stały materiał promieniotwórczy
albo
– zamkniętą kapsułę zawierającą materiał
promieniotwórczy,
które spełniają określone wymagania (podlega
badaniom) UWAGA:
1. co najmniej jeden z wymiarów nie może być mniejszy niż 5 mm,
2. wzór S wymaga zatwierdzenia jednostronnego
24
Aktywność
• A1 – wartość aktywności materiału
promieniotwórczego w postaci specjalnej
stosowana do określania limitów aktywności dla
potrzeb przepisów
• A2 – wartość aktywności materiału
promieniotwórczego w postaci innej niż
specjalna stosowana do określania limitów
aktywności dla potrzeb przepisów
25
Izotop A1 [TBq]
A2 [TBq]
A0 [Bq]
cA0 [kBq/kg]
Am-241 1 × 101 1 × 10-3 1 × 104 1 × 100
C-14 4 × 101 3 × 100 1 × 107 1 × 104
Co-60 4 × 10-1 4 × 10-1 1 × 105 1 × 101
Cs-137 2 × 100 6 × 10-1 1 × 104 1 × 101
I-125 2 × 101 3 × 100 1 × 106 1 × 103
I-131 3 × 100 7 × 10-1 1 × 106 1 × 102
Ir-192 1 × 100 6 × 10-1 1 × 104 1 × 101
Ra-226 2 × 10-1 3 × 10-3 1 × 104 1 × 101
Sr-90 3 × 10-1 3 × 10-1 1 × 104 1 × 102
Tc-99m 1 × 101 4 × 100 1 × 107 1 × 102
Th(nat) bez ograniczeń bez ograniczeń 1 × 103 1 × 100
!U-233 4 × 101 !9 × 10-2 !1 × 104 !1 × 101
U-235 bez ograniczeń bez ograniczeń 1 × 104 1 × 101
U-238 bez ograniczeń bez ograniczeń 1 × 104 1 × 101
Limity aktywności dla poszczególnych radionuklidów
26
Materiał o niskiej aktywności
właściwej (LSA) materiał promieniotwórczy, który ze względu na naturalne
właściwości ma ograniczoną aktywność właściwą lub
materiał promieniotwórczy, do którego mają zastosowanie
ograniczenia dotyczące oszacowanej średniej aktywności
właściwej (w obliczeniach ww. oszacowanej średniej
aktywności właściwej nie uwzględnia się materiałów
stosowanych na osłony zewnętrzne LSA). Materiały LSA
kwalifikuje się do jednej z trzech grup: LSA-I, LSA-II lub
LSA-III
27
Materiał o niskiej aktywności
właściwej (LSA) LSA-I – nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony
– rudy i koncentraty rud U i Th oraz inne rudy zawierające naturalne izotopy promieniotwórcze,
– nienapromieniowany stały lub ciekły Unat, Udep, Thnat lub ich związki i mieszaniny,
– materiały dla których wartość A2 jest nieograniczona,
– inne materiały, dla których oszacowana średnia aktywność właściwa ≤ 30cA0,i
LSA-II – woda trytowa o ograniczonym stężeniu,
– inne materiały, dla których oszacowana średnia aktywność właściwa ≤ (10-4 lub 10-5) x A2/g
odpowiednio dla ciał stałych i gazów oraz cieczy
LSA-III – materiały stałe z wyłączeniem proszków, w których:
– materiał promieniotwórczy jest rozłożony w miarę równomiernie,
– oszacowana średnia aktywność właściwa materiału ≤ 2 x 10-3 x A2/g,
– materiał przeszedł badanie ługowalności
28
Definicje „transportowe”
• Przedmiot skażony powierzchniowo (SCO) oznacza obiekt w postaci ciała stałego (przedmiot), który
sam nie jest promieniotwórczy, ale na jego powierzchni
znajduje się materiał promieniotwórczy (skażenie).
Przedmioty SCO kwalifikuje się do jednej z dwóch grup:
SCO-I lub SCO-II
29
Definicje „transportowe”
SCO-I – przedmiot, na którym:
– skażenie niezwiązane na dostępnej powierzchni (dla 300 cm2) ≤ 4 Bq/cm2 dla βγ lub 0,4
Bq/cm2 dla α, oraz
– skażenie związane na dostępnej powierzchni (dla 300 cm2) ≤ 4 x 104 Bq/cm2 dla βγ lub 4 x
103 Bq/cm2 dla α, oraz
– suma skażenia niezwiązanego i związanego na niedostępnej powierzchni (dla 300 cm2) ≤ 4 x
104 Bq/cm2 dla βγ lub 4 x 103 Bq/cm2 dla α;
SCO-II – przedmiot, na którym:
– skażenie niezwiązane na dostępnej powierzchni (dla 300 cm2) ≤ 400 Bq/cm2 dla βγ lub 40
Bq/cm2 dla α, oraz
– skażenie związane na dostępnej powierzchni (dla 300 cm2) ≤ 8 x 105 Bq/cm2 dla βγ lub 8 x
104 Bq/cm2 dla α, oraz
– suma skażenia niezwiązanego i związanego na niedostępnej powierzchni (dla 300 cm2) ≤ 8 x
105 Bq/cm2 dla βγ lub 8 x 104 Bq/cm2 dla α.
30
Wzór (konstrukcja)
opis materiału promieniotwórczego w postaci specjalnej,
materiału promieniotwórczego słabo rozpraszalnego,
opakowania lub sztuki przesyłki, który pozwala dokładnie
określić te wyroby. Opis ten to po prostu dokumentacja
techniczna ww. wyrobów (projektowa, badawcza,
wykonawcza i kontrolna)
31
Zatwierdzenie wielostronne
zatwierdzenie wzoru lub zatwierdzenie przewozu przez
właściwą władzę zarówno państwa pochodzenia, jak i
każdego państwa, przez którego terytorium dokonywany
jest przewóz (nie dotyczy przelotu ponad terytorium bez
międzylądowań)
32
Zatwierdzenie jednostronne
zatwierdzenie wzoru wyłącznie przez właściwą władzę
państwa pochodzenia tego wzoru
33
Materiał promieniotwórczy
słabo rozpraszalny (LD)
stały materiał promieniotwórczy o ograniczonej
rozpraszalności, nie będący w postaci proszku (bez
obudowy lub w zamkniętej kapsule)
UWAGA:
wzór LD wymaga zatwierdzenia wielostronnego
34
Opakowanie
zestaw elementów i materiałów, które razem mają zapewnić szczelność (utrzymać materiał niebezpieczny wewnątrz opakowania), a także spełniać inne funkcje związane z bezpieczeństwem
Dla materiałów promieniotwórczych „spełnienie innych funkcji związanych z bezpieczeństwem” oznacza zapewnienie co najmniej osłonności, a niekiedy odpowiednich warunków temperaturowych, ciśnieniowych itp. W przypadku materiałów rozszczepialnych oznacza również zapewnienie zachowania podkrytyczności
opakowanie materiałów promieniotwórczych musi, w określonych warunkach, uniemożliwiać wydostanie się zawartości promieniotwórczej w ilości przekraczającej określone poziomy oraz osłabiać promieniowanie co najmniej do określonych poziomów
35
Sztuka przesyłki
końcowy produkt operacji pakowania, składający
się z opakowania wraz z jego zawartością, które
przygotowane są do wysyłki.
36
Kategoria sztuki przesyłki
jedna z trzech ustalonych w przepisach
transportowych kategorii, do której zalicza się
sztuki przesyłki lub opakowania zbiorcze, w
zależności od wartości parametrów
radiologicznych (poziomu promieniowania na
powierzchni i wskaźnika transportowego)
37
Poziom promieniowania
moc dawki wyrażona w mSv/h
• Wskaźnik transportowy (TI)
wyznaczony dla sztuki przesyłki, opakowania zbiorczego, kontenera lub nieopakowanych (przewożonych luzem) materiałów LSA-I lub przedmiotów SCO-I, oznacza liczbę, która jest wykorzystywana do kontroli narażenia na promieniowanie
38
Wskaźnik transportowy (TI)
wyznaczony dla sztuki przesyłki, opakowania zbiorczego, kontenera lub nieopakowanych (przewożonych luzem) materiałów LSA-I lub przedmiotów SCO-I, oznacza liczbę, która jest wykorzystywana do kontroli narażenia na promieniowanie
39
Wskaźnik bezpieczeństwa
krytycznościowego (CSI) • określony dla sztuki przesyłki, opakowania
zbiorczego lub kontenera zawierającego
materiał rozszczepialny, oznacza liczbę, która
jest wykorzystywana do kontroli nagromadzenia
sztuk przesyłki, opakowań zbiorczych lub
kontenerów zawierających materiały
rozszczepialne
40
Używanie wyłączne (ładunek całkowity)
używanie środka transportu lub dużego kontenera wyłącznie przez jednego nadawcę, przy czym wszystkie czynności załadunku i rozładunku – początkowe, przejściowe i końcowe – wykonywane są zgodnie z instrukcjami nadawcy lub odbiorcy
• Warunki specjalne (X)
warunki zatwierdzone przez właściwą władzę, na podstawie których mogą być przewożone przesyłki zawierające materiału promieniotwórcze niespełniające odpowiednich wymagań przepisów transportowych
41
Warunki specjalne
warunki zatwierdzone przez właściwą władzę, na podstawie których mogą być przewożone przesyłki zawierające materiału promieniotwórcze niespełniające odpowiednich wymagań przepisów transportowych
42
Sposób przewozu
• luzem – przewóz w pojazdach lub kontenerach
nieopakowanych materiałów stałych lub przedmiotów
UWAGA: przewóz luzem nie jest dopuszczony w transporcie lotniczym
• w opakowaniach – jako sztuki przesyłki
43
Przewóz luzem
dotyczy tylko LSA-I, SCO-I pod warunkiem
zabezpieczenia podczas przewozu przed utratą
materiału promieniotwórczego ze środka transportu,
a także utratą osłony oraz na warunkach używania
wyłącznego
44
Przewóz jako sztuki przesyłki
Klasyfikacja sztuk przesyłki
– wyłączone (EXC)
– inne niż wyłączone: – przemysłowe IP (IP-1, IP-2, IP-3)
– typu A
– typu B [B(U), B(M)]
– typu C
UWAGA:
Typ sztuki przesyłki informuje o odporności opakowania na warunki
przewozu (rutynowe, normalne i awaryjne).
Im bardziej niebezpieczna zawartość, tym „poważniejsze”
(wytrzymalsze) opakowanie należy zastosować
45
wytrzymałość
na warunki
przewozu
rutynowe
(bez-
wypadkowe)
normalne
(drobne wypadki)
awaryjne
(poważne wypadki)
typ sztuki
przesyłki EXC, IP-1 IP-2 IP-3, A B(U), B(M)**** C
wymagania - brak utraty lub
rozproszenia zawartości
utrata zawartości nie większa niż:
- 10-6A2/h - dla warunków normalnych
- A2/tydzień** - dla warunków awaryjnych
nie większy niż 20%
wzrost poziomu
promieniowania na
powierzchni
wzrost poziomu promieniowania w
odległości 1m od powierzchni do wartości
nie większej niż 10mSv/h dla
maksymalnej zawartości, dla której
została zaprojektowana
badania sztuki
przesyłki
- opryskiwanie
wodą,
swobodny
spadek*,
nacisk przy
piętrzeniu
+
przebicie*
uszkodzenia
mechaniczne,
żaroodporność,
zanurzenie,
(głębokie
zanurzenie)***
głębokie
zanurzenie,
+ przebicie z
rozdzieraniem,
długa
żaroodporność,
uderzenie
Wytrzymałość sztuk przesyłki materiały nierozszczepialne lub rozszczepialne-wyłączone
* - inaczej dla cieczy i gazów; ** - inaczej dla Kr-85; *** - dla aktywności > 105
A2 ; **** - dopuszczalne inne wymagania temperaturowe , ale z
zatwierdzeniem wielostronnym
46
wytrzymałość
na warunki
przewozu
rutynowe
(bez-
wypadkowe)
normalne
(drobne wypadki)
awaryjne
(poważne wypadki)
typ sztuki
przesyłki EXC, IP-1 IP-2 IP-3, A B(U), B(M) C
dodatkowe
wymagania
zachowanie podkrytyczności
dodatkowe
badania sztuki
przesyłki
- wodoszczelność
Wytrzymałość sztuk przesyłki materiały nierozszczepialne lub rozszczepialne-wyłączone
sztuki przesyłki zawierające UF6 (zarówno rozszczepialny, jak i nierozszczepialny) w ilości ≥ 0,1
kg podlegają także badaniom wg ISO 7195 oraz:
- badaniu strukturalnemu,
- badaniu na swobodny spadek,
- badaniu żaroodporności.
Wynik badania uważa się za dodatni, jeżeli zachowana została szczelność.
47
KWALIFIKACJA
grupy
towarów
klasy 7
materiały
nierozszczepialne
lub
rozszczepialne-
wyłączone
materiały
rozszczepialne
uwagi
EXC UN 2908, UN 2909,
UN 2910, UN 2911
-
IP LSA UN 2912, UN 3321,
UN 3322
UN 3324, UN 3325 dla LSA-I dozwolony też przewóz luzem
SCO UN 2913 UN 3326 dla SCO-I dozwolony też przewóz luzem
A UN 2915, UN3332 UN 3327, UN 3333
B(U) UN 2916 UN 3328
B(M) UN 2917 UN 3329
C UN 3323 UN 3330
X UN 2919 UN 3331 wymagane zatwierdzenie
UF6 UN 2978 UN 2977 właściwości żrące
48
Sztuki przesyłki wyłączone
UN 2908 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI WYŁĄCZONA – PRÓŻNE OPAKOWANIE
UN 2909 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI WYŁĄCZONA – PRZEDMIOTY
WYKONANE Z URANU NATURALNEGO lub URANU
ZUBOŻONEGO lub TORU NATURALNEGO
UN 2910 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI WYŁĄCZONA – ILOŚĆ MATERIAŁU
OGRANICZONA
UN 2911 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI WYŁĄCZONA – PRZYRZĄDY lub
PRZEDMIOTY
KLASYFIKACJA
49
Materiały promieniotwórcze o niskiej aktywności właściwej
UN 2912 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ
AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-I),
nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony
UN 3321 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ
AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-II),
nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony
UN 3322 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ
AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-III),
nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony
UN 3324 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ
AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-II), ROZSZCZEPIALNY
UN 3325 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ
AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-III), ROZSZCZEPIALNY
KLASYFIKACJA
50
Przedmioty skażone powierzchniowo
UN 2913 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, PRZEDMIOT
SKAŻONY POWIERZCHNIOWO (SCO-I lub SCO-II),
nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony
UN 3326 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, PRZEDMIOT
SKAŻONY POWIERZCHNIOWO (SCO-I lub SCO-II),
ROZSZCZEPIALNY
KLASYFIKACJA
51
Sztuki przesyłki typu A
UN 2915 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU A, w postaci innej niż specjalna,
nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony
UN 3327 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU A, ROZSZCZEPIALNY, w postaci
innej niż specjalna
UN 3332 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU A, W POSTACI SPECJALNEJ,
nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony
UN 3333 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU A, W POSTACI SPECJALNEJ,
ROZSZCZEPIALNY
KLASYFIKACJA
52
Sztuki przesyłki typu B(U)
UN 2916 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU B(U), nierozszczepialny lub
rozszczepialny-wyłączony
UN 3328 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU B(U), ROZSZCZEPIALNY
KLASYFIKACJA
53
Sztuki przesyłki typu B(M)
UN 2917 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU B(M), nierozszczepialny lub
rozszczepialny-wyłączony
UN 3329 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU B(M), ROZSZCZEPIALNY
KLASYFIKACJA
54
Sztuki przesyłki typu C
UN 3323 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU C, nierozszczepialny lub
rozszczepialny-wyłączony
UN 3330 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA
PRZESYŁKI TYPU C, ROZSZCZEPIALNY
KLASYFIKACJA
55
Warunki specjalne
UN 2919 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY,
PRZEWOŻONY NA WARUNKACH SPECJALNYCH,
nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony
UN 3331 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY,
PRZEWOŻONY NA WARUNKACH SPECJALNYCH,
ROZSZCZEPIALNY
KLASYFIKACJA
56
Sześciofluorek uranu
UN 2977 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY,
SZEŚCIOFLUOREK URANU, ROZSZCZEPIALNY
UN 2978 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY,
SZEŚCIOFLUOREK URANU, nierozszczepialny lub
rozszczepialny-wyłączony
KLASYFIKACJA
57
Zawartość sztuki przesyłki
Ilość materiału promieniotwórczego w sztuce przesyłki nie powinna przekraczać odpowiednich limitów dla poszczególnych typów sztuk przesyłki
– wyłączone (materiały nierozszczepialne lub rozszczepialne-wyłączone) – (10-4A1 lub 2 ÷ A1 lub 2) zależnie od postaci materiału, jego postaci fizycznej oraz rodzaju (przyrząd lub przedmiot albo materiał)
– przemysłowe – tyle, by poziom promieniowania w odległości 3 m od nieosłoniętego materiału lub przedmiotu nie przekraczał 10 mSv/h
– typu A – nie więcej niż A1 lub A2 odpowiednio do postaci materiału
– typu B, typu C – nie więcej niż uznana dla wzoru sztuki przesyłki zgodnie ze świadectwem zatwierdzenia
58
typ sztuki
przesyłki
maksymalne wartości parametrów radiologicznych
sztuki przesyłki
moc dawki
skażenia
powierzchni
niezwiązane związane
(moc dawki
na
powierzchni)
na
powierzchni
w odległości
1 m od
powierzchni
emitery
promieniowania
β i γ oraz
niskotoksyczne
emitery
promieniowania
α
wszystkie inne
emitery
promieniowania
α
wyłączona 5 μSv/h -
4 Bq/cm2
0,4 Bq/cm2
5 μSv/h
inna niż
wyłączona
standard 2 mSv/h 100 μSv/h
używanie
wyłączne
10 mSv/h
bez
ograniczeń
warunki
specjalne
zgodnie z zatwierdzeniem
Parametry radiologiczne sztuki przesyłki
59
Definicje „transportowe”
Przypomnienie
• Wskaźnik transportowy (TI) wyznaczony dla sztuki przesyłki, opakowania zbiorczego, kontenera lub nieopakowanych (przewożonych luzem) materiałów LSA-I lub przedmiotów SCO-I, oznacza liczbę, która jest wykorzystywana do kontroli narażenia na promieniowanie
60
określanie wskaźnika transportowego
(TI)
1. wyznaczyć najwyższy poziom promieniowania zmierzony w
odległości 1 metra od zewnętrznych powierzchni sztuki przesyłki,
opakowania zbiorczego, kontenera albo nieopakowanych materiałów
LSA-I lub przedmiotów SCO-I (dla rud U i Th oraz ich koncentratów
wartości te można przyjąć za przepisami) i pomnożyć go przez 100;
2. dla cystern, kontenerów albo nieopakowanych materiałów LSA-I lub
przedmiotów SCO-I liczbę otrzymaną zgodnie z 1. dodatkowo pomnożyć
przez współczynnik (podany w przepisach) zależny od wielkości
największej powierzchni przekroju ładunku;
3. liczbę otrzymaną zgodnie z 1. i 2. zaokrąglić w górę do pierwszej cyfry
po przecinku (dla wartości 0,05 lub mniejszej przyjmujemy
TI = 0)
61
Wskaźnik transportowy
wskaźnik transportowy (TI) - najwyższy poziom promieniowania
zmierzony w odległości 1 metra od zewnętrznych powierzchni sztuki
przesyłki
1m
1m 1m
1m
0,012
0,046 0,042
0,062
TI = 6,2 największa ze zmierzonych wartości
w mSv/h, pomnożona przez 100
i zaokrąglona w górę
do jednej cyfry po przecinku
0,052
0,055 1m
1m
62
Wskaźnik transportowy
wskaźnik transportowy (TI) - najwyższy poziom promieniowania
zmierzony w odległości 1 metra od zewnętrznych powierzchni sztuki
przesyłki
1m
1m 1m
1m
12,3
46,1 42,0
62,3
TI = 6,3
największa ze zmierzonych wartości
w μSv/h, podzielona przez 10
i zaokrąglona w górę do jednej cyfry
po przecinku
52,4
55,2 1m
1m
63
Moc dawki na powierzchni
[mSv/h]
Kategoria
sztuki
przesyłki
Nalepka
ostrze-
gawcza
0 < H` ≤ 0,005 I-BIAŁA
0,005 < H` ≤ 0,5 II-ŻÓŁTA
0,5 < H` ≤ 2 III-ŻÓŁTA**
2 < H` ≤ 10*
Kategorie sztuki przesyłki
* - używanie wyłączne; ** - warunki specjalne
64
DWIE nalepki ostrzegawcze 7A lub 7B lub 7C
na przeciwległych powierzchniach
wymiary nalepek: 100 mm x 100 mm
Oznakowanie sztuki przesyłki innej niż wyłączona
7A
7B
7C
nalepka ostrzegawcza
UWAGA:
Kategoria sztuki przesyłki informuje o zagrożeniu
jakie stwarza sztuka przesyłki podczas przewozu
65
7
WKAŹNIK BEZPIECZEŃSTWA
KRYTYCZNOŚCIOWEGO
ROZSZCZEPIALNY
Dodatkowa nalepka ostrzegawcza dla materiałów rozszczepialnych – 7E
Oznakowanie sztuki przesyłki innej niż wyłączona
DWIE nalepki ostrzegawcze 7E
na przeciwległych powierzchniach
wymiary nalepek: 100 mm x 100 mm
66
Przewóz, załadunek, rozładunek,
manipulowanie ładunkiem
• Zakaz ładowania z materiałami i przedmiotami wybuchowymi oraz
posiadającymi właściwości wybuchowe
• Zakaz ładowania sztuk przesyłki ŻÓŁTYCH z materiałami
światłoczułymi (FOTO)
• Ograniczenia odległości od miejsc przebywania ludzi (zależnie od
sumy TI)
• Oddzielenie sztuk przesyłki z materiałami rozszczepialnymi w
zależności od sumy CSI
• Nadzorowanie pojazdu ze sztukami przesyłki innymi niż wyłączone
• Konieczność przyjęcia uszkodzonej sztuki przesyłki
67
typ sztuki
przesyłki
maksymalne wartości parametrów radiologicznych
pojazdu
moc dawki
skażenia
powierzchni
niezwiązane związane
(moc dawki
na
powierzchni)
na
powierzchni
w odległości
2 m od
powierzchni
emitery
promieniowania
β i γ oraz
niskotoksyczne
emitery
promieniowania
α
wszystkie inne
emitery
promieniowania
α
wyłączona 5 μSv/h -
4 Bq/cm2
0,4 Bq/cm2
5 μSv/h
inna niż
wyłączona
standard
2 mSv/h
100 μSv/h
używanie
wyłączne
warunki
specjalne
zgodnie z zatwierdzeniem
Parametry radiologiczne pojazdu
68
DWIE
Tablice barwy pomarańczowej:
z przodu i z tyłu pojazdu
Wymiary tablic:
400 mm x 300 mm
lub
300 mm x 120 mm
TRZY
Nalepki ostrzegawcze 7D:
na obu bokach
i z tyłu pojazdu
Wymiary nalepek:
250 mm x 250 mm
lub
100 mm x 100 mm
Oznakowanie pojazdu przewożącego sztuki przesyłki inne niż wyłączone
69
Tablice pomarańczowe
• Z numerem zagrożenia i numerem rozpoznawczym
materiału:
1. 70/XXXX – w przypadku materiałów przewożonych luzem
2. 70/XXXX – w przypadku materiałów przewożonych w
sztukach przesyłki, gdy występuje tylko jeden nr UN
3. 7X/XXXX – w przypadku przewozu na warunkach specjalnych
4. 78/XXXX – w przypadku UF6
• W pozostałych przypadkach – GŁADKIE – bez numeru
zagrożenia i numeru rozpoznawczego materiału
70
3332
70
wymagania dla załogi pojazdu
• przewożący sztuki przesyłki wyłączone
– szkolenie wewnętrzne (wg Prawa atomowego)
• przewożący sztuki przesyłki inne niż wyłączone (jeżeli są to sztuki przesyłki typu A w ilości nie przekraczającej 10, a suma TI ≤ 3)
– szkolenie wewnętrzne potwierdzone zaświadczeniem wydanym przez pracodawcę (wg ADRu)
• przewożący sztuki przesyłki inne niż wyłączone w pozostałych przypadkach
– musi ukończyć szkolenie podstawowe oraz szkolenie specjalistyczne w zakresie przewozu materiałów promieniotwórczych (wg ADRu) – zaświadczenie ADR
• jeżeli jest wymagany konwojent, to musi on w pełni móc zastąpić kierowcę
71
wyposażenie pojazdu
• gaśnica – 2 szt. (2+6)
• klin pod koła
• dwa stojące znaki ostrzegawcze
• płyn do płukania oczu
• kamizelka ostrzegawcza dla każdego członka załogi
• latarka dla każdego członka załogi
• para rękawic dla każdego członka załogi
• okulary ochronne dla każdego członka załogi
72
wymagane dokumenty
• Dokument przewozowy
• Dokument tożsamości
• Instrukcje pisemne – nie dot. sztuk przesyłki wyłączonych
• Zaświadczenie ADR (lub zaświadczenie pracodawcy) – nie dot.
sztuk przesyłki wyłączonych
• Inne dokumenty (karta badania technicznego pojazdu – ważna
1 rok)
• Kopia zezwolenia (lub potwierdzenia dokonania zgłoszenia)
• Świadectwa zatwierdzenia
• Świadectwa źródeł
• Deklaracje przewozu zamkniętych źródeł
• Dokumentacja urządzenia (dla urządzeń zawierających źródła)
73
dokumenty
DOKUMENT PRZEWOZOWY MATERIAŁÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH
nierozszczepialnych lub rozszczepialnych-wyłączonych Znak (numer) dokumentu: ………………………………… Miejsce i data: …………………, ……/……/…………
NADAWCA (nazwa, adres): …………………………………
ODBIORCA (nazwa, adres): …………………………………
Miejsce załadunku: ………………………………… Miejsce rozładunku: ………………………………… Trasa przewozu (jeżeli wymagają tego przepisy):
L.p. Numer UN, prawidłowa nazwa przewozowa, numer klasy, (kod tunelu), nazwa i symbol
każdego izotopu promieniotwórczego
Postać fizyczna i chemiczna
1)
Aktywność w dniu
rozpoczę-cia przewo-
zu 2)
[GBq]
TI
Kate-goria sztuki prze-syłki
Masa brutto [kg]
Świadec-two za-
twier-dze-nia
Uwagi
1.
UN …… Materiał promieniotwórczy, …………………………………, 7, (…), …………………………………… ……… sztuk… przesyłki
2.
UN …… Materiał promieniotwórczy, …………………………………, 7, (…), …………………………………… ……… sztuk… przesyłki
Suma:
Wykaz zawartości każdego opakowania zbiorczego:
Całkowita aktywność materiałów LSA-II, LSA-III, SCO-I, SCO-II wyrażona jako wielokrotność A2:
Sposób przewozu: 3)
DEKLARACJA NADAWCY: Niniejszym oświadczam, że zawartość przesyłki jest dokładnie opisana powyżej poprzez podanie prawidłowych nazw przewozowych i numerów UN oraz została zaklasyfikowana, opakowana, oznakowana i zaopatrzona w nalepki zgodnie z obowiązującymi przepisami. Osoba odpowiedzialna (imię i nazwisko): ………………………………… Podpis: ……………
PRZEWOŹNIK (nazwa, adres): ………………………………… Pojazd (marka, model i nr rejestracyjny): ………………………………… Data i godzina rozpoczęcia przewozu: ……/……/…………, ……:…… Kierowca (imię i nazwisko): ………………………………… Podpis: ……………
Wyjaśnienia: 1) jeżeli materiał promieniotwórczy jest w postaci specjalnej lub jest materiałem słabo rozpraszalnym, to zamiast postaci fizycznej i chemicznej należy
podać „materiał w postaci specjalnej” lub odpowiednio „materiał słabo rozpraszalny”; 2) podać największą aktywność zawartości w bekerelach (Bq) z odpowiednim przedrostkiem według układu jednostek SI;
3) jeżeli przesyłka jest przewożona na warunkach używania wyłącznego, należy podać następujące oświadczenie: „PRZEWÓZ NA WARUNKACH UŻY-
WANIA WYŁĄCZNEGO”.
74
Inne dokumenty
……………., dn. ……………. (miejscowość)
Protokół Nr ………………. pomiarów dozymetrycznych pojazdu przewożącego materiały promieniotwórcze
Przewoźnik ………………………………………………………………………………………………………… (nazwa; nr zezwolenia /zgłoszenia PAA)
Pojazd …………………………………………… (marka i typ, nr rejestracyjny)
Imię i nazwisko kierowcy ……………………………………………………
Pomiar wykonano dnia …………………… o godz. …………………..
Maksymalne zmierzone moce dawki
Tło promieniowania …………………. μSv/h
Informacje dodatkowe:
Przyrząd do pomiaru mocy dawki …………………………………………………………………… (typ i numer fabryczny; nr świadectwa wzorcowania)
Skażeń niezwiązanych na powierzchniach wewnętrznych i zewnętrznych pojazdu nie stwierdzono
Przyrząd do pomiaru skażeń …………………………………………………………………………. (typ i numer fabryczny; nr świadectwa wzorcowania)
Pomiary wykonał Inspektor Ochrony Radiologicznej typu …………………………………………. (typ i nr zaświadczenia)
Imię i nazwisko IORa ……………………………. Podpis i pieczęć …………………………..
BOK PRAWY
powierzchnia ………… μSv/h
odległość 2 m ………... μSv/h
BOK LEWY
powierzchnia ………… μSv/h
odległość 2 m ………... μSv/h
TYŁ
powierzchnia ………… μSv/h
odległość 2 m ………... μSv/h
75
Postępowanie
• Określić izotop
• Zakwalifikować do UN
• Opakować, oznakować
• Przygotować dokumenty
• Przygotować pojazd, oznakować, wyposażyć
76
wymagane zatwierdzenia – 1/2
wzór
lub
przewóz
zatwierdzenie uwagi
jedno-
stronne
wielo-
stronne
1 materiały S LD
2 sztuki
przesyłki
B(U)1),
C,
H(U)2A)
B(M),
IF-…,
AF,
B(…)F,
CF,
H(M)2B)
F – materiał rozszczepialny
H – UF6 1) – wielostronne dla LD 2A) – nierozszczepialny lub rozszczepialny-
wyłączony o mUF6 < 0,1 kg
2B) – nierozszczepialny lub rozszczepialny-
wyłączony o mUF6 ≥ 0,1 kg
77
wymagane zatwierdzenia – 2/2
wzór
lub
przewóz
zatwierdzenie uwagi
jedno-
stronne
wielo-
stronne
3 przewóz T
X
T – przewóz:
- niektórych sztuk przesyłki B(M)
(niespełniających pewnych wymagań
temperaturowych; wymagających okresowego
zrzutu ciśnienia; dużych źródeł
promieniowania)
-sztuk przesyłki zawierających materiały
rozszczepialne, gdy ∑CSI>50 (z wyjątkiem
statków morskich)
- wg Programu Ochrony przed
Promieniowaniem dla przewozu specjalnym
statkiem cargo
X – przewóz na warunkach specjalnych
4 inne A1, A2 niewymienione w przepisach
78
Dziękuję za uwagę