Upload
others
View
13
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ՌԱՖԻԿ ԱՎԱԳՅԱՆ
ՀՈԳՈՒ ԿԱՆՉ
ºðºì²Ü
2016
ՀՏԴ 821.19‐32 Ավա∙յան ԳՄԴ 84 (5Հ)‐44
Ա 770
Գիրքը տպա∙րվում է Ոսկեհասկի ∙յուղապետ Արտաշես Սահակյանի աջակցությամբ:
Նվիրում եմ Հայրենական Մեծ պատերազմում զոհված հորս` Ռուբեն Ավա∙յանի հիշատակին:
Ավա∙յան Ռաֆիկ Ա 770 Հո∙ու կանչ: Պատմվածքներ, բանաստեղծություններ /
Ռ. Ավա∙յան. ‐ Եր.: Արմավ, 2016. ‐ 128 էջ:
Գրքում զետեղված են Ռաֆիկ Ավա∙յանի պատմվածքները, բա‐
նաստեղծությունները, քառյակներն ու մանկական ստեղծա∙ործու‐
թյունները: Գիրքն ավարտվում է աֆորիստիկ մտքերով:
ՀՏԴ 821.19‐32 Ավա∙յան
ԳՄԴ 84 (5Հ)‐44
ISBN 978‐9939‐863‐30‐6
Ավա∙յան Ռաֆիկ, 2016 Արմավ, 2016
ՆԱԽԱԲԱՆ
Ռ. Ավա∙յանն իր ∙րականությամբ կոնկրետ ու նպատակաուղղ‐
ված վեր է հանում ազ∙այինը` ցեղասպանության մասին իրական
պատմություններով, հուշա∙րությամբ, Էր∙րի կարոտով, կորստի ու
վերհառնումի մասին խոսել չդադարելով:
Նրա պատմությունները մի տեսակ տաքուկ ու մարդկային միամ‐
տությամբ են արտաբերվում, նման ∙յուղական երկար ձմեռներին
§օդաների¦ մեջ մեկի պատմելուն. եղածը եղածի նման ներկայացնե‐
լուն, առանց ∙րական ճոխ պաճուճանքների, չափազանցությունների
ու երևակայական հնարքների: Գրողը պարտքի զ∙ացում ունեցողի
պատասխանատվությամբ է ∙րի առել բերնեբերան շրջող պատմու‐
թյուններն ու արդեն 6‐րդ ∙րքով ներկայանում է իր ընթերցողին, որ‐
պես Մշո աշխարհի դեմքերի ու դեպքերի անդավաճան հուշա∙իր:
Իր բանաստեղծություններում առանձին ցավով է խոսում արտա‐
∙աղթի մասին եւ կոչ է անում վերադառնալ Հայաստան, միանալ եր‐
թին անկախության.
Օրը օրի հեռանում են
Մարդիկ թողած տուն ու տեղ:
3
Ðà¶àô βÜâ
Մեր շարքերը նոսրանում են,
Դատարկվում են քաղաք, ∙եղ:
Սիրո թեման, բանաստեղծի սիրած թեման, նույնիսկ այն դեպ‐
քում, երբ մերժվում է.
Ով էլ լինի այս աշխարհում`
Շատ սիրելուց չի ամաչում,
Այրող սերդ իմ վառ սրտում
մոտեցա քեզ:
Դու ինձ ասիր ուշացել ես:
Շատ հետաքրքիր է նրա §Մանրակերտ¦ բանաստեղծություննե‐
րի շարքը, որտեղ կարճ, բայց բովանդակալից մտքեր են արտա‐
հայտված հայրենիքի, սիրո, ընկերական հավատարմության եւ մեր
կյանքում տեղի ունեցող երեւույթների նկատմամբ.
Չորացել է այս ծառը
Գետափին աճած:
Գետը խռովել է`
Ջուր չի տալիս:
Կամ մեկ ուրիշ մանրակերտ.
Ճանապարհ է սիրտս`
Անցնում են մարդիկ,
Փշրվում է սիրտս,
4
è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý
Բայց ես լռում եմ,
Որ մրադիկ անցնեն ապահով:
Բանաստեղծը իր սիրտը կամուրջ է դարձնում, որ մարդիկ անց‐
նեն ապահով:
Ռ. Ավա∙յանը 80 տարին բոլորել է, սակայն երիտասարդկան ավ‐
յունով ∙րում է մեր կյանքի լավ ու վատ օրերի, սիրո եւ Հայրենիքի
նկատմամբ նվիրվածության մասին:
Ստեղծա∙ործական նոր նվաճումներով նա դեռ շատ կուրախաց‐
նի իր ընթերցողներին:
***
Ռաֆիկ Ռուբենի Ավա∙յանը ծնվել է 1935թ. օ∙ոստոսի 9‐ին, Շի‐
րակի Մարզի Ոսկեհասկ ∙յուղում՛ մանկավարժի ընտանիքում:
1954թ. ավարտել է միջնակար∙ դպրոցը:
1955‐1956թթ ծառայել է նախկին Սովետական բանակում:
1956‐1960թթ աշխատել է Ոսկեհասկի կոլտնտեսությունում, որ‐
պես շարքային կոլտնտեսական:
1961‐1963թթ աշխատել է Ոսկեհասկի կոլտնտեսության կոմերի‐
տական կազմակերպության ազատված քարտուղար:
1972թ. ավարտել է ՀՀ Երեւանի ∙յուղինստիտուտի ա∙րո ֆակուլ‐
տետը:
1964‐1972թթ աշխատել է Ոսկեհասկում՝ կուլտուրայի տան դի‐
րեկտոր:
1972‐1991թթ սեպտեմբերը ազատված կուսկազմակերպության
5
Ðà¶àô βÜâ
բյուրոյի քարտուղար Ոսկեհասկ ∙յուղում:
Ստեղծա∙ործել է դպրոցական հասակից: Տպա∙րվել է §Պիոներ
կանչ¦ §Ավան∙արդ¦, §Շիրակ¦, §Գարուն¦, §Բանվոր¦, §Եղե∙ան
փող¦ ամսա∙րերում: Հին∙ ∙րքի հեղինակ է` §Ուշացած իմ սեր¦, §Իմ
Ոսկեհասկի պատմությունը¦, §Էր∙իր¦, §Մանուկների հետ¦, §Կոտո‐
րած¦:
80‐ամյակի առիթով արժանացել է Շիրակի մարզպետի շնորհա‐
կալա∙րի, Գրողների միության Շիրակի մարզային բաժանմունքի
պատվո∙րի, Ոսկեհասկ համայնքի պատվավոր քաղաքացու կոչմա‐
նը:
ՀՐԱՉ ՀԱՌԻՃԵՑԻ
è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý
6
ԱՐՁԱԿ
ՎՐԵԺ
Առավոտ էր: Մի պարզ, արևոտ առավոտ: Սկսվել էր խոտհունձը: Էրշտերցի Վաղոն ∙երանդին ուսին, հացի տոպրակը ∙երանդուց
կախած, ջրով լիքը ամանը աջ ձեռքում, ∙երանդի ծեծելու աթոռը ձախ ձեռքում բռնած, հազիվ էր շարժվում: Ավտոները անցնում էին` չէին վերցնում: Նա ∙նում էր սահմանային ∙ոտի` հնձելու իր բաժին հողակ‐ տորը: Հո∙նել էր, նստեց: Նայեց դիմացի կանաչ դաշտին. §Ախր սա ի՞նչ սահման, սա մեր հողն է` Ղարսի մարզը: Ինչո՞ւ է հիմա դարձել սահմանային ∙ոտի: Ա՜խ, իմ հեր ու հորողբեր մ∙ա լինեին կենդանի, պինդ հայհոյանք կտային այդ հողը թուրքին տվողին: Է՜, ինչ էնիմ, իմ ձեռք ի՞նչ հնար կա, ըշտը ավելորդ տեղ կխոսամ: Մըր մեծերը §Էր‐ ∙իր¦ կանչելով ∙նացին էս անօրեն աշխարհից, մենք լէ ըդման կեր‐ թանք: Տեսնես պիտի լինի մի ժամանակ, որ մըր թոռները էրթան Էր‐ ∙իր: Աստված ∙ինա: Ըդի Աստծո ∙ործն է: Ես հաստատ ∙իտեմ, մեր կորցրած զոհերի անմեղ արյունը չի կորչի: Մի օր կ∙ա հատուցման պահը¦‐ ինքն իրեն խոսելով էրշտերցին վերցրեց ∙երանդին, սրեց ու սկսեց հնձել, քթի տակ կամաց, իրեն համար լսելի մի ֆիդայական եր∙ եր∙եց.
Մի՛ եր∙եք, սոխակնե՛ր, էլ մի՛ք ճլվլա...
Վաղոն հիշեց հոր պատմածը, թե ինչպես մի դաշնակցական առանց պատճառի սպանել էր իր հորեղբորը: Հորեղբայրը` Հայրոն, հարց ու փորձ անելով իմանում է, որ նա
Սևանի Չիբուխլի ∙յուղում է:
8
è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý
Գնում է Չիբուխլի: Հարց ու փորձով իմանում է նրա մասին: Մեկն էլ ասում է, որ այ այնտեղ` տերտերի դռանը, նարդի է խաղում: Հայրոն մոտենում է թուրքական չախմախլի, հրացանով երկու ան∙ամ կրա‐ կում և սպանում է եղբոր սպանողին, ստու∙ում է` մեռած է: Գալիս է տուն: Մեծ եղբայրը` Մ∙րոն, համբուրում է եղբորը` ասե‐
լով. ‐Ապրի՛ս, իմ ախպե՛ր, շատ ապրես, դու մըր վրեժ լուծեցիր, սպա‐
նիր մըր եղբոր կյանքը խլողին, ապրի՛ս,‐ համբուրում էր եղբայրը և լա‐ լիս:
9
Ðà¶àô βÜâ
ԳՆԱ՛, ԱՐԱ՛Մ, ԴՈՒ ԱԶԱՏ ԵՍ
Հորեղբորս տղան` Արամը, բանակից զորացրվեց 1953 թվակա‐ նին: Վարորդական իրավունքը ստացել էր ծառայության ընթացքում: Նա անչափ բարի, մարդամոտ, աշխատող, ընտանիքի հար∙ ու պա‐ տիվը հասկացող մարդ էր: Բարեկամները նրանից շատ ∙ոհ էին, բո‐ լորին օ∙նում էր: Հայրը` Սմբատը, կռվել էր Անդրանիկ զորավարի բանակում: Դի‐
պուկահար էր: Անդրանիկը ∙ովաբանում էր նրան, ասելով` հետևեք Սմբատի օրինակին: Սմբատը երկու ան∙ամ ծառայել էր թուրքական բանակում` մեկն
իր, մեկն էլ եղբոր` Գեղամի փոխարեն: Մի կերպ փախել էր բանակից, փրկվել: Նա իր պատմություններով հիացնում էր իր զավակներին: Ասում էր. ‐Թուրքը ∙ազան է` կազմակերպեց հայերի մասսայական ջարդը:
Մըր տուն ու տեղ մնաց Մշո դաշտում, անտեր մնաց մըր պապերի շի‐ րիմները: Թուրքը մըզի զրկեց մըր ունեցվածքից, մըր հող ու ջրից: Էրեխե՛ք ջան, ես կմեռնիմ, կերթամ, իմ խրատ ձըզի, դուք պիտի կռվով առնիք մըր Էր∙իր, ∙նաք շենացնեք մըր պապենական օջախ: Արամը վարորդ էր աշխատում Ամասիայի Ղոնջալի ∙յուղում: Մե‐
քենան ինքնաթափ էր: Նա պիտի դաշտ տաներ թուրք կթվորուհինե‐ րին: Արամը չէր մոռանում հոր պատմածները: Մի օր էլ որոշեց վրեժ լուծել: Նա վարում էր մեքենան բարձր արա∙ությամբ: Որոշեց ար∙ելա‐
կել մեքենան այնպիսի տեղ, որ թուրքերը ընկնեն ցած: Նա արա∙ ըն‐ թացքի ժամանակ բարձրացրեց թափքը և ար∙ելակեց մեքենան: Թուրք կթվորուհիները աղմկելով ընկան ճանապարհին` ստանա‐
լով տարբեր աստիճանի վնասվածքներ:
10
è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý
Նրանք բողոքեցին նախա∙ահին, հրաժարվեցին ոչխար կթելուց և դիմեցին ներքին ∙ործերին: Միլիցիան համապատասխան հարցաքննություն անցկացնելուց
հետո ∙ործը հանձնեց դատարան: Դատի ժամանակ Արամը ասաց. ‐Քա՛ղ. դատավոր, նրանք միլիոն ու կես հայ կոտորեցին, զրկեցին
մեզ մեր Էր∙րից, մեր հող ու ջրից: Ես այդ բոլորը հիշելով, ար∙ելակե‐ ցի մեքենան, ափսոս, ոչ ոք չմեռավ: Դատավորը քմծիծաղ տվեց. ‐Գնա՛, Արա՛մ, դու ազատ ես...
11
Ðà¶àô βÜâ
ԶԱՆԳԻ ՎԱՀԱՆ
Սասունի Խութ Բռնաշենի Թաղավանք ∙յուղում էր ապրում Զա‐ նի∙ Վահանը: Նա հիսուն տարեկան էր, բայց չուներ սպիտակած մազ: Ֆիզիկապես ուժեղ, ∙եղեցիկ դեմքով, բարակ բեղերով, հպարտ կեցվածքով մարդ էր: Նա ∙յուղի ամենահարուստ մարդն էր, ուտող‐խ‐ մող, քեֆ անող: Ուներ սուրիներով ոչխար, կովերի ու ∙ոմեշների նախիրներ, հեկ‐
տարներով հողատարածք և արոտավայր: Շինություններ` ∙ոմեր, մա‐ րա∙ներ, պահեստներ, մթերքի վերամշականոց, մեծ առանձնատուն և այլ մանր‐մունր կառույցներ: Նրա մոտ աշխատում էին նախրապաններ, հովիվներ, կաթ վե‐
րամշակողներ, տնային ∙ործով զբաղվողներ ու թիկնապահներ: Զան∙ի Վահանը ամեն օր կեր ու խումի մեջ էր: Հաց տվող, հյու‐
րասեր մարդ էր: Ասում են, որ նա կարող էր ռուսական մի բանակ մեկ տարի պահել խրախճանքի մեջ, հո∙ալ նրանց կարիքները: Նա ամեն կիրակի հերիսա էր տալիս բնակչությանը Սուրբ Կարապետ եկեղե‐ ցում: Վահանը ուներ մեկ տղա` Օհանը, որի քսանհին∙ տարին լրացել
էր: Օհանը բոյով, բուսատով, ատլետիկ կազմվածքով երիտասարդ էր: Նա աշխատասեր էր, հաճախ հոր փոխարեն ինքն էր կազմակեր‐ պում տնտեսության ∙ործերը: Զան∙ի Վահանը ∙իշերը արթնացրեց կնոջը` Գուլոյին. ‐Գուլո՛, դու ∙ինա՞ս, օր քու տղեն` Օհանը, քսանհին∙ տարեկան է:
Ժամանակն է, որ կար∙վի, ընտանիք կազմե, մզի լէ թոռներ պար∙ևե: Քզի կուզիմ հարցնիմ` ի՞նչ աղջկա տեղ ∙ինաս, ըսա` երթանք ուզինք: ‐Վահա՛ն ջան, հեչ մե բան լէ չ∙ինամ, հեչ մե աղջկա լե չըմ ճանչ‐
նա: Հմը քինե կխնդրեմ` ուզիս ըմալ աղջիկ, օր սիրուն էղնի, աշխա‐
12
è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý
տող, մըզի լսող: Օր ∙լուխ կախե մըր առաջ ու ընդունե մըր ընտանի‐ քի կար∙ ու կանոնը,‐ ասաց Գուլոն: ‐Լա՛վ, կնի՛կ, ես կմտածեմ: Հլը էրթամ մըր քավորին ըսիմ, խելք
խելքի տանք` Օհանին կար∙ինք,‐ խոր շունչ քաշելով ասաց Վահանը:
*** Գարունը դուռ էր թակում: Խութ ∙ետը վարարել, ելել էր ափերից:
Քշում տանում էր ամեն ինչ: Նրա խշշոցը նման էր ∙ազանի ոռնոցի: Հորդառատ ∙ետ էր` համեղ ձկներով: Վահանի ընկերը` Ապրոն, հանդիպեց Վահանին: Վահանի քիթ‐մ‐
ռութը կախ էր: ‐Իյա՜, ըդ ի՞նչ է էղե, օրի՞ իս թթվե, ըսա տենամ: ‐Է՜, Ապրո ջան, իմ դարդ ու ցավ իմ տղեն է: Արդեն քսանհին∙ տա‐
րեկան է: Շատ կուզիմ, օր կար∙իմ, հըմը հարմար աղջիկ չկա: Ապրո՛ ջան, դու ման ∙ալող մարդ իս, անպայման կիմանաս, ինձ ասա մե լավ աղջկա տեղ, որ հորով, մորով էղնի, սիրուն, աշխատասեր, օր մըզի լսե, ∙լուխ կախե,‐ խնդրեց Վահանը: ‐Է՜, Վահա՛ն ջան, ըդ օրի՞ս խառնվե իրար: Քու տղեն` Օհանը, սի‐
րահարվուկ է Մլկոյի աղջկա վրեն: Գնա վաղ լէ ուզե,‐ ասաց ընկերը քմծիծաղ տալով:
*** Զան∙ի Վահանը զայրացած էր, լուն որ ճակատից ընկներ` հա‐
զար կտոր կեղներ: Հոնքերը կիտել էր, չէր ժպտում: Կանչեց տղային` Օհանին: Օհա՛ն, ըդի ճիշտ է կսին, որ դու սիրահարվուկ իս Մլկոյի աղջկան:
Նայե, Օհա՛ն, թե ճիշտ էղնի, ես քըզի շան թուլի նման կսատկցում:
13
Ðà¶àô βÜâ
‐Հա՛, պա՛, ես սիրում եմ Սիրունին, նա ինձ դուր է ∙ալիս,‐ ասաց տղան:‐Տղա Օհա՛ն, լա՛վ մտածիր: Ըդի էղնելու բան չէ: Ես իմալ էրթամ
Մլկոյին ըսիմ` խնամի, չէ ՛, չեղնի՛: Ես բեկերի ու խաների հետ սեղան նստող մարդ իմ: Բոլորը ինձ
տեսնելուց խոնարհվելով կբարևեն: ‐Տղա լաո՛, ես իմ բաժակ զարկեմ Մլկոյի բաժակին, ըսիմ` խնամի:
Չէ, չէ, էղնելու բան չէ,‐ ասաց զայրացած հայրը: Մարդ ու կին կարողացան համոզել Օհանին: Նա համաձայնեց: ‐Լա՛վ, ես չեմ ուզի Սիրունին: Դե ∙ացեք ընձի աղջիկ ∙տեք, որ լի‐
նի ավելի սիրուն քան Մլկոյի աղջիկը` Սիրունը: Օհանը հրաժարվեց Մլկոյի աղջկանից: Տարոնի Ծռքիթ ∙յուղից Հակոն եկավ, ուզեց տարավ Մլկոյի աղջ‐
կան իր տղայի համար:
*** Վահանի քունը փախել էր աչքերից: Մտածում էր տղայի ամուս‐
նության մասին: ‐Տղա Օհա՛ն, հլը ∙նա մըր քավոր Խաչոյին կանչիր,‐ ասաց Վա‐
հանը: Խաչոն եկավ: ‐Խե՛ր էղնի, ըդ օրիս կանչե ընձի, Վահա՛ն: ‐Քավո՛ր ջան, Օհանը քսանհին∙ տարեկան է: Կուզիմ կար∙իմ:
Աղջիկ է կփնտրիմ, հմը չըկռնամ ∙տնիմ, ըդ էրեխին կար∙իմ, չ∙ինամ ի՞նչ էնիմ,‐ նեղսրտեց Վահանը: ‐Վահա՛ն ջան, ես ∙ինամ հորով‐մորով աղջկա տեղ: Համ սիրում
է, համ լէ խելոք, ձըզի ∙լուխ կկախե: Ձըր ումուդ լէ ըդ մինուճար տղեն է: Էրթանք Թաղվիձոր, Ռես Պուղիկի աղջկան ուզինք,‐ վստահ ասաց քավորը:
14
è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý
*** Անհան∙իստ էր Գուլոն. §Տեսնես ի՞նչ կեղնի: Աստվա՛ծ ջան, դու
փակ դռներ բաց իմ մեկուճար բալին կար∙ինք: Հլը տեսնանք մըր քա‐ վոր կհաջողացնի՞ ըդ ∙ործ¦: Գուլոն սեղան ∙ցեց, ղավուրմա դրած միս ու թթու դրեց և այլ
մթերքներ, մեկ լիտր էլ տնական օղի: ‐Դե, կերեք‐խմեք, Աստված ձըր հետ, բալքի հաջողցուկ ըդ ∙ործ: Քավորը` Խաչոն, Վահանը իրենց ծառաներով, ձիասայլով ∙նա‐
ցին Թաղվիձոր, Ռես Պուղիկի տուն` աղջիկ տեսնելու և ուզելու: Ներս մտան: Բարևեցին: Պուղիկը ծալապատիկ նստած կարպետի վրա ղեյլան էր ծխում: ‐Հը, խեր էղնի ձեր ∙ալը: Արեք հմը հուդա, իմ կողքը նստեք,‐ հրա‐
վիրեց Պուղիկը: Նստան: Քավորն ու Վահանը իրար էին նայում, թե ով պիտի
առաջ սկսի: Խոսքը բացեց Վահանը. ‐Պուղիկ ախպեր, օրի չըս հարցու` օրի՞ իք եկել: Հալբատ մե բան‐
մը կա, օր էկել ենք քու տուն: Քավորը շարունակեց. ‐Մեր ∙ալու նպատակը բարի է. քու աղջկան տեսնելու համար է:
Լսել ենք շատ խորոտ աղջիկ ունիս, թույլ տուր տեսնինք: Պուղիկը կանչեց կնոջը. Նազելի՛, բեր մըր աղջկան` Նուբարին, թող տեսնան: Եկավ Նուբարը: Բարակ իրան, սև‐սև աչքերով, կարմիր այտե‐
րով, բոյով‐բուսատով, մազերը երկար, սև` կիջներ մինչև սրունքները: Ապշել էին Վահնն ու քավորը: Վահանը թե` աղջի՛կ ջան, բաժակըմ ջուր բեր խմիմ, ծարավ իմ:
Նուբարը բերեց ջուրը, խոնարհվեց և բաժակը տվեց Վահանին: Վա‐
15
Ðà¶àô βÜâ
հանը մեկ շնչով խմեց և աչքի տակով նայեց Նուբարին: Իրոք, ∙եղե‐ ցիկ էր, թերություն չուներ: Պուղիկն էլ ցանկացավ տեսնել տղային և ասաց. ‐Դուք տեսաք իմ Նուբարին, ես լե կուզիմ ձըր տղին տեսնամ: Կանչեցին, Օհանը եկավ: Բարձրահասակ, թև ու թիկունքով, ատ‐
լետիկ կազմվածքով մի ∙եղեցկադեմ երիտասարդ: Բոլորը շշմած նայում էին Օհանին: Իրոք, լավ երիտասարդ էր,
աշխատող, տուն‐տեղ դնող: ‐Հը, հմի ի՞նչ կսիս,‐ ասաց Վահանը: ‐Է, ինչ պիտի ըսիմ, ոչ մի առարկություն չունիմ: Աղջիկս ձըզի
փեշքեշ: Ուրախացան: Խմեցին մի‐մի բաժակ, նշան դրեցին: Շնորհավո‐
րեցին նորապսակներին:
*** Հարսանքավորները ձիասայլերով եկան Պուղիկի տուն: Կերան,
խմեցին, հարսին վերցրին, եկան Վահանի տուն: Դիմավորեցին պարելով, մեծ ցնծությամբ ընդունեցին հարսին ու
փեսային, խնամիներին: Մայրը` Գուլոն, լավաշ հացեր ∙ցեց փեսի ու հարսի ուսերին,
∙դալով մեղր կերցրեց, համբուրեց ու պարելով հեռացավ: Շարունակվեց ուրախությունը Վահանի տանը: Սասունցիները
պարում էին զույ∙երով: Խրախուսելի էր նրանց յարխուշտա պարը (այն մարտական պար է, և նրանք պարել են կռվի ժամանակ, օրհա‐ սական պահին էլ նրանց պարը թնդացել է և փախուստի մատնել թշ‐ նամիներին): Ուշա∙րավ է հարսնապարը: Քավորը հանում է զույ∙երին պարի`
փող կամ ոսկեդրամ տալով հարսի ձեռքը: Հարազատներն էլ հետևում են քավորի օրինակին:
16
è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ՆԱԽԱԲԱՆ ......................................................................................... 3 (ՀՐԱՉ ՀԱՌԻՃԵՑԻ)
ԱՐՁԱԿ
ՎՐԵԺ ................................................................................................. 8 ԳՆԱ՛, ԱՐԱ՛Մ, ԴՈՒ ԱԶԱՏ ԵՍ .......................................................... 10 ԶԱՆԳԻ ՎԱՀԱՆ ............................................................................. 12 ԲՆՈՒԹՅԱՆ ԳՐԿՈՒՄ ..................................................................... 18 ԱՐԵՎԱԾԱՂԿԻ ՑՈՂՈՒՆՆԵՐ ........................................................ 19 ԶԱՎԵՆԻ ԴԵՂԱՏՈՄՍԸ .................................................................. 21 ՔԱՐԱՂԻ ԳՈՂԸ .............................................................................. 23 ԽԱԲԵՑ ՓԵՍԱՅԻՆ ......................................................................... 25 ԹԱՔՑՐԱԾ ՕՂԻՆԵՐԸ .................................................................... 27 ԴԱԼԱՔ ԴԱՎԻԹ ............................................................................. 28
ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
ԳԱՐՆԱՆԱՅԻՆ ................................................................................ 30 ՁԵԶ ԵՄ ԴԻՄՈՒՄ ........................................................................... 30 ՏԵՐՆՏԵՍ ........................................................................................ 31 Մ. ՄԿՐՏՉՅԱՆԻՆ ........................................................................... 33
123
Ðà¶àô βÜâ
ԳԱՐՆԱՆ ԵՐԳ ................................................................................. 34 ԱՆՏԵՍ ԱՆՑԱՆ .............................................................................. 34 ՄԱՍՐԵՆՈՒ ԱՐՑՈՒՆՔԸ ................................................................ 35 ՄԱՐԴ ............................................................................................. 35 ՃԱՄՓԱԵԶՐԻՆ .............................................................................. 36 ԼԱՎՈՒԹՅՈՒՆ ԱՐԱ, ՔԻՑ ՋՈՒՐԸ ՏԱՆԻ .................................... 36 ԱՐՁԱԿԱԳԻՐ ՇՆՈՐՀԻԿԻՆ .......................................................... 37 ՈՒՂԻՍ ........................................................................................... 38 ԸՆԿԵՐՈՋՍ` ԿԱՐԱՊԵՏԻՆ .......................................................... 38 ՄՈՐՍ ԱՐՑՈՒՆՔԸ .......................................................................... 39 ԳԱՐՈՒՆՆ ԱՅՍ ՏԱՐԻ .................................................................... 40 ԻՄ ՍԻՐՏԸ ...................................................................................... 40 ԻՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ............................................................................. 41 ՄԱՅՐԱՄՈՒՏ Է .............................................................................. 42 ՊԱՊԻՍ ՎԻՇՏԸ ............................................................................. 42 ՔԱՐԱՆՁԱՎ Է ՍԻՐՏՍ ..................................................................... 43 ԼՍԻՐ ԱՂԱՉԱՆՔՍ, ԱՍՏՎԱԾ ......................................................... 44 ԱՇՆԱՆԱՅԻՆ ԵՐԳ .......................................................................... 45 ԱՐԵՎՈՏ ԵՐԿԻՐ ............................................................................. 45 ԱՐԵՎԸ ԹԵՔՎԵԼ Է ԴԵՊԻ ՀՈՐԻԶՈՆ .......................................... 46 ԿՅԱՆՔԻՍ ԱՆԻՎՆԵՐԸ ԳԼՈՐՎՈՒՄ ԵՆ ........................................ 46 ԻՄ ԺԱՄԱՑՈՒՅՑԻ ՍԼԱՔՆԵՐԸ .................................................... 47 ԵՍ ՔԱՄՈՒ ՆՄԱՆ .......................................................................... 47 ԹԱՓԱՌԱԿԱՆ ԱՄՊԵՐ .................................................................. 48 ԱՍՏԾՈ ՏՈՒՆ ................................................................................. 48 ԲԵԼԱՅԻՍ ԳԱՅԱՆԵԻՆ .................................................................... 49 ԹԱՓԱՌԱԿԱՆ ՃԱՄՓՈՐԴ ............................................................ 49 ՀԱՅԵՐԸ ......................................................................................... 50 ՍԱՍՆԱ ԷՐԳՐՈՒՄ ........................................................................... 50
124
è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý
ԽԻՂՃՍ ՄԵՌԱԾ Է .......................................................................... 51 ՍՈՒՐՈՅԻՆ ...................................................................................... 52 ՀԱՅՈՑ ԼԵՌՆԵՐ ............................................................................ 52 ՄԵՐ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ ........................................................................... 52 ՄՇՈ ԴԱՇՏ ...................................................................................... 53 ՀՐԱՅՐ, ՀՐԱՉ ԻԿԻԼԻԿՅԱՆԻՆ ...................................................... 54 ԿԱՐԿՈՒՏ ՏԵՂԱԾ ......................................................................... 55 ՀՐԱՉԻՆ ........................................................................................... 55 ԱՄՊԻ ԿՏՈՐ ................................................................................... 56 ԱՆԴՐԱՆԻԿ ...................................................................................... 57
ՍԻՐԱՅԻՆ ՀԱՆԿԱՐԾ ԴՈՒ ԻՄԱՆԱՍ .............................................................. 59 ՇՔԵՂ ՄԻ ՏՆԱԿ ............................................................................ 60 ՔՈ ԱՉՔԵՐԸ ................................................................................. 60 ՄԹԱԳՆԱԾ ԳԻՇԵՐ ........................................................................ 61 ԹՈՂԱԾ ՀԵՌՎՈՒՄ ՍԵՐՍ ՋԱՀԵԼ ............................................... 62 ԼՈՒՅՍԵՐԸ ՄԱՐՈՒՄ ԵՆ ................................................................ 62 ԼՌՈՒԹՅՈՒՆԸ ՍԱՀՄԱՆ ՈՒՆԻ .................................................... 63 ԾՈՎԸ ԱՆԵԶՐ, ԱՓԸ ԱՎԱԶՈՒՏ .................................................. 63 ԻՄ ԵՐԱԶՆԵՐԻ ................................................................................ 64 ՍԻՐՈ ԱՊՏԱԿ ................................................................................. 64 ԵՍ Ի՞ՆՉ ԱՐԻ ................................................................................. 65 ԻՄ ԵՐԱԶՆԵՐԸ ................................................................................ 66 ՍԵՐ ԱՌԱՋԻՆ ................................................................................. 66 ՀԱՍԿԵՐԸ ՀԱՍԵԼ ԵՆ, ԿՌԱՑԵԼ ................................................... 67 ԱԿՐՈՍՏԻՔՈՍ ................................................................................. 68 ԴՈՒ ԻՆՁ ԱՍԻՐ՛ ՈՒՇԱՑԵԼ ԵՍ ...................................................... 68 ԳԱՐՈՒՆ ......................................................................................... 69
125
Ðà¶àô βÜâ
Լ‐ին ................................................................................................. 70 13‐ՄԱՐՏԻ ....................................................................................... 70 ՆՐԱՆ ՀԻՇԵՑԻ ............................................................................... 70
ՄԱՆՐԱԿԵՐՏ ..................................................... 71
ՔԱՌՅԱԿՆԵՐ ..................................................... 90
ԽԱՂԻԿՆԵՐ ...................................................... 105
ՄԱՆԿԱԿԱՆ
ԱՐԱԳԻԼՆ ՈՒ ԳՈՐՏԸ ................................................................... 113 ՕՁՆ ՈՒ ՈԶՆԻՆ ........................................................................... 114 ԳԱԶԱՆՆԵՐԻ ԺՈՂՈՎԸ ................................................................ 115 ԹՈՒԽՍ ԷՐ ՆՍՏԵԼ ՀԱՎԻԿԸ ...................................................... 116
ԱՖՈՐԻԶՄՆԵՐ ................................................ 117
126
è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý
è²üÆÎ ²ì²¶Ú²Ü
Ðà¶àô βÜâ
ÐÀÔÈÊ ÀÂÀÃßÍ
ÇÎÂ ÄÓØÈ
Ðñ³ï³ñ³Ïã³Ï³Ý ËÙµ³·Çñ` ²ñÙ»Ý ²í³Ý»ëÛ³Ý
ÊÙµ³·Çñª èá½³ ÐáíѳÝÝÇëÛ³Ý
Ò¨³íáñáõÙÁ` ²ñÙÇÝ» øáã³ñÛ³ÝÇ
гٳϳñ·ã³ÛÇÝ ß³ñí³ÍùÁª ÜáõÝ» ÜÇÏáÕáëÛ³ÝÇ
127
Ðà¶àô βÜâ
â³÷ëÁ` 60x84 1/16 ÂáõÕÃÁ` ûýë»Ã 80·/Ù 2
̳í³ÉÁ` 8.0 ïå. Ù³ÙáõÉ î³é³ï»ë³ÏÁª Ghabuzian Mymekh
îå³ù³Ý³ÏÁ` 250 ¶ÇÝÁ å³Ûٳݳ·ñ³ÛÇÝ
îå³·ñí»É ¿ §º¶º²¦ ïå³ñ³Ýáõ٠гëó»` ù. ºñ¨³Ý, гÏᵠгÏáµÛ³Ý 3
ø. ºñ¨³Ý, ÞÇñ³½Ç 24 ß. 48 µÝ. Ñ»é. ̀34-73-35
¿É.÷áëï` [email protected]
èçäàòåëüñòâî ÀÐÌÀÂ
Ã. Åðåâàí, óë. Øèðàçà 24 ä. 48 êâ. òåë.̀ +374-10-34-73-35
Email: [email protected]