ــارهشم

وم، ل س

سا9

ان مست

، ز139

5

یث ن و حدآ قر رف

معا علوم و

تحقق آن در روایات توفیق و عوامل 1ز بب مح سیبی تخ ی 2نی مح علی مسر ی

چکیدهته بامج « ت فی »مفه و تاربح فحتمتی ر ت بیات بلی م تزج له مفا ی ی تنپ

ت للح بلله تو عامللهو فه للی تیللن مفهلل و تزنظللح مربای صللحیح دی للپ لل تنللپ. خاطح ین تشللان بلله تع قلا ی خطحنللاک بلل م تنسللای رت بلله مت ی جبحگحتیللی می

ا لللح ۀ بازتلللامی مفهللل و ت فیللل ر د لللات م رمت لللات لللحمری تنلللپ. للل آ مقالللل دبیللپ بانللایی چیسلل ی ت فیلل م بیللای ع تملل تحقلل دی تز مبظللح رمت للات ت

تع قا عالملله طباطبللایی چیسلل ی ت فیلل مجلل تر بللهۀ تنللپ. نلله نوللحش ربللارم مبافللاتی بللا تخ یللار تنسللای نلل تر م ت فیلل و للم مسلل ب بلله فرلل تلهللی تنللپ م لل

تتلللاب م نلللبپو مال لللپ م محبلللپ ت و دبیلللپ مسللل لزو جبلللح نیسلللپ. ویلللحمی تز تللله ر لل ت پ طلبیو نیللپ صلللا عو تع للای صلللالح م پب پللذیحیو مللل تر ی سلل ب

للا للا لل تنللپ. تیللن ولل م بللا عب تی ع تملل تحقلل ت فیلل و تز دی رمت للات بللهی ت صلللیفی نوا للل ه للل م ر مللل تر ی ربح ترنللل للل تی م به تتابخانلللهۀ تمبللل

مح تی تحلیلی نیز سپ. .طلبیو نیپ صا ع ت فی تلهیو جبح م تخ یارو خذالیو حمای. ت پ کلیدواژه:

تار باس تر ر 1 گحت تفسیح تثحیو تنشوا حدی م م )ۀ . (.Z.m.t6670@gmail.comعل و و (.masoody66@gmail.com ز عل یه م م تنش ی تتحتی تنشوا حدی م ) 3نطح ۀ دم خ . تن 2

ــارهشم

وم، ل س

سا10

هار ، ب

1396

60

یث ن و حدآ قر رف

معا علوم و

درآمدت جله ۀ بیبی ت ی یو تص مهم ر مسیح زن گی ما ی م مرب ی تنپ. تین تص و زمیبل جهای

گا ی تز تله ر جهلای ع تم فحتما ی رت فلحت م میبه مب أ م مرا م د بیبی تبل . کلی تز تیلن ع تمل مربای لطفلی تزجانلب ت ی ی مطحح و مسلله ت فی تنپ. ت فی و ر ترح مشله ر دیو بله

تلله ببلل گای رت بلله نلل پ تطاعللپ وحمر گللار نلل ع می لل آ ولل م ا للحو 1 لل . خ تمنلل تنللپ ۀ تحقلل دی تنللپ. م لل ع تیللن تحقیلل تز مجببلل للباخپ مربللای ت فیلل م نیللز للباخپ ع تملل

بیبی تع قللا ی م ع لللی ترتی ت یللپ تنللپ. تنسلل ن چیسلل ی ت فیلل و تزجه للی بلله تق للپ جهللایگیلحی ع تمل تحقل دی بله تنسلای ر تبظلیم تع لای م رف لارش تلهی می تن ام م تزن ی وحو فحت رنان . ت می

مقلاالتی -رمنل ل ار می م مباب عاو تین ن ل ار بهته جز - ربار تین م عو عالم بح تفانیحته به دی ا ت ار می نیز به نوارش ردم

ر تین مقاله پس تز ترح ت فیل بله یتلح تنلباب تحقل م نلپس دثلار تحقل 2ت فیقی. ت فی م بی .1تتفللا ۀ دی وح تخ لله لل تنللپ. مقاللل تلللح م ملللذت رو ر ترح لل ت فیلل تبهللا بلله یتلللح لل ترح لل ت

ته ر مقالل ای مخ ل رت مبرکس ن ی گا ل و ا لح مرحفلی میۀ تب . بحخی تز ع تم ت فی با ع تم یتح ر دی مقاله م فامت م بحخی مش حتب .

تیلن مقالله تز مبظلح لحدی م بیشل ح ر 3 بانی نبپ ت فی م تنباب تحق دی تز مبظح م ی. مفه و .2 فی نامای اف ه م بله ل ترح ل تصلطال ی بلحتی ت فیل بسلب ل تۀ ی مح ر تبرا م تمب

تله بلا اف له تلح ک م ۀ ای مقالل تنپ. رنها پ به بحخی تز ع تم ت فی ت ار ا لح نقلاط ت ل حت تف حتع تر .

تتابخانه لی ت صلیفی نوا ل ه ل م ترتی م بخل تنلپ تی م به تین و م با تمبه بانلللی لغللل ی م تصلللطال ی ت فیللل و بللله بانلللان ی چیسللل ی ت فیللل ه وبخللل نخسلللپو بلللا مف

ن . وح تز م ر بخ موو ع تم تحق ت فی تز مبظح رمت ات مرحفی می می

.51و 6. تل بیای فی تفسیح تلقحدیو ج1 تثح علیح ا مزیحی.ت فیقیو . ت فی م بی2 بانی نبپ ت فی م تنباب تحق دی تز مبظح م یو نیک ال ه. . مفه و3

اترمت ر دیق تحم ع ت م

فیت

61

مفهوم شناسی توفیق .1 بانی دی تخ صا تر . تین بخ تز مقاله با بحرنی لغ ی م تصطال ی ت فی به مفه و

توفیق در لغت. 1.1مطابقپ م ا بوی میلای فرل عبل »مربی دیو بهۀ ت فی رت س ی با ر شۀ ت ا م نامه لغپ

تح تله بلح رت بله« مفل »تتلاب تلرلین مت ۀ نوارنل «. تن م خ تن ه وحمر گار بیای مربای لح چیلزی رت نیلز بحدمل تز « م تفقلپو تتفلاع م ت فیل »مح ر مت ل ی ج ل ل م م فل با ل دمر م مت گلای

گ تلبححین می طح حی ر م 1 تنس ه تنپ. تین مربا

فیاااق و ت فیللل تزجانلللب خللل تو ؛ مااان اهلل، توجیاااه الأساااباب نحاااو مطلاااوب الخیااار الت 2نازی تنباب بحتی تحق مطل ب نیک نپ. فحت م

جهلپو ت فی و ت ا م تفقپ میای م ا چب چیز تنپ م تز تین»ن س ح ی ر ام س حدی میمربای مطابقپ خ تنپ وحمر گار با فر بب ببابحتین ت فی تلهی به 3«نیز مربی تنلپ.تصالح

تب و ت فیل محقل ته خ تمن م رای تنباب تن او فر رت بحتی بب فحت م بب تنپ م بوامی . می

توفیق در اصطالح. 2.1 ر بیای مربای تصطال ی ت فی نه گا مطحح تنپ

عت از خداوند در بنده ایجاد قدرت اطا .2.1.1ته ت فیل عبلارت تنلپ تله خ تمنل ر مجل »م کل ای ت رحی بح تین بامرن تز ل رت م ت تنلایی

تبل دفح بل تلا به بب می تله 4 «منلیله دی خل ت رت تطاعلپ تلب له بحخلی مانبل جل بی نیلز بلح تیلن بامرنل ت فیل ۀ گا جبحگحت انله ر مسلللتل تی ل ته تیلن ل گا رت می 5ت فی عین دفح ب تطاعپ تنپ

تنسپ.

تتاب تلرینو ج1 .225و 5. .247و 5. م تلبححینو ج2 .229و 8. ام س حدیو ج3 .169و 8 حح تل ت و ج159و 2. ر.ک حح مقاص و ج4 .102و 10. ر.ک مل م نح و ج5

ــارهشم

وم، ل س

سا10

هار ، ب

1396

62

یث ن و حدآ قر رف

معا علوم و

گا عحفای یرهو به گا م کل ای ت رحی بسیار نز تنپ. ت فیل تز ل گا ت شلای تللح ترش تنسللانی م تلهللی می»عبللارت تنللپ تز تلله خ تمنلل بلله للحتس ب لل و لل م م بللپ تلهللی

1«.گیح ترالی تن او می ۀ مطاب ترت لطف الهی هنگام انجام تکلیف .2.1.2

ته ت فی عبلارت تنلپ تز تله به»م کل ای مر زلی بح تین بامرن دی طاعلپ تن لاو ۀ متنلط لطفلی تین ترح با 2«.تب ا با مج دی عب ر تن خاب بین تطاعپ م عصیایو تطاعپ رت تن خاب می می

مربللای لطلل تلهللی تنسلل ه م دی رت نظللح م کل للای للیره م تفلل تنللپ. نللی محتضللیو ت فیلل رت بللهتله فیاه كل لطف یقاع عناد الملطاوف»تب ت بو نه ترح می تله لحت دی ع للی ت فیل لطفلی تنلپ

فی ی»ۀ لح فۀ تفسلیح د ل لیؤ ط نلی ر 3«.م ر لطل تنلپو تحقل ابل او اه و ماا ت ت فیل رت 4«إلاا بالل تب ت بو نه مربا می

تللله بلللا مجللل دی فحملللای؛ عناااده الطاعاااهاللطاااف الاااذی تقاااع بح تری مت للل لطفلللی 5 . می

تلله تیللن م مللبهو ربحتبللح کلل وح للحتر ترنلل . نللخن عحفللا رنللر م بلل ی نظح می چبللین بلله رنلل تلله ترت تیلل ترنلل ناپللذیح تنللپ م ببلل گای تلهللی تخل ۀ جبحگحتیللی تر . ت شللای ر تبیللین ت فیلل تأ

تاری بحخالآ دی ن ی گحیلز تز جبلحو بلح تخ یلار عبل ر ت تنب تن او ب . رمقاب و م کل لای بلحتی تی می ته ت فی تلهی ام دی و تأ تبب . تن او فرلی

سازی قهری اسباب خیر و انتخاب اختیاری آن فراهم .2.1.3 ر بیلای مربلای ؟هر؟ ا ب تی م نظح ف ع رت به گا مت ی بازگح تن . عالمله طباطبلامی

ن س ت فی میگزیحو » ته نا ته خ تس ترالی تنباب رت ط رس حتر ت فی و عبارت تز تین تنپ

.271حتت عحفانیو یلغات م تصطال ات م ترب. فح بر 1 .160و 2. ر.ک حح تل قاص و ج2 .266و 2. رنام تلشح تل حتضیو ج34 .88. .51و 6. تل بیای فی تفسیح تلقحدیو ج5

اترمت ر دیق تحم ع ت م

فیت

63

گبا الزو تنپ بب رت به ته ر ترتکاب ن ی ع صالح بکشان م ا برضی تز مق ماتی تب تار حتو رت تحك تار متجب رت تن او م تین بحتس تم فحت م نکب و رن ی ه بب دی

آ تین تنپ. ببابحتینو م رل ت فی و عبارت تز دی تنباب تنپ چ ی م خذالی بحخالته م ص به گف یم ت فی عبارت تنپ تز ت ا ت تف بین دی تنبابو پس تنباب تن

گح تنسای م ف رت م ف می ت فی می نامیم ر قیقپ ت صی به ای م رل ن م ت 1«.ت م تح گیح م مربای ت فی تین تنلپ نباب م مق مات فر عب ترل میت فی به ت، ببابح نظح ت شای

ل م ته خ تمن مق مات م تنباب فر تخ یاری بب رت م تف م مطاب خ تنپ خل لحتر میتین بیلای تز ت فیل و ربح ترنل نظلح عحفلا تب . تلهی رت تن خاب ن یۀ بب چیزی جز خ تنپ م ترت

تلهی م نظح م کل ین ر تخ یاری ب ی فر عب تنپ.تل ع ب ی ترت ر طریتلافی صل رت پلذیح تلا ملحز میلای تله ر لباخپ مفهل و ت فیل و لپ ببابحتینو با سل ه تنلپ

تلل تی رمی ن ی ت فیلل م جبللح فللظ لل م تع قللا بلله ت فیلل تلهللیو بلله جبحگحتیللی نیان املل . تزتیللنته محزی میای ت فی م جبح ل . لا ب ل تی بیلای عالمله لا ل ن ی ر دینظح اتی رت پذیحفپ

تلله خ تمنلل حگللا رت بلله طباطبللامی عب تی تبیللین بحتللح بللحتی ت فیلل پللذیحفپ بللا تیللن ت للیح تلله خللاری تز محلل م بخ ت لل ببلل گح تنلل تنللباب م للحت طی رت ۀ تی رت م فلل بلله تن للاو تمللح خیللحی

تلله تم بلل تی فللحت م می گ نلله تخ یللار تم سلل ب به ا تخ یللار م تن خللاب خلل دی تمللح م فرلل خیللح رت تبلل بحگز ب نه ت بکه فر صا ر تز بب جبحی .

عوامل تحقق توفیق. 2تله تنسلای ر اص ۀ نوا تب تیی به مق ل ل ی ت فیل لیچ نقشلی نل تر ت فیل تیلن تنلپ

ت فیل و . بحتنلاس تیلن ل گا و تبهلا عامل ل خ تمن حگا مصللحپ ب تنل خصلی م فل میگلح ت فیل تلهلی نصلیب نیسلپتلالش تنسلای بلحتی ت فیل بلهمصلحپ م ترت تلهی تنپ م نیازی . ت

ت یت فیقی مقصح ن خ رت ر تین بی خ نوح تلار نیکلی رت تلحک گح و بلحتی ت جیلهو بل تن م تگللح»تز عبللارتتی مانبلل خ تمنلل ت فیلل تن للاو تیللن ع لل تز مللا نلللب لل تنللپو مللا تقصللیحی نلل تر مو ت

تب . تن فا می« ن م... خ تنپ ما تین ع رت تن او یمو ت فی دی رت ام ای ما می می

.564و 2تفسیح تل یزتیو جۀ . تحج 1

ــارهشم

وم، ل س

سا10

هار ، ب

1396

64

یث ن و حدآ قر رف

معا علوم و

ل . بیشل ح دننله ر با تتب ر رمت ات م تن خحتج ع تمل ت فیل و بطلالی تیلن پبل تر رم لن میتله لخ و صل رت تین گلح . به عب تی عام ت فی یتح و به فر تخ یاری بلاز می رمت ات به

نلاز عل تملی مانبل با تن او تین ع تم و مق مات ی ت فی تلهلی نسلبپ بله خل رت مهیلا میتتاب م نبپو ت سل بله مال لپ ت تله دبیلپ ویحمی ع لی تز و تع لای صلالح م ولح عل تملی

بحتی تحصی ت فی تلهی بیای تنپ. تح ی م طللب ت فیل تنلپ. بلا بیش حین تن ر ای رمتیی مت ت فی م مشل قا ت و ر مقلاو علاتح . تأم م پ بح ت ا صا ر ر تین زمیبهو می ت تی ع تملی بحتی تحق ت فی مرحفی

کتاب خدا و سنت. 2.1 پیروی از تاملل یللن تنللالو بلله ا عح لله لل . ه خللاتم ویللامبحتی بلله تنسللایتنللطم تحین یللنو به عب تی

تلله نسللخ م مکای للا ر زمای ؟لص؟تهلل رنلل ی تتللاب خ تمنلل ۀ للای مخ للل مللح و رت بلله ویللحمی تز ته به فحم خ تمن تتابی ىء»جامری بحتی نرا ت بشح تنپ رت ب ایی فحم ن . ل ش

1«تبیانا لك تنپ.

تتلابیو بله گح بی جام ت ای با ل م ویلامبحیو خلاتم ویلامبحتی م عب تی نل رتلر بلحتی تتتابی ملیت امی حمی م تعص تله رنلالپ تصللی دی ارو تنسای ملزو به ویحمی تز چبین تتلابی ل .

ت ای تنپ. 2 ت پ د می به ن ی نرا ت م تتلاب خل ت م نلبپ رنل ی گح خصی خل رت مللزو بله ویلحمی تز تلح خ تمنل ت فیل ؟لص؟تهلل ت

للب ت لار ل بله تیلن مط دبیپ عص پ م طهلارت تب . ر لسای ت خ رت ام ای تم میته ن نه ایی تز دی بیای می تنپ

ل اه »تبل نقل می ؟ع؟تی تز تمیحتل ل مبین ر ن خطبله ؟حر؟تلیبی و اذ ق خ اه و ات ال لل ص ت ان ان اه م إن اه د لیلا ه م او ق

تى هی أ

اه لل ق ف اا و و ش تلالو تم رت انلا حتسلی نصلیحپ م خیحخل ت ی 3 للر خل ت رت پذیحف له م

ت للای م فلل چللحتع رت خلل للحتر لل خ تمنلل تم رت بلله رتنللپ تللح م تم رت بلله ر لل م تحین رت رت ب للایی .«گح تن می

.89. نح 1 «.ان هذا القرآن یهدی للتى هی اقوم» 9تنحت .ر.ک 2 .851و 15کافیو ج. تل3

اترمت ر دیق تحم ع ت م

فیت

65

ک اب مناقب امیرالمؤمنین ابن .1 ااب »کند: ایشان نقل می ؟ع؟شهرآشوب در م إل اى كت اوه ع أ

بیه ة ن ن ه و س م الل ات ق ف یار و خ م و لل اب ت ص اد أ ش للر لك ف وا إل ى ذ جیب إن ت وا مان ف ا از ام ت ا ل و ب

اأ و إن ت

اادا ع ااا ب ااه إل تتللاب خلل ت م نللبپ ویللامبحش 1؛الل گللح تیللن علل ت مللی ؟لص؟مللن لل ا رت بلله تبم ت

ت ای رنی م به نیکی م خیح م تبی به گلح تیلن عل ت ع ت رت تجابپ ف خ ت ی م ت «.رت تجابپ نکبی چیزی جز مری تز خ ت به نپ نخ ت ی دمر

ات »کند: نقل می؟لص؟ اهلل دیلمی در أعالم الدین فی صفات المؤمنین، از رسول .2 ب س ت ا ال اإذ ف آن... و ر ق م بااال اایك ل ع لاام ف ظ م یاال ال

ااع الل قط ور ك م ااأ م ال اایك ل ااق ع ف ماال بااه و اان ع پللس حگللا 2م

گحفپ به حدی رم دمر د ب تبل ... م ح 3 ا چ ی ب تارو ا رت فحت ته به دی ع ل تس «.ت فی اب

تللالو تلهللی رت عللاملی بللحتی جلللب ت فیلل مرحفللی ؟ع؟ ضللحت تمیللح ر تیللن رمت للاتو ت سلل بلله تبب . می

؟مهع؟بیت والیت و محبت اهل .2.2گحتمی تنالو ر ترز م دبیلپ و تمپ خ رت بله ویلحمی تز ت ؟لص؟ ب ثقلینو رن ی

گحتی تله تبهلا بلا تبریلپ تز دی بها فحتخ تن ن . ت ت س به تین ثق لاو ن لات م رنل واری بی ی عب تی عاملی بحتی جللب ت فیل تلهلی . ر رمت ات زیحو محبپ م تطاعپ تز ت شای به محق می

مرحفی تنپ ت فی ر تفسیح خ ر ن خطبه .1 گحتمی تنالو فحتت تله ضلحت ن ؟لص؟تی تز رن ی تلح ق

وه »فحم نلل شااد ر ت ااوله و اس س ااه و لر ااوه لل طیع وا و أ ااد ش ر ااوا ت ق ف و تز ؟لص؟م بلله خللاطح خلل ت م ویغ بللح 4 ت

تبی تا ت فی اف ه م ر ابی ؟ع؟علی تبی م تز تم طلب رت ب ایی «.تطاعپ و »چبین نق تنپ ؟لص؟مبح تنالوتز ی ویا ؟ع؟مبس ب به تماو سن عسکحی تفسیح ر .2 ل

اه ب ح او أ ضاه، و ل غ اه بب م الل ه ك ل ه أ ضین ل ر أ ات و ال او م ل الس ه

لیا أ ض ع غ ب

اه أ م الل ه ااب ث أ اون ل ع م

اار أ ف ك ال

ه ق ف ن یو ة بأ و م ح م ة ال اتم خ ته بال ب ح ن م ته ع م ح ة بر ن ج م ال ه خل م ید ان ث إیم گح ت ل دنل ای 5 م لل ا م ت

.180و 3 و ج؟ع؟طالب ی. مبا ب دی أب1 .102. أعالو تل ین فی صفات تل مبینو 2تافیو ج3 .399و 4. تحج ه تص ی .319. تفسیح فحتت تلک فیو 4 .20و ؟ع؟. تل فسیح تل بس ب تلی تالماو تلحسن تلرسکحی5

ــارهشم

وم، ل س

سا10

هار ، ب

1396

66

یث ن و حدآ قر رف

معا علوم و

دی بغلل للالک ۀ متنللط للا رت به دیۀ رت ر ی ت لل ه با للب خ تمنلل و لل ؟ع؟ للا بغلل علللی زمینگح رت منلپ ب ترنل خ تمنل پلا تش تیلن محبلپ رت بلا عا بلپ بله ؟ع؟تفارو عللیۀ خ ت ن م ت

تلله بلله دی ی خ ت لل ت و ب ینخیللحی ت شللا للا ت فیلل ت للای عطللا ن لل م نللپس ت شللای رت بللا گ نلله .«ر پ خ متر بهشپ ناز

عب تی عاملل رت بلله ؟ع؟تمیحتل لل مبین« محبللپ»م « مال للپ» ر تیللن ت ا لل و ؟لص؟رنلل ی خلل ت تبب . نرا ت م ت فی بشح پ مرحفی می

هدایت الهی .2.3گللح ببلل تبلل و تی طالللب رنللی ی بلله ت لل ت پ تلهللی با لل م دی رت تز خ تمنلل م رللای رخ تنللپ

؟ع؟تلرابل ین تبل . تملاو زین وحمر گارو ت فی ن یابی به تیلن نلرا ت بلزر رت بلحتی تم فلحت م مینى» فحما ب می اك من و ز د اى ه م فیاق فاى ع و صل به إل اى الت

ا أ ت فیل ع ل م بلح ل ت پ ملن بیلافزتی تلا 1؛ م

گح «.نصیبم تار ای پسب می بحتین ل ت پ » . ر ظا حو تناسو ت پ تلهی نبب ت فی بح تن او

تله بخ ت ل رت ن ی« تلهی تله خ تمنل لحتس رت ت تی ر ار ع تمل تخ یلاری بله سلاب دمر چلحت گح ت پ تم ام ای تنسای ل و بله ت پ می ع ل رت ر ولی خ ت ل ط ر ط و ت فیل تب م ت

ت پ تما ر قیقپ تین عام نیلز بازگشل بله فرل تخ یلاری تنسلای تنلپو زیلحت تنسلای با ل بلا گاو نها ی ر مسیح تق ت م رعا پ دیو مق مات ی ت پ خا تلهلی رت فلحت م دمر . ببلابحتینو

ته ت فی گاو ع لی تنسای با تا پس تز دی ت ی نپ مهیا .دفحین ت نخسپ با نیت صادق .2.4

تببل تلب له صل ع نیلپ ر جلایی م رمت پ زیح بح تأثیح ص ع نیپ ر تحقل ت فیل الللپ میتله تنسلای تع لالی رت تن لاو می ل م چل ی نیلپ صلحیح م صلا ی تر ت فیل تلهلی مطحح تنپ

حت خ ت ت پ. رت کــ -در سفارشــی بــه معــاذ بــن جبــل ؟لص؟اهلل رســول .1 ســوی یمــن و حضــرموت ه وی را بههنگــامی

اك»فرمودند: -فرستادند می ق ف ق یو د ك الص م من ل ل إن یع ز و ج ه ع إن الل گلح تل رت 2؛ ف انلا خ تمنل ت

.231 و تحج ه عب تل ح د یو 37و عایلتلس ا ل. تلصحیف1 .408و 21. بحارتالن ترو ج2

اترمت ر دیق تحم ع ت م

فیت

67

«.گح تن صا ع ب تن م فقپ میک اب غررالحکم از امیرالمؤمنین .2 لحتس 1؛من حسنت نیته أمده التوفیاق»منقول است: ؟ع؟در

گح تن ت فی به .«د تش می اری نی رت نیک گحتی ته ح ر ظحآ ی د می تز دل گی بهاو بح ت پ می تز تین نخبای ایی لا م پلیل ی

تح با م نیپ تنسای ر تن او مظا م تع ال صلا انه تلح تبب خالی ته ر ع خل ت ا می .با و ت فی بیش حی نصیب خ ت

اعمال صالح .2.5تار لای پسلب ته ر رمت لات بله دنهلا ت لار ل و بحخلی تز تزج له ع تم جلب ت فی تلهی

تار ای نی عبارت تن تز تنپ. تین خوف .2.5.1

کــه از ایشــان بــرای قنــوت نمــاز وتــر وارد شــده، چنــین آمــده ؟ع؟از امــام صــادق در دعــایی نى به »است: ق ف و فا ت و ل ك خ

أ س

اكأ و رض د ى ح ل ته به تز ت خ فی رت می 2؛ع منیله دی ملن رت طلبم

گح تنی «.بح محز ای ر ا پ خ م ف شود. بنابر این روایت، خوف عاملی برای توفیق کسب رضای الهی محسوب می

مدارا .2.5.2

تن تا م فل ل ی 3 أرفق توفق»نق تنپ تز تمیحتل مبین رمت لپ مشلابه تیلن «. م ترت 4«. من عامل بالرفق وفق» ر بیای وحی دم تنپ

تح ی تنپ. ته ر ت فی د می نق تر م ترت ببابح تین رمت اتو کی تز ع تملی سعی در اقامه حق .2.5.3

تح ی لللل م ترتبللللاط دی بللللا ت فیلللل ر ملللل ر نللللری م تللللالش بللللحتی ت املللله ؟ع؟تمیحتل لللل مبین

.667. حرتلحکم م ررتلحکمو 1 .277و 1. مصباح تل ه م صالح تل رب و ج2 .130. حرتلحکم م ررتلحکمو 3 .582. ایو 4

ــارهشم

وم، ل س

سا10

هار ، ب

1396

68

یث ن و حدآ قر رف

معا علوم و

تب ت فی اب 1 وفق من جاهد على إقامة الحق »فحما ب می «. حتس بحتی بحپا ی جها های الهی تفکر در نعمت .2.5.4

لحتس ر 2 من تفكر فى آلاء الله سابحانه وفاق»تن ر رمت پ وحی چبین فحم ؟ع؟تماو علیتب ت فی اب نر پ «. ای خ تمن نبحای تفکح

پندپذیری .2.5.5تسلی تنلپ تن فا تز درتء م نظحتت بزرگایو چحت لی بلحتی نلرا ت تنسلای تنلپ. تنسلای م فل

لا ته ب می ل اجپو تن قا ای تطحتفیلای رت بشلب م ر صل رت صلحیح بل ی دی تن قا لا بله دیتلله بیللحمی تز لل محلل م بلله محیطللی می تسللی تبلل زیللحت ت تنلل عیلل ب دی نوللح به للح می ع لل

م عه رت م جه .بلله پبلل وللحتی م نبللین بللا تنلل فا تز ت حبیللات للخ پب پللذیحو بللا خضلل ع خلل نسللبپ

تب . ر رمت ات م ر ی تین مطللب بیلای ل رمی خ باز می دنایو تب تب ت فی م نرا ت رت به ایی تز دی ت ار می ته به ن نه

ل اه »فرمایند: ای می در ضمن خطبه ؟ع؟امیرالمؤمنین .1 و اذ ق خ اه و ات ل لل ص ت ن ان تاى های م اه لل اد لیلاا، ه

ا ش ه للر ق ف ، و و م و ق گف لار خل تس رت لیل رت خل لحتر م به 3؛أ رتن ی حته تن رز خ ت رت پذیحفپ م

تبل م بله رت صل تب م ل ت پو م فل م ثلاب ا رت ب ایی می تحین رت ت خ ت م تم رت به رتنپ «. تر می

ل اه »مت لپ بلاالو ت بو نله نقل ل تنلپ ر تح تلرق یو ر و اذ ق خ اه و أ ال لل ص ان ن اه م اا إن اا الن یه

أ

ا ش ه للر ه الل ق ف م و و و ق تى هی أ

دی لل لیلا ه رتن ی حته بحتس خ ت تخال مرز م فحما تم تس مح وو به 4؛

گیح و خ تمن تم رت به تن ترتحین رت ت پ ن ا م ت فی م فقیپ ر تین رت رت نصیب رت رت ب اس خ «.ناز للحتس نصللیحپ 5؛ماان استنصاال اهلل حاااز التوفیااق»کنــد: نقــل می ؟ع؟غــررالحکم از امیرمومنــان .2

.628. ایو 1 .619. ایو 2 .249و 2 و تحج ه رن لی محالتیو ج851و 15. تلکافیو ج3 .393زت و تحج ه سن و227. تح تلرق یو 4 .670. حرتلحکم م ررتلکلمو 5

اترمت ر دیق تحم ع ت م

فیت

69

تب به ت فی نپ اب «.خ تمن رت ب ی فیقهم »ای از ایشان آمده است: نیز در خطبه .3 و ى ت ل ت ع ص ر ة و ح كر ذ ن بیه و الت ت ی با ت جه 1؛بالت

«.تح یو ح صانه بح ت فی اف ن ت شای نری ن و م ا دمریاصال »کننـد: ، مشورت با عاقل را عامـل توفیـق معرفـی می؟لص؟حضرت رسول .4 اقال الن ع ة ال ر ااو ش م

فیق و ن و ت د و یم ش ار ر ش ا أ إذ ه ف اب من الل ط ع لاك ال اإن فاى ذ ااف ف خل إیااك و ال اقل ف ع اصل ال یك الن ل 2؛ ع

گف ل ۀ مش رت با خح مب خیحخ ت و ر م می بلپ م تل فیقی تزجانلب خ تنلپ م بپح یلز تز ت بکله بلا ته التپ ر دی تنپ تبی 3«.خح مب خیحخ ت مخالفپ

یگیر نتیجهتنلپ م ر ت بیلات بلیو « نلازی بلین م لا چبل چیلز س م سای»مربای ت فی ر لغپو به

گح تنل » ربی ر ترح ل تصلطال ی ت فیل «. خ تمن فر بب رت مطاب م س ی با ر ای خل ته گا عالمه طباطبامی رنل . می مر قل نظح می تح به گا ی مقب ی ؟هر؟نه نظح مج تر

تللار صلل تب رت گ نلله ب رت بهتنللپ ت فیلل ربللی خ تمنلل تنللبا تلله ببلل تز رمی تخ یللارو تی ر للم بزنلل ل ترلالی چیل ۀ بحگز ب . ببابحتینو ت فی صف ی بحتی تنباب تنپ ربلی تنلباب سل بلا ترت

. ط ر م ازو به فر تنسای نسبپ ت می ن و نه صف ی بحتی فر تنسای م بهتح ع تم م ر ی بحتی جلب ت دمرص مای تنل . تیلن ع تمل عبارتبل فیل تلهلی مرحفلی

تتلاب م نلبپو مال لپ م محبلپ ت ل بیلپ و ل ت پ تلهلیو نیلپ صلا ع م تع لای دتز ویلحمی تز تلله ر ۀ صللالحه تز بیلل خلل آو ملل ترتو تللالش بللحتی ت املله لل و تفکللح م پب پللذیحی. لل علل تملی

تله بلحتی جللب نر لپ تلهلیو تن و نشلانوح رمت اتو بحتی ن یابی به ت فی مرحفلی ل تیلن تنلپ رم جبحی ب ی م ع و تأثیح ببل گای ر ر لم خل ر ی نیازمب تالش م حتپ خ تنسای تنپ. تزتین

. ت فی تلهی ر می

.400و ؟ع؟طالب یبن أب یإمامل عل ی. تل س ح ف1 .602و 2. تل حاننو ج2 .169و 2بحارتالن تر(و ج 72م 71جل ۀ . د تب مرا حت )تحج 3

ــارهشم

وم، ل س

سا10

هار ، ب

1396

70

یث ن و حدآ قر رف

معا علوم و

منابعتح مو تحج عب تل ح د ی.ۀ حدی

ت ح 72م 71جل ۀ د تب مرا حت )تحج .1 ش.1364تنالمیهو تمیو تیو تهحتی نشح بحارتالن تر(و مح با ح ۀ و لم م نسلدتلبیلپ دیۀ أعالو تل ین فی صفات تل مبینو سن بلن مح ل ل لیو تصلحیح م نسل .2

ع.1408و تمیو دتلبیپ دیو مح با ح م لسیو بیحمت تر ت یاء تل حتث تلرحبیو موو دبحارتالن تر تل امرل ل رر تخبار تالم ل تالطهار .3

ع.1403 تا. فی تفسیح تلقحدیو مح بن سن ط نی ) یؤ ط نی(و بیحمت تر ت یاء تل حتث تلرحبیو بیتل بیای .4 ع.1404م رنینو موو ۀ ربه حتنیو م جامر تح تلرق یو سن بن علی تبن .5تافیو ا م رن لی محالتیو تهحتی تن شارتت عل یۀ تحج .6 ش.1364تنالمیهو تمیو ۀ تص ی تافیو نی جۀ تحج .7 ش.1369تنالمیهو تمیو ۀ تتابفحم ی عل ی ت مصطف یو تهحتیتص ی ش.1382و تمیو زت و م تن شارتت دی علی تح تلرق یو صا ع سنۀ تحج .8 ش.1375صحیفه ن ا هو عب تل ح د یو تهحتی نشح نحمشو موو ۀ تحج .9 ع.1409و تمیو ؟جع؟و م م رنه تالماو تل ه ی؟ع؟تل فسیح تل بس ب تلی تالماو تلحسن تلرسکحی .10تفسیح تل یزتیو نی مح سین طباطبامیو تحج ه نی مح با ح م ن ی تنیو م ف ح تن شارتت .11

ش. 1374م رنینو پب مو ۀ تنالمی جامرتاظمو تهحتی چای م نشلح مزترت فح بلر م .12 ت فیو تصحیح مح تفسیح فحتت تلک فیو فحتت بن تبحت یم

ع.1410تمیو تر ا تنالمیوط نللی ) للیؤ ط نللی(و تحقیلل سللن م نلل ی خحنللایو تهللحتی ب تأل کللاوو مح لل بللن سللن تهللذ .13

ع.1407 ترتلکتب تالنالمیهو چهاروو ع.1405رنام تلشح تل حتضیو علی بن سین علم تله ی )نی محتضی(و م ترتلقحدی تلکح مو تمیو .14 ع.1409لح یو تمیو حح تل قاص و نر تل ین تف ازتنیو م تن شارتت تلشح ت .15گحگانیو م تن شارتت تلشح تلح یو تمیو .16 ع. 1325 حح تل ت و نی میح ح ش. 1376و م ف ح نشح تلها یو تمیو ؟ع؟تلصحیفه تلس ا هو تماو ن ا .17باب ه ) یؤ ص مع(و تصلحیح مهل ی الجل ر یو تهلحتی نشلح و مح بن علی تبن؟ع؟عی ی تخبار تلح ا .18

ش.1378تمیو جهایو حر تلحکم م رر تلحکمو عب تل ت بن مح ت ی ی دم یو تصحیح نی مه ی رجامیو م ترتلکتاب .19

ع.1410تالنالمیو موو

اترمت ر دیق تحم ع ت م

فیت

71

حتت عحفلانیو نللی جرفلح نل ا یو تهلحتی تن شلارتت طهل ریو پللب مو یلفح بلر لغلات م تصلطال ات م ترب .20 ش.1379

تبح ح ی بباییو تهحتی ام س حدیو علی .21 ع.1412 ترتلکتب تالنالمیهو شمو تتلیبیو م ترتلح و تمیو .22 ع.1429تلکافیو مح بن رق ب ع.1409نشح حتو موو تتاب تلرینو خلی بن ت فحت ی یو م .23م تلبححینو فخحتل ین بن مح طح حیو تصحیح ت سیبی ت لک ریو تهلحتی نشلح محتضل یو .24

ش.1375ن وو بن مح بن خال بح یو تصحیح جالی تل ین مح ثو م ترتلکتلب تالنلالمیهو موو تل حاننو ت .25

ع.1371ح بللن رنلل م طبللحس دملللیو تصللحیح ت لل یللو مح لل بللن جح؟ع؟طالللب یبللن أب یإمامللل عللل یتل س ح لل فلل .26

ت انپ رو تمیو ع.1415مح یو م نشح ط نلی(و بیلحمت م نسلل فقله تلشلیرهو مصباح تل ه م صالح تل رب و مح بن سن ط نی ) لیؤ .27

ع.1411تمیو ع.1412مفح تت تلفا حدیو سین بن مح رت ب تصفهانیو بیحمت تر تلقلمو تمیو .28 ش.1364مل م نح و عب تلکح م هحن انیو تحقی مح ب رتیو م تن شارتت تلشح تلح یو .29 ع.1379نشحعالمهو تمیو هح د ب مازن رتنیو م و تبن؟ع؟طالب یمبا ب دی أب .30تل ین بن عللی لهی ثلانیو تصلحیح ر لا مخ لاریو لم مکتلب تالعلالو تالنلالمیو تمیو مبیۀ تل ح و زین .31

ع.1409 ش.1390و 143مبلغایو شۀ ت فیقیو علیح ا مزیحیو فصلبام ت فی م بی .32و 4تتلاب لیمو ش بانی نلبپ ت فیل م تنلباب تحقل دی تز مبظلح م لیو نیکل ال لهو فصللبامه مفه و .33

ش.1390