A.Ü. Diş Hek. Fak. Derg. 45(3) 133-143, 2018

ÜÇ FARKLI MATERYAL İLE İKİ FARKLI BOYUTTAKİ FURKASYON PERFORASYONLARININ KAPATILMASININ

BAĞLANMA DAYANIMI AÇISINDAN KIYASLANMASI

Comparison of Push-Out Bond Strength of Two Different Sized Furcation Perforations with Three Different Materials

Durmuş AŞICIOĞLU* Bade SONAT**

* Uz.Dt.Serbest Dişhekimi ** Prof.Dr.Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi , Endodonti Anabilim Dalı

ÖZET

Amaç: Bu çalışmanın amacı: iki farklı boyuttaki furkasyon perforasyonunun bioaktif materyaller olan ProRoot MTA (Maillfer, Dentsply, Switzerland), Biodentine(Septodent, Saint-Maur-des-Fosses, France) ve BioAggregate (BA; Innovative BioCeramix, Vancouver, Canada) ile kapatılması sonrasında bağlanma dayanımı açısından karşılaştırıl-masıdır.

Gereç ve yöntem: Bu çalışmada; yeni çekilmiş, çürüksüz veya minimal çürüklü , apeksleri kapanmış, birbirinden ayrı kökü bulunan 114 adet alt büyük azı diş kullanıldı. Dişler eşit sayıda iki ana gruba ayrıldı (n=57 ). Grup 1 de 1.2 mm çapındaki uzun rond frez ile, Grup 2 de ise 1.8 mm çapındaki uzun rond frez ile dişlerin furkasyon bölgesinde su soğutması altında perforasyon oluşturuldu. Daha sonra Grup 1 ve 2’de bulunan dişlerdeki perforasyonları kapatacak endodontik materyale göre 3 alt gruba ayrıldı. Alt gruplar; Grup 1’de; Grup 1a (n=19), Grup 1b (n=19), ve Grup 1c (n=19) olacak şekilde Grup 2’de ise Grup 2a (n=19), Grup 2b (n=19) ve Grup 2c (n=19) olacak şekilde adlandırıldı. Grup 1a ve Grup 2a ProRoot MTA , Grup 2b ve 2b Biodentine , Grup 1c ve 2c ise BioAggregate ile perforasyonların tamiri yapılmıştır. Perforasyonlar kapatıldıktan sonra örneklerdeki materyallerin sertleşmesi tamamlanana kadar 1 hafta boyunca 370 C’de %100 nemli ortamda bekletilmiştir. 1 hafta sonra örnekler bağlanma dayanımlarını belirlemek amacıyla push-out tesitine yerleştirildi ve üniversal test cihazında (Lloyd LRX; Lloyd Instruments Ltd,

Fareham, UK) bağlanma dayanımları ölçüldü. Veriler Kruskal Wallis H Testi kullanılarak analiz edilmiştir.

Sonuç: Sonuç olarak bu çalışmada tüm örneklerin içinde Biodentine(Septodent, Saint-Maur-des-Fosses, France) ile tamiri yapılmış perforasyonlar diğer örneklere göre anlamlı derecede daha yüksek bağlanma dayanımı göstermiştir (p<0,05).

Anahtar Kelimeler: Bağlanma dayanımı testleri, furkal perforasyonlar, Biodentine ,MTA, Bio Aggregate

ABSTRACT

Aim:The purpose of this study was to comparatively evaluate push-out bond strength of three bioactive materials which ProRoot MTA (Maillfer, Dentsply, Switzerland), Biodentine (Septodent, Saint-Maur-des-Fosses, France) and BioAggregate (BA; Innovative BioCeramix, Vancouber, Canada) in repairing two different sizes of furcal perforation.

Material and Method: One hundred and fourteen freshly extracted mandibular molars with no/minimal caries, close apex and non-fused, diverging roots were used in this study.

The samples were divided into two major experimental groups (n:57) according to the type of perforation size. A perforation was made in the furcation area using a long round bur which have a 1.2mm diameter and a 1.8 mm diameter in groups 1 and 2 respectively. The perforation was made under

DURMUŞ AŞICIOĞLU-BADE SONAT

134

coll water. Each group was further divided into three subgroups on the basis of repair materials. The were named; Group 1a (n:19), Group 1b (n:19) and Group 1c (n:19) in group 1 and Group 2a (n:19), Group 2b (n:19) and Group 2c (n:19) in group 2. The perforation repairs were done with ProRoot MTA (Maillfer, Dntsplay, Switzerland) in Groups 1a and 2a; with Biodentine (Septodent, Saint-Maur-des-Fosses, France) in Groups 1b and 2b and with Bioaggregate (BA; Innovate BioCeramix, Vancouber, Canada) in Group 1c and Group 2c. Following the clouse of the perforations the spesimens were stored in 100% humidity at 370 C until the repair material setting was completed. The push-out bond strength values were measured by using a universal testing machine(Lloyd LRX; Lloyd Instruments Ltd, Fareham, UK). The data was analyzed using Kruskal Wallis H test.

Results: In this study it was concluded that Biodentine had significantly more push-out strength than the other repair materials (p<0,05).

Key words: push-out bond strength tests , furcal perforation, Biodentine,MTA, Bio Aggregate

GİRİŞ Endodontik girişimler sırasında bazen

istenmeyen komplikasyonlar ortaya çıkabilmektedir. Perforasyonlar bunların en önemlilerinden olup, endodontik tedavi başarızlığının en sık sebeplerden biridir (1,2).

Perforasyon, kanallardaki işlemler esnasında pulpa boşluğu ve periodonsiyum arasında devamlı bir ilişkiye neden olan yapay bir açıklığın oluşmasıdır. Nedeni çürük, rezorptif defektler ve iyatrojenik hatalar olabilir. Neden ne olursa olsun çevre dokulara invazyonu, iltihabı artırır, ataşman kaybına neden olur. Bu da dişin prognozunu tehlikeye atan bir durumdur(3-5). Furkal perforasyonların başarılı bir şekilde tedavi edilmesi klinisyenler için sorun teşkil etmektedir. Perforasyonlar tespit edildikten hemen sonra tedavi edilmesi önerilmektedir, herhangi bir gecikme bakterilerin girişine izin verip komplike endodontik periodontal lezyon oluşumuna neden olabilmektedir(6,7). Furkasyon bölgesinde oluşan perforasyonların tedavisi bu bölgenin epitelyal ataçmana ve gingival sulkusa olan yakınlığından ve oluşan büyük mekanik yaralanmadan dolayı oldukça zordur (8). Beavers ve ark (9) furkasyon

perforasyonlarını çevreleyen dokulardaki potansiyel iyileşmeyi ve yapılan tedaviyi açıklamışlardır. Küçük furkasyon perforasyonları, hızlı sertleşen bir materyalle kapatıldığında iyi bir prognoza sahipken geniş furkasyon perforasyonlarında ise tamir materyalinin yerleştirilmesi sırasında kontrolün güç olması ve materyalin periodontal ligament (PDL) boşluğuna taşma ihtimalinin yüksek olması prognozu kötü yönde etkilediğni bildirmişlerdir.

Furkal bölgede oluşan perforasyonlar genellikle geniş olduğundan internal matriks oluşturulması düşüncesiyle kemik üzerine biyomateryaller uygulanarak güvenli bir şekilde tamir maddeleri yerleştirilmesi fikri ortaya atılmıştır. (10,11) Tamir materyali perforasyon alanına yerleştirilirken kanama ortadan kaldırılmış olduğundan daha hermetik bir tıkama söz konusdur. Bu girişim internal matriks yaklaşımı olarak adlandırılmaktadır. Bu işlemle hem kanama kontrolü sağlanmış hem de kullanacağımız tamir materyalinin periodontal dokulara taşmasını önlenmiş olacaktır. Lemon (10), Jantarat ve ark.(11) büyük perforasyonların tamirinde internal matriks tekniğini önerilmektedirler .

Hülsmann ve Schäfer (12) perforasyon tamirinin amacının, mikroorganizmaların eliminasyonunun yanı sıra, kökün bütünlüğünün sızdırmaz bir şekilde biyouyumlu bir materyal ile yeniden sağlayarak hasarlı periodontal dokuların rejenerasyonunu sağlamak olduğunu belirtmiştir . Bu nedenle furkal perforasyonların periodontal dokulara yakınlığından ve o bölgede oluşan mekanik travmadan dolayı günümüzde perforasyonların tamirinde hem rejeneratif hem de biyouyumlu olan kalsiyum silikat içerikli biyoaktif materyaller tercih edilmektedir (13).

Bu çalışmanın amacı; iki farklı boyuttaki furkasyon perforasyonlarının bioaktif materyaller olan ProRoot MTA , Biodentine ve BioAggregate ile kapatılması sonrası bağlanma dayanımı açısından karşılaştırıl-masıdır.

MATERYAL VE METOD Bu çalışmada, periodontal ve protetik

nedenlerle yeni çekilmiş çürüksüz veya inimal çürüklü, apeksleri kapanmış, birbirinden ayrı

ÜÇ FARKLI MATERYAL İLE İKİ FARKLI BOYUTTAKİ FURKASYON PERFORASYONLARININ KAPATILMASININ… 135

kökü bulunan 114 adet alt büyük azı diş kullanıldı. Ayrıca tüm dişlerden bukko-lingual ve mezio-distal açılardan radyografi çekildi ve kalsifiye pulpa odası varlığı veya pulpa taşı gözlenen dişler çalışma dışı bırakıldı. Dişler çalışmada kullanılıncaya kadar % 0.1 timol kristali içeren distile su içerisinde saklandı. Dişlerin kronları mine-sement sınırının 3 mm üzerinde dijital kumpas ile ölçüldükten sonra dekorane edildi, kökler ise furkasyonun 3 mm altında olacak şekilde ampüte edildi. Daha sonra 4 numaralı uzun gövdeli rond frez ile su soğutması altında dişlere endodontik giriş kaviteleri açıldı. Pulpa kavitesinde bulunan ölü pulpa dokusu ve artıkları keskin bir ekskavatör yardımı ile uzaklaştırıldı ve kavite % 2,5 lik NaOCl ile yıkandı. Dişlerdeki furkasyon dentin kalınlığının standart hale getirilmesi için kumpas ile ölçüm yapıldı ve dentin kalınlığı 2.0 – 2.5 mm aralığındaki dişler seçilerek gruplara eşit sayıda olacak şekilde dağıtıldı .

Dişlere Perforasyon Oluşturulması Dişler eşit sayıda iki ana gruba ayrıldı (n=57 ). Grup 1 de 1.2 mm çapa sahip olan rond frez (Meisinger/Germany) ile , Grup 2 de ise 1.8 mm çapındaki rond frez (Meisinger/Germany) ile dişlerin furkasyon bölgesinde su soğutması altında perforasyon oluşturuldu (Şekil 1 ). Perforasyon alanlarındaki dentin artıklarını temizlemek için perforasyon alanları salinle yıkandı. Daha sonra örneklerde klinik ortamı taklit edebilmek için plastik silindirler içindeki saline batırılmış süngerlere yerleştirildi . Grup 1 ve 2’de bulunan dişler perforasyonu kapatacak endodontik materyale göre 3 alt gruba ayrıldı. Alt gruplar; Grup 1’de; Grup 1a (n=19), Grup 1b (n=19) ve Grup 1c (n=19) olacak şekilde Grup 2’de ise Grup 2a (n=19), Grup 2b (n=19) ve Grup 2c (n=19) olacak şekilde adlandırıldı.

Şekil 1 : 1.2 ve 1.8 çapında furkasyon perforasyonu

Oluşturulan Perforasyonları Kapatılması Dişlerde oluşturulan perforasyonların

içerisine internal matriks oluşturmak ve kapatılacak perforasyon materyalinin taşmaması için ilk önce CollaTape (Zimmer/dental, Carlsbad. CA) yerleştirildi (Şekil 2).

Şekil 2: 1.2 ve 1.8 çapındaki furkasyon perforasyonlarına yerleştirilen CollaTape

Alt grupların oluşturulması ; A Grupları: Grup 1a da 1,2 mm çapında Grup 2a da ise 1.8 mm çapında oluşturulan perforasyon ProRoot MTA (Dentsply Maillefer, Ballaigues, Switzerland) ile kapatıldı (Şekil 3 ).

Şekil 3 : 1.2 ve 1.8 çapındaki perforasyonların

ProRoot MTA ile kapatılması (A grubu)

DURMUŞ AŞICIOĞLU-BADE SONAT

136

Şekil 4: 1.2 ve 1.8 çapındaki perforasyonların

Biodentine ile kapatılması (B grubu)

Şekil 5 : 1.2 ve 1.8 çapındaki perforasyonların Bioaggragate ile kapatılması (Cgrubu)

B Grupları: Grup 1b de 1,2 mm çapında Grup 2b de ise 1.8 mm çapında oluşturulan perforasyonlar Biodentine (, Septodent, Saint-Maur-des-Fosses, France ) ile kapatıldı (Şekil 4 ).

C Grupları : Grup 1c de 1,2 mm çapında Grup 2c de ise 1.8 mm çapında oluşturulan perforasyonlar BioAggragate (Innovative

BioCeramix, Vancouver, Canada) ile kapatıldı (Şekil 5) .

Çalışmamızda perforasyon alanına yerleştirilen tüm materyaller dental loop kullanılarak yerleştirildi. 1-1,5 mm çapında tepici ile hafif bir basınç uygulanarak kondanse edildi, pulpa odasının içerisine materyalin sertleşmesi için nemli bir sünger parçası yerleştirildi.

Daha sonra tüm örnekler materyallerin sertleşmesi için 370 C’de %100 nemli bir ortam sağlayan etüv cihazında 7 gün bekletildi .Bu süre sonunda , dişler plastik kalıplardan uzaklaştırıldı ve push-out bağlanma dayanımı test cihazına yerleştrildi. Yükleme üniversal test cihazında (Lloyd LRX; Lloyd Instruments Ltd, Fareham, UK) yapıldı. 1 mm ve 1.4 mm çapıntaki iki farklı itici uç sadece dolgu materyalleri ile teması sağlandı. 1 mm çapındaki itici uç 1.2 çapındaki perforasyonlara uygulanırken 1.4 mm çapındaki itici uç ise 1.8mm çapındaki perforasyonlara uygulandı. İtici uç perforasyonlardaki tamir materyallerine apiko-koronal kuvvet uygulandı .Kuvvet Nexygen data-analiz software (Lloyd LRX) kullanılarak kayıt edildi. Push-out bağlanma dayanımı değerlerinin megapaskal (MPa) cinsinden hesaplanması için aşağıdaki formül kullanıldı.

Maksimum yük (N) Push-out bağlanma dayanımı (MPa) = Kök kanal dolgusunun adezyon alanı (mm2)

ÜÇ FARKLI MATERYAL İLE İKİ FARKLI BOYUTTAKİ FURKASYON PERFORASYONLARININ KAPATILMASININ… 137

İstatistiksel Analiz:Bu çalışmada elde edilen veriler SPSS 20 paket programı ile analiz edilmiştir. Değişkenlerin normal dağılımdan gelme durumları araştırılırken birim sayıları nedeniyle Shapiro Wilk’s’ den yararlanılmıştır. Gruplar arasındaki farklılıklar incelenirken değişkenlerin normal dağılımdan gelmemesi durumunda Mann Whitney U ve Kruskal Wallis-H Testlerinden yararlanılmıştır.Kruskal Wallis-H Testinde anlamlı farklılıkların görülmesi durumunda Post-Hoc Çoklu Karşılaştırma Testi ile aralarında farklılık olan gruplar belirlenmiştir.Sonuçlar yorumlanırken anlamlılık düzeyi olarak 0,05 kullanılmış olup; p<0,05 olması durumunda anlamlı bir farklılığın olduğu, p>0,05 olması durumunda ise anlamlı bir farklılığın olmadığı belirtilmiştir.

BULGULAR Çalışmamızdan elde edilen bulguları,

perforasyon çapları açısından

değerlendirdiğimizde 1.2 çapında olanların ,1.8 çapında oluşturulmuş perforasyonlara göre daha yüksek bağlanma dayanımı değerleri gösterdiği tespit edilmiştir. ProRoot MTA ile kapatılan 1.2 çapındaki perforasyonlar 1.8 çapındaki perforasyonlar arasında bağlanma dayanımı açısından istatistiksel bir fark bulunmamasına rağmen rakamsal olarak daha yüksek değerler bulunmuştur. Biodentine ve BioAggregate ile kapatılan 1.2 çapındaki perforasyonlar 1.8 çapındaki perforasyonlara göre istatistiksel olarak birbirleri arasında kıyaslandığında anlamlı derecede daha yüksek bağlanma dayanımı göstermiştir. Çalışmamızda kullanılan tüm materyalleri birbirleri arasında kıyasladığımızda ise istatistiksel olarak en yüksek bağlanma dayanımını her iki çapta da Biodentine göstermektedir.ProRoot MTA ile BioAggregate arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmamasına rağmen rakamsal olarak ProRootMTA daha yüksek değerler göstermiştir (Grafik 1).

Grafik 1 : 1a: 1.2 ProRootMTA, 2a: 1.8 ProRootMTA, 1b: 1.2 Biodentine, 2b: 1.8 Biodentine, 1c: 1.2 BioAggregate, 2c: 1.8 BioAggregate

1.2 çapında oluşturulan perforasyonlar Grup 1a MTA, Grup 1b Biodentine, Grup 1c BioAggregate ile

kapatılmıştır. Sonuç değerleri bakımından gruplar arasındaki farklılığa ilişkin Kruskal Wallis H Testi

sonuçları Tablo 1 ‘de gösterilmiştir.

DURMUŞ AŞICIOĞLU-BADE SONAT

138

Tablo 1 : Sonuç Değerleri Bakımından Gruplar(1.2mm) Arasındaki Farklılığa İlişkin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları

Kruskall-Wallis H Testi

Sonuç N Mean Median Minimum Maximum Ss Sıra Ort. H P İkili

Karşılaştırma 1a 19 5,58 4,83 1,16 13,56 3,62 25,74

19,7 0,0001 1b-1c 1b 19 9,15 9,42 3,74 15,18 2,87 42,26

1c 19 3,99 3,74 1,43 10,54 2,15 19,00

Sonuç değerleri bakımından 1a, 1b ve 1c alt grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık vardır (p<0,05). 1b alt grubunun sonuç değerleri 1c ve 1a alt grubuna göre anlamlı derecede yüksektir, 1a ve 1c alt grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur (p>0,05). 1.8 çapında oluşturulan perforasyonlar Grup 2a MTA Grup 2b Biodentine, Grup 2c BioAggregate ile kapatılmıştır. Sonuç değerleri bakımından gruplar arasındaki farklılığa ilişkin Kruskal Wallis H Testi sonuçları Tablo 2 ‘de gösterilmiştir.

Tablo 2 : Sonuç Değerleri Bakımından Gruplar(1.8mm) Arasındaki Farklılığa İlişkin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları

Kruskall-Wallis H Testi Sonuç n Mean Median Minimum Maximum ss Sıra Ort. H p İkili Karşılaştırma

2a 19 3,99 2,21 1,04 10,96 3,17 27,68

16 0,0001 2b-2a 2b-2c 2b 19 5,95 5,57 1,62 20,02 3,85 40,37

2c 19 2,22 2,22 0,41 4,69 1,07 18,95

Sonuç değerleri bakımından 2a, 2b ve 2c

alt grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık vardır (p<0,05). 2b alt grubunun sonuç değerleri 2a ve 2c alt gruplarına göre anlamlı derecede yüksektir, 2a ve 2c alt grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur (p>0,05).

Materyallerin kendi aralarındaki kıyaslanmalarının dışında çalışmada aynı materyalin farklı çaplarındada kıyaslamalar yapılmıştır.

Farklı çaptaki ProRoot MTA ile kapatılan perforasyonlara ait bulgularda 1a ve 2a alt grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur (p>0,05).

Farklı çaptaki Biodentine ile kapatılan perforasyonlara ait bulgularda ,1b ve 2b alt grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık vardır (p<0,05). 1b alt grubunun sonuç değerleri 2b alt grubuna göre anlamlı derecede yüksektir.

Farklı çaptaki BioAggregate ile kapatılan perforasyonları ait bulgularda , 1c ve 2c alt grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p<0,05). 1c alt grubunun sonuç değerleri 2c alt grubuna göre anlamlı derecede yüksektir.

TARTIŞMA Perforasyon tamirinde kullanılacak olan

materyaller biyouyumluluğun yanısıra kök duvarlarına tutunabilmeli, nemden etkilenmemeli, boyutsal stabilitesi olmalı ve rezorbe olmamalıdır (12). Furkal perforasyonlarda, perforasyon bölgesinin periodontal dokulara yakınlığı ve o bölgede oluşan mekanik travmadan dolayı günümüzde perforasyonların tamirinde hem rejeneratif hem de biyouyumlu olan kalsiyum silikat içerikli biyoaktif materyaller tercih edilmektedir (13).

Bu nedenlerden dolayı ,son yıllarda gündeme gelen ve perforasyon tedavilerinde sıklıkla önerilen kalsiyum silikat bazlı bioaktif ProRoot MTA, Biodentine ve BioAggregate

ÜÇ FARKLI MATERYAL İLE İKİ FARKLI BOYUTTAKİ FURKASYON PERFORASYONLARININ KAPATILMASININ… 139

çalışma materyalleri olarak seçilmiş ve iki farklı boyutta oluşturulmuş furkasyon perforasyonlarındaki bağlanma dayanımı birbirleri ile karşılaştırılmıştır.

Bir çok çalışmada olduğu gibi bu çalışmadada suni akrilik bloklara göre klinik şartları daha iyi yansıttıkları için gerçek dişler tercih edilmiş ve seçilen dişlerde oluşabilecek çatlaklar ve kırıkların, deney sonuçlarını etkilemesini önlemek amacıyla yapısındaki nemi koruyan, kırılgan hale gelmemiş yeni çekilmiş olanlar kullanılmıştır (14-16).

Çalışmamızda furkal bölgede perforasyon oluşturabilmek ve standardizasyonu sağlamak için kökleri ayrık olan alt büyük azı dişler seçilmiştir. Çalışmamızda kullanılan dişler birçok araştırmada olduğu gibi bakteriyel enfeksiyonun önüne geçilmesi amacıyla, deney sürecine kadar % 0.1 timol kristali içeren distile su içerisinde bekletilmiştir (17,18).

Materyallerin dentine bağlanma dayanımının değerlendirilmesi için genellikle push-out testinden yararlanırlır .Push-out testinin makaslama ve gerilim bağlanma dayanımı test yöntemlerine göre klinik koşulları daha iyi taklit ettiği belirtirmiştir (19,20).Birçok araştırmada bağlanma dayanımı değerlendirmek için en etkili, pratik ve güvenli olan push-out testi kullanılmıştır (6, 21). Biz de çalışmamızda bu nedenlerden dolayı push-out testi kullandık.

Furkasyon perforasyonları çeşitli büyüklüklerde meydana gelebilmektedir. Ancak furkal perforasyonlar genelde frezlerle ve post yuvası açımı sırasında oluştuğundan, bu perforasyonlar genellikle büyük perforasyonlar şeklindedir. Bu nedenle çalışmamızda 1.2 mm ve 1.8 mm şeklinde büyük perforasyonlar oluşturulmuştur. Literatürler incelendiğinde furkasyon perforasyonlarında bir çok kriter göz önüne alınarak çeşitli çalışmalar yapılmıştır ancak farklı büyüklüklerde perforasyonların incelendiği bir çalışmaya rastlanmamıştır.

Furkasyon perforasyonlarında, tamir materyalinin yerleştirilmesi sırasında materyalin periodontal ligament (PDL) boşluğuna taşması mümkündür. Özellikle perforasyonların geniş olduğu durumlarda

materyalin bu bölgeye taşmasını önlemek amacıyla internal matriks oluşturulması düşüncesiyle kemik üzerinde biyomateryaller uygulanır ve böylece perforasyon bölgesine güvenli bir şekilde tamir maddeleri yerleştirilebilir. Kemik üzerine uygulanan biyomateryaller, perforasyon bölgesindeki hemorajiyi ortadan kaldırdığından ve tamir materyalinin periodontal dokulara taşmasını önlediğinden dolayı daha hermetik bir tıkama söz konusudur. Bu girişim internal matriks yaklaşımı olarak adlandırılmaktadır ( 10 ).Bu nedenle geniş furkal perforasyonların tamirinde internal matriks tekniği önerilmektedir(10 ,11,22). Yaptığımız bu çalışmada kliniği taklit ve materyalleri güvenli bir şekilde kondanse edebilmek amacıyla rezorbe olabilen kollagen matriks (CollaTape) kullanıldı.

VanderWeele ve ark. (23) yapmış oldukları bir çalışmada 125 adet çok köklü üst ve alt büyük azı dişlerde oluşturmuş oldukları furkasyon perforasyonlarını kanla kontamine ve kontamine olmamış şekilde tedavi etmişlerdir. Perforasyon bölgesini MTA ile kapatmış ve 24 saat,72 saat ve 1 hafta boyunca perforasyon tamir materyalinin sertleşmesini bekledikten sonra bağlanma dayanımına bakmışlardır. Araştırmacılar, çalışmalarının sonucunda sertleşme süreleri arttıkça bağlanma dayanımının da arttığını gözlemlemişlerdir.

Aggarwal ve ark. (6), ProRoot MTA, Biodentine ve MTA Plus’ın furkasyon tamirindeki bağlanma dayanımlarını karşılaştırdıkları çalışmalarında, kan kontaminasyonundan bağımsız olarak tüm materyallerde, sertleşme zamanları uzadıkça (24 saatten 7 güne) materyallerin bağlanma dayanımlarında anlamlı bir artış olduğu gözlenmiştir. Yine benzer bir çalışmada VanderWeele ve ark (23), 1 haftalık örneklerinde her 3 tamir materyalinde de bağlanma dayanımının arttığını gözlemlemişlerdir. Bu çalışmalar push-out testinden önce 1 hafta bekleme süresinin uygun olduğunu göstermiştir. Bu nedenle çalışmamızda kullanılan materyaller push-out testi uygulamadan önce bir hafta bekletilmiştir.

Çalışmamızda materyaller açısından bulgularımızı karşılaştırdığımızda 1.2 mm

DURMUŞ AŞICIOĞLU-BADE SONAT

140

çapındaki ve 1.8 mm çapındaki perforasyonlarda Biodentine her iki grupta da istatiksel olarak anlamlı derecede yüksek bağlanma dayanımı gösterirken MTA ve BioAggregate arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır.

Biodentine polykarboksilat bazlı suda çözünebilen polimer bir sistem olup aynı zamanda içeriğindeki su indirgeyici ajan olarak isimledirilen CaCl₂ bulunmaktadır. Bu karışım sertleşme zamanını kısaltarak 12 dakikaya düşmesine ve basınç dayanımının artmasına neden olmaktadır(10). Pradelle-Plasse ve ark., (24) Biodentine’in Vicker sertlik derecesinin malzemeyi karıştırdıktan 2 saat sonra 51 HV ve 1 ay sonunda 69 HV olduğunu belirtmiştir . Buna karşın ProRoot MTA’nın vickers sertlik derecesi 40-60 HV arasında oldğu gösterilmiştir(25, 26,27). Vickers sertlik derecesi (HV) sağlıklı insan dentininde 60-70 HV arasındadır. Bu çalışmalarda Biodentine’nin mekanik özellikelerinin insan dentinine çok yakın olduğu gösterilmiştir(10,24).

Atmeh ve ark. ( 28 ) Biodentin ‘in dentin üzerine uygulandığında yüksek ph değeri ile dentinde alkali bağlanma oluşturduğunu ve dentin tübüllerinde Biodentine örgüleri oluşturduğunu bunun da dentin adeziv tekniğindeki hibrit ve adeziv uzantılarının oluşumu (‘tag’) ile benzer şekilde olduğunu bildirmişlerdir .

Çalışmamızda Biodentinin bu özelliklerinden dolayı ProRoot MTA ve BioAggregate göre daha yüksek bağlanma dayanımı göstermesini açıklayabilmektedir.

Park ve ark. (29) tarafından yapılan bir çalışmada Beyaz MTA ile BioAggregate’ in kimyasal kompozisyonu karşılaştırılmış ve birkaç belirgin farklılık haricinde bu materyallerin benzer olduğu bulunmuştur.

MTA ile BioAggregate’in biribirine benzer materyaller olmasından dolayı bizim çalışmamızda MTA ile Bioaggregate arasında bağlanma dayanımı açısından istatistiksel bir fark bulunmamasını açıklayabilmektedir.

Aggarwal ve ark.(6) çalışmalarında furkasyon perforasyonlarının tamirinde kanlı ve kansız ortamda ProRoot MTA, Biodentine

ve MTA Plus’ın 24 saat ve 7 gündeki bağlanma dayanımlarını karşılaştırmışlardır. Yapılan çalışmada kan kontaminasyonundan bağımsız olarak tüm materyallerde, sertleşme zamanları uzadıkça (24 saatten 7 güne) materyallerin bağlanma dayanımlarında anlamlı bir artış olduğu gözlenmiştir. Kan ile kontamine olmayan 24 saatlik örneklerde Proroot MTA, Biodentine ve MTA Plus'a göre; 7 günlük örneklerde ise MTA Plus diğer tamir materyallerine göre daha az bağlanma dayanımı göstermiştir. Biodentine örnekleri, diğer örneklere göre rakamsal olarak en yüksek bağlanma dayanımını göstermiştir . Bizim çalışmamızda da Biodentine gruplarının tümü istatiksel olarak ProRoot MTA’ya göre anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur.

Üstün ve ark. (30), yaptıkları bir çalışmada kanla kontamine olmuş furkasyon perforasyonlarında ProRoot MTA, Retro MTA, Supra MTA ve Biodentine biyomateryallerinin bağlanma dayanımlarını değerlendirmişlerdir ve kanla kontaminasyonun bağlanma dayanımı üzerinde hiç bir etkisinin olmadığını bulmuşlardır. Bu çalışmanın sonucunda, ProRoot MTA Biodentine'e göre daha iyi bir bağlanma dayanımına sahip olduğunu ve Supra MTA' nın, Biodentine ile benzer bağlanma dayanımına sahip olduğu görmüşlerdir. Üstün ve ark., yaptıkları bu çalışma ile ile bizim yaptığımız çalışmanın sonuçları örtüşmemektedir. Bizim çalışmamızda Biodentine grupları MTA gruplarından anlamlı derecede daha yüksek bağlanma dayanımı göstermiştir.

Aggarwal ve ark. ( 6 ), yaptıkları bir çalışmada 7 gün bekletilmiş ProRoot MTA örneklerinde kanla kontaminasyonun bağlanma direncini düşürdüğünü belirtmişlerdir. Bu nedenle bizde kan kontaminasyonun çalışma sonuçlarını etkilyebileceği düşüncesindeyiz.

Hashem ve ark. (31), yapmış oldukları çalışmada furkasyon perforasyonlarında ,MTA ve BioAggregate’ in 5.4 pH’a sahip olan asetik asit uygulamasından sonra yerleştirildiğinde bağlanma dayınımına etkisini incelemişler ve MTA’nın bağlanma dayanımı Bioaggregate göre anlamlı derecede daha yüksek bulmuşlardır. Bizim çalışmamızda ise

ÜÇ FARKLI MATERYAL İLE İKİ FARKLI BOYUTTAKİ FURKASYON PERFORASYONLARININ KAPATILMASININ… 141

MTA BioAggregate göre rakamsal olarak daha yüksek bağlanma dayanımı göstermiş olmasına rağmen istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır.

Çalışmamızda perforasyon boyutunun artmasıyla birlikte kullanılan tamir materyallerin bağlanma dayanımının azaldığı gözlemlenmiştir. Deneylerimizde kullandığımız perforasyon tamir materyalleri tümü aynı başarı ile dentine bağlanmamıştır. Bu materyallerin fiziksel özelliklerinin bağlanma mekanizmaları üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir.

Bunun sonucunda perforasyon boyutunun büyük olduğu vakalarda özellikle dentine bağlanma mekanizmaları daha üstün olan materyalin kullanılması önerilmektedir.

SONUÇ 1.2 mm çapındaki ve 1.8 mm çapındaki

ProRoot MTA ile tamiri yapılan furkasyon perforasyonlarındaki örneklerdeki bulgulara bakıldığında bağlanma dayanımı açısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (p>0,05).

1.2 mm çapındaki ve 1.8 mm çapındaki Biodentine ile tamiri yapılan furkasyon perforasyonlarındaki örneklerde bulgulara bakıldığında bağlanma dayanımı açısından 1.2 mm çapındaki bulgular 1.8 mm çapındaki bulgulara göre istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (p<0,05).

1.2 mm çapındaki ve 1.8 mm çapındaki BioAggragate ile tamiri yapılan furkasyon perforasyonlarındaki örneklerde bulgulara bakıldığında bağlanma dayanımı açısından 1.2 mm çapındaki bulgular 1.8 mm çapındaki bulgulara göre istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (p<0,05).

Sonuç olarak tüm gruplar içerisinde Biodentine’nin daha iyi bağlanma dayanımına sahip olduğunu görmekteyiz.

Bağlanma dayanımları düşünüldüğünde çalışmamızın sonuçlarına göre özellikle 1.2 mm ve 1.8 mm arasındaki furkasyon perforasyonlarında kullandığımız deney materyalleri içerisinde en güvenilir olanının Biodentine olduğunu gözlemledik.

KAYNAKLAR 1. FUSS, Z., TROPE, M. Root perforations:

classification and treatment choices based on prognostic factors. Endod Dent Traumatol 1996; 12:255-264

2. INGLE, J.I., BAKLAND L.K., BAUMGARTNER, J.C. Ingles’s Endodontics 6th ed. London, BC Decker Inc., 2008; s:66-67

3. ALAÇAM, T. Endodonti. 1. Baskı, İstanbul, Özyurt Matbaacılık, 2012; s.:471-472

4. HAMAD, HA., TORDIK, PA, McCLANAHAN, SB. Furcation perforation repair comparing gray and white MTA: a dye extraction study. J Endod. 2006 ;32(4):337-40.

5. COHEN, S., LIEWEHR, F: Diagnostic procedures. In: Cohen S, Burns RC, eds. Pathways of the Pulp, . 2002. 8th edn. St Louis, MO: CV Mosby, p.:12

6. AGGARWAL, V., SINGLA, M., MIGLANI, S., KOHLI, S: Comparative evaluation of push-out bond strength of ProRoot MTA, Biodentine, and MTA Plus in furcation perforation repair. J Conserv Dent 2013; Sep;16(5):462-5

7. COHEN, S., HARGREAVES K.M. Cohen’s Pathways of the Pulp . 10th ed. St Louis: Mosby Inc., 2011. s:941-942

8. TSESIS, I., FUSS, Z. Diagnosis and treatment of accidental root perforations. Endodontic Topics 2006 ; 13:95-107

9. BEAVERS, R.A., BERGENHOLTZ, G., COX, C.F. Periodontal wound healing following intentional root perforations in permanent teeth of Maccaca mulatta. Int Endod J .1986; 19: 36-44

10. LEMON, R.R. Nonsurgical repair of perforation defects. Internal matrix concept. Dent Clinic North Am 1992; 36:439-457

11. JANTARAT J, DASHPER SG, MESSER HH :Effect of matrix placement on furcation perforation repair. J Endod 1999;25(3):192-6.

DURMUŞ AŞICIOĞLU-BADE SONAT

142

12. HULSMANN, M., SCHÄFER, E. Endoddontide Problemler, Etiyoloji, Tanı ve Tedavi. Quitessence yayıncılık., 2014 ; 394-396, p: 387

13. JEEVANI, E., JAYAPRAKASH, T., BOLLA, N., VEMURI, S., SUNIL, CR., KALLURU, RS. "Evaluation of sealing ability of MM-MTA, Endosequence, and biodentine as furcation repair materials: UV spectrophotometric analysis". J Conserv Dent 2014;17(4):340-3.

14. BELLI, S., ZHANG, Y., PEREIRA, P.N., PASHLEY, D.H. Adhesive sealing of the pulp chamber. J. Endod 2001; 27:521-526

15. GALVAN, R.R. J.R., WEST, L.A., LIEWEHR, F.R, PASHLEY, D.H. Coronal microleakage of five materials used to create an intracoronal seal in endodontically treated teeth. J Endod 2002; 28: 59-61

16. SAUÁIA, T.S., GOMES, B.P., PINHEIRO, E.T., ZAIA, A.A., FERRAZ, C.C., SOUZAFILHO, F.J. Microleakage evaluation of intraorifice sealing materials in endodontically treated teeth. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod., 2006 ; 102:242-246

17. CAVALCANTE, L.M., PERIS, A.R., AMBROSANO, G.M., RITTER, A.V., PIMENTA, L.A. Effect of photoactivation systems and resin composites on the microleakage of esthetic restorations. J. Contemp. Dent. Pract 2007 ; 8: 70-79

18. PEREIRA, A.C., EGGERTSSON, H., MARTINEZ-MIER, E.A., MIALHE, F.L., ECKERT, G.J., ZERO, D.T. Validity of caries detection on occlusal surfaces and treatment decisions based on results from multiple caries-detection methods. Eur J. Oral Sci 2009; 117: 51-57

19. NILLES, J.L., COLETTI, J.M., WILSON. C ;Biomechanical evalution of bone-porous material interfaces. J. Biomed Mater Res 1973; 7: 231-251

20. SUDSANGIAM, S., VAN NOORT, R., Do dentin bond strength tests serve a useful purpose? J Adhes Dent 1999 ;1: 57-67

21. GUNESER, MB., AKBULUT MB., ELDENİZ AU. Effect of various endodontic irrigants on the push-out bond strength of biodentine and conventional root perforation repair materials. J Endod 2013 ;39(3):380-4.

22. HARTWELL, G.R., ENGLAND, M.C. Healing of furcation perforations in the primate teeth after repair with decalcified freze-dried bone. A longiditunal study. J Endod 1993;19:357-361

23. VANDERWEELW, RA., SCHWARTZ, SA., BEESON, TJ. Effect of blood contamination on retention characteristics of MTA when mixed with different liquids. J Endod 2006;32(5):421-4.

24. PRADELLE-PLASSE, N., TRAN, X-V., COLON, P. VI-2-1 Physico-chemical properties. In: Goldberg N (ed). Biocompatibility or cytotoxic effects of dental composites. Oxford; Coxmoor, 2009: 184-194.

25. DANESH, G., DAMMASCHKE, T., GERTH, HU., ZANDBIGLARI, T., SCHÄFER, E. A comparative study of selected properties of ProRoot MTA and two Portland Cements. Int Endod J 2006; 39:213-219

26. KANG, JS., RHIM, EM., HUH, SY. at al. The effects of humidity and serum on the surface microhardness and morphology of five retrograde filling materials. Scanning 2012;34:207-214

27. NAMAZIKHAH, MS., NEKOOFRA, MH., SHEYKHREZAE, MS. et al. The effect of PH on the surface hardness and microstructure of mineral trioxide aggregate. Int Endod J 2008;41:108-116

28. ATMEH, AR., CHANG, EZ., RICHARD, G., FRESTY, F., WATSON, TF. Dentin-cement interfaciel interaction: calcium silicates and polyalkenoates. J Dent Res 2012;91: 454-459.

29. PARK, JW., HONG, SH., KIM, JH., LEE, SJ., SHIN, SJ. X-Ray diffraction analysis of White ProRoot MTA and Diadent BioAggregate. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2010; 109(6):155-8.

ÜÇ FARKLI MATERYAL İLE İKİ FARKLI BOYUTTAKİ FURKASYON PERFORASYONLARININ KAPATILMASININ… 143

30. ÜSTÜN, Y., TOPÇUOĞLU, HS., AKPEK, F., ASLAN, T. The effect of blood contamination on dislocation resistance of different endodontic reparative materials. J Oral Sci 2015 ;57(3):185-90.

31. HASHEM, AA., WANEES, AMIN, SA. The effect of acidity on dislodgment resistance of mineral trioxide aggregate and bioaggregate in furcation perforations: an in vitro comparative study. J Endod. 2012 Feb;38(2):245-9.

Yazışma Adresi: Prof.Dr.Bade SONAT Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi , Endodonti Anabilim Dalı 06500-Beşevler/ANKARA Tel:0312.2965611 E-mail adresi:bsonat61@gmail.com

DURMUŞ AŞICIOĞLU-BADE SONAT

144