ÖDEME ŞEKİLLERİ VE - archive.ismmmo.org.trarchive.ismmmo.org.tr/docs/yayinlar/MevzuatSerisi/Mevzuat10/007... · Ferudun KAYA 349 1773. ÖDEME ġEKĠLLERĠ VE MUHASEBE KAYITLARI

3. Bölüm

ÖDEME ŞEKİLLERİ VE

MUHASEBE KAYITLARI

http://kobi.milliyet.com.tr/AnaSayfa

ULUSLARARASI TİCARET İŞLEMLERİ ve MUHASEBESİ

348

Ferudun KAYA

349

3. ÖDEME ġEKĠLLERĠ VE MUHASEBE KAYITLARI177

Düşüncelerle karşılaşınca, zayıflar korkar, aptallar karşı gelir, akıllılar karar verir, ustalar da yönetir. Mme Jeanne Roland

ÖDEME ġEKĠLLERĠ178

Peşin Ödeme

Mal Mukabili Ödeme

Vesaik Mukabili Ödeme

Akreditif

Kabul Kredili Ödeme

Karşı-Ticaret

Müşterek Hesap ve Konsinye Satışlar

Mahsuben Ödeme

Bu ödeme Ģekillerinden hangisinin kullanılacağını;

1. Sektör ve ürün bazında yerleşik gelenekler,

2. Alıcı ile satıcı arasındaki güvenin derecesi,

3. Ülkenin genel politikası,

4. İthalatçının nakit ödeme gücü belirlemektedir. İthalatçı ve ihracatçılar

yukarıda sayılan faktörleri göz önünde bulundurarak koşullarına en uyun

ödeme şeklini seçerler.

3.1. PEġĠN ÖDEME ġEKLĠNDE ĠHRACAT (Advance Payment/Prepayment)

İhracatçı tarafından ihraç edilen malların bedellerinin, ithalatçı tarafından ma-

lın teslim alınmasından önce, gerek bankalar yolu ile ve gerekse alıcının kendisi

veya vekili ya da onun adına hareket eden üçüncü bir kişi tarafından satıcıya peşin

olarak ödenmesidir. Kısaca ithalatçının mal bedelini ödedikten sonra, ihracatçının

malları sevk etmesi şeklidir. Bu ödeme şeklinde tüm risk malın alıcısı tarafından

üstlenilmektedir. Bu risk ihracatçının bankasından temin edilecek teminatlar ile

garanti altına alınabilir. Bu ödeme şekli kambiyo mevzuatına göre kredi niteliği

taşıdığı için bir yıl içinde kapatılması gereklidir.179

177 İhracat Ödeme Şekilleri ve Muhasebe Kayıtları bölümünün hazırlanmasında, yazarın; Dış

Ticaret İşlemleri Yönetimi, Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebe Uygulamaları kitaplarından

faydalanılmıştır. 178 TPKK Hakkında 32 Sayılı Karara ilişkin 13.05.2003 tarih ve 2003/YB-42 sayılı TCMB genelgesi. 179 Yaser Gürsoy (2005), DıĢ Ticaret ĠĢlemleri, Bursa: Ekin Kitabevi, ss.114-115.


350

İthalat bedelinin, GB ve eklerinin gümrük idaresine onay için ibraz edildiği ta-

rihe kadar ödendiği bu ödeme şeklinde, bankalarca firma talebine istinaden transfer

işlemleri gerçekleştirilir. Bu ödeme yöntemi nakit, ön ödeme ve kırmızı renkte

yazılmış akreditif şekilde gerçekleşmektedir.

Nakit Ödeme: İthalatçı mal bedelini,ihracatçının bankasına öder. İhracatçının ban-

kası döviz alımı yaptıktan sonra mallar ihracatçıya gönderilir.

Ön Ödeme (Avans) ġeklinde: İthalatçı, ihracatçının bankasından garanti aldıktan

sonra ödeme yapar. Şayet ihracatçı mal teslimini yapmazsa garantör banka faiziyle

birlikte ön ödemeyi ithalatçıya geri öder.

Kırmızı Renkte (Red Klauslu) YazılmıĢ Akreditif: Kırmızı renkle yazılmış

akreditif, ihraç edilecek malın bedelinin karşılanması amacıyla ihracatçıya garantör

bankanın avans niteliğinde peşin ödeme yapma yetkisidir.

3.1.1. PeĢin Ödeme Tarafları ve ĠĢlem AkıĢı

Mal ve hizmet ihracı ile ihracat sayılan satış ve teslimler karşılığında gelen pe-

şin bedeller ihracatçı veya yurt dışında yerleşik kişiler adına açılan DTH'lere alına-

bilir ve bu hesaptan kısım kısım alışı yapılabilir.

DTH'ye alınan söz konusu dövizlerin ihracat hesabının kapatılmasında kullanı-

labilmesi için mutlaka DAB düzenlenmesi gerekir.

DTH'ye alınan peşin bedelin, diğer ödeme şekillerine göre gerçekleşen ihraca-

tın bedeli olarak da alışı yapılabilir.

Tahsil edilen peşin bedelle ilgili olarak düzenlenecek DAB üzerinde;

Bedelin peşin ihracat bedeli olduğu,

Ne şekilde gönderildiği (havale, efektif, çek veya kredi kartı),

Ferudun KAYA

351

Peşin bedelin süresi belirtilir.

Peşin bedel karşılığında ihracat bedeli gönderen veya getiren ithalatçıya ya da

bedeli gönderen veya getiren ithalatçının beyan edeceği bir diğer ithalatçıya yapıla-

bilir.

Peşin bedeller, gönderenin muvafakati ile devreden ihracatçı firmanın yazılı

beyanının alınması ve devralan tarafından tekrar devredilmemek kaydıyla başka bir

ihracatçı firmaya devredilebilir.180

Devir işlemi, DAB veya DTH'ye alınış tarihinden itibaren peşin bedelin kulla-

nım süresi içinde kısmen veya tamamen ancak bir firmaya yapılabilir. Kısmi devir

yapılan işlemlerde aynı firmaya bilahare devir yapılması mümkündür. DAB düzen-

lenen işlemlerde;

Peşin bedelin tamamının devri halinde devralan ihracatçı firma adına yeni bir

DAB düzenlenerek üzerine DAB'ın değişiklik sonucu yeniden düzenlendiğine

dair not konulur ve eski DAB yenisine iliştirilir,

Peşin bedelin kısmen devredilmesi halinde ise devredilen kısım için devralan

ihracatçı firma adına DAB düzenlenir, daha önce peşin bedelin alışı sırasında

devreden adına düzenlenen DAB devredilen kısım kadar iptal edilir.

Peşin bedel karşılığı ihracatın, DAB’ın düzenlendiği tarihten, bu dövizlerin

DTH'ye alınmış olması halinde ise bu hesaba alınış tarihinden itibaren 18 ay içinde

yapılması gereklidir. Ancak gemi inşa ve ihracının (hazır gemi hariç) finansmanı

amacıyla getirilecek peşin bedelin kullanım süresi 24 aydır. Gemi inşa ve ihracı için

gelen peşin bedel karşılığında başka bir mal ihraç edilmesi halinde bu süre 18 ayla

sınırlıdır.

Dâhilde işleme izin belgesi, vergi, resim ve harç istisnası belgesi kapsamında

ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle

ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi (ek süreler dâhil)

kadardır.

Bankalarca 18 aydan kısa vadeli peşin bedelin süresi l8 aya, gemi inşa ve ihracı

amacıyla getirilen peşin bedelin süresi de 24 aya kadar uzatılabilir.

Peşin bedel faiz şartıyla gönderilmiş ise peşin bedelin ihracat taahhüdü, gelen

bedele faiz tutarının ilavesiyle elde edilen tutardır.

Peşin bedelin, ihracat taahhüdü karşılığında ihracat yapılması şartıyla aşağıdaki

şekillerde kapatılır.

Peşin bedelin mal ihracı suretiyle kapatılması,

Peşin bedelin mahsuben iadesi suretiyle kapatılması,

Peşin bedelin tasfiye suretiyle iade edilerek kapatılması,

Peşin bedelin iadesi suretiyle kapatılabilir.

Peşin bedelin iade edilmesi veya ihracatın süresi içinde gerçekleştirilememesi

halinde peşin bedel, DAB'ın düzenlendiği tarihten itibaren prefinansman kredisi

180 Hazine Müsteşarlığının 3 Mayıs 2006 tarih ve 23689 sayılı yazısı.


352

hükümlerine tabi tutulur. Peşin bedel hesabının kapatılamaması halinde kambiyo

müdürlüğüne herhangi bir ihbar yapılmaz.

3.1.2. PeĢin Ödeme Sürecinde Ġhracatçının Avantaj ve Dezavantajları

Genellikle satıcı tekeli olan mallarda ve alıcı bakımından peşin ödeme iskota-

larının yüksekliği nedeniyle bu tür ödemeler cazip olabilmektedir. Bu ödeme

şekli, piyasada fazla talep gören malların satışında kullanılmaktadır.

İhracatçı açısından bir finansman niteliğini taşımaktadır.

Mallar gönderilmeden parası ödendiği için riskin tümü alıcı üzerindedir. Bu

nedenle birbirlerini iyi tanıyan alıcı ve satıcı arasında yapılan ve güvene daya-

nan bir ödeme şeklidir. Uluslararası piyasalarda yoğun rekabet ortamı ve kısıtlı

pazar olanakları nedeni ile pek sık kullanılan bir ödeme şekli değildir.

Malların sevki, satıcı firmadan ya da ülke koşullarından kaynaklanan sebepler

ile gecikebilir.

Peşin bedellerin üçüncü kişilere devri mümkün değildir.

Örnek:

1) Hilal A.Ş, Azerbaycan’daki Yahşi firması ile 1000 adet tanesi 50. Euro’ya

ofis koltuğu ihracatına ilişkin sözleşme imzalanmıştır. Halk Bankası

01.10.2011 tarihinde döviz tevdiat hesaplarına 50.000 Euro’nun ulaştığının

ve hesaba işlendiği bildirilmiştir. (İşlem günü döviz kuru 1 Euro= 2.- TL’dir)

2) Banka bu işlemler ile ilgili olarak 250.- TL’lik masrafı Hilal AŞ’nin ticari

mevduat hesaplarımızdan tahsil etmiştir.

3) İhracat ile ilgili 50.000.- Euro’luk 1000 adet ofis koltuğunun üretimi tamam-

lanmıştır. 15.10.2011 tarihinde faturası düzenlenmiş ve aynı gün fiili ihracat

yapılmıştır. (15.10.2011 tarihli döviz kuru 1 Euro = 2.10 TL’dir.)

4) İhracat ile ilgili alınan avans, 16.10.2011 tarihinde kapatılmıştır.

Ġstenilenler: Hilal AŞ’nin yevmiye kayıtlarını düzenleyiniz.

1)

Hesap Kodu Hesap Adı Borç Alacak

102

102.01

340

340.03

BANKALAR HESABI HS

Halk Bankası

ALINAN SĠPARĠġ AVANSLARI HS

Ofis Koltuğu

100.000.-

100.000.-

Açıklama Alınan Yurt Dışı Sipariş Avansları kaydı. 50 * 1.000 adet * 2 TL= 100.000.- TL

2)


760

760.01

102

102.02

PAZARLAMA SATIġ DAĞITIM GĠD HS.

Banka Masrafları

BANKALAR HESABI

Halk Bankası

250.-

250.-

Açıklama Alınan sipariş avansına ait banka masrafı kaydı

Ferudun KAYA

353

3) Hesap Kodu Hesap Adı Borç Alacak

120

120.02

120.01.02

601

601.01

ALICILAR HS

Yurt Dışı Alıcılar

Yahşi Firması

YURT DIġI SATIġLAR HS

Azerbeycan

105.000.-

105.000.-

Açıklama Azerbeycan’da yerleşik Yahşi firmasına 100.000.- Euro tutarında ihracat kaydı

(50.000 x 2.10 TL = 105.000.-TL)

4)


340

656

120

120.01

ALINAN SĠPARĠġ AVANSLARI HS

KAMBİYO ZARARLARI

ALICILAR HS

Yahşi Firması

100.000.-

5.000.-

105.000.-

Açıklama Alınan Yurt Dışı Sipariş Avansları hesabının kapatılması kaydı.

(50.000 x 2.10 TL = 105.000.-TL)

3.2. MAL MUKABĠLĠ ÖDEME (Açık Hesap/Open Account)

İhraç edilen malın bedelinin, malın ithalatçı tarafından teslim alınmasından

sonra ödenmesi şeklinde yapılan bir ödeme biçimidir. Mal mukabili ödeme türünde

belgeler ihracat konusu mallar ile birlikte ithalatçıya gönderilmekte ve bu belgeleri

alan ithalatçı bu belgeleri yetkili birimlere ibraz etmek suretiyle malları teslim ala-

bilmektedir.

9 Şubat 2007 tarih ve 26429 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türk Parası

Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 2007/32–33 Sayılı Tebliğde,

ithalat iĢlemlerinde hesap kapatma yükümlülüğü kaldırılmıĢtır. Bankalarca mal

mukabili ödeme şekline göre gerçekleştirilen ithalata ilişkin transfer işlemlerinde

belge olarak; firmanın ilgili gümrük beyannamesinin tarih ve sayısını belirten yazılı

beyanı veya gümrük beyannamesinin aslı veya fotokopisinin ibrazı kabul edilir.

İthalatçının gelen malı teslim almasıyla bu malın mülkiyeti değil, ancak zilyet-

liği kendisine geçer. Malların mülkiyetinin devri ise ancak bu malların devir ve

teslimine ilişkin belgelerin ithalatçıya teslim edilmesi ile mümkündür. Alıcı ve

satıcının uzun zamandan beri birbirleriyle iş yaptıkları ve birbirlerine tam güven

duydukları durumlarda uygulanabilen bir yöntemdir. İthalatçı için ideal bir ödeme

yöntemdir fakat ihracatçı için en riskli ödeme biçimidir. Bir başka ifade ile ihracat-

çı gönderdiği malın parasını alamama ya da eksik alma gibi risklerle karşı karşıya

kalabilir.181

İhracatçı tarafından mal bedelinin diğer bir firmaya transfer edilme-

sinin yazılı olarak istenmesi halinde gümrük beyannamesinde kayıtlı ihracatçı

firma yerine diğer bir firmaya transfer yapılabilir. Ayrıca,

İthalatta haksız rekabetin önlenmesine dair tebliğler çerçevesinde gönderici

firmalara göre oranları değişen “dampinge karşı vergi” esasına dayalı Gümrük

181 Yaser Gürsoy (2005), Dış Ticaret İşlemleri, Bursa: Ekin Kitabevi, s.115-116.


354

Müsteşarlığınca uygulamaya konulan BİLGE()

sisteminde, yabancı gönderici

firma ile menşe ülke ve firmalara göre oluşturulan kodlar kapsamında gönderi-

ci firma ile üretici firmanın farklı olması,

Malların aynı grubun üretici firması tarafından sevk edilmesi,

Malların, üçüncü ülkedeki üretici firmadan alınıp bu firmanın düzenlendiği

belgelerle Türkiye’ye sevk edilmesi,

Sebebiyle firmalar arasındaki ticari ilişkinin yukarıda sayılan hallerden birine

uygunluğunun tevsiki veya ithalatçı firma tarafından yazılı olarak beyan edil-

mesi halinde Gümrük Beyannamesinde kayıtlı ihracatçı firma yerine diğer bir

firmaya da transfer yapılabilir.182

Türkiye'deki bankalar aracılığı olmaksızın bedelleri doğrudan ihracatçıya öde-

nen malların gümrük işlemleri de mal mukabili ödeme şekline göre sonuçlandırılır.

3.2.1. Mal Mukabili Ödemede ĠĢlem AkıĢı

() BĠLGE,Gümrük Müsteşarlığınca bütün gümrük işlemlerinin gerçek zamanlı olarak bilgisayar ortamında

yürütülmesine ilişkin kullanılan bir yazılımdır. 182 Hazine Müsteşarlığının 14 nisan 2005 tarih ve 21971 sayılı yazısı.

Ferudun KAYA

355

3.2.2. Mal Mukabili Ödeme Tarafları183

Ġhracatçı (Drawer, Exporter, Principal): İhracatçı, ihraç konusu malları ithalatçıya

iletilmek üzere taşıyıcısına teslim eder. Malların sevkinden sonra, bu sevke

ilişkin sevk evraklarını kendi ülkesindeki bankasına(muhabir bankaya) verir.”

Muhabir Banka: İhracatçının seçtiği bir bankadır. İhracatçının belgelerini ithalat-

çının ülkesindeki bankaya göndermektedir.

Ġthalatçı (Dravee, Importer): İthalatçı mallarını gümrükten çektikten sonra malların

bedelinin transferi için amir bankaya müracaat ederek bedelini öder.

Tahsil Eden (Amir Banka): Amir banka tarafından tahsil edilen mal bedeli Türk

Parası transfer belgesi veya Döviz Satış Belgesi düzenlenerek, muhabir banka-

ya transfer edilir.

Örnek:Bilge AŞ. Hollanda’da yerleşik ZET firması ile 10/10/2010 tarihinde

200.000 Euro’luk (1000 adet) bisiklet ihracatı konusunda proforma fatura

üzerindeki fiyattan anlaşmaya varmışlar ve sözleşme imzalamışlardır.

1) 200.000 Euro tutarındaki bisikletlerin fiili ihracatı 20.10.2010 tarihinde (1

Euro = 2.10 TL kuru üzerinden) yapılarak beyannamesi düzenlenmiştir. İhraç edilen

bisikletler için yapılan masraflar şunlardır. Akreditif masrafları 1.000 TL

Yükleme - Boşaltma ücreti 200.- TL (Antrepo giderleri )

Ardiye gideri 250 TL (Antrepo giderleri )

Gümrük vergisi 300 TL

Gümrük müşavir ücreti 150 TL

Sigorta masrafı 1.000 TL

Yurt içi nakliyesi 2.000 TL

A.TR onayı 50.- TL

Konsolosluk ihracatı 100- TL

T. İhracatçılar birliği aidatı ( TİM ) 200.- TL

TSE onay ücreti 150. TL

Satılan malın maliyeti 315.000.- TL

2) ZET firması ihraç edilen bisikletlerin bedelini 15.11.2010 tarihinde Bilge

AŞ’nin Vakıflar Bankasında bulunan vadesiz döviz tevdiat hesabına transfer etmiştir.

Vakıflar Bankası DAB düzenleyerek (1 Euro = 2.25- TL kuru üzerinden) Bilge AŞ’nin

hesabına 100.- TL DAB masrafı kestikten sonra bakiyeyi işlemiştir.

Ġstenilenler:

1) İhracat maliyet tablosunu düzenleyiniz ve tablodan edinilecek bilgileri listeleyiniz.

2) Bilge AŞ’nin ihracat yevmiye kaydını düzenleyiniz.

3) Bilge AŞ’nin ihracat bedelini alış kaydını düzenleyiniz.

183 MEGEP, http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modul_pdf/344MV0042.pdf, [Erişim:

20.04.2011].


356

Ġstenilen: 1 Ġ H R ACA T M A L Ġ Y E T T A B L O SU ÜRÜN: 1.000 Adet Bisiklet FATURA NO: 0012 ÜRÜN KODU : 0116

ĠġLEM TÜRÜ Döviz Tutarı Döviz Fiyatı TL Tutarı Toplam

1.ĠHRAÇ EDĠLEN ÜRÜN BEDELĠ 150.000 2.10 315.000 315.000.-

2. NAKLĠYE GĠDERLERĠ 2.000.-

2.1. Yurt Dışı Nakliye Gideri 2.000.-

2.2. Yurt İçi Nakliye Gideri

2.3. Konşimento Masrafı

3. SĠGORTA PĠRĠMĠ GĠDERĠ 1.000.- 1.000

4. GÜMRÜK MASRAFLARI 300.-

4.1. Gümrük Vergisi 300.-

4.2. Damga Vergisi

4.3. Deniz İşletmeleri Antrepo Gideri

4.4. Gümrük Fazla Mesai Ücreti

4.5. Ordino-Tahliye-Demuraj Gideri

4.6. Anti Damping bedeli

5. BANKA MASRAFLARI 1.000.-

5.1. Banka Havale Bedeli

5.2. Banka Komisyon Ücreti

5.3. Muhabir Banka Ücreti

5.4. Döviz Alım Belge Ücreti

5.5. Akreditif Masrafları 1.000.-

6. ANTREPO GĠDERLERĠ 450.-

6.1. Ardiye Ücreti 250.-

6.2. Yükleme-Boşaltma ücreti 200.-

7. ĠSTEK-KOġULLU GĠDERLER 500.-

7.1. TSE Onay Gideri 150.-

7.2. Tercüme Gideri

7.3. Kimya hane Raporu

7.4. Menşe Şahadetnamesi Yolluk Gideri

7.5. Tam Tespit Raporu Gideri

7.6. A.TR Onay Ücreti 50.-

7.7. EUR-1 Onay Ücreti

7.7. İhracatçı Birliği Aidatı 200.-

7.8. Konsolosluk Giderleri 100.-

8. KUR FARKI GĠDERLERĠ

8.1. İhracat Bedeli Kur Farkı

8.2. Diğer Kur Farkları

9. KREDĠ GĠDERLERĠ

9.1. Kredi Faiz Giderleri

9.2. Kredi Faizi Kur Farkları

10. TEMĠNAT MEKTUBU GĠDERĠ

11. ARACI KURULUġ GĠDERLERĠ

11.1. Yurt Dışı Temsilci Gideri

12. ORDĠNO BEDELĠ+Damga Vergisi

13.KONTEYNER GĠDERĠ

13.1. Ara Taşıma–Ek Konteyner Gideri

14. GÜMRÜK MÜġAVĠRĠ ÜCRETĠ 150.-

14.1. Güm. Müşaviri Hizmet Bedeli 150.-

15. PAZARLAMA GĠDERLERĠ

15.1. Yurt Dışı Tutundurma Giderleri

16. DĠĞER GĠDERLER

TOPLAM TUTAR 320.400.-

BĠRĠM MALĠYET

Türk Lirası Dövizli Fiyatı

Birim Maliyet = Toplam Tutar/Birim Sayısı

320.400 / 1000 = 320,40 TL

320,40 / 2.10 = 152,57 Euro Birim Maliyeti

DÖVİZ

FİYATI

152,57

TL

FİYATI

320,40 Kaynak: GÜRSOY, Yaser. DıĢ Ticaret ĠĢlemleri Muhasebesi Ekin Yayınları, Bursa 2005:138

Ferudun KAYA

357

Ġhracat maliyet tablosundan Ģu bilgilere ulaĢabilirsiniz.

1. Bir tane bisikletin satış fiyatı 200 Euro’dur. (200.000 Euro % 1.000 adet = 200 Euro)

2. Satılan bisikletlerin ambar çıkış maliyeti 315 TL’dir. (315.000 ÷1.000=315 TL)

3. İhracat sonunda 1 adet bisiklet maliyeti 320.40 TL’ye (152.57 Euro’ya) ulaşmaktadır.

(320.400.-TL % 1.000.- adet = 320.40 TL)

320.40.- TL % 2.10 (1 Euro) = 152.57 Euro’dur

4. İhraç edilen bisikletin ambar çıkış maliyeti 315 TL iken ihracat sonunda maliyeti

320.40.- TL’ye ulaşmıştır. (320.40 - 315.=5.40 TL) Her bir bisiklet için 5.40 TL ihracat

maliyeti ortaya çıkmıştır.

2. ZET firmasına 1.000 tane bisiklet satış kaydı. Bilge Aġ Mahsup FiĢi

FiĢ Tarihi 20/10/ 2010 Kaynak Program: Muhasebe

Hesap Kodu Hesap Adı Detay Borç Alacak

120 120.01

120.02.06 120.02.06.01

601

ALICILAR HESABI Yurt dışı alıcılar hesabı

Hollanda

ZET şirketi

YURT DIġI SATIġLAR

420.000

420.000

Açıklama 0122 nolu fatura ile ZET firmasına 1.000.- adet bisiklet satış kaydı.

(200.000 × 2.10= 420.000.- Euro)

3. Bisikletlerin bedelinin banka hesaplarında görülmesinden sonra düzenlenen kayıt.

FiĢ Tarihi: 15/11/ 2010 Kaynak Program: Muhasebe


102 102.04

102.04.02

760

120 120.02

120.02.06 120.02.06.01

601 601.03

BANKALAR HESABI T.Vakıflar Bankası

Vadesiz döviz tevdiat hesabı

PAZ. SAT. DAĞ. GĠDERLERĠ

ALICILAR HESABI Yurt dışı alıcılar hesabı

Hollanda ZET şirketi

YURT DIġI SATIġLAR İhracat kur farkı gelirleri

449.900

100

420.000

30.000

TOPLAM 450.000 450.000

Açıklama İhracat konusu olan bisikletlerin bedelinin ZET firması tarafında Bilge AŞ’nin bankasına

transfer kaydı. 200.000 × 2.25= 450.000.- TL

3. 3. BELGE KARġILIĞI (VESAĠK MUKABĠLĠ) ÖDEME / POLĠÇELĠ SATIġ

(Documentary Collections /Cad)

İhraç konusu malın ihraç ülkesinden nakliye vasıtasına yüklenerek sevk edil-

mesinden sonra sevk edildiğini gösteren belgeleri ihracat bedelinin ödeyerek ban-

kadan teslim alınması yoluyla yapılan ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile bankanın

ihraç bedelini tahsil ettikten sonra vesaikleri ithalatçıya teslim ettiği ödeme türü-

dür. Bu ödeme şekline belge (vesaik) karşılığı ödeme şeklide denir. İthalatçı bu

belgeler ile malı gümrükten çekebilecektir. Uluslararası ticarette yaygın olarak kul-

lanılan bir ödeme aracıdır. Tahsil vesaiki ihracatçı için açık hesaba göre daha gü-

venli bir ödeme yöntemi iken akreditifle karşılaştırıldığında daha az güven verici


358

olduğu görülür. Bu ödeme şeklinde ithalat hesabı, ithalatçının GB ile yapacağı

başvuruya istinaden transferi yapan bankaca kapatılır. Vesaik bedelinin kısım kısım

ödendiği durumlarda belgeler, ödemenin tamamının yapılmasına müteakip firmaya

verilir.

Belge KarĢılığı Ödeme ĠĢlemi Ġle Ġlgili Kurallar

Vesaik mukabili ödeme yöntemi ile ilgili mevcut kuralları Uluslararası Ticaret

Odası Tahsiller İçin Yeknesak Kurallar (Uniform Rules for Collections/U:R:C)

başlığı altında 522 sayılı broşürde toplamıştır. 522 sayılı broşür vesaik sözcüğünü

iki bölümde değerlendirmiştir.

I) Mali Vesaik (Financal Documents): Poliçeler, çekler, ödeme taahhütleri,

ödeme makbuzları gibi para tahsilinde kullanılan belgelerdir.

II) Ticari Vesaik (Commercial Documents): Faturalar, konşimentolar, FCR,

vb. nakliye belgeleri, navlun belgeleri ve mali olmayan herhangi bir senet ticari

belgedir.

Bu broşürde tahsilât sözcüğünü, aldıkları talimat üzerine bankaların yukarıda

belirtilen mali ve ticari belgeleri ödeme veya kabul (acceptance) karşılığında işleme

koymaları olarak tanımlanmakta ve tahsilâtı iki bölüme ayırmaktadır.

Temiz Tahsil (Clean Collection): Ticari senetler olmadan yalnızca mali senet-

lerin tahsili anlamındadır.

Vesaik KarĢılığı Tahsilât: Ticari belgeler ekindeki mali belgenin bedelinin

tahsilidir. (Konşimento ve ticari fatura ekindeki poliçe bedelinin tahsil edilmesi

gibi.) Ekinde mali belge olmayan ticari belgelerin bedelinin tahsilidir. (Poliçesi

olmayan yükleme vesaikinin fatura bedelinin tahsil edilmesi gibi.)

Vesaik mukabili ödeme iĢleminin baĢlıca özellikleri Ģunlardır.

İhracatçı için risk taşıyan bir ödeme şeklidir.

Vesaik mukabili ödemede ithal konusu malın ülkeye gelmiş olması şart değildir.

Bu tür ödemede ihracatçı sevk ettiği mallar karşılığı bu malların sevk edildiğini

gösteren belgeler (vesaik) karşılığında bir kredi kullanmaktadır.

Gerek ithalatçının ülkesindeki bankanın ve gerekse ihracatçının ülkesindeki

bankasının hiçbir ödeme taahhüdü bulunmamaktadır. Vesaik Mukabili Ödeme

yönteminde bankalar aval veya garanti vermemişlerse satış işleminin aksamadan

gelişmesini garanti edecek herhangi bir yükümlülükleri söz konusu değildir.

Bankalar sadece ihracatçının kendilerine verdiği vesaikin ithalatçının ülkesinde-

ki muhabirlerine gönderilmesini ve tahsil emrindeki direktifler uyarınca alıcıya

teslimi sorumluluğunu taşırlar.

Vesaik mukabili ödemenin birinci türü “görüldüğünde ödemeli poliçe” (sight

bill of exchange), sevk belgeleri ithalatçıya ancak ödemeyi yaptığı takdirde tes-

lim edilir. Vesaik mukabili ödemenin ikinci türü “ticari kabul” (commercial

acceptance) olup, belgeler alıcıya, adına çekilen poliçedeki bedeli ödeyeceğine

Ferudun KAYA

359

dair “kabul” alındıktan sonra teslim edilir. İhracatçının bankası kabul edilmiş

poliçeyi saklar ve süresi geldiğinde tahsil eder.

Kabul edilmiş poliçe “bir borcun hukuki delili” sayılır. En azından alıcı, senetle-

rini ödemeyen birisi olarak ilan edilecek ve uluslararası piyasada ciddi bir itibar

kaybı olacaktır. Fakat satıcılar, ödememe riskine karşı genellikle ibraz bankası-

nın veya birinci sınıf bir diğer bankanın aval veya garanti vermesini istemelidir.

Kabul edilmiş poliçenin ihracatçıya bir finansman imkânı sağlama özelliği de

vardır. İhracatçı bu poliçeyi bankasına cari faiz haddinden “ıskonto” ettirebilir.

Uluslararası ticarette vesaik mukabili yanında, “mal mukabili ödemeler” de

yapılabilmektedir. Bu uygulama da ise, ihracatçı, herhangi bir ödeme yapılma-

dan veya bir poliçe tanzim etmeden, malları ithalatçıya gönderir. Mal bedeli

sözleşmede belirlenen ilerdeki bir tarihte veya mallar satıldıktan sonra ödenir.

Görüldüğü gibi, böyle bir uygulama ihracatçı için oldukça risklidir.

Vesaik mukabili ödeme şeklinde kullanılan belgelerden biri konşimentodur.

Konşimento ithalatçının bankası adına kesilmektedir. Bir başka ifade ile konşi-

mentoda gönderilen bölümünde ithalatçının bankasının isim, unvan ve adresi

yazılır. Bildirim yapılacak kişi bölümünde ise alıcı firmanın isim, unvan ve ad-

resi yazılır. İthalatçının bankası (tahsil bankası) mal bedelini tahsil edince kon-

şimentoyu ithalatçıya ciro eder. Böylece ithalatçı, bankanın kendisine konşimen-

toyu ciro etmesi üzerine malların alıcısı sıfatını kazanmaktadır.

3.3.1. Belge KarĢılığı Ödemede ĠĢlem AkıĢı


360

3.3.2. Belge KarĢılığı Ödemede Ġhracatçının Riskleri ve Korunma Yöntemleri

Belge KarĢılığı SatıĢta Ġhracatçı Riskleri

Ġthalatçı Tarafından Malların Kabul Edilmemesi: Bunun nedeni o malın

piyasa fiyatının saptanan fiyatın altına düşmesi olabilir. Alıcı malları reddederek

yeni ve kendi lehine olan düşük fiyattan yararlanma yoluna gidebilir. Böyle bir

tutum karşısında ihracatçı güç bir durumda kalabilmektedir. Malları yabancı bir

ülkede beklemekte depolama giderleri artmaktadır. Yeni bir alıcı bulunsa bile

mallar daha düşük bir fiyattan satılabilmektedir. İthal konusu malların ithal ülke-

sinden geri getirilmesi gerekmektedir.

Poliçenin Vadesinde Ödenmemesi: İhracatçı, görüldüğünde ödemeli bir poliçe

karşılığında satış yapmaya göre çok daha dezavantajlı bir durumdadır. Çünkü it-

halatçı poliçeyi kabul etmekle belgeleri almaya hak kazanmıştır. Bunun sonucu

olarak da malları çekecektir. Görüldüğünde ödemeli bir poliçenin bedelini öde-

meyen ithalatçıya belgeler verilmeyecek, malları çekemeyecek, ihracatçı da mal-

lar üzerindeki sahipliğini koruyor olacaktır.

Kambiyo kısıtlamaları: İthalatçı

iyi niyetli olduğu halde, ülkesinin

döviz tahsisi uygulaması ihracat-

çının parasını almasını geciktire-

bilir veya tümüyle engelleyebilir.

Ülke riski ihracatçı için düşünül-

mesi ve değerlendirilmesi gere-

ken bir konudur.

Alıcının Mali Güçlük Ġçinde Olması: Alıcı belgeleri almak

için gerekli tutarı ödemeyecektir.

Alıcının Basiretli Bir Tacir Gibi Davranmaması: Satıcı bilmeden

ticari ahlaktan yoksun bir alıcı ile bağlantıya girmiş olabilir. Bu kişi geçerli hiçbir

neden bulunmaması durumunda malları almama tehdidinde bulunarak satıcıyı ma-

lını düşük fiyattan satmaya zorlayabilir.

Vesaik Mukabili SatıĢtan Doğan Riskleri Azaltmanın Yöntemleri

İthalatçı ve ülkesi konusunda sürekli olarak sağlıklı ve yeni bilgilere sahip ol-

mak. Eğer o ithalatçıya ilk kez mal satılacaksa çeşitli kaynaklardan bilgi topla-

maya çalışılmalıdır.

Mallarını, varış limandaki antrepoyu da kapsayacak biçimde sigorta ettirmelidir,

Dış ticaret işlemine başlamadan önce ithalatçıdan bir miktar nakit sağlamak

veya malın bir bölümünü peşin olarak almalıdır.

Ferudun KAYA

361

Örnek: Yapı A.Ş. ile Hollanda’daki ithalatçı Beta Şirketi arasında 100.000 dolarlık

mısır ihracatının vesaik mukabili olarak ödemesi konusunda sözleşme yapılmıştır.

Ġhracatın teslim Ģekli: FOB, Ödeme Ģekli: Vesaik Mukabilli 1) Tüm yasal işlemler tamamlandıktan sonra 01.10.2011 tarihinde Mısırların fiili ihraca-

tı Haydarpaşa Gümrüğünden yapılmıştır ( 1 Dolar = 1.50 TL kuru üzerinden).

2) İhracat bedeli 15.12.2011 tarihinde Akbank aracılığı ile ( 1 dolar = 1.40 TL) tahsil

edilmiştir.

3) İhracat ile ilgili Geçer Gümrük Müşavirliğine 180 TL’si KDV olmak üzere 1.180 TL

ödenmiştir.

Ġstenilen: Yapı AŞ’nin yevmiye kayıtlarını düzenleyiniz.

1) 01.10.2011 tarihindeki ihracat işlemi. FiĢ Tarihi 01/10/ 2011 Detay Borç Alacak

120 120.01 120.02.06 120.02.06.01

601

ALICILAR HESABI Yurt dışı alıcılar hesabı Hollanda

Beta şirketi


150.000

150.000

Açıklama 0122 nolu fatura ile Beta firmasına mısır satış kaydı.

(100.000 × 1.50= 150.000.- TL)

2) İhracat Bedelinin tahsil kaydı. FiĢ Tarihi: 15/12/2011 Kaynak Program: Muhasebe

Hesap Kodu ve Hesap Adı Detay Borç Alacak

656 KAMBĠYO ZARARLARI

102 BANKALAR HS 102.03 Akbank

102.03.02 YP Tevdiat HS

102.03.02.01 Vadesiz Tevdiat HS

120 ALICILAR HS 120.03 Yurt Dışı Alıcılar

120.03.01 AB Ülkeleri Alıcıları

120.03.01.02 Hollanda

100.000.$

10.000

140.000

150.000.-

TOPLAM 150.000.- 150.000.-

Açıklama Yapı AŞ’nin ihracat bedelinin Akbank’a transfer edilmesi kaydı.

3) Gümrük Müşavirliğine yapılan ödemenin yevmiye kaydı. FiĢ Tarihi 01/10/ 2011 Kaynak Program: Muhasebe


760

191

103

PAZARLAMA VE SATIġ GĠD. HS

ĠND. KDV

VER. ÇEK VE ÖD. EMĠR. HS

1.000

180

1.180

3.4. KABUL KREDĠLĠ ÖDEME / (Acceptance Credit)

Alıcının mal bedelini belli bir vadede ödemesini taahhüt eden ve bu ödemeye

ilişkin bir poliçenin araç olduğu ödeme biçimidir. Bir başka ifade ile kabul kredisi

ile satılan malın bedelinin poliçeye bağlandığı vadede satıcıya ödendiği bir ödeme

biçimidir. Bu kredi vesaik ile birlikte ibraz edilen poliçenin ithalatçı veya buna


362

ilaveten ithalatçının bankası tarafından kabul edilmek suretiyle kullanılır. Kabul

kredili ödemede alıcı ve satıcıya bankalar aracılık ederler ve bu işlemden komisyon

alırlar. Satıcının düzenlediği poliçe sadece alıcı tarafından kabul edilmiĢ ise

“trade acceptance” vardır. Poliçenin bir banka tarafından kabul edilmesi öngö-

rülebilir. Bu durumda banka poliçeyi kabul eder veya ithalatçının kabulüne aval

verebilir. Buna “banker’s acceptance” denilmektedir. Bu ödeme şeklinde vadeli

alım yapmak isteyen ithalatçıya karşı ihracatçı, poliçeye bankanın kabul veya aval

vermesiyle kendini garanti altına almış olmaktadır. Kabul kredili ödemenin üç

çeşidi vardır.

I) Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme: Mal mukabili işlemlerde ithalatçı

önce malı çeker sonra mevzuatta belirlenen sürede mal bedelini öder. Bu işlemde

ise ödeme yapması gereken süre içerisinde poliçe kabul edilecek poliçe vadesinde

ise ödeme yapılacaktır. Böylece süre açısından ithalatçıya ikinci bir finansman ko-

laylığı yaratılmaktadır.

II) Kabul Kredili Akreditifli Ödeme: İhracatçının küşat mektubuna uygun

vesaiki bankaya ibraz ettiğinde mal bedelini tahsil etmeyip banka tarafından kabul

edilmiş poliçenin vadesinde ödeneceğini taahhüt altına alan bir ödeme biçimidir.

Poliçe vesaik ekine ilave edilerek, teyitli akreditifte teyit bankası adına, teyitsiz

akreditifte ise genellikle amir banka adına düzenlenir.

III) Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme: Bu ödeme şeklinde malların

alıcıya gönderilmesinden sonra bankanın mal bedelini tahsil etmesi yerine poliçeyi

alıcıya kabul ettirdikten veya bu kabule kendisinin de avalını verdikten sonra vesai-

ki alıcıya teslim edip daha sonra poliçe vadesinde mal bedelinin ihracatçıya ödendi-

ği ödeme şeklidir.

3.4.1. Kabul Kredili Ödemede ĠĢlem AkıĢı ve Tarafları

Ferudun KAYA

363

3.4.2. Kredili Ödeme ġeklinde Ġhracatın MuhasebeleĢtirilmesi Örnek: Türker AŞ’nin İtalya’da yerleşik bir firma ile ihracat faaliyetleri şöyledir.

1. Türker AŞ. 01.10.2010 tarihinde İtalya’da yerleşik bir firmaya 200.000

Euro tutarında ürünün kredili ihracatı için gerekli yasal işlemleri tamam-

lamış ve 10/10/2010 tarihinde faturayı düzenlenmiştir. İhracata konu olan

ürünün fiili ihracat tarihi 10/10/2010 dır. Gümrük çıkış beyannamesinin

düzenlendiği tarihteki (10/10/2010) döviz kuru 1 Euro = 1.65 TL’dir.

2. 31.12.2010 tarihinde Türker AŞ VUK’un 280. maddesi gereği bilanço gü-

nünde 1 Euro = 1,67 TL kuru üzerinden senetsiz alacaklarını değerleme iş-

lemine tabi tutmuştur.

3. 10.01.2011 tarihinde ihraç konusu olan ürünün bedeline Türker AŞ

2.000.- Euro faiz tahakkuk ettirmiştir. (1 Euro = 1,67 TL’dir.)

4. 20.01.2011 tarihinde (1 Euro=1,65 TL kuru üzerinden) yurt dışı alıcıların-

dan olan alacak, Akbank’ta bulunan döviz tevdiat hesabına yatırıldığı eks-

trede gözlenmiştir.

5. 20.01.2011 tarihinde Türker AŞ’nin talimatı üzerine Akbank bakiyeyi (1

Euro =1,65 TL kuru üzerinden) vadeli tevdiat hesabına virman etmiştir.

Ġstenilen: Türker AŞ’nin yevmiye kayıtlarını düzenleyiniz.

1. Türker AŞ’nin 02.01.2010 tarihinde İtalya’ya yerleşik bir işletmeye 200.000

Euro’luk işlenmemiş deri faturası düzenlemiştir.

TÜRKER Aġ Mahsup FiĢi

FiĢ Tarihi: 01.10.2010 Borç Alacak

150. ĠLK MADDE VE MALZEME 150.05 Yoldaki Stoklar Ve Tedarik Giderleri

150. ĠLK MADDE VE MALZEME 150. 01 İlk Madde Stokları

150.01.05 Ham Deri

Maliyet Bedeli

Maliyet

Bedeli

Açıklama 00110 nolu fatura ile bir şirkete 200.000 Euro’luk ham deri ithalatına ait

faturanın düzenlenmesinden sonraki kayıt

İhracat gerçekleşecek ham derinin fiili ihracatının 10.10.2010 tarihinde gerçek-

leşmesinden sonraki kayıt şu şekildedir.

FiĢ Tarihi: 10/10/2010 Kaynak Program: Muhasebe

Hesap Kodu ve Hesap Adı Borç Alacak



120.03.01.02 İtalya

601 YURT DIġI SATIġLAR HS

330.000

330.000

Açıklama İtalya’ya Ham deri ihracatı için 05001 nolu gümrük çıkış belgesinin

düzenlendiğindeki kaydı. 1,65 X 200.000 = 330.000 TL


364

2. 31.12.2010 tarihinde 1 Euro = 1,67 TL olması halinde dönem sonunda de-

ğerleme işlemleri şu şekildedir.

FiĢ Tarihi: 31/12/ 2010 Kaynak Program: Muhasebe




120.03.01.02 İtalya

601 YURT DIġI SATIġLAR HS 601.02 İhracat Kur Farkı Gelirleri

(1.670–1.650) = 0.02 x 200.000 = 4.000

4.000.-

4.000.-

Açıklama 31/12/2010 tarihinde (dönem sonunda) alıcılar hesabındaki 200.000 Euro’luk

bakiyenin 1,670 Euro’dan VUK’ un 280. maddesine göre değerleme kaydı. (1,670–1,650) = 0.02 x 200.000 = 4 .000)

3. Türker AŞ ihracat konusu ürünün bedelinin zamanında ödenmemesi nedeni

ile ithalatçı firmaya 2.000.- Euro’luk faiz tahakkuk etmiştir.

TÜRKER Aġ Mahsup FiĢi

FiĢ Tarihi:

FiĢ Sıra No:

10/01/2011

01036 Kaynak Program:

Yevmiye FiĢ No:

Muhasebe




120.03.01.02 İtalya

642 FAĠZ GELĠRLERĠ HS 642.05 Y.Dışı Ticari Alacaklardan Alın Faiz

2.000 €

3.340

3.340

TOPLAM 3.340 3.340 Açıkla-ma

Türker AŞ 10/12/2010 tarihinde ihraç ettiği ürünün bedelinin gecikmesi nedeniyle alıcılar üzerine 2.000 Euro faiz işlettirmiştir.

4. Türker AŞ’nin yurt dışındaki müşterisi borcunu Akbank’taki vadesiz tevdiat

hesabına transfer kaydı aşağıdaki gibidir.



656 KAMBĠYO ZARARLARI


102.03.02 YP Tevdiat HS

102.03.02.01 Vadesiz Tevdiat HS


120.03.01 AB Ülkeleri Alıcıları 120.03.01.02 İtalya

202.000.€

4.040

333.300

337.340.-

TOPLAM 337.340 337.340.-

Açıklama Türker AŞ’nin yurt dışı müşterilerine borcunu 20/01/..tarihinde ihracatçı firmanın

banka hesabı olan Akbank’a transfer etmesi kaydı 1.650 × 202.000 = 333.300.-TL

Ferudun KAYA

365

5. Türker AŞ’nin Döviz Tevdiat hesabında bulunan 202.000 Euro’nun vadeli

tevdiat hesabına aktarılması kaydı aşağıdaki gibidir.




102.03.02 Yabancı Paralı Tevdiat HS. 102.03.02.01 YP. Vadeli Tevdiat HS.

102.03.02.01.01 Euro


102.03.02 Yabancı Paralı Tevdiat HS. 102.03.02.01 YP. Vadesiz Tevdiat HS.

102.03.02.01.01 Euro HS

202.000.€

333.300

333.300

TOPLAM 333.300 333.300

Açıklama Türker AŞ’nin Akbank’ta bulunan vadesiz tevdiat hesabını vadeli tevdiat

hesabına çevirmesi kaydı.

3.5. KONSĠNYE ĠHRACAT - KONSĠNYASYON (Consignations)

Satışı sonradan yapılmak üzere ithalatçı-

lara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışın-

daki şube temsilciliklerine mal gönderilmesi

şeklinde yapılan ihracat biçimidir. Satılmak

üzere gönderilen malları teslim alan kişi veya

kuruluşlar malı rayiç değerinden satar, ko-

misyon vb. giderleri satış gelirinden düşer ve

kalan tutarı yetkili banka aracılığıyla döviz

cinsinden ihracatçıya transfer eder. Bu ödeme

biçimi genellikle yeni üretimi yapılan, pazara

yeni sürülen ve ya tanıtım ihtiyacı duyulan

ürünlerde benimsenir. Bu ödeme biçiminin

baĢlıca özellikleri Ģunlardır.

Güvene dayalı bir ödeme yöntemdir.

Dış pazarda, satışta kesinlik olmaması nedeniyle daha çok risk söz konusudur.

Beklemeden doğan zararlar ihracatçı hesabına kaydedilir. Ayrıca malın satılın-

caya kadar her an için satıcıya, alacak ve satış masrafları dikkate alınmaksızın,

geri gönderilmesi ihtimali vardır. İhracatçının malı, kontrolü olmaksızın ülke

dışında politik nedenlerle kambiyo kısıtlamalarından ve hatta iklim sebebiyle

doğacak riskler altındadır. Bu durumda, satıcının elinde bir kambiyo senedi bu-

lunmadığı gibi, alıcının kusurlarından doğacak zararını karşılayacak bir garanti-

si de bulunmamaktadır.

Konsinye satış açık hesaptakiyle hemen hemen aynıdır.

Konsinye satışların riskli oluşu, uygulamada “müşterek hesap” denilen ve kon-

sinye satışları kısmen garanti altına alan yeni bir satış şeklini doğurmuştur. Bu

şekilde yapılan ihracat yine konsinye olmakla birlikte, konsinyatör tarafından


366

ihracatçıya asgari bir satış fiyatı garanti edilir ve bu fiyatla satış fiyatı arasında-

ki farkın giderler düşüldükten sonra kalan kısmı ihracatçı ile alıcı (konsinyatör)

arasında paylaşılır.

Konsinye ve müşterek hesap yoluyla yapılan ihracat genellikle, bir piyasaya ilk

defa giren ve tanıtılmak üzere gönderilen mallar ile niteliği itibariyle satışı uzun

süren, çürüyebilir ve bozulabilen malları kapsamaz.

Konsinye ihracat talepleri ihracatçı birliklerine yapılır. Konsinye ihraç izinleri-

nin süresi 90 gündür. Konsinye olarak gönderilen malların fiili ihraç tarihinden

itibaren 1 (bir) yıl içinde satılması gerekmektedir.

3. 5.1. Konsinye SatıĢ ġeklinde Ġhracat ĠĢlemlerinin MuhasebeleĢtirilmesi

Konsinye SatıĢ: Ürün bedelinin, ithalatçı tarafından ürünün satışı gerçekleş-

tikçe kısım kısım ödenmesi şeklindedir. Satış işlemine aracılık eden dağıtım kanalı

üyesine konsinyatör denir. Piyasaya yeni giren ürünleri, pazarda tutundurabilmek ve

pazar payını artırabilmek için konsinye satış yöntemi tercih edilir. Bu yöntem ulus-

lar arası pazarlara açılmak isteyen işletmelerinde benimsediği yöntemler arasında-

dır. Konsinye satıĢ yöntemi aĢağıdaki Ģekilde gerçekleĢtirilir.

Satışa konu olan ürünler yurt içindeki ve/veya yurt dışındaki satışa aracılık

eden firmaya (konsinyatöre) sevk edilir.

Satışa sunulan ürünler konsinyatör işletme tarafından alıcı bulunana kadar

sergilenir (depolanır).

NOT: Mülkiyeti üretici işletmeye aittir. Üretici işletmenin stoklarından çıkmasın-

dan itibaren tanzim hesaplarında veya ilgili stok hesaplarında alt hesap olarak izlenmesi

tavsiye edilir. İhracat kapsamındaki konsinye ürünlerin satışı gümrük çıkışından itiba-

ren 1 yıl içinde yapılması gerekir.

Satışa sunulan ürünlere alıcı bulunmasından sonra üretici (ihracatçı veya imalatçı

işletme) konsinyatör işletme adına fatura düzenler.

Konsinye satışa konu olan ürünün bedeli konsinyatör tarafından imalatçı veya

ihracatçı işletmeye anlaşmalar süresince ödenir.

Konsinye satış neticesinde konsinyatör işletme (satışa aracılık eden işletme) kon-

sinye ticaret sözleşmesinde belirtilen komisyon bedelini imalatçı veya ihracatçı

firmaya fatura düzenleyerek tahsil eder. (Bilgilendirme: İmalatçı veya ihracatçı bu

komisyon bedelini 760 PAZARLAMA SATIġ VE DAĞITIM GĠDERLERĠ he-

sabına borç kaydeder. Dönem Sonlarında ise gider hesaplarına yansıtır.)

İmalatçı veya ihracatçı firma ürünün satış faturasını düzenlediği tarih itibarı ile

muhasebeleştirir ve ilgili stok hesaplarından düşer.

Konsinye satışlarında, imalatçı ya da ihracatçı firmanın düzenlediği fatura tarihi

aynı zamanda fiili ihracat tarihi olarak kabul edilir. (Faturanın düzenlendiği günkü

TCMB kuru yabancı paralı satışlarda esas alınır.)

Şayet Konsinye ürün yurt dışındaki konsinyatörler aracılığı ile gerçekleşmiş ise bu

konsinyatörlerin aracılık hizmet bedeli için düzenlemiş oldukları faturaların tutarı

Katma Değer Vergisine tabi değildir.

Ferudun KAYA

367

Örnek: ONUR AŞ ofis koltuğu üretimine başlamıştır. Bu ofis koltuklarını yurt içi

ve yurt dışında pazarlamayı hedeflemektedir. Bu amaçla İspanya pazarında

boşluk bulmuştur. Ofis koltuklarının konsinye ihracatı konusunda İspan-

ya’da yerleşik Vox firması ile sözleşme imzalamış ve sonra da gerekli iş-

lemleri tamamlamıştır.

1. Maliyeti 150.- TL olan koltuklardan 1 tanesini 150.- Euro’dan satılmak üzere Vox

firmasına 01.10.2010 tarihinde Haydarpaşa gümrüğünden 1.000 adet sevkiyatı ger-

çekleştirmiştir. (1 Euro = 2.20 TL’dir.)

2. 15.10.2010 tarihinde Konsinyatör Vox firması koltuklardan 50 tanesinin satıldığını

Onur AŞ’ye bildirmiştir. Onur AŞ bu satılan koltuklar için fatura düzenlemiştir. (1

Euro= 2.20 TL)

3. Aynı gün sözleşme gereği konsinye satışa aracılık eden Vox firması her koltuğun

satışından 20.- Euro olmak üzere 50 koltuk için toplam 1.000.- Euro’luk (1

Euro=2.20 TL kuru üzerinden) komisyon bedeli faturası düzenlemiştir. Onur AŞ’de

İş Bankası’nda bulunan döviz tevdiat hesabından fatura bedelini transfer etmiştir.

4. 25.10.2010 tarihinde 7.500.- Euro’luk satış faturası düzenlenen koltukların bedelinin

İş Bankası’na geldiği banka ihbarı sonucu anlaşılmıştır. (1 Euro=2.40 TL kuru üze-

rinden) Onur AŞ’de 25.10.2010 tarihinde bankaya gelen tutarın döviz tevdiat hesap-

larına aktarılması talimatını vermiştir. Banka 100 Euro işlem ücreti keserek bakiyeyi

Onur AŞ’nin hesaplarına işlemiştir.

1.

ONUR Aġ Mahsup FiĢi

FiĢ Tarihi 01/10/2010 Kaynak Program Muhasebe Hesap Kodu Hesap Adı Detay Borç Alacak

152 152.04 152.04.02

152 152.02 152.02.01

MAMÜLLER Yurt dışı konsinye mamuller Ofis Koltuğu (deri)

MAMÜLLER Stoktaki mamuller Ofis koltuğu (deri)

330.000.-

330.000.-

TOPLAM 330.000.- 330.000.-

Açıklama Vox firmasına konsinye satış için sevkıyatı gerçekleştirilen koltukların stok

çıkış kaydı. (1.000 adet x 150 Euro’dan=150.000.-Euro x 2.20 TL=330.000.-TL’dir)

2. ONUR Aġ Mahsup FiĢi

FiĢ Tarihi: 15/10/2010 Hesap Kodu Hesap Adı Detay Borç Alacak

120 120.02

120.02.03

120.02.03.01

601 601.04 601.04.01

601.04.01.02

ALICILAR HS Yurt dışı alıcılar

İspanya

Vox Firması

YURT DIġI SATIġLAR HS İspanya Vox Firması

Konsinye Koltuk Satışı

16.500.-

16.500.-

Açıklama Konsinye bırakılan koltuklardan 50 tanesi 150 Euro’dan (1 Euro = 2.20 TL

kuru üzerinden) konsinyatör tarafından satılmıştır. Bunun üzerine Onur AŞ

fatura düzenleyerek Vox firmasına gönderilmiştir.

ONUR Aġ


368

FiĢ Tarihi: 15/10/2010


620

620.04

620.04.01

620.04.01.02

152

152.04

152.04.02

152.04.02.01

SATILAN MAMÜLLER MALĠYETĠ

İspanya

Vox Firması

Konsinye koltuk satışı

MAMÜLLER HS

Yurt dışı konsinye mamuller

Ofis Koltuğu (deri)

İspanya

7.500.-

7.500.-

TOPLAM 7.500.- 7.500.- Açıklama Konsinye olarak İspanya’ya sevkıyatı gerçekleştirilen koltukların maliyet hesaplarına

150 TL maliyet bedeli ile devredilmesi kaydı. (50 x 150.TL = 7.500.-TL)

3. ONUR Aġ


760 760.08

760.08.02 760.08.02.02

102 102.02

102.02.02

PAZARLAMA SATIġ VE DAĞ. GĠDERLERĠ Komisyon Giderleri

Yurt dışı komisyon gideri Konsinye satış komisyon gideri

BANKALAR HS T. İş Bankası

Döviz Tevdiat Hs.

2.200

2.200

Açıklama İspanya’daki konsiye bırakılan koltukların satışına aracılık eden Vox

firmasına ödenen komisyonun muhasebeleştirilmesi.

(50 adet x 20 Euro’ dan= 1.000.-Euro) 1.000 x 2.20= 2.200.-TL

4.



102

102.02

102.02.02

760

760.08 760.08.01

760.08.01.01

120

120.02

120.02.03

120.02.03.01

601

601.02

601.02.01

BANKALAR HS T. İş Bankası

Döviz Tevdiat Hs.

(150x50 adet=7.500 Euro-100=7.400 E)

(7.400x2.40=17.17.760TL)

PAZARLAMA SATIġ VE DAĞ. GĠDERLERĠ Komisyon Gideri Banka işlem gideri

T. İş Bankası (100.- x 2.40= 2.40TL)

ALICILAR HS Yurt dışı alıcılar İspanya

Vox Firması

YURT DIġI SATIġLAR HS İhracat kur farkı geliri

Euro

17.760.-

240.-

16.500.-

1.500.-

TOPLAM 18.000.- 18.000.-

Açıklama

Konsinye olarak sevk edilen koltukların bedeli (1 Euro=2.40 TL kuru üzerinden) ONUR

AŞ’nin bankasına transferinin muhasebeleştirilmesi, T. İş Bankası 100.-Euro komisyon kestikten sonra bakiyeyi işletmenin döviz tevdiat hesabına aktarmıştır.

Not: Konsinyetörden alınan hizmetten yurt dışında yararlanıldığı için ödenen ko-

misyon bedelleri için KDV hesaplanmaz.

Ferudun KAYA

369

Eğitim, meyvenin kendisi değil,

ilgi ağacından meyve toplamaya yarayan bir merdivendir.

Bernard Shaw

3. 6. AÇIK HESAP ÖDEME ġEKLĠNDE ĠHRACAT

İhracatçı firma tarafından malın gönderilmesinden sonra,vade (30-60-90-180 gün)

bitimine kadar, ithalatçı tarafından ödeme vaadi veya garantisi veren belge vermek-

sizin teminata bağlanmış ödeme şeklidir.184

Açık hesap ödeme Ģeklinde aĢağıdaki süreç izlenir:

İthalatçı firma ile ihracatçı firma vade üzerinde anlaştıkları bir sözleşme imza-

larlar.

Dış ticarete konu malı, ihracatçı firma, ithalatçı firmanın ülkesine gönderir.

İthalatçı firma ihracatçının gönderdiği vesaikler ile malı gümrükten çeker.

İthalatçı firma vade sonunda malın bedelini ihracatçının bankası üzerinden

ihracatçıya öder.

Bu ödeme şeklinde ithalatçı firma için caziptir ve risk minimumdur. İhracatçı

firma açısından risk yüksektir.

İthalatçı firma mal bedelini vadesinde ödemeyip ihracatçının göndermiş olduğu

poliçeyi kabul eder ise o zaman ödeme şekli kabul kredili mal mukabili şekline

dönmüş olur.

Uygulama: Derya Anonim Şirketi Fransa’daki Next Firması ile 50.000 Euro Tuta-

rında halı ihracatı konusunda sözleşme imzalamışlardır. 01.10.2011 tarihinde yasal

işlemler tamamlanmış ve fatura düzenlenerek sevkiyat Haydarpaşa gümrüğünden

sevkiyat yapılmıştır. Fiili ihracat 10.11.2011 tarihinde açık hesap ödeme şeklinde

gerçekleşmiştir (1 Euro = 2 TL kuru üzerinden).

Ġstenilen: Açık hesap şeklinde yapılan ihracat kaydını muhasebeleştiriniz.

TÜMER Aġ Mahsup FiĢi

FiĢ Tarihi: 01/11/2011 Kaynak Program Muhasebe


120

120.02

120.02.01

601

601.03.02

ALICILAR HS


W Firması


İplik

100.000.-

100.000.-

TOPLAM 100.000.- 100.000.- Açıklama İhracat kaydı. 50.000 × 2.00 TL = 100.000.-

184 MEGEP, (2008). Muhasebe ve Finansman İhracat Kayıtları,Ankara, ss.40-41.

http://megep.meb.gov.tr/mte_ program_modul/modul_pdf/344MV0042.pdf, [Erişim: 20.04.2011].


370

3. 7. AKREDĠTĠF (Letter Of Credit-L/C)185

Yurt dışı alımlarda ihracatçı ile ithalatçının birbirlerine yeterince güvenmediği

durumlarda, araya uluslararası güvene sahip bankalar girmektedir. Bankalarda ak-

reditif biçiminde bu işlemleri takip etmektedir. Akreditif hem ithalatçıyı hem de

ihracatçıyı koruyan bir işlemdir. Akreditif, uluslararası ödemelerde;

Vesikalı Kredi,

Kredi Mektubu,

Vesikalı Kredi Mektubu,

Ticari Kredi Mektubu gibi aynı anlama gelen çeşitli deyimlerle kullanılmaktadır.

Akreditif; ihracat bedelinin ödenmesi konusunda, ithalatçının ve ihracatçının

sözleşmede belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmelerinden sonra ve buna dair

belgeleri ibraz etmeleri koşulu ile ödemenin yapılabileceğine ilişkin ithalatçının

bankası tarafından düzenlenen bir tür yazılı teminattır.186

Şartlı bir ödeme taahhüdü

olarak tanımlanabilir. İthalatçı (amir), bankasından (amir banka-issuing bank) ihra-

catçı (lehtar-beneficiary) lehine bir akreditif açmasını (küşat mektubu) ve ihracatçı-

nın ülkesindeki bankası (muhabir banka-negotiating bank) aracılığıyla haberdar

edilmesini ister. İhracatçı akreditifte belirtilen şartlara uygun olarak ve belirtilen

süre içinde malların yüklendiğine dair gerekli belgeleri (vesaikleri) doğru, eksiksiz,

kurallara uygun ve kredinin geçerlilik süresi içerisinde bankasına sunar. Banka

ihracatçı tarafından kendisine sunulan bu belgeleri inceleyerek sözleşme şartlarına

uyulup uyulmadığını araştırır. Banka belgeleri inceledikten sonra, sözleşmeye uy-

gun bulunan bu belgeleri ithalatçının bankasına (amir bankaya) gönderir. Amir

banka akreditif şartlarına uygunluğu inceledikten sonra ihracata konu olan mal be-

delini ihracatçının bankasına transfer eder.

Uluslararası platformda akreditife ilişkin düzenleyici kararlar, 1919 yılında ti-

cari hayatta liberalizasyonu sağlamak, iş dünyası için ortak bir politika tespit etmek

amacıyla kurulan ve merkezi Paris’te bulunan Milletlerarası Ticaret Odası (MTO-

ICC)’nca alınmaktadır. MTO tamamen özerk nitelikli bir kuruluş olup, resmi bir

niteliği yoktur. Bir başka deyişle, MTO’nun aldığı kararlar tavsiye niteliğindedir.

MTO akreditifler hakkında uygulanmak üzere yeknesak kurallar tespit etmiştir. Bu

kurallar, ilk defa MTO’nun 1933 yılında Viyana’da toplanan 7. Kongre’sinde kabul

edilmiş ve daha sonra 1951, 1962, 1974 ve 1983’de gözden geçirilmiştir. MTO’nun

1993’de gözden geçirerek 500 sayılı broşür ile uygulamaya koyduğu kurallar bugün

de geçerlidir. 500 sayılı broşürde yer alan kurallar “emredici” nitelikte olmayıp,

taraflar arasında başka türlü anlaşma olmayan hallerde uygulanır. Diğer bir ifadeyle

500 sayılı kuralların uygulanmasında, “sözleşme serbestîsi” ilkesi hâkimdir. Akre-

ditif işleminde birbirinden farklı üç sözleşme vardır. Bunlar;

1. İthalatçı ile ihracatçı arasında yapılan bir satış sözleşmesi,

2. Akreditifin açılması için ithalatçı ile amir banka arasında akreditif açtırma teklif

mektubu kullanılarak düzenlenen bir sözleşme,

185 Kaya, Ferudun, (2011). Dış Ticaret ve Finansmanı, Beta Yayıncılık, İstanbul: 2011, ss. 358-370. 186 Yaser Gürsoy (2005), Dış Ticaret İşlemleri, Bursa: Ekin Kitabevi, ss.118-119.

Ferudun KAYA

371

3. İthalatçı ile ihracatçı arasında alım-satımı kararlaştırılan malla ilgili ödemenin

yapılmasına ilişkin sözleşmedir.

Milletlerarası Ticaret Odası (MTO) tarafından düzenlenen yeknesak kurallar

genel kabul görmüş kurallar olup en son düzenleme 1 Temmuz 2007 tarihli 600

No’lu yayınla getirilmiştir.

3.7.1. Akreditif ĠĢleminin Özellikleri

Uluslararası ticarette en sık kullanılan ödeme şeklidir.

Akreditif hem ihracatçıyı, hem de ithalatçıyı koruyan bir işlemdir.

Akreditif, ithalatçının verdiği talimat doğrultusunda, ithalatçının çalıştığı ban-

kanın belirli bir meblağa kadar ve belirli bir vade için istenilen koşulların yerine

getirilmesi ve ihracatçı tarafından ihraç edilen malların ihracına ilişkin belgele-

rin ibrazı karşılığında ihracatçıya ödeme yapılacağını taahhüt etmesidir.

İthalatçı firma, kendi bankasına verdiği emirle ithal edeceği malın karşılığını

ihracatçı firmanın bankasına, mal ihraç edildiği takdirde ödemeyi taahhüt etti-

ğini bir kredi mektubu ile bildirir. Bu kredi mektubu akreditiftir.

Bu sistem, diğer ödeme yöntemlerine göre daha pahalı olmasına rağmen, en

güvenilir olanıdır. Hem satıcıya hem de alıcıya çeşitli faydaları vardır. Mal be-

delinin banka taahhüdünde olması, transfer riskinin büyük ölçüde ortadan

kalkması, satıcı ve alıcının kredi imkânı elde etmesi, gerekli koşulların yerine

getirilmesinin bankaca sağlanması bu faydalar arasındadır.

Akreditifte bankalar ve belgeler üzerinden işlem yaparlar. Çünkü akreditif iş-

lemleri mallarla ilgili olmayıp yapılacak hizmet ve işlerle ilgilidir.

Akreditifler dayandırıldıkları satış sözleşmelerinden veya diğer sözleşmelerden

ayrı işlemlerdir.

Akreditif sözleĢmesi ile ilgili bir örnek: Beta Dış Ticaret Şirketi Kanada'ya ihra-

cat yapmayı düşünmektedir firma Meksikalı alıcının kredi alabilirliliği ve iş hayatı

hakkında son derece kısıtlı bilgiye sahiptir. Ayrıca alıcının ülkesindeki ithalat dü-

zenlemeleri hükümet tarafından her an değişikliklere uğrayabilmektedir. Bu durum-

da ihracatçı ödemenin akreditifle yapılması ve kredinin Türkiye’deki bir banka

tarafından teyit edilmesi konusunda ısrarlı olabilir. Beta A.Ş. böylece kendisini

alıcının herhangi bir negatif davranışına ve politik risklere karşı garanti altına almış

olur. Öte yandan ithalatçı malların yüklenip sevkiyatın yapılmakta olduğunu göste-

ren belgeleri satıcı sunmadan, ödemenin yapılmayacağını bilmenin güveni içinde

olacaktır. Fakat mal kalitesinin yeterliliği konusunda, ithalatçının herhangi bir ga-

rantisi bulunmayacaktır. Çünkü bankaların yükümlülüğü, ihracatçının verdiği belge-

lerin akreditif koşullarıyla uygun olup olmadığını ödemeden önce saptamaktır, ilgili

satış sözleşmesine uygun olup olmadığını incelemek görevi değildir. Bu dörtlü

ilişki aşağıdaki şekilde gösterilebilir.


372

3.7.2. Akreditifli Ödemede ĠĢlem AkıĢı

AKREDĠTĠF ĠġLEMLERĠ

ĠHRACATÇI

(LEHDAR)

<------ SatıĢ AnlaĢması (1)-------->

------> (5) Mallar (11) -------->

ĠTHALATÇI

(AMĠR)

Belgeler(7) Para (10) Kredi (2) Başvurusu

İhbar (4) Para(6) Belgeler (10)

MUHABĠR (TEYĠT EDEN)

BANKA

----- Belgeler (8) ---------------->

<---- Kredi (3) -------------------

<---- Para (9) ---------------------

AMĠR

BANKA

1. İhracatçı ve ithalatçı (alıcı ile satıcı) arasında akreditifle ödemeyi gerekli

kılan bir malın alım-satımı için satış sözleşmesi yapar. Bu sözleşmede ma-

lın cinsi, vasıfları, miktarı, fiyatı, döviz cinsi, malların sevki, satış şekli ve

ödeme şekli (akreditif sözleşmesidir) yer alır.

2. İthalatçı amir bankaya ihracatçı lehine kredi açması için talimat verir. Ak-

reditif metninde, ihracatçıya, ancak malları sevk ettiğini tevsik eden belge-

leri muhabir bankaya sunmasından sonra ödemenin yapılabileceği hükmü

bulunur.

3. Amir banka ihracatçının ülkesindeki bir bankadan krediyi ihracatçıya ih-

bar etmesini veya teyit etmesini ister. Kısaca ithalatçının bankası akreditifi

ihracatçının ülkesindeki muhabir bankaya iletir. İthalatçının bankasının

hazırladığı akreditif metnine “küĢat mektubu” denilmektedir. Muhabir

bankadan, ihracatçıya akreditifin açıldığını ve ödeme için hangi belgelerin

gerekli olduğunu bildirmesi istenir.

4. Muhabir banka ihracatçıya krediyi ihbar eder veya teyit eder. Muhabir

banka akreditifin koşullarını inceler ve akreditif metninin bir suretini ihra-

catçıya bildirir. Dolayısıyla muhabir banka ihracatçıya krediyi ihbar eder

veya teyit eder.

5. İhracatçı, akreditif şartlarını yerine getirebileceğine inandığı an artık mal-

ları yükleme ve gönderme durumuna gelmiştir.

6. İhracatçı, yüklemeyi belgeleyen belgeleri kredinin bulunduğu bankaya su-

nar. Bu banka akreditif kurallarınca belirtilen teyit eden banka veya öde-

meyi ve poliçeyi kabul eden muhabir banka olabilir.

7. Banka belgelerin akreditif şartlarına uygunluğunu kontrol ettikten sonra

kredi, belgeler sözleşme koşullarına uygun bulunursa akreditif bedeli (mal

bedeli) ihracatçıya ödenir veya gerekiyorsa ihracatçının tanzim edeceği

poliçeyi kabul eder veya ciro eder. Akreditif ciroyu içermekte ise banka

rucü etmeden (dönüş hakkı olmadan) ödemeyi yapar. Eğer akreditif teyit

edilmemişse rücu (dönüş) söz konusu olur. Uygun bulunmadığı takdirde

ihracatçıdan gerekli düzeltmeleri yapmasını ister. Akreditif ciroyu içer-

mekte ise banka bu işi rücu etmeden yapar.

Ferudun KAYA

373

8. Muhabir banka belgeleri ve varsa ciro edilmiş poliçeyi ithalatçının banka-

sına (amir bankaya) gönderir.

9. Amir banka belgelerin akreditife uygunluğunu kontrol ettikten sonra,

a. Eğer ihracatçı dokümanları direkt olarak amir bankaya yolladı ise

ihracatçıya veya fonun bulunduğu muhabir bankaya ödemeyi yapar.

b. Daha önce kararlaştırıldığı şekilde muhabir bankaya veya teyit eden

bankaya ya da poliçeyi kabul eden veya ciro eden herhangi bir ban-

kaya geri ödeme yapar.

10. Amir banka tarafından belgelerin akreditife uygunluğu tespit edildikten

sonra akreditif miktarının daha önce yapılan anlaşma şartları çerçevesinde

ödenmesi için belgeler ithalatçıya sunulur. İthalatçının komisyon dâhil

akreditif bedelinin tamamını bankasına ödemesinden sonra banka malların

mülkiyetini ithalatçıya devreder.

11. İthalatçı malları teslim edecek olan nakliyeciye taşıma belgelerini gönde-

rir. İthalat konusu işlemlere ilişkin vesaiki alan ithalatçı gümrük idaresine

müracaat ederek işlemleri ikmal eder ve mallarını teslim alır.

3.7.3. Akreditifli Ödemede Taraflar187

1) Amir (Appliant for the credit): Malların ithalatçısı (alıcısı) ve akreditif

bedelini ilk talepte ödeyecek kişidir.

2) Amir Banka (Açan Banka/Issuing/Opening Bank): İthalatçının bankası

olup, ihracatçı lehine akreditifi açan bankadır. Küşat mektubunun amir banka tara-

fından muhabir bankaya gönderilmesiyle akreditif açılmış olur. İhracatçı akreditif

vadesi içinde istenilen koşulları yerine getirirse ve bunlar ile ilgili belgelerin ince-

lenmesi sonucu akreditif şartlarına uygunluğu durumunda ödeme yapmakla yüküm-

lüdür.

3) Muhabir Banka (Ġhbar Bankası/Advising Bank): İthalat konusu malların

bedelini ödeyen bankadır. Bir başka ifade ile akreditif açıldığının ithalatçıya ihbar

edildiği, teyit edildiği ve ihracatçıya ödemenin yapıldığı bankadır. Söz konusu ban-

ka, sadece akreditifin açıldığına ilişkin bilgiyi satıcıya bildirimde bulunursa “ihbar

bankası” adını alır. İhbar bankasının ihracatçıya karşı

ödeme konusunda herhangi bir yükümlülüğü yoktur. Yal-

nızca ihracatçını akreditif sözleşmesinde istenen belgeleri

eksiksiz olarak kendisine ulaştırılıp ulaştırılmadığını de-

netler. Ayrıca gerekli belgelerin ibrazı halinde ödemede

bulunacağına ilişkin kendi taahhüdünü de ekleyerek satı-

cıya bildirimde bulunursa “teyit bankası-confirming bank”

olarak adlandırılır.

4) Lehtar: Lehine akreditif açılan ihracatçı (satıcı)

“lehtar” olarak tanımlanır.188

Akreditif konusu malların

gönderilmesine ilişkin belgeleri aracı bankaya ibraz eder.

Aracı bankanın belge incelemesinden sonra ihracat bedelini tahsil eder.

187 Alptekin Güney (2007). Banka İşlemleri, İstanbul: Beta Yayınları, s. 145. 188 Kızıl ve Sogur, 1995:54.


374

3.7.4. Akreditif Türleri 189

a. Kabilirücu Akreditif (Cayılabilir-Revocable)

b. Gayri Kabilirücu Akreditif (Cayılamaz-Irrevocable )

c. Teyitli Akreditif (Confirmed L/C)

d. Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed)

e. Rotatif-Döner Akreditif (Revolving Credit)

f. Red-Clause Akreditif (Kırmızı Şartlı/Peşin Ödemeli)

g. Gren-Clause Akreditif (Yeşil Şartlı)

h. Karşılıklı Akreditif (Back-To-Back)

i. Devredilebilir Akreditif (Transferable)

j. Garanti Akreditifi (Teminat Akreditifi /Stand-by Credits)

k. Yetki Mektupları

l. Vadeli Akreditif (Ödenmesi Ertelemeli Akreditif/Deffered Payment)

3.7.4.1. Cayılabilir (Kabilirücu) Akreditif/Revocable

Amir bankanın (akreditifi açan), ihracatçının nam ve hesabına açtığı krediyi

her an kendi isteğiyle iptal edebildiği veya şartlarını değiştirilebildiği akreditif çeşi-

didir. Mal bedelinin ödeneceğine dair bir garanti olmasına rağmen alıcı için kesin

olmayan, her an vazgeçilebilir bir durum söz konusudur.

Amir banka lehtara bir neden bildirmek zorunda değildir. Ancak iptal mektu-

bunun satıcının eline geçmesinden önce satıcı akreditif koşullarına uygun olarak

yüklemeyi yapar ve vesaiki bankaya ibraz ederse, o takdirde banka akreditif bedeli-

ni ödemek zorundadır. Bankaların garantisi bulunmadığından, bu durum ihracatçı

için bir risk taşımaktadır. Bu tip akreditif güvenli olmadığı için, uygulamada nadi-

ren kullanılmaktadır.

3.7.4.2. Cayılamaz (Gayri Kabilirücu) Akreditif/Irrevocable

Amir banka ve akreditif amirinin onayı olmadan süresinden önce geriye alın-

ması, bozulması ve iptali mümkün olmayan akreditiflerdir. Gerekli şartlar yerine

getirildiği takdirde, akreditif bedelinin amir bankaca ödeneceği taahhüt edilmiştir.

Dolayısıyla birincisine nazaran daha güvenlidir.

Tüm taraflarca kabul edilmedikçe iptal edilemez ve değiştirilemez. Bu tür ak-

reditifler daima belirli bir meblağ kadar ve belirli bir vade ile açılırlar. Gayri

kabilirücu akreditifte amir bankanın ödemesi güvence altında olmakla beraber,

ihracatçının ülkesindeki muhabir bankanın ödemeyi yapması garanti değildir. Bu

nedenle, akreditifler “teyitli” hale getirilerek daha güvenli bir yol oluşturulmuştur.

Gayri kabilirücu ya da kabilirücu olduğuna dair herhangi bir kayıt taşımayan akre-

ditifler, gayri kabilirücu akreditif olarak kabul edilirler.190

189 Birgül Şakar (2007). Banka Kredileri ve Yönetimi, İstanbul: Beta Basım Yayın, ss.155-156. 190 Bağrıaçık, 1998:129.

Ferudun KAYA

375

3.7.4.3. Teyitli Akreditif (Confirmed)

Akreditifi açan amir bankanın muhabir bankaya akreditifi teyit etmesi talimatı-

nı verdiği ve böylece muhabir bankanın da açılan akreditifi teyit ettiği akreditif

türüdür. Teyitli akreditifte muhabir banka da akreditifi “teyit” ederek bedellerin

ödeneceği hususunda ilave teminat vermektedir. O halde herhangi bir ödenmeme

durumunda, muhabir banka amir bankanın yükümlülüğünü üstlenmiş olur. Uygu-

lamada sadece gayri kabilirücu (dönülemez) akreditifler teyitli olarak açılırlar (dö-

nülebilir açılamaz). Bu akreditifler ilgili üç tarafın (amir banka, muhabir/ teyit ban-

kası ve lehtar) muvafakati olmadan iptal edilemez.

3.7.4.4. Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C)

Muhabir bankanın rolü sadece akreditifin açıldığını lehtara bildirmekten ibaret-

tir. Muhabir banka yalnızca ihbar eder, ancak ödeme konusunda herhangi bir taah-

hüt üstlenmez. Teyitli akreditiflerde teyit bankası üstleneceği riske karşılık bir ko-

misyon aldığı için, tabiatıyla akreditif masrafları yükselmektedir. Bu sebeple itha-

latçılar genellikle teyitsiz akreditifleri tercih ederler.

3.7.4.5. Döner (Rotatif) Akreditif)/Revolving Credit

Genellikle belirli bir müşteriden sürekli veya yüksek tutarlı alımlarda kullanı-

lır. Hem işlemlerin tekrarlanması külfetinden kurtulma, hem de yüksek miktarda

siparişin fiyat avantajından yararlanma imkânı söz konusudur. Rotatif akreditifler

kullanıldıkça ayrıca bir talimata ya da bildirime gerek kalmaksızın kendiliğinden

yenilenerek aynı şartlarla yeniden kullanılabilen akreditiftir.

Rotatif akreditiflerde dönerlik şartı genellikle iki şekilde olmaktadır. Miktara

ve süreye göre. Miktara göre devreden akreditiflerde, akreditif tutarı, kaç kere dö-

nebileceği ve böylece ödemeler toplamının sınırı belirlenmektedir. Süreye göre

devreden akreditiflerde ise, her sevkiyatın yapılacağı dönem de belirlenir. Bu tip

akreditifler “biriken” (cumulative) veya “birikmeyen” (non-cumulative) olmak

üzere iki şekilde açılabilir. Biriken rotatif akreditifte, ilk dönemde kısmen veya

tamamen kullanılmamış miktar, müteakip dönemdeki tutara eklenerek kullanılabilir.

Birikmeyen akreditifte ise kullanılmayan kısımdan onu izleyen dönemde faydalanı-

lamaz.

3.7.4.6. PeĢin Ödemeli Akreditif (Kırmızı ġartlı Akreditif)/Red Clause L/C

Akreditif tutarının tamamının ya da bir kısmının, muhabir bankaya sevk belge-

leri ibraz edilmeden ihracatçıya avans veya peşin olarak ödenmesi şeklinde yapılan

bir akreditif şeklidir. Peşin ödemeli akreditif ithalatçının ihracatçıya tanıdığı bir ön

finansman niteliğindedir. Peşin ödenen kısım sonradan ihracatçıdan mahsup edil-

mektedir. Bu akreditiflerin red clause olarak adlandırılmasının nedeni, akreditif

metnindeki avans tutarının dikkat çekmesi için kırmızı mürekkeple yazılmış olmasıdır.


376

3.7.4.7. YeĢil ġartlı Akreditif (Green Clause L/C)

Kırmızı şartlı akreditif’e (Red clause) çok benzemektedir. Mallar önce bir

üçüncü şahsa (depo firması) banka adına teslim edilmekte ve ambar teslim makbuzu

bankaya verilmek suretiyle karşılığında avans alınabilmektedir. Böylece banka

ithalatçının riskini bir ölçüde azaltmaktadır. Fakat yine de risk tamamen ortadan

kalkmaz ve nihai sorumluluk alıcı üzerinde kalır. Görüldüğü gibi, red clause ve

green clause akreditifler temelde ihracatı finanse etmek işlevi görmektedirler. Böylece ihracatçı ülkedeki kredi faizlerinin ithalatçının ülkesindekinden yüksek

olduğu zamanlarda, ihracatçılar için düşük maliyetli finansman imkânı sağlamaktadır.

3.7.4.8. KarĢılıklı Akreditif (Back-To-Back L/C)

Karşılıklı akreditifler, genellikle transit ticarette, aracı vasıtasıyla yapılan satış-

larda kullanılırlar. Transit ticarete aracı firma, hem ithalatçı hem de ihracatçı duru-

mundadır. Aracı firma satış yapacağı ülkede lehine açılmış bulunan akreditifi temi-

nat göstererek, kendisinin ithalat yapacağı ülke (firma) lehine bir akreditif açabilir.

İşte bu ikincisine, karşılık gösterilmek suretiyle açıldığı için, karşılıklı akreditif adı

verilir. Burada, ihracat akreditifi ile karşılıklı akreditife konu olan belgelerin çok az

farklılıklarla aynı olması gerekir. Bunu, aracı firmanın bankası, hem amir hem de

muhabir banka olması sebebiyle sağlama olanağına sahiptir. Söz konusu banka

genellikle aynı zamanda teyit bankası da olacağından, büyük sorumluluk üstlen-

mektedir. O nedenle, karşılıklı akreditifte, bankaların riski yüksek olduğu için ko-

misyonu da yüksektir, bu nedenle sınırlı uygulanmaktadır.

3.7.4.9. Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C)

Lehtarı tarafından üçüncü bir şahsa devredilebilen akreditiftir. Aslında, karşı-

lıklı akreditifle aynı amaca hizmet eder. Devir işleminin, ilk akreditif talimatındaki

esas ve koşulları taşıması gerekir. Yalnız, ikinci akreditifte akreditif tutarının ve

malların birim fiyatının azaltılması, akreditif vadesi belgeleri ibraz süresi ve en son

sevk tarihinin kısaltılması ve sigorta yüzdesinin ise arttırılması mümkündür. Bu

akreditifler, taşıdıkları devir koşullarına göre tamamen veya kısmen devredildikleri

gibi, kısımlar halinde birden fazla kişilere devredilebilmesi de mümkündür. Söz

konusu akreditifler sadece bir kez devredilebilir.

Devredilebilir akreditifle karıştırılabilen fakat ondan tamamen farklı bir uygu-

lama olan “akreditif alacağının devri” konusuna da değinmek gerekir. Uygulamada,

bu çeşit akreditifler, daha çok ilk lehtarın komisyoncu olması ve malı kendisi sevk

etmeyip malı sevk edecek ikinci bir lehtara devretmesi gibi durumlarda söz konusu

olmaktadır. Devredilebilir akreditifte, akreditifle ilgili bütün haklar söz konusu

iken, akreditif alacağının devrinde ise sadece alacak devri söz konusudur.

3.7.4.10. Garanti Akreditifi (Teminat Akreditifi) /Stand-by Credits L/C

İthalatçı ile ihracatçı arasında yapılan sözleşmeden doğan borçların ödenme-

mesi halinde ödemeyi garanti altına alan, ithalatçının bankasının ithalatçının üstlen-

diği yükümlülüğün yerine getirilmesini ihracatçıya garanti etmesi suretiyle yapılan

Ferudun KAYA

377

akreditiftir. Garanti akreditifleri şekil yönünden diğerlerine benzemekle birlikte,

mahiyeti itibariyle akreditiften ziyade bir teminat niteliğindedir. Stand-by akreditif-

ler ile belirli bir taahhüdün yerine getirilmesi garanti altına alınmış olur. Taahhüdün

yerine getirilmemesi halinde, bu durum bankaya tevsik edildiğinde, akreditif bedeli

tahsil edilir. Stand-by akreditifler, uluslararası kredi işlerinde kredilerin teminatı,

açık hesap gibi belirli bir garantiden yoksun ihracat satışlarının garantisi ve bazı tip

teminat mektuplarının kontrol garantisi olarak kullanılabilmektedirler. Bu akrediti-

fin diğer ticari akreditiflerinden farkı, ithalatçının talimatıyla ihracatçı lehine değil,

ihracatçının talimatıyla ithalatçı lehine açılması ve akreditif vesaikinin ibraz edil-

memesi halinde ödeme yapılmasını garanti etmesidir.

3.7.4.11. Yetki Mektupları

Ödeme yetkisi ve iştira yetkisi olmak üzere iki şekilde uygulanan yetki mek-

tuplarının akreditif kapsamı içerisinde sayılmasının sebebi, bunların da aynı fonksi-

yonu görmesidir. Ödeme yetkisinin en önemli özelliği cayılabilir bir akreditif olma-

sıdır. Burada, ithalatçının bankasının (amir banka) ihracatçının ülkesindeki muhabi-

rine, ihracatçının mal bedeli karşılığı gerekli belgelerle birlikte keşide ettiği poliçe-

leri ödemesi hususunda yetki vermesi söz konusudur.

Ödeme yetkisi her ne kadar bir transfer riskinin olmadığını gösteriyor ve ihra-

catçılar açısından bir finansman aracı niteliğini taşıyorsa da, cayılabilir niteliği do-

layısıyla pek yaygın kullanılmamaktadır. “İştira yetkisi” ise poliçelerin gerekli bel-

geler ilişiğinde alınıp ıskonto edilmesi için amir bankaca muhabir bankaya verilen

bir yetkidir. Bunun ödeme yetkisinden farkları, poliçelerin alıcı üzerine çekilmesi

ve cayılabilir-cayılamaz, teyitli-teyitsiz ve kabilirücu-gayri kabilirücu olarak tanzim

edilebilmesidir.

3.7.4.12. Vadeli Akreditif / Ödenmesi Ertelemeli (Deffered Payment L/C)

İthalatçı ve ihracatçı arasındaki satış sözleşmesine göre akreditif bedelinin ib-

razında değil de, bu belgelerin ibrazından belirli bir süre sonra ihracatçıya ödenme-

sini sağlayan akreditif türüdür.

İhraç konusu malın bedeli buna ilişkin vesaikin muhabir bankaya ibrazı esna-

sında değil, ödeme vadesinde ödenir. Ödeme vadesi herhangi bir süreyle sınırlı

olmaksızın serbestçe tayin ve tespit edilebilir. Ödenmesi ertelemeli akreditif, vadeli

poliçe uygulamasına benzemekle birlikte, ondan farklıdır. Burada ihracatçı bankaya

kabul edilmek üzere bir poliçe keşide etmek yerine, belirli bir süre sonra, görüldüğü

anda ödenecek bir poliçe keşide eder. Böyle bir uygulama için, akreditif bankasının

söz gelimi vesaikin ibrazından 90 gün sonra akreditif tutarını ödeyeceği şeklindeki

bir soyut borç vaadi gereklidir. Vadeli akreditifte vade genellikle taşıma süresi ka-

dardır. İthalatçı bu yolla masrafları azaltmayı amaçlar. Uygulamada ortaya çıkabile-

cek problemler ithalatçının borçlu olduğunu gösteren bir vesaikin bulunmamasın-

dan kaynaklanır. O nedenle, ödenmesi ertelemeli akreditiflerin açılması hususunda

bankalar isteksiz davranmaktadırlar.


378

3.7.5. Akreditifin BaĢlıca Faydaları191

Dış ticarette kullanılan akreditif ödeme yöntemlerinin tercih edilmesinin başlı-

ca nedenleri arasında ihracatçının bir bankanın ödeme güvencesine sahip olmadan

malını sevk etmek istememesi gelmektedir. İhracatçı akreditif sayesinde bir banka

tarafından parasının ödeneceği taahhüdüne sahiptir. Böylece ithalatçı kredisi yerine

bir banka kredisi elde etmiş olur. Kambiyo kontrolü olan ülkelerde, bir alternatif,

ancak gerekli kambiyo müsaadesi alındıktan sonra açılabilir. Böylece ihracatçı, bir

transfer riskinden de kendini korumuş olur. Ayrıca akreditif ihracatçıya ihraç ede-

ceği malların imal ve hazırlanması için ihtiyaç duyduğu finansmanı bankadan alma-

sı imkânını sağlar.

Aynı zamanda akreditif ithalatçının da çıkarlarını korumaktadır. Akreditif şart-

ları alıcının talimatlarına göre düzenlendiğinden ithalatçının bu şartları yerine geti-

rilmedikçe banka satıcıya ödeme yapmaz. İthalatçı aynı zamanda mal bedelini peşin

olarak ödemediğinden ihracatçıdan banka itibarına dayalı olarak bir kredi sağlamış

olur. Ayrıca ithalatçı akreditif sayesinde, malları teslim alıp sattıktan sonra parasını

ödeme kolaylığına sahip olduğundan normal banka kredilerine göre daha düşük

maliyetli kredi elde etmiş olur.

Örnek:TÜMER AŞ. İspanya’da yerleşik W işletmesine 200.000.- TL maliyeti olan

250.000 Euro’luk iplik ihracatı konusunda anlaşmaya varmışlardır. Tüm

yasal işlemler tamamlandıktan sonra ipliklerin faturası düzenlenmiştir.

01.11.2011 tarihinde 1 Euro = 2.30 TL üzerinden Gümrük Çıkış Beyanna-

mesi192

düzenlenmiştir. (Sürekli envanter yöntemi uygulanmakta)

1. İpliklerin fiili ihracatı gerçekleştiği (Gümrük Çıkış Beyannamesinin düzenlendi-

ği) tarihteki yevmiye kaydını düzenleyiniz.

2. Sürekli envanter yöntemi izleyen bir işletme için stokların maliyet hesaplarına

devir kaydını düzenleyiniz.

3. Vadeli akreditif şeklinde ihracatı gerçekleştirilen ipliklerin bedelinin 100.000.-

Euro’luk bölümü TÜMER AŞ’nin bankasına (1 Euro = 2.20 TL kuru üzerinden)

W firması tarafından transfer edilmiştir. Aynı gün İş Bankası 01.12.2011 tarihin-

de DAB düzenleyerek TÜMER AŞ’nin vadesiz döviz tevdiat hesaplarına aktar-

mıştır. 1.

TÜMER Aġ



120

120.02

120.02.01

601

601.03.02

ALICILAR HS


W Firması


İplik

575.000.-

575.000.-

Açıklama İhracat kaydı. 250.000 × 2.30 TL = 575.000.-

191 Kaya, Ferudun, (2011). Dış Ticaret ve Finansmanı, Beta Yayıncılık, İstanbul: 2011, ss. 365-370. 192 Gümrük Beyannamesi: Gümrük Mevzuatı uyarınca doldurularak ilgili ihracatçı birliği tarafından onay-

lanmasından sonra gümrük idaresine sunulan belgedir.

Ferudun KAYA

379

2.



620

620.03.02

150

152.03.02

SATILAN MAMÜLLER MALĠYETĠ

Üretim (İplik)

ĠLK MADDE MALZEME HS

İplik

200.000.-

200.000.-

Açıklama Maliyet hesaplarına devir kaydı.

3.



102 102.03

102.03.02

612 612.03

120 120.02

120.02.01

BANKALAR HS T.İş Bankası

Vadesiz Döviz Tevdiat

DĠĞER ĠNDĠRĠMLER HS İhracat Kur Farkı Zararları

ALICILAR Yurt Dışı Alıcılar

W Firması

220.000.-

10.000.-

230.000.-

TOPLAM 230.000.- 230.000.- Açıklama W firması tarafından gönderilen ihracat bedelinin 100.000 Euro’luk

kısmı İş Bankası tarafından DAB düzenlenerek döviz tevdiat hesapla-

rına alınması kaydı

Bilgilendirme: Yurda getirilen ihracat bedelleri için döviz alım belgesi dü-

zenlenmek zorundadır. Yurt dışında bırakılması serbest olan ihracat bedelleri,

ihracata aracı olan bankalara bildirilerek kambiyo hesabı kapatılır. Kapanış

TCMB’nin döviz alış kuru üzerinden 12 TİCARİ ALACAKLAR (120,121)

hesabına borç kaydedilerek yapılır.

4. Soru: TÜMER AŞ aktifinde kayıtlı olan 120 Alıcılar Hesabını 31/12/2011

tarihinde (1 Euro = 2.40 TL kuru üzerinden) değerleme işlemine tabi tutmuştur. FiĢ Tarihi 31/12/2011


120 120.02

120.02.01

601

ALICILAR HS Yurt dışı Alıcılar

W Firması

YURT DIġI SATICILAR HS

İhracat Kur Farkı

15.000.-

15.000.-

Açıklama TÜMER AŞ’nin alacaklarını değerlemesi (2.40 - 2.30 = 0.10) x 15.000.-


380

5. Soru: W İşletmesi ithal ettiği ipliklerin bedelinin 30.01.2012 tarihinde

100.000.- Euro’luk kısmını Tümer AŞ’nin İş Bankasına transfer etmiştir. İş Banka-

sı’nda DAB düzenleyerek (1 Euro = 2.35 TL kuru üzerinden) Tümer AŞ’nin döviz

tevdiat hesabına aktarılmıştır.


102 102.03

102.03.02

656 612.03

120 120.02

120.02.01

BANKALAR HS T.İş Bankası


KAMBĠYO ZARARLARI HS İhracat Kur Farkı Zararı

ALICILAR HS Yurt Dışı Alıcılar

W Firması

235.000.-

5.000.-

240.000

TOPLAM 240.000 240.000

Açıklama W firmasının borcunu TÜMER AŞ’nin bankasına transfer kaydı.

(2.40 -2.35) = 0.05 x 100.000 = 5.000 TL zarar

5. Tümer AŞ yetkilisi 50.000 Euro tutarındaki iplik ihracatından doğan bakiye-

yi yurt dışı temsilciliklerinde kullanmak üzere İspanya’da 30.01.2012 tari-

hinde (1 Euro = 2.35 TL kuru üzerinden) tahsil etmiştir. FiĢ Tarihi 30/01/2012 Kaynak Program: Muhasebe

196

196.01

656 656.03

120 120.02

120.02.01

PERSONELE AVANSLAR HS

Diğer Personel Avansları

KAMBĠYO ZARARI HS İhracat kur farkı gideri

ALICILAR HS Yurt Dışı Alıcılar

W firması

117.500

2.500

120.000

TOPLAM 120.000 120.000

Açıklama İhracata aracı olan İş Bankası 50.000.- Euro’yu yurt dışında bıraktığını yazı ile bildirmiş-tir. 50.000 x 2.35 = 117.500.-

Bilgilendirme: Yurt dışı temsilciliklerde alıkonan bakiyeler Vergi Usul kanu-

nu’nun 229 maddesinde belirtilmiş fatura veya fatura yerine geçen belgelerle

gidere dönüştürülebilir. Bu giderlerde işletmelerce Tek Düzen Muhasebe

Standartlarına göre kaydedilir. Şayet yurt dışında bırakılan ihracat bedelleri-

nin bakiyeleri dönem sonlarında VUK’ un 280. maddesi hükümlerine göre

değerleme yapılması mecburiyeti vardır.

3.7.6. Akreditif ĠĢlemlerinde Görülen BaĢlıca Sorunlar

Akreditifte aktarmaya izin verilmediği halde aktarma yapılmış ise, gecikmeler

ve ekstra maliyetler ihracatçı tarafından karşılanır.

Akreditifte belirtilen tutarın diğer belgelerde belirtilen tutarla aynı olması ge-

rekmektedir.

Akreditifte kısmi sevkiyata izin verilmiyorsa malların tümünün gemiye yük-

lenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde akreditif kabul edilmez.

Akreditifteki yükleme şartlarına uyulmaz ise akreditif geçerli sayılmayabilir.

Ferudun KAYA

381

Şayet belgeler akreditifin geçerlilik süresi içinde bankaya sunulmazsa akreditif

geçersiz sayılabilmektedir.

Şayet belgeler akreditifte belirtilen gerçek format ve sayıya uygun değil ise ge-

cikmeler olabilir.

3.7.7. Akreditifli SatıĢ ġeklinde Ġhracat ĠĢlemlerinin MuhasebeleĢtirilmesi

Örnek: Kaya AŞ Norveç’te yerleşik New firması ile 100.000.- Euro’luk FOB vida

ihracatı konusunda anlaşarak sözleşme imzalamışlardır. 1. New firması Kaya AŞ lehine akreditif açtırmıştır. 15.11.2011 tarihinde Vakıflar

Bankası lehine akreditif geldiğini Kaya AŞ’ye bildirilmiştir.

2. Kaya AŞ lehine akreditif geldiğini gözlemledikten sonra vidaları Haydarpaşa

gümrüğünden 20.11.2011 tarihinde sevk ederek fiili ihracat işlemini tamamla-

mıştır. İhracat ile ilgili vesaikleri Vakıflar Bankasına teslim etmiştir. (1 Euro =

2.50 TL)

3. Vakıflar Bankası vesaikleri inceledikten sonra ihracat bedeli olan 100.000.

Euro’ya Kaya AŞ’nin vadesiz döviz tevdiat hesabına 22.11.2011 tarihinde

(1Euro= 2.60 TL kuru üzerinden) aktarmıştır.

Ġstenilenler: 1. Kaya AŞ lehine akreditif açıldığını öğrendiği anda nazım hesapları kaydını

2. Akreditif konusu vidaların vesaiklerini aracı bankaya teslim edilmesi kaydını

3. İhracat bedelinin Kaya AŞ’nin hesaplarına yansıtılması kaydını düzenleyiniz.

Bilgilendirme: İşletme ilgililerinin izlemesi gereken ve risk taşıyan işlemlerin

izlendiği hesaplara nazım hesap denir. Genellikle bilgi amaçlı kullanılır. İşletme

bilançosunun sonunda yer alır, varlıkları ve kaynakları etkilememektedir. Nazım

hesapları bir birini tamamlayan iki hesap biçimde çalışırlar. Ters kayıt yapılarak

kapatılırlar. Tek düzen hesap planında 9 kodlu hesaplar nazım ayrılmıştır.

Nazım hesapları dış ticaret işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde yararlanılabi-

lir. Finansman kuruluşlarının işletme namına akreditif açması demek (ithalat için)

ileriki bir dönemde bu akreditif den doğan borcu ödemesi anlamına gelir. İthal ede-

ceği ürünlerin fiili ihracatı gerçekleşmediği için henüz oluşmamıştır. Akreditif şart-

larının ihracatçı firma tarafından getirilmesi ve ürünün gümrükten teslim alınmasıy-

la borç oluşacaktır.

İthalat veya ihracat akışında işletmeler akreditif açıldığını öğrendiği anda na-

zım hesapları aracılığı ile bu akışı izleyebilirler.

1. Akreditif açıldığını öğrendiği zaman Kaya AŞ nazım hesaplarına ihracatı şu şe-

kilde kaydedebilir.

KAYA Aġ Mahsup FiĢi



980

980.03

980.03.01

981

981.01

981.01.01

YABANCI PARALI MEVCUTLAR

Vakıflar Bankası

Euro

YABANCI PARALI YÜKÜMLÜLÜKLER

İhracat siparişinden alacaklılar

New firması

100.000

Euro

100.000

Euro

TOPLAM 100.000 100.000


382

2. Kaya AŞ’nin fiili ihracatı tamamlayarak ihracat ile ilgili vesaikleri Vakıflar

Bankasına teslim etmesi.




120

120.02

601

601.02

ALICILAR HS

Yurt dışı alıcılar


New Firması

250.000.-

250.000.-

TOPLAM 250.000.- 250.000.-

Açıklama Vesaiklerin Vakıflar Bankasına teslim edilmesi kaydı.

Akreditif açılmasından sonra açılan nazım hesaplarının kapatılması kaydı.




981

981.03

981.03.01

980

980.01

980.01.01



New firması


Vakıflar Bankası

Euro

100.000

Euro

100.000.

Euro

TOPLAM 100.000 100.000

Açıklama Nazım hesaplarının kapatılması kaydı.

3. İhracat bedelinin Kaya AŞ hesaplarına yansıması kaydı.

FiĢ Tarihi 22.11.2011 Kaynak Program Muhasebe


102

102.03

102.03.03

120

601

BANKALAR HS

T.Vakıflar Bankaları


ALICILAR HS


260.000.-

250.000.-

10.000.-

TOPLAM 260.000 260.000

Açıklama İhracat bedelinin tahsil kaydı.

Örnek: Doğu AŞ İsveç’te yerleşik Neri Firmasına akreditifli halı ihracatı için ge-

rekli yasal işlemleri tamamlamıştır. İhracat ile ilgili genel bilgiler şöyledir.

İhracat konusu ürün : İpek halı

İhracat tutarı : 200.000.- Euro

İhracat teslim biçimi : FOB

İhracat sevk biçimi : Gemi

İhracata aracı banka : İş Bankası

İhracat ödeme şekli : Teyitli akreditif

İhracat çıkış rejimi : Serbest ihracat

İhracat çıkış gümrüğü : Haydarpaşa İhracat Gümrük Müdürlüğü

1. Doğu AŞ 01.02.2011 tarihinde İpek halılara ait proforma faturayı Neri firmasına

göndermiştir. Neri firması Proforma faturayı değerlendirdikten sonra 05.02.2011

tarihinde Doğu AŞ’nin lehine akreditif açtırmış ve aynı gün bildirmiştir.

Ferudun KAYA

383

2. İhracat ile ilgili şu giderler oluşmuştur. Giderler nakit olarak ödenmiĢtir. Notere 150 TL

Sanayi ve Ticaret Odasına ATR - 1 dolaĢım belgesi için 250 TL

Yurt içi nakliye için 180 TL KDV olmak üzere 1.180 TL

3. Gümrük çıkış beyannamesi 07.02.2011 tarihinde ilgili gümrük müdürlüğünde

onaylatılarak fiili ihracat (1 Euro = 2.50 TL) gerçekleştirilmiştir.

4. Doğu AŞ ihracat ile ilgili vesaikleri aracı bankaya teslim etmiş ve banka 1 Euro =

2.55 TL kur üzerinden döviz alım belgesi düzenlemiştir. Bakiyeyi Doğu AŞ’nin

vadesiz mevduat hesabına yatırmıştır.

Ġstenilen: Doğu AŞ’nin yevmiye kayıtlarını düzenleyiniz.

1. Lehine akreditif açıldığını öğrendiği zaman Doğu AŞ nazım hesabı açarak

şu şekilde izleyebilir.

Doğu Aġ Mahsup FiĢi

FiĢ Tarihi 01.02.2011


980

980.03

980.03.01

981

981.01

981.01.02


T. Vakıflar Bankası

Euro



Pan Firması

200.000.

Euro

200.000.

Euro

TOPLAM 200.000. 200.000.

2. İhracat ile ilgili oluşan giderlerin muhasebeleştirilmesi


760

760.07

760.09

760.03

191 191.02

100

PAZARLAMA VE SATIġ GĠDERLERĠ

Noter masrafı 150.-

ATR-1 belgesi 250.-

Yurt içi nakliye masrafı 1.000.-

ĠND. KDV

Yurt içi nakliyenin KDV’ si

KASA HS

1.400.-

180.-

1.580.-

TOPLAM 1.580.- 1.580.-

3. Hereke AŞ’nin fiili ihracatı tamamlayarak vesaikleri Vakıflar bankasına tes-

lim etmesi kaydı.

Doğu Aġ Mahsup FiĢi



120

120.02

601

601.03

ALICILAR HS



Pan Firması

500.000.-

500.000.-

TOPLAM 500.000.- 500.000.-


384

Fiili ihracatın yapılmasından sonra nazım hesaplarının kapatılması kaydı.

FiĢ Tarihi 07/02/2011 Kaynak Program: Muhasebe

981

980.03

980.03.01

980

981.01

981.01.02


T. Vakıflar Bankası

Euro



Pan Firması

200.000

Euro

200.000

Euro

TOPLAM 200.000 200.000

4. İhracat bedelinin Doğu AŞ’nin hesaplarına yatırılması kaydı

FiĢ Tarihi 07/02/2011


102

102.03

102.03.03

120

120.02

120.02.04

601

BANKALAR HS

T.Vakıflar Bankası


ALICILAR HS


Pan AŞ


510.000

500.000

10.000

TOPLAM 510.000 510.000