-
oilevi de toplumu da 6 6 deni~> j) leştiren
dünvevileşme
H. viCDAN TEKİN
Dünyevileşmeye yahut sekülarizme, dünya ha-
yatını gerektiği kadar ciddiye almak ve onu ih-mal etmemek
şeklinde daha soft ve daha tolere edi-lebilir, yani pozitifbir
anlam yüklenmesine katılına
dığımızı vurgulamak ve yazı boyunca dünyevileşme kavramını
sekülarizme mukabil kullanacağımızı be-lirtmekte fayda görüyorum.
Bize göre de seküla-rizm, Sosyal Bilimler Sözlüğü'nün (Ömer
Demir-Mustafa Acar, s.314) aldığı gibi; dinsel olan veya dinsellik
atfedilen bütün değer ve ilkeleri toplumsal
yaşarnın dışına iten, sadece bu dünyayı yaşanabilir kabul edip,
öte dünyadan ilişkisini koparına temeli-ne dayalı, insan merkezci
düşünme ve yaşama biçi-midir, dünyevileşmedir.
Elbette böyle bir anlayış, insanı bu dünyaya hapset-
mek demektir; onu aşkın karşısında kendi kendine yeten, özerk
·bir varlık saymaktır. Sekülarizm, bütün tasavvur dünyasını, insan
aklının işleyiş ve kodlarını dönüştüren ve kendi" kendini
besleyerek ilerleyen
bir süreçtir. Varlığını idame ettirmesini ise tevb.idin
parçalanmasına, yani şirke borçludur. Bizim burada üzerinde durmak
istediğimiz apaçık bir şirk duru-
-
mundan ziyade, tevhidin gayesi olan bütünselliğin
sayısız parçalara aynimasından doğan kaosun dav-
ranışlanmLZa ve tutumlarunıza yan~ımalan ve ulaş-ı
tığı boyutlar olacaktır. !
İslam 'ın Dünyevileşmeye Yaklaşımı
İnsanlık tarihinde dinden uzaklaşma, dünyaya aşın meyletme ve
sınır tawmaz bir dünyevileşme duru-
mu, dönem dönem diğer zamanlardan daha çok be-
lirginlik arzetse de daima tecrübe edilegelmiştir.
Evrensel ölçekte bir değerlendirme yapılacak olursa,
dünyevileşme karşısında gerek seyrini gerekse onu
besleyen zihniyet ve araçlan sorgulaması ve karşı
duruş sergilernesi bakımından yegane engelin İslam olduğu
görülecektir. Yalnız bugün değil, tarih bo-yıınca ne zaman dünyaya
meyil ve düşkünlük sınır
larını zorlayıp taşma göstermişse, bu süreç insanın
kendisini, içinden Allah'ın çıkartıldığı çözümsüz bir
denklemin ortasında bir başına ve çaresiz bıraktığı
bir ibret tablosuyla sonuçlanmıştır. İşte bu kaos hali,
tezahilileri farklı şekillerde ortaya çıkabilen her tür-
lü sapma ve kötülüğe kaynak teşkil edebilecek bo-
yutta büyük bir tehlikedir.
Kur'an-t Kerim, fert ya da toplumlann dünyevileş
melerini birtakım sebeplere dayaodırmaktadır. Bun-
lardan biri ve belki de en başat rolü oynayan neden
bilgisizliktir. Burada kastedilen bilgisizlik; insanda
"cahiliye" semptomlarını giderecek tiirde bir bilgi-
den mahrum olma durumudur." Bizi anmaktan yüz
çevirenlere ve dünya hayatından başka bir şey iste-
meyeniere aldırma (sen de onlardan yüz çevir) On-' ların
ulaştıklan bilgi seviyesi budur." (Necm/29,30)
Bir başka ayette Allah Teala insanın, ona ahiretteki
veresiyeye dünyadaki peşini tercih ettiren aceleci
fıtratına dikkatleri çekmektedir. "Hayır hayır! Sizler
çabuk olanı (bu dünyayı) seversiniz. Daha sonrakini
(ahireti) bırakırsınız. (hiç düşünmüyorsunuz)" (Kı
yamet/20)
Dünyevileşineye insanoğlunu sürükleyen sebepler-
den bir diğeri, dünya nimetlerinin gösteriş ve aldatı
cılığına, şeytanın iğvasına kapılmaktır: "Dünya ha-
yatı sizi aldatmasın, çok aldatıcı olan şeytan da sakın
sizi Allah hakkında (lutuf ve bağışlamasına ümitlen-
dirip) kandırmasın."(Fatır /5)
Yine Kur'an-Kerim'in Kasas Suresi'nde Karun'un
sahip olduklarına irnrenen kimselerden "dünyaya göz dikenler"
şeklinde negatifyargıyla sözederken,"
vahiyden kendilerine bilgi verilenlerin" Karun'un
varlığına imrenenleri kınayarak Allah katındaki mü-
kafa ta talip olmalarına sitayişle baktığını görüyoruz.
Burada da dünyaya pirim verip vermeme durumu-nun ilimle birebir
ilintisi gözlerden kaçmıyor. Zaten
kıssa ilk kategoridekilerin pişman olup ibret almala-
oyla devam etmektedir.
Benzer ayetlerde bayatın hepsi bu dünyadaki kadar
olduğu gibi, hesabı yok sayan bir dünya görüşünün
reddedildiğine şahit oluruz. Artık sözünü ettiğimiz
bu algılama biçiminin izleriyle, doğurduğu sonuçta-
n, bireyselleşme ve sekülarizm marifetiyle giderek
adi ortaklıklara, limited şirketlere evrilme seyri gös-
teren 'aile' müessesesi üzerinden takip etmeyi dene-
yebiliriz.
!Evrensel ölçekte bir değerlendirme yapilacak olursa,
dünyevileşrne kaırşasmda gerek seyrini gerekse onu besleyen
zihniyet ve araçları sorgulaması ve f
-
Ünsiyet kurmak suretiyle yeryüzünde esenliği tesis etmek üzere
inşa edilmesi, aşk, fedakarlık, neslin de-
vamı esaslannı hedeflernesi gereken aile, bugün başta eğitim ve
değerlerin aktanını olmak üzere kendi-sini vazgeçilmez kılan asil
işlevlerini başka kurum-lara de\rretmiştir. Şüphesiz geleneksel
aile yapılanmasında bu işievlerin eksiksiz yerine getirilebildiğini
iddia edemeyiz. Ancak günümüzde bilhassa ço-cuklara dini eğitim
vermenin önündeki engeller /ya-saklar göz önünde bulundurulacak
olursa değerlerin aktanınının neredeyse imkanının kalmadığını
söyle-
yebiliriz.
Aynı zamanda hazcı, ahlak dışı, pragmatist yaşam tarzı
televizyon veya internet üzerinden normalleşti
rilmeye çalışılırken, bunlar aracılığıyla temini umu-lan bir
kültürlenmenin ne ölçüde sağlıklı olabileceği sorgulanmalıdır. Bir
toplumda hiç olmazsa bir bo-
yutuyla aileyi ilgilendirmeyen bir g~lişme/değişme söz konusu
olamaz. Ekonomik değişiklikler, kent-leşme, teknolojik gelişmeler,
iletişim, çeşitlenen ve
artan suçlar, işsizlik gibi sosyal ve kültürel bütün faktörler
aileyi doğrudan etkilemektedir. Dolayısıyla bir değişim süreci olan
dünyevileşmenin de genç-lerin eş seçiminden çocuk sahibi olmalanna,
birbir-
leriyle kurduktan ilişki tarzına ve önceliklerine tesir
etmesi de kaçınılmazdı.
"iyi"nin anlami "hayır"h olandan ayriidağmda bir genç kuz için
yakanlaranın öngördüğü
"hayırh kasmet" (!); hali vakti yeriDllde, yaBuşakh, iş güç
sahibi, prestijli bir
delikaniaya !~astedebilir.
Ailenin İnşası Aşamasında Dünyevileşmenin izleri
Nikah, aileyi kurmanin ve onu sosyal ve hukuki ba-kımdan
korumanın tek meşru yoludur. Biz burada nikahı, beraberlik için
olmazsa olmaz saymayan
yaklaşıriılan, seviyeli(!) birliktelikler, eşcinsel ilişkiler
gibi bütün sapmalan dışanda tutarak, nikahla te-
sis olmuş ailelerde yaşanmakta olan, onlan sosyolo-jik anlamda
çözülmeye doğru götüren sekülarizas-yon üzerinde dutmaya
çalışacağız.
Dinin, ahlaki ve milli değerlerin ve maruf olan örfiin bem
muhafaza edilmesi hem de sonraki nesillere ak-tanlmasını sağlaması
açısından alternatifi olmayan
86 ESK iYENi iLKBAHAR 200'1 SAYI 13
ailenin yüklenmiş olduğu mana ve önemi göz önün-de
bulundurduğumuzda, oradaki doku uyuşmasının,
hadierin tanınarak taratıann hukukuna riayet edil-mesinin bu
müessesenin devamı ve sıbhati bakımın
dan ne kadar önemli bir anlam ifade ettiği anlaşıla
bilir. Allah Teala; "Kaynaşmanız için size kendi cin-sinizden
eşler yaratıp aranızda sevgi ve merhamet
peyda etmesi O'nun varlığının delillerindendir." (Rurn/2)
buyurmaktadır. Yine ArafSuresi 189. ayet-
te "Sizi bir tek candan (Adem'den) yaratan, ondan da yanında
huzur bulsun diye eşini yaratan O'dur."
buyrulmaktadır. Aslında bu ayetlerden bir anlamda,
iş olsun diye, genci başı bağlansın diye izdivac yap-maya
zorlamanın maksattan uzaklaşmak olduğu, ev-
liliğin gönül meselesi olduğu sonucunu çıkarmak
mümkündür: Yaratıcının evliliğe yüklediği anlam ve murat ettiği
maksat ile bizim kurduklarımız arasın
daki mesafe, ona bulaşan dünyevileşmenin boyutla-
nnı göstermesi açısından oldukça önemlidir.
Gençlerin eş seçme konusunda yönelimlerini etkile-yen birçok
faktörden söz edebiliriz. Aldıklan eğitim,
yetiştirildikleri ailenin yapısı, medyanın etkisi ve ekonomik
nedenler bunlar arasındadır. "İyi"nin an-lamı "hayır"lı olandan
aynidığında bir genç kız için
yakınlannın öngördüğü "hayırlı kısmet" (!); hali vakti yerinde,
yakışıklı, iş güç sahibi, prestij li bir de-
likanlıyı kastedebilir. Halbuki hassasiyetler aşınmamış olsaydı,
genç kız tecrübesizliğinden dolayı bu niteliklere kıyınet verse
bile, ebeveyni ona eşi ola-
cak kimsede, Allah'tan korkmak, dürüstlük, çalış
kanlık, adalet, fedakarlık ve gönlünün ısnması gibi öncelikleri
araması yönünde telkinde bulunabilirdi.
Evvelki ay Feminenleşen Dünyada Değişen Kadın
Erkek Rolleri konulu bir seminerimin ardından İlahiyatta okuyan
bir I?zımızın "çulsuz"un biriyle asla evlenemeyeceğini dekiare
etmesi bize oldukça dü-
şündürücü gelmiş ve bize kalırsa yaygınlaşan onca sapkın tutum
ve kötü alışkanlıklar varken evlilik için ilk kırmızı çizgi gencin
varlıklı olmamasına karşı çi-
zilmemelidir diye düşündürmüştür.
Şimdi aşağıdaki şu öğütlere bir göz atalım:
"Sakın bir çulsuza gönlünü kaptırma", "görüştüğün
varlıklı, statü sahibi biriyse, bir an önce onu kafesle-menin
yoluna bak", "İki çıplak bir hamama yakışır" ... Erkeği spansor
olarak gören bu yaklaşımlarla ku-
rulacak bir evlilikte uhrevi boyutu da, aşkı da gör-mek imkansız
gibidir. Diğer taraftan, sadece bedeni-
-
ne ve dış görünüşüne odaklanmış olan kadının biraz da güzelceyse
kendisinden menkuJ bir eşya gibi bah-
sederek "kendisini taşıyabilecek"jbir erkek beklenti-sini
dillendirdiğine sık sık rastlayabilmekteyiz.
Öncelikierin bu şekilde belirlenmesi genci evlene-
ceği kişinin kendisine statü atlamak için bir sıçrama tahtası
olup olamayacağı üzerine hesaplar yapmaya itebilir. Dolayısıyla kız
yada erkek için evlilik konu-
sundaki tek rezerv noktası maddi yetersizlik olabilir.
Dahası bazı durumlarda genç kızlar, askerlik, iş kur-ma ve
kariyerini sağlarolaştırma aşamalannı atlayıp kestirmeden konfora
ulaşabilmek için babası, hatta
dedesi yaşında zengin bir erkeğin yuvasını yıkmayı, bazen de
ikinci eş olmayı göze alabilmektedir. Ben-
den sonrası tufan" şeklinde düşündürten bu pragma-tist anlayış
da yine dünyevileşmenin bir neticesidir. Bu arada eşierin bilinç
altlannda saklı tuttuklan üs-tünlük yanşıyla kurulmuş, çift cepbeli
bir evlilik ku-
rumunun, eşierden herbirinin diğerini kendisini ta-
mamlayan öteki yan veya dini kriteriere göre .diğeri-. nin
örtüsü olarak değerlendirmelerini gerektirecek sa-hih bir aile
profiline ne denli uzak olacağı ortadadır.
Elbette böyle anlamsız bir üstünlük yarışı olsa olsa
zalimler ortaya çıkarabilir. Hayatının maksadı, her ne şekilde
ve her kime uygularursa uygutansın zul-mün karşısında yer almak ve
onu hertaraf etmek için
gayret sarfetmek olan Müslümanların en yakınındakilere
zulmedebildiğini sıklıkla görebiliyoruz. Er-
kek salt fiziksel üstünlük avantajını, emniyetlerinin sağlanması
keı;ıdi sorumluluğunda bulunan aile efra-dını ezmek· için
kuUanabilmektedir. Yahut kadın,
onu bizz~t kendisine yabancılaştıran, enerjisini tüke-tip
erkeksileştiren saçma bir yanşm içinde kendisi-ni
bulabilmektedir.
İlahi taksimd~ sınırlan çizilmiş olan hadiere riayet etmek, bu
zulmü ve kendini bilmezliği ortadan kal-
dırabilec~k tek çaredir. İnsanoğlu, hayata bakış açısına,
se!qilarizmin izlerini kazımayı amaçladığı aş
kın boyutu yeniden dahil etmeden, zulmün önüne geçemez. Çünkü
tevazu, nimet, emanet, rızık, bere-ket, fedakarlık ve adalet gibi,
Allah' a sevimli, şeyta
na sevimsiz gelen meziyetlerin sekülarize olmuş bir sistemde
paha eder değerleri bulunmamaktadır.
Çocuklara Yaklaşımda Sekillarizmin Yansımaları
Çocukları, neslin devamını temin eden, Allah'ın bi-rer emaneti
ve kendileriyle imtihan edildiğimiz çok
önemli varlıklar olarak değerlendirrnek gerekmekte-dir. Allah'ın
çocuk nasip edip etmemesindeo, bu ço-cukların sağlıklı ya da
engelli olmalanna, yine onla-n yetiştirme biçimine kadar her
yönüyle çetin ve ol-dukça uzun bir sınav ... Her arıne-baba doğal
olarak güzel, sıhhatli, zeki çocuk veya çocuklara sahip ol-mayı
arzular. Ancak bugün sekülarizm, ebeveynlere asli sorumluluğunun
çocuğu Allah katında "salih bir kul" olarak sınavı kazanabiieceği
ha~ başanya yönlendirmek olduğunu unutturmuş durumdadır.
Dahasi bazı durumlarda genç kuzlar, askerlik, iş kurma ve
kariyeırini sağiarniaştırma aşamalarm1 atlay•p kestirmeden konfoo·a
ulaşabilmek için babasa, hatta dedesi yaşmda zengin bir erkeğin
yuvasma y•kmay•, bazen de ikind eş olmaya göze alabilmektedir.
Artık anne-babanın hatta toplumun gözünde en iyi
çocuk, en yüksek notlan alabilen, iyi bir okul kaza-nan
çocuktur. Bu uğurda gencin dindar kimliğini gizlernesi istenebilir,
hatta gencin birtakım tavizler
vermesi (tesettürlü ise onu terketmeye zorlanması gibi) dindar
(görünüşte) bir aileyi rahatsız eden on-tolojik bir mesele olmaktan
çıkabilir. Düoyevi kri-teriere göre bu "başanlı" çocuğun prestijli
ekstra bir yeteneği de varsa (resim ya da spor yapmak, bir ens-
truman çalmak gibi) işlem tarnamdır. Kıskananlar çatlasın!
Değil mi ki çocuğu öğreten /eğiten ve kültürleyen kurum ve
kuruluşlar da mevcuttur; geriye ebeveynin evladına, onu bugünün
lugatiode "iyi" kılacak im-
kanları temin etmekten gayrı hangi yükümlülük kal-mıştır?
Çocuğun Ebeveyne Yaklaşımında Dünyevileşmenin izleri
Çocuğun kendi konumuna ve eşyaya yüklediği an-lam elbette
yetiştirilme tarzıyla ilintili olacaktır. An-
cak neyin değerli olduğuna ilişkin kalıpların yalnız aileden
edinilıİıediği de aşikardır. İyi ve başaniı ola-nın yukanda da
sözünü ettiğimiz yeni kurgusuna gö-
re, kendisiyle gurur duyuiabilen anne-baba profili-nin de
değişmesi kaçınılmaz olmuştur. Çok kazanan ve bol harçlık
verebilen, çocuğuna sınırsız özgürlük
SAYI 13 ILKBAHAR 2009 ESKIYENI 87
-
tanıyan bir baba, iyi bir babadır. Aynı kriteriere gö-re, güzel
yemekler yapan, mümkünse prestijli bir işte çalışan, bakımlı
(çocuğun onunla görülmekten utanrnayacağı) ve özverili bir anne
başanlı sayıl
maktadır. Çocuğun her gün televizyonda izlemekte olduğu rol
modeller genellikle onda bu yönde yargılar oluşmasına sebep olacak
bir zihinsel zernin hazır
layacak veya pekişınesine yardımcı olacak türdedir.
Ariiıe-babadan eviadını uhrevi büsrandan kurtaracak bir donanım
sağlamak üzere gereken değerleri aktar-
ması konusunda bir gayretin beklenmediğini göre-biliriz.
Dayatılan modern anne-baba profili, entelek-tüel (!), kızının ya da
oğlunun flört hayatını, gençlik deneyimlerini (?) paylaşabilecek
genişlikte liberal
olması şeklindedir. Yeni trendin güzellerneler düz-düğü "arkadaş
gibi" anne veya babalar ... Herhangi bir dini yahut ahlaki değerle
ilgili olarak hassasiyet göstermek ya da sınırlamalar getirmek
ebeveyni
çağdışı kılmaya yetecektir.
Velhasıl ana-baba yaşhh!darmda ayakbağa olmazlar, hatta mümkünse
~ol< da fazDa
yaşlanmazlarsa makbule ge~er. !Hiele maddi imkanlara bulunmayan
ihtiyarlara sahip
~•kalması ihtimali ~ok azdır. Düııııyaya meyil ve bireyselleşme
pekiştik~e halekaniyet duygusu
erimekte; alacağma şahin kesilen, mükellefiyetierinden ftca~an
ferileırin sayoDaıra
giderek arimaktadar.
Aynca anne-babanın ileriki yaşlarında muhtaç duru-ma (maddi veya
fiziksel olarak) düşmeleri felaket sayılacaktır. Zaten mevcut
zihniyet yapısı, ihtiyar eb~veyne ne mimari ne de sos.yal bakımdan
kucak açacak koşullara haiz değildir. Velhasıl ana-baba
yaşlılıklannda ayakbağı olmazlar, hatta mümkünse
çok da fazla yaşlanmazlarsa makbule geçer. Hele maddi imkanlan
bulunmayan ihtiyarlara sahip çıkılması ihtimali çok azdır. Dünyaya
meyil ve bireysel-
leşme pekiştikçe hakkaniyet duygusu erirnekte; ala-cağına şahin
kesilen, mükellefiyetierinden kaçan fertterin sayılan giderek
artmaktadır. Tam da bu noktada, eğitimin ' mi, yoksa eğitimin
ıslahının mı şart olduğunu tartışmanın zamanının geldiğini,
hatta
bu konuda oldukça geç kalındığını düşünüyoruz. Dünyevileşme,
ailedeki esenlik ve emniyet hissini
88 ESKIYENI ILKBAHAR 2009 SAYI 13
parçalamaktadır. Aileler çoğunlukla, bir arada ama yalnız,
birbirine yabancı, güvensiz fertlerden oluşan,
mukavemetini ve muhkemliğini yitirmiş, aslında fii-len
zaptolunmuş kaleler görünümündedir. Aşk, yeni değerler karşısında
tedavülden kaldınlrnış, çıkariara kurban edilmiştir veya sürgüne
gönderilmiş bir malı
kurudur.
Çizdiğimiz tablonun hayli karamsar olduğunun far-kındayız.
Sekülarizrnin bütün bu tahripkar ve müte-caviz saidınianna rağmen
Batı ile mukayese edildi-
ğinde bizde aile yapısının hala bazı direnç noktalan-nı
kaybetrnemeye çalıştığını sevinerek söyleyebili-
riz. Ancak burada yapmaya çalıştığımız; dünyaya aşın düşkünlüğün
getirebileceği sonuçlara dikkat çekmektir. Aynı zamanda, ailenin
onu vazgeçilmez kılan işlevlerini yeniden kuşanmasının gereğini ve
evliliğin, semeresi ahirette toplanacak uzun soluklu bir ibadet
olduğunu vurgulamaktır. Aksi halde bu iv-meyle giden sekülarizm,
hem her türlü sapma ve kö-tülüklerin kaynağı olmaya devam edecek
hem de in-sanlığın sonunu getirecektir. Naziat suresi 37. ve 39.
ayetlerde Allah Teala, "Artık kim azarsa ve dünya hayatını tercih
ederse, gideceği yer cehennemdir" buyurmaktadır. ·
Kendisine, ailesine ve eşyaya aşina olan, ünsiyet kurmayı
başaran insanlar olmayı gaye edinmek ve bunu gaye edinmiş olan bir
yoldaş la yola koyulmak, aile ve toplum yapımızın dinamitlenrnesini
durdura-bilecek tek yoldur. İşte o zaman Rasülullah'ın tari-
fınde Müslümanı suyun üzerindeki çerçöp mesabe-s4tde önemsiz
kılacak durumdan yakamızı kurtara-bilir "vehen" huyurduklan bu
hastalığın aşısını keşfedebiliriz. Belki o zaman kanaat, tevekkül,
fedakar-lık ve aşk sürgünden dönebilir, aileler cinnet mekanı
cepheler ya da hapishaneler olmaktan çıkıp cennet
misali bir hal alabilir. il
Button46: Button47:
