Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
قاهن مدهی 01شروط ابتدایی در فقى و بررسی ماده
: چکید
ةا پیغایف ىـائم صلك زغیغ، از كتیم ىانکیحال فکؼل )ىل( ك اكی ر دیگؼ، وؼكرت ىؼاز
ركد ك ىيک اؿث در ای كىی ىـائه ک جنر آف ىقد. از زيه ةیكحؼ ة كاغ ك واةي فل اصـاس ى
ىفیغ ةاقغ، ىـأن قؼكط اةحغای اؿث؛ ة ظنص ک در یک دك ؿغق اظیؼ، ةیكحؼ ىرد ىاكك ةـیارل از
فلیاف اىاى كؼار گؼفح اؿث ك در ایث، زي آف را لغ ىـحلم ك جغآكر ك ةؼظ صح كاةم جنر یؽ
.داغ آكر ى ىلاةم، گؼك آف را كؼاردادل ىـحلم ك انؽاـاغ ك در غاـح
أكفا »قد ةا ةؼرؿ قؼط اةحغای در فل ك لغ داـح آف، ةا جيـک ة االؽ در ای قحار ؿ ى
.كاف ىغ زيرل اؿالى ایؼاف )لد اىی( ةیاةغ 10ىتای ةؼال ىادق « ةانلد
: کلمات کلیدی
.ایؼاف كاف ىغ زيرل اؿالى 10ی، لغ، فل، ىادق قؼط، اةحغا
پیشگفتار
قؼط »از دیؼةاز ة كیژق در دك ؿغق اظیؼ ىرد ىاكك فلیاف ةدق اؿث. زي از ایكاف « قؼط اةحغای»ىـئه
.اغ ر غاـحداغ ك ةؼظ دیگؼ كزدظارز آف را ىکؼ قغق ك صح آف را كاةم جن را جغآكر ي« اةحغای
.آكر اؿث اغ ک قؼط اةحغای ىحنر ك ةهک ظد كؼاردادل ىـحلم ك انؽاـ در ىلاةم، گؼك ةؼ ای لیغق
ال ىعحهف صلك، ازحيا، فؼگ، اكحنادل ك ةا جز ة ایک ةا گػقث زىاف، جضالت زیادل در زىی
ز كتیم ةیي، ؿؼكفه، ىانکیحال ىل؛ ىاغ صق ؿیاؿ رخ دادق ك ىوات ك ىـائم صلك زغیغل؛ ا
ال ك دیگؼ ىـائم ىـحضغد فؼاركل ىا كؼار گؼفح اؿث، ةایـح ال رایا اةحکار، اظحؼاع، جأنیف ك جنیغ ةؼاى
اؿث ک در ای ىرد جضلیل زغل مرت ةگیؼد؛ زیؼا ای ىـائم ر گاى ة نضاظ فل ىحتؼ
.ةا قؼع جتیق داقح ةاقغ یا صغاكم غـ ىغایؼت آا ةا قؼع اصؼاز گؼدد ظاغ ةد ک
یک از راال ة دؿث آكردف صکو ىاىالت ك كؼاردادال زغیغل چف ىارد یادقغق، ركق قغف صکو ك
:رؿیغف ة دیغگا ىكعل در ىـائم زیؼ اؿث
انف( جكیف ةدف یا غیؼجكیف ةدف لغا
.ةدف یا تدف قؼط اةحغای ك كزد ظارز داقح یا غاقح آفب( كاةم جنر
.ـتث ة آف« أكفا ةانلد»ج( ادتات لغ ةدف یا تدف قؼط اةحغای ك قيؿ ك غـ قيؿ آی قؼیف
ةغ از ركق قغف دیغگاق ىا درةارق ىـائم ىؽةر، راق ةؼال االـ ؼ ك ك مؼیش درةارق ىكؼكیث ك غـ
يار « كاف ىغ زيرل اؿالى ایؼاف 10ىادق »یث ىـائم ر یادقغق ك ىلؼرات دیگؼل یؼ ىكؼك
.ظاغ قغ
درةارق ای ىـائم اساـ (در ای قحار ؿ ظاغ قغ ک در صغ جاف، پژكك فل )از ىؼ فل اىاىی
.ارائ قد 1ایؼافكاف ىغ زيرل اؿالى 10ىادق »گیؼد ك ؿپؾ جضهیه از
:ةاةؼای قایـح اؿث ای ىلان ةا ؿ ىتضخ زیؼ پ گؼفح قد
جؼیف قؼط؛ .1
ةؼرؿ ىـائم ك اصکاـ قؼكط اةحغای؛ .2
.كاف ىغ ك ةیاف راة آف ةا قؼط اةحغای 10ةؼرؿ ك جضهیم ىادق .3
ةی ك ىذم آف ك ة ىال غ ك پیياف ك قد، از كتیم: انؽاـ ك انحؽاـ در ]لغ[ جؼیف قؼیادل االؽ ى
. ...2ةاقغ، ةهک يی ىال اظیؼ )رةي ةی دك اىؼ( ىال امه قؼط اؿث ىهق رةي ك جهیق یؽ ى
تعریف اصطالحى شرط
ال جؼیف قؼط در امالح، دارال ىا ك ةهک کارةؼدال ىعحهف اؿث ك ام ؼ داف ك ف آف را ة گ
اقح ةاقغ، اىا چف ىوع ىلانغ ک در ی رایث قغف ىال نغل ةا ىرد کارةؼد یؽ جاؿب دا کؼدق
صاوؼ درةارق یک از ىـائم فل ك صلك اؿث در ایسا فلي ة جؼیف آف از زةاف قيارل از فلا ك صلكغااف
:قد اقارق ى
:قیط انارل در جؼیف قؼط گفح اؿث
1انیات ك .اغ در مرج ک ىعانف مؼیش كاف تاقغ افػ اؿث كؼاردادال ظنم ـتث ة کـا ک آف را ىلغ يدق .
(79)مفض 9قيارق « صلؽ
2 .103، ص5ىضيغصـی غؼكل امفا، صاقیة انيکاؿب، ج
ػ آچ از 2ػ ة ىال انؽاـ ك انحؽاـ، ظاق در وي لغ ةاقغ ظاق تاقغ...، 1ل دك ىاؿث: قؼط در ؼؼ دارا
3.غىف، غـ ىكؼكط الزـ آیغ؛ چ از كزد آف كزد ىكؼكط الزـ آیغ، چ یایغ
داغ، را ىكحؼؾ نف ةی دك ىال یادقغق ى« قؼط»اؼ ای کالـ آف اؿث ک ىؼصـ قیط انارل کهي
یک ىال زاى ک دارال ىنادیق « قؼط»اغ ةؼال كن ةیكحؼ کـا ک ةغ از ایكاف ة جؼیف قؼط پؼداظح
قد. ذیالن ة اغ؛ ؼچغ جفاكجال قکه در ةیاف آا جا صغكدل ىكاغق ى ظارز گاگف اؿث كائم قغق
:قد دیغگاق ةؼظ از آاف اقارق ى
:دل در جؼیف قؼط چی گفح اؿثؿیغىضيغکاو تاتای یؽ .1
اؿث... ك ةحؼ اؿث از ای ى ة زم ك جلؼیؼ جتیؼ قد... ك اؼ « ىهق انؽاـ ك انحؽاـ»ة ىال « قؼط»
اىؼ ای اؿث ک: ىهق زم، ىؼاد یـث، ةهک ىلند زه اؿث ک انحؽاـ را در پ دارد ك ىزب درجگا
4.قد كؼارگؼفح ىكؼكط هی ى
:ىضلق ایؼكا یؽ در ای ةارق گفح اؿث.2
ةاقغ ك آف تارت اؿث از كاةـحگ ك جلیغ چیؽل ة چیؽ ةؼال قؼط در ؼؼ ةیف از یک ى ىحنر ي
ك گاق احتارل ك ة ؿتب زم زام اؿث؛ ...دیگؼ، نیک گا جلیغ كاك اؿث... ىاغ جلیغ ىهؿ ة هث
5.دغ ]ةی[ ک اكغ آف را ة اىؼ ظام رةي ى ىاغ قؼط در وي لغ
3 .275قیط ىؼجى انارل، انيکاؿب، ص
4 .105ػ 104ؿیغىضيغکاو تاتای یؽدل، صاقیة انيکاؿب، ةعف ظیارات، ص
5 (81)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ .267، ص3ىیؼزاه ایؼكا، صاقیة کحاب انيکاؿب، ج
:گیغ ى« قؼط»ظی در ةیاف جؼیف انه يچی آیة .3
آىغق اؿث ك ىال امالص ك ؼف ظام غارد، « كاةـحگ ك ارجتاط»قؼط در جياـ ىارد کارةؼد، ة ىال
قد... اا ك كاةـحگ گا جکی اؿث؛ ىاغ ى ةهک در جياـ ىارد ة کار گؼفح قغق یک ى از آف ارادق
ك گا زه قؼ اؿث؛ ىاغ ارت ـتث ة ياز... ك گا زه ىضه اؿث؛ ىاغ جلیغ ىهؿ ة هث،
6.قؼكط در ىاىالت
ا در جياـ ظی دارد ك ىال آف ر انه ؿیغتغااله ؿتؽكارل درةارق ىال قؼط ؿع ىكاة کالـ آیة .4
از قؼط در اىر احتارل »داـح ك افؽكف ةؼ آف جنؼیش کؼدق اؿث ک: « رةي دادف دك چیؽ ة یکغیگؼ»ىارد
7«قد جتیؼ ة جغ ى
را ىكحؼؾ نف ةی دك ى « قؼط»ؿؼق در جؼیف قؼط دیغگاق ظام دارد ك کهي اىاـ ظيی كغس . 5
:داغ ى
اغ، افؽكف ةؼ ام نغث، لال یؽ ای ى را ةؼال قؼط پػیؼفح« انحؽاـ در وي لغ.ة ىال انؽاـ ك »یک ػ
.انتح ة ض ؼؼ ك ىؼكؼ ة ؼیق جلییغ یا جهیق
ى ک آچ جکیا یا جكؼیا چیؽ دیگؼل ةؼ اك ىهق قغق ةاقغ. ، ةغی«ء ء ةؼ ق ة ىال جهیق ق»دك ػ
8.اغ آیغ؛ كن لال آف را احتار کؼدق نغث ة دؿث ي انتح ای ى از کحب
قیط »از قؼط ةا جؼیف «ظيی اىاـ»در ایسا ذکؼ ای کح الزـ اؿث ک ة رغو ىكاةث اؼل جؼیف
را ة ىال ىهق « قؼط»، ةی ای دك جؼیف جفاكت اؿث؛ زیؼا از اؼ کالـ ىؼصـ قیط پیغاؿث ک «انارل
کغ ك نؽاـ ك انحؽاـ در وي لغ جؼیف ىرا ة ىال ا« قؼط»داغ، اىا ىؼصـ اىاـ ظيی انؽاـ ك انحؽاـ ى
6 .269ػ 268، ص7ظی(، ج انه ىضيغه جصیغل، ىنتاح انفلاة )جلؼیؼات درس ظارج فل آیة
7 .215، ص17ؿیغتغااله ؿتؽكارل، ىػب االصکاـ، ج
8 .86، ص1)اىاـ( ظيی، کحاب انتی، ج انه ركح
ةا ةؼ جؼیف قیط ة ض صلیل قؼط اةحغای را « قؼط»قد، چف ديؼق ای جفاكت در قؼط اةحغای آقکار ى
10.كن ةا ة ؼ اىاـ ظيی ة مرت صلیل قؼط اةحغای را درةؼعاغ گؼفث9قد، قاىم ى
:یـغ در جؼیف قؼط ىؿرل )صلكغاف ةؼزـح ىامؼ(
ةا گػرل در جؼیف قؼط اةحغای 11.قؼط اىؼل اؿث ىؼةط ة آیغق ک صغكث یا زكاؿ جغ ىط ةؼ آف اؿث
قد گفث: جغل اؿث ک یک از ؼفی گیؼل از کهيات فلا، در جؼیف قؼط اةحغای ى ىحف فل ك ةؼق
.ؼد، ةغكف ایک در وي لغل از لد ةاقغگی یک كؼارداد در ىلاةم ؼؼ دیگؼ ة غق ى
شريط ابتدایى از مىظر فق امامی
، غ ك انحؽاـ اؿث ك از ؿل دیگؼ، یک از امؿ که صلك، امم «قؼط»جؼ گػقث ک یک از ىا پیف
یو و ةؼ ةاقغ. ای امم در اىال صلك ىعحهف ة كیژق اؿالـ پػیؼفح قغق ك كؼآف کؼ كفال ة غ ى
12.كفال ة غ ك پیياف ك انحؽاـ ة آا جأکیغ کؼدق اؿث
ةاةؼای، ؼ کؾ ىف اؿث اىؼل را ک ىحغ قغق اؿث، اساـ دغ. زاى اىؼكزل كفال ة غ را ةؼجؼ از
ای كاف ىغ ة 221داغ؛ چاف ک در ىادق یک امم اظالك ك ىحعهف از آف را ىهؽـ ة زتؼاف ظـارت ى
.ىـئه اقارق قغق اؿث
9 .275قیط ىؼجى انارل، انيکاؿب، ص
10 90ك 89انتی، صاىاـ ظيی، کحاب
11 .7، ص3تغانؼزاؽ اصيغ ؿرل، انؿیي ف قؼح كاف انيغ انسغیغ، ج
12 (83)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ .قد : ... ك ة غ ظد كفا کیغ، ک از غ ؿؤاؿ ى34اؿؼاء/
اجفاؽ ؼ غارغ؛ گؼك ىعانف ك ةؼظ ىافق آف ـحغ. در ایسا ة ىر « قؼط اةحغای»فلا در ىرد
.پؼدازیو دؿحیاة ة ؼل زاى، ة ةؼرؿ ادن ىافلاف ك ىعانفاف قؼط اةحغای ى
ادل قائالن ب بطالن شريط ابتدایى
گؼدیغق اؿث؛ از آف زيه گفح قد ک دالیه ةؼ ةالف قؼكط اةحغای اكاى ىكاغق ىدر ةؼرؿ کهيات فلا
:قغق اؿث
اغ ك ؼؼ )لال( اكالن، نغیی در ىلاـ ةیاف ىال نف قؼط، آف را ىلیغ ة انحؽاـ در وي ةی ك ىاغ آف يدق
جاف از ك انحؽاـ را؛ ةاةؼای قؼط اةحغای را يفيغ، ىهق انؽاـ یؽ از نف قؼط، جغ وي ىاىه را ى
13.ىنادیق قؼط داـث
ةاقغ، قؼط اةحغای 14«انيؤىف غ قؼكو»ك ىكيؿ صغیخ « ىهق انحؽاـ»دایا، ة فؼض ک ىال قؼط
را ای « مضث قؼط»انفا داـث، چاف ک ىؼصـ قیط انارل قؼط كحو از قؼال جاف الزـ را ي
داغ ک قؼط در وي لغ ةاقغ؛ ةاةؼای، اگؼ ؼفی كتم از لغ، جافل کغ، ةا ةؼ كؿ ىكر هيا ى
انحؽاى ةؼال ىكؼكط هی ة كزد عاغ آىغ، ةهک ظالف در ای ىـئه )غـ مضث( یـث؛ زیؼا ایساد
.انفا یـث الزـ «أك»ظاغ ةد ک « انؽاـ اةحغای»انحؽاـ، اگؼ كتم از لغ ةاقغ
ى اؿث ک كفال ة کهی انفا ةاقغ، ةغی ال تدق، الزـ ؼچغ ک در وي ىاىه« ىهق انحؽاـ»دانذا، اگؼ
اهلل ک ىیؼزال كي رصي داغ، چاف الزـ ةاقغ ك صاؿ آک ىكر هيا كفال ة كغق را كازب ي« ا كغق»
:گیغ ى
13
.86، ص1اىاـ ظيی، کحاب انتی، ج
14 .4، ح30، ص20، اةاب انير، ب15جىضيغ ة صـ صؼ اىه، كؿائم انكیة،
ةکغ، كفال ة آف كازب اؿث، ك انحؽاـ ىکهف یا ة ػر ك غ ك یيی اؿث، یا آک قؼط را ؼ انحؽاى ک ىکهف
قد ك ىكر هيا ى« ىهق كغق»كؼار دغ... ك ؼگاق غیؼ ای مرجا ةاقغ، داظم در « لغ الزى»در وي
15.داو داغ ك كز دیگؼل ةؼال نؽكـ آف ي كفال ة كغق را كازب ي
رؿغ هث يغق غـ پػیؼش مضث قؼكط اةحغای از ؿل ةؼظ از فلا، ای ةاقغ ک در ؼای ة ؼ ىةاة
داغ، يچاف ک در لم دیغگاق اىاـ ظيی درةارق ؼؼ ك نغث، نف قؼط را ةا ىهق انحؽاـ ىتق ي
ةاقغ ک« كغق»ىنادیق افؽكف ةؼ آف ىضحيم اؿث چی قؼ از .جؼیف قؼط ة ای کح اقارق گؼدیغ
.ادتات كزب كفال ة آف ظد ىضم جأىم اؿث
كتم از پاؿط ة ایؼاد كائالف ة ةالف قؼط اةحغای، ذکؼ ای کح الزـ اؿث ک یک از ىـحغات كائالف ة
ةاقغ ک در ىلاـ اكال صکو جکهیف ك ى »16انيؤىف غ قؼكو»مضث قؼط اةحغای، صغیخ قؼیف
ةـا ک مضث کهی قؼكط ك جغات را ةحاف از آف ة دؿث يم ة قؼط ك صؼىث جؼؾ آف اؿث ك چ كزب
ىاكك ك ةؼرؿ ادن كائالف ة ةالف قؼكط »قد مضیش داـث ک در ىلاـ انتح ای ؿع را ككح ى .آكرد
:دك ىهب داةث گؼدد« اةحغای
انفا ـحغ؛ قؼكط اةحغای مضیش ك الزـ .1
.كاةم اتاؽ ةؼ لغ ك كؼارداد اؿث« قؼط»نف .2
انف( ادتات مضث قؼكط اةحغای
15
.283ىیؼزااةانلاؿو گیال كي، زاى انكحات، ص
16أصق ك قؼ إف كىاء انه»كؿهو لم قغق اؿث: آن ك هی اهلل ةاایك از كؿ پیاىتؼ مه« ةؼیؼة»در كىی
«.أكدق
ىهـ یـث ک ي نغیی، قؼط را ة انؽاـ ك انحؽاـ در وي ةی ك ىاغ آف ى کؼدق ةاقغ، يچاف .1
اغ، حیس کؼدقى « جغ»ک ىؼصـ ؿیغىضيغکاو یؽدل ة اؿحاد كؿ ةى از ام نغث ک قؼط را
قد ك از ای رك کارةؼد قؼط در قؼكط اةحغای گیؼد ک قؼط، زم ك كؼار ظام اؿث ک ىزب انحؽاـ ى ى
انـالـ در نـاف ىنىاف هیو« قؼط»الكق ةؼ آف، از ةؼظ کارةؼدال نف 17.داغ ى «اؿحياؿ صلیل»را
گ اؿث؛ ةؼال ي ة دك ىرد از ای« ىهق انحؽاـ» قد ک ىلند از قؼط ىػکر در صغیخ، فيیغق ى
:قد اصادیخ اقارق ى
.ة لغل ةاقغ قغق، ةغكف ایک ىؼجتي« قؼط»ظغاكغ ةا اـاف، االؽ « غ»در ای ركایث، ة
غل أف نک یا رب قؼ أف الأد ف ىکؼكک ك »انـالـ آىغق اؿث: در دال جة از كؿ ىنـ هی .2
ک در دال « ةغ أف قؼث هیو انؽغ ف درزات ػق انغیا...»، یا در دال غة: «أسؼ ةسيی ىامیک
جة، قؼط ك غ ة یک ى آىغق ك در ؼ دك ىرد، قؼط ك جغ، ىؼجتي ة جغ دیگؼل یـث،... ةاةؼای،
جاف قؼكط اةحغای را اغ، ي ى کؼدق« حؽاـ وي لغان»جا ة ای اؿحاد ک زي از نغیی قؼط را ة
اغ، ضق کارةؼد نف ى کؼدق «ىهق انحؽاـ»را « قؼط»ةام داـث؛ زیؼا گػقح از ایک ةى از آاف
دغ ک صغیخ در ىلاـ ةیاف صکو كزب كفال ة کهی جغات اؿث، قؼط در ةـیارل از ركایات كاف ى
در « انيؤىف غ قؼكو»انـالـ ة صغیخ تل ىؼجتي ة یک از كؼاردادا. اؿحغالؿ اىاـ هی انحؽاىال
ىهق انحؽاـ ك »رؿاغ ک قؼط ىػکر در صغیخ، ة ىال ىردل ک قؼط ة غ یا ػر االؽ قغق، یؽ ى
18.اؿث؛ چاف ک قیط انارل ة ای ىهب جنؼیش کؼدق اؿث« جغ
.4، ح30، ص20، اةاب انير، ب15صؼ اىه، كؿائم انكیة، ج 17
18 .275قیط ىؼجى انارل، انيکاؿب، ص
زیؼا قیط ؿ در 19 ک در ىرد ةالف قؼكط اةحغای ادا قغق اؿث، ىرد كتؿ ي یـث؛ازيا .2
داغ. فاوم )ىالاصيغ( ؼاك یؽ كائم انفا ى انایة، قؼط ةغ از کاح را ة نضاظ يم ة ةى از ركایات، الزـ
را «قؼط اةحغای»ال دیگؼل یؽ قد ک فل ة مضث قؼط اةحغای اؿث ك از لم كنال ایكاف ىهـ ى
ة غـ نؽكـ كفال ة قؼط اةحغای از پكحا ىضکي ةؼظردار « ك»ةاةؼای، ادال 20.اغ انفا داـح الزـ
.یـث
ظا ظد را ة ج »جا كؿ ك كؼار اظالك ةاقغ؛ ىاغ ایک قعن ة دیگؼل ةگیغ: « كغق»اگؼ ىر از .3
ك ؿپؾ ظهف كغق يایغ، اگؼچ ىيک اؿث ای يم از ؼ اظالك ىػىـ ك صح ة ىزب «ظاو فؼكظث
یؽدل ة ای ةى از ادن كفال ة كغق، يم ك كفال ة آف كازب ةاقغ، چاف ک ىؼصـ ؿیغىضيغکاو
ؼ، جغ ك انحؽاى ال دارال آدار صلك یـث؛ زیؼا اكالن، از ؼ ؼ كن چی كغق 21،ىهب جنؼیش کؼدق اؿث
ا كزد غارد ك ةیكحؼ ة اظتار قتاث دارد، دایا، كیژگیا ك قؼایي جغ ىكعل یـث، در گ كغق در ای
ظا ظد را در ىاق آیغق در »ةغغ: « كغق كؼارداد»گ صان ک اگؼ يی قعل ة ؼؼ ىلاةم ظد، ةغی
ال ك ؼؼ ىلاةم و آف را كتؿ يایغ، ةایغ گفث چی كغق« کو ىلاةم یک ىیهیف جىاف ة ج ىحلم ى
دغق از زیؼا در ىایث آف، جغ كزد دارد ك در مرت اؿحکاؼ كغق 22،انفاؿث ظد، یک كؼارداد ك الزـ
جغ جاف اك را ة اساـ جغ ىستر يد؛ ةاةؼای، چاچ جافق ؼفی قؼط اةحغای، ىحىي ایفال جغ، ى
انفاؿث ك چاچ ةاقغ، ؼچغ ظارج از لغ الزـ مرت پػیؼد، ة ىزب ادن كزب كفال ة قؼط ك لغ، الزـ
انفا یـث؛ زیؼا در ای فؼض در كاك جغل كزد ىحىي جغ تاقغ، اگؼچ در وي لغ الزـ ةاقغ، الزـ
ىحىي جغ ةاقغ گفح قغ ک نؽكـ كفا « ط اةحغایقؼ»غارد جا كفال ة آف كازب ةاقغ، اىا در فؼو ک
19
.117ؿیغىضيغکاو تاتای یؽدل، صاقیة انيکاؿب، ةعف ظیارات، ص
20 (86)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ .142ىالاصيغ ؼاك، ائغ االیاـ، ص
21 .117ؿیغىضيغکاو تاتای یؽدل، صاقیة انيکاؿب، ةعف ظیارات، ص
22 .142االیاـ، صىالاصيغ ؼاك، ائغ
ةاقغػ ةؼظ از فلا كفال ة دارد؛ زیؼا افؽكف ةؼ ای ک ػ ىكيؿ االؽ ادن كزب كفال ة لغ ك قؼط ى
:اغ را كازب داـح ك گفح« ىهق كغق»
قد، یا آف را كغق ى ىلحىال يىات، كزب كفاؿث ة ؼ آچ اـاف ةؼال دیگؼل ىحغ ة اساـ آف
23.دغ ى
(كؼارداد)ب( اتاؽ نف قؼط ةؼ لغ
یؽ در ىایث ظد، چیؽل زؽ جغ ك انحؽاـ یک ؼؼ در ىلاةم ؼؼ دیگؼ « كؼارداد»ةا جز ة ای اىؼ ک
آا ة ایساد ك روایث « ارجتاط احتارل ةی ؼفی كؼارداد»یـث ك ياف ىالک ک در لد كزد دارد؛ ی
یؽ كزد ظاغ داقث، ةاةؼای ةا جز ة« جغات اةحغای»انحؽاـ ك صل از صلؽ ةؼال ىحغن، در ىرد
انفا ـحغ ىگؼ ایک دنیه ةؼ فـاد آا اكاى قد، انفا ةدف قؼكط اةحغای، كؼاردادا امالن مضیش ك الزـ الزـ
ك « مضث لد»ةؼال 25ك ةؼظ دیگؼ« نؽكـ لد»صغیخ ةؼال ادتات ة يی24يچاف ک ةؼظ از فلا
كاوش اؿث ک ادتات نؽكـ 26.اغ جيـک زـح« أكفا ةانلد»ةى یؽ ةؼال ادتات مضث قؼكط، ة آی قؼیف
ك مضث لد ة كؿیه دنیم قؼط، ك یؽ ادتات مضث قؼط ة دنیم آی ىػکر، فؼع ةؼ مغؽ ؼف ىا آا
.ؼ یکغیگؼ اؿثة
قاهن مده و مباه فق آن. 01تحلیل از ماده
كؼاردادام ظنمي ـتث ة کـاي ک اف را ىلغ يدق اغ در مرجي ک » كاف ىغي ىیگیغ 10ىادق
« . ىعانف مؼیش كاف تاقغ افػ اؿث
23
.143ياف، ص .117ؿیغىضيغکاو تاتای یؽدل، صاقیة انيکاؿب، ةعف ظیارات، ص 24 ياف 25 .142ىالاصيغ ؼاك، ائغ االیاـ، ص 26
ا در ؼ گؼفح قؼط غـ ىعانفث كاف ىغي چؼا كؼاردادام ظنمي را ة 10ىیعایو ةغایو ک ىادق
مؼیش كاف، افػ یي ىحتؼ قاظح ك ىرد صيایث كؼار دادق اؿث . در صاني ک اف كـيث دكـ كاف
کهي « در لد ك جغات ة ر کهي » ك يچی اف ةاب اكؿ آف« در لد ك ىاىالت ك انؽاىات » ىغي
ؼ چ جفاكجي ةی لد ك كؼاردادا كزد دارد ک كاف ىغي ىا کهي لد را در كؼاردادا ة کار ؼفح اؿث . ىگ
ىاردم ك کهي كؼاردادا را در ىارد دیگؼ ة کار ةؼدق اؿث .
فرفق بین كلمى عقد یا عقد و كلمى قرارداد یا قرارداديا :
کار رفح اؿث ك و کهي كؼارداد ك ة رم ک ىالص ىیكد در كاف ىغي ىا و کهي لغ ك لد ة
از ؼ ة کار ةؼدف ای دك « لد » ك کهي « كؼاردادا » كؼاردادا . ةتارت دیگؼ كاف ىغي ىا ةی کهي
کهي جفاكت كایم قغق اؿث . در صاني ک ىیغایو از ؼ ىي ك ىفـ ، ای دك کهي ىحؼادؼ یکغیگؼغ . ىذال
ئیو لغ كکانث یا كؼارداد كکانث ك يچی فؼفق يیکغ اگؼ ةگئیو لغ ازارق یا كؼارداد فؼفق يیکغ اگؼ ةگ
ازارق ك ایؼ ایا ، پؾ چؼا جغكی کغگاف كاف ىغي کهي لغ ك لد را ةؼام ىاردم ة کار ةؼدق اغ ك
كؼارداد ك كؼاردادا را ةؼام ىارد دیگؼ .
عقد چىیه تعریف شد است :قاون مدوي ما ۳۸۱در ماد
لغ تارجـث از ایک یک یا چغ فؼ در ىلاةم یک یا چغ فؼ دیگؼ جغ ةؼ اىؼم يایغ ك ىرد كتؿ اا
ةاقغ .
يی جؼیف ىیحاغ ةؼام كؼارداد ة کار ركد ك مضیش و ةاقغ چاچ ةگئیو :
كؼارداد تارجـث از ایک یک یا چغ فؼ در ةؼاةؼ یک یا چغ فؼ جغ ةؼ اىؼم يایغ ك ىرد كتؿ اا ةاقغ .
ىيکـث کـاي ةؼ ای لیغق ةاقغ ک كؼارداد صحيا ةایغ کحتي ةاقغ در صانیک لغ ك لد ىیحاغ و
از كؼاردادا ةا ای جفاكت ىحيایؽ کیو اقحتاق ةنرت کحتي ةاقغ ك و ةنرت قفاي . اگؼ ةعایو لد را
ظاغ ةد زیؼا كؼاردادا یؽ ىیحاغ و ةنرت کحتي ةاقغ ك و ة مرت قفاي . چاچ در صلؽ
قاظح قغق اؿث ك ةؼام ای دؿح از كؼاردادا صحي oral contractsکكرام دیگؼ ، كؼاردادام قفاي
ی ؼفی اا ، جؼجیتات ظامي ةؼام رؿیغگي دادگاي درؼ گؼفح قغق اؿث . انتح در مرت ةؼكز اظحالؼ ة
ادتات صق ك جغ در ىرد كؼاردادام قفاي ، ة آؿاي كؼاردادام قح قغق یـث ػ
ػ احكارات 107چاپ دو ػ مفض M . P . Furmstonقح Law of Contractىؼاز قد ة کحاب
. چاپ نغف . Butterworth &Co ( publishers ) Ltdؿـ ى 1981ؿاؿ
از احكارات 1993چاپ دكـ 98مفض Dictionary of Legal Termsك يچی ىؼاز قد ة
Baron ‘ s Educational Series , Inc . . چاپ اىؼیکا
ادا از ؼؼ دیگؼ جفاكت كایم پؾ چ اىهي ىزب قغق اؿث ک كاف ىغي ىا ةی لد از یک ؼؼ ك كؼارد
ةكد .
آچ ک ة ذ ىلي ىیؼؿغ ای اؿث ک جغكی کغگاف كاف ىغي ، يچاک از اف ةاب ؿـ آف
ىـحفاد ىیكد ، لد ىی در كاف ىغي را ةا ای کهي ) یي لد ( ىكعل کؼدق اغ ىاغ ةی ، ةی
، كدی ، اری ، كؼض ، كکانث ، وياف قؼط ، ىاكو ، ازارق ، ىؽار ك ىـاكات ، ىىارة ، زان ، قؼکث
لغم ، صان ، کفانث ، مهش ، ر ، ت ، ك كؼاردادا را ةؼام ةلی ىارد در ؼ گؼفح اغ ک اف ظامي
ةؼام آا در كاف در ؼ گؼفح كغق اؿث . ای جتیؼ ىلؿ ك كاةم كتؿ ةؼ ىي آیغ زیؼا جياـ ااع
ىا مرت ىي گیؼد در یچ زىاي ىضغكد ة ياف لد ىی در كاف ىغي تدق اؿث ىاىالت ک در زاى
ةهک ااع دیگؼ ىاىالت را ک در كاف ىغي اىي از آا ذکؼ كغق اؿث در ةؼىیگیؼد .
ىاىالت ةعةي دریافح ةدغ ک ( 1307نػا جغكی کغگاف كاف ىغي در ياف ؿاؿ جغكی ك جنیب آف )
دیگؼم ک جضث یچ یک از اكی لد ىی كؼار يیگیؼغ ىيکـث مرت ةگیؼد ةؼام ای ىر ، ىادق
كاف ىغي را یؽ اواف کؼدغ ة ای تارت ک : كؼاردادام ظنمي ـتث ة کـاي ک آف را ىلغ 10
كاف ائی 13ةؼام جائیغ ای جتیؼ ة ىادق يدق اغ در مرجي ک ىعانف مؼیش كاف تاقغ افػ اؿث .
دادرؿي ىغي ظدىاف اؿحاد ىیکیو ک ىیگیغ :
در داكم ةازرگاي ك داكم راز ة اىاؿ ىلؿ ک از لد ك كؼاردادا اقي قغق ةاقغ ، ظااف ىیحاغ ة
دادگاي رزع کغ ک لغ یا كؼارداد در صزة آف كاك قغق اؿث یا جغ ىي ةایـث در آسا اساـ قد .
آف ةی دك یا چغ فؼ ركاةي صلكي ةؼكؼار ىر از لد ياف لد ىی در كاف ىغي اؿث ک ةيزب
ىیكد ك ىر از كؼاردادا ةلی ىاردم اؿث ک جضث اكی دیگؼم غیؼ از اكی لد ىی ىنؼح در
.كاف ىغي ةی دك یا چغ فؼ ركاةي صلكي ةؼكؼار ىیكد
نافا دكث ؼ ك جـهي جی کغگاف ك كاف آئی دادرؿي ىغي ا 13ذکؼ کهيات لد ك كؼاردادا در ىادق
جنیب کغگاف ای ىادق را ىي رؿاغ ک و ةؼ لد ىنؼص در كاف ىغي كاكف ةدق اغ ك و ةؼ كؼاردادا ك
كاف ىغي اؿث آگاق ةدق اغ . 10ااع اا ک ىرد ؼ ىادق
قاهن مدهی : 01جوبى ياي مختلف ماده
در كاك دارام دك زت ىحيایؽ از یکغیگؼ اؿث ک در زیؼ جویش دادق ىیكد : كاف ىغي 10ىادق
یک زت آف ةؼام جز دادف كاوي دادگاق اؿث ةؼایک كؼاردادام ظنمي ـتث ة کـاي ک آف را ىلغ
را ىحتؼ يدق اغ در مرجي ک ةؼظالؼ كاف تاقغ افػ ك ىحتؼ اؿث یي كاف كؼاردادام ظنمي
ىیكاؿغ ك آا را ىرد صيایث كؼار ىیغغ .
ةاةؼای اگؼ یکي از ؼفی ای گ كؼاردادا ة دنیم ایک كؼارداد ، ظنمي یي ادم اؿث از زیؼةار
كاف ىغي ة كاوي ىیگیغ ة جلاوام ذیف آف 10جغاجي ک ةؼغق گؼفح اؿث قا ظاني کغ ىادق
ؼؼ ىـحکف از اساـ جغات را ىضکـ ك ىستر ك ىکهف ة اساـ جغاجف ک ك در مرجیک جغات ،
جاظیؼ در اساـ جغاجف ىزب كركد ظـارت ك زیاي ة ذیف قغق ةاقغ ة جلاوام ذیف اك را ة پؼداظث
ظنمي ک اگؼ ظـارت یؽ ىضکـ ک . ای اىؼ در ی صاؿ كغارم اؿث ة ؼفام ي كؼاردادام
ةعاغ از اساـ جغات كؼاردادم ظد ؿؼةاز زغ ةایغ ةغاغ ک چاچ ىرد جلیب ذیف جغات كاك
10قغ ، دادگاق آا را ىضکـ ة اساـ جغات ك ظـارات كاردق ةؼ ذیف ظاغ يد . ای یک زت ىادق
كاف ىغي اؿث .
ف ىغي اؿث ک ةـیار ىو ك گـحؼدق جؼ ك در ای قحار ىرد ؼ اؿث ک جياـ كا 10اىا زت دیگؼ ىادق
ااع كؼاردادام ظنمي را ةا رایث قؼط ىغرج در آف ىادق در ةؼىي گیؼد ةغكف آک از ای گ كؼار دادا ك
قؼایي ك اكی آا ة ر ظاص در كاف ىغي ذکؼم ةيیاف آىغق ةاقغ .
:قاون مدوي آوا را در بر میگیرد ۳۱اردادایي ک ماد اواع قر
اگؼ در ىك جغكی ك جنیب ای ىادق كاي كاوی آف آگاق تدغ ک چ اكی ك ىضحام كؼاردادام
ظنمي را ای ىادق در ةؼ ىیگیؼد ك آا را زیؼ پقف ك صيایث كاي كؼار ىیغغ اىؼكزق ىا ک جا قاغ
ةاام فارؿي ك اگهیـي ةـیار ىو ةدق ایو ك كؼیب ة یکنغ ع كؼاردادام ظنمي داظهي ك ةی انيههي ة ز
ـحیو ةهک صلكغااف ایؼاي ىا يال در جی ؼصام كؼاردادم ك یا ىػاکؼق ك ائي کؼدف آا ركم در ركم
صلكغااف کكرام دیگؼ ة کؼات پكث ىیؽام ىػاکؼق چ در ایؼاف ك چ در کكرام ؼؼ كؼاردادا كؼار
زؽء زؽء تارات ك ىفایو ای گ كؼاردادا ةا ارای فرىؿ ام كاةم يم ك ؼصام گؼفح اغ ك ركم
ىعحهف ك زایگؽیي ، ای گ كؼاردادا را از مرت یک ؼف ک در ةغك ارای ؼح يغجا ىحىي ىاف
ك در ای گ ىارد ؼفام ظارزي ةدق اؿث ة مرجي درآكردق اغ ک ىحىي ىاف ؼفی كؼاردادا ةاقغ
لكام ىدؼ ك ؿازغق ظد را از ؼ صلكي ، ة ىازات زت ام دیگؼ كؼاردادم ىاغ زت ام ىاني از
زيه ةاکي ، في ، ةازرگاي ك غیؼق ک ةؼغق کارقاؿاف رقح ام ىؼة ةدق اؿث ایفا کؼداغ .
كؼاردادام ةؽةاف اگهیـي راىيال ؼفام ظارزي ة جویش ىهب ای اؿث ک پیف یف یا ؼصام
ؼفام ایؼاف ارای ىیغغ جا ىرد ىػاکؼق كؼار گیؼغ ك ائي ك ةاالظؼق اىىاء ك ىتادن قغ .
درمغ ة ف 90جا 80ؼصا یا پیكیؾ كؼاردادا ک ؼفام ظارزي ة ؼفام ایؼاي ارای ىیغغ ةی
درمغ ىحىي ؼفام ایؼاي اؿث ةا ای یث ک در ىػاکؼاجي ک ةا 20جا 10ی قغق ك ؼفام ظارزي ج
ة ؿد ؼفی 50ػ 50يایغگاف ؼفام ایؼاي ، ركم ةغ ةغ كؼارداد ة يم ىي آیغ آف را ة مرت
یغق قغق اؿث ک درآكرغ جا ة يی ـتث ىحىي ىاف ؼ دك ؼؼ ةاقغ . ىحاؿفا در ةـیارم از ىارد د
ؼفام ایؼاي ای گ كؼاردادا ةا جـهي چغاف کافي ة زةاف ظارزي كؼارداد ك ةغكف اؿحفادق از جسؼة ك
جعنل صلكغااف ایؼاي ىتادرت ة اىىاء ك ىتادن كؼارداد کؼداغ ، در حیس ةـیارم از ای كؼاردادا ةنرجي
غات ؼفام ایؼاي ةا ؼفام ظارزي ظد ةاقغ اىىاء ك ىتادن قغق اغ ك ک فاكغ جادؿ ك ةؼاةؼم صلؽ ك ج
ىغجا ةغ ؼفام ایؼاي ىحز اةؼاةؼیام كؼاردادم قغق اغ ک ىحضيم زیاام گفث گؼدیغق اغ . ك از اةحغا
ادؿ ؿاظح كؼارداد یا ىحز ايیث كؼارداد ك ىضحیات آا كغق اغ یا ة لف كکیم ك ىكاكر صلكي در ىح
كاكف تداغ یا ةاالظؼق ة دنیم اىـاؾ در پؼداظح ىتهغي ة اف صق انؽصي ة كکیم ك ىكاكر صلكي
عاؿح اؿث كؼارداد را ةنرجي درآكرد ک ىحىي صلؽ ك جغات ادال ك ىنفا ؼفی ةاقغ جا ة اف
حاغ کارام ىوع كؼارداد را ةض ىهب ك ىرد ؼ ؼفی یک ىغرؾ كاي ظب در ؿ ىغت كؼارداد ة
ة پیف ةتؼد ك صق ك صلؽ ؼفی را صف کغ .
اىا از ؼؼ دیگؼ ای اىیغكارم ـث ک ةا جي ک در اكـاـ كؼاردادا ، ةعنص كؼاردادام ةی انيههي ة
از ظغىات صلكي كکالء ك ىكاكری صلكي ىحعنل كزد آىغق رفح رفح ةؼ جغاد ىغیؼاف ك ؼفام ایؼاي ک
اؿحفادق ةيایغ ةیكحؼ ك ةیكحؼ قد ، ك در حیس كؼاردادائي ک ىلغ ك اىىاء ك ىتادن ىي قغ از ؼ
ىـائم صلكي ك جغات ؼفی در ىكیث ىضکو ك ايیاف ةعكي كؼار گیؼغ ک ظؼ ىاز قغف ؼؼ
از ةی ةؼكد ك در چاف مرجي اگؼ ىردم در كؼاردادم ک ظب ركم آا از زت ام ایؼاي ةا ظـارات ك زیاف
ىعحهف از زيه صلكي کار قغق پیغا قد ک ؼؼ ظارزي در اساـ جغاجف کجاي یا ظددارم کؼدق ةاقغ
ت ؼ كؼارداد در ةعف ؼؼ ایؼاي آف ةعةي ىیحاغ ةغكا از ؼیق ىػاکؼات دكؿحا ک ةایغ زؽك ىفاد ك ىغرزا
رؿیغگي ة اظحالفات ةاقغ ة صم ك فنم آف ىرد ةپؼدازد ك در مرت ة حیس ؼؿیغف ىػاکؼات ، ة ىؼاز
مانض ک ای ىرد یؽ ةایغ در كؼارداد جنؼیش قغق ةاقغ ىؼاز ك دادظاي کغ ك صق ظد را ةا ظـارات
گاق ك ازؼام آف ةگیؼد . كاردق ىانت ك ادتات کغ ك از ؼیق رام داد
ك 27کغ گ كؼاردادال ةغكف ؿاةل ك ذکؼ اـ در كاف ة لد اىی جتیؼ ى اىؼكز صلكغااف ؼف از ای
:گیغ كاف ىغ ایؼاف و ک ى 10ىادق
تاقغ، افػ اغ در مرج ک ىعانف مؼیش كاف كؼاردادال ظنم ـتث ة کـا ک آف راىلغ يدق
.اؿث
در مغد ةیاف يی اىؼ ك امم آزادل ارادق در احعاب ع كؼاردادا ك جز ة ىوع جؼاو ك صاکيیث ارادق
ؿتب ةدق كاف ىغ ةغی 10ةاقغ. در امم، جأؿیؾ ىادق ؼفی لغ ك جأکیغ ةؼ امم نؽكـ كفال ة لغ ى
ك پیچیغگ ركاةي صلك ك وؼكرجال ازحيا، در ضق ایساد اؿث ک افؼاد ةا جز ة پیكؼفحال اكحنادل
انؽاـ ك انحؽاىال ىفیغ آزاد ةاقغ ك كاف و آف دؿح از كؼاردادای را ک امؿ که ك قؼایي اؿاؿ لد ك
.اظالؽ صـ در آا رایث قغق اؿث افػ ةغاغ
27
؛ ىضيغزفؼ زفؼل نگؼكدل، 156ػ 154، ص1تغانؼزاؽ اصيغ ؿرل، انؿیي ف قؼح انلاف انيغ انسغیغ، ج
.462ك 460جؼىینژل صلؽ، ص
قاون مدوى ۳۱پیشیى ماد
ؽ. آغاز گؼدیغ ك در پ آف ةا انضاؽ ك 1324جنیب كاف اؿاؿ ىكؼكیث در ؿاؿ جاریط صلؽ زغیغ ایؼاف ةا
ؽ. ة كیژق امم دكـ ای ىحيو، 1325قتاف 29در جاریط « ىحيو كاف اؿاؿ»جنیب امؿ دیگؼل ة اـ
كـ یافث؛ ؼ چغ جغا (1)ک ةؼ اؿاس آف، كق ىل ىف گؼدیغق ةد كای ىتق ةا قؼع ة جنیب ةؼؿاغ،
ىادق اؿث ة ىزب ىادق كاصغق 955در يم آف امم ىحؼكؾ ىاغ ك ةعف اكؿ كاف ىغ ک ىكحيم ةؼ
« 18/2/1307كاف ازازق ازؼال الیض كاف ىغ جا ىك االـ رأل ك کيیـیف پارنيا غنی ىنب »
( ة جنیب رؿیغق، ادؼل از اياؿ امم دكـ ىحيو جا ةا یک كیاـ ك كد )ةغكف ؼگ ةضذ در ای زىی
كاف اؿاؿ
______________________________
ىسهؾ ىلغس قرال ىه ک ةا جز ة جأییغات صىؼت اىاـ »امم دكـ ىحيو كاف اؿاؿ ىكؼكیث: .1
اىذانو ك اى ىهث ایؼاف جأؿیؾ قغق اؿث ةایغ در یچ نؼل از نؼ )ر( ك... ك ىؼاكتث صسر اؿالـ کذؼ انه
كؿهو آن ك هی اهلل صىؼت ظیؼاالاـ مهانار، ىاد كای آف ىعانفح ةا كاغ ىلغؿ اؿالـ ك كای ىو
غاقح ةاقغ ك ىی اؿث ک جكعیل ىعانفث كای ىو ةا كاغ اؿالىی ةؼ غق هيال االـ اداـ انه
ةؼکات كزدو ةدق ك ـث. نػا رؿيا ىلؼر اؿث در ؼ نؼل از انار یأج ک کيحؼ از پر فؼ تاقغ از
ال ىحغیی ک ىه از ىلحىیات زىاف و ةاقغ ة ای ؼیق ک هيال االـ ك صسر اؿالـ ىسحغی ك فل
ىؼاز جلهیغ قی، اؿاى ةیـث فؼ از هيا ک دارال مفات ىػکرق ةاقغ ىؼف ة ىسهؾ قرال ىه
ؽ یا ة صکو كؼ جیی ةيایغ. پر فؼ از آا را یا ةیكحؼ ة ىلحىال نؼ، اىال ىسهؾ قرال ىه ةاالجفا
يدق ك ة ؿيث ىیث ةكاؿغ جا ىادل... ک ىعانفث ةا كاغ ىـهو اؿالـ داقح ةاقغ ؼح ك رد يایغ ک
28.قد ىؼجى راكغل، ؿیؼ كاف ك دادگـحؼل در ایؼاف...، دیغق ي «...اف كایث پیغا کغ
اف ة اؼ زاى كا ة ج کؼدق اؿث ك ة جت آف، آزادل ارادق كاف ىغ ایؼ 10از آف جاریط اؿث ک ىادق
كاف ىغ در صلؽ 10و ة ر وي از وياث ازؼا ةؼظردار گؼدیغ. انتح تایغ جنر قد ک ىفاد ىادق
پای ةدق ایؼاف اؿالى ؿاةل غاقح ك ای جأؿیؾ صلك، اةغاع یـغگاف كاف ىغ یا جلهیغ از صلؽ ارك
ة كیژق در ىرد قؼكط ىؼةط ة صلؽ ك اىاؿ از « ىتضخ قؼط»اؿث؛ زیؼا گػقح از ایک فلال اىاىی در
یؽ ةؼال جأىی آزادل افؼاد ةدق اؿث. زي زیادل از فلا « لغ مهش»اغ ك ىایث يی امم پیؼكل کؼدق
غ، ةهک ةا اؿحاد ة ةؼظ از آیات ك ركایاج ک در آیغق ا را ىضنؼ ة لد ىی غاـح« نؽكـ كفال ة لغ»
ؽدیک ىرد اقارق كؼار ظاغ گؼفث، کهی ىاىالت لالی را ک ةا ىازی قؼ ىافاج غاقح ةاقغ مضیش
غ كاف ى 10ة فؼض ک ىادق » 29.اغ يی زث، ةؼظ از صلكغااف ىـهياف گفح اغ. ة انفا داـح ك الزـ
ایؼاف از صلؽ فؼاـ اكحتاس قغق ةاقغ، وؼكرج ةؼال ای کار تدق؛ زیؼا در فل اؿالـ ة ای ىـئه جز
30.قغق اؿث
كاف ىغ، جضالت پغیغآىغق در صلؽ ىو ایؼاف ةغ از پیؼكزل الالب اؿالى، 10ايیث ىفاد ىادق
ىو ةا ىازی اؿالى ة ظنص ىفاد امم چارـ جغكی كاف اؿاؿ زغیغ، ك وؼكرت اتاؽ كای
هتغ ک در ای زىی پژكك اساـ گیؼد. نػا در ای ةعف، وي كاف اؿاؿ زيرل اؿالى ایؼاف، ى
كاف ىغ در صغ جاف ة ىتا فل ك كهيؼك کي ك کیف آف ظایو 10ةضخ جضهیه از ىفاد ىادق
.پؼداظث
28
.4قح ىـد صائؼل، ص« كاف ىغ 10جضهیه از ىتا فل ىادق »اكحتاس از: رؿان
29 .2كاف ىغ، ص 10ىـد صائؼل، ىتا فل امم آزادل كؼاردادا ك جضهیه از ىادق
30 .190ىضيغزفؼ زفؼل نگؼكدل، صلؽ ىغ )ر ػ مهش(، ص
تعریف اراد
گ ای «ارادق»ةا ةؼ آچ در کهيات ك گفحار امنیاف ك فیهـفاف ىکؾ گؼدیغق
کغ... ك ؿؼاساـ، ارادق تارت اؿث از قؽ ك کكف یافح ة اىؼل ک آدى آف را درؾ ى»جؼیف قغق اؿث:
ة « ارادق»یؽ از «كگؼدد ىگیؼد ك یا آک جؼؾ آف اىؼل ک درؾ ك قاؿای قغق اؿث یا ىرد يم كؼار ى
چی جؼیف «ارادق»اىا در صلؽ اةحاج )قادىا( ك روایث ك ة تارت دیگؼ ة قؽ اکیغ جتیؼ قغق اؿث،
:گؼدیغق اؿث
ارادق، صؼکث فؾ ةؼال ایساد یک پغیغق صلك اؿث پؾ از جنغیق ىفث آف؛ ة اف ىذاؿ، قعن یک
قد ك پؾ از ارزیاة ك جؼزیش ىاف ظؼیغ آف، غ، در دركف ىیم ة جيهک آف پیغا ىةی ال ى کاال را در ىغازق
اـ دارد. فؼكقغق و پؾ از االع « روا»آیغ. ای ىؼصه در امالح صلك الك ة ىانکیث آف ة كزد ى
ة ؿد ظد دیغ، كنغ کغ ك اگؼ فؼكش آف را از ارادق ك جلاوال ظؼیغار، آف را در مفض ذ ظد ىکؾ ى
.کغ، نک ةؼال جضلق ظارز لغ... یاز ة اةؼاز ارادق اكای دارد اكال ىاىه را ى
ثمر عملى اصل حاکمیت اراد در قراردادا
ؽد كاو ىؼح قد، « لد غیؼىی»كاف ىغ ای اؿث ک اگؼ ؽا در ىرد 10ديؼق يه ازؼال ىادق
صؼاز ككع ؼف كؼارداد ك اياؿ قؼایي اؿاؿ مضث آف )یؼ روال ؼفی ك ىكؼكیث دادرس پؾ از ا
زث ىاىه ك ىهـ ةدف آف( ةایغ ةؼ اؿاس ىفاد كؼارداد ك ارادق ؼفی، صکو كىی را ركق کغ ك صق غارد
آچ ةغاف ىهحؽـ گؼدیغق، ىاؼ ة ةا ازؼال غانث ك كاغق اناؼ، قؼایي لغ را جغیم يایغ یا ىحغ را از
ةاقغ، دادرس ةایغ ةؼ اؿاس كاغ ىعنص آف لد، « لد ىی»کغ. در صان ک اگؼ اظحالؼ، ىؼةط ة
.رؿیغگ کغ
كیغ ك قؼط( ارادق یـث؛ زیؼا ةاةؼای، پػیؼش امم آزادل كؼاردادا ىـحهؽـ احلاد ة صاکيیث ىهق )ةغكف
ال يه اصحؼاـ اغ ک صکىث كاك ةا كاف اؿث، كن ةؼق لالل زاى ةكؼل ة كیژق ىـهيااف پػیؼفح
ة پیياا )جا ككح ک ىزب اظالؿ در و ازحيا ك ىغایؼت ةا ىلؼرات قؼ ك كا گؼدد( ةاخ قغق
ال ازحيا ك اف امم، پػیؼفح قد ك ىتال كاك آف، ىالصآزادل كؼاردادا ة »اؿث ک
جؼجیب، امم آزادل كؼاردادا ىتال جسؼة ك اكحنادل دارد ك اصحؼاـ ة آف، اغیك اكحنادل اؿث. ةغی ىنهضث
.ـت اؿث
ؽع از ازحياع، جاغ ة ر ىح قد ک اـاف در ىغار ىـائم ازحيا ي رىؽ ای ىضغكدیث از آسا کكف ى
ىوع ةضخ كؼار گیؼد پؾ در كاك آزادل ارادق فؼد در صاؿ زغگ ازحيا ىغ ؼ اؿث ك در ای صانث،
كغر كؿی عاغ ةد ک ىنانش ازحيا را در ىؼض ىعاؼق كؼار دغ ك یا و يى كهيؼك آزادل افؼاد، آف
31«.را ىعحم کغ
وام مشريعیت عقد بىخاستگا اصل آزادى اراد ي زمیى
پیكؼفث مث، فؼاو آىغف زىی گـحؼش ركزافؽكف كؼاردادا، ك جؿ ىضغكدق ىاىالت، ىزب قغ ک
از كؼا كتم در کكرال اركپای ىؼح قد، اىا در کكرال « آزادل ك صاکيیث ارادق در كؼاردادا»ىـئه
ة ركق در کهيات فلا « دق ك آزادل ارادق در اىؼ كؼارداداامم صاکيیث ارا»اؿالى اگؼچ امالصاج یؼ
ةـا ای اكی ک ةغا در آدار صلكغاال ىـهياف یؽ دیغق قغ، از صلؽ کكرای قد ك چ دیغق ي
.41ػ40، قح ىـد صائؼل، ص«كاف ىغ 10از ىتا فل ىادق جضهیه »اكحتاس از: رؿان 31
(92)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ
یؼ فؼاـ، كارد کكرال اؿالى گؼدیغق ةاقغ، كن از ؼ ىال ركح ای ةضخ در فل اؿالـ كزد دارد ك
، قؼایي مضث قؼط، نؽكـ یا غـ نؽكـ میغ )كانب ةیا( ظاص در لغا، «ىاات»فلا در وي ىتاصخ
اغ. ة را فؼاو آكردق« آزادل ارادق»امم اةاص ك...، ای ىوع را ىرد ةؼرؿ كؼار دادق ك زىی پػیؼش ـت
ا، در اغیك صلك فل گ ىلن ت ایرؿغ كؼا كتم از ؿاىاف یافح صلؽ اركپای ك پؼداظح ؼ ى
آزادل « لغ مهش»اؿالـ، ای امم )آزادل ارادق در كهيؼك ىاىالت( كزد داقح اؿث. الكق ةؼ آف، اؿالـ از راق
ةؼال زاى ىحيغف آف «آزادل ارادق»ال از جاریط ک ارادق افؼاد را جا صغكدل جأىی کؼدق اؿث، آف و در دكرق
از « آزادل ارادق»قاظح یا صغاكم ة ظة قاؿای كغق ةد. ةا ای ىلغى ة دالیم ك ظاؿحگاال ركز ا
:قد ىؼ فل اؿالـ اقارق ى
(الف( اصل اباح )جاز
ة صنؼ له، اصکاـ جکهیف قؼع را ة پر دؿح كزب، صؼىث، اؿحضتاب، « امؿ فل»فلا در کحاةال
گاق ک ة چیؽل جهق گیؼد، یا ة ض هب زؽى ك اغ؛ زیؼا ظاب ظغاكغ آف و کؼدقکؼاث ك اةاص جلـی
قد، یا هب جؼؾ فه ةا ى از لیه انؽاى فم ةا ى از جؼؾ اؿث، ک از چی صکي جتیؼ ة كازب ى
فؼض اگؼ زاب فم ة ض انؽاى اؿث، ک آف را صؼاـ ظاغ ك یا هب ة ض غیؼ انؽاى اؿث. در ای
رزضاف داقث، ىـحضب اؿث ك اگؼ زاب جؼؾ، رزضاف داقح ةاقغ ك فهف ىؼزح ك ةغكف لاب ةاقغ ىکؼكق
.قد ك اگؼ فم ك جؼکف ىـاكل ك ةغكف رزضاف ك ىؼزصیث ةد ىتاح ظاغ ةد اىیغق ى
جاف كائم قغ؛ زیؼا ىالؾ ادق لك يانتح در كهيؼك اصکاـ انؽاى قؼع، ظارج از دایؼق اؿالـ، ةؼال آزادل ار
ةـا در آچ ة كاگػارل در اؿالـ كزد ىنهضث یا ىفـغق فؼدل یا ازحيا اؿث جز ة ف ك وؼر. چ
اؼ، وؼرل اؿث )ىذم ىلؼرات وياف، دی ك كناص( ىنهضث ةاقغ ك یا آچ دارال ىفـغق اؿث؛ ىذم رةا، در
ك ظؼد آدى ىيک اؿث ىىار ك ىاف اؼل ك ؿض را درؾ کغ، كن كزد ك آف ىاف فؼدل دیغق قد،
ىیار در كاگػارل ایث ة ىنانش ك ىفاؿغ اؿث ك غـ آا ىالؾ در جكؼی ك كاگػارل تدق اؿث، ةهک
صـ آظغ در كاك، راة اصکاـ ك ىلؼرات قؼ ةا ىنانش ك ىفاؿغ، راة هث ك ىهؿ اؿث. ة گفح ىؼ
انه ك آیة (1)،«اگؼ دنیه ةؼ كزب یا صؼىث تد، امم اةاص ك جؼظیل صاکو اؿث»ظؼاؿا در کفایة االمؿ:
ال ک ةؼ کحاب کفایة االمؿ دارغ، در جأییغ فؼىایف اؿحادقاف هی و در جهیل ك صاقی ةؼكزؼدل رصية انه
دنیم كائالف ة اصحیاط ك صؼ ك ى كتم از كركد اذف ك رظنث از اصی )ىؼصـ آظغ ظؼاؿا( ك در ىلاـ رد
:گیغ قارع ى
آاف آفؼیغ ك یم اـاف ة [ظغاكغ ي اقیاء را ةؼال جیف ك زیـح ةغگاف ك ةؼؼؼ کؼدف یازال ]فؼل
ة الكق ایک ظغاكغ، قد ىگؼ ةغ از ةؼآكردق قغف یازایف کياؿ فـا ]ىرد ؼ ظغاكغ[ ىيک ي
فیاض ك کؼیو اؿث، از ؿاصث كغس رةة اك ة دكر اؿث ک ةغگاف را از جنؼؼ ]در اىرل ک ظد ـتث ة
32.آف ؿاکث اؿث[ ةاز ةغارد
ةاقغ. ةؼكزؼدل ىذم ةـیارل از فلال دیگؼ كائم ة امم اةاص ك غـ صؼ ى انه ةاةؼای ىؼصـ آظغ ك آیة
جاف گفث در ىاردل ک ى مؼیض از اصی قارع ؼؿیغق ةاقغ، یا اىرل ک زب ای امم ىپؾ ة ى
آزادل »االةاص، ة جاف ة اؿحاد امانة ظیؽغ، ى ةانيآؿ ة ىغایؼت ةا امؿ ك واةي ك ىارو ةا آا ةؼي
.كائم قغ «ارادق
ال ک صکو مؼیض درةارق آف كزد اف فلا در ىرد ىـئهآچ ةیاف قغ، ؼ اکذؼ فلیاف اىاىی اؿث، كن ىی
دغ، ك ةى غارد، اظحالؼ ؼ اؿث؛ ةؼظ در مرت قت در صهیث ك صؼىث، اصحیاط ك جكف را جؼزیش ى
ةاقغ ك ةؼ فؼض ال ى االةاص انضؼ، ك ىحلغ ة جضؼیو اقیال ىػکرغ؛ اىا اکذؼ امنیاف، امانة ؼفغار امانة
اـ لك كائم قغ، انتح قد ةؼال آزادل ارادق اـاف در الاد كؼاردادال ة مضث ای ؼی، ة اجکال آف ى
زا، زیؼا ایک از امم ىػکر ةحاف در كهيؼك ىاىالت اؿحفادق کؼد، ظد ىضم ةضخ اؿث، چف كغر در ي
یال ىزد در تیث اؿث ك صکو قارع مؼفا ة ای االةاص، زاز جنؼؼ در اق امانة ىحیل از ىارد انؼاؼ
32
.348ىضيغکاو ؼكل )ىؼكؼ ة آظغ( ظؼاؿا، کفایة االمؿ، ىؤؿـ آؿ انتیث، ص
اننض كز غارد؛ زیؼا اةاص گیؼد ك جـؼل دادف آف ة ةاب ىاىالت ىكکؾ دؿح از افاؿ اـاف جهق ى
« فـاد»صکو جکهیف قارع اؿث ك صاؿ آک مضث از اصکاـ كو اؿث، الكق ةؼ آف، امم اكنی در ىاىالت،
اغ ك ىلحىال اؿحنضاب صانث ؿاةق، غـ ؼ لغ، اىر صادد اؿث ک ي ىـتؽ ة غـاؿث؛زیؼا آدار
كزب ي آاؿث ك مضث ک از اىر قؼ ك ىضحاج زم قارع اؿث، ةایغ اصؼاز گؼدد، كگؼ لغ ىؽةر
ك جؼؾ ىکهفاف در جأدیؼل در لم ك احلاؿ غارد )امم غـ لم اؿث(. ةاةؼای، اةاص ک ىوع جـاكل فم
جؼ »... گیغ: ؿع آكاىضيغةاكؼ ةتا یؽ ک ى .ةاقغ احفاع از اقیاؿث، كادر ة ادتات مضث ىاىالت ي
ىؤیغ ای « ...ىيا جها أف األمم ف انياىهة انفـاد ك غـ اننضة، إال أف یذتث اننضة ةغنیم ى إزياع أك ل
.ىهب اؿث
وبدن عقد ي قرارداداب( تقیفى ي حصرى
ةاقغ ادتات جكیف « امم آزادل ارادق در اساـ ك الاد كؼاردادا»ال ةؼال جاغ پكحا از زيه اىرل ک ى
تدف لد ك اةاؿ صنؼل ةدف آاؿث؛ زیؼا فلا درةارق ای ىـئه ؼ یکـا غارغ؛ ةؼظ از آا لغال
داغ ك ةؼال ىكؼكیث ى قغق در فل؛ یؼ ازارق، ةی، ىؽار ك مهش اظحمضیش را ىضنؼ ة لد ق
اـ ياغ لد ىی، در پ ل ظاص ك اىىال قارع كؼاردادال ىـحضغث )ةغكف ذکؼ اـ در فل( ك لد ة
...گ ک درةارق ةی، مهش، وياف ك ةاقغ؛ ی ياف ى
مهش در ردیف لد ىی اف ظام یـث؛ زیؼا مهش ىهق جـانو »اغ: گفحةى از صلكغااف ىامؼ
ةگؼیغ ة: ىضيغزفؼ زفؼل نگؼكدل، « اؿث ك جـانو ة جنؼیش صػاؽ ام نغث، چیؽل زؽ جؼاو یـث...
غیخ تل ك ص «اننهش ظیؼ»ك «انتی أصم انه»ة ادن ظاص ای لغا ىاغ ىسي ىضك كاف ىغ
ك« ةیيلغ »اـ ك غیؼىنص ك پیغا ىاغ قد، ـتث ة كؼاردادال ة اؿحاد ى «انؽیو غارـ»
قيارغ. در غیؼ ای مرت ای كؼاردادال پیغا از ؼ آاف افػ یؽ كزد دنیم ظاص را الزـ ى« ؿؼكفه»
أكفا »از ؼ ماصتاف ای دیغگاق، يـ آیاج یؼ .داغ یـث ك در حیس كهيؼك آزادل ارادق را ىضغكد ى
ک قیغ دا در ىـانک االفاـ درةارق یؽ ىنؼؼ ة كؼاردادال ىحغاكؿ در زىاف قارع اؿث، چاف« ةانلد
:گیغ ى «ىغارؿ»لغ
غق ک لغ ىغارؿ، ىاىه ظام اؿث ک ةؼال اىؼ درظحکارل در زىی ةی ماصب زىی ك قعل غؼس
قد، ة ای مرت ک ةغ از رقغ درظحاف، ؼ دك فؼ در درظحا قؼیک ةاقغ ك ای از ؼ ىا درظث كاك ى
ةاقغ ك آف ]اذف] در ایسا )اىاىی( ك اکذؼ اى ةام اؿث؛ زیؼا لغال ىاكو ىحكف ة اذف قارع ىلغس ى
33.یـث
ك ةؼداقث از آف ةغ از لم دك ازياع « أكفا ةانلد» ىؼصـ ؿیغزاد اىه و درةارق ىال آی قؼیف
:گیغ ى
را لغال رایر در زىاف ؽكؿ آی قؼیف؛ « انلد»گ اؿث ک ىؼاد از کهي ةاةؼای زي ةی دك ازياع ای
34.اکف در کحب فلا ىىتط اؿث ةغایو از كتیم ةی ك ازارق... ک و
ة « نؽكـ كفال ة لغ»دیگؼل از فلا ك زياح از ىفـؼاف ةؼ ای ؼغ ک صکو در ىلاةم ای دیغگاق، گؼكق
لد ىی اظحناص غارد، ةهک کهی كؼاردادا ك ىاىالت لالی را ک درةارق آف از ؿل قارع ىلغس ى
.قد ؼؿیغق ةاقغ قاىم ى
افق ك جؼاو ک در ؼؼ االؽ لغ یا كؼارداد ةؼ آف داغ(، ؼ ع ج ةاةؼای ؼی )ک لد را جكیف ي
اصکاـ ىاىالت « ىوات»انفاؿث؛ زیؼا ىيک ةاقغ ك ىعانفح ةا اصکاـ قؼع غاقح ةاقغ، مضیش ك الزـ
قغق، در ؼ ؼؼ كؼارداد جهل قد، پؾ کاف اؿث ک جؼاو كاك .جكیف )ىحكف ةؼ ةیاف قارع( یـحغ
33
.71، ص5انغی ة ه اناىه، ىـانک االفاـ، ج زی
34فانسي ةی اإلزيای أف ضيم انلد ه أزاؿا انيحغاكنة انيدة ف ذنک انؽىاف : »284، ص8ىفحاح انکؼاى، ج
انیات ك صلؽ .«...انيىتة ف کحب انفلاء ف ػا انؽىاف؛ کانتی ك اإلزارة ك ض ذنک ىيا هيث ىایح... ك قک ف مضح
(96)مفض 9قيارق «
أك »ك صغیخ تل انيؤىف « جسارة جؼاض»، «أكفا ةانلد»االؽ ادن )یؼ آی قؼیف گاق يـ یا آف
« كناى»ك ة ةیا دیگؼ « كغق كؼارداد»غ قؼكو( ةیغ اؿث قاىم آف كد. ة يی دنیم « انيـهيف
انفاؿث؛ زیؼا ـث( الزـ)ک ىيک اؿث جنر قد جا زت اظالك دارد ك دارال وياث ازؼال صلك ی
کغ ك ای انحؽاـ ة ىزب يـ فؼض ةؼ ای اؿث ک یک از ؼفی در ىلاةم دیگؼل جغ ة اساـ يه ى
جسارة »ك االؽ «أكفا ةانلد»ك يـ « انيـهيف غ قؼكو»یا «انيؤىف غ قؼكو»تل ىكر
ة دنیم کذؼت ىارد کارةؼد آف در ىاىالت ةاقغ( افػ ةدق در ا ةؼ ایک ذکؼ نف جسارت جاة« جؼاض
کهی احتار آف تایغ جؼدیغ کؼد. ك قایغ ةا ةؼ يی ةؼداقث، ىؼصـ ىالاصيغ ؼاك در کحاب ائغ االیاـ
.انفا داـح اؿث ك انحؽاىات را كازب« ا كغق»
قد، اگؼ در وي لغ کاح یا لغ الزـ دیگؼل ذکؼ ؼح ىای ک كتم از ازدكاج ى اىا درةارق قؼایي ك كغق
كد، احتارل ةؼال آا یـث؛ ىگؼ ایک از قؼكط ةائی ةاقغ زیؼا در ظنص لغ کاح، ازياع ةؼ ای اؿث
ک قؼایي ىرد ؼ ؼفی لغ ةایغ در وي یا ةغ از آف ىؼح قد ك اگؼ كتم از لغ ىؼح قغق ةاقغ،
:کغ ةاقغ، چاف ک ىؼصـ ؼاك و ة ای کح اقارق ى فا يان الزـ
ىلحىال يىات پیكی، كزب كفال ة ىهق قؼط اؿث، ظاق كتم از لغ ذکؼ قغق ةاقغ ك ظاق ةغ از ...
آف، ةهک اگؼ لغل و در ىیاف تاقغ )ك قؼط ة مرت كغق اساـ کارل ىؼح گؼدد( كفال ة آف قؼط الزـ
اؿث ىگؼ در قؼط ظیار؛ زیؼا ک كزدش ىحكف ة جضلق لغل اؿث، ظاق آف لغ ىلارف ةا قؼط ةاقغ یا
ىلغـ یا ىحأظؼ از آف، اىا قؼال ىؼح قغق در كتم از لغ ازدكاج ة ازياع هيا از دایؼق نؽكـ كفال ة قؼط
ریو، ةهک در ركایات زیادل ة فذ قؼط ةغ از ظارج اؿث؛ اىا در غیؼ ةاب کاح دنیه ةؼ ظؼكج از نؽكـ كفا غا
.کاح جنؼیش قغق اؿث
:کغ ادؼ ى کغ کاح، قؼال كتم از ازدكاج را ة ركایاج و كزد دارد ک دالنث ى
کغ ك ادؼ ى آف را ة انـالـ فؼىد: ؼ قؼ ک كتم از کاح ة كزد آىغق ةاقغ، لغ ازدكاج، اىاـ مادؽ هی
.ةاقغ چ از قؼكط ک ةغ از الاد پیياف زاقی )صغاكم در وي لغ ظارج الزـ( ىلؼر گؼدد، ركا ىآ
انفا راک ى درةارق آا ؼؿیغق ةاقغ، الزـ« ىاىالت لالی»جاف گفث: گؼك از فلال اىاىی ةاةؼای ى
:دك ىهب ذیم ظالم کؼد قد در اغ ك ظاؿحگاق ای دك دیغگاق ىحلاةم را ى داـح
اظحالؼ فلا در اؿحتاط از ادن اصکاـ، چاف ک ةؼظ ىاغ ماصب زاؼ ة کار ةؼدف انفاظ در لػد را از .1
اغ ک ة اف ىذاؿ، در لغ مهش، ة کػار ك ةى ةا اؿحفادق از ةؼظ ركایات، اصحياؿ دادق.اغ وؼكریات قيؼدق
؛ امػانة اننػضة 27اف ) «اناكی»یؽ فلی ىاغ ؿیغىیؼتغانفحاح ىؼاغ در ك 35.ةؼدف نف، قؼط تاقغ
را اؼ ة لد ىحغاكؿ در زىاف قػارع « أكفا ةانلد»ف انلد( کـا را ک ةا جيـک ة دالیه، آی قؼیف
:داغ، چی ىرد ظاب كؼار دادق اؿث ى
يا ة دكر اؿث چ رؿغ ة یک ای اصحياالت ؿـث، صح از یک فلی کار گػاقح دالنث آقکار آی کؼیي ةا
آیغ ك ژرفگؼل در ىهب، ةهک اضؼاؼ از ىـیؼ فلی؛ از ای رك اصحياالت ىػکر دكث در فو ة قيار ى
گؼل ذكؽ ك اق از جعیالت اؿث ک قایـح ىحعنناف یـث؛ ة كیژق آک فلال ةؽرگار ىا یک پؾ از دی
(4).گياف رأل آاف افػ ك دكث آاف ةیكحؼ ةدق اؿث اغ ك ة ةغكف جز ة ای ىاككات ة آی جيـک زـح
35
.90صقیط ىؼجى انارل، انيکاؿب،
ال ی ك رقغ ؿایؼ وؼكرجال ازحيا، جضالت اكحنادل، جؿ ةیكا: ىاؿتات ازحيا ك ةؼكز پغیغق .2
اؿاؿ در ةؼداقحا ك گؼقال افؼاد از زيه فلیاف ك ، جأدیؼ «ىلحىیات زىاف»ال هـ ك در یک ؿع رقح
ىسحغاف دارد ك ادیغق گؼفح ای اىؼ ىؼادؼ ةا اکار كاكیحاؿث. ةغی اؿث ىؼاد از جؿ ةیكا، جغییؼ افق
ى ک امؿ ك ةیاال فکؼل اقعاص جؼ ة اصکاـ داةث قؼ اؿث، ةغاف دیغ ك گؼش ی ك يیق
دگؼگ گؼدد، ة اف ىذاؿ، از کالـ ةـیارل از فلال پیكی پیغاؿث ک احتار ؼ لغل را دؿحعش
ر ک ةاقغ. در ىلاةم آا اکذؼ فلیاف ىحأظؼ ياف ىحكف ةؼ اذف قارع داـح، كائم ة جكیف ةدف لد ى
ؿؼق ؛ زیؼا ككح درةارق ث اىاـ ظيی كغسداغ؛ از آف زيه اؿ جؼ اقارق قغ، كؼاردادا را غیؼ جكیف ى پیف
دار یـث، در زىاف پیاىتؼ ك ائي كزد غاقح؛ پؾ اگؼ حایو آف ةیي یک ىاىه ؿاةل»قد: ةیي اقکاؿ ى
را جضث ىاىالت رایر آف نؼ چف ةی، ازارق، ت، مهش، وياف ك غیؼق كؼار دیو ىاىه مضیش عاغ ةد؛
:گیغ ایكاف در ىلاـ پاؿط ى« اىالت ىضنر ةدق ك ةیي از آا یـث.زیؼا اكی ى
.اغ ال ]از فلا[ آف را از كتیم وياث ك وياف ة ض )ک یک از ىاىالت ىضنرق اؿث( كؼار دادق اكالن غق
ح ةاقغ؟ انتح در دار تاقغ، ة چ دنیم ةایغ ىاىه )مضیش قؼ( ؿاةل داق دایا ةؼ فؼض ک ىاىه ؿاةل
مغر اؿالـ ةیكحؼ ىاىالج ک اىؼكز ىحغاكؿ اؿث زؼیاف داقح، كن ای ة آف ى یـث ک زؼیاف جتغل
ةاقغ ك ةایغ صحيا قارع اقارق کغ ک فالف ىاىه مضیش اؿث یا فاؿغ؛ ةهک قارع ؼ كؼاردادل ک ةی دك فؼ
دار ةاقغ ك چ تاقغ، ىگؼ ایک دنیه ةؼ ظالفف داقح ةلگیؼد آف را جفیػ کؼدق اؿث، چ ؿا مرت ى
36.ةاقیو
ؿؼق اقکاؿ كارد قغق ةؼ اىاـ ظيی كغس« ىـائم ىـحضغد»کغگاف در زهـ درس یک دیگؼ از قؼکث
:کغ گ لم ى ةیي ك زاب اىاـ ظيی از آف ایؼاد را ای
36
.38ةگؼیغ ة: قیط صـی صه، ةضث فلی، ص
ك«أكفا ةانلد»ةیي گؼدد ای اؿث ک] يىاج از كتیم یک از اىرل ک ىيک اؿث ؿتب اقکاؿ ةؼ مضث
گیؼغ ک در زىاف ك ؿایؼ يىات ىؼجتي ة جغات ك وياحا، قؼك را درةؼى .«انيؤىف غ قؼكو»
در آف زىاف ركاج غاقح، ك دنیم دیگؼل و غیؼ « ةیي»اغ. گ يىات، در ةی ىؼدـ ىحغاكؿ ةدق مغكر ای
الجأکها »ةام ك ىرد آی قؼیف: « ةیي»ای يىات ةؼال مضث قؼ ةیي غاریو. ةاةؼای لغ از
.اؿث« أىانکو ةیکو ةانتام
:مرحم امام خمیىى در جاب گفت است
ت گػ يىػات، در ىػاىال دكرل چی ةؼداقح از اؼ آیات ك ركایات، ركق اؿث؛ زیؼا ادال اضنار ایػ
ىحغاكؿ در زىاف كص ك جكؼی، جضيیه ادرؿث اؿث. چی گؼش ىحضسؼا ك ةؼداقث زيدگؼایا ـتث ة
کو ة ذ اصغل کػ ای انفاظ اـ ك قاىم، از ؿاصث ىلغس قؼیث ؿيض ك ؿه ة دكر اؿث. گياف ي
کػ در ىلػاـ « أكفػا ةػانلد»آیػ ا، چی ىهت ظر کغ کػ آقال ة زةاف ؼؼ ةاقغ ك فارغ از كؿؿ
ال ىحػغاكؿ آف زىػاف ىضػغكد ةاقػغ. پیاىػغ كاگػارل پایغار، جا كیاىث ازؿ قغق، در جگال لغا ك ىاىه
.گ، دكر قغف از ركاؿ فل، ةهک از فو امم ای اؿث ك ةایغ از آف، ة ظغا پاق ةتؼیو زيدل از ای
اـ ك غیؼ ىنػص در ىػاة فلػ اؿػالـ، ةػؼال گاق ك ىهـ قغف صکو لد ةةغ از ركق قغف ای دك دیغ
:قد جکيیم ةضخ، در پایاف ة صکو كؼاردادای ک ؿاةل آا در قؼع، ىرد جؼدیغ اؿث یؽ اقارق ى
ا ةی فلػا ال ک درةارق جكیف ةدف ك یا صنؼل تدف كؼارداد قد گفث: ةا جز ة دك ؼی در ای ةارق ى
امػم 37ىؼح اؿث، در مرت جؼدیغ ـتث ة كزد كؼاردادل در نؼ جكؼی، ةا ة ؼی صنؼل ةدف لد،
اكن در ىاىالت، فـاد اؿث، ة ای ى ک ؼ كؼاردادل فاؿغ اؿث، ىگؼ ایک قؼا دنیه ةؼ مضث
.30، ص15صؼ اىه، كؿائم انكیة، ج .2
ةاقغ ك اگؼ چی دنیه یافث كد، امم، غـ جؼجب آدار لغ ك ةلال ىاؿ ةؼ ىهکیث ىانک اؿث آف كزد داقح
)امم غـ لم(. ةاةؼای، جا لدل را ةایغ مضیش داـث ک ع ك اصکاـ ك آدار آف قػؼا داةػث قػغق ةاقػغ.
انلػد »در ىال كاغق فلػ يچاف ک ةى از فلال ىامؼ (1)قد، كگؼ، آدارل ةؼ آف لغ ىحؼجب ي
:اغ گفح« جاةة نهلند
ای یـث ک ؼچ را ؼفی لغ كنغ کغ ىكؼكیث داقح ةاقغ؛ زیؼا اگؼ كنغ ؼفی ةػ « كاغق»ىؼاد از
ال غیؼلالی جهق گیؼد، یا ىاىه لالی ةاقػغ، كنػ قػارع آف را اىىػا يػدق ةاقػغ، كػا چػی ىاىه
.احتار قؼ غاردكؼاردادل
.پؾ اگؼ قعن ىان را ة ىزب چی كؼاردادل جيهک کؼدق ةاقغ، در صکو ىلتض ة لغ فاؿغ اؿث
37
.137ػ136، ص3ؿیغىیؼزا صـ ىؿل ةسردل، انلاغ انفلی، ج
اىا ةا ةؼ ؼی غیؼصنؼل ةدف لد ك كؼاردادا، در مرت قک در لغل ک آیا ىـػحضغث ك پیغاؿػث، یػا
قد؛ زیؼا آچ از ادن نفػ ك ركح قػؼیث يـک ىایک در زىاف قارع كزد داقح، ة امم اةاص ك زاز ج
قد، ای اؿث ک قارع ىلغس کهیػ كؼاردادػال لالیػ ك ىػرد یػاز ىػؼدـ را، ؼچػغ ػاف اؿحتاط ى
قغق قؼ غاقح، كن وؼكرجا ىزب اظحؼاع ك پیغایف آا قغق ةاقغ، اىىا يدق اؿث ك لػال ػو قاظح
.داغ ا را ةؼال و ازحيا ك اىیث اكحنادل، الزـ ىپایتغل ة كؼارداد
قاون مدوى ۳۱عقد صلح ي ماد
جاف در قيار دالیم ك ال گـحؼدق دارد. يچی آف را ى لغ مهش، یک از لدل اؿث ک ىفـ ك داى
ىتای ةؼال زاز ك «مهش»ظاؿحگاال امم آزادل ارادق كؼار داد ك ای اصحياؿ یؽ كزد دارد ک اؿاؿا
(اـ ة قيار آیغ، ة ظنص ک اکذؼ فلا آف را لغل ىـحلم ك كائو ة فؾ )ظد ىكؼكیث لد ة
ك یؽ ةا جز ة ای کح ک فلیاف اىاىی ةؼ ظالؼ ةؼظ از . غیؼىـحلم ك ىحفؼع ةؼ دیگؼ لد؛اغ داـح
داغ؛ ؼچغ در ظارج ك در ىلاـ يم، از مهش الؼ را قؼط يةؼال جضلق مهش، ؿاةل ؽاع ك كزد اظح اى
قد، ة ظنص ک در ةى از نص ة ىكؼكع ةیكحؼ ةؼال رف ؽاع ك فینه دادف ة داكل اؿحفادق ى
ةـا يی ىزب قغق ةاقغ ک ةى چ .ةدف آف ةغكف ایک كیغل ةؼال رف جازع دیغق قد صکو قغق اؿث
را اؿاؿا از جضث لد ىی ظارج « لغ مهش»اغ ک اف ىامؼ ة كغرل كهيؼك مهش را كؿی گؼفحاز صلكغا
کارای ةاال ك ةـحؼؿازل ىاؿب لغ مهش ةؼال صاکيیث ارادق در كؼاردادا ىيک اؿث ای ذیث را .اغ داـح
یازل عاغ ةد؛ زیؼا جياـ « اف ىغك 10ىادق »، دیگؼ ة كو كا ة اـ «مهش»ایساد کغ ک ةا كزد
:گیؼد. در پاؿط چی جنرل گفح قغق اؿث جافلات ىلغقغق در ظارج را درةؼى
كاف ىغ در كاك جؼجیب ادؼ دادف ة جؼاو ىكؼكع ىحاكغی اؿث، كن ای 10اگؼچ ىایث مهش ك ىادق
جکؼار یک كاغق ة صـاب آیغ؛ زیؼا لغ مهش ا اؿث كؼاةث ىال تایغ ؿتب قد ک ای دك اد صلك
ک ةایغ ة ر مؼیش یا وي از ؿل ؼفی كؼارداد احعاب قد. ة ةیاف دیگؼ، مهش یؽ ظد كانت اؿث ک
صکایث از نؽكـ 10از ؿل كاگػار ةؼال جسه صاکيیث ارادق جأؿیؾ قغق اؿث، در صان ک ىفاد ىادق
نم ك ؼ از ؼگ نتاس ككؼارداد ظ
.جؼ دارد ال گـحؼدق كانب كیژق اؿث ك داى
كاف ىغ، یک از ارکاف 190ك ةغ یک ىادق 183ك 10انتح جافق ك جؼاو دك ارادق ک ة اؿحاد ىاد
. ةاةؼای، آیغ، در مرج ىحتؼ اؿث ک ىعانفح ةا كاف ك صکو قؼع غاقح ةاقغ اؿاؿ لغ ة قيار ى
38.ال و ة صغكد ك داى آف داقح ةاقیو ىاؿب اؿث در کار ةضخ از امم صاکيیث ك آزادل ارادق، اقارق
قلمري حاکمیت اراد
ؼچغ ک امم آزادل كؼاردادا از ركل وؼكرجال ازحيا ك اكحنادل ك ة اف یک كؿیه ىفیغ در صلؽ
اىا جا زای ای امم که كاةم اؿحاد ك اصحؼاـ اؿث ک ةا اـ ازحيا ك ىو ایؼاف پػیؼفح قغق اؿث،
كاف ىغ فذ كؼاردادال ظنم را ىط ة غـ ىعانفث مؼیش ةا كاف 10صلك ىارض تاقغ. ىادق
:دارد كاف ىغ یؽ ةیاف ى 975داـح اؿث. ىىافا ةؼ ایک ىادق
.، ةا اغک جنؼؼ174، قيارق305ػ 304ة لم از: امؼ کاجزیاف، صلؽ ىغ، ىكارکحا ػ مهش، ص 38
(104)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ
ارز ك یا كؼاردادال ظنم را ک ةؼ ظالؼ اظالؽ صـ ةدق ك یا ة كاؿ جاغ كای ظ ىضکي ي
قد، ة ىك ازؼا گػارد؛ دار کؼدف اصـاؿات زاى یا ة هث دیگؼ، ىعانف ةا و يى ىضـب ى زؼیض
.اگؼچ ازؼال كای ىؽةر امالن ىساز ةاقغ
ر ىهق پػیؼفح، ةهک احتار آف را ىكؼكط ة غـ ىعانفث كاف ةاةؼای، صلؽ ایؼاف آزادل كؼاردادا را ة
، ة 4كاف ىغ در وي ةیاف قؼایي اؿاؿ مضث ىاىه در ةغ 190داـح اؿث، يچاف ک ىادق
پؾ جؼاو اقعاص ةؼ ظالؼ ىلؼرات كا ك قؼ، فذ .کغ ىكؼكیث داقح زث ىاىه جنؼیش ى
ک ةام اؿث؛ ىذم جافلای ک ةؼ ركل اىر ىي؛ ىذم كيار ك فؼكش ىـکؼات ك ىاد صلك غارد، ةه
.گیؼد ك ة هث قارع ك كاگػار، ةام اؿث افی ىىؼ ك اةدکغق ـم ك ىاؿ ك ظاياف افؼاد مرت ى
گیرى وتیج
ؼیق يه کؼد، قؼكط اةحغای اؿث ك چف قد صاکيیث ارادق را از آف یک از ىسزال ةـیار کارآىغ ک ى
ال ىیاف قؼكط کكغ، ةایغ دیغ ک چ راة كاف ىغ فالن ةار كا آزادل ـت ارادق را ة دكش ى 10ىادق
كاف ىغ كزد دارد؟ 10اةحغای ك ىادق
، صنؼل یـحغ، كزد راة ةا جز ة ىتاصذ ک جا ایسا ارائ قغ، ة ظنص ةغ از ایک داةث قغ لد
جاف گفث آیغ، ةهک ى )صغاكم از ؼ اقحؼاؾ در ىتا( ة ظة ة دؿث ى 10ةی قؼكط اةحغای ك ىادق
ك أكفا ةانغ إف »كاف ىغ ة کيک ادن نؽكـ كفال ة غ ك يم ة قؼط، يچف آی قؼیف: 10ىادق
الجأکها أىانکو ةیکو »ك دالنث آی کؼیي «انيؤىف غ قؼكو»ر ك صغیخ تل ىك »انغ کاف ىـؤكالن
، از ؼ 10ة كزد آىغق اؿث ك آزادل ك صاکيیث ارادق ىـحفاد از ىادق «ةانتام إالأف جکف جسارةن جؼاض
ال ىـحلم( اـ ك كؼارداد ىسز ك ىكؼكیث، كاةـح ة ىتا قؼكط اةحغای )ؿؼچكي لغال اىی ك ة
کغ ك وياث ازؼای آا را در زاى ةكؼل ک ة اؼ، ةاقغ ك از ؼف و ة قؼكط اةحغای کيک ى ى
ؿازد ك در صغ یک ىـئه فل ك صکو قؼ ك ارزش اظالك جضث صاکيیث صلؽ ؼف ـحغ، فؼاو ى
قد ك از ةاب ىذاؿ، ازؼای كل یؽ ةؼظردار ىكاف ىغ از پكحا 10ىاغ، ةهک ة كؿیه ىادق ةاك ي
اگؼ ؼفی كؼاردادل درةارق ىیؽاف ىـئنیث ىغی، ةا و جافق کؼدغ؛ ی ىتهغ را ک در مرت جعهف از
جاغ ىحغ )ىحعهف از جغ( را ة ةیكحؼ یا کيحؼ از ازؼال جغ ةایغ دادق قد، ىی ؿاظحغ، دیگؼ صاکو ي
.(كاف ىغ 230چ ىهحؽـ قغق اؿث، ىضکـ کغ )ىادق آ