Spoljašnja kanalizaciona mreža

ODVODJENJE OTPADNIH VODA

Latinska reč´´canalisatio´´-prokopavanje podzemnih kanala

Pod KANALIZACIJOM se podrazumeva kompleks inženjerskih objekata ,uključujući i sve tehničke i sanitarne mere, koje obezbeđuju sistematsko, brzo i neposredno sakupljanje i transportovanje otpadnih voda iz naselja i njihovo prečišćavanje na postrojenjima za prečišćavanje otpadnih voda.

Zajedno sa vodovodom svrstava se u KOMUNALNU HIDROTEHNIKU

Kanalizacioni sistem čini sledeća Kanalizacioni sistem čini sledeća grupa objekatagrupa objekata::Kanalizaciona ili kanalska mreža, odnosno

sporedna (sekundarna) i glavna (primarna) kanalska ili kolektorska mreža kojom se upotrebljene vode sakupljaju i odvode do uređaja za prečišćavanje otpadnih voda.

Građevine kanalizacione mreže (crpne stanice, prelivne građevine...) kojima se omogućuje ispravno funkcionisanje, upravljanje i održavanje mreže.

Uređaj za prečišćavanje upotrebljenih voda pomoću kog se upotrebljena voda prečišćava do stepena koji je u skladu sa propisanim standardima.

Ispusti, kojim se prečišćene (ili neprečišćene) upotrebljene vode ispuštaju u vodoprijemnik (recipijent).

recipijent recipijent -- “recipiens”“recipiens” – primalac, tj. objekat u koji se vrši odlaganje zagađene neprečišćene ili prečišćene vode

OTPADNE VODEOTPADNE VODEPod otpadnim vodama podrazumevamo mešavinu

raznih voda, gde svaka komponenta ima svoj sastav odnosno izmenjen prvobitni hemijski sastav i fizička svojstva

U zavisnosti od porekla i svojstva, otpadne vode smo podelili na četiri kategorije:

1) Upotrebljene vode iz domaćinstava (sanitarne)

2) Upotrebljene vode iz industrije

3) Atmosferske-meteorske vode

4) Komunalne upotrebljene vode

KVANTITET (KOLIČINA OTPADNIH KVANTITET (KOLIČINA OTPADNIH VODA)VODA)

Osnovni elemenat za dimenzionisanje odvodnih kanala i postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda je KOLIČINA OTPADNIH VODA koja se evakuiše iz naselja.

Pojam SREDNJE SPECIFIČNO OTICANJE-srednja dnevna količina otpadne vode po jednom stanovniku. (njome nije obuhvaćena industrija i javna potrošnja,kao i ´´tuđe vode´´).

Srednje specifično oticanje zavisi od niza faktora kao što su:klimatske karakteristike područja,standard življenja i cena vode,izgrađenost sistema za odvodnju...

Ispitivanjima je utvrđeno da specifični dotok otpadnih voda u proseku iznosi 85-90% specifične dnevne potrošnje vode (deo pitke vode se troši na namene koje ne podležu odvodnji).

Računski broj stanovnika na kraju planskog perioda:

Sn=So(1+p/100)n

Sn– budući broj stanovnika na kraju planskog perioda od n godina,

So– postojeći broj stanovnika u naselju,p– prosečna godišnja stopa prirasta stanovnika

Srednji dnevni dotok otpadne vode:Qsr,dn=qsp*Sn

Maksimalni dnevni dotok otpadne vode:Qmax,dn=kdn*Qsr,dn

Maksimalni časovni dotok otpadne vode:Qmax,h=kh*Qmax,dn

Maksimalni časovni dotok otpadne vode je merodavan za dimenzionisanje kanalizacionih kolektora SEPARACIONE kanalizacije.Kod dimenzionisanja cevovoda OPŠTEG kanalizacionog sistema,ovu količinu otpadne vode iz domaćinstava treba sabrati sa merodavnom količinom atmosferskih voda.

Osnovni elementi koji određuju podelu Osnovni elementi koji određuju podelu kanakanalilizacionog sistema suzacionog sistema su::

način prihvatanja i odvođenja upotrebljenih voda:a) Opšti (zajednički) sistem kanalisanja

b)Odvojeni (separacioni) sistem kanalisanja

c) Kombinovani sistem kanalisanja

Pod sistemom kanalisanja podrazumevamo način evakuacije (odvodjenja) različitih vrsta otpadnih voda.

pogonske osobine sistema:

a.Gravitacionib.Кombinovani (gravitaciono-potisni)

a) Opšti kanalizacioni sistem

Sistem kod koga se sve vrste upotrebljenih Sistem kod koga se sve vrste upotrebljenih voda odvode istim (zajedničkim) kanalima, ili voda odvode istim (zajedničkim) kanalima, ili kolektorimakolektorima

a) Pogonska šema; b) Šema tehničkog rešenjaA, B, C – industrijski pogoni; 1-sporedni kolektori; 2-glavni kolektor,

4-uređaj za prečišćavanje; 5-ispust; 6-prijemnik, 7-granica područja odvođenja

Kod prethodne šeme za opšti kanalizacioni sistem je predpostavljeno da industrijske upotrebljene vode ne sadrže agresivne i štetne sastojke koji bi negativno uticali na izgrađenu ili planiranu kanalizaciju i na predviđeni proces zajedničkog prečišćavanja upotrebljenih voda.

U suprotnom, pre ispuštanja industrijskih upotrebljenih voda u zajednički kolektor potrebno ih je prečistiti do stepena zagađenosti komunalnih upotrebljenih voda.

Osnovno količinsko opterećenje opštih kanalizacionih sistema uzrokuju atmosferske vode, pa funkcionalne dimenzije kanala proizilaze kao rezultat potrebnog prihvatanja atmosferske vode.

Zbog uvažavanja ekonomičnosti i činjenice da su atmosferske vode manje zagađene od voda iz domaćinstva, kod opštih kanalizacionih sistema se grade prelivne građevine (kišni prelivi) pomoću kojih se za vreme jakih kiša rasterećuje kanalski sadržaj sa direktnim ispuštanjem kanalizacionih voda u recipijent

Osnovne mane opšteg kanalizacionog sistema sadržane su u činjenicama da je u sušnom razdoblju brzina vode obično mala, što uzrokuje taloženje na dnu kolektora, te da u vreme jakih pljuskova kanalizaciona mreža ne može da prihvati svu palu kišu, pa može doći do poplavljivanja nižih područja gradskih aglomeracija (podruma, garaža).Veliki prečnici kolektora i mali padovi su takodje mana opšteg sistema kanalisanja.Prednosti opšteg sistema kanalisanja su jeftinije održavanje i jednostavniji je sistem.

b) Separacioni (odvojeni) kanalizacioni sistem Separacionim sistemom kanalisanja nazivamo takav

sistem kanalizacije, gde se atmosferske i čiste industrijske vode odvode jednom mrežom kanala,a domaće i industrijske upotrebljene vode odvode se drugom mrežom kanala.

Separacioni sistem kanalisanja može biti:1) Potpuno razdvojen2) Nepotpuno razdvojen

Potpuno razdvojen kanalizacioni sistem se izvodi sa dve odvojene, potpuno izvedene kanalizacione mreže, od kojih jedna služi za odvođenje atmosferskih voda, a druga za odvođenje upotrebljenih vode iz domaćinstava i industrije.

Šema potpuno razdvojenog kanalizacionog sistema

A, B i C –industrijski pogoni; I-kanali za upotrebljenu vodi u domaćinstvu i industriji; II-kanali atmosferske vode;

1-sporedni kolektori; 2-glavni kolektor; 3-glavni odvodni kolektor; 4-ispust atmosferske vode; 5-uređaj za

prečišćavanje; 6-ispust prečišćene vode; 7-prijemnik; 8-granica područja odvodnje

Potpuno razdvojeni kanalizacioni sistem je načelno skuplji od opšteg kanalizacionig sistema, jer se koriste dve odvojene kanalske (kolektorske) mreže.

U sanitarnom pogledu potpuno razdvojeni sistem je povoljniji,jer se sve upotrebljene vode iz domaćinstava odvode na uređaj za prečišćavanje.

Nepotpuno razdvojen kanalizacioni sistem je karakterističan za manja naselja i namenjen je za odvođenje samo upotrebljenih voda iz domaćinstva i zagađenih industrijskih upotrebljenih voda.

Atmosferske i uslovno čiste industrijske upotrebljene vode se odvode direktno u prijemnik na najjednostavniji način putem jaraka i otvorenih kanala.

Sistem je jeftiniji od opšteg sistema,jer je izbegnuta izgradnja atmosferske kanalizacije.

c) Kombinovani kanalizacioni sistemKombinovani kanalizacioni sistem najčešće nastaje

kao rezultat širenja gradova, kada se u starijem delu grada zadrži opšti kanalizacioni sistem, dok se u novijem delu grada izvodi odvojeni (separacioni) kanalizacioni sistem.Primer kombinovanog kanalizacionog sistema nalazimo u Beogradu,Sarajevu,Cetinju,Londonu,itd.

Šema kombinovanog kanalizacionog sistema

A-područje sa opštim kanalizacionim sistemom; B-područje sa odvojenim kanalizacionim sistemomI – kanal opšte kanalizacije; II-kanali za upotrebljene

vode iz domaćinstva i industrije; III-kanali za atmosferske vode;

Primena kombinovanog kanalizacionog sistema zasniva se na činjenici da su u sušnom razdoblju kolektori opšte kanalizacije delimično ispunjeni upotrebljenom vodom, tako da je na njih moguće priključiti upotrebljene vode domaćinstva i industrije novih aglomeracija, dok se za atmosferske vode koje se ne mogu prihvatiti u postojeće kolektore, izgrađuje se separatno odvođenje atmosferskih voda i njihovo direktno ispuštanje u prijemnik .

Izbor između opisanih sistema odvođenja upotrebljenih voda treba izvesti na osnovu analize:

1. Lokalnih uslova (topografije terena, gustine i stepena izgrađenosti naselja, broja stanovnika, položaja prijemnika prema slivnom području i njegov karakter)

2. Sanitarnih zahteva

3. Tehničko-ekonomskih proračuna

Najvažniji zadatak svakog kanalizacionog sistema je BRZA EVAKUACIJA OTPADNIH VODA.Za velike i formirane gradove broj i mesto cronih stanica i UPOV-a su primarni za izbor dispozicije sistema.Prvi element koji se određuje je IZLIVNA TAČKA (ISPUST) u recipijent.

Dispozicija kanalizacije jednog naseljenog mesta zavisi od topografskih uslova terena,stepena zagađenosti otpadnih voda,lokacije UPOV-a itd.

U praksi se mogu sresti dve osnovne dispozicije kanalizacije jednog naseljenog mesta:

1) Gravitaciona

2) Zonska

Dispozicija kanalizacije takodje može biti centralizovana i decentralizovana.

Tipovi poprečnih preseka kanala:

Poprečni preseci kanala mogu biti:kružni, jajasti, potkovičasti, nadvišeni itd.Najviše su u upotrebi kanali kružnog poprečnog preseka-cevni kanali.To su najekonomičniji profili, a takodje imaju i najbolje hidrauličke i eksploatacione karakteristike.

Izbor poprečnog profila kanala zavisi od:hidrauličkih karakteristika, potreba eksploatacije,mesnih prilika (mogućnosit priključenja kućnih priključaka, nivoa podzemnih voda,saobraćajnog opterečenja itd).

Minimalni prečnici cevi (kanala):

U svetskoj i domaćoj literaturi može se naći širok dijapazon propisanih minimalnih prečnika kanala.

U praksi se za minimalni prečnik cevi, za separacionu kanalizaciju, usvaja prečnik Ø200-300mm. Za kanalizaciju mešovitih otpadnih voda i atmosferskih voda, za minimalni prečnik cevi usvajaju se prečnici Ø300-400mm.

Pošto se u sastavu otpadnih voda nalaze i krupne otpadne materije, koje mogu uzrokovati začepljenje cevovoda i smanjenje poprečnog profila kanala, propisuju se minimalni prečnici kanalizacionih cevi.

Dozvoljene brzine i nagibi cevovoda:Minimalni podužni pad cevovoda predstavlja onaj

nagib cevi koji, pri gravitacionom tečenju obezbeđuje potrebnu energiju za vučenje nanosa odnosno, koji sprečava istaložavanje materija.Ovaj minimalni nagib cevi omogućava ostvarivanje minimalne brzine tečenja otpadne vode.

U sistemima za odvodnju otpadnih voda nisu poželjne ni male ni velike brzine. Male brzine tečenja pogoduju taloženju i mogućnosti začepljenja, a usled velikih brzina dolazi do abrazije cevi (delovanjem suspenzija u vodi). Iz tog se razloga sprovodi ograničenje minimalnih i maksimalnih brzina.

U našim uslovima eksploatacije,mnogo više pažnje se obraća na minimalno dopuštene brzine,jer se maksimalne brzine veoma retko dostižu.

Minimalna brzina predstavlja onu brzinu pri kojoj u kanalizacionoj mreži neće doći do istaložavanja suspendovanih materija.

Vrste kanalizacionih cevi:Za gradnju kanalizacije , načelno, mogu se upotrebiti

cevi od različitog materijala: azbest cementa, tvrdog polivinilhlorida (PVC-a), poliestera, polietilena, livenog gvožđa, armiranog betona i betona, keramike itd.

Kod opredeljenja za materijal kanalizacionih cevi bitne su sledeće karakteristike:

1. raspoloživost na tržištu,

2. način ugradnje,

3. vodonepropusnost,4. cena,itd.

o KERAMIČKE CEVI: Prednosti:otpornost na habanje i hemijske uticaje

otpadnih voda i izrazita vodonepropustljivost. Mane:mala temena nosivost, nerešeno u potpunosti

spajanje cevi i male dužine.o AZBEST CEMENTNE CEVI: Prednosti:odlično je rešeno spajanje ovih cevi i imaju

mali broj spojeva i veliku temenu nosivost. Mane:mala otpornost na habanje i agresivno dejstvo

otpadnih voda.

o CEVI OD BETONA I ARMIRANOG BETONA: Prednosti:mogu da prime sve moguće uticaje koji se

javljaju u toku eksploatacije. Mane:nerešeno spajanje cevi,velika sopstvena težina i

otežano izvodjenje, kao i slaba otpornost na hemijske uticaje otpadnih voda.

o CEVI OD TERMOPLASTA : (POLIETILENA,POLIVINIL-HLORIDA, ITD...)

Prednosti:elastičnost i mogućnost razvlačenja pod dejstvom stalnog opterećenja,dobre hidrauličke karakteristike,mala sopstvena težina,lako se ugrađuju,otporne su na hemijske uticaje otpadnih voda,vodonepropustljive itd.

Mane:neotporne su na dejstvo organskih rastvarače i visokih temperatura, imaju malu temenu nosivost i podložne su deformacijama.

o U današnjim uslovima izvodjenja i eksploatacije i našoj zemlji,najčešće se primenjuju cevi od termoplasta zbog niza prednosti i zastupljenosti na domaćem tržištu.