ÜRÜN GEL‹fiT‹RMEYE KARARVERME ÜRÜN GEL‹fiT‹RMESÜREC‹ B‹LG‹SAYAR DESTEKL‹MÜHEND‹SL‹K ÜRGE VE PROJEYÖNET‹M‹ RAPORLAMA

3ÜRÜN GEL‹fiT‹RMEÜRÜN GEL‹fiT‹RME

KILAVUZUKILAVUZU3

‹stanbul Sanayi Odas› Kalite ve Teknoloji ‹htisas Kurulu (‹SO-KATEK)

Ürün GelifltirmeK›lavuzu

Haz›rlayanlar

Refik ÜREYEN, TTGVProf. Dr. Dilek ÇET‹NDAMAR, Sabanc› ÜniversitesiProf. Dr. Nilüfer E⁄R‹CAN, Yeditepe ÜniversitesiProf. Dr. Alpay ER, ‹stanbul Teknik Üniversitesi

Dr. Rezzan KARAASLAN, Setafl KimyaNurdan ORDAY, Orday&Orday BS Partner

Dr. Tar›k Ö⁄ÜT, FigesDr. Sibel Sain ÖZDEMIR, TÜB‹TAK Marmara Araflt›rma Merkezi

Burak PEKCAN, ‹nfotronCemil TÜRÜN, Yo¤urt Bilgisayar

Serhan BAfiER, ‹SO KOB‹ Hizmetleri fiubesi

‹SO Yay›n No: 2011/16© Ürün Gelifltirme K›lavuzu, ‹stanbul Sanayi Odas›, ‹stanbul 2011

Tasar›m ve Uygulama, Mürettebat Reklamc›l›kHer hakk› sakl›d›r. ‹stanbul Sanayi Odas› kaynak gösterilmek suretiyle al›nt› yap›labilir.

Güncellefltirilmifl dördüncü sürüm

3ÜRÜN GEL‹fiT‹RME

KILAVUZU

Önsöz 5

Girifl 7

‹stanbulSanayiOdas›Kalite veTeknoloji‹htisasKurulu(‹SO-KATEK)

2. Ürün Gelifltirme Süreci

2.1 Tersine Mühendislik 132.2 Endüstriyel Tasar›m 162.3 Ürün Tasar›m Aflamas› : 162.4 Bilgisayar Destekli Mühendislik 18

12

1. Ürün GelifltirmeyeKarar Verirken

1.1 Paydafllar ne söylüyor? 8

8

25

ÜrünGelifltirmeK›lavuzu

Son Söz

3 ÜrGe ve Proje Yönetimi

2.5 Prototipler 202.6 Denemeler (Testler) 21

4. Raporlama

Ekler

EK1 Ürün Gelifltirme Süreci Ak›fl› 25EK2 Yaz›l›m Ürünü Gelifltirme 30EK3 Ürün Gelifltirmede Uzmanl›k 33

Anlaflmalar›n›n Yap›lmas› veGizlilik Sözleflmesi

EK 4 Türkiye: ‹leri Mühendislik 38Hizmetleri Cenneti ! Bir Hayal mi?

EK 5 Ürün Gelifltirmenin Di¤er Yönetim 41Fonksiyonlar›yla ‹liflkisi

EK6 Türk Sanayiinin Rekabet Gücü ve 41Endüstriyel Tasar›m

24

24

22

5

ÖnsözKOlay B‹lgi Seti'ne, KOB‹'lerimizin ilgi duyaca¤› vebaflvuru kayna¤› olarak istifade edece¤i yenik›lavuzlar eklenmesine yönelik çal›flmalar›m›zdevam etmektedir. Bu çal›flmalar sonucu “Sanayide‹novasyon Yönetimi” (16), “5S K›lavuzu” (17),“Stratejik Yönetim K›lavuzu” (18) ve “‹nsanKaynaklar› Yönetimi” (19) adl› kitapç›klar seriyeeklenmifltir.

‹stanbul Sanayi Odas› olarak, sanayimizin rekabetgücünün art›r›lmas›na yönelik çal›flmalar› için KOlayB‹lgi Seti'nde yer alan k›lavuzlar›n haz›rl›¤›ndaeme¤i geçen ‹SO-KATEK üyelerine teflekkürediyoruz.

Kolay B‹lgi Seti içerisinde yer alan kitapç›klar›m›z›nüyelerimize ve tüm sanayi kurulufllar›m›za yararl›olmas›n› diliyoruz.

Sayg›lar›m›zla,

C.Tan›l KÜÇÜK

‹stanbul Sanayi Odas›

Yönetim Kurulu Baflkan›

‹stanbul Sanayi Odas› Kalite ve ‹htisas Kurulu(‹SO-KATEK), baflta ‹stanbul Sanayi Odas› üyeleri olmak üzere Türk sanayiinin, kalite

ve teknoloji konular›nda ihtiyaç duyduklar› bilgiye,çabuk, etkin ve verimli bir flekilde ulaflabilmelerinekatk›da bulunmak amac›yla 1999 y›l›ndakurulmufltur ve o tarihten bu yana çal›flmalar›n›aral›ks›z olarak devam ettirmektedir.

“Türk sanayiinin yüksek ve sürdürülebilir bir rekabetgücü kazanmas›” misyonu do¤rultusunda, sanayi,üniversite ve kamu temsilcilerinin gönüllü kat›l›m›ylaoluflan ‹SO-KATEK bünyesinde, geçti¤imizdönemde, KOB‹'lere yönelik kolay anlafl›l›r veuygulanabilir baz› temel kavram ve teknikleri içerenrehber kitapç›klardan oluflan “Kolay Bilgi Seti”haz›rlanm›flt›r.

‹lk bask›s› 2004 y›l›nda gerçeklefltirilen “Kolay BilgiSeti”ne her y›l yeni kitapç›klar ilave edilmektedir.Hâlihaz›rda Set içerisinde, KOB‹ Yönetim Yaklafl›m›(1), Endüstriyel Tasar›m (2), Ürün Gelifltirme (3),Yeni ‹fl Gelifltirme (4), Fikrî Haklar (5), SanayiyeSa¤lanan Devlet Destekleri (6), SanayideÖzde¤erlendirme (7), AB Çerçeve Programlar ElKitab› (8), Proje Yönetimi (9), Yenilikçilik ve Ar-Ge Destekleri (10), Sanayide Sürekli Geliflme içinKaizen (11), Markalaflma (12), Toplam VerimliYönetim (13), Alt› Sigma (14) ve Yeni Ürün veTesis Yat›r›mlar›nda Fizibilite (15) kitaplar›kitapç›klar› yer almaktad›r.

‹

Yönetim, kurulufllarda, birçok biçimde vebirçok düzeyde uygulanan bir süreçtir.Dolay›s›yla, “yönetici” unvan›, tek bafl›na, buçok önemli ifllevi anlatmak için c›l›z kalmaktad›r.Büyük bir flirketin yönetiminde, yönetimkurulundan bafllayarak afla¤›ya do¤ru birçokyönetici var. Ama sizin iflletmenizde bunlar yok.Yönetilecek ifller yok da o yüzden mi yok?Hay›r!.. ‹flletmenizde bu ifllerin hemen hemenhepsi bulunmaktad›r. Ama iflletmenizin boyutunagöre bu ifllerin s›kl›¤› daha az olacakt›r ve tekbir kiflinin zaman›n› dolduramayacakt›r. Ozaman, siz dahil, yöneticilerin birden fazla ifliyüklenmesi gerekir. Küçük iflletmelerde flirketsahibi veya en üst sorumluluktaki yöneticiler,çok kere yöneticilik yan›nda uygulama ile ilgiliiflleri de üstlenmek zorundad›rlar. Di¤er taraftanbu durum yarar da sa¤lar. KOB‹’lerde, büyükiflletmelerde oldu¤u gibi bir sürü ka¤›d›n masalarüzerinde birikmesine ve devaml› toplant›lar›nyap›lmas›na gerek b›rakmaz, ifllerin bir beyindeçözülmesini sa¤lar, kararlar h›zlan›r. “‹fllerinyürütülmesinde bir kiflinin karar almas› ile h›zelde edilirken ifllerin kontrol alt›nda olmas›,do¤ru yap›lmas›, bilgi birikiminin oluflmas›, yenibilgilerin ö¤renilmesi ve geliflme nas›lyürümektedir?”. Bu yan›t isteyen bir sorudur.S›k tekrarlanan ifller için yan›t olumludur, fazlabir sorun olmad›¤› yönündedir. Fakat seyrekyap›lan ifllerde geçen defa nelerin uyguland›¤›,flartlar›n ve uygulaman›n nas›l oldu¤u; heleyaz›l›p kayda geçmemiflse, hep yenidenhat›rlanmak zorundad›r. Bu da zaman demektir.Bir makinenin günlük ayar›nda hiçbir yard›magerek duymayabilirsiniz. Hatta yeterli zamangeçtikten sonra baflka fleyler düflünürken dahiayarlar, de¤iflimler yapabilirsiniz. Ama makineyibütünü ile elden geçirmek gerekti¤inde kullanmave bak›m kitab›n› açma zaman› gelmifltir, hattabir uzman ça¤›rmak gerekmektedir.

‹stanbul Sanayi Odas›, Kalite ve Teknoloji‹htisas Kurulu (‹SO-KATEK) olarak bunlar› nedensöylüyoruz? Elinizdeki bu kitap盤› nedenyazd›k? Ne ifle yarayacak?

Seyrek yapt›¤›n›z, her seferinde eskideneyimlerinizin hat›rlanmas›n› ve bunun yan›ndayeni bilgiler beceriler edinmenizi gerektirenifllerde bir yard›mc›, bir k›lavuz olsun diye bukitab› ortaya koyduk. Ç›kaca¤›n›z yolculuktayaln›z bu kitapç›k yetmeyecektir. Ama nelereihtiyac›n›z oldu¤unu size anlatmaya vehat›rlatmaya çal›flacakt›r. Kitap盤›n temelbölümü ürün gelifltirme (ÜrGe) sürecinin gerekkavramlar› gerekse yöntem ve aflamalar›hakk›nda k›sa k›sa bilgi, uyar› ve önerileriçermektedir. Bunu izleyen bölümde ise bunlar›nbaz›lar›na aç›kl›k getirecek yaz›lar ve flemalarbirer bilgi olarak eklenmifltir.

K›lavuz dedi¤inizde sizi sihirli hal›ya bindiripda¤lara ç›karan, çölleri geçiren bir fleydüflünmezsiniz herhalde... Siz bir da¤aç›kacaksan›z, k›lavuz, kaç yol oldu¤unu bildirir.Çölü geçerken vahalar›n yerlerini belirtir,önceden oralarda olanlar›, deneyimlerini sizeaktar›r. Ama eyleme geçme, yollar› seçme yinesizin sorumlulu¤unuzdad›r.

Burada izninizle bir uyar›m›z olacak: Buk›lavuz bir ürün cinsi gözetilerek yaz›lm›yor.Çünkü gayemiz, sizin çok iyi bildi¤iniz bir iflinayr›nt›lar›n› anlatmakt›r. Ürün gelifltirme sürecini,onun genel felsefesini aktarabilmektir. Dolay›s›ylaburada kimyasal bir ürünün bir g›dan›n, veyabir yaz›l›m CD’sinin özelliklerinden söz ederkenbir otomobil, bir otobüs, bir buzdolab› veyalimon s›kaca¤›n›n özelliklerinden farkl› hususlar›kastediyoruz. Baz› ürünlerde endüstriyel tasar›makonu olan d›fl görünüfl ve belki yaln›z ambalajolacakt›r. Burada söylenenleri lütfen genelanlamda ele alarak de¤erlendirin.

7

Girifl

Not: Bu k›lavuzdaÜrün Gelifltirmesürecinin teoriktaraflar›ndanziyade size pratiktenelere dikkatedilmesigerekti¤ine dairhat›rlatmalardabulunulacakt›r.

• Servisçi neler m›r›ldan›yor?

• Son kullan›c›n›n hoflland›klar› veflikayetleri nelerdir?

• Orta¤›n düflünceleri nedir?

• Bütün bu kifliler rakiplerin ürünlerihakk›nda ne diyorlar?

8

Üretti¤iniz ürünler çok iyi, müflterilerinizsundu¤unuz ürün ve hizmetlerden memnun,personeliniz iflletmenizde çal›flmaktan memnun,siz de hakk›n›z olan paray› kazan›yorsunuz vememnunsunuz. Ama memnun olmayan birilerivar. Onlar da rakiplerdir. ‹ster yan› bafl›n›zdakiiflyerinde olsun, isterse Brezilya’da, sizinbaflard›¤›n›zdan daha iyisini yapmak üzere har›lhar›l çal›fl›yor olacaklard›r. Bundan emin olun.Bir gün gelecek sizin ürününüzü geçersiz halegetirecek bir fleyler yapacaklard›r. Müflterilerindaha çok tercih edecekleri bir ürünü pazar›n›zasunacaklard›r. Onun için u¤rafl›yorlard›r. Peki,onlar›n yapaca¤›n› onlardan önce siz nedenyapm›yorsunuz? Yani, ürününüzü gelifltirin,farkl›laflt›r›n, yenileyin ve hatta baflka bir ürünedönün... Ve mevcut ürününüzü onlaröldürmeden siz öldürün; yenisine hayat verin.‹flte bu günlerde INOVASYON/YEN‹L‹KC‹L‹Kdiye sözü edilen faaliyet budur. Bu faaliyetidestekleyen faaliyet ise ifl ürün gelifltirme(ÜrGe)dir. Pek do¤al olarak akflamdan sabahayap›lacak bir faaliyet de¤ildir. Sizin sorumlu¤unuzaras›ndaki ifllerin en önemlilerinden biridir. Biriflletmede en üst düzeydeki insan ürün gelifltirmeiflini sahiplenmezse; di¤er çal›flanlar›n olabilecekbütün üstün yeteneklerine ra¤men, baflar›getirecek bir ürününün gelifltirilemedi¤igörülmektedir. Siz yönetici olarak bu iflebafllarken izlemeniz gereken baz› yollar vard›r.‹flte kitap盤›n k›lavuzluk görevi burada bafllas›n ve karar vermenize yard›mc› olsun.

1. ÜRÜN GEL‹fiT‹RMEYE KARAR VER‹RKEN

Ürün gelifltirme (ÜrGe) süreci, pazardangelen bilgiler do¤rultusunda yenilik yapmaihtiyac› ile bafllar. Müflteri isteklerinin, rakibinürünleri ile ilgili gözlemlerin ve yapt›klar›na aitduyumlar›n de¤erlendirilmesi ile bafllayan busüreç, ürünü daha farkl› hale getirmek için hayalkurulmas› ile devam eder. Bu hayaller aras›ndaelde edilecek kâr mutlaka bulunmal›d›r ama

ürünün maliyetini, fiyat›n› ve sat›fl adetlerine aitrakamlar› ak›ldan uzak tutmayarak…

ÜrGe karar› verirken afla¤›daki sorularacevap vermek faydal› olacakt›r. Unutulmamal›d›rki, bu sorular firmadan firmaya de¤iflebilir, ancaksorular›n ard›nda yatan mant›k de¤iflmemelidir.

1.1 Paydafllar ne söylüyor?

• Müflteri ne istiyor?

• Sat›fllar nas›l gidiyor?

• Toptanc› hangi bilgileri aktar›yor?

• Bayilerin sat›fllar iyi giderken söylediklerinedir?

• Bayilerin sat›fllar iyi gitmezkensöyledikleri nedir?

• Sat›fl elemanlar› arkadafllar›na nef›s›ld›yor?

1.Ürün

GelifltirmeyeKarar

Verirken

Firmalar maliyetleri düflürmek, enaz›ndan kontrol alt›na almak, kaliteleriniyükseltmek ve ürünlerini zaman›nda teslimetmek zorundalar.

• Bilinçli yat›r›m,

• Bilinçli malzeme tedari¤i,

• Bütün üretim girdilerininkullan›lmas›nda yüksek verim,

Neden Ürün Gelifltirme

9

Müflterinin isteyebilecekleri nelerolabilir?

• Sat›r aralar›ndan ç›kan mesajlar nedir?

• Di¤er pazarlardan al›nan iflaretler nelerdir?

• Di¤er iflaretler nelerdir?

Yeni ürün ç›karmak gerekiyor mu?

• Rakibin bu alanda ürünü var m›?

• Rakibin ürününden daha iyisine gerekvar m›?

• Rakip baflar›l› m›?

• Sorunlar› ne?

• Rakipten haberler ne?

• Bu alanda kalmak gerekli mi?

• Baflka alan için ürüne geçilebilir mi?

Genelde ifle bak›ld›¤›nda negörülüyor?

• Baflka bir alana az bir yat›r›mlageçilebilir mi?

• Gelecek y›llarda sat›fl ve gelir ne olur?

• Sat›fl say›lar› ne durumda?

• Gelir seviyesi nas›l?

• Yat›r›m planlar› var m›?

• Bankalar ile çal›fl›labilir mi?

• Nakit ak›fl› nas›l?

• Kredi olanaklar› nas›l?

• Özsermaye ne durumda?

Özel hayat›n›zda bu girifliminizle ilgilietkenler var m›?

• Sizin ve ortaklar›n›z›n ailelerinde önemlibir gidere yol açacak bir olay bekleniyor mu?

• Bilinçli finansman yönetimi

ile maliyetleri,

• Müflteri isteklerinin karfl›lanmas›n›hedef alarak,

• S›f›r hatal› üretim ve hizmetgerçeklefltirme hedefine ba¤l›l›kla,

• ‹nsan kaynaklar›n›n do¤ruyönetilmesi ile kaliteyi,

• Do¤ru programlama,

• Do¤ru iletiflim olanaklar›,

• Do¤ru kaynak yönetimi ile ürünlerinizaman›nda teslim etmeyi sa¤layabilirler.

Peki bu yeterli mi?

Günümüz koflullar›nda pazardaki herüretici ya da hizmet kuruluflu yukar›daki üçözellik bak›m›ndan eflde¤er ürünlersunabilmekte. Kaliteyi yükseltmifl,maliyetlerini afla¤›ya çekebilmifl olanfirmalar›n yapmalar› gereken bir fley dahavar:

Müflterinin sesine kulak veripisteklerine göre ve rakiplerden farkl›ürünler

Görünüflüyle, kullan›m kolayl›¤›yla,güvenli¤i ve güvenilirli¤iyle, dayan›kl›l›¤›ylave ifllevi ile “farkl›” ürünler gelifltirmek ve buürünleri rakipten önce müflteriye ulaflt›rmakgereklidir.

Ürünü gelifltirip güncel tutamayaniflletmeye bugünün dünyas›nda yer oldu¤unusöyleyebilmek mümkün de¤il.

Bu sorular›n yan›tlar›n› biliyorsunuzdur.Ama bir sistem içinde gitmek için izin verinburada yan›tlamaya çal›flal›m. Önce sözcüklerdenve kavramlardan bafllayal›m. Sanayi içinde günlüksorunlarla u¤raflan kiflilerin çok kere sözcüklerüzerinde uzun uzun düflünmeye zamanlar› olmazama bunlar üzerinde dural›m.

Ürün bir kamyon olabilir, kamyon kasas›olabilir, elbise dü¤mesi olabilir, bir bilgisayar

10

• Firman›zda görev alan ortak ve ailebireyleri uyum içindeler mi?

• Ürününüzde yap›lacak de¤iflikler içinprensip olarak hepiniz fikir birli¤inde misiniz?

Bu sorular›n size birer hat›rlatma oldu¤unulütfen kabul edin, ama bunlar› veya çok dahagerçekçi olanlar›n› kendinize ve yak›n çevrenizemutlaka sorun. Yan›tlar› bir yere yaz›n veyaakl›n›zda tutun. Çünkü ürün gelifltirme sürecininde her süreç gibi bir maliyeti vard›r ve bumaliyet hakk›nca karfl›lanmazsa pazarda baflar›l›olacak bir ürüne ulafl›lamaz. Bu maliyetikarfl›layabilece¤inize emin olman›z için bubilgilere sahip olman›z gerekecektir.

• Peki bu maliyeti nas›l saptayaca¤›z?

• Ürün gelifltirme nedir?

• Nas›l bir süreçtir?

Üründe Yenilik Planlama

Yeni Ürünler Nas›l Planlan›r ve Bunlar‹fl Plan›na Nas›l Dahil Edilir?

• Uzun ve k›sa vadeli ürün planlamasüreçleri nelerdir?

• hedef ifl alanlar›

• ürün amaçlar› (ifllevselperformans, yaflam döngüsü maliyeti. vb...)

• özel faaliyet programlar›

• aranan inovasyonun derecesi

Bu süreçler pazar yönelimli midir?

• Ürün gelifltirme; çoklu f›rsatlar,

Ürün GelifltirmeKontrol Listesi

çeflitlilik ve ürünlerin iyilefltirilmesi gibimüflteri talepleri ve s›n›rl› kaynaklarkarfl›s›nda nas›l öncelikli olarak ele al›nabilir?

• Yeni ve iyilefltirilmifl ürünler için farkl›f›rsatlar aras›nda seçim nas›l yap›lmaktad›r?

Buluflçuluk ve Yarat›c›l›k

Yarat›c›l›k ve buluflçuluk nas›l bafllat›l›rve desteklenir?

• Çal›flanlar için yeni ürünleri veyaürünlerde çeflitli gelifltirmeler yapmay› teklifetme yollar› var m›d›r?

• fiirkette yeni inisiyatifleri desteklemeyollar› var m›d›r?

• Yeni ürün fikirlerinin dolafl›m imkan›var m›d›r?

• Giriflimci davran›fl›n›nde¤erlendirilmesi ve ödüllendirilmesininyollar› var m›d›r?

Bunlar mevcut ise mekanizmalar nelerdir?

• Yönetim taraf›ndan inovasyonadönük, sat›labilir ürün ortaya koyabilecekyarat›c›l›k ve icatç›l›¤›n desteklenmesiamac›yla giriflilmifl faaliyetler var m›d›r?

Bunlar› aç›klay›n›z.

11

* EndüstriyelTasar›m hakk›ndadetayl› bilgi için

“Endüstriyel Tasar›mK›lavuzu”nabakabilirsiniz.

yaz›l›m› olabilir veya örnek olarak bina bak›m›,otel iflletmesi veya nakliye ve da¤›t›m hizmetlerigibi bir hizmet olabilir.

Ürünü gelifltirmek ise ürünü (fiziki olarakele gelen ürün veya hizmet) bugünkügörünüflünden ve ifllevlerinden farkl› halegetirmektir, gerekti¤inde maliyetini azaltmakt›r,kalitesini yükseltmektir, rakibimizin ürünündenfarkl› hale getirip müflterimizin daha fazlamemnun hale gelmesidir.Rekabette birkaç ad›möne at›lman›zd›r.

Yine tekrar edelim bu yapt›¤›n›zInovasyondur/Yeniliktir.

Sizin kuruluflunuz Inovatif/Yenilikçi bir firmaolarak an›lmaya lay›kt›r.Ek1’de ürün gelifltirmesürecinin ak›fl›n› ve Ek2’de bir yaz›l›m ürünününgelifltirilmesi sürecini anlatan bir örnekbulabilirsiniz.

Bafllang›çtan beri vurgulad›¤›m›z hususlarflu iki cümlede özetlenebilir:

“Her ürün bir müflteri için yap›l›r. Ürününnas›l olaca¤›n› en iyi müflteri bilir”

Bu ifli y›llarca yapan, ekme¤ini bundankazanan, müflterisi ile yak›n iliflki içinde olan sizinde ürünün nas›l oldu¤una veya nas›l olmas›gerekti¤ine ve bilhassa rakiple sizin ürününüzaras›ndaki fark›n ne oldu¤una dair çok do¤rufikirleriniz vard›r. Ama yine de bütün bunlar› biryana b›rak›n, müflteri size anlats›n, siz onu dadinleyin, mutlaka farkl› fleyler ortaya ç›kacakt›r.Bunlar›n ›fl›¤›nda önceki bilgilerinizi gözdengeçirin.

Peki müflteri, ürününüze ait bilgileri nas›lverecek? Herhalde müflteri ile devaml› iliflkideolmakla; yani ürününüz hakk›nda bilgi alacakflekilde içli d›fll› olmakla bilgileri alabilirsiniz.Burada müflterinin söylediklerinide sat›r aras›n›okuyabilmek çok önemlidir. Ürünü överken

söyleyece¤i,“ama“ ile bafllayan bir cümle siziniçin yeni kap›lar açacakt›r. ‹yilefltirme, yenidentasarlama ve hatta yeni bir ürün için size de¤erlibir ipucu olabilecektir.

Tasar›m kelimesi içinde tasarlamak, hayaletmek vard›r. Her fley tasarlanabilir.Ama,Tasar›m ÜrGe kapsam›nda, fikirleribeyinlerden (bilgi ve deneyimleri kullanarak)bilgisayar ekranlar›na ve ka¤›da getiren birfaaliyet olarak anlafl›lmal›d›r. Tasar›m bir ürününgörünüflü ve kullan›fl› ile ilgili ise EndüstriyelTasar›m* terimini kullan›r›z. K›lavuzun afla¤›dakibölümlerinde bu iki kelime fazlaca geçecek.

ÜrGe süreci sonunda elde edilecek üründenmüflterilerin beklediklerini s›ralayal›m:

• Özelliklerinin beklendi¤i gibi yerinegelmesi;

Buzdolab›n›n so¤utmas›, koku yapmamas›,dondurmas›; otomobilin h›zlanmas›, viraj almakabiliyeti, koltu¤unun rahat olmas›; deterjan›ntemizlemesi

• Güvenli olmas›;

Buzdolab›n›n elektrik çarpmas›na karfl›emniyetli olmas›; otomobilin frenlerinin tutmas›,emniyet kemerinin sa¤lam olmas›; deterjan›nkanserojen olmamas›

• Güvenilir olmas›;

Ürünü kullanmaya karar verdi¤imiz zamankullan›ma haz›r olmas› veya iste¤iniz d›fl›ndaçal›flmas›n› durdurmamas›; buzdolab›n›n devaml›olarak s›cakl›¤›n›n yiyeceklerin bozulmas›n›önleyecek düzeyde kalmas› ve de¤iflmemesi;otomobilin marfl›na bast›¤›n›zda çal›flmas› gibi

• Dayan›kl› olmas›;

Normal kullan›m flartlar›nda pratik olaraküründen beklenen ömür içinde özelliklerinigüvenli ve güvenilir olarak yerine getirmesidir.Buzdolab›n›n evaporatörünün delinmemesi, kap›

12

Yeni Bir Ürünü Tasar›dan PazaraSunmaya Kadar GötürebilmeninAflamalar› Nelerdir?

• Sistematik bir ürün gelifltirme süreci varm›d›r?

Yöntemi Nedir? Faaliyet sahas› nedir?Aflamalar›, temel tafllar›, gözden geçirilmesive imzalama süreçleri nelerdir?

Bir ak›m tablosu çizerek süreci tan›mlay›n›z.

• Yeni ürünlerin gelifltirilmesi süresi nas›lasgariye indirilebilir?

Ad›mlar ne dereceye kadar bütünlefltirilebilir?Faaliyetlerin ne kadar› birbirleri ile paraleleolarak gerçekleflebilir?

• Yeni projelerin h›zl› bir flekilde hareketegeçirilebilmesini sa¤lama yolunda, süreçleryeteri kadar esnek midir?

• Sürecin her aflamas›n›n eksiksiz yap›ld›¤›ve tamamland›¤›n› gösteren ölçümler varm›d›r?

• Müflteri ve son kullan›c› girdilerinin süreçboyunca göz önünde bulunduruldu¤unugaranti eden araçlar var m›d›r?

2.Ürün

GelifltirmeSüreci

Bu sürecin bafllang›c›nda, sat›fl yapmay›hedefledi¤iniz pazarlardaki rakiplerinizin birlistesini yap›n. Bunlar› ürünlerinin kalite, fiyat,özellikleri ve sat›fl s›ras›ndaki albenileri yönündenayr› ayr› s›ralay›n. Bu ürünlerin özelliklerinibroflürlerden veya daha önceki denemelerinizdenbiliyorsan›z, bunlar› da listeleyin. Özellikle d›flgörünüflleri ve ambalajlar›n›n görünüfllerine aitmümkün olan bütün dokümanlar› edinin. Do¤alolarak sat›fl fiyatlar›n› ve bayilerinin sat›fllardaverdikleri tavizleri her birinin listedeki yerlerininalt›na not edin.

Bu bilgilere genelde bakt›¤›n›zdagördü¤ünüz eksiklikleri sorup araflt›r›ptamamlay›n. Ama ürünlerin özelliklerini, üretimyöntemlerini ve malzeme miktarlar›n› bilmek,ö¤renmek de gerekir. Bunu için ürünlerdenörnek edinmeniz ve bunlar› sistematik bir flekildeincelemeniz gerekiyor. fiimdi ÜrGe sürecininayr›nt›lara girmeden önce bütün süreç boyunca

akl›m›zdan ç›kmamas› gerekenlerihat›rlayal›m.

Ürün gelifltirme sonucunda pazarasunaca¤›n›z ürününüz rekabetçi olmal›d›r veyenilikçi özelliklere sahip olmal›d›r, ama ayn›zamanda

veya gövde plasti¤inin çatlamamas›; otomobilinmotorunun ya¤ yakmaya bafllamamas›, boyas›n›npaslanmamas›; deterjan›n market raf›ndabozulmamas› dayan›kl›l›k ölçütleri olabilir.

Söylemlerimizde kullanaca¤›m›z sözcüklerinönemli olanlar›nda a¤›z birli¤ine ulaflt›¤›m›z›kabul edelim. fiimdi tekrar yukar›da kendimizesordu¤umuz sorular› hat›rlayal›m. Sorular›,yanlar›na yenilerini de ekleyerek yan›tlad›n›z.Bir ka¤›da da not ettiniz. Sonra yan›tlar› yukar›danafla¤›ya incelediniz. Bu yan›tlar mevcut ürününüzüveya yeni bir ürünü gelifltirmek üzere siziyüreklendiriyor, durumunuzun uygun oldu¤unusöylüyorsa, ÜrGe sürecine bafllayabilirsinizdemektir.

2. ÜRÜN GEL‹fiT‹RME SÜREC‹

Önce kendinize bir dosya al›n, etiketinegelifltirece¤iniz ürünün ad›n› ve o günün tarihiniyaz›n. Bu dosyaya tuttu¤unuz bütün notlar›koyacaks›n›z. Bu sizin “Know-How”›n›z› (teknolojikbilgi birikiminizi) oluflturacakt›r.

13

ÜrGe sürecine bafllama an›nda büyük risktafl›yan ve belirlenmeyen maliyetleri getiren buolaylar› hat›r›n›zdan ç›karmaman›z gerekir.Dolay›s›yla ÜrGe faaliyetlerinin çok önemli biraflamas› da ürünlerin kullan›m› s›ras›ndakarfl›laflaca¤› flartlar›n belirlenmesi ve bu flartlaragöre ürünün denenmesini sa¤layacak, do¤rudeneme yöntemlerinin gelifltirilmesidir. Buradabir tuzak vard›r. Problemsiz bir ürün sunmak içinüst düzeyde malzeme kullanmak ve üretimyöntemleri uygulamak belki sorunlar› çokazalt›lm›fl bir ürün ortaya koyar. Ama bu ürünmaliyeti ile rekabetçi olmaz. ‹flte bu tuza¤adüflmemek için geçmifl deneyimleriniz yan›ndagüncek mühendislik bilgilerine de gerek vard›r.Bu bilgiler k›sa bir PSS için önem tafl›r.

•Tasar›m›n Özgünlü¤ü

Tasar›m›n›z özgün olmal›d›r. Baflkalar›n›nyapt›¤› tescil edilmifl tasar›mlar› ve patentlenmiflbulufllar› kullanman›z gerekiyorsa, bu bilgileryerine kullanaca¤›n›z kendinize ait bilgiler yoksaonlardan lisans alman›z gerekiyor demektir.Bunun için de kaynak ay›rman›z gerekiyor. Do¤alolarak rekabet flartlar›nda istediklerinizi eldeetmeniz mümkün olmayabilir. Ekleyece¤inizyenilikçi özellikler sizin için tamamen yeni bulufllarolabilir, ama bunlar daha önce baflkalar›taraf›ndan bulunmufl ve patentlenmifl de olabilir.Bunlar› saptamak için tek yol patentaraflt›rmas›d›r.

2.1 Tersine Mühendislik (ReverseEngineering)

Buna kopyalamak da diyorlar ve dolay›s›ylado¤ru olmad›¤›n› ima ediyorlar. Tamamen yanl›fl...

Tersine mühendislik, rakibinizin piyasadasat›lan ürününü sat›n al›p iflletmenizdemühendislik düzeyinde sistematik olarakinceleyerek ürünün ifllevleri hakk›nda, üretimihakk›nda ve malzemesi hakk›nda bilgi edinmektir.

• Pazarda, müflterinin kullan›m› s›ras›ndaaksakl›klar ar›zalar ç›karmamal›d›r ve bunlar›gidermek için önemli ölçüde tasar›m de¤iflikli¤igerektirmemelidir.

• Kimsenin tescilli tasar›m›n› vepatentlenmifl buluflunu lisans›z olarakiçermemelidir.

Bunlar› biraz açal›m.

• Pazara Sunum Süresi

Ürünü gelifltirme fikri kafan›zda belirdi¤iandan sat›fla sunuldu¤u ana kadar geçen süreendüstriyel tasar›m ve ÜrGe süreçleri içinharcayaca¤›n›z süredir. Bu süreye Pazara SunumSüresi-PSS ad› verilmektedir. Dünya’da ‹ngilizceolarak “Time to Market TTM” ad› yayg›nd›r.Ürününüzün pazara sunum süresinin azalt›lmas›için her türlü düzenlemeyi ve yap›lanmay›planlay›n ve uygulay›n. Ayn› pazarda olanrakipleriniz de kesin olarak sizin gördü¤ünüzf›rsat ve tehditleri görmüfltür ve onlar daürünlerini gelifltirmektedir. Geliflmifl ürünününsat›fl›n› ilk olarak gerçeklefltiren, sipariflleri devaml›ve düzenli olarak ilk olarak karfl›layan firmayenilikçi/inovatif olman›n avantaj›n› elde eder.ÜrGe sürecini sürdürürken devaml› olarak buzaman› azaltmakla ilgili önlemleri al›n.

• Pazara Sunum Sonras› Sorunlar

Tasar›m sürecinde müflteri istekleri vekullan›m›na ait her bilginin al›nd›¤›na emin olabilirve bunlar› do¤ru kulland›¤›n›z›, istekleri karfl›layanözellikleri ürünlerinize katt›¤›n›z› düflünebilirsiniz.Ancak ürün pazara sunulduktan sonra baz›sorunlar ortaya ç›kar. Bu sorunlar ürününüzünbaz› özelliklerini yeniden ele alman›z› gerektirir.Bu da ürünün pazara sunumunu geciktirmekveya sat›fllar bafllam›flsa durdurmak, sat›lanürünleri geri almak, servis için ça¤›rmak gibipazarlama stratejileri ve marka güvenilirli¤ibak›m›ndan çok sak›ncal› ifllemler demektir.

‹nceledi¤iniz örnek ürünü herhangi birmüflteri olarak al›p aç›k adresinizefaturaland›rarak edinmek bu iflin ahlâki gerekleriniyerine getirmenin ilk aflamas›d›r. Mühendisli¤inizikullanarak elde etti¤iniz bilgiyi de yaln›z kendiniziçin kullanmak ve üçüncü flah›slar›n ulafl›m›ndankorumak da di¤er aflamalard›r.

Mühendislik, temel bilimlerin sa¤lad›¤›bilgiler ve yöntemler yan›nda dünyadainsano¤lunun flimdiye kadar ortaya koydu¤utüm bilgi ve deneyimleri, kullanarak ürün vehizmetleri tasarlar, gelifltirir. Sonuçta, mühendislikfaaliyetleri sürerken ortaya ç›kan yeni bilgi vedeneyimler bu bilgi birikimini büyütür.

• Rakiplerinizin ürününü normal birmüflterinin ald›¤› flekilde al›n. Bir deterjan isebunu toptanc›dan de¤il bir marketten veya birbakkaldan al›n.

• Al›rken nas›l istiflendi¤ini, sizinki dahildi¤er markalar aras›nda nas›l göründü¤ünü,gözünüze çarpan iyi ve kötü hususlar› not edin.

• Ambalaj›n› dikkatle inceleyin veafla¤›daki ve benzeri sorular›n yan›tlar›n›belirlemeye çal›fl›n.

• Ambalaj›n görünüflü nas›l?

• Sat›fl noktas›na gelinceye kadar ürünükorumufl mu?

• Ürün kolay tafl›n›yor mu?

• Gereken standart iflaretler kolayokunacak yerlerde mi?

• Ürünü iflletmenize getirdikten sonraambalaj› daha yak›ndan inceleyin. Hemen açmayakalk›flmay›n. Ambalaj›n size söyleyecek pek çokfleyi olabilir. Bunlar› belirleyecek flekilde ambalaj›tekrar inceleyin.

14

• Mümkünse birkaç foto¤raf çekin.Üzerindeki iflaretlerin hepsinin kayd›n› yap›n.

• Ambalaj malzemelerinin geri kazan›lmas›ile ilgili uyar›lar bulunuyor mu? Tespit edin.

• Ambalaj malzemesinden do¤abilecektehlikelere dikkat çekiliyor mu? Tespit edin.

• Sonra ambalaj› açmaya bafllay›n.Açman›n kolay olup olmad›¤›na bak›n.

• Ambalaj tasar›m›ndaki özellikleri inceleyin.

• Ambalajda titreflim etkisini azaltacak,darbeleri, çizilmeleri önleyecek elemanlar› vekonulduklar› yerleri dikkatlice iflaretleyin.

• Malzeme veriminin nas›l sa¤land›¤›n›gözleyin.

• Ambalaj parçalar›n›n üretimine ait bilgileri(kal›p ay›rma yüzeyleri, maça ay›rma yüzeyleri,enjeksiyon noktas› gibi) parçalar› inceleyereksaptamaya çal›fl›n

• Kaç tip malzeme oldu¤unu belirleyin(yap›flkanl› bant, oluklu karton, ip, tahta plastikörtü/torba strofor, cam, plastik flifle, kavanoz,tel z›mba gibi)

• Her birinin miktar›n› a¤›rl›k, alan, adetvs. fleklinde belirten bir ambalaj malzeme/ parça listesi yap›n.

• Bunlar› ölçüp kaydedin.

• Bu ambalaj malzeme ve parçalar›n› eldeetmek için brüt malzeme miktarlar›n› tahminedin.

• Fiyatlar› kendi tedarik fiyatlar›n›zoldu¤unu kabul ederek bu malzemelerinmaliyetlerini bulun ve ambalaj fiyat›n› tespit edin.

Ambalaj için ayr›nt›l› olarak ve örnek olmas›amac› ile vermeye çal›flt›¤›m›z bu inceleme yöntemiile bütün ürünü incelemek gerekmektedir.

15

Ambalaj›n içinden ç›kan, sizin ilgiduydu¤unuz ürün; bir buzdolab› olabilece¤i gibideterjan olabilir, makarna olabilir, oyuncakolabilir. Bunlar›n ayr›nt›l› incelenmesi içinyöntemler farkl› olabilir, ama sonuçta o üründekimalzemeleri, miktar›n› ve maliyetini do¤ruyayak›n belirlemek, üretim yöntemlerini kestirmekve iflçilik hakk›nda bir kanaat edinmek anaamaçt›r.

Bu aflamada hat›rlanmas› gereken enönemli husus ürünün ifllevini nas›lgerçeklefltirdi¤inin belirlenmesidir. Yanideterjansa nas›l y›kad›¤›, buzdolab› ise nas›lso¤uttu¤u önemlidir. ‹fllevin düzeyi bilinmedeno ürünün de¤erlendirilmesinin mümkünolamayaca¤› çok belli bir fleydir.

Önemli not: Bu aflamada iflletmedekiherkes, belki de siz, rakibin belli bir parçadakibir sorunu nas›l çözdü¤ünü çok merakediyordur. O parçaya ulaflmak için ürünühemen demonte etmek içinsab›rs›zlan›yordur. Ama ürünün bir müflterieline geçti¤i haliyle denenmesi do¤ru ç›kt›laral›nmas› için çok gereklidir.

Bu de¤erlendirmeyi yapmak için en gerekliolan o ürünle ilgili standartlar› edinmektir. Ürünsizin mevcut ürününüzle ayn› ise zaten bustandartlar› çoktan edinmiflsinizdir ve bustandartlara göre ürünü ya kendiniz deniyorsunuzya da deneyecek yerleri biliyorsunuzdur.

Bu noktada çok önemli bir faaliyet dahavard›r. Ürünü müflteriye anlatan sat›fl broflürleri,kataloglar›, internet sayfas›ndaki her türlü bilgi,ürün üzerindeki tan›t›m ve uyar› etiketleri venihayet kullanma k›lavuzu çok büyük bir dikkatleincelenmeli, kaydedilmelidir. Ortalama bir müflterigözü ile anlafl›labilir olmalar› irdelenmelidir.Denemelerinizi yaparken bu bilgileri de gözönüne almal›s›n›z.

Bu haz›rl›klar› yapt›ktan sonra tersine

mühendisli¤in en önemli aflamas› olan ürünündenenmesini de yerine getirebilirsiniz. Budenemeler yaln›z standartlara karfl› de¤il,standartlar›n öngördü¤ünden daha zor flartlar›da içerirse ürünün s›n›rlar›n› daha iyi anlar vemaliyeti ile özellikleri aras›nda daha iyi birk›yaslama yapabilirsiniz.

Denemeden sonra ürünü analiz etmeküzere dikkatli bir flekilde elemanlar›na ay›r›n.Ambalaj aflamas›n›n benzeri bir yöntemle dikkatlibir flekilde kay›t tutarak, gerekti¤inde ve imkânbulundu¤unda foto¤raf ve video çekerek biranaliz yap›n. Analiz aflamas› ürünün ne oldu¤unagöre baz› farkl›l›klar gösterebilir. Örne¤in bircihaz, makine için kullan›m özellikleri, çal›flmaprensiplerinin belirlenmesi söz konusu iken,plastik bir ürün, kozmetik veya kimyasal vb.ürünlerde kullan›lan malzemelerin detayl› fizikselveya kimyasal analizlerinin yap›lmas› gerekir.Tersine mühendislik aflamas› yapman›z gereken,yaparken çok fley ö¤renece¤iniz ve çok miktardayeni fikrin do¤abilece¤i bir çal›flmad›r. Ancakeleman yetersizli¤i durumunda bu aflamay› birmühendislik firmas›n›n üniversitenin veya biraraflt›rma kurumunun yard›m› ile de yapabilirsiniz.

Unutmay›n›z bu iliflkilerde gizliliksözleflmeleri çok önemlidir. (bkz. Ek3)

Tersine mühendislik faaliyetinin yan›nda çokönemli di¤er bir aflama ilgilendi¤iniz ürünün gereközellik gerekse yap› olarak patentlenmifl bulufllariçerip içermedi¤inin belirlenmesidir. Bu, yay›mlanm›flpatentler veya aç›klanm›fl baflvurular aras›ndayap›lacak bir araflt›rma ile bulunabilir. Tersinemühendisli¤in de ürününüzdeki de¤iflikli¤i veya yeniürünün özelliklerini belirlemede ne denli önemtafl›d›¤›n› bu aç›klamalar anlatmaktad›r. Bu aflamay›mutlaka yapmak gerekmektedir. ‹flletmenizde buifl için gereken insan kayna¤› yetersizli¤i varsa buaflamada bir mühendislik firmas›ndan veya patentvekilinden* yard›m alabilirsiniz.

16

Tescil Veritabanlar›Patent araflt›rmalar›nda baflvurabilece¤inizkaynaklar:

• Türk Patent Enstitüsü (TPE):www.tpe.gov.tr

• Ankara Sanayi Odas›:www.aso.org.tr

• Ankara Patent Bürosu:www.apb.com.tr

• Patentofisim.com:www.patentofisim.com

• Avrupa Patent Ofisi: www.epo.org

• Amerikan Patent Ofisi:www.uspto.gov

• Dünya Fikri Haklar Organizasyonu:www.wipo.int

verilerine göre ç›kard›n›z. Gelecekteki ücretde¤iflimlerini göz önüne ald›n›z.

Bir kere daha okuyup incelediniz.Paydafllar›n mevcut ürün hakk›ndaki düflüncelerinibiliyorsunuz. Kendi düflünce ve hislerinizi deflöyle bir tart›n. Müflterinin ne istedi¤ini yapt›¤›n›zaraflt›rma ile ö¤renip kaydettiniz. fiimdi s›ragelifltirilmifl/yeni ürünü tarife geldi.

Paydafllar›n söylediklerini ve müflterilerinisteklerini gözden geçirin ve bunlar› mühendislikdiline çevirin. Yani müflteri “bu cihaz›n kenar›hep elimi ac›t›yor” diyorsa, sizin tercümeniz“cihaz›n kenar›na 5 mm’lik bir radyus verilecek” biçiminde olacak.

Ürünün özellikleri neler olsun? Bunlar› altalta yaz›n ve bunlara bir önem s›ras› verin. Bulisteyi firma içinde ve d›fl›nda güvendi¤iniz kiflilerile tart›fl›n. Listeyi yeniden düzenleyin.

Ürününüzün görünüflü ve kullan›c›s›nauyumu ile ilgili olarak endüstriyel tasar›maflamas›na gelmifl oluyorsunuz.

2.2 Endüstriyel Tasar›m

Bu aflamada iflletmenizde bu konuda biruzman varsa ona, yoksa bir endüstriyel tasar›mdan›flman›na baflvurun. Ka¤›t veya ekran üzerindebirçok eskiz yap›n, yapt›r›n. Her birinin listenizdekiözellikleri müflterinin istekleri do¤rultusundayerine getirip getirmedi¤ine bak›n.

Aralar›nda bir seçim yap›n, uygungördü¤ünüz kadar›n›n üç boyutlu örnekleriniyapt›r›n. Buna endüstriyel tasar›mc›lar “mock-up- mokap” derler . Bunlar› yan yana koyun,güvendi¤iniz kiflileri ça¤›r›n, elefltirilerini al›n.Gereken de¤ifliklikleri yap›n ve tekrar elefltirin.Bu seçim sürecini bir adet en iyiyi elde edinceyekadar devam edin, ikinci ve üçüncü s›radaseçti¤iniz tasar›mlar› da belirleyin. Bu noktadaseçti¤iniz tasar›mlar›n tescili için baflvuru yapmaküzere haz›rlan›n. Bu konudaki bilgi Fikri HaklarK›lavuzu’nda çok genifl flekilde bulunmaktad›r.Tasar›m tescili için baflvuru yapt›ktan sonraendüstriyel tasar›m aflamas›n› ürünün tasar›m›aflamas› izleyecektir.

2.3 Ürün Tasar›m Aflamas›

Tasar›m›n ÜrGe sürecinin önemli biraflamas› oldu¤unu daima göz önünde tutun. Bu

Mevcut ürününüze ait özellikleri de rakipürüne uygulad›¤›n›z yöntemle bir kere dahaortaya koymakta çok büyük fayda vard›r.

fiimdi kendi ürününüzün (e¤er bu ürünügelifltirecekseniz) ve rakiplerin ürünlerinin bütünözelliklerini biliyorsunuz, ilgili standartlar› masan›nüzerine koydunuz. ‹lgilendi¤iniz malzemelerin,parçalar›n fiyatlar›na istedi¤iniz zamanulaflabilecek iliflkileri kurdunuz. Bu fiyatlar›n ürünpazara sunuldu¤unda ne olaca¤› hakk›nda yeterlibilginiz var. ‹nsan gücü maliyetlerini son bordro

* Patentvekillerinin listesi için

bak›n›z:www.tpe.gov.tr

17

belirler. Siz de iflletmenizde uygulad›¤›n›z ÜrGesürecinde bu yöntemleri kullanmal›s›n›z. Buradaak›lda tutulacak önemli husus ürünün herbölümünün tasar›m›n› yaparken üretimi içingerekli araç ve gereçleri tasarlay›p üretecek kiflilerile beraber çal›flmakt›r. Afla¤›da dikkatinizegetirilen ÜrGe sürecinin ak›fl› içinde efl zamanl›mühendislik uygulamalar›na iflaret edilmektedir.Bu uygulamalar mekanik parçalar, elektrik,elektronik, kimyasal ve hatta yaz›l›m alan›ndakibütün ürünler için yap›labilir.

Parçalar›n›z›n teknik resimlerini bu süreçsonunda elde edebileceksiniz. Ürün yukar›da davurguland›¤› gibi ister büyük veya küçük, isterkarmafl›k veya yal›n bir ürün olsun isterse birhizmet sunumu fleklinde olsun, parçalar›n›n,bölümlerinin tasar›m› daima ürünün bütünündenbafllamal›; bütündeki konumu ve ifllevi göz önüneal›narak parçalar›n flekilleri ortaya ç›kmal›, komfluparçalar ile iliflkisi belirlenmelidir. Ürüntasar›m›nda ürünün bütün parçalar›n› görece¤inizbir plan›n›z olsun. Bu, bir otelin mutfa¤›ndayap›lan bir yenilik ise ve oradan verilecek yenibir hizmetin (yani ürünün) gelifltirilmesiyle ilgiliise, planlama yap›l›rken otelin bütünündemutfakla ilgili hizmetleri de içine alan veetkileflimleri gösteren genel bir plan yap›lmas›demektir. Bir makinenin tasar›m›nda montajresmi diye adland›r›lan bütün parçalar›ngörülebildi¤i bir teknik resim oluflturulmas›d›r.Bütün parçalar›n birbiri ile boyutsal iliflkileri vebirindeki de¤iflikli¤in di¤erine etkisi bu resimdegörülmelidir. Örnek olarak, makinenin milinintafl›yaca¤› yükün belirlenmesi ve malzemesininseçiminden sonra hesaplanan boyutlar› ile yerinekondu¤unda di¤er parçalara b›rakt›¤› hacimyeterli olmayabilir.

Malzeme ve üretim süreçleri irdelenerek yenimalzeme ile yeni biçimler ile tasarlay›p yerine uyupuymad›¤›na bakman›z gerekir. Parçalar›n ölçüleriniÜrGe sürecinin bu aflamas›nda elde edeceksiniz.

aflamada tecrübeleriniz, mühendislik bilgi vedeneyimleriniz, kitap, kataloglardan edinilecekbilgiler ön plandad›r. Tersine mühendisliktenelde ettiklerinizi bu aflamada ürüne yans›tabilir,bulufllar›n›z› uygulamaya koyabilirsiniz.

‹flte bu noktada parçalar›n nas›l üretilece¤inive bunlar›n birbirine nas›l ba¤lanaca¤›n› yaniüretimin nas›l olaca¤›n› düflünmenin zaman›gelmifltir. PSS’nin azalt›lmas› için ÜrGe sürecininparalelinde yürümesi gereken di¤er bir süreç deüretim araç ve gereçlerinin haz›rlanmas› sürecidir.Bu sürecin ÜrGe süreci ile efl zamanl› olarakilerlemesi gerekir. PSS’i uzatan çok kez bu sürecinÜrGe sürecinin sonuçlanmas›n› bekledikten sonrabafllat›lmas›d›r. Günümüz olanaklar› bu iki sürecinberaber geliflmesine imkan sa¤l›yor. ÜrGe sürecitamamland›¤›nda üretim yat›r›m›n›n haz›rlanmasüreci büyük ölçüde tamamlanm›fl oluyor. Buuygulamaya efl zamanl› mühendislik deniyor.‹ngilizce’deki karfl›l›¤› ”concurrentengineering“dir. Ürünün maliyetini belirleyenunsurlardan biri malzeme ise, harcanacak iflçilikve üretim için gereken yat›r›m malzemeninmaliyetini dolay›s›yla karl›l›¤›n› ve rekabet gücünü

Yenilik Aflamas› ‹çerisindeÜrün Tasar›m› Nas›lYap›land›r›l›r?

• Yüksek kalitede tasar›m eldeedilebilmesinin sa¤lanmas› için kullan›lanflirket içi uzmanlar ve d›fl tasar›m gruplar›var m›d›r?

• Ürün gelifltirme sürecinin tamam›nakat›lan tasar›mc›lar var m›d›r?

• Ürün tasar›m›n›n, son kullan›c›lar ilebirlikte test edilmifl oldu¤unu nas›l garantiedersiniz?

18

muhtelif malzemeler için ne olaca¤›n› belirlemekmümkündür. Ayn› flekilde tatl›lar› pifliren aflç›n›notel mutfa¤›nda hangi ifl yükü alt›nda çal›flaca¤›da belirlenebilir. Özelliklerinin ne olaca¤› ortayakonabilir. Bu aflç›n›n gelifltirilmifl mutfakhizmetinin tasar›m›nda alaca¤› yer daha iyibelirlenmifl olur.

2.4 Bilgisayar Destekli Mühendislik

Biliflim teknolojilerinin sa¤lad›¤› bu tasar›myöntemine veya gerecine simülasyon veyaTürkçe’deki karfl›l›¤› olarak da benzeflimdenmektedir. Simülasyon yöntemleri parçalar›ve ürünü sanal ortamda oluflturup çal›flmaflartlar›n› uygulayarak boyutland›rman›za yard›metti¤i gibi sanal ortamda oluflturulmufl ürünprototiplerini de deneme imkan› sunmaktad›r.Gerek bilgisayar destekli tasar›m (CAD) gereksesimülasyon yöntemlerinin toplam›na bilgisayardestekli mühendislik (CAE) denmektedir.Böylece, sanal prototip oluflturma ve sanaldeneme sürecini bir arada yürüttü¤ü içinsimülasyon yöntemi pazara sunma süresini(PSS) h›zl› bir flekilde azaltan bir gereç olarakde¤er kazanm›flt›r. Ayr›ca ürünün ve parçalar›n›nifllevlerini yerine getirirken üstlendikleri yükleridaha hassas belirledikleri için gereken do¤runitelik ve nicelikteki malzemeleri kullanman›z›sa¤layacak, maliyette azalma elde ederkenürününüzün kullan›c›n›n elinde güvenli, güvenilirve dayan›kl› olmas›n› garanti alt›na alman›za

Bilgisayar destekli tasar›mda kullan›lanprogramlar (CAD) zaten bu yönde bir süreçak›fl›n› esas almaktad›rlar.

Parçalar›n ölçülerine (ürün, hizmet ise di¤erhizmetler aras›ndaki yerine ve iliflkisine) ait buön bilgi elde edildikten sonra ifllevsel görevlerinegöre boyutlar›n›n irdelenmesini yapmak gerekir.

Ürün parçalardan oluflmufl bir sistemdir vebu sistemin çal›flmas› için her parça ifllevini yerinegetirmek üzere gerekli özelliklere sahip olmal›d›r.Otel mutfa¤›ndan verilecek bir hizmette yard›mc›aflç›lardan biri tatl›lar› piflirme ifllevi ile görevliise onun özelliklerini ortaya koymak gerekir.Onun tatl› siparifllerini veren görevli ile iliflkisi,siparifli almak için kulland›klar› ortam, siparifl fifli,bilgisayar ekran› gibi sistemin parçalar›n› kullanmabecerileri gibi hususlar mutfa¤›n hizmetlerinin(ürünlerinin) bir parças›d›r. Bir mekatronik*üründe ise parçalar aras›nda benzer ifllevseliliflkiler vard›r. Bu iliflkileri nitelik ve nicelikbak›m›ndan de¤erlendirmek basit ürünlerdemümkündür ama ürünler karmafl›klaflt›kça bunlar›belirlemek zorlafl›r. Birçok fleyi ön kabuller halindemühendislik hesaplamalar›na katmak, hesapsonuçlar›n› ürünün benzerini/prototipini yapmakve bu benzer/prototipi kullan›lma flartlar›ndadenemek gerekir. Deneylerden elde edilen ölçümsonuçlar› hesaplamalar ile karfl›laflt›r›l›r. Bu süreçyeniden hesap, yeniden prototip yaparak vesonra yeniden deneyerek aradaki fark makulbir düzeye ininceye kadar devam eder. Bu gibideneme -yan›lma çal›flmalar›n› flimdiye kadar birçok kez yapt›¤›n›zdan eminiz.Bundan sonra datitizlikle bunlar› uygulay›n.

PSS’i azaltma bask›s› ve biliflimteknolojilerindeki ilerleme do¤adaki birçok olay›bilgisayarlarda sanal ortamda taklit etme olana¤›sunmaktad›r. Art›k bir diflli milini e¤en kuvvetlerinve buran momentlerin ne oldu¤unu o ürünübilgisayarda çal›flt›rarak bulmak, milin dayan›m›n›n

Bilgisayar Destekli ÜrünGelifltirme

Üç Boyutlu Say›sallaflt›rma (ReverseEngineering)

Üç Boyutlu Say›sallaflt›rma varolanfiziksel bir modelden, üç boyutlu bilgisayarmodeli elde etme yöntemidir. Bu sistemde

*Mekanik,elektronik ve

bilgisayarteknolojilerinin birarada kullan›larak

proseslerin,sistemlerin tasar›m

ve performans›n›zenginlefltirmeamaçl› kesiflim

mühendisli¤i

19

daha önceden üretilmifl ürün üzerinden ölçüalman›n mümkün olmad›¤›, üretim prosesininçeflitli gerekleri nedeniyle say›sal ortamatafl›nmas› gereken ya da otomotiv sektöründes›kl›kla izlenen bir tasar›m metodu olan çamurile oluflturulan modellerin bilgisayar ortam›naaktar›lmas› gibi çeflitli konular› kapsayan biruygulamad›r. Bu yöntem fiziksel dünya ilesanal dünyay› birbirine ba¤layan hassas,do¤ru ve etkin bir ürün gelifltirme aflamas›d›r.

Sanal Prototipleme (Virtual Prototyping)

Bilgisayar ortam›nda tasarlananmodellerin ya da sistem montajlar›n›nkinematik ve dinamik analizleri SanalPrototipleme olarak adland›r›l›r. SanalPrototipleme ile sistem montajlar›n›nsimülasyonlar›, bir çevrenin ya da sisteminergonomik analizleri yap›labilmektedir.Bilgisayarda yarat›lan ve kolaycagelifltirilebilen prototipler sayesinde alternatiftasar›mlar çok daha k›sa bir süredeoluflturularak test edilebilir.

H›zl› Prototipleme (Rapid Prototyping)

Bir ürünün tasar›m› aflamas›nda ya davar olan bir ürüne yeni bir alt parçan›nuyarlanmas› s›ras›nda bilgisayarda yap›lm›flmodel her zaman yeterli olmayabilir. Bunoktada izleyebilecek iki yol vard›r. Birincisiyukar›da ad› geçen Sanal Prototiplemeçözümleri, di¤eri ise H›zl› PrototiplemeSistemleridir. Özellikle ürüne ait ergonomikdenemelerin söz konusu oldu¤u durumlardah›zl› prototip uygulamalar› özel bir önemkazanmaktad›r. Sanal Prototipleme sonras›elde edilen verilerin gerçek hayata tafl›nmas›aflamas›na gelindi¤inde ya da bu uygulamay›

gerektirmeyecek, çok karmafl›k olmayanfonksiyonel testlerin yap›lmas› ihtiyaçlar›n›nbelirdi¤i durumlarda, izlenecek yol art›kürünün bire bir numunesini elde etmektir.Bilgisayar destekli tasar›m ve üretim sürecininbir parças› olan H›zl› Prototipleme Sistemleri,bilgisayarda oluflturulan üç boyutlu modelbilgisine %100 sad›k kalarak oluflturduklar›fiziksel prototiplerle ürüne ait problemlerinhenüz tasar›m aflamas›nda iken farkedilmesine olanak sa¤lar.

H›zl› Kal›plama (Rapid Tooling)

Günümüzde ürün gelifltiren firmalar›nen fazla s›k›nt› çekti¤i konulardan birisi,istenilen ürünü düflük adette üretebilmeninyüksek maliyetleridir. Bu nokta genel olarakmetal veya plastik, her türlü ürün içingeçerlidir. Silikon Kal›plama, Hassas MetalParça Dökümü, Epoksi Reçine ile Kal›plama,Düflük Derecede Eriyen Metal Alafl›mlar gibiH›zl› Kal›plama teknolojileri, bu soruna enuygun çözümleri getirmektedir.

Silikon Kal›plama (RTV Vacuum Casting)teknolojisi sayesinde, eldeki numuneden veyaüretilen bir prototipten ayn› gün içerisindehaz›rlanabilen silikon kal›plara vakumluortamda poliüretan malzemelerdökülebilmektedir. Pek çok çeflidi olanpoliüretan malzemeler sayesinde, imalatsanayiinde kullan›lan pek çok plastik malzemesimüle edilip benzer mekanik özellikler eldeedilebilmektedir. Ayr›ca fleffaf ve de¤iflikrenklerde parçalar üretmek de mümkündür.

Silikon Kal›plama teknolojilerinin metaliçin gelifltirilmifl olan› da Hassas Metal Parça

20

Dökümüdür. Gene vakumlu ortamda, anamodel olarak mum veya h›zl› prototip ç›kt›s›kullan›larak seramik kal›plara, 1200°C alt›ndaeriyebilen tüm metaller dökülebilmektedir.

Bilgisayar Destekli Mühendislik (CAE)

Say›sal ortamda oluflturulmuflmodeller, üretim aflamas›na geçilmedenönce, yap›lan tasar›m›n hedeflenen sonucaulaflabilirli¤inin analizleri aç›s›ndan da pekçok avantaj› beraberinde getirmektedir. Bukonuda özelleflmifl çeflitli yaz›l›mlar sayesindemukavemet, ›s› transferi, manyetik alanetkileflimi gibi ürünün fiziksel niteli¤i ile ilgilianalizlerin yan›nda, ürünü oluflturacak kal›b›niyilefltirilmesi ve optimizasyonuna kadaruzanan çeflitli aflamalara yönelik analizlerigerçeklefltirmek mümkün olmaktad›r.Rekabetin ac›mas›z ortam›nda bulunan vedevaml› ürün gelifltirme zorunda olan siz,simülasyon gibi bir gerece her zaman ihtiyaçduyacaks›n›z.

üretme ve simülasyonlar ile deneme olana¤›olmas›na ra¤men do¤al olarak ürünün çal›flmaortam›nda görece¤i zorlanmalar› fiziki birprototip üzerinde denemek isteyeceksiniz. Heleilk uygulamalarda, simülasyon, do¤ru oldu¤unuhissetti¤iniz önemli bilgiler elde etmenize yard›metmifl olsa da, çal›flan bir prototipe ihtiyaçduyacaks›n›z. Prototip size flu faydalar›sa¤layacakt›r:

• Tasar›m s›ras›nda belirledi¤iniz özellikleri(performans›) elde edip etmedi¤inizi s›namaolana¤›,

• Tasar›m s›ras›nda yapt›¤›n›z kabulleringeçerlili¤ini s›nama olana¤›,

• Birden çok prototip üretip seçilmifl kullan›c›lardadeneme olana¤›,

• Bir dahaki sefere benzer bir ürün için prototipyapmadan karar verme yetene¤inin geliflmesi

Prototip üretiminde hedef, üretimdenönce, üretim hatlar›ndan, sat›fla haz›r ürüne herfleyi ile en yak›n olan bir ürünü çok h›zl› birflekilde elde etmektir. Ancak o zaman yukar›dasözü edilen faydalar› elde edebilirsiniz. Bu, kolayulafl›labilecek bir hedef de¤ildir. Prototipleriüretim hatt› kalitesinde üretebilmek içinüretimdekinin benzeri araç ve gereçlere gerekvard›r. Bunlar›n yap›lmas› her fleyden önce uzunzaman al›r. PSS (Pazara Sunum Süresi)bak›m›ndan sak›ncal›d›r. Bu araç ve gereçler,ürün ve parçalar›na ait, zaten sanal ortamagirilmifl olan bilgilerden yola ç›karak saatler içindegerçe¤ine çok yak›n malzemeler ile parçalarüretebilmektedir. Günler mertebesinde bir süredepilot üretime elveriflli kal›plar üretilebilmektedir.Ancak prototipi olamayacak büyüklükte veyatek bir kere üretilecek ürünler için de bir ölçekleküçültülmüfl prototipler, e¤er üzerinde çal›fl›lanürün için gereken bir üretim süreci ise pilotüretim tesislerini yapmak gerekebilir. Bu noktadah›zl› prototip yöntemleri kullan›labilmektedir.

yard›mc› olacakt›r. Ancak bu yöntemde girdilerinve ç›kt›lar›n irdelenmesi için gerekli bilgi vedeneyimin düzeyi epeyce yüksektir. Beklenenfaydaya ulaflmak için kaynak ay›rman›z ve sab›rl›olman›z gerekecektir. O zamana kadar bilgisayardestekli mühendisli¤i ve geleneksel mühendislikyöntemlerini beraber kullanman›z do¤ruolacakt›r.

• Di¤er bir seçenek de bilgisayarl› tasar›m (CAE)alan›nda uzmanlaflm›fl mühendislik dan›flmanl›kfirmalar› ile çal›flmak olabilir.

2.5 Prototipler

Simülasyon yöntemleri her zaman önkabuller yaparak çal›fl›r. Sanal ortamda prototip

21

Bütün bunlar›n yap›lmas›nda uyulmas›gereken kural ilk seferde do¤ruluk ve h›zd›r.Dolay›s›yla geleneksel yöntemle de yap›lsaprototip üretimi iyi bir hayal gücü ve bilgigerektirmektedir.

2.6 Denemeler (Testler)

Deneme amac›yla yap›lan pilot üretimaflamas›nda ortaya ç›kan ürünlerin kontrolündeölçme deneme cihazlar›na gerek vard›r. Ortayaç›kan ürünün bu aflamada ÜrGe sürecininbafl›ndaki beklentilerinizi karfl›lad›¤›ndan emin

Tasar›dan Üretime GeçiflteBaflar› Elde Etmek veArd›ndan Müflteriye Da¤›t›m›Sa¤lamak için HangiYöntemler Kullan›lmaktad›r?

• Tasar› ve üretim aras›ndaki ba¤larne kadar kuvvetlidir?

Prototipleri test etme, kilit risk vesorunlar› belirleme, tasar›m için h›zl› bir geribesleme sa¤lama, yeni ürünlerin eksiksizüretime h›zl› kay›fl› , ürünü sahaya ç›karmagibi hususlardaki üretim yetene¤i ne kadargeliflmifltir?

• Ürün de¤ifliklikleri gerçeklefltirmekonusundaki yöntemler nelerdir?

Bu yöntemler ne kadar etkilidir?

• Kalite ve üretilebilirlik vb.. hususlardaüretim ve saha hizmetlerinden tasar›malan›na do¤ru bir geri besleme mekanizmas›mevcut mudur?

* Akredite; yetki verilmifl,resmen tan›nm›fl , kabuledilmifl anlam›na gelir.Belirli bir hizmet standard›ve sistem bütünlü¤üoluflturmak için, bellikriterleri sa¤layankurumlara; ba¤›ms›z,tarafs›z ve bilirkifliniteli¤indeki baflka birkurum taraf›ndanakreditasyon verilmesi ile,verilen kurum akrediteedilmifl olur.

olmak için denemek gerekmektedir. ÜrGesürecinin gere¤i gibi sonuç verip vermedi¤inihai prototiplerin, pilot üretimden ç›kanürünlerin özellikleri bu ölçümlerlesaptanacakt›r. Bu flartlar alt›nda ürününüzbekledi¤iniz özellikleri veriyor mu? Güvenlimi? Güvenilir mi? Dayan›kl› m›? Ürün ömrüboyunca güvenli, güvenilir, ve dayan›kl› kalacakm›? Bu sorular›n cevab› ömür deneylerindenelde edilecektir. Ömür deneyleri, ürünübeklenen ömrü boyunca çal›flt›rmakt›r. Yahutbozuluncaya kadar çal›flmaya b›rakmakt›r.Ancak 10 y›ldan fazla bir ömür beklenenbuzdolaplar›, 200-300 bin kilometre ömürbeklenen otomobil motorunun ömrünü bukadar süre çal›flt›r›p ö¤renmek pratik de¤ildir.Bunun için ürünü veya bir parças›n› kullan›mflartlar›ndan daha zorlu flartlarda çal›flt›racakve elde etti¤iniz sonuçlar› de¤erlendirip oürünün veya parças›n›n ömrü hakk›nda birfikir edineceksiniz. Bu deneylere h›zland›r›lm›flömür deneyleri ad› verilir. Bu deneylerdeuygulanan zorlu flartlar ve de¤erlendirmeyöntemlerinin bir k›sm› standartlardabelirtilmifltir. H›zland›r›lm›fl ömür deneyi içinbilgi bulunmayan ürünler için bu flartlar› vedeneyleri sizin kendi deneyiminize dayanaraktasarlaman›z gerekecektir. Ancak bu çal›flma yeteri kadar baflar›l› olmayabilir. H›zland›r›lm›flömür deneyleri ÜrGe sürecinin en karmafl›kaflamalar›ndan biridir. Bu ölçümler ve budeneyler için her ürüne özgü belirlenmiflstandartlar ile tarif edilmifl flartlarda yap›laca¤› için bu flartlar› sa¤layan donan›m ve alt yap›s›olan laboratuar gerekmektedir. Baz› ürünleriçin ve baz› pazarlar için bu laboratuarlar›nakredite* edilmifl olmalar› bile istenmektedir.

Pahal› olan bu donan›m ve alt yap›larçok s›k kullan›lacaksa ve kendisini ödüyorsasat›n al›nabilir, laboratuarlar kurulabilir. Ayr›cabu donan›m› çal›flt›racak deneyleri yapacak

mühendis ve teknisyenlerin istenen deneyimikazanmalar› da zaman almakta, e¤itimleri debir maliyet daha getirmektedir. S›kkullan›lmamalar› halinde çok h›zl› geliflen budonan›mlar bir süre sonra geçersiz olmakta,güncellefltirmek için de yüksek bedeller ödemekgerekmektedir.

Bu ba¤lamda sizin ÜrGe sürecindekigereksinimlerinizi göz önüne alarak budonan›mlar› sat›n almak ve bunlar› kullanacakelemanlar› yetifltirmek veya bu hizmetleri verenmühendislik firmalar›na baflvurmak seçenekleriaras›nda bir tercih yapman›z gerekecektir.

Bütün donan›mlar yaz›l›mlar ile ifller halegelmektedir. Gereken donan›m ve yaz›l›mlar›edinmek istemeniz halinde de size yard›m edecekdan›flmanlar ve firmalar bulunmaktad›r.

(Bu konuda böyle bir firman›n kurucu veyöneticisinin düflüncelerini içeren bir yaz›y› Ek4‘tedikkatinize sunuyoruz)

Ürününüzü pazara sunmadan önce ÜrGesürecinin önemli bir aflamas› daha vard›r. Kütleüretiminde ilk partinin sonunda, tek üretilenürünlerde de iflletmeye alma ifllemi sürecindeyap›lan ölçüm ve deneyler üretim araçlar›n›nonaylanmas›na da yard›mc› olur.

Ürünün tasar›m›nda prototip üretimindeve üretim araç ve gereçlerinin tasar›m veüretiminde ak›lda tutulacak önemli bir hususvard›r. Ürünlerin güvenli, güvenilir, ve dayan›kl›olmalar› istenen özellikleri sa¤lamalar› yani kaliteliolmalar› için ÜrGe’nin prototip üretme vedeneme aflamalar›nda çok dikkatli olmak gerekir. Ürge sürecini siz sahipleniyorsan›z ÜrGe süreciniçok iyi izlemeniz veya izletmeniz gerekir. Buarada PSS’i en aza indirmeyi ihmal etmeden…Bütün bu faaliyetinizin maliyeti ürün sat›ld›ktansonra do¤abilecek flikayetleri gidermemaliyetinden düflüktür.

22

3. ÜRGE VE PROJE YÖNET‹M‹

“ÜrGe bir süreçtir” dedik. Di¤er yandan“XXX” ürününün gelifltirilmesinden bahsediyorsakbu bir “XXX ürünü gelifltirilmesi projesidir”.Projenin süreci ÜrGe sürecinin aflamalar›n›içerir, proje yönetim esaslar›na göreyönetilmelidir. PSS’nin (Pazara Sunum Süresi)azalt›lmas›n›n üzerinde durduk. Projelerinyönetiminin bu sürenin azalt›lmas› ile ne denliilgili oldu¤u çok aç›kt›r.

‹flletmeniz ne kadar küçük olursa olsun,ÜrGe’de çal›flacak yaln›z siz de olsan›z,yapacaklar›n›z› bir proje mant›¤› içindeyürütmenizi öneriyoruz. Projenin hangi gündebitti¤i, bitti¤i gün belli olmamal›. Projeninkritik aflamalar›n›n neler oldu¤u projeyiolufltururken kestirilmeli, bu aflamalar›ntamamlanaca¤› tarihler ön görülmelidir.Bunlara eski, karayollar›ndan al›nma bir tabirile “kilometre tafl›” diyoruz. Her kilometretafl›na geldi¤inizde yapt›klar›n›zplanlad›klar›n›zla uyum içinde mi?Bakacaks›n›z. Bitmemifl ifller varsa gelecekkilometre tafl›na kadar yap›lacak iflleri nas›letkiliyor bakacak ve önünüzdeki aflamada iflyo¤unlu¤unuzu art›racaks›n›z, belki ekpersonel veya ek araç gereç edineceksiniz.Yahut projenin ürünün ç›k›fl› ne kadarertelenecek hesap edeceksiniz. E¤er ifller iyigitmifl hatta baz› ifller h›zl› gitmiflse ürününsat›fla arz› ne kadar öne çekilebilir hesab›n›yapacak, reklamdan sat›fl kanallar›na kadardi¤er süreçlerin önceden haz›rlanmas›n›sa¤layacaks›n›z.

ÜrGe projesi de bütün di¤er projelerdeoldu¤u gibi çal›flanlar›n zihinsel ve bedenselemeklerini proje hedefi için birlefltirdiklerive bir tak›m olarak çal›flt›klar› bir ortamd›r.Bu tak›ma her fleyden önce bir lidergerekmektedir. Bu lider siz de olabilirsiniz .

23

Liderin ve tak›m elemanlar›n›n seçimi elbettegelifltirilecek ürünün özelliklerine göreolacakt›r ama tak›m›n proje sonuna kadarhedefe kilitlenmifl bir tak›m olarak kalmas›için baflka özelliklerin de bulunmas› gerekir.Bu insan gücünün oluflturulmas›nda sizininsanlar› tan›madaki deneyiminiz çokönemlidir.

Ürün Gelifltirme ProjeGrubunun Kurulmas›

Proje Grubunun Kurulmas›

Proje grubunun kurulmas› projeliderinin seçilmesi ile bafllar. Gerekliuzmanl›klar belirlendikten sonra uzmanlarseçilerek proje grubu oluflturulur.

• Proje Liderinin Seçimi: Projeniniçeri¤ine göre belirlenecek liderin baz›sorumluluklar› yerine getirebilecek özellikleresahip olmas› gerekmektedir. Ekip çal›flanlar›n›yönlendirebilmeli, proje önerisiningerekiyorsa yap›labilirlik analizini haz›rlamal›, projenin teklif aflamas›ndan sonuçlanmaaflamas›na kadarki tüm ifllemleri koordineetmeli,

• Gereken Uzmanl›klar›n Belirlenmesi:Proje lideri çal›flman›n içeri¤ine göre hangikonularda uzmana ihtiyaç oldu¤unu belirlerve uzmanlar› seçerek proje ekibini oluflturur.

• Uzmanlar›n seçimi: Öncelikle mevcutpersonel içinden gereken uzmanlar projeekibine önerilir. Ancak mevcut personeliçinde ihtiyaç duyulan uzmanlardan baz›lar›bulunmuyorsa d›flar›dan proje süresincedestek almak üzere uzman aray›fl›na gidilir.

3. ÜrGeve ProjeYönetimi

Liderin proje tak›m›n› olufltururken sözsahibi olmas› gelecekteki baz› problemleriönleyece¤ini de hat›rlatmak isteriz.

K›lavuzun muhtelif yerlerinde sürecin baz›aflamalar›nda iflletmenizin dan›flman mühendislikfirmalar› ile çal›flmas› öneriliyordu. Bu müflterekçal›flman›n faydal› bir sonuca ulaflmas› için baz›flartlar›n yerine getirilmesi gerekir:

• Dan›flman flirketten veya üniversiteninbiriminden istekleriniz aç›k ve net olmal›

• Karfl›l›kl› mali, teknik ve etikyükümlülükleriniz belirlenmifl olmal›

• Baflar› ölçütü belirli olmal›

Ek3‘te bulaca¤›n›z öneriler do¤rultusundayapaca¤›n›z bir sözleflme ile bütün bu hususlaraç›k biçimde belirtilmifl ve taraflarca anlafl›lm›flve yetkililer taraf›ndan imzalanm›fl olmal›d›r.

ÜrGe süreçlerinin maliyetleri daha önce devurgulad›¤›m›z gibi yüksektir. Ayr›ca riskler tafl›r.Sizin dikkatli ve bilinçli çal›flman›zla bu risklerazalabilir. Ama yine de devlet bu riski sizinlepaylaflmak üzere baz› önlemler alm›flt›r. Desteklersunmaktad›r. Bu destekler, ÜrGe’yi de içine alanaraflt›rma – gelifltirme (ArGe) faaliyetleriniz içinyapaca¤›n›z yat›r›mlar›n›z ve ArGe/ÜrGe Projesi olarak belirli bir ürününüzü gelifltirmek içinyapaca¤›n›z faaliyetler için verilmektedir.

ÜrGe süreci bitti mi? Keflke bitse idi. Amasat›fl sonras› müflterinin sesini dinlemek ürünhakk›nda onun gözlem, düflünce ve hiç arzu

D›flar›dan al›nacak uzmanl›k haftan›n belirligünlerinde üniversite ve araflt›rmakurumlar›ndan dan›flmanl›k fleklinde olabildi¤igibi, proje süresince sürekli çal›flt›rmak üzerebirkaç kiflinin istihdam edilmesi fleklinde deolabilir.

24

düflmemek, iflletmeye ait haklar›n güvence alt›naal›nm›fl olmas›,

•Bulufllar için ald›¤›n›z patent belgesi vetasar›m tescilleri için sizden para ve royaltykarfl›l›¤›nda lisans isteyenlerin olmas›,

• Yeni üretim araçlar›ndaki aksama veyanl›fll›klar dolay›s›yla teslimat problemlerininolmamas›,

• Tasar›mla ilgili güvenlik problemlerininç›kmamas›,

• Tasar›mla ilgili güvenirlilik problemlerininç›kmamas›,

• Dayan›m›n›n beklentileri karfl›lamas›,

• Sat›fl sonras› hizmetlerin en az olmas›,

• Garanti giderlerinin en az olmas›,

‹dealde baflar› bu flekilde ifade edilse dahisiz deneyiminizle müflterinin kabul edece¤i vemaliyet bak›m›ndan kabul edilebilir s›n›r de¤erlerile bu ifadeleri pratik ölçütler haline sokabilirsiniz:Örnek olarak “minör güvenlik problemleri 300ppm(milyonda bir) olacakt›r.” gibi…

K›lavuzun bafl›nda da belirttik, buradayaz›lanlar siz yöneticiler için bir hat›rlatmaözelli¤indeki bilgilerdir. ÜrGe ülkemizin sanayiininart›k çok iyi yapma zorunda oldu¤u bir süreçtir.Marka tan›nm›fll›¤› ürün sat›fl› için nas›l bir gerekise, ürün, endüstriyel tasar›m› ve özellikleri ilemarkan›n tan›nm›fll›¤›n›n devam› için en önemliflartt›r.

Ürününüzün bu flart› sa¤lamas›nda buk›lavuzun bir yard›m›n›n olmas› ‹SO-KATEK’in k›vanc›olacakt›r.

edilmez olsa da flikayetlerini de¤erlendiripürüne aktarmak gerekecektir. ÜrGe sürecinisahiplenenlerin en büyük ideali bude¤iflikliklerin hiç gerekmeyece¤i flekilde birürün gelifltirmektir. Belki “hiç” için çok u¤rafl›gerekir ama sat›fltan sonraki müflteriflikayetlerini çok çok azaltmak mümkündür.

4. RAPORLAMA

Ürün gelifltirme sürecinizi tamamlad›n›z.fiimdi sürecin ilk bafl›nda haz›rlad›¤›n›z dosyay›aç›n. Süreç boyunca yapt›¤›n›z planlar› gözdengeçirin. Hangi aflamalarda tak›ld›¤›n›z›, size zamanve para kaybettiren faaliyetlerinizi gözden geçirin.Ulaflt›¤›n›z sonuçlar› proje ekibindeki arkadafllar›n›zlapaylafl›n. Bunlar› bir rapor olarak yaz›n ve dosyayaekleyin Bir sonraki sürecinizde bu hatalaradüflmemeye gayret edece¤iniz kesin ama bu gibikay›tlar sizi hatalar› tekrardan koruyacakt›r.

SON SÖZ

Bir iflletmenin sahibi ve üst yöneticisi olarakürün gelifltirme süreci ile ilgili göz önüne alman›zgereken hususlar› dikkatinize getirdik. Peki... busüreci uygulad›n›z, sonucu nas›lde¤erlendireceksiniz? Bu sorunun yan›t›n› bir ifladam› olarak kolayca verebilece¤inizi biliyoruz.Ama yine de size yard›mc› olmak için baflar›ölçütlerine dikkatinizi çekmek isteriz.

• Ürünün veya hizmetin planlanan zamandaPSS(Pazara Sunum Süresini)’ni minimize ederekpazara girmesinin sa¤lanmas›

• Ürün veya hizmetin ticari baflar› kazanmas›,yani beklenen kârl›l›¤› sa¤lamas›,

• Geliflmifl bir ürün ise pazar pay›n› korumas›ve art›rmas›,

• Ürün yepyeni ise pazar›n› yaratmas› verakiplerin pazara girmeden önemli bir pay almas›,

• Fikri haklar yönünden baflkalar› ile çeliflkiye

4.Raporlama

Son Söz

25

Müflteriihtiyaçlar›nda

de¤iflim

Pazar pay›durumu

Pazar araflt›rmas›

Teknolojidekigeliflme

Sat›fldurumu

Rekabetindavran›fl›

Firman›n maligücü

Yeni ürünegereksinimine

karar

Yeni ürünegereksinim yok

Yeni ürüne gerekvar

Müflteri isteklerininteknik/mühendislik

diline çevrilmesi

Muhtemelsat›fl fiyat›

Muhtemelsat›fl plan›

Ürün hakk›ndabilgiler

Müflterinin mevcut,gizli ve gelecekteki

istekleri

Mümkünse tersinemühendislik

çal›flmalar›n›nyap›lmas›

Ürünün yaklafl›ktasar›m›

Gereken üretimsüreci ile ilgili

öngörüler

Malzeme iflçilik vedi¤er girdiler için

öngörüler

Toplam fizibilitebilgileri

Ürünün tan›m›

Ürünün fizibilitesi içingerekli bütün bilgiler

mevcut

Ürünlerin teknikfizibilitesi

Ürünlerin malifizibilitesi

Ürünler aras›ndanseçim

Ürüngelifltirilmesi

sürecine bafllamakarar›

A

Fikri haklar ile ilgiliaraflt›rma sonuçlar›

Di¤er alternatiflerinaraflt›r›lmas›

Hedefpazarlar

EK 1ÜrünGelifltirmeSüreciAk›fl›

26

Projenin bafllamas›

Projenin bütçesi

Proje kitap盤›n›nhaz›rlanmas›

Kitap盤›n projeninmüflterisinesunulmas›

Proje liderininseçilmesi

Gerekenuzmanl›klar›nbelirlenmesi

Uzmanl›klar›ntespiti

Personel giderleri

Projeye özelteçhizatyat›r›m›

Projenin pay›nadüflen amortisman

Projedekullan›lacak sarf

malzemesi

Proje için al›nacakd›fl uzmanl›khizmetleri

Aktivitelerinbelirlenmesi

Ara hedeflerinbelirlenmesi

Kilometre tafllar›n›nbelirlenmesi

Gannt vebenzeri

cetvellerinyap›lmas›

Kitap盤›nonaylanmas›

El s›k›flma

Projenin bafllamas›

Uzmanl›k hizmetanlaflmalar›n›n

yap›lmas›

Eksik personelinifle al›nmas›

‹fl bölümü

Tasar›m

Projeye devletyard›mlar› için

baflvurma

‹lgili ürüne aittasar›m tescillerinin

elde edilmesi

Bulufllar için al›nm›flpatentler ve

baflvurular›n eldeedilmesi

Bilgilerinincelenmesi ve yeniürünler için sonuçlar

Uzmanl›khizmetlerinin tarifi

Uygun uzmanlar›nbulunmas› için

mülakatlar

Uzmanlar ileanlaflmalar›nimzalanmas›

‹flin ve elemanlar›nözelliklerinin tarifi

Adaylar›n davetive

de¤erlendirilmesi

Seçim ve ifle alma

‹fl bafl› e¤itimprogram›n›nuygulanmas›

A

B

Proje grubununkurulmas›

D›flar›dan al›nmas›gereken

uzmanl›klar içinöngörü

Fikri haklaryönündenaraflt›rma

27

Proje baflvurusuyap›lacak m›?

TTGVBaflvuruhaz›rl›¤›

T‹DEB Baflvuruhaz›rl›¤›

KOSGEB baflvuruhaz›rl›¤›

Baflvurular›nyap›lmas›

Proje için gerekliteçhizat›nal›nmas›

Endüstriyel tasar›m

Hizmetal›m› yolu ile

mi?

Müflteri isteklerineait verilerinincelenmesi

Pazar›n sondurumununincelenmesi

Mühendislik dilineçevrilmesi

Ürünün endüstriyeltasar›m

alternatiflerininhaz›rlanmas›

Ürün tasar›m›n›nseçimi

Uzman veya uzmankuruluflun

belirlenmesi

B

C

Evet Hay›r Gerekçelernedir?

Elde edilecek kayna¤›n

kullan›lmamas›n›nsorumlulu¤unu

kim al›yor.

28

Ürünün pazarasunulacak halini

belirten flartnamehakk›nda

mutabakat

Bütündenbafllayarak parçatasar›mlar›na aitsorumluluklar›n

da¤›t›lmas›

Parçatasar›mlar›n›nhaz›rlanmas›

Ürün ile ilgiliçal›flma ve tasar›m

Yan sanayi vemalzeme

tedarikçilerininçal›flmalar›

Prototiplerinhaz›rlanmas›

Parçalar›n bütün ileuyuflmas›n›nirdelenmesi

Tasar›mçal›flmalar›

sonunda ortayaç›kan ürünözellikleri

Ürün prototipininortaya konmas›

Ürün prototipininifllevsel

denemelerininyap›lmas›

Ürün prototiplerininyap›sal

denemelerininyap›lmas›

Ürününifllevsel özelliklerinin

irdelenmesi

Ürününyap›sal ve ifllevsel

özelliklerinin standartlaragöre irdelenmesi

Firma bünyesindekiüretim araç

donan›m birimininçal›flmalar›

Tedarikçilerinüretim araç ve

donan›mlar› ile ilgiliçal›flmalar

Üretim donan›m vearaçlar›n›n tasar›m›

Üretim araç vedonan›m›n›n

üretiminegeçilmesi

Araç ve donan›m›nyard›m› ile üretilmiflilk örneklerin elde

edilmesi

C

D

E

29

Pilot üretim veyaiflletmeye alma

Müflteride deneme

Laboratuardadeneme

Sertifikasyon alma

Olumlu sonuç?

Pazara sunum

Sürecin raporununyaz›lmas›

D

E

Evet

Hay›r

30

EK 2 YAZILIM ÜRÜNÜ GEL‹fiT‹RME

Cemil Türün, ‹SO – KATEK Üyesi, Yo¤urtBilgisayar Teknolojileri Tic. Ltd. fiti.

Bu ekte, yaz›l›m konusunda ürün gelifltirmesürecini yaflanm›fl bir örnekle anlatmayaçal›flaca¤›z. Yukar›da da belirtildi¤i gibi, ürününbir hizmet, yaz›l›m, kamyon ya da kamyon kasas›olmas›ndan ba¤›ms›z olarak, pek çok çal›flman›nortak oldu¤unu gözlemleyeceksiniz.

Bir yaz›l›m ürünü gelifltirme öyküsü: Archer

Bir ürün gelifltirme örne¤i olarak 1997-1998 y›llar›nda ülkemizde üretilip dünya çap›ndada¤›t›m› yap›lm›fl olan Archer adl› çizgi filmüretimi yaz›l›m›n› ve bir ürün olarak Archer’›ngeliflim sürecinden belli bafll› olanlar›n›aktaraca¤›z.

1- Ürün fikri nereden ortaya ç›kt›?

Ülkemizde ürün gelifltirme fikirlerininço¤unda oldu¤u gibi, alternatifi yurt d›fl›ndansat›n al›nmak zorunda olan bir üründü Archerda. 1996 y›l›nda sat›n al›nm›fl olan bir çizgi filmboyama ve üretme yaz›l›m›n›n yüksek sat›n almave bak›m bedelleri bizleri yerli bir alternatif üretimiaray›fl›na yöneltti. O s›ralarda profesyonel olarakçizgi film üreten bir atölyede çal›flmaktayd›k.

2- Yeni ürün ortaya koyma karar› nas›lverildi?

‹ngiltere’den ithal edilen bir çizgi filmprogram›n› sat›n al›p kullanmaya çal›flaniflletmemizde, k›sa zamanda yabanc› ürününyaratt›¤› sorunlar ortaya ç›kt›. Yaz›l›m›n sadeceverilen belirli bir sistemin konfigürasyondaçal›flabildi¤i ve bu sistemin deste¤inin firmadanal›namad›¤› görüldü (Sistem destek uzman›yabanc› firmadan ayr›lm›flt›). Bunun üzerine,“acaba bu yaz›l›m› biz Türkiye’de gelifltirebilirmiyiz?” sorusu akl›m›za geldi. Asl›nda bu tür birürünün kullan›c›s› durumundayd›k ancak e¤itim

seviyemiz ve geçmiflimiz bize bu ürünün dahaiyisini ülkemizde yapabilece¤imize ikna etti.

3- Tersine mühendislik:

Hemen bir gün içerisinde yabanc› rakipürününün en temel özelli¤inin taklit edilipedilemedi¤ini test ettik. Burada yapt›¤›m›z asl›ndatam anlam›yla bir yaz›l›m tersine mühendisli¤ide¤ildi. Yani bizler, elimizdeki yabanc› ürününyaz›l›m kodunu aç›p içine girmedik, zaten bunaimkan›m›z da yoktu. Bizim tersinemühendisli¤imiz, ürünü çok iyi tan›mak ve temelözelliklerinden bizce en cazip olan›n›n benzeriniyap›p yapamayaca¤›m›z› test etmek oldu. Sonraki24 saat içinde de bunu yapabilece¤imizi gördük!

4- fiimdi ürün gelifltirme fikri olgunlafl›yor.

Bizim ürünümüz, rakipte olmayan özellikleriçerecekti. Bunlardan en önemlisi, bizim ürünyayg›n iflletim sistemi olan Windows üzerindeçal›flacakt›. Rakibin ürünü ise o s›rada hiçbilinmeyen ve tan›nmayan Next Step iflletimsistemi üzerine yaz›lm›flt› ve ürün bir bilgisayarayüklü olarak paket halinde (turnkey) geliyordu.Bundan baflka, çizgi film yapan stüdyolar›n teknikbilgiye haiz yerler olmamas› gibi nedenlerlebak›m› zor bir üründü.

Bizim ürünün Windows üzerinde çal›flacakolmas›, hem ürünün fiyat›n› rahatlatacakt› hem detüketici gözünde ürünün zorluk seviyesini dengeleyicibir imaj oluflturacakt›. K›lavuzumuzun dahayukar›daki k›s›mlar›nda, tersine mühendislikkonusunda hayli detaya iniliyor. Bizim durumumuzdaise yaz›l›m yani programlama çok teknik bir konuoldu¤undan, biz de yapt›¤›m›z araflt›rmalar› çoközetle geçiyoruz. Asl›nda ‹ngiliz menfleli ürünü bizlerenine boyuna incelemifl ve tek tek her fonksiyonununnas›l ele al›nmas›n›n daha uygun olaca¤›n›defterlerimize yazm›flt›k. Ancak hemen belirtelimki, yabanc› ürünün fikri haklar›na çok dikkat ederekçal›flmam›z› yap›yorduk.

EK 2Yaz›l›mÜrünü

Gelifltirme

fians›m›za her iki ihtiyac›m›z› birden ayn›kaynaktan karfl›layabildik. Archer’›n boyamave çizimlerini s›raya koyup test etmefonksiyonlar›n›n yan›na “compositing” yanikurgulama fonksiyonunu eklemek üzere biryaz›l›m ar›yoruz demifltik. Bu yaz›l›m için enyak›n aday, küçük bir yaz›l›mevince üretilenIlluminaire adl› programd›. Archer’›m›z› eksikolan kurgulama fonksiyonunda Illuminaire’eplug-in yani ek yaz›l›m olarakkonumland›rmay› düflündük. Bu az bilinenama bizce baflar›l› compositing yaz›l›m›n› alanbirisi yan›nda Archer’› da alabilecekti. Biz deArcher isteyen birisine yan› s›ra Illuminaire’ide satacakt›k.

Bu amaçla Illumiaire’in web sayfas›ndanyaz›l›m› kimin temsil etti¤ini araflt›rd›k. LosAngeles’te bir flirket ç›kt› karfl›m›za. Uzun birtelefon görüflmesi sonucunda karfl›m›zdakifirma Archer’la samimi bir flekilde ilgilendive bizden daha fazla bilgi istedi.

(Burada önemli bir not daha düflmemizgerekiyor: ‹nternet’in yayg›nlaflmas›ülkemizdeki ve baflka geliflmekte olanülkelerdeki ürün tasar›mc›lar›na da inan›lmazolanaklar getirdi. Eskiden eriflmemiz olanakl›olmayan say›s›z bilgi, belge ve resme rahatçaeriflir olduk.)

Arada geçen yaz›flma ve konuflmalarneticesinde bir gün kalk›p Los Angeles’egittik. Da¤›t›mc› kuruluflun ofisinevard›¤›m›zda gördük ki ofisin önündeki bayrakdire¤ine Amerikan bayra¤›n›n yan› s›ra Türkbayra¤› da çekilmifl idi. Gözlerimiz yaflararakiçeri girip yaz›l›m›m›z›n demostrasyonunuyani sergilemesini yapt›k. Gerçekten deürünümüz, ki o s›rada sadece yar›mdenebilecek bir durumdayd›, da¤›t›mc›firmada iyi etkiler b›rakm›flt›.

Yaz›l›mda fikri haklar üzerine bir not:Yaz›l›m, ülkemizin de tabi oldu¤u AvrupaFikri Haklar Sözleflmelerine görepatentlenebilir bir ürün de¤ildir. Zatenyaz›l›m›n kaynak kodu denilen ana içeri¤isakl›d›r ve bu kaynak kodu çözmeye çal›flaraktersine mühendislik yapmak kanunlara ayk›r›bir eylemdir. Ancak A.B.D. kanunlar›ndabu konular farkl› ele al›nm›flt›r ve oradayaz›l›mlarda kullan›lan baz› yöntemlerpatentlenebilmektedir.

5- Sonraki ad›mlar:

Ürünümüze o s›ralarda aram›zdakonufltu¤umuz bir tarihi kiflilikten esinlenerek“Okçu” yani Archer ad›n› koyduk. Bu kiflilik hemiyi bir savaflç› hem de bir matematikçi ve ressamolan yeniçeri Matrakç› Nasuh idi. Ekibimizdebulunan bir çizer arkadafl›m›z bu kifliye cankazand›rd› ve elinde yay› olan ve ok olarak daresim f›rças› atan bir yeniçeri karakteri çizdi.Böylece Archer yaz›l›m›m›z bir ete kemi¤ebürünmüfl de oldu.

Archer, ilk zamanlarda sadece çizgi filmüreten küçük atölyelerde kullan›lacak bir boyamaprogram› olarak tasarlanm›flt›. Rakip üründe olan“compositing”, yani renklendirilmifl çizimlerinbir araya getirilerek bir sahne oluflturulmas›anlam›na gelen birlefltirme fonksiyonunu Archer’akoyamayaca¤›m›z› düflünüyorduk. O ilkzamanlarda gözümüzde büyüyen bu ifli yapacakbaflka bir yaz›l›m aramaya karar verdik.

6- Bir da¤›t›mc› buluyoruz.

Belki bilmiyorsunuzdur, Türkiye yaz›l›müretiminde belki fena bir yerde de¤il ama yaz›l›mihracatç›s› olarak dünyada hiç ad›m›z yok. BizArcher’› bafltan itibaren ihraç mal› olarakkonumland›rm›flt›k. Bunun için de yurt d›fl›ndakat›ld›¤›m›z fuarlarda gördü¤ümüz da¤›t›mc›firmalardan biriyle anlaflmam›z gerekiyordu.

31

bahçesinde kaderine terk edecektik. O s›ralardaArcher’› üretmeye soyunmufl ana kadro (anneve baba) olarak iki kifliydik. Ancak Archer yavaflyavafl kendisine daha fazla say›da destekçi talepetmeye bafllam›flt›.

9- Archer’› dört bafl› mamur bir yaz›l›molarak ortaya koymaya karar veriyoruz.

Bu karar› verdikten sonra, ürünümüzünyeni hayat› bafllad›. Bu yeni hayatta art›kbebeklikten ç›kan Archer’a ekranlar›n›tasarlayacak bir tasar›mc›, paketleyecek ürünmüdürü, el kitab›n› kaleme alacak yazar,da¤›t›m›n› yapacak distribütör, sat›fl›n› yapacakkifliler, sat›fl sonras› bak›m›n› yapacak uzmanlarvb. gerekecekti. Bütün bu ihtiyaçlar› gören bizler,daha önce çal›flt›¤›m›z iflletmeden, gerekli kanunianlaflmalar› yaparak ayr›ld›k.

Böylece Archer’a talep etti¤i destekleri vermeküzere firmam›z çal›flmaya bafllad›. O s›ralardaolas› hiçbir destek ve devlet/özel kaynaklardanhaberdar olmad›¤›m›z için, bir k›sm›m›z websayfalar›, reklam animasyonlar› vb. üretiyor gerikalan›m›z da Archer’›n ürün halinegetirilmesindeki kalan ad›mlar› atmaya gayretediyorduk. Bu mücadele bir y›l daha sürdü. Bubir y›l içinde Archer tam 6 modülden oluflanhayli sa¤lam bir yaz›l›m program› halindeolgunlaflt›. Bo¤aziçi Üniversitesi’nde ‹ngilizEdebiyat› ö¤rencisi bir arkadafl bulduk ve o bizeArcher’›n kullan›m k›lavuzunu yazd›. Tabii bununiçin bizim aram›zda haftan›n iki gününü geçiripArcher’›n yaz›l›m›n› gelifltiren ekibe sorularsormas› gerekiyordu. Sonunda ‹ngilizce olarakkaleme al›nm›fl bir el kitab›m›z da olmufltu.Archer’›n kullan›c› menüleri ve ekranlar› da‹ngilizce olarak tasarlanm›flt›. Bunun nedeniArcher’›n as›l hedef kullan›c›lar›n›n yurt d›fl›ndakiçizgi film stüdyolar› olmas›yd›. Türkiye’de Archer’›almak isteyebilecek herkesin zaten yabanc›yaz›l›mlar kullanmakta olduklar›n› biliyorduk.

32

7- Archer’› müflterileri ile buluflturuyoruz.

Bu ziyaretimizden birkaç ay sonra Amerikal›firma bizlere o s›ralarda yap›lacak olan bir meslekifuarda kendileriyle ayn› stand’da durarak Archer’›da tan›tmay› önerdi. Bu fuar bizim mesle¤imizdeçok önemli bir yer tutan ACM SIGGRAPH fuar›yd›ve o y›l (1997) Los Angeles’te yap›lacakt›.

Archer’› müflteri adaylar› önüne ç›karmakiçin alt›n bir f›rsatt› bu ve hemen de¤erlendirdik.Merkezi bir noktada olan stand’›m›za gelenpotansiyel müflterilerden gelen önde¤erlendirmeleri dinledik. Ancak bu fuardanönce beklenmedik bir geliflme olmufl ve bizimkendimizi yan yana konumland›rd›¤›m›zIlluminaire adl› yaz›l›m› üreten firmay›, devboyutlarda bir kurulufl, Discreet Logic adl› birfirma sat›n alm›flt›. Illuminaire’i de pazarda farkl›flekilde konumland›rmay› planl›yorlard› veyaz›l›m›n da¤›t›m› da baflka bir kanaldanyap›lacakt›. Bizler de çaresiz kendi composermodülümüzü yazmaya yani gelifltirmeye kararverdik.

8- Archer’›n varolufl savafl›!

Art›k kendi hayat›n› yaflamaya bafllam›flolan yaz›l›m›m›z Archer, yavafl yavafl kendisiniayakta tutacak ad›mlar› atmaya, yani bizlere buad›mlar› dikte etmeye bafllam›flt›.

Bir ürün, ister kamyon kasas› olsun isterçizgi film yaz›l›m›, onu üreten, ortaya ç›karaninsanlar için yaflayan ve geliflen bebeklerigibidir. Nas›l ki bir bebek yaflamaya çal›fl›rve anne-babas›n› a¤layarak uyar›rsa, yeniürün de üreten kifli ya da kiflilerden ilgi,destek ve g›da bekler.

Bizim Archer da bizlerden yani onu üreten,gelifltiren insanlardan süt beklemeye bafllam›flt›!Yani biz bu flekilde flakaya vurmufltuk. Ya Archer’›dört bafl› mamur bir ürün olarak ortaya ç›karacakve istedi¤i beslenmeyi sa¤layacak ya da bir cami

33

Daha ileride menüleri Türkçe’ye de çeviririzdiyorduk.

10- Örnek kullan›c›lar

San›r›m bu her üründe geçerlidir:Ürününüzü ortaya ç›kar›rken elinizin alt›nda,yani yak›n›n›zda mutlaka do¤ru hedefkullan›c›lardan olsun. Bizler de Archer için ikiseviyeli hedef kullan›c›y› sürekli yak›n›m›zdatutuyorduk. Birincisi, yaz›l›m›n tasar›m›nda daçok katk›lar› olmufl olan, çizgi film animatörü vefirmam›z orta¤› olan arkadafl›m›zd›. Onunla hergün, ayn› ofiste beraber Archer’›n kullan›m›n›nkolayl›¤› konusunda çal›fl›yorduk. Arayüzdedi¤imiz ekran tasar›mlar›n› beraber yap›yorduk.Ayr›ca bir de ‹stanbul’da yeni kurulmakta olançizgi film stüdyosuyla anlaflma yapm›fl ve onlar›bizim avantajl› kullan›c›lar›m›z olmalar› konusundaikna etmifltik. Bizler de karfl›l›¤›nda Archer’›nkullan›ld›¤› bir laboratuar olarak bu stüdyoyagidecek, kullan›c›lar› yerinde izleyecektik.

11- Ve ihracat bafllad›.

Archer’› 1998 ortalar›nda rahatl›kla yurt d›fl›nasat›lacak bir hale getirmifltik. Bunun için ayr›ca,‹ngilizce el kitab›n› say›sal formatta da¤›t›mc›m›zavermifl, yaz›l›m›z› kopyalamaktan korumak içinbilgisayara tak›lan ve dongle denilen bir korumayöntemi sat›n alm›fl bu uygulam›flt›k. Birkaç defaBelçika’ya giderek dünya çap›ndaki da¤›t›ma¤›n›n ortaklar›n›n topland›¤› toplant›lara kat›l›pArcher’› onlara tan›tm›fl ve güçlü taraflar›n›anlatm›flt›k. Beraberce sat›fl stratejileri gelifltirmiflve onlarla yaz›l›m›z›n zay›f ve güçlü noktalar›n›paylaflm›flt›k. Sonra ayn› y›l içinde epeyce birpara harcayarak Fransa ve ‹ngiltere’de de uzmanfuarlarda stand açt›k. Art›k dünya animasyonçevreleri Archer diye bir yaz›l›m› tan›maya verakiplerimiz de çekinmeye bafllam›flt›. ‹ngiltere’deyay›nlanan sayg›n bir meslek dergisindeyay›nlanan aç›klamal›, resimli övgü dolu yaz›iflimizi kolaylaflt›rm›flt›. Art›k Archer dünyan›n

her yerinden talep edilen bir yaz›l›m halinegelmiflti. Bombay’dan yani Hindistan’dan bilebefl kopya sat›n al›nm›flt› ve orada bir okul Archerüzerinden e¤itim veriyordu.

Türkiye’de de Anadolu Üniversitesi Archerile e¤itim veriyordu. Ülkemizde de çok say›dakullan›c› oluflmufltu. Bir ürün olarak Archerkendini var etmifl ve sevdirmiflti.

Bizler, Archer’› ortaya ç›kartan ekip, buürün ile çok önemli dersler ald›¤›m›z bir okuldaokumufl gibi olmufltuk. Art›k Türkiye’de yaz›l›müretilmez, üretilse de dünya standartlar›n›nalt›nda olur diyenlere güzel bir cevab›m›z vard›.

EK 3 ÜRÜN GEL‹fiTIRMEDE UZMANLIKANLAfiMALARININ YAPILMASI VE G‹ZL‹L‹KSÖZLEfiMES‹

ÜrGe sürecinde hizmet al›m›na veya biruzmanl›¤a gerek duydu¤unuzda çok kere iflprogram›n›n bask›s› ile yap›lacak ifle yo¤unlaflabilirve psikolojik, ticari ve hukuki hususlar› gözard›edersiniz. Ama daha sonra bunlar sorunlar yarat›r.Hatta ürününüzün pazara ç›k›fl› ve sat›fl› engellenebilir.Bu bak›mdan afla¤›daki öneriler size bir hat›rlatmaolarak sunulmaktad›r. Ama size özel durumda birhukuk adam›na dan›flman›z gerekecektir.

Uzman Seçim Aflamalar› Nelerdir?

1. Konu ile ilgili kiflilere ihtiyaçlar›n›z› bir teklifiste¤ini yollayarak ya da do¤rudan konuflarakaç›klay›n.

2. ‹lgili kiflilerden yaz›l› teklif al›n.

3. Tüm teklifleri dikkatle inceleyin.

4. Ücretler konusunda ihale mant›¤› yürütün.

5. En iyi teklifi verenlerle mülakat yap›n vereferanslar›n› kontrol edin. Uzmanl›klar›n›n s›n›rlar›n›,yeteneklerini, iflletmenize uyum becerisini, iflletmeninproblemlerle gelecekte de u¤raflabilmesi içinyönlendiricilik yap›p yapmayaca¤›na dikkat edin.

EK 3ÜrünGelifltirmedeUzmanl›kAnlaflmalar›n›nYap›lmas› veGizlilikSözleflmesi

• Neden bu iflle ilgileniyorlar?

• Nas›l bir yaklafl›m takip edecekler?

• Müflterilerinin (yani sizin) duymaktanhofllanmayacaklar› fleyleri yüksek sesle dilegetirebiliyorlar m›?

• Karfl›laflt›klar› zor, karmafl›k, hassas konularhakk›nda örnek verebilirler mi?

Uzmanl›k Sözleflmesi

Uzmanl›k Sözleflmesinde Yer Almas›Gereken Konular Nelerdir?

Uzmanl›k hizmet sözleflmesinde iflin kalitesi,projede çal›flacak uzmanlar›n bilgi ve beceri düzeyi,iflin sonuçland›r›lmas›, koordinasyon ve ödemelergibi konular garanti alt›na al›nmal›d›r.

• Müflterinin ve uzman›n isimleri

Taraflar aç›k adresleriyle ve k›sa bir flekildetan›t›l›r.

• Uzmanl›k projesinin konusu

Uzman›n yapaca¤› ifl ana hatlar›yla anlat›l›r.

• Uzman›n görevleri

Uzmandan beklenen hizmet aç›klan›r. Uzmaniçin bir taahhütname niteli¤indedir. Bu bölümde,projede çal›flacak kiflilerin gerekli bilgi ve beceriyesahip olacaklar›na dair beyanlar, projedekullan›lacak yöntemler ve –istenirse- ele al›nmayacakkonulara yer verilebilir.

• Kuruluflun görevleri

Proje boyunca kuruluflun uzmana sa¤layaca¤›destekler tan›mlan›r. Bu desteklerin baz›lar› projesorumlusunun atanmas›, bilgi akfl›n›n sa¤lanmas›ve yetkililerle görüflmelerin sa¤lanmas›d›r.

• Önemli tarihler (iflin bitece¤i tarih dahil)

• Belirtilen kifli/kurumla temas sürelerinin miktar›

34

6. Bir uzman› sadece ücretine bakarakde¤erlendirmeyin!

7. Asgari afla¤›dakileri içeren bir sözleflmehaz›rlay›n.

a. Proje ç›kt›lar›n›n listesi

b. Projenin bitifl tarihi

c. Ödeme takvimi

d. Uzmanl›k projesinin de¤erlendirilece¤ikontrol noktalar›

e. Sözleflmenin fesih flartlar›

f. ‹flletmede onay ya da ödemelerdensorumlu kifli

g. Öngörülemeyen maliyetler konusundaanlaflma

Uzmanlarla Görüflmelerde Dikkat EdilmesiGereken Noktalar Nelerdir?

Uzmanlarla yap›lan görüflmelerde flu sorular›nsorulmas› faydal› olacakt›r:

• Daha önce ne tür ifller yapt›lar?

• Konu ile ilgili becerileri nelerdir?

• ‹fllerini hangi de¤er ya da prensiplerçerçevesinde yap›yorlar?

• F›rsat eflitli¤ine olan inanc›n› nas›l sergiliyor?

• Bu tür ifller için ücreti nedir? Ek hangimaliyetleri öngörüyor?

• ‹lk tetkik için ücret al›yorlar m›? Ücretlereyol ücretleri dahil mi?

• Bu zaman süresince ya da ihtiyaçduyuldu¤unda uygun olacak m›?

• Kendileri hakk›nda baflka hangi bilgileriverebilirler?

• Buna benzer ifllerle ilgili referanslar› nelerdir?

• Ücretler ve ödeme takvimi

Uzmanla kuruluflun anlaflt›klar› ücret veödeme flekli belirtilir. Ücretin neyi karfl›lad›¤› aç›kçaortaya konmal›d›r.

• Gözden geçirme sürecinin detaylar›

Projenin gözden geçirilmesi amac›ylayap›lacak olan toplant›lar›n tarihi, yeri ve yap›s›gibi konular ile ara raporlar ile ilgili bilgilere yerverilir.

• De¤erlendirme metodolojisi – performansgöstergeleri

Proje sonuçlar›n›n ne flekildede¤erlendirilece¤i –varsa- performans göstergeleriile tan›mlan›r.

• Gizlilik

Uzman›n ve kuruluflun bilgilerinin üçüncütaraflara aç›klanmamas›n› sa¤lamaya yönelik birmaddedir.

• Anlaflmazl›k hali

Anlaflmazl›klar›n çözümlenememesi hallerdeyap›lacak ifllemler aç›klan›r.

• Müflteri ve uzmanlardan irtibat kiflileri vebu kiflilerin yetkileri

35

36

G‹ZL‹L‹K SÖZLEfiMES‹ ÖRNE⁄‹

1-TARAFLAR

Bir tarafta, “.....................................................” adresinde mukim “...............................” (bu sözleflmede k›saca................ olarak an›lacakt›r.)

Di¤er tarafta “........................................................” adreslerinde mukim“..................................................” ( bu sözleflmede k›saca ................. olarak an›lacakt›r.)aralar›nda afla¤›daki koflullarda anlaflm›fllard›r.

2- SÖZLEfiME’N‹N KONUSU

Sözleflmenin konusu, ...........................’nun (PROJE ADI) projesi kapsam›nda.....................’dayürüttü¤ü çal›flmalar ile ilgili olarak, kendisine................taraf›ndan verilen, aç›klanan gizlilikiçerdi¤i aç›kça belirtilen bilgi ve belgenin ......................’in onay› al›nmad›kça herhangi bir 3.gerçekve/veya tüzel kifliye aç›klanmamas›n› temin edecek olan gizlili¤in s›n›rlar›n›n ve koflullar›n›nbelirlenmesidir.

3- (PROJE ADI) PROJES‹ TANIMI

...................................

4- G‹ZL‹ B‹LG‹N‹N TANIMI

Sözleflmede tan›mlanan (PROJE ADI) projesi esnas›nda.........................taraf›ndan.......................’ya aç›klanan ifl gelifltirme projesi ile ilgili fikir, proje, bulufl, ifl,metod,ilerleme ve patent, telif hakk›, marka, ticari s›r ya da di¤er yasal korunmaya konu olan ya daolmayan her türlü yenilik ve çal›flma esnas›nda ö¤renilecek yaz›l› veya sözlü tüm ticari, mali,teknik bilgiler ve konuflma bilgileri s›r olarak kabul edilir.

5- TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLER‹

5.1. .............., (PROJE ADI) projesi kapsam›nda gerekli her türlü bilgi ve belgeyi.......................’a vermeyi taahhüt eder.

5.2........................iflbu sözleflmede söz konusu edilen proje ile ilgili bilgi, belge, firma ismi,ünvan› ve firmalarla ilgili sair bilgi ve belgelerin gizli oldu¤unu ve bu nedenle, sadece kendisininve çal›flanlar›n›n ifli gere¤i bilmesi gerekti¤i kadar›n› bileceklerini ve bu bilgi ve belgelerin hiçbirflekilde .......................’n›n izni olmaks›z›n 3.gerçek ve/veya tüzel kifli ve kurulufllara çal›flmaamaçlar› d›fl›nda aç›klanmayaca¤›n› kabul ve taahhüt eder.

....................., kendi çal›flanlar›n›n veya kendileri ad›na ifl yapanlar›n iflbu sözleflmede öngörülengizlili¤e ayk›r› davran›fllar›ndan dolay› müfltereken ve müteselsilen sorumlu olup, çal›flanlar›n›n

37

veya kendileri ad›na ifl yapanlar›n gizlilik ilkelerine riayet edece¤ini kabul ve taahhüteder....................., kendisi ad›na ifl yapanlar›n gizlili¤i ayk›r› tutum ve davran›fllar›halinde,........................ ‘a karfl› öncelikle sorumludur.

5.3. .................. taraf›ndan.........................’a temin edilmifl proje ile ilgili belge ve bilginin,...................firmas›n›n r›zas› haricinde sözleflmeye ayk›r› olarak iffla edildi¤inin ...............firmas›taraf›ndan ö¤renilmesi halinde,.................. bundan dolay› sorumlu olacakt›r..........................,bu bilgi ve belgelerin 3.flah›slara iletilmemesi için gerekli her türlü tedbiri almay› taahhüt etti¤igibi, her türlü tedbiri almas›na ra¤men, bu bilgi ve belgelerin yay›lmas›na mani olamad›¤›n›ve/veya kusuru olmad›¤›n› ileri sürerek sorumluluktan KURTULAMAZ.

5.4.‹flbu sözleflmeye ayk›r› bir durumun gündeme gelmesi ile ...............,...........................maruz kald›¤› her türlü maddi ve/veya manevi zarar›n› tazmin etmeyi kabul ve taahhüt eder.

MADDE 6. SÜRE

‹flbu sözleflmenin konusunu oluflturan gizlili¤e riayet yükümlülü¤ü,....................’nin,.......................firmas› ile (PROJE ADI) projesinin bafllat›lmas› ile bafllay›p, buçal›flman›n bitiminden sonra da devam edecektir.

MADDE 7. TEBL‹GAT

Taraflar noter kanal›yla adres de¤iflikliklerini bildirmedikleri sürece (7 gün içinde), iflbusözleflmede yaz›l› adreslerinin Tebligat Kanunu hükümlerine göre geçerli tebligat adreslerioldu¤unu her türlü bildirim ve teslim için yukar›da belirtilen adreslerin kullan›laca¤›n› kabulederler.

MADDE 8. UYUfiMAZLIK

‹flbu sözleflmeden dolay› ihtilaf vukuunda ‹stanbul Sultanahmet Mahkemeleri ve ‹craDaireleri yetkili olacakt›r.

‹flbu sözleflme taraflar›n karfl›l›kl› r›za ve muvafakatleriyle ...................... tarihinde iki nüshaolarak imza edilmifltir.

UZMAN ...................... fi‹RKET‹

Ad›na Ad›na

38

EK 4 TÜRK‹YE: ‹LER‹ MÜHEND‹SL‹KH‹ZMETLER‹ CENNET‹ ! B‹R HAYAL M‹*?

Dr. Tar›k Ö¤üt, ‹SO-KATEK Üyesi, Figes,Fizik ve Geometride Bilgisayar Simülasyonu Hiz.Ve Ltd. fiti.

Mühendis Kaynaklar›m›z

Bir ülke düflünün, nüfusunun dörtte biriö¤rencilerden olufluyor. Okullar aç›l›nca sokaklar,caddeler ö¤rencilerle dolup tafl›yor. Anne vebabalar en az çocuklar kadar heyecanl›. Hepsiçocuklar›n›n çok iyi bir e¤itim ve ö¤retim almas›için adete ç›rp›n›yor. Devletimizin Milli E¤itimiçin tahsis etti¤i bütçe oldukça mütevazi, amavelilerin büyük fedakarl›klar› sayesinde e¤itimiçin harcanan paralar›n toplam› ciddi boyutlarda.E¤itim sistemimizdeki do¤ru ve yanl›fllar› buradatart›flmak istemiyorum. Hedefimiz, çocuklar›m›zave gençlerimize yapt›¤›m›z bu yat›r›m›n karfl›l›¤›n›ülke olarak almam›zd›r. Bu yaz›mda Türkiye’demevcut mühendis kaynaklar›m›z›n niteli¤ini vebu kaynaklar›n hizmet ihracat›nda nas›lde¤erlendirilebilece¤ini irdelemeye çal›flaca¤›m.

Üniversitelerimizin mühendislikbölümlerinden mezun olan gençlerimizi üç grubaay›rmak istiyorum: Birinci grup genellikle ÖSSs›nav›nda %1 veya alt›ndaki dilime girip, kendileriönde gelen üniversitelerimizin çok iyi derecelerlemezun olan gençleri. Tabir caizse, mezunlar›n“kaymak” tabakas›. Bunlar›n mezun olduktansonra gelece¤e yönelik planlar› genel olarakyurtd›fl›nda bir kariyer yapmak. Bu grup genellikleABD’nin önde gelen üniversitelerinden birindeyüksek lisans ve/veya doktora yaparakuzmanlafl›p daha sonra yurtiçi veya yurtd›fl›ndameslek hayat›na at›lmay› planl›yor. Bu grup çokiyi bir yüksek ö¤renim alm›fl durumda ve ayn›zamanda çok iyi ‹ngilizce biliyor. Bunlar, yükseklisans için gerekli bursu kendilerini yak›ndantan›yan ö¤retim üyelerinin de referans ve kifliselçabalar›yla yurtiçi veya yurtd›fl›ndaki kurumlardan

kolayl›kla temin edip, solu¤u yurtd›fl›nda al›yor.Küçük ve elit bir grup. Yurtd›fl›ndaki uzmanl›klar›n›tamamlad›ktan sonra genellikle bulunduklar›ülkelerde akademik kariyer veya sanayikariyerlerine devam ediyorlar. Çal›flt›klar›kurumlarda genel olarak zirveye t›rman›yorlar.

‹kinci grupta genellikle ÖSS s›nav›nda %1-10 aras›nda dilimlerde yer alm›fl ve önde gelenüniversitelerimizin iyi veya pekiyi derece ilemezunlar› var. Bu mezunlar birincisine göre çokdaha büyük bir grup. Asl›nda bu grup dauzmanl›¤›n› genellikle yurtd›fl›nda yapmay›arzuluyor. Ancak yurtd›fl›ndan tatminkâr burslarbulmakta zorland›klar› için yüksek lisans ve/veyadoktoraya Türkiye’de devam ediyorlar. Ama biryurtd›fl› deneyimi elde etmeyi bu grup da hiçakl›ndan ç›karm›yor. Bu grup mezunlar› iyi birmühendislik ö¤renimi alm›fl ve iyi derecede‹ngilizce biliyor.

Üçüncü grup ise di¤er üniversitelerimizdenmezun olan gençlerimizden olufluyor.Mühendislik altyap›lar› orta düzeyde ve ‹ngilizcebilgileri oldukça zay›f. Her üç grupta daistisnalar›n olabilece¤ini ve bu istisnalar›n araara karfl›ma ç›kt›¤›n› özellikle vurgulamakistiyorum. Yeni mezun mühendislerimiz teorikbilgi yönünden dorukta, ancak mesleki deneyimaç›s›ndan henüz iflin bafllang›c›ndabulunmaktalar. Her sanayi kuruluflu, bu de¤erligençlerimizden verim ve üretkenlikbeklemektedir. Bu özellikleri bir üniversiteö¤renimi çerçevesinde kazanmak hemen hemenolanaks›zd›r. Söz konusu özellikler, ö¤renilenteorik bilgilerin uygulamada nas›l kullan›laca¤›n›nyan› s›ra ayn› zamanda iyi sunufl yapabilme,iletiflim kurabilme, v.b. becerileri de içermektedir.Özellikle teknik olmayan bu becerilerin örne¤inmühendislik odalar› taraf›ndan mezuniyettenhemen sonra baz› özel e¤itimlerle kazand›r›lmas›çok yerinde olur. Teorik bilgileri uygulamay›ö¤renmek ise ayr›ca ele al›nmal›d›r. Üniversiteler,

* Bu yaz›, Figes 8.Kullan›c›lar Toplant›s›’ndaDr. Tar›k Ö¤üt taraf›ndan

yap›lan sunufl gözdengeçirilerek haz›rlanm›flt›r.

EK 4Türkiye: ‹leriMühendislik

HizmetleriCenneti !

Bir Hayal mi ?

39

Mühendislik Dan›flmanl›k fiirketleri ve Odalarile ile çeflitli uzmanl›k alanlar›nda uygulamayayönelik e¤itim programlar› aç›labilir.

Sanayimizdeki Geliflmeler ve DevletTeflvikleri

Sanayi kurulufllar›m›z bir geçifl dönemiyafl›yor. Önceleri verilen bir tasar›m üzerinesadece imalat yapan iflletmeler art›k tasar›m›n›da kendisi yapmaya bafllam›flt›r. Bilgisayardestekli tasar›m(CAD) ve imalat(CAM) teknikleriKOB‹’ler için de bir standart araç olmayabafllam›flt›r. Yerli ve yabanc› otomotiv ana sanayi“co-design” konusunda yan sanayisinizorlamaktad›r. Bu zorlama ile Bilgisayar DestekliMühendislik(CAE) ürün gelifltirme sürecinde yerinial›yor ve yerli sanayiimizin tasar›m becerileriart›yor. AB ve ABD taraf›ndan savunma sanayiürünlerine uygulanan ambargolar ise yerlisavunma sanayiimizin geliflmesine nedenolmaktad›r: “Kötü komflu bizi ev sahibi yap›yor”.Bu geliflmelerin h›zlanmas› için devletimiz teflvikedici önlemler al›yor. TTGV ve T‹DEBdesteklerinden sonra May›s 2003 ‘de yürürlü¤egiren ve KOSGEB taraf›ndan KOB‹’lere verilenyaz›l›m deste¤i bu yönde at›lan çok önemli vedo¤ru bir ad›m: KOB‹’lerimizin üretime yönelikteknolojik düzeyinin artt›r›lmas› için bir defayamahsus hibe olarak verilen 10,000 AmerikanDolar› tutar›ndaki karfl›l›ks›z destek birçok KOB‹için hayati öneme haiz. Ürün gelifltirmek için,bilgisayar ve yaz›l›ma ek olarak, sa¤lammühendislik temeli olan ve iyi derecede ‹ngilizcebilen mühendislere ihtiyaç vard›r. KOSGEB birproje ile baflvuran KOB‹’lerimize “‹stihdamDeste¤i” ad› alt›nda karfl›l›ks›z personel maafl›yard›m› yapmaktad›r. “‹stihdam Deste¤i”KOB‹’lerimize herhangi bir proje koflulu olmadanbir defaya mahsus olmak üzere 3 y›l verilebilirve bürokrasi azalt›labilir. Özellikle iflsizmühendislerimizin KOB‹’lere yerlefltirilmesi ileilgili olarak KOSGEBveya ilgili di¤er devlet

kurumlar›n›n devreye girerek KOB‹’ lere cömertçeve asgari formaliteyle mali yard›m sa¤lamalar›flartt›r. Türkiye sanayiinin %99.6 s›n›n KOB‹’lerden olufltu¤u ve personel say›s›n›n 150 kiflidenaz olan bu kurulufllar›n katma de¤er aç›s›ndans›n›rl› ürünler üretti¤ini söylemek yanl›fl olmaz.Bu kurulufllar›n acil bir eylem plan› ile ilerimühendislik teknolojilerinden yararlanmalar›n›sa¤lamak sunduklar› ürünlerin katma de¤eriniyükseltmek aç›s›ndan kaç›n›lmazd›r. Bununçözümü Türkiye’de faaliyet gösteren MühendislikDan›flma fiirketleridir. Bu flirketlerin KOSGEB,T‹DEB, TTGV, Sanayi Bakanl›¤› ve ‹GEME gibikurumlar taraf›ndan mali yönden “eli aç›k” birflekilde desteklenmesi gerekir. Ayr›ca, buflirketlerin bir sektör birli¤i oluflturmalar› ve acilenrekabet üstü bir çal›flma içine girmeleri gerekir.

Yurtd›fl›nda Uzmanl›k

Doksanl› y›llar›n ortalar›ndan itibaren,özellikle internetin yayg›nlaflmas› ile dünyadas›n›rlar önemini k›sa zamanda yitirmifltir. Binlercekilometre uzaktaki bilgiler birkaç saniye içerisindebilgisayar ekran›m›za gelir oldu. Dünyadaki tümüniversitelerin e¤itim programlar›n› görmek,hatta birçok ders notlar›n› elde etmek art›kmümkün. Herhangi bir konu hakk›nda bilgiedinmek için haftalarca beklemeye ve denizafl›r›ülkelere gitmeye gerek yok. Ücret karfl›l›¤› sunulanbilgileri de kredi kart› ile ödeme yap›larak derhalmasan›zdaki bilgisayara indirilebiliyorsunuz.Mühendislikte yüksek lisans yapmak için ülked›fl›na ç›kman›n gere¤i her geçen gün azalmakta.Çok özel uzmanl›k alanlar› d›fl›nda yüksek lisansyapmak için yurtd›fl›na gitmek, hem para, hemde zaman kayb›na neden olmaktad›r. Bu konudayeni mezun gençlerimizin çok kritik düflünmelerive geçmiflte kalm›fl klifle bilgilerle kararvermemeleri gerekir. Yurtd›fl› deneyimi kazanmakiçin yabanc› ülkelere yüksek lisans yapmayagitmenin gereklili¤i son on y›l içinde oldukçaazald›. Sanayi kurulufllar›n›n bir ço¤u ithalat ve

40

ihracat faaliyetlerinden veya ortak projelerindendolay› elemanlar›n› yurt d›fl›na göndermektedir.Sanayide çal›flan mühendislerin bir aya¤› art›kd›flar›da, yabanc› uzmanlar›n ise bir aya¤›Türkiye’de. Böyle bir dünyada yurtd›fl› deneyimiedinmek için de¤erli y›llar› yurtd›fl›nda hebaetmemek gerekir. Zaman çok de¤erli ve bu çokdikkatli kullan›lmazsa mesleki kariyerde pürüzlerortaya ç›kmaya bafll›yor. Zaman israf›na hiçtahammül yok. Bir sanayi kuruluflu için en gözdemühendisin, kendisini uzmanl›k bilgileriyledonatm›fl en genç mühendis oldu¤unu hiçunutmamak laz›m. Halen yurtd›fl›nda yaflayanveya yurtd›fl›na gidecek olan uzmanlar›m›z ilebir elektronik forum çerçevesinde sürekli iletiflimkurarak, bu çok de¤erli kaynaklar›m›zdanyurtiçinde veya yurtd›fl›nda yararlanman›n yollar›n›bulabiliriz ve bulmal›y›z.

Geliflmifl Ülkelerin Sorunlar› ve Türkiye ‹çinF›rsatlar

CAD/CAM/CAE uygulamalar›nda uzmanmühendislere ihtiyaç vard›r. Son derece rekabetçibir ortamda ürün gelifltirme maliyetlerinidüflürmek her iflletmenin en öncelikli ilkesi halinegelmifltir. Geliflmifl ülkelerdeki iflletmelerin enönde gelen sorunlar›n›n bafl›nda mühendislikö¤renimine azalan ra¤bet ve uzmanmühendislerin yüksek maliyetleridir. Uzmanmühendis maliyetlerinin yüksek oluflu AB veABD’yi düflük maliyetli ve nitelikli mühendislerin bulundu¤u ülkelere yönlenme¤e zorlamaktad›r.Bunlar›n en baflta geleni Hindistan olmak üzere,artan oranda da Çin ve Rusya’d›r. Türkiye’nin,sözü geçen ülkelere göre bu arenada henüz yeralmad›¤›n› söylemek yanl›fl olmaz. ABD’nin ileriteknoloji hizmetleri al›m›nda bu ülkede yöneticipozisyonlar›nda görev yapan Hindistanl›uzmanlar›n çok büyük rolü vard›r. ABD’de sanayikurulufllar›nda çal›flan Hindistanl› ARGE ve ürüngelifltirme yöneticileri kapasite fazlas› projelerinido¤al olarak Hindistan’da yerleflik uzman

firmalara göndermektedir. Bu durum Çinliler veRuslar için de farkl› de¤ildir. Türkiye ucuz venitelikli mühendislik hizmetleri ile be sektördeyar›flmaya bugün haz›rd›r. Eline çantas›n› al›pihracat yapmak için ifl kovalayanlar Türkihracatç›lar bu sefer Türkiye’deki mühendislikhizmetleri sunan firma temsilcileri olmal›d›r veolacakt›r. ‹leri teknoloji hizmeti ihraç etmekülkemize, dövizin yan› s›ra, know-how akmas›n›sa¤layacak, bu da yerli sanayiinin teknolojikdüzeyinin h›zl› bir flekilde yükselmesine nedenolacakt›r. Türkiye’nin gelece¤ini bu yöndeprogramlamak asla yanl›fl olmaz ve bunun içinvakit henüz geçmifl de¤ildir. Bunu gerçeklefltirmekiçin, AB ve ABD’de yüksek lisans›n› ve doktoras›n›tamamlayarak sanayi kariyerine bafllam›fl veyurtd›fl›nda bulundu¤u iflletmede yöneticipozisyonuna yükselmifl Türk mühendislerdenyararlanmak gerekir. Özellikle ABD’de lobifaaliyetleri çok önemlidir ve bu olguyu etkin birflekilde kullanmadan baflar›l› olmak çok zordur.

Sonuç

Türkiye’nin ileri teknoloji hizmetleri vermekiçin çok de¤erli ve düflük maliyetli insan kaynaklar›vard›r. Bu kaynaklar›n özel teflviklerleuzmanlaflt›r›larak, bir taraftan KOB‹’ lerimizinteknolojik düzeyinin yükseltilmesi, di¤er taraftanAB ve ABD’ye ileri mühendislik alan›nda hizmetihracat›, için etkin bir flekilde kullan›lmas›gereklidir. Bunun için vakit henüz geçmemifltir.Bu alanda Hindistan baflta olmak üzere, Çin veRusya aktif rol oynamaktad›r. Türkiye’ninteknolojik düzeyinin yükselmesinde bu yöndeat›lacak ad›mlar ve elde edilecek baflar›lar hayatiönem tafl›maktad›r. Mevcut dünya koflullar›nagöre, mühendislerimizin özel e¤itim programlar›ile standart düzeyden uzmanl›k düzeyineyükseltilmesi flartt›r. Devlet teflvikleri ile bu süreçh›zland›r›lmal›d›r.

süreç ürün gelifltirme öncesi yap›lmas› gerekenanaliz aflamas›d›r. Bu aflamada müflteriihtiyaçlar›n›n tespiti ve pazar bilgisinin derlenmesigerekmektedir. ‹kinci alt süreç ürün gelifltirmeninyap›ld›¤› faaliyetleri içerir. Ürün tasar›m› ilebafllayarak üretim prosesinin tasar›m›n›n yap›ld›¤›,üretimde kullan›lacak teknolojilerin seçildi¤i vebu çerçevede prototiplerin haz›rland›¤› bu süreçteayn› zamanda testler ve ürün pazarlamas›na aitplanlar da haz›rlan›r. Son alt süreç testleri içerir.Bir di¤er deyiflle, laboratuar testleri kadar pazardailk kullan›c›lar›n geri bildirimleri ve pilot üretims›ras›nda ç›kacak sorunlar göz önüne al›naraküründe son revizyonlar yap›l›r ve ürün nihai halegetirilir. Bu detayl› çal›flmadan sonra art›k ürüntoplu üretime haz›rd›r. Pazara sunulan ve kitleselsat›fllar› gerçeklefltirilen ürüne ait zaman zamangeri bildirimlere ve piyasalardaki geliflmelereba¤l› olarak üründe de¤ifliklikler yapmak vemüflteriye uyarlamak gerekebilir. Bunlar da ürüngelifltirmenin birer parças›d›r.

EK 6 TÜRK SANAY‹‹N‹N REKABETGÜCÜ VE ENDÜSTR‹YEL TASARIM *

Prof. Dr. H. Alpay ER, ‹SO-KATEK Üyesi,‹TÜ Endüstri Ürünleri Tasar›m Bölümü

Rekabetin giderek artt›¤› günümüzpazarlar›nda firmalar rakiplerine karfl› rekabetüstünlü¤ü sa¤lamak için yeni yöntemlergelifltirmek zorunda kal›yorlar. Rekabetüstünlü¤ünün kaynaklar›n›, firmaya ait taklitedilmesi zor bilgi ve beceriler olarak düflünebiliriz.Bu anlamda, yeni ürünleri tasarlama vegelifltirebilme yetene¤i firmalar›n pazarda rekabetüstünlü¤ü sa¤layabilecekleri temel kaynaklardanbirisidir. Kendi alanlar›nda öncü birçok uluslararas›firma, ürün tasar›m›n› birden çok rekabetfaktörünün kontrol edilebildi¤i stratejik bir süreçolarak de¤erlendirmekte ve tasar›m›n›n firmadüzeyinde yönetim ve organizasyonunu ciddi biriflletme konusu olarak ele almaktad›rlar.

41

EK 5 ÜRÜN GEL‹fiT‹RMEN‹N D‹⁄ER YÖNET‹MFONKS‹YONLARIYLA ‹L‹fiK‹S‹

Birçok yeni ürünün pazarda baflar›s›z oldu¤udüflünülürse her firman›n buna karfl› önlemalmas› ve ürün gelifltirmeyi baflar›l› bir flekildeyönetmesi gerekir. Bunun bafll›ca yolu da ürüngelifltirmenin flirket içinde sistematik bir süreçhaline getirilmesini sa¤lamak, yenilikçi olmak veüretilen yeni ürünlerin fikri haklar›n› korumaktangeçmektedir.

Yeni ürün gelifltirme faaliyeti pazardaüretilen bir ürünü firma içinde üretmek dahilolmak üzere pazarda olmayan yeni bir ürünüüretmek, var olan ürünü iyilefltirmek, ürünü veyahizmeti bugünkü görünüflünden ve ifllevlerindenfarkl› hale getirmek gibi birçok flekilde ortayaç›kabilecek bir faaliyettir, hatta gerekti¤indevarolan ürünlerin maliyetini azaltmakt›r, kalitesiniyükseltmektir. Dolay›s›yla ürün gelifltirme sürecinebir genel etkinlikler dizisi diye bakmak gerekir.Bu etkinlikler di¤er üretim faaliyetleri ve flirketinstratejilerinden ba¤›ms›z de¤ildir. fiekildegörüldü¤ü gibi ürün gelifltirme süreci; ifl, ürünve teknoloji stratejileriyle iç içe oluflturulmal›d›r.fiirketin içindeki bu stratejilerle eflgüdümdebulunarak gelifltirilen ürünler, firman›n kaynakkullan›m›n› en etkin kullan›lmas›n› sa¤layan vefirman›n uzun dönemli vizyonuna uyan ürünlerolacakt›r.

Her ürün gelifltirme sadece flirket içidinamiklerle s›n›rl› kalmayan, bunu d›fl dünyabilgileri ile birlefltiren bir faaliyet olmakzorundad›r, aksi takdirde pazarda baflar›s›z olmatehlikesi içerir. Müflteri istekleri ve pazardakigeliflmeler do¤rultusunda haz›rlanacak olan iflve/veya ürün planlar› ürün gelifltirme sürecindeönemli bilgi sa¤layan girdileri oluflturur.

Ürün gelifltirme süreci esas olarak fikirdenürüne giden bir dizi faaliyetten oluflur. Bu sürecinüç alt süreçten olufltu¤unu söyleyebiliriz. ‹lk alt

EK 5ÜrünGelifltirmeninDi¤er YönetimFonksyonlar›yla‹liflkisi

EK 6TürkSanayiininRekabetGücü veEndüstriyelTasar›m

42

‹fl / ÜrünPlanlama

ÜrünGelifltirme

(Süreç)

ÜrünTasar›m›

(Proje)

Strateji ‹fl plan› Pazara sunma Takip

MÜfiTER‹

Müflteriihtiyaçlar›n›n

tespiti

ÜrGekonusununseçilmesi

Teknolojiseçimi Ürün tasar›m› Ticarilefltirme

Üründe¤iflimleri,müflteriyeuyarlama

F‹K‹R ÜRÜN

‹fi STRATEJ‹S‹

TEKNOLOJ‹ STRATEJ‹S‹

KonseptGelifltirme

Sistemtasar›m›

Detayl›tasar›m

Test veözetleme

Takip Üretimehaz›rlama

aflama1

aflama2

aflama3

aflama4

aflama5

ÖnAraflt›rma

DetayAraflt›rma

Gelifltirme Test veOnay

Pazarasunma

ÜRÜN STRATEJ‹S‹

Ürün Gelifltirmenin Di¤er Yönetim Fonksyonlar›yla ‹liflkisi

Kaynak: Tekes,Improving Product

DevelopmentEfficiency in

ManufacturingIndustries 1996-

1999, TechnologyProgramme Report

3/2000, Helsinki,1999

43

Uluslararas› rekabet bir yandan Türkiye gibiyeni sanayileflen ülkelerdeki firmalar› yeni ürüntasar›m› gibi yetenekleri içsellefltirmeleri yönündeteflvik ederken, di¤er yandan da geliflmifl pazarekonomilerinde mevcut tasar›m bilgi ve birikiminiçeflitli yollardan edinmeye, örne¤in yabanc›tasar›m dan›flmanl›k firmalar›n›n kullan›lmas›nazorlamaktad›r. Özellikle Güney Kore ve Tayvangibi ülkeler endüstriyel tasar›m› devletpolitikalar›yla da desteklenen atak ihracatpolitikalar›n›n önemli unsurlar›ndan birisi halinegetirmifllerdir. Uzun y›llar boyunca kalitesiz veucuz bir imaja sahip bu ülke ürünlerinin son 3,4 y›lda Türkiye dahil dünyan›n çeflitli pazarlar›ndagösterdikleri geliflmede endüstriyel tasar›m›nrolü yads›namaz.

Ülkemizde ise endüstriyel tasar›m bellisektörlerdeki bir, iki firma d›fl›nda tümüyle ihmaledilmifl bir aland›r. Bu ihmalin bedeli, ülkemizinve firmalar›m›z›n küresel pazardaki rekabet gücüaç›s›ndan büyük olmaktad›r. Rekabetstratejilerinin temelinde fark yaratman›n,farkl›laflman›n yatt›¤›n› yabanc› uzmanlar›na¤z›ndan duymak için binlerce dolar› gözdenç›kartan sanayicilerimiz, ne yaz›k ki bu fark› ürüntemelinde yaratman›n arac› olan endüstriyeltasar›m ve ürün gelifltirme konusunda oldukçaeli s›k› davranmaktad›rlar. Bugün art›kkendilerince tasarlanmayan veya tasarlat›lmayan,lisansl› veya taklit bir ürünle Türk firmalar›nihracat flanslar› yoktur. Buna ek olarak,günümüzün küresel pazar›nda rekabet edebilmekiçin firmalar›n kendi ürünlerine sahip olmalar›bir gereklilik olmakla beraber art›k tek bafl›nayeterli de de¤ildir. Kendi ürünlerinin rakiplerdendaha üstün olmas› da gerekmektedir.

Rekabet ve Endüstriyel Tasar›m

Giderek daha fazla ürün ve firman›nrekabetine sahne olan günümüzün pazarlar›ndafirmalar kendi ürünlerini rakiplerinin ürünlerinden

farkl›laflt›rmak için yeni yöntemler gelifltirmekzorunda kal›yorlar. Fiyat ve kalite yoluyla ürünfarkl›laflt›rma gibi klasik yöntemler, bu unsurlar›npazarda standart bir nitelik kazanmalar›yla berabergiderek ay›rt edici özelliklerini kaybetmektedir.Art›k kalite bir ürünün sat›labilmesi için olmazsaolmaz bir koflul haline gelirken, fiyat ise kalite ileba¤lant›l› olarak standartla makta ve her iki unsurda ürünleri pazarda farkl›laflt›rma ifllevleriniyitirmektedir.

Bu geliflmeler, ürünlerin farkl›laflt›r›lmas›ndaetkin bir araç olarak endüstriyel tasar›m› öneç›kartmakta, Bat› ve Uzak Do¤u’daki ifl çevrelerincetasar›m›n yeni ve ciddi bir rekabet unsuru olarakde¤erlendirilmesine yol açmaktad›r. Gelenekselk›s›tl› anlay›flta endüstriyel tasar›m›n görevi, ürününd›fl görüntüsünü daha çekici k›larak, firmadakipazarlama ve mühendislik fonksiyonlar›n›desteklemek olarak de¤erlendirilmifltir. Oysa ürüntasar›m›, ürünün dar anlamda estetikgörüntüsünün ötesinde, kullan›c›-ürün iliflkisinin,arayüzünün kavramsal, görsel, ifllevsel ve biliflselanlamda kurgulan›fl›n› kapsamaktad›r. Bu nedenleendüstriyel tasar›m firmalar›n ürün baz›nda anlaml›farkl›l›k yaratma potansiyeline sahip olduklar› çokgüçlü bir rekabet arac› olarak öne ç›kmaktad›r.Amaç benzer ürünlerin yer ald›¤› bir pazardatasar›m yoluyla de¤er yaratarak rekabet üstünlü¤ükurmakt›r.

Yeni Ürün Gelifltirme Sürecinde Tasar›m›nRolü

Üretici bir firman›n ticari baflar›s› pazardakimüflteri ihtiyaçlar›n› en kapsaml› flekilde saptamave bu ihtiyaçlara karfl›l›k gelecek yeni ürünlerih›zla ve makul maliyetle gelifltirme yetenekleriyleyak›ndan iliflkilidir. Endüstriyel tasar›m ise YeniÜrün Gelifltirme olarak adland›r›lan bu sürecinönemli bir unsurudur.

En genifl anlam›yla, endüstriyel tasar›mpazar ve teknoloji kaynakl› f›rsat ve k›s›tlamalar›n

*Bu yaz› ‹stanbulSanayi Odas›Dergisi’nin Ocak2002’de yay›nlanan430. Say›s›nda yeralm›flt›r.

44

ürün baz›nda üretici ve kullan›c›n›n karfl›l›kl›ç›karlar›n› gözetecek flekilde optimize edilmesiolarak tan›mlanabilir. Di¤er bir deyiflle, birfirman›n pazarda tespit etti¤i ihtiyac› karfl›layacakürünü, teknolojinin sundu¤u olanaklarçerçevesinde ve sonuçta üreticisine makul birkar sa¤layacak flekilde planlamas› eylemidir.

Endüstriyel tasar›m›n ve tasar›mc›s›n›n YeniÜrün Gelifltirme projelerindeki temel rolü sürecinen bafl›nda ürün kavram›n›n oluflturulmas› vegörsellefltirilmesi, sürecin bütününde ise ÜrünGelifltirme etkinliklerinde yer alan farkl›disiplinlerden ekip üyeleri aras›ndaki iletifliminve entegrasyonun sa¤lanmas› olarak özetlenebilir.

Tasar›m›n›n Rekabet Üstünlü¤ü YaratmadakiRolü

Ürün tasar›m›n›n bir firman›n rekabetgücüne etkisi genellikle iki ana bafll›k alt›ndaincelenir. Bunlar› fiyat ba¤lant›l› ve fiyat ba¤lant›l›olmayan unsurlar diye adland›rabiliriz. Fiyatba¤lant›l› unsurlar sonuç ürün ve üretimmaliyetleri ile ilgilidir ve ürünün sat›fl fiyat› ilekullan›m maliyetini belirler. Yani ürün tasar›m›aflamas›nda verilen kararlar sonuç ürününpiyasadaki sat›fl fiyat›n› etkiledi¤i gibi, sat›flsonras›nda kullan›m sürecinde ortaya ç›kabilecekmaliyetleri de, mesela tamir, bak›m masraflar›gibi etkiler. Bir ürünün fikir düzeyindeyarat›l›fl›ndan, gelifltirilmesine, üretimine vepazarlamas›na dek uzanan süreci, üretici firmayamaliyeti aç›s›ndan analiz edersek, ürün tasar›m›n›nsonuç ürün maliyetini nas›l etkiledi¤ini daha iyianlayabiliriz. Grafik 1 ürün yaflam döngüsünütemel alarak gerçekleflen maliyet, yani gerçekharcamadaki art›fl ile sonuç ürün maliyetininbelirlenme oranlar› aras›ndaki iliflkiyigöstermektedir.

Yap›lan araflt›rmalar gösteriyor ki, bir yeniürün projesinin en düflük maliyetli aflamas› ürüntasar›m› sürecidir. Yap›lan harcama ürün

fikirlerinin iki ve üç boyutlu görsel modellerhaline getirilmesi için yap›lan az bir miktardanibarettir. Fakat ürün tasar›m›n› bir rekabet unsuruolarak önemli k›lan, nispeten düflük maliyetli biretkinlik oluflu de¤ildir. Tasar›m›n önemi, bu önaflamada, sonuç ürün ve üretim maliyetlerinin%80'e varan bir k›sm›n›n kontrol edilebilir,belirlenebilir oldu¤u süreç olufludur. Yani, tasar›msürecinde verilen kritik bir karar, sonuç ürünmaliyetine ve dolay›s›yla pazardaki sat›fl fiyat›naönemli bir oranda bir etkide bulunmaktad›r.Bunun pratik anlam›, tasar›m›n önemini kavrayanbir firman›n, kendi tasar›m yeteneklerinikullanarak ve kalitesinden ödün vermeksizinürün bafl›na birim maliyetini düflürebilir olmas›d›r.

Rekabet aç›s›ndan tasar›m›n ikinci niteli¤i,fiyat ba¤lant›l› olmayan unsurlar ile aç›klan›r.1980'li y›llar›n bafl›ndan beri, özellikle uluslararas›pazarlarda önemi giderek artan fiyat ba¤lant›l›olmayan rekabet unsurlar›n›, tasar›m aç›s›ndanpiyasadaki bir ürünün ifllevsel performans›,sa¤laml›¤›, güvenirli¤i, görsel çekicili¤i, kullan›mkolayl›¤›, kalitesi, sat›fl sonras› sorunlar›n önçözümü ve üretici firman›n imaj› olaraktan›mlayabiliriz. Bu unsurlar, öncelikle ürününkendisinden beklenen ifllevi en yüksekperformans, kalite ve güvenilirlik standartlar›ndagerçeklefltirmesini sa¤lamaya yöneliktir. Ancakbu say›lan tasar›m faktörlerinin giderek artanbir di¤er önemi ise, bir firman›n üretti¤i ürününpiyasadaki di¤er firmalar›n ürünlerinden,potansiyel müflterilerin gözünde farkl› ve üstünk›lacak nitelikleri sa¤l›yor olufllar›d›r. Tasar›m›n›nbu, ürünleri farkl›laflt›rma niteli¤i can al›c› birrekabet unsurudur.

K›saca özetlersek, ürün kavram›n›nyarat›lmas› ve rafine edilmesi anlam›nda birürünün niteliklerinin, onu üretici gözündeekonomik ve karl› k›lan özelliklerin oldu¤u kadar,müflteri gözünde de istenir veya avantajl› k›lanözelliklerin belirlendi¤i kritik süreç ürün

45

tasar›m›d›r. Tasar›m› stratejik bir rekabet unsuruyapan da budur.

Endüstriyel Tasar›m ve Türk Endüstrisi

Türkiye'de endüstriyel ürün tasar›m› e¤itimi1970'li y›llarda bafllam›flt›r ve günümüzdearalar›nda ‹TÜ'nün de yer ald›¤› 7 üniversitemizdelisans ve lisansüstü düzeylerde verilmektedir.Ülkemiz, bu konuda yetiflmifl insan gücünesahiptir ve endüstriyel ürün tasar›mc›lar›n›nülkemizdeki tek mesleki örgütü olan EndüstriyelTasar›mc›lar Meslek Kuruluflu (ETMK) 1988y›l›ndan beri faaliyet göstermektedir. AncakTürkiye’de bu tasar›m gücünün etkin bir biçimdekullan›ld›¤› söylemek zordur. Türkiye’de ürün

tasar›m›n›n rekabet unsuru olarak alg›lan›fl› çokgecikmifl olarak ve az say›daki büyük ölçeklifirmada ihracat olanaklar›na paralel olarakgerçekleflmifltir. Asl›nda imalat sektörünün büyükbir k›sm›nda yeni ürün tasar›m› bir gereksinimolarak hissedilmekte, ne var ki bu konuda birbilgilendirme olmad›¤›ndan baflka kaynaklardan‘el yordam›yla’ karfl›lanmaya çal›fl›lmaktad›r. Bufirmalar›n ço¤u sistematik yeni ürün tasar›m›çal›flmalar›yla hem mevcut ürünlerini iyilefltirme,hem de iç ve d›fl pazarlardaki ürünleriniçeflitlendirebilme potansiyeline sahiptir. Bununanlam› bu firmalar›n iç ve d›fl pazarlardaki rekabetgüçlerinin artmas› olacakt›r.

Gerçek Harcamadaki Art›fl

PAZARLAMAÜRET‹MGEL‹fiT‹RMETASARIM

Sonuç Ürün Maliyetinin Belirlenme Oran›

100 %

Grafik 1: Ürün Tasar›m› ve Maliyet ‹liflkisi

46

Türk ekonomisinde, istihdam yaratarakönemli bir rol üstlenen orta ve küçük ölçeklifirmalar›n tasar›m konusunda bilgilendirilmesindeçok geç kal›nd›¤› gibi bu firmalar›n yeni ürüntasar›m› hizmetlerinden yararlanmas›na yönelikhiç bir mekanizma da yarat›lmam›flt›r. “Serbestpiyasa” ekonomisine yapt›¤› vurguyla bilinenMargareth Thatcher hükümeti bile ‹ngiltere’de1980’li y›llar›n ilk yar›s›nda küçük ve orta ölçeklifirmalar›n yeni ürün tasar›m› için yapt›klar›harcamalar› aktif finansal teflviklerledesteklemifltir. Devlet destekli geliflme stratejileriizlemifl olan Japonya, Kore ve Tayvan gibiülkelerde ise küçük ve orta ölçekli firmalaraverilen tasar›m deste¤i çok daha güçlü ve dolays›zolarak gerçekleflmifltir. ‹stihdam yaratmada sonderece etkili olan küçük firmalarda yeni ürüntasar›m›n›n tan›t›lmas› ve teflvik edilmesi, hembu firmalar›n küresel rekabet koflullar›nahaz›rlanmas›na yard›m edebilir, hem de yeni birürünün yeni bir firma ve hatta bazen yepyenibir endüstri yaratt›¤› günümüz ekonomisinde,istihdam olanaklar›n› artt›rarak ciddi bir sosyalproblemimiz olan iflsizlik sorunununhafifletilmesine de katk›da bulunabilir.

Dünyan›n birçok ülkesinde ulusal rekabetpolitikalar›na dahil edilmifl olan, birçok baflar›l›uluslararas› firman›n etkin bir flekilde kulland›¤›endüstriyel tasar›m›n Türk sanayisi taraf›ndanyayg›n ve etkin olarak kullan›lmas›n› sa¤lamaktasar›mc›lar›n oldu¤u kadar, Türk sanayicileri veilgili bürokratlar›n da gündeminde ulusal birsorumluluk olarak yer almal›d›r.

Meflrutiyet Caddesi No. 62 Tepebafl› - ‹stanbul Tel: (0212) 252 29 00 Faks: (0212) 249 50 07 e-posta: kobi@iso.org.tr‹SO Yay›n No: 2011/16