МОНГОЛ УЛСЫН 2017 ОНЫ НЭГДСЭН ТӨСВИЙН …¢анилцуулга-2017.pdf · тэрбум, газрын тосны орлого 6.2 тэрбум, навигацийн

МОНГОЛ УЛСЫН 2017 ОНЫ НЭГДСЭН ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН

ТАНИЛЦУУЛГА

онгол Улсын 2017 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл болон Засгийн газрын

санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг хуулийн хугацаанд нэгтгэн гарган, танилцуулж

байна.

Танилцуулгад улсын төсвийн 31 ерөнхийлөн захирагчийн 1646 төсөвт байгууллага,

нийслэл, дүүргүүд болон 21 аймгийн 5058 төсөвт байгууллагууд, Ирээдүйн өв сан,

Тогтворжуулалтын сан болон Нийгмийн даатгалын сангуудын төсвийн гүйцэтгэл

хамрагдсан болно. Түүнчлэн төсвийн тухай хуулийн дагуу төсвийн гүйцэтгэлийн

тайланд татварын зарлагын тайлан, худалдан авсан ажил үйлчилгээний тайлан,

хөтөлбөр арга хэмжээнд зарцуулсан төсөв, үр дүнгийн танилцуулга, нэмэлт төсвийн

гүйцэтгэл зэргийг нэгтгэн танилцуулж байна.

Нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл

Монгол Улсын 2017 оны нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн

орлогын гүйцэтгэл 7.3 их наяд төгрөгт хүрч, төлөвлөснөөс 591.1 тэрбум төгрөгөөр давж,

нэгдсэн төсвийн зарлага 9.0 их наяд төгрөгт хүрч, төлөвлөснөөс 477.1 тэрбум төгрөгөөр

дутуу гүйцэтгэлтэй байна. Нэгдсэн төсвийн тэнцэл 1 их наяд 742.5 тэрбум төгрөгийн

алдагдалтай гарч, Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн1 - ний 6.4 хувьтай тэнцэж байна.

Улсын төсвийн гүйцэтгэл

Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн дүн 5.2 их наяд

төгрөгт хүрч, төлөвлөснөөс 446.4 тэрбум төгрөгөөр буюу 9.4 хувиар давж, улсын

төсвийн зарлага 7.1 их наяд төгрөгт хүрч, төлөвлөснөөс 281.0 тэрбум төгрөгөөр буюу 3.8

хувиар бага байна.

Тогтворжуулалтын сан

Зэсийн зах зээлийн үнийн гүйцэтгэл 2017 оны турш тэнцвэржүүлсэн үнээс дээгүүр

байсан тул Төсвийн тогтворжуулалтын санд 325.7 тэрбум төгрөгийн орлого

төвлөрүүлсэн байна.

1 ДНБ-ний урьдчилсан гүйцэтгэл, оны үнээр – 27,167.0347 сая төгрөг

Эх сурвалж Үндэсний статистикийн хороо

М

1

1. МОНГОЛ УЛСЫН НЭГДСЭН ТӨСӨВ

1.1. МОНГОЛ УЛСЫН НЭГДСЭН ТӨСВИЙН ОРЛОГО

Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 2017 онд 7,274.9 тэрбум төгрөгт

хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 8.8 хувь буюу 591.1 тэрбум төгрөгөөр илүү төвлөрсөн байна.

Харин 2017 оны төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлогын гүйцэтгэлийг 2016 оны гүйцэтгэлтэй

харьцуулахад 1,439.9 тэрбум төгрөг буюу 24.7 хувиар өссөн байна.

Хүснэгт 1. Нэгдсэн төсвийн орлого

/Сая төгрөг/

Тайлант онд татварын орлогын бүрдүүлэлт 6,315.1 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн

дүнгээс 597.4 тэрбум төгрөгөөр илүү буюу 10.4 хувиар давсан байна.

Татварын орлогын төрлүүдээс орлогын албан татвар 258.4 тэрбум, нийгмийн даатгалын

орлого 79.0 тэрбум, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 170.0 тэрбум, бусад татвар, төлбөр,

хураамжийн орлого 40.3 тэрбум төгрөгөөр тус тус төлөвлөгөөнөөс давсан нь нийт

татварын орлогын гүйцэтгэлд голлон нөлөөлжээ.

Харин татварын бус орлогын гүйцэтгэл 959.7 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөснөөс 6.3

тэрбум төгрөгөөр тасарч, 99.3 хувийн биелэлттэй байна. Хүү, торгуулийн орлого 15.9

тэрбум, газрын тосны орлого 6.2 тэрбум, навигацийн орлого 2.7 тэрбум, бусад орлого

26.0 тэрбум төгрөгөөр давж биелсэн ч, хувьцааны ногдол ашиг 7.6 тэрбум, төсөвт

байгууллагын өөрийн орлого 34.9 тэрбум, гадаадын хандив тусламжийн орлого 14.7

ҮЗҮҮЛЭЛТ Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Зөрүү

НИЙТ ОРЛОГО БА ТУСЛАМЖИЙН ДҮН 7,259,541.1 7,958,264.6 698,723.5

ТОГТВОРЖУУЛАЛТЫН САН 242,417.9 325,680.2 83,262.4

ИРЭЭДҮЙН ӨВ САН 333,345.1 357,722.8 24,377.6

НИЙТ ТЭНЦВЭРЖҮҮЛСЭН ОРЛОГО БА ТУСЛАМЖИЙН ДҮН 6,683,778.2 7,274,861.6 591,083.5

1.Татварын орлого 5,717,767.4 6,315,131.9 597,364.4

Орлогын албан татвар 1,354,833.5 1,613,192.8 258,359.3

Хувь хүний орлогын албан татвар 670,198.0 695,076.1 24,878.1

Хувь хүний орлогын албан татварын буцаан олголт -44,355.2 -44,474.2 -119.0

Орлогыг нь тухай бүр тодорхойлох боломжгүй ажил, үйлчилгээ хувиараа эрхлэгч иргэний орлогын албан татвар316.0 446.0 130.0

ААН-ын орлогын албан татвар 728,674.7 962,144.9 233,470.2

Нийгмийн даатгалын орлого 1,242,340.3 1,321,375.2 79,034.9

Хөрөнгийн албан татвар 112,608.3 131,129.6 18,521.3

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 1,448,504.9 1,618,492.1 169,987.2

Онцгой албан татвар 511,577.7 519,721.5 8,143.8

Тусгай зориулалтын орлого 11,941.1 12,386.6 445.5

Гадаад үйл ажиллагааны орлого 489,784.0 512,351.2 22,567.2

Бусад татвар, төлбөр, хураамж 546,177.6 586,482.8 40,305.2

2.Татварын бус орлого 966,010.7 959,729.8 -6,280.9

Нийтлэг татварын бус орлого 888,236.7 896,708.4 8,471.7

Хөрөнгийн орлого 1,197.1 1,187.9 -9.2

Тусламжийн орлого 76,576.9 61,833.5 -14,743.4

2017

2

тэрбум төгрөгөөр тус тус төлөвлөснөөс тасарсан нь нийт татварын бус орлого дутуу

биелэхэд голлон нөлөөлжээ.

Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн орлогын гүйцэтгэлийг төсөв тус бүрээр нь авч үзвэл

улсын төсвийн орлогын төлөвлөгөөний биелэлт 110.4 хувь, орон нутгийн төсвийн

орлогын биелэлт 102.6 хувь, нийгмийн даатгалын сангийн орлогын биелэлт 103.7 хувь

байна.

1.2. НЭГДСЭН ТӨСВИЙН ЗАРЛАГА

Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн нийт зарлага 2017 онд 9,017.3 тэрбум төгрөгт хүрч,

төлөвлөсөн дүнгээс 5.0 хувь буюу 477.1 тэрбум төгрөгөөр дутуу зарцуулагдсан байна.

Хүснэгт 2. Нэгдсэн төсвийн зарлага


Бараа, үйлчилгээний зардал 128.1 тэрбум, татаасын зардал 28.5 тэрбум, урсгал

шилжүүлгийн зардал 35.7 тэрбум, хөрөнгийн зардал 246.8 тэрбум, цэвэр зээлийн

зардал 37.8 тэрбум төгрөгөөр тус тус дутуу зарцуулагдсан нь нийт зардлын гүйцэтгэлд

голлон нөлөөлсөн байна.

Тайлант 2017 онд улсын төсвийн зарлага 7,420.6 тэрбум төгрөг байхаар төлөвлөснөөс

7,139.6 тэрбум төгрөгийн гүйцэтгэлтэй гарч, 96.2 хувь буюу 281.0 тэрбум төгрөгийн

дутуу биелэлттэй байна.

3

Хүснэгт 3. Төсвүүдийн нийт зарлага ба цэвэр зээл


Орон нутгийн төсвийн зарлага 2,437.1 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 7.1 хувь

буюу 186.5 тэрбум төгрөгөөр дутуу зарцуулагдсан байна. Орон нутгийн төсвөөс улсын

төсөвт 195.4 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлсэн байна.

Нийгмийн даатгалын сангийн зарлага 1,890.9 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс

16.7 тэрбум төгрөгийг дутуу зарцуулсан байна.

1.3. НЭГДСЭН ТӨСВИЙН АЛДАГДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР

Монгол Улсын 2017 оны нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 1,742.5 тэрбум

төгрөгийн алдагдалтай байна.

Хүснэгт 4. Тэнцвэржүүлсэн нийт тэнцэл


Улсын төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 1,966.0 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай, орон

нутгийн төсвийн тэнцэл 0.1 тэрбум, НДС-ийн төсвийн тэнцэл 223.4 тэрбум төгрөгийн

ашигтай байна.

Тайлант онд Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны арилжаанаас 3,126.1 тэрбум, гадаад

үнэт цаасны арилжаанаас 3,463.1 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлсэн байна.

Дээрх эх үүсвэрээс Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны эргэн төлөлтөд 5,431.82 тэрбум

төгрөг, үүнээс тусгай зориулалтын үнэт цаас буюу Сайн малчин, Хөгжлийн банкны

өөрийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх үнэт цаасны үндсэн төлбөрт 1,078.0 тэрбум, улсын

төсвийн алдагдлыг нөхөх зорилгоор арилжаалсан үнэт цаасны үндсэн төлбөрт 3,673.9

тэрбум, Хүний хөгжил сангийн алдагдлыг нөхөх зорилгоор арилжаалсан үнэт цаасны

2 Үүнээс векселийн дүн 307.2 тэрбум төгрөг

2016 оны

Гүйцэтгэл Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Зөрүү

Нэгдсэн төсөв 9,495,332.9 9,494,421.8 9,017,318.6 -477,103.2

Улсын төсөв 7,394,235.5 7,420,601.4 7,139,637.5 -280,963.9

Орон нутгийн төсөв 2,330,426.6 2,623,517.7 2,437,066.4 -186,451.4

Нийгмийн даатгалын сангийн төсөв 1,720,277.5 1,907,540.6 1,890,850.6 -16,690.0

2017 оны

2016 оны

Гүйцэтгэл Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Зөрүү

Нэгдсэн төсөв -3,660,289.1 -2,810,643.6 -1,742,456.9 1,068,186.7

Улсын төсөв -3,499,792.1 -2,693,312.8 -1,965,954.9 727,357.9

Орон нутгийн төсөв -160,630.1 -247,985.4 110.5 248,095.9

Нийгмийн даатгалын сангийн төсөв 89,634.7 130,654.6 223,387.5 92,732.9

2017 оны

4

үндсэн төлбөрт 372.7 тэрбум, векселийн үндсэн төлбөрт 307.2 тэрбум төгрөгийг, гадаад

үнэт цаасны эргэн төлөлтөнд 950.8 тэрбум төгрөгийг тус тус зарцуулжээ.

Мөн 751.5 тэрбум төгрөгийн гадаадын төслийн зээл, 1,478.1 тэрбум төгрөгийн

хөтөлбөрийн зээлийг авч ашигласан байна.

Хүснэгт 5. Нэгдсэн төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлсэн эх үүсвэр


1.4. ТӨСВИЙН ТУСГАЙ ШААРДЛАГЫГ ХАНГАСАН БАЙДАЛ

Төсвийн орлогын тусгай шаардлага: Монгол Улсын 2017 оны төсвийн орлогын

төслийг Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1.1-д заасан

“Төсвийн орлогыг тэнцвэржүүлсэн журмаар тооцох” тусгай шаардлагын дагуу

боловсруулан батлуулж, төсвийн жилийн турш уг хуульд заасан зарчим, шаардлагыг

баримтлан ажиллалаа.

Нэгдсэн

төсөвУлсын төсөв

Орон

нутгийн

төсөв

НДС-ийн

төсөв

ТЭНЦВЭРЖҮҮЛСЭН НИЙТ ТЭНЦЭЛ -1,742,456.9 -1,965,954.9 110.5 220,594.5

АЛДАГДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 1,742,456.9 1,965,954.9 -110.5 -223,387.5

Харилцах болон хадгаламжийн дансны цэвэр өөрчлөлт -1,013,222.2 -755,899.2 -33,935.6 -223,387.5

ЗГ-ын бонд 206,613.0 206,613.0 0.0 0.0

Урт хугацаат 206,925.8 206,925.8 0.0 0.0

Дотоод -2,305,397.6 -2,305,397.6 0.0 0.0

Шинээр гаргах 1,759,934.2 1,759,934.2 0.0 0.0

Үндсэн төлбөр -3,065,331.8 -3,065,331.8 0.0 0.0

Худалдаж авах -1,000,000.0 -1,000,000.0 0.0 0.0

Гадаад 2,512,323.4 2,512,323.4 0.0 0.0

Шинээр гаргах 3,463,141.0 3,463,141.0 0.0 0.0

Үндсэн төлбөр -950,817.6 -950,817.6 0.0 0.0

Богино хугацаат -312.8 -312.8 0.0 0.0

Дотоод -312.8 -312.8 0.0 0.0

Шинээр гаргах 1,366,168.8 1,366,168.8 0.0 0.0

Үндсэн төлбөр -1,366,481.5 -1,366,481.5 0.0 0.0

ЗГ-ын зээл 1,794,729.6 1,766,054.7 28,674.9 0.0

Дотоод -269,616.6 -269,616.6 0.0 0.0

Авлага 196,855.0 196,855.0 0.0 0.0

Ирээдүйн өв сангийн авлага барагдуулалт 196,855.0 196,855.0 0.0 0.0

Төсвөөс эргэн төлөгдөх -466,471.6 -466,471.6 0.0 0.0

Төлөх -466,471.6 -466,471.6 0.0 0.0

Гадаад 2,064,346.2 2,035,671.4 28,674.9 0.0

Төслийн зээл 586,241.6 557,566.7 28,674.9 0.0

Шинээр авах 751,487.3 722,812.4 28,674.9 0.0

Үндсэн төлбөр -165,245.7 -165,245.7 0.0 0.0

Хөтөлбөрийн зээл 1,478,104.7 1,478,104.7 0.0 0.0

Ирээдүйн өв сангийн шилжүүлэг 160,000.0 160,000.0 0.0 0.0

Тогтворжуулалтын сангийн хуримтлагдсан үлдэгдэл 572,106.5 572,106.5 0.0 0.0

Өмч хувьчлал 22,230.0 17,079.8 5,150.2 0.0

5

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.3-т заасны дагуу гол

нэр төрлийн эрдэс баялгийн 2017 онд баримтлах тэнцвэржүүлсэн үнийг Олон улсын

валютын сан болон ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийн төсөөлөл хийдэг олон

улсын нэр хүнд бүхий банк, санхүүгийн байгууллагаас гаргасан өмнөх 20 жилийн үнийн

дундаж болон тухайн төсвийн жил, түүний дараах 3 жилийн дундаж үнийн төсөөллийг

дундажлан тус тус тооцсон.

Эрдэс бүтээгдэхүүний үнийн төсөөллийг Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 5

дугаар зүйлийн 5.1.4-т заасан зарчмын дагуу олон улсад нийтлэг хэрэглэдэг

“Bloomberg” мэдээллийн эх сурвалжаас авч ашиглаж 2017 онд нэг тонн зэсийн

тэнцвэржүүлсэн үнийг 4,599.4 ам.доллар байхаар тооцож, зэсийн орлогоос Төсвийн

тогтворжуулалтын санд 242.4 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр төлөвлөсөн.

Хүснэгт 6. 2017 оны Зэсийн үнэ

Бүтээгдэхүүний төрөл Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Зөрүү

Зэс, ам.доллар 5,149.8 6,162.3 -1,012.5

Зэсийн зах зээлийн үнийн гүйцэтгэл 2017 оны турш тэнцвэржүүлсэн үнээс буюу 4,599.4

ам.доллараас дээш байсан тул Төсвийн тогтворжуулалтын санд 325.7 тэрбум төгрөгийн

орлогыг төвлөрүүлсэн байна.

Төсвийн тэнцлийн тусгай шаардлага: Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн

6.1.2-т “нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл нь тухайн төсвийн жилийн дотоодын

нийт бүтээгдэхүүний хоёр хувиас илүүгүй алдагдалтай, эсхүл ашигтай байх” гэж заасныг

2013 оны төсвийн жилээс хэрэгжүүлж эхэлсэн.

Улсын Их Хурлаас төсвийн нэгдмэл байдлыг хангах зорилгоор Төсвийн тогтвортой

байдлын тухай хуулийн 6.1.2-ийн тусгай шаардлагад 2017 оны 04 дүгээр сарын 14-ний

өдөр нэмэлт өөрчлөлт оруулсан. Үүнд “Энэ хуулийн 6.1.2-т заасан нэгдсэн төсвийн

тэнцвэржүүлсэн тэнцлийн алдагдлын тухайн жилийн оны үнээр тооцсон дотоодын нийт

бүтээгдэхүүнд эзлэх хувь хэмжээг 2017 онд 10.4 хувиас, 2018 онд 9.5 хувиас, 2019 онд

6.9 хувиас, 2020 онд 5.1 хувиас, 2021 онд 3.6 хувиас, 2022 онд 2.8 хувиас тус тус

хэтрүүлэхгүй, 2023 оны төсвийн жилээс эхлэн нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл

нь тухайн төсвийн жилийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хоёр хувиас илүүгүй

алдагдалтай, эсхүл ашигтай байна..” гэж тусгасан.

Хүснэгт 7. Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцлийн гүйцэтгэл

2017 он

1 Хуулиар тогтоосон хязгаар -10.4%

2 Гүйцэтгэл -6.4%

2017 оны төсвийн гүйцэтгэлээр нэгдсэн төсвийн нийт тэнцвэржүүлсэн тэнцэл -1,742.5

тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий -6.4 хувьтай тэнцэж байгаа нь тус шаардлагыг хангаж байна.

6

Зарлагын өсөлтийн тусгай шаардлага: Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн

6.1.3-т “тухайн жилийн нэгдсэн төсвийн нийт зарлагын өсөлтийн хувь нь тухайн жилийн

эрдэс баялгийн бус дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлтийн хувь, тухайн жилийн

өмнөх дараалсан 12 жилийн эрдэс баялгийн бус дотоодын нийт бүтээгдэхүүний

өсөлтийн дунджийн аль ихээс хэтрэхгүй байх” гэж заасан.

Хүснэгт 8. Зарлагын өсөлтийн үзүүлэлтүүд

2017 он

1 Тухайн жилийн нэгдсэн төсвийн нийт зарлагын өсөлтийн хувь

-5.4%

2 Тухайн жилийн эрдэс баялгийн бус дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлтийн хувь

9.0%

3 Тухайн жилийн өмнөх дараалсан 12 жилийн эрдэс баялгийн бус дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлтийн дундаж

21.8%

Өрийн тусгай шаардлага: Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6.1.4-т төсөвт

баримтлах өрийн тусгай шаардлагыг тодорхойлсон. Улмаар, Төсвийн тогтвортой

байдлын тухай хуульд 2016 оны 9 дүгээр сарын 9-ний өдөр нэмэлт, өөрчлөлт оруулж,

Улсын өрийн тухай төсвийн тусгай шаардлагыг 2017 оны төсвийн жилд 85.0 хувиас

хэтрүүлэхгүй байхаар хуульчилсан.

Хүснэгт 9. Засгийн газрын өрийн үзүүлэлтүүд

/Тэрбум төгрөг/

ӨРИЙН БҮТЭЦ, ӨРИЙН ХЭРЭГСЭЛ 2017.12.31

I. Засгийн газрын дотоод өр 4,230.1

1.1 Үнэт цаас 3,461.9

1.2 Өрийн бичиг/вексель 0.0

1.3 Концесс 768.2

II. Засгийн газрын гадаад өр 16,857.8

2.1 Үнэт цаас 7,701.6

2.2 Зээл 9,156.2

III. Засгийн газрын өрийн баталгаатай зээллэг 1,663.7

3.1 Засгийн газрын өрийн баталгаа 1,663.7

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН НИЙТ ӨР (I+II+III) 22,751.6

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ӨР (ӨҮЦ) 20,211.4

Хуулиар тогтоосон өрийн хязгаар 85.0%

Засгийн газрын өр (ӨҮЦ) / ДНБ 74.4%

Засгийн газрын өрийн нэрлэсэн үлдэгдэл 2017 оны эцэст 22,751.6 тэрбум төгрөг,

өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлэгдсэн үлдэгдэл 20,211.4 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 74.4

хувьтай тэнцүү байгаа нь өрийн тухай тусгай шаардлагыг бүрэн хангаж байна.

7

1.5. ТАТВАРЫН ЗАРЛАГА

Төсвийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.25-д “татварын зарлага” гэж татварын

хуулиар тухайн жилд татвар төлөгчид олгох татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг хэлнэ,

мөн Татварын ерөнхий хуулийн 3 дугаар зүйлд татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг

гагцхүү хуулиар ногдуулахаар тус тус заасан бөгөөд одоогийн байдлаар 250 гаруй

төрлийн хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн заалтууд хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байна.

Хууль тогтоомжийн дагуу олгосон татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт 2017 оны

гүйцэтгэлээр 699.8 тэрбум төгрөг 3 буюу нэгдсэн төсвийн нийт тэнцвэржүүлсэн

орлогын 9.6 хувьд хүрсэн байна. Татварын зарлагын хэмжээг татвар, гаалийн

байгууллагаар харуулбал дараах байдалтай байна:

Хүснэгт 10. Татварын зарлагын хэмжээ


Байгууллага 2017 он Бүтэц хувиар

Татварын байгууллага 525.51 75.10%

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар 273.22 39.00%

Хувь хүний орлогын албан татвар 125.54 17.90%

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 126.76 18.10%

Гаалийн байгууллага 174.37 24.90%

Гаалийн албан татвар 54.97 7.90%

Онцгой албан татвар 12.25 1.70%

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 107.16 15.30%

Нийт татварын зарлага 699.88 100.00%

Хүснэгтээс харахад нийт татварын зардал буюу татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн 75.1

хувь буюу 525.5 тэрбум төгрөгийг татварын алба, 24.9 хувь буюу 174.4 тэрбум төгрөгийг

гаалийн байгууллага эдлүүлсэн байна.

Өнгөрсөн 2017 онд татварын зарлагыг бууруулах хэд хэдэн арга хэмжээг Засгийн

газраас авч хэрэгжүүлсэн. УИХ-ын 2017 оны 4 дүгээр сарын 14-ний өдрийн нэгдсэн

чуулганы хуралдаанаар Онцгой албан татварын тухай хууль, Хувь хүний орлогын албан

3 Татварын зарлагын дүнд НӨАТ-ын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1.13 дахь хэсэгт заасан

экспортын уул уурхайн бүтээгдэхүүний албан татварын чөлөөлөлт хамрагдаагүй болно. Энэхүү зохицуулалт нь татварын орлогыг нэмэгдүүлэх зохицуулалт тул татварын зарлага хэсэгт хамруулаагүй болно. Түүнчлэн, Монгол Улсын Засгийн газар гадаад улсын засгийн газартай байгуулсан давхар татварын гэрээний дагуу үзүүлсэн хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг энэ тооцоонд оруулсан болно.

.

8

татварын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, эдгээр хуульд тусгасан татварын

хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг бууруулсан. Тухайлбал:

▪ хос тэжээлт автомашин, шингэрүүлсэн хийгээр ажилладаг автомашин, цахилгаан тэжээлт автомашинд ногдуулах онцгой албан татварын хөнгөлөлтийг бууруулсан;

▪ арилжааны банкинд байрших хадгаламжийн хүүгийн орлогыг татвараас чөлөөлдөг байсныг зогсоосон болно.

1.6. ХУДАЛДАН АВСАН БАРАА, АЖИЛ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарын бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авсан тухай 2017

оны нэгдсэн тайлангаас үзэхэд Монгол Улсын хэмжээнд төрийн болон орон нутгийн

өмчийн хөрөнгөөр нийт 1,230.6 тэрбум төгрөгийн худалдан авалт хийсэн ба үүнээс 61

хувь буюу 753.2 тэрбум төгрөгийн худалдан авах ажиллагааг хуульд заасны дагуу

нээлттэй тендер шалгаруулалтын журмаар, 9.0 хувь буюу 105.7 тэрбум төгрөгийн

худалдан авах ажиллагааг харьцуулалтын аргаар, 6.0 хувь буюу 74.5 тэрбум төгрөгийн

худалдан авах ажиллагааг хязгаарлагдмал тендер шалгаруулалтын арга, 12.0 хувь буюу

148.8 тэрбум төгрөгийн худалдан авах ажиллагааг шууд гэрээ байгуулах арга, 5.0 хувь

буюу 65.8 тэрбум төгрөгийн шууд худалдан авалтаар, 2.4 тэрбум төгрөгийн олон

нийтийн оролцооны аргаар, 7.0 хувь буюу 80.2 тэрбум төгрөгийн зөвлөх үйлчилгээг тус

тус хэрэгжүүлсэн байна.

Тайлант хугацаанд нийт 8341 тендер шалгаруулалт зарласан байх бөгөөд үүнээс 1769

нээлттэй тендер шалгаруулалт, 2777 харьцуулалт, 738 шууд гэрээ байгуулах, 74

хязгаарлагдмал тендер шалгаруулалт, 2399 шууд худалдан авалт, 193 олон нийтийн

оролцоо, 391 зөвлөх үйлчилгээний аргаар тус тус тендер шалгаруулалт зохион

байгуулсан байна.

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах

тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.7-д заасны дагуу төсвийн ерөнхийлөн захирагч

нарын ирүүлсэн 2017 оны худалдан авах ажиллагааны төлөвлөгөө, тайлан, худалдан

авах ажиллагааны цахим системд нийтэлсэн төлөвлөгөө, тендер шалгаруулалтын явц,

тендерийн урилга, үр дүн болон гомдлын судалгаанд үндэслэн Төрийн болон орон

нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааг төлөвлөх,

тайлагнах журмын 3 дугаар хавсралтад заасан шалгуур үзүүлэлтүүдийн дагуу төсвийн

ерөнхийлөн захирагч нарын худалдан авах ажиллагааны хэрэгжилтэд үнэлгээ өглөө.

Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарын 2017 оны худалдан авах ажиллагаанд өгсөн

үнэлгээний дүнгээр Батлан хамгаалахын сайд, Говь-Алтай, Дорноговь, Орхон, Хөвсгөл,

Хэнтий аймгийн Засаг дарга нар 90-96.9 хувь буюу “Маш сайн”, Уул уурхай, хүнд

үйлдвэрийн сайд, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд, Говьсүмбэр, Дархан-Уул, Дорнод,

Дундговь, Өмнөговь, Сэлэнгэ, Сүхбаатар, Увс, Ховд аймгуудын Засаг дарга нар 80-89

хувь буюу “Сайн”, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд, Барилга хот байгуулалтын

9

сайд, Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайд, Гадаад харилцааны сайд,

Сангийн сайд, Ерөнхий сайд, Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар,

Шадар сайд, Хүнс, хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн сайд, Хөдөлмөр, нийгмийн

хамгааллын сайд, Эрчим хүчний сайд, Эрүүл мэндийн сайд, Архангай, Баян-Өлгий,

Баянхонгор, Булган, Завхан, Өвөрхангай, Нийслэл, Төв аймгийн Засаг дарга нар, Улсын

Их Хурлын Тамгын газрын дарга, Улсын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгч, Үндэсний

статистикийн хорооны дарга 60-79 хувь буюу “Хангалттай”, Зам тээврийн сайд болон

Улсын ерөнхий прокурор 40-59 хувь буюу “Хангалтгүй”, Ерөнхийлөгчийн тамгын газрын

дарга, Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга 0-39 хувь буюу “Муу” үнэлгээ тус тус авсан

байна.

Тайлан ирүүлээгүй 3 төсвийн ерөнхийлөн захирагч байсан бөгөөд 7 төсвийн

ерөнхийлөн захирагчийн багцад хөрөнгө оруулалтын зардлын төсөв батлагдаагүй тул

үнэлгээнд хамруулаагүй болно.

Улсын хэмжээнд 2017 оны худалдан авах ажиллагааны хуулийн хэрэгжилт нийт 72 хувь

буюу “Хангалттай” гэсэн үнэлгээ авч байна.

Төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага нь гэрээ байгуулах эрх

олгосноос хойш ажлын 5 хоногийн дотор тендерт оролцогч нараас ирүүлсэн гомдлыг

хүлээн авч 14 хоногийн дотор хянан хариу өгөх үүрэгтэй байдаг. 2017 онд нийт 813

гомдол хүлээн авч хянан үзсэн байх бөгөөд түүний 453 гомдол нь захиалагчийн

шийдвэр хуульд нийцээгүй, 222 гомдол нь захиалагчийн шийдвэр хуульд нийцсэн гэж

шийдвэрлэгдсэн байна. Үүнээс дүгнэж үзвэл нийт хянан үзсэн гомдлын 55.3 орчим хувь

буюу дийлэнх нь захиалагч буруу шийдвэр гаргасан байсныг тендерт оролцогчдын

хяналтаар дамжуулан зохих шатанд нь залруулсан байна.

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах

тухай хуулийн 101 дугаар зүйл болон Засгийн газрын 2015 оны 336 дугаар тогтоолын 2-

т заасан дотоодын үйлдвэрээс бараа худалдан авах заалтын хэрэгжилтийг төсвийн

ерөнхийлөн захирагчдын ирүүлсэн тайлангаас үзэхэд 2017 онд нийт 22 төсвийн

ерөнхийлөн захирагч дотоодод үйлдвэрлэсэн нийт 12 нэр төрлийн бараанаас 47.1

тэрбум төгрөгийн худалдан авалт хийсэн байна.

1.7. НЭМЭЛТ ТӨСӨВ

Нэмэлт төсвийн эх үүсвэрт 2017 онд 327.5 тэрбум төгрөг төвлөрч, 322.2 тэрбум

төгрөгийг зарцуулсан гүйцэтгэлтэй байна.

Нийт эх үүсвэрийн 202.3 тэрбум төгрөг буюу 62.0 хувь нь төсвийн эх үүсвэрээс, 125.2

тэрбум төгрөг буюу 38.0 хувь нь төсвийн бус эх үүсвэрээс санхүүжигдсэн байна. Эх

үүсвэрийг ангилан үзэхэд:

10

• Дээд шатны төсөв захирагчаас доод шатны төсвийн захирагчид хуваарилсан

хөрөнгөөр 129.8 тэрбум төгрөг;

• Төрийн болон орон нутгийн өмчит бус этгээдээс авсан хандив тусламжаар

21.9 тэрбум төгрөг;

• Төсвийн байгууллагын үндсэн үйл ажиллагааны хүрээнд бий болсон нэмэлт

орлогоор 92.5 тэрбум төгрөг;

• ЗГ-ын болон Засаг даргын нөөц хөрөнгөөр 72.5 тэрбум төгрөг;

• УИХ-аас баталсан ЗГ хоорондын гэрээ болон олон улсын байгууллагаас авах

хөнгөлөлттэй зээлээр 9.9 тэрбум төгрөг тус тус төвлөрсөн байна.

Улсын төсвийн байгууллагуудын нэмэлт төсвийн гүйцэтгэлийг төсвийн ерөнхийлөн

захирагчаар нь авч үзвэл Батлан хамгаалахын сайдын зарлагын гүйцэтгэл 49.8 тэрбум

төгрөг буюу нийт нэмэлт төсвийн зарлагын гүйцэтгэлийн 15.7 хувь, Эрчим хүчний

сайдын гүйцэтгэл 30.8 тэрбум төгрөг буюу 9.7 хувь, Шадар сайдын гүйцэтгэл 26.4 тэрбум

төгрөг буюу 8.3 хувь, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын гүйцэтгэл 21.5 тэрбум төгрөг

буюу 6.8 хувь, Эрүүл мэндийн сайдын гүйцэтгэл 20.5 тэрбум төгрөг буюу 6.5 хувийг

эзэлж байна.

Нэмэлт төсвийн нийт зарлагын 26.4 хувь буюу 83.6 тэрбум төгрөгийг бараа

үйлчилгээний бусад зардалд, 24.1 хувь буюу 76.3 тэрбум төгрөгийг бусдаар

гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээний төлбөрт, 14.0 хувь буюу 44.6 тэрбум төгрөгийг

томилолтын зардалд, 5.8 хувь буюу 18.6 тэрбум төгрөгийг эд хогшил, урсгал засварын

зардалд, 3.5 хувь буюу 11.0 тэрбум төгрөгийг цалин, хөлс болон нэмэгдэл урамшууллын

зардалд тус тус зарцуулсан байна.

11

2. МОНГОЛ УЛСЫН ТӨСӨВ

2.1. УЛСЫН ТӨСВИЙН ОРЛОГО

Монгол Улсын төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн дүн 2017 онд 5,173.7

тэрбум төгрөгт хүрч, 109.4 хувийн гүйцэтгэлтэй буюу төлөвлөгөөнөөс 446.4 тэрбум

төгрөгөөр давсан, харин өмнөх оны гүйцэтгэлээс 1,279.2 тэрбум төгрөгөөр буюу 32.8

хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна.

Хүснэгт 11. Улсын төсвийн орлогын гүйцэтгэл


Хүснэгт 12. Улсын төсвийн зарим нэр төрлийн орлогын гүйцэтгэл, тайлбар


Орлогын төрөл

2016 гүйцэтгэл

2017 төлөвлөгөө

2017 гүйцэтгэл

Зөрүү

Тайлбар 1 2 3 3-2

Нийт тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн дүн

3,894.44 4,727.29 5,173.68 446.39

Төлөвлөгөөнөөс давсан голлох орлогууд

ААН-ын орлогын албан татвар

519.96 728.67 962.14 233.47

Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар төлөвлөснөөс давж биелсэн нь уул уурхайн голлох эрдэс бүтээгдэхүүн болох зэс, нүүрсний үнэ өссөн, татвар төлөгч аж ахуйн нэгжийн борлуулалтын орлого, ашигт ажиллагааны түвшин нэмэгдсэнтэй шууд холбоотой байна.

2016 оны

ҮЗҮҮЛЭЛТ Гүйцэтгэл Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Зөрүү

НИЙТ ОРЛОГО БА ТУСЛАМЖИЙН ДҮН 3,894,443.3 5,303,051.6 5,857,085.6 554,034.0

ТОГТВОРЖУУЛАЛТЫН САН 0 242,417.9 325,680.2 83,262.4

ИРЭЭДҮЙН ӨВ САН 0 333,345.1 357,722.8 24,377.6

НИЙТ ТЭНЦВЭРЖҮҮЛСЭН ОРЛОГО БА ТУСЛАМЖИЙН ДҮН 3,894,443.3 4,727,288.6 5,173,682.6 446,394.0

Татварын орлого 2,854,078.6 3,527,622.4 3,987,205.3 459,582.9

Орлогын албан татвар 519,958.7 728,674.7 962,144.9 233,470.2

Нийгмийн даатгалын орлого 0.0 0.0 0.0 0.0

Хөрөнгийн албан татвар 0.0 0.0 0.0 0.0

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 1,140,721.4 1,448,504.9 1,618,492.1 169,987.2

Онцгой албан татвар 630,124.8 511,577.7 519,721.5 8,143.8

Тусгай зориулалтын орлого 10,767.4 11,941.1 12,386.6 445.5

Гадаад үйл ажиллагааны орлого 328,490.6 489,784.0 512,351.2 22,567.2

Бусад татвар, төлбөр, хураамж 224,015.6 337,140.0 362,109.0 24,969.0

Татварын бус орлого 1,040,364.8 1,199,666.2 1,186,477.3 -13,188.9

Нийтлэг татварын бус орлого 702,241.3 731,645.8 738,043.5 6,397.6

Хөрөнгийн орлого 253.8 0.0 0.0 0.0

Тусламжийн орлого 247,188.5 272,381.6 253,019.0 -19,362.6

Улсын төсөв орон нутгийн төсөв хоорондын шилжүүлэг 90,681.2 195,638.8 195,414.8 -224.0

2017

12

Дотоодын барааны НӨАТ

558.33 600.70 734.28 133.58

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангийн тушаалтад

хийсэн судалгаагаар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын

тайлан ирүүлбэл зохих суутган татвар төлөгчийн тоо 2017

онд дунджаар 22.0 хувиар өссөн байна. Үүнээс үзэхэд

сүүлийн жилүүдэд хэрэгжүүлж байгаа, татвар төлөлт,

буцаан олголтыг цахимжуулах, далд эдийн засгийг

бууруулах бодлогын арга хэмжээний нөлөөгөөр орлого

нэмэгдсэн;

Уул уурхайгаас хамааралтай эдийн засгийн өсөлт төсөөлсөн хэмжээнээс давж, түүний дам нөлөөгөөр дотоодын зах зээл сэргэж, ААН иргэдийн худалдан авалт сайжирсан.

Импортын барааны НӨАТ

684.25 1,005.04 1,031.77 26.73

2017 онд 4,375.4 сая ам долларын бараа импортлосон нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 27.4 хувиар, төлөвлөснөөс 4.2 хувиар тус тус өсчээ. Импортын биет хэмжээ болон үнийн өсөлт төгрөгийн ханшны сулралаас хамаарч төгрөгийн үнийн дүнгийн импорт 10,570.8 тэрбум төгрөгт хүрч төлөвлөснөөс 2.7 хувиар өсжээ. Энэхүү өсөлт нь импортын гаалийн албан татвар, импортын НӨАТ-ын орлого давж биелэхэд нөлөөлсөн байна.

Импортын гаалийн албан татвар

328.35 489.78 512.35 22.57

2017 онд нийт 4,375.4 сая ам долларын бараа импортолсон нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 27.4 хувиар, төлөвлөлөснөөс 4.2 хувиар тус тус өсчээ. Энэ нь тайлант онд уул уурхайн салбарын сэргэлт, уул уурхайн гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний дэлхийн зах зээл дээрх үнэ нэмэгдсэний дам нөлөөгөөр эдийн засгийн өсөлт төлөвлөсөн хэмжээнээс давж, дотоодын зах зээлийн тэлж ААН, иргэдийн худалдан авах чадвар нэмэгдсэнтэй холбоотой байна.

Импортын тамхины онцгой албан татвар

78.15 74.49 93.28 18.78

Импортын тамхины онцгой албан татварын орлого 18.7 тэрбум төгрөгөөр давж биелсэн нь тамхины импортын тоо хэмжээ 5,148.9 сая ширхэг буюу 23.4 хувиар өссөн, мөн импортын барааны гаалийн албан татварын хувь хэмжээ өөрчлөгдсөнтэй холбоотой байна.

Төлөвлөгөөнөөс буурсан гол орлого

Автобензин, дизелийн түлшний онцгой албан татвар

320.75 155.84 124.60 -31.25

Автобензин, дизелийн түлшний онцгой албан татварын хувь хэмжээнд 2017 онд нийт 3 удаа өөрчлөлт орж багасгасан нь төлөвлөгөөт орлого тасрахад хүргэсэн байна.

Төсөвт байгууллагын өөрийн орлого

230.17 317.96 289.31 -28.65

Төсөвт байгууллагын өөрийн орлого 28.6 тэрбум төгрөгөөр тасархад Хөдөлмөр нийгэм, хамгааллын сайдын орлого 10.0 тэрбум, Хүнс хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн сайдын орлого 16.4 тэрбум төгрөгөөр тасарсантай холбоотой байна. ХНХЯ-ны төлөвлөгөөт орлого тасарсан нь гаднаас авах ажиллах хүчний тоог бууруулсантай холбоотой.

Хандив тусламж /гадаад/

76.34 74.49 56.33 -18.16 Гадаад тусламжаар хэрэгжиж буй төслүүдийн гүйцэтгэл төлөвлөсөн хэмжээнд хүрээгүйтэй холбоотой байна.

Төсвийн орлого дараах хүчин зүйлээс хамааран төлөвлөсөн хэмжээнээс өссөн байна.

Үүнд:

• Уул уурхайн эрдэст бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт болон түүний экспортын биет

хэмжээ нэмэгдсэн,

• Нийт бараа эргэлтийн хэмжээ өмнөх оныхоос 27.3 хувиар өссөн,

• Өнгөрсөн оны татварын өр болох 1,092.0 тэрбум төгрөгийн 77.6 хувь буюу

708.2 тэрбум төгрөгийн өрийг барагдуулснаас тус тус шалтгаалсан байна.

13

2.2. УЛСЫН ТӨСВИЙН ЗАРЛАГА

Монгол Улсын төсвийн нийт зарлага ба цэвэр зээлийн дүн 2017 онд 7,139.6 тэрбум

төгрөгт хүрч, төлөвлөгөөнөөс 281.0 тэрбум төгрөг буюу 3.8 хувиар бага гүйцэтгэлтэй

байна. Харин өмнөх оны гүйцэтгэлээс 254.6 тэрбум төгрөг буюу 3.4 хувиар буурсан

байна.

Улсын төсвийн хүрээнд урсгал зардалд 5,524.2 тэрбум, хөрөнгийн зардалд 1,322.4

тэрбум, эргэж төлөгдөх төлбөрийг хассан цэвэр зээлд 293.0 тэрбум төгрөгийг

зарцуулсан байна.

Хүснэгт 13. Улсын төсвийн зарлагын гүйцэтгэл


“Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль

батлагдсантай холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын 69, 29, 67

дугаар тогтоолуудыг баталж, уг тогтоолын дагуу төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх, төсвийн

зардлыг хэмнэх, төсвийн сахилга хариуцлагыг сайжруулах чиглэлээр нийгмийн

халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмж, хөнгөлөлт үйлчилгээг зорилтод бүлэгт чиглүүлж оновчтой

байдлаар нэгтгэх, давхардлыг арилгах, хүүхдийн мөнгөн тэтгэмжийг олгох зэрэг арга

хэмжээ авч ажилласан, мөн тогтоолоор 2018 оны төсвийн жил хүртэл “барих-

шилжүүлэх” төрлөөр хэрэгжүүлэх улсын болон орон нутгийн төсвөөс эргэн төлөгдөх

нөхцөлтэй концессын гэрээ байгуулахгүй байхаар заасныг хэрэгжүүлж ажилласан.

Улсын төсвөөс Нийгмийн даатгалын санд 570.2 тэрбум төгрөгийн татаас, орон нутгийн

төсөвт санхүүгийн дэмжлэгээр 146.2 тэрбум төгрөг, тусгай зориулалтын шилжүүлгийн

байгууллагуудын санхүүжилтэнд 1,066.1 тэрбум төгрөг, орон нутгийн хөгжлийн санд

хуваарилах орлогын шилжүүлгээр 53.0 тэрбум төгрөгийг тус тус олгосон.

2016 оны

ҮЗҮҮЛЭЛТ Гүйцэтгэл Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Зөрүү

НИЙТ ЗАРЛАГА ба ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 7,394,235.5 7,420,601.4 7,139,637.5 -280,963.9

НИЙТ ЗАРЛАГА 6,886,386.9 7,111,575.3 6,846,676.8 -264,898.5

УРСГАЛ ЗАРДАЛ 4,993,050.2 5,663,713.6 5,524,236.3 -139,477.4

БАРАА, АЖИЛ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЗАРДАЛ 1,951,062.5 2,001,758.9 1,901,793.0 -99,965.9

ХҮҮ 926,331.7 1,156,688.1 1,156,465.1 -223.0

ТАТААС 571,958.8 652,092.5 647,766.9 -4,325.7

УРСГАЛ ШИЛЖҮҮЛЭГ 1,543,697.2 1,853,174.0 1,818,211.3 -34,962.8

ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 1,893,336.7 1,447,861.7 1,322,440.6 -125,421.1

Дотоод эх үүсвэрээр 1,893,336.7 1,447,861.7 1,322,440.6 -125,421.1

ЭPГЭЖ ТӨЛӨГДӨХ ТӨЛБӨРИЙГ ХАССАН ЦЭВЭР ЗЭЭЛ 507,848.5 309,026.1 292,960.7 -16,065.4

2017

14

2.3. УЛСЫН ТӨСВИЙН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуульд

улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 373 төсөл арга хэмжээний 602.1 тэрбум төгрөг,

Концессын гэрээгээр хэрэгжүүлсэн 15 төсөл, арга хэмжээний 177.7 тэрбум төгрөг, нийт

779.8 тэрбум төгрөг батлагдсанаас санхүүжилтийн гүйцэтгэл 2017 оны жилийн эцсийн

байдлаар 715.9 тэрбум төгрөг буюу 91.8 хувийн биелэлттэй гарсан.

Хүснэгт 14. Сүүлийн 5 жилийн Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэл

№ Он Батлагдсан төсөв /тэрбум төгрөг/

Гүйцэтгэл

/тэрбум төгрөг/ Гүйцэтгэлийн хувь

1 2013 1,174.3 789.1 67.2

2 2014 1,179.5 976.6 82.8

3 2015 357.9 246.9 69.0

4 2016 1,047.3 976.1 93.2

5 2017 779.8 715.8 91.8

Нийт дүн 4,538.7 3,704.5

80.8 /5 жилийн дундаж/

Үүнээс 2017 оны улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэлийг төсвийн ерөнхийлөн

захирагчдаар авч үзвэл дараах байдалтай байна.

Хүснэгт 15. 2017 оны Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэл

№ Төсвийн Ерөнхийлөн

захирагч

Төсөвт өртөг

/сая.төг/

2017 онд санхүүжих

дүн /сая.төг/

Төсө

л, а

рга

хэм

жээ

ни

й

тоо

/ш

ир

хэг/

Гар

сан

сан

хүүж

ил

т

/сая

.тө

г/

Үл

дэг

дэл

/са

я.тө

г/

Ашиглагдаагүй эх үүсвэрийн ангилал

Гүй

цэт

гэл

ий

н х

увь

Тен

де

ри

йн

хэм

нэл

т /с

ая.т

өг/

Аж

лы

н

гүй

цэт

гэл

гар

аагү

й

/сая

.тө

г/

1 Монгол Улсын Их Хурлын дарга

1,688.0 1,688.0 1 1,661.9 26.1 26.1 - 98.5

2 Монгол Улсын ерөнхий сайд

362,528.0 180,519.8 16 178,736.2 1,783.6 1,783.56 - 99.0

3 Монгол Улсын шадар сайд 45,243.4 7,055.1 10 6,985.7 69.4 14.3 55.1 99.0

4 Засгийн Газрын Хэрэг Эрхлэх газрын дарга

17,253.7 5,763.3 6 4,508.0 1,255.3 11.8 1,243.5 78.2

5 Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд

2,593.5 824.3 3 714.2 110.1 70.0 40.1 86.6

6 Гадаад харилцааны сайд 5,978.2 1,518.2 2 1,518.2 0.0 - - 100.0

7 Сангийн сайд 46,377.8 8,639.7 6 8,222.6 417.1 69.0 348.2 95.2

8 Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд

74,833.1 33,337.3 9 33,306.3 31.0 31.0 - 99.9

9 Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд

25,720.7 7,810.8 11 7,464.7 346.1 12.4 333.7 95.6

10 Батлан хамгаалахын сайд 49,979.4 4,896.9 4 4,896.8 0.1 0.1 - 100.0

15

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2017 онд дараах барилга байгууламж ашиглалтад

орсон. Үүнд:

• Сургуулийн барилга 22,

• Цэцэрлэг 34,

• Дотуур байр 4,

• Соёлын барилга байгууламж 7,

• Эмнэлгийн барилга, өргөтгөл 9,

• Төрийн үйлчилгээний конторын барилга 12,

• Хатуу хучилттай авто зам 518.5 км,

• Гүүрийн байгууламж 654.3 урт/метр,

• 0.4-110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах агаарын болон кабель шугам 193.359 км,

• 110/35/10 кВ-ын 2*40 МВа хүчин чадал бүхий барилга байгууламж 8,

• Дулааны цахилгаан станцын шинэчлэл, дулааны шугам сүлжээ 5,

• Бага дунд оврын цэвэрлэх байгууламж 3,

• Махны үйлдвэр 1,

• Аврах гал унтраах ангийн барилга 5,

• Улсын хэмжээнд 18 аймагт 110 худаг зэргийг ашиглалтад оруулж, хүлээлгэн

өгсөн байна.

Концессын эргэн төлөлт:

Монгол Улсын төсвийн хөрөнгөөр 2017 онд санхүүжүүлэх “барих-шилжүүлэх”

концессоор хэрэгжүүлсэн төсөл, арга хэмжээ барилга, байгууламжийн эргэн төлөлтийн

жагсаалтаар нийт 15 төсөл, арга хэмжээнд 177.7 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт

төлөвлөснөөс аудитын дүгнэлтэд үндэслэн 176.2 тэрбум төгрөгийн төсөл, арга хэмжээг

санхүүжүүлж, 99.0 хувийн гүйцэтгэлтэй байна. Концессын гэрээний дагуу 2017 онд нийт

авто зам 269.2 км, гүүрийн байгууламж 1, Улаанбаатар хотын Баянзүрх, Хан-уул,

11 Барилга, хот байгуулалтын сайд

477,699.2 73,811.3 66 66,096.7 7,714.6 1,123.1 6,591.2 89.5

12 Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайд

420,646.9 104,310.2 106 98,361.5 5,948.7 1,800.5 4,151.2 94.3

13 Зам, тээврийн хөгжлийн сайд

802,377.7 143,915.3 73 127,135.7 16,779.6 829.1 15,950.6 88.3

14 Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд

52,066.3 26,984.6 5 22,364.8 4,619.8 2,000.3 2,619.5 82.9

15 Эрүүл мэндийн сайд 194,679.1 61,740.8 29 60,823.8 917.1 387.3 529.8 98.5

16 Эрчим хүчний сайд 273,284.4 113,245.1 38 89,320.7 23,924.4 8,010.5 15,913.8 78.9

17 Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд

2,848.2 2,848.2 1 2,833.9 14.3 14.3 - 99.5

18 Улсын ерөнхий прокурор 952.7 88.3 1 88.3 0.0 - - 100.0

19 Авилгатай тэмцэх газрын дарга

1,031.4 851.4 1 851.4 - - - 100.0

Нийт дүн 2,857,781.7 779,848.6 388 715,891.5 63,957.1 16,183.2 47,776.7

16

Баянгол дүүргүүдэд нийт 4600 хүүхдийн хүчин чадал бүхий 4 сургууль, аймаг орон

нутагт 720 хүүхдийн ор бүхий 7 цэцэрлэгийн барилга тус тус ашиглалтад орсон.

2.4. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН НӨӨЦ САН

Монгол Улсын Засгийн газрын нөөц сангийн 2017 оны батлагдсан төсвийг сар, улирлын

хуваарийн дагуу санхүүжүүлснээс гадна төсвийн санхүүжилтийн гүйцэтгэлийг хангах,

төсвийг зардлын төрөл зүйлээр хуваарилан гүйцэтгэлд хяналт тавьж ажилласан.

Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийн 6.3.1-д “Энэ хуулийн 6.1.2-т заасан эх

үүсвэрийг нь 100 хувь төсвийн хөрөнгөөр бүрдүүлэх тусгай санд Засгийн газрын нөөц

сан хамаарна” гэж заасны дагуу Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тухай хуулиар

Сангийн сайдын төсвийн багцад Засгийн газрын нөөц санг тусгасан. Засгийн газрын

нөөц сангийн гүйцэтгэлийг дараах хүснэгтэд харуулав.

Хүснэгт 16. ЗГ-ын нөөц сангийн гүйцэтгэл


Засгийн газрын нөөц сангийн 2017 оны тодотгосон төлөвлөгөө 33,852.0 сая төгрөгөөр

батлагдсанаас 30,033.9 сая төгрөгийг зарцуулахаар Засгийн газрын шийдвэрүүд гарсан.

Засгийн газрын шийдвэрүүдийн дагуу нийт 28,883.4 сая төгрөгийн санхүүжилтийг

олгож, 85.3 хувийн гүйцэтгэлтэй гарсан байна.

Үзүүлэлт Дүн

2017 оны ЗГ-ын нөөц сангийн тодотгосон төлөвлөгөө 33,852.00

Засгийн газрын тогтоолын нийт дүн 30,033.92

Үүнээс: 2016 оны шийдвэрээр 2,058.62

2017 оны шийдвэрээр 27,975.30

Санхүүжүүлсэн нийт дүн 28,883.38

Санхүүжүүлээгүй дүн 4,968.62

Шийдвэрийн үлдэгдэл 3,818.08

Санхүүжүүлээгүй хүлээгдэж буй гүйцэтгэл -

17

3. ИРЭЭДҮЙН ӨВ САН

Ирээдүйн өв сангийн тухай хууль болон Ирээдүйн өв сангийн тухай хуулийг дагаж

мөрдөх журмын тухай хуулийг батлан 2017 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр хүчин

төгөлдөр болж, хэрэгжиж эхэлсэн. Ирээдүйн өв сангийн орлогын үндсэн эх үүсвэр нь

ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн 65 хувь, ашигт малтмалын ашиглалтын

тусгай зөвшөөрөлтэй хуулийн этгээдийн Төрийн эзэмшлийн хувьцааны ногдол ашиг

юм.

Ирээдүйн өв сангийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д санд төвлөрүүлэх хөрөнгийг

жил бүрийн улсын төсөвт тусгаж батална гэж заасан бөгөөд тус санд 2017 онд 333,345.1

сая төгрөг төвлөрөхөөр батлагдаж, 357,722.8 сая төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн хэмжээнээс

24,377.6 сая төгрөгөөр буюу 7.3 хувиар давж төвлөрсөн байна.

Ирээдүйн өв сан нь Хүний хөгжил сангийн боловсронгуй хэлбэр байхаар байгуулагдсан

бөгөөд Хүний хөгжил санг Ирээдүйн өв санд шилжүүлж байгаатай холбоотойгоор

Ирээдүйн өв сангийн тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийг УИХ-аас

баталсан. Уг хуулийн дагуу Сангийн сайдын 2017 оны 58 дугаар тушаалаар 2016 оны 12

дугаар сарын 31-ний өдрөөр тасалбар болгож тооцсон Хүний хөгжил сангийн нийт

1,071,891.4 сая төгрөгийн өр улсын төсөвт шилжиж, Ирээдүйн өв сангаас авах авлагаар

бүртгэгдсэн.

2017 онд тус санд төвлөрсөн 357,722.8 сая төгрөгийн орлогоос Ирээдүйн өв сангийн

тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хууль, Монгол Улсын 2017 оны төсвийн

тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн дагуу 160,000.0 сая төгрөгийг улсын төсөвт шилжүүлж,

196,855.0 сая төгрөгийг Хүний хөгжил сангаас үлдсэн өрийн төлбөрт шилжүүлж, уг

өрийн үлдэгдэл 875,036.4 сая төгрөг болсон.

4. ТОГТВОРЖУУЛАЛТЫН САН

Төсвийн тогтворжуулалтын сан нь эдийн засгийн мөчлөг болон эрдэс, түүхий эдийн

дэлхийн зах зээл дээрх үнийн хэлбэлзлээс шалтгаалсан төсвийн орлогын хэлбэлзлийг

бууруулах, тогтворжуулах зорилготой баялгийн сан бөгөөд төсвийн алдагдлыг нөхөх

зориулалтаар үнэ тогтвортой буюу өсөлттэй үед хуримтлуулдаг. Уг санд 2011 оны 2

дугаар сараас хуримтлал бий болж эхэлсэн ба 2016 оны жилийн эцэст 332,023.84 сая

төгрөгийн хуримтлал байсан ба 2017 онд тус санд эрдэс баялгийн орлогоос 242,417.9

сая төгрөг хуваарилагдахаар батлагдаж, гүйцэтгэл 325,680,2 сая төгрөгт хүрч,

төлөвлөсөн дүнгээс 34.3 хувиар буюу 83,262.4 сая төгрөг илүү төвлөрсөн байна. Мөн

Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийн 91.2.3-т Засгийн газрын нөөц сангийн

болон Эрсдэлийн сангийн тухайн төсвийн жилийн зарцуулагдаагүй чөлөөт эх үүсвэр нь

Төсвийн тогтворжуулалтын сангийн эх үүсвэр байхаар заасны дагуу 5,311.3 сая

төгрөгийг санд төвлөрүүлсэн. 2017 онд сангийн санхүүгийн хөрөнгөөс 478,000.0 сая

төгрөгийг дотоодын 2 банкинд хугацаагүй хадгаламж хэлбэрээр, хуульд заасан болзол,

18

нөхцөлийг хангасан байдлаар байршуулж, 14,576.1 сая төгрөгийн хүүгийн орлогыг

төвлөрүүлсэн.

Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийн 91.3.4, 34.2-т Төсвийн тогтворжуулалтын

сангийн хуримтлалаас тухайн жилийн төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлж болохоор

заасны дагуу 2017 онд 572,102.5 сая төгрөгийг зарцуулж, 2017 оны эцэст 104,168.9 сая

төгрөгийн хуримтлалтай байна.

5. НИЙГМИЙН ДААТГАЛЫН САНГИЙН ТӨСӨВ

Нийгмийн даатгалын сангийн орлогод 2017 онд 2,038.2 тэрбум төгрөг төлөвлөснөөс

2,114.2 тэрбум төгрөг төвлөрч, 103.7 хувийн гүйцэтгэлтэй гарсан байна. Нийгмийн

даатгалын сангийн орлогуудаас нийгмийн даатгалын шимтгэл, хураамжийн төлбөрт

1,544.0 тэрбум төгрөг төвлөрч 105.2 хувийн биелэлттэй, улсын төсвөөс авсан санхүүгийн

дэмжлэг 570.2 тэрбум төгрөгт хүрч 100 хувийн биелэлттэй байна.

Хүснэгт 17. НДС-ийн төсөв




Татварын орлого 1,467,962.8 1,544,005.7 76,042.9

Нийгмийн даатгалын орлого 1,467,962.8 1,544,005.7 76,042.9

Татварын бус орлого 570,232.4 570,232.4 0.0

Тусламжийн орлого 570,232.4 570,232.4 0.0

Хандив тусламж /дотоод/ 570,232.4 570,232.4 0.0

НИЙТ ЗАРЛАГА ба ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 1,907,540.6 1,890,850.6 -16,690.0

УРСГАЛ ЗАРДАЛ 1,907,540.6 1,890,850.6 -16,690.0

БАРАА, АЖИЛ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЗАРДАЛ 20,431.8 20,142.3 -289.5

Цалин хөлс болон нэмэгдэл урамшил 15,068.5 15,015.2 -53.3

Ажил олгогчоос нийгмийн даатгалд төлөх шимтгэл 1,664.1 1,657.9 -6.2

Байр ашиглалттай холбоотой тогтмол зардал 1,125.3 1,087.3 -38.0

Хангамж, бараа материалын зардал 430.7 427.2 -3.6

Эд хогшил, урсгал засварын зардал 66.0 65.6 -0.3

Томилолт, зочны зардал 128.8 126.9 -1.9

Бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээний төлбөр, хураамж 1,713.7 1,623.9 -89.9

Бараа үйлчилгээний бусад зардал 234.7 138.4 -96.3

ТАТААС 114,632.0 37,737.9 -76,894.1

Хувийн хэвшлийн байгууллагад олгох татаас 114,632.0 37,737.9 -76,894.1

УРСГАЛ ШИЛЖҮҮЛЭГ 1,772,476.8 1,832,970.4 60,493.6

Засгийн газрын урсгал шилжүүлэг 197,895.9 249,966.3 52,070.4

Засгийн газрын дотоод шилжүүлэг 197,895.9 249,966.3 52,070.4

Бусад урсгал шилжүүлэг 1,574,581.0 1,583,004.1 8,423.2

Нийгмийн даатгалын тэтгэвэр тэтгэмж 1,573,199.5 1,581,631.3 8,431.8

Ажил олгогчоос олгох бусад тэтгэмж, урамшуулал 296.3 296.0 -0.4

Тэтгэвэрт гарахад олгох нэг удаагийн мөнгөн тэтгэмж 627.3 627.3 0.0

Нэг удаагийн тэтгэмж, шагнал урамшуулал 457.8 449.5 -8.3

ТЭНЦВЭРЖҮҮЛСЭН НИЙТ ТЭНЦЭЛ 130,654.6 223,387.5 92,732.9

АЛДАГДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР -130,654.6 -223,387.5 -92,732.9

Харилцах болон хадгаламжийн дансны цэвэр өөрчлөлт -130,654.6 -223,387.5 -92,732.9

2017 оны

19

Харин нийгмийн даатгалын сангийн зарлага 2017 онд 1,890.9 тэрбум төгрөгт хүрч, нийт

төлөвлөгөөний 99.1 хувьтай тэнцэж байна. Ингэснээр НДС нь 2017 онд 223.4 тэрбум

төгрөгийн ашигтай гарсан байна.

6. ОРОН НУТГИЙН ТӨСӨВ

Орон нутгийн 2017 оны төсвийн гүйцэтгэлээр нийт орлого 2,437.2 тэрбум төгрөгт хүрч,

төлөвлөсөн дүнгээс 2.6 хувь буюу 61.6 тэрбум төгрөгөөр илүү төвлөрсөн байна. Харин

нийт зарлага 2,437.1 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 7.1 хувь буюу 186.5

тэрбум төгрөгөөр дутуу зарцуулагдсан байна.

Хүснэгт 18. Орон нутгийн төсөв




Татварын орлого 947,804.8 1,006,551.4 58,746.6

Орлогын албан татвар 626,158.8 651,047.9 24,889.1

Хөрөнгийн албан татвар 112,608.3 131,129.6 18,521.3

Бусад татвар, төлбөр, хураамж 209,037.6 224,373.8 15,336.2

Бусад нийтлэг төлбөр, хураамж 87,841.9 87,435.9 -406.0

Газрын төлбөр 56,942.6 62,134.5 5,191.9

Байгалийн нөөц ашигласны төлбөр 58,655.6 68,238.2 9,582.7

Бусад татвар 5,597.6 6,565.2 967.6

Татварын бус орлого 1,427,727.5 1,430,625.4 2,897.9

Нийтлэг татварын бус орлого 156,590.9 158,664.9 2,074.0

Хөрөнгийн орлого 1,197.1 1,187.9 -9.2

Тусламжийн орлого 2,091.2 5,507.6 3,416.5

Улсын төсөв орон нутгийн төсөв хоорондын шилжүүлэг1,267,848.3 1,265,265.0 -2,583.4

НИЙТ ЗАРЛАГА ба ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 2,623,517.7 2,437,066.4 -186,451.4

УРСГАЛ ЗАРДАЛ 2,121,641.1 2,078,310.7 -43,330.5

БАРАА, АЖИЛ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЗАРДАЛ 1,414,196.9 1,383,679.0 -30,517.8

ТАТААС 92,611.3 92,073.8 -537.5

УРСГАЛ ШИЛЖҮҮЛЭГ 614,833.0 602,557.8 -12,275.2

ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 457,078.5 335,700.1 -121,378.4

ЭPГЭЖ ТӨЛӨГДӨХ ТӨЛБӨРИЙГ ХАССАН ЦЭВЭР ЗЭЭЛ44,798.1 23,055.5 -21,742.5

ТЭНЦВЭРЖҮҮЛСЭН НИЙТ ТЭНЦЭЛ -247,356.7 110.5 247,467.2

АЛДАГДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 247,356.7 -110.5 -247,467.2

Харилцах болон хадгаламжийн дансны цэвэр өөрчлөлт194,972.8 -33,780.7 -228,753.4

ЗГ-ын зээл 47,303.8 28,520.0 -18,783.8

Гадаад 47,303.8 28,520.0 -18,783.8

Төслийн зээл 47,303.8 28,520.0 -18,783.8

Шинээр авах 47,303.8 28,520.0 -18,783.8

Өмч хувьчлал 5,080.1 5,150.2 70.1

2017 оны

20

Орон нутгийн орлогын 41.3 хувь татварын орлогоос, 58.7 хувь татварын бус орлогоос

бүрдсэн байна. Татварын орлогын 69.1 хувь буюу 695.1 тэрбум төгрөг хувь хүний

орлогын албан татвараар төвлөрсөн байна. Тайлант онд ХХОАТ-ын буцаалтаар иргэдэд

44.5 тэрбум төгрөгийг олгосон байна. Бусад татвар, төлбөр, хураамжийн орлогоор

224.4 тэрбум төгрөг төвлөрсөн байна. Татварын бус орлогын 88.4 хувь буюу 146.2

тэрбум төгрөгийг улсын төсвөөс олгосон санхүүгийн дэмжлэг, 53.0 тэрбум төгрөгийг

орон нутгийн хөгжлийн нэгдсэн сангийн шилжүүлэг, 1,066.1 тэрбум төгрөгийг тусгай

зориулалтын шилжүүлгийн байгууллагуудын санхүүжилтийн орлогууд тус тус бүрдүүлж

байна.

Орон нутгийн нийт зарлага, санхүүжилтийн 85.3 хувь буюу 2,078.3 тэрбум төгрөгийг

урсгал зардалд, үүнээс цалин хөлс, нийгмийн даатгалын шимтгэл, нийгмийн

халамжийн зардалд 866.5 тэрбум төгрөгийг зарцуулсан байна. Хөрөнгийн зардлын

гүйцэтгэл 335.7 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 121.4 тэрбум төгрөгөөр бага,

өмнөх оны гүйцэтгэлээс 128.3 тэрбум төгрөгөөр бага байна. Орон нутгийн төсвөөс

улсын төсөвт 195.4 тэрбум төгрөгийг төвлөрүүлсэн байна.

7. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ӨР

Засгийн газрын өрийн үлдэгдэл 2016 оны жилийн эцсийн байдлаар 22,280.1 тэрбум

төгрөг, өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлсэн Засгийн газрын өрийн үлдэгдлийг ДНБ-д

харьцуулсан харьцаа 78.8 хувьтай тэнцэж байсан бол 2017 оны жилийн эцсийн

байдлаар 22,751.6 тэрбум төгрөгт хүрч, өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлсэн Засгийн

газрын өрийн үлдэгдлийг урьдчилсан ДНБ-д харьцуулсан харьцаа 74.4 хувьтай тэнцэж

байна.

Хүснэгт 19. Засгийн газрын өрийн үлдэгдэл, өрийн хэрэгслээр


ӨРИЙН БҮТЭЦ, ӨРИЙН ХЭРЭГСЭЛ 2016.12.31 2017.12.31

I. Засгийн газрын дотоод өр 6,464.9 4,230.1

1.1 Үнэт цаас 5,488.8 3,461.9

1.2 Өрийн бичиг/вексель 307.2 0.0

1.3 Концесс 668.9 768.2

II. Засгийн газрын гадаад өр 12,363.8 16,857.8

2.1 Үнэт цаас 5,380.5 7,701.6

2.2 Зээл 6,983.3 9,156.2

III. Засгийн газрын өрийн баталгаатай зээллэг 3,451.5 1,663.7

3.1 Засгийн газрын өрийн баталгаа 3,451.5 1,663.7

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН НИЙТ ӨР (I+II+III) 22,280.1 22,751.6

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ӨР (ӨҮЦ) 18,861.0 20,211.4

Хуулиар тогтоосон өрийн хязгаар 88.0% 85.0%

Засгийн газрын өр (ӨҮЦ) / ДНБ 78.8% 74.4%

21

Засгийн газрын нийт өрийн багцын 18.6 хувийг дотоод өр, 74.1 хувийг Засгийн газрын

гадаад зээл, үнэт цаас, 7.3 хувийг Засгийн газрын баталгаатай зээллэг эзэлж байна.

Засгийн газрын нийт дотоод өрийн 81.8 хувийг Засгийн газрын үнэт цаас бүрдүүлж

байгаа бол 18.2 хувийг улсын болон орон нутгийн төсвөөс эргэн төлөх нөхцөлтэй

концессын гэрээний дагуу үүссэн төлбөрийн үүрэг тус тус эзэлж байна.

7.1. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ДОТООД ҮНЭТ ЦААС

Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны үлдэгдэл 2016 оны жилийн эцсээр 5,488.8 тэрбум

төгрөг байсан бол 2017 оны жилийн эцсийн байдлаар 3,461.9 тэрбум төгрөгт хүрч, 36.5

хувиар буураад байна.

График 0. Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны үлдэгдлийн мэдээлэл /тэрбум төгрөг/

Дотоод үнэт цаасны үлдэгдэл буурсан гол шалтгаан нь 2017 оны 11-12 дугаар сард

арилжаалах хуваарьтай байсан 594.0 тэрбум төгрөгийн үнэт цаасны арилжааг зогсоож,

2018-2023 онд төлөгдөх хуваарьтай байсан нийт 370.5 тэрбум төгрөгийн үнэт цаасыг

хугацаанаас өмнө буцаан худалдан авсантай холбоотой.

Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны хүүгийн хувь 2017 оны 1 дүгээр сард 17.7-18 хувьд

хүрч хамгийн өндөр түвшиндээ хүрээд байсан бол 2017 оны 10 дугаар сарын байдлаар

11.6-13.95 хувьд хүрч, 4-6 хувиар буураад байна.

Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны үлдэгдлийн 80.9 хувийг улсын төсвийн алдагдлыг

санхүүжүүлэх зориулалтаар гаргасан үнэт цаас, 6.3 хувийг хүний хөгжил сангийн

төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх зориулалтаар гаргасан үнэт цаас эзэлж байна. Тусгай

зориулалтаар гаргасан үнэт цаас болох 4000 айлын орон сууц хөтөлбөрийг

28.8 52.8 63.8 60.3 64.7 44.6 30.9

269.0142.5 98.3 38.2 21.8 1.5

278.2180.0

503.3

1,009.6

1,849.6

2,964.1

3,333.2

5,488.8

3,461.9

0.00

1,000.00

2,000.00

3,000.00

4,000.00

5,000.00

6,000.00

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8

200

9

201

0

201

1

201

2

201

3

201

4

201

5

201

6

201

7тэр

бу

м т

өгр

өг

Гаргалт Үндсэн төлбөр Үлдэгдэл

22

санхүүжүүлэх зорилгоор 2011 онд арилжаалсан үнэт цаасны үлдэгдэл 1.9 тэрбум төгрөг,

Сайн малчин болон Сайн хувьцаа хөтөлбөрийг санхүүжүүлэх зорилгоор гаргасан 375.7

тэрбум төгрөгийн үнэт цаасны үлдэгдэл нь нийт дотоод үнэт цаасны үлдэгдлийн 10.9

хувийг эзэлж байна.

Засгийн газрын зүгээс 2017 онд улсын төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх, үнэт цаасны

төлбөрийг дахин санхүүжүүлэх зорилгоор 3,376.6 тэрбум төгрөгийн үнэт цаасыг шинээр

арилжаалсан. Үүнээс нийт арилжааны 80.0 хувь буюу 2,701.8 тэрбум төгрөгийн бөөний

үнэт цаасыг Монголбанкны цахим системээр дамжуулан, 20.0 хувь буюу 674.8 тэрбум

төгрөгийн жижиглэнгийн үнэт цаасыг Монголын хөрөнгийн биржээр дамжуулан тус тус

арилжаалж нийт 3,126.1 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг төрийн санд төвлөрүүлсэн.

Арилжаалсан үнэт цаасыг хугацаагаар нь авч үзвэл 95.1 хувийг богино хугацаат буюу 1

жилээс бага хугацаатай үнэт цаас, 4.9 хувийг урт хугацаат буюу 2-3 жилийн хугацаат үнэт

цаас эзэлж байна.

Тайлант онд Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны үндсэн төлбөрт 5,124.6 тэрбум төгрөг,

хүүгийн төлбөрт 562.5 тэрбум төгрөгийг тус тус төлсөн. Үүнээс тусгай зориулалтын үнэт

цаас буюу Сайн малчин, Хөгжлийн банкны өөрийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх үнэт

цаасны үндсэн төлбөрт 1,078.0 тэрбум төгрөг, улсын төсвийн алдагдлыг нөхөх

зорилгоор арилжаалсан үнэт цаасны үндсэн төлбөрт 3,673.9 тэрбум төгрөг, Хүний

хөгжил сангийн алдагдлыг нөхөх зорилгоор арилжаалсан үнэт цаасны үндсэн төлбөрт

372.7 тэрбум төгрөгийг тус тус төлсөн.

7.2. ВЕКСЕЛЬ

Засгийн газрын зүгээс 2015-2016 оны хооронд нийт 400 гаруй аж ахуйн нэгжид 697.2

тэрбум төгрөгийн векселийг бичиж олгосноос 2016 онд 390.0 тэрбум төгрөгийн

векселийн төлбөрийг эцсийн эзэмшигчид төлж барагдуулан, 2016 оны жилийн эцсээр

векселийн үлдэгдэл 307.2 тэрбум төгрөг байсан.

Эдгээр векселийн төлбөрийг 2017 оны 5 дугаарын сарын байдлаар векселийн эцсийн

эзэмшигчид болох Төрийн банк, Монгол Улсын Хөгжлийн банкинд тус тус төлж

барагдуулсан бөгөөд үндсэн төлбөрт 307.2 тэрбум төгрөг, хүүгийн төлбөрт 46.0 тэрбум

төгрөгийг тус тус төлсөн. Ингэснээр Засгийн газрын өрийн үлдэгдэлд векселийн өргүй

болсон бөгөөд Улсын Их Хурлын 2016 оны 9 дүгээр сарын 9-ний өдрийн “Монгол Улсын

2016 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль батлагдсантай

холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай” 47 дугаар тогтоолд аливаа хөрөнгө

оруулалтын санхүүжилтийг векселиэр олгохгүй байхаар заасны дагуу шинээр вексель

бичигдээгүй байна.

7.3. ТӨСВӨӨС ЭРГЭН ТӨЛӨГДӨХ НӨХЦӨЛТЭЙ КОНЦЕСС

Өрийн удирдлагын тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.8 дахь хэсэгт заасны дагуу

улсын болон орон нутгийн төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй концессын гэрээ нь өрийн

23

хэрэгсэлд тооцогдохоор хуульчилсан бөгөөд хуулийн 40.7 дахь хэсэгт “Улсын болон

орон нутгийн төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй концессын гэрээг хүчин төгөлдөр

болсон өдрөөр өрийн мэдээллийн нэгдсэн санд оруулж, концессын гэрээний дагуу

улирал бүр гарсан ашиглалтыг үндэслэж Засгийн газрын өрд бүртгэнэ” гэж заасны дагуу

Сангийн яам, Концессын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллага (Үндэсний

хөгжлийн газар) болон орон нутгийн Засаг захиргааны байгууллагуудаас холбогдох

журам, маягтад заасны дагуу улирал бүр ашиглалт, гүйцэтгэлийн мэдээллийг авч,

нэгтгэн Засгийн газрын өрд бүртгэж байна.

Улсын болон орон нутгийн төсвөөс эргэн төлөх концессын үлдэгдэл 2016 оны эцэст

668.9 тэрбум төгрөг байсан бол 2017 оны 12 сарын 31-ний өдрийн байдлаар 768.2

тэрбум төгрөг байна.

Үүнээс, улсын төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй (барих-шилжүүлэх төрөл) нийт 29

концессын гэрээ байгуулж, эдгээр гэрээний хүрээнд гарсан ашиглалт, эргэн төлөлтийг

оруулж тооцсоноор 750.9 тэрбум төгрөгийн үлдэгдэлтэй байгаа бол орон нутгийн

төсвөөс эргэн төлөх нөхцөлтэй нийт 18 гэрээний дагуу төлөх төлбөрийн үүрэг 17.3

тэрбум төгрөг байна.

7.4. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ГАДААД ҮНЭТ ЦААС

Засгийн газрын гадаад үнэт цаас нь нийт өрийн багцын 33.9 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд

гадаад үнэт цаасны үлдэгдэл 2016 оны эцэст 2,161.2 сая ам.доллар буюу 5,380.5 тэрбум

төгрөг байсан бол 2017 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар олон улсын зах

зээлд нийт гаргасан Засгийн газрын үнэт цаасны үлдэгдэл 3,173.1 сая ам.доллар буюу

7,701.6 тэрбум төгрөгт хүрээд байна.

Тайлант онд гадаад үнэт цаасны үндсэн төлбөрт 950.8 тэрбум төгрөг, хүүгийн төлбөрт

нийт 408.5 тэрбум төгрөгийг тус тус төлөөд байна.

Хүснэгт 20. Засгийн газрын гадаад бондын 2017 оны үлдэгдэл

№ Гадаад бонд Гаргасан огноо Купон Хугацаа Дүн ( сая USD)

1 Чингис-18 2012.12.05 4.125% 5 127.2

2 Чингис-22 2012.12.05 5.125% 10 1,000.0

3 Дим сам 2015.06.30 5.960% 3 145.9

4 Мазаалай 2016.04.06 10.875% 5 500.0

5 Хуралдай 2017.03.09 8.750% 7 600.0

6 Гэрэгэ 2017.11.01 5.625% 5.5 800.0

НИЙТ

3,173.1

Засгийн газрын зүгээс Монгол Улсын Хөгжлийн банкны 580 сая ам.долларын бондын

82.07 хувийг Засгийн газрын 7 жилийн хугацаатай, 8.75 хувийн хүүтэй Хуралдай

бондоор сольж, үлдэгдэл 124 сая ам.долларыг 7.625 хувийн зах зээлийн өгөөжтэйгөөр

босгон хугацаанд нь амжилттай төлж дуусгасан.

24

Мөн 2017 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдөр 800 сая ам.долларын 5.5 жилийн хугацаатай,

5.625 хувийн хүүтэй Гэрэгэ бондоор 2018 оны 1 дүгээр сард төлөгдөх 500.0 сая

ам.долларын Чингис бондын 74.5 хувь, 2018 оны 6 дугаар сард төлөгдөх 1.0 тэрбум

юанийн Дим сам бондын 9.5 хувийг тус тус буцаан худалдан авсан бөгөөд бондын

төлбөр тооцоо 2017 оны 11 дүгээр сарын 1-ний өдөр хийгдсэнээр Засгийн газрын өрд

бүртгэгдсэн.

7.5. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ГАДААД ЗЭЭЛ

Монгол Улсын Засгийн газар 1991 оноос эхлэн Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банкны

гишүүнээр элсэн орж эдгээр олон талт болон хоёр талт зээлдүүлэгчдээс хөнгөлөлттэй

нөхцөлтэй зээл, тусламж, техник туслалцааг авч ашиглаж эхэлсэн ба 1991-2017 он

хүртэлх хугацаанд нийт 4.5 тэрбум ам.долларын гадаад зээлийг авч ашигласан байна.

Засгийн газрын гадаад зээлийн үлдэгдэл 2017 оны эцэст 9,156.2 тэрбум төгрөг байгаа

бөгөөд зээлийн нийт үлдэгдлийн 83 хувийг Азийн хөгжлийн банк, Япон, Бүгд Найрамдах

Хятад ард улс, Дэлхийн банк гэсэн 4 том зээлдүүлэгчийн зээл эзэлж байна. Гадаад

зээлийн үлдэгдэл 9,156.2 тэрбум төгрөгт хүрсэн нь нийт өрийн багцын 40.2 хувийг эзэлж

байна. Тайлант хугацаанд нийт 2,229.6 тэрбум төгрөгийн гадаад зээлийн эх үүсвэрийг

ашигласан /үүнээс төслийн зээл 751.5 тэрбум төгрөг, хөтөлбөрийн зээл 1,478.1 тэрбум

төгрөг/ ба гадаад зээлийн үйлчилгээний төлбөрт 278.9 тэрбум төгрөг, үүнээс үндсэн

төлбөрт 165.2 тэрбум төгрөг, хүүгийн төлбөрт 113.6 тэрбум төгрөгийг тус тус төлсөн

байна.

Томоохон зээлийн ашиглалтуудаас дурдвал Улаанбаатар хотын олон улсын нисэх

онгоцны шинэ буудал барих төслийн хүрээнд нийт 282.1 тэрбум төгрөг, Баруун бүсийн

босоо тэнхлэгийн авто замыг хөгжүүлэх төслийн 2 дахь үе шатанд 50.7 тэрбум төгрөгийг

зарцуулсан байна.

7.6. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ӨРИЙН БАТАЛГАА

Засгийн газрын өрийн баталгааг Засгийн газар аж ахуйн нэгж, хуулийн этгээдийн үйл

ажиллагааг дэмжих, бага хүүгийн зардалтай хямд эх үүсвэрийг босгоход зориулан

холбогдох хууль, журам, аргачлалын дагуу гаргаж байна.

Засгийн газрын баталгааны үлдэгдэл 2016 оны эцэст 3,451.5 тэрбум төгрөг байсан бол

2017 оны жилийн эцсийн байдлаар 1,663.7 тэрбум төгрөг байна. Баталгааны үлдэгдэл

буурсан гол шалтгаан нь Засгийн газрын баталгаатай Монгол Улсын Хөгжлийн банкны

580 сая ам.долларын бондын төлбөрийг Засгийн газрын гаргасан Хуралдай бондоор

сольж, үлдэгдэл 124 сая ам.долларыг 7.625 хувийн зах зээлийн өгөөжтэйгөөр босгон

хугацаанд нь амжилттай төлж дуусгасантай холбоотой.

25

Хүснэгт 21. Засгийн газрын өрийн баталгааны 2017 оны үлдэгдэл

# Баталгааны

дугаар Зээлдүүлэгч Валют

Зээллэгийн огноо

Баталгаа гаргуулагч

Зээлийн ангилал

Зээлийн дүн

2017.12.31

I. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН БАТАЛГАА Үндсэн валютаар

Тэрбум MNT

Сая USD

1 Хөгжлийн банк

Global Investors

USD 3/21/2012 Хөгжлийн банк

Үнэт цаас

580.0 - -

2 МИАТ PEFCO USD 12/24/2013 МИАТ ХК Зээл 77.5 103.9 42.8

3 МИАТ ING Capital USD 12/24/2013 МИАТ ХК Зээл 24.0 22.8 10.3

4 МИАТ ING Bank N.V.

USD 12/24/2013 МИАТ ХК Зээл 20.0 48.5 20.0


Japan Investors

JPY 1/6/2014 Хөгжлийн банк

Үнэт цаас

30,000.0 645.9 266.1


China Development

bank

USD 9/3/2014 Хөгжлийн банк

Зээл 162.0 327.7 135.0


Credit Suisse USD 9/5/2014 Хөгжлийн банк

Зээл 300.0 498.0 205.2

8 Эрдэнэс Монгол

Asian Development

Bank

USD 4/1/2016 Эрдэнэс Монгол

ХХК

Зээл 35.0 16.8 6.9

НИЙТ

1,663.5 685.4

II. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ҮНЭТ ЦААС БАРЬЦААЛСАН

1 Худалдаа хөгжлийн

банк4

Олон улсын хөрөнгө оруулагч

USD 5/19/2015 Худалдаа хөгжлийн

банк

Үнэт цаас

500.0 1,213.6 500.0

НИЙТ

500.0 1,213.6 500.0

Худалдаа хөгжлийн банк нь эзэмшиж байсан 993.0 тэрбум төгрөгийн Засгийн газрын

үнэт цаасыг барьцаалан баталгаа гаргуулсан бөгөөд Төсвийн тогтвортой байдлын тухай

хуулийн 6.3-т “Энэ хуулийн 6.1.4-т заасан Засгийн газрын өрийн хязгаарт Засгийн газрын

дотоод үнэт цаасаар бүрэн баталгаажсан буюу барьцаа тавьсан өрийн баталгааны

үлдэгдлийг оруулж тооцохгүй.” гэж заасны дагуу 500.0 сая ам.долларын баталгааг

Засгийн газрын баталгааны үлдэгдэлд оруулж тооцоогүй.

Өрийн удирдлагын тухай хууль батлагдахаас өмнө Монгол Улсын Хөгжлийн банкны

дунд хугацааны евробонд 5 , Самурай бонд, Кредит Свисс банкны зээл, БНХАУ-ын

Хөгжлийн банкны авсан зээл, МИАТ ТӨХК-ийн нисэх онгоц авах, Багануур ХК-ийн үйл

ажиллагааг дэмжих зорилгоор авсан зээлд Засгийн газрын баталгаа гаргасан байна.

Өрийн удирдлагын тухай хууль батлагдсанаас хойш Худалдаа хөгжлийн банкны олон

5Евробонд гэж тухайн улсын мөнгөн тэмдэгтээс өөр орны мөнгөн тэмдэгтээр бусад улсын нутаг дэвсгэрт бонд гаргахыг ойлгоно. Евробонд нь зөвхөн еврогоор гаргахыг ойлгохгүй бөгөөд анх Европын зах зээлд танилцуулагдсан учир Евробонд нэршилтэй болсон.

26

улсын зах зээлд арилжаалсан бонд, Хөгжлийн банкны ОХУ-ын ВТБ банкнаас авсан зээл,

Эрдэнэс Монгол ХХК-ийн Азийн хөгжлийн банкнаас авах зээл болон Алтны

үйлдвэрлэлийг дэмжих зорилгоор гаргасан баталгааг тус тус гаргасан байна.

--- o O o ---

Documents

МОНГОЛ УЛСЫН 2017 ОНЫ НЭГДСЭН ТӨСВИЙН …¢анилцуулга-2017.pdf · тэрбум, газрын тосны орлого 6.2 тэрбум, навигацийн