OLERKI GALDUAK Olerki galduak, - klasikoak.armiarma.eus · Zotiñez zegon ludia. Agertu baño lenago zure Iduri kutun-kutuna, ... Ez nau beroak ikaratutzen, Ez naute izutzen Antonio

OLERKI GALDUAK

Antonio Arruti

Iturria: Olerki galduak, Antonio Arruti (J. Etxeberriaren, K. Zubizarretaren eta J. Letonaren edizioa). Elkar, 1998.

Klasikoen Gordailuan:http://klasikoak.armiarma.com/idazlanak/A/ArrutiOlerkiak.htm

Klasikoen Gordailuak egindako lanak oro dominio publikokoak dira,eta, Jabego Intelektualaren Legearen arabera jatorrizko idazlanak bestelako eskubiderik ez baleuka, nahi bezala erreproduzi daitezke.

Arruti A, Olerki galduak.qxd 05/11/2006 11:15 PÆgina 2

1913

5


Elurra baño txuriago, taLore guztiak atzeanIpiñirikan, o zeiñ apaña!,Zuk arpegia agertzian,Lilluraturik gelditu diraZeruan eta lurrean,Esanik: o zein ederra gureMiren dan bere sortzean!

Izan dedilla goitua betiGure Jaungoiko samurra,Poztu dedilla malko garratzakIrintsi dituan lurra;Albistaturik urtu zaigulaSamin guztien elurra,Etorri zera gugana, Miren;Artu zaidazu agurra.

AMA NESKUTSAREN SORTITZARI

Egun onetan hartu zadazuNeskuts errurik gabia,Biotzetikan irteten zaidanAgur eztitsu maitia;Egun honetan sortu ziñan zu,Zerutar egun sentia,Atsegintzeko negarrez etaZotiñez zegon ludia.

Agertu baño lenago zureIduri kutun-kutuna,Zer zegon emen gizon arteanEz bazan gau txit illuna?Txalo bikainez izan dedillaGoitua gaurko egunaBeragandikan datorrelakoGogoaren osasuna.

Gora jasorik begi malkoz taItxaropenez beteak,Nola ziraden zuri begiraEgon Ebaren semeak!Egun onetan osoro beteZinduzun aien usteak,Zabaldurikan ugari zureEsker eta mesedeak.

Alako eran orratzak ez duIparraldea billatzen,Alako eran ez intz gozuaLur kiskalduak eskatzen,Ez umezurtzak Ama kutunenGogoramena maitatzenEgun eder au zuten bezelaGizon guztiak opatzen.

OLERKI GALDUAK Antonio Arruti

6 7


Asten danian indarrez beraGora beera

Dana zatitu bearrean,Ire txatarrak kenduko dizkik,

Utziko ez dikLoi ta zazkarik bularrean.

Zartada miñak biotzak dituBeti garbitu,

Lagarik zindo ta sendoak;Izanik arren gogor-gogorra

Bere zigorraArtzen du gure Jaungoikuak.

Gabia pixkor zaigu gaur ari,Dakar ugari

Urolak ur txit indartsua;Aurrera, mutill, au dek sasoia!

Au dek agoiaiGutxitan degun erakua!

Aserre beti bizi gerala?Illuna dala

Ola-gizonen arazoa?Ez dek iretzat, gizon txaldana,

Emengo lana,Emengo gure par-gozoa.

Ikaraz ormak jarritzen ditunEtorri ta jun

Emen dabillen durundiaEresi bigun baten antzera

Neretzat beraOrain da guztiz pozgarria.

Ez nau beroak ikaratutzen,Ez naute izutzen

Antonio Arruti

9

OLA-GIZONA

Ederki gure lana dijua;nere gogua

Gañezka daukat atsegiñez:Burnia degu bikañ-bikaña,

degu nai aña...Santzo gozo bat nork egiñ ez?

Doakabeak oso gerala?Illuna dala

Beltz-beltz daukagun bekokia?Aditu, gizon koldar zerana,

Aditu danaOla-gizonen eresia.

Gipuzkoako meatzetatik,Onenetatik

Etorri zaigu gaurko mia:Zepa gitxi du, menesta naro.

O zein oparoJasoko degun lan-saria!

Ez ari, mutill, izan meatza;Ugari ikatza

Jaurti zak gure sutegira.Aspoak gora! t'arretaz ori

Noiz gori-goriJarritzen zaigun i begira.

Oratzar galda-galdan agona,Etorri ona

Jartzera aguro lirañ-lirain;Amaika astidu polit artuko

Dituk orduko,Gabi astuna dek ire gain!

OLERKI GALDUAK

8


Emen egiten dira dardaiak,Izkillo-gaiak

Zorrotz-zorrotzak et'ugari:Sartu, kupida gabe buztartu,

T'azpian artuNai gaitun etsai dollorrari.

Doakabeak oso gerala?Illuna dala

Beltz-beltz daukagun bekokia?Gezur au ez dek esango gero

Entzun ezkeroOla-gizonen eresia.

Antonio Arruti

11

Emengo txinpart, su ta garrak;Beltza badaukat nik arpegia,

Nagola argiaArgiro dio nere parrak.

Ez dauzka neskatx gorulariakBere begiak

Dauzkagun bezin poz eta alai:Ark duan eran kirru txuria

Orain burniaGuk ere irundu genduke nai.

Izadiaren indar altsuakGure beruak

Menperatutzen ditu sarri:Aiñ ospetsu dan gogortasuna

Legun-legunaBegira nola degun jarri.

Garbitutzeko baso zatarra,Kentzeko larra

Burnia dute bear osoIkazkin eta nekazariak,

Gizon guztiakBizi badute nai eroso.

Txukundu leike txara abartsua,Pizti lekua,

Aizkora sendo gabetanik?Jaurti gentzake zugaitz-enborra,

Burni gogorra,Erdibitutzen ez badek ik?

Zuen erraiak, lur ekoitzleak,Nola goldeak

Erraz oi ditun zabal jarri!Gero soroak arto ta gariz

Mardul, ugarizApaintzen dira zoragarri.

OLERKI GALDUAK

10


Egun ederra bene-benetanZuretzat gaurko eguna!Begira, zuri begira daudenSemien alaitasuna!Gure biotzak beretzat artzenDu zure gaurko ondasuna;Eman deizula, Aita maitea,Jaunak luzaro osasuna.

Ez dezu ulertzen? Ez dezu beintzatEntzuten euskal-doñua?Eresi erraz baten antzeraNere neurtitza dijua;O zein samurra dan gure euskera!O zein ezti ta gozua!Baña nekatu zeran bildurrezEmen amaitzera nua.

Antonio Arruti

13

ERBESTEAN

Egun onetan, nori neurtitzakBear diozkat atera?Zertara zuen aurrera natorEuskeraz hitz egitera?Badakizute? Zerbait ekarriNairikan gaurko jayera;Albanezake jartzera goianTxit maite dedan Euskera.

Ainbeste izkuntza ez dirade emenGaurko batzarrean bitu?Al zuan eran bakoitzak bereGogoak azaldu ditu.Ta isill Euskera? Ta isill euskaldunZintzo bat orain gelditu?Erroman ere noizbat bear zanAitor'en izkuntza aditu.

Emango diot agur samur batAita maitagarriari,Ludi zarrean eta berrianEzagutua zanari;Emanik aintza guztiz bikañaBere Ordena danari,Doibatzaren mall goinekoraOrain igo zaigunari.

Emango diot lore polit batEgonik arren neguan,Egonik arren mendiak zuri,Ta odei beltzak zeruan;Lore polit bat emango diotLikurta txit gozo duanEuskal lorea: MaitasunakSortu dit nere barruan.

OLERKI GALDUAK

12


ADISKIDEARI AGUR

Galgarrizko gabeanDagon sortalderaJosu'ren Berri OnaZuaz zabaltzera;Aren argiarekinZuaz ekartzeraOker zebiltzan askoZeruko bidera.

Arlo bikaña dezuArtu bizkarrean,Pozez ta txalokaNaukazu aurrean;Aurrera beti zureBide zuzeneanIñoiz etsi gabe lanAsi dezunean.

Gizonak al dezakenLanik andiena,Asmatu dezakegunGauzik ederrena,Nere biotzak askoMaitatzen duena,Da zabaltzea TxinanGure Sinismena.

Josu'ren ibilkeraJarraitutzen dezu,Bialduaren antzaTa izena dituzu;Zein zorionekuaAdiskidea, Zu!Nere azken agurraOrain artu zazu.

Antonio Arruti

15

1914

OLERKI GALDUAK

14


1915

Antonio Arruti

17

Agur, lagun maitea;Pozez ta negarrezNaukazu gaur aurreanTxoro baten legez;Zuri begira baldinJartzen banaiz pozez,Betiko juatean,Nork negar egin ez?

Agur, izango ote daAu azken agurra?Ez dakigu; bakarrikDala txit samurra;Degula badakiguBizitza laburra,Ta urruti txit dagolaSortaldeko lurra.

Izar goiztarra bañoGarbi ta argiagoGure maitetasunaDizdiz beti dago;Ikusten ez bageraLurrean geiagoGoian zu laztantzekoAsmoan ni nago.

Agur, lagun maitea,Pozez ta negarrezNaukazu gaur aurreanTxoro baten legezAgur, zure iduriaEz det aztuko, ezAdiskidea, maiteZaitudana ziñez.

OLERKI GALDUAK

16


Omen aundiko Foroa, zaudeBenetan negargarria!

Or dago Deuna zeritzon bideAmaika aldiz aitatua;Lotu ta atzean eramanikanBakaldun menderatua,Urrezko gurdi baten gañeanBuruan zuala aruaOrtikan sartzen oi zan gudariGaraitzallien Burua.

Ortikan ziran irteten ereAlderdi guztietara,Martizti sendo burni ta altzairuzJantzitakuak. Zertara?Eramanikan ErromatarrenIzenak zeukan ikara,Eramatera lur guztiarenOndasunak Erromara.

Ujol aundien erara zutenEstali lur ezaguna;Erromatarrak ziran goiak, taBea zan aien laguna,Aien uztarripean zegoen(Ez bazan ere leguna)Erri ziztriñen antzera ormaZabal, sendo, bikañduna.

Aiena... baña lepo batek ez,Ez zuan artu uztarria,Lokarri gabe ziñan bakarrikGelditu, nere mendia:Iñoiz ez zuen garaitu gureMaite degun Aberria,Noeren kutxa bezela goianEgon zan Euzkal-erria.

Antonio Arruti

19

ERROMAKO FOROARI BEGIRA

Euskaldun jaio nintzan(Arrese)

Uri guztien Uri-burukoToki miragarriena,Edertasunez, aunditasunezIzendatua lenena;Urrun da urrean dauden uritanDiz-diz daukazuna izena...Baña zer dakust? Gezurra izan zan,Gezurra aditu nuena?

Zu zera alako...? Zeñek onelaUsteko zindun arkitu?Omen aundiko Foroa, nazuBene-benetan arritu!Isiltasuna, bakardadeaBakarrik Foroak ditu,Foroko orube, jauregi lirañGuztiak dira zatitu.

Nun dira gizon jakintsu, zoliItz egiten zekitenak?Nun dira Batzar izen ta izanIzugarria zutenak,Lur birarentzat epai mingarri(Ta askotan ez añ zuzenak)Arrotasunez itxuturikanErabaki zituztenak?

Isildu ziran. Erraz ezagunEzin da Batzar-tokia,Mako, metarri ta arlandu puzkakLurra daukate estalia.Zenbat iduri polita zanaOrañ bururik gabia!

OLERKI GALDUAK

18


Pozez gañezka gizonak zureZorigaitzari begira,Astindurikan uztarri zarra,Orañ kate gabe dira.

Betikotasun guztian iraunBear zuala zionaAuspezturikan, ezereztuta...Zeñ ikasbide eder, ona!Arrotasunak ondatu zuanOrañ da beti gizona,Jaunaren bildur donean dagoAmaigabe zoriona.

Antonio Arruti

21

O zeñ erreten zabala dagonAndik gure gizaldira!Gure etsai arro bildurgarriakJetxi ziraden obira,Aitor-en seme trebeak berrizOrañdikan bizi dira,Aietako bat ementxe dagoForoari gaur begira.

Orduan bezin apañ dauzkaguEuzkaldun zelai-mendiak,Orduan bezin landuak daudeGure soro-sagastiak;Ta guri itzultzen samurrago orañJaunak dizkigu begiakEuzkal-mendiak argitu zitunEzkero Kurutz maitiak.

Erroma, illezkor izena zendun,Aspaldian ill ziñana,Nun laga zendun ezpata zorrotzBeti garaitzen zuana?Nun dezu makill ludi daneanAgintaritza zeukana?Aren aztarnik ere ez dago orañPuzkatu ta austu zan dana!

Leoi gogorren eran zinduzunGizon guztiak atxitu,Zure burnizko letagin akatsAsko ludiak baditu;Azkenik auldu ziñaden etaZiñaden txit elbarritu,Zure marroen kupida gabeEmen zinduen obitu.

Erori ziñan berriz eziñikIgo zeunkazun alkira,Lotsaz beterik sartu betikoZiñan lurraren azpira;

OLERKI GALDUAK

20


Aren eresi zoragarriak,Nere begiak

Malkoz lañotu dituztenak,Gure txokotik azkeneraño,

Baltiko'rañoDituzte eraman Euzko-izenak.

O zenbat maite zituan gureAtso t'agure

Zintzo, lanean makurtuak!O zein ederki dituan jarri

Askotan larriGarabilzkigun itxasuak!

Zugaitz itzaltsu baten azpianZeukala bian

Ibarra, goian zeru urdiña...Auxe Truebak maite zuala,

Onela zalaGuztiz atsegin ta jakiña.

Aldameneko errekatxotikBazterra pozik

Ipintzen duan urak legez,Aren kolkotik datozen itzak,

Aren goititzakOztak poztutzen ditu ziñez.

Samur, emeki, leun biotzeraSartutzen zera,

Gure Trueba maitetsua,Oitura txukun, gauza sakonak,

Mamintsu, onakIdatzitzeko, bai, sortua.

Antonio Arruti

23

TRUEBA'RI

Euskalerriko GoitizlarienEzin obien

Gallur-gallurra daukazuna;Eldu zait, orra!, neretzako dan

Pozgarrizko lanAu dakarkidan zure eguna.

Lore bikañak jaurtirik zuri,Aroz iduri

Or daukazuna zamatzia,Ez det izango biotzekua?

Barruko suaOrain nai nuke zabaltzia.

Ainbeste maite zuan eleanBizi zanean

Trueba aundiak, gozo ugariAintz biotzetik datorkidana

Gaur bereganaLikurta legez, juan ari.

Arentzat dana. Beretzat alaiGuztion nunnai

Jotzen ditugun eresiak;Orain ordaindu bitez alako

BereganakoDenok genduzkan zor aundiak.

Illezkor aren lumaren bidezErbestian ez

Iñor ez dago jakin gabeAinbeste gauza miragarrien,

Sakon, garbien,Euskalerria dala jabe.

OLERKI GALDUAK

22


Danentzat maite-maitetsua zala,Iñoiz etzala

Bereganatzen gorrotua,Zenbat eresi banatu ditu

Ta min ibitu!Au Truebaren lan gozua!

Euskalerriko lore bikaña,Zeñek zuk aña

Goratu digu bere izena?Lorak dakarzkit orain zugana,

Zuretzat dana,Euskalerrien anitz, omena.

Aroak orain... ni lorez nator,Eskerrez dator

Ama Aberria konkorturik;Gora Trueba ospetsuari!

Aintza berari,Benetan diot esaten nik!

Antonio Arruti

25

Euskalerriko gurutzak osoPolit, eroso

Dakusgu zure neurtitzetan;Aiek erori baño lenago

Degu naiagoLurra austu dedin sugarretan.

Beso itzaltsuak zabaldu bitza,Gure bizitza

Dan zugaitz mardul ta kutunak,Aren intzagaz zuk bezelaxe

Nai degu aseDanok izanik euskaldunak.

Ermita mendi-gañean dauden,Pozgiro zauden

Egaletako baserria,Trueba'rentzat, o zein alaia!,

Eresi gaiaDaukazute txit ugaria.

Jaungoikua'ren izen doneaOnetsitzea,

Goraturik lur euskaldunaIzan zan aren arazo osoa,

Bear gozoa!Jarraitu bear guk deguna.

Sinismenaren ziargietanGarbi, leunetan

Billatu zuan atsegiña;A! zalantzaren laño zatarrez

Etzitzaion, ez,Iñoiz goibeldu zeru urdiña...

OLERKI GALDUAK

24


Lurreko lore maitagarriakLikurta gozoz beteak,Landara berri zerutar intzazBeti daudenak ezeak:Baldin ainbeste Done ta AingeruGoiak badauzkate, beakEdergarritzat bear dituzteAingeru ego-gabeak.

Sarri-sarritan aingerutxuakEgoten omen oi diraZeruko leio politetatikLur onetara begira;Emen dabiltzan gizonakgatikArrotxu jira ta bira?Lurreko euren anaiakgatikUste dutenak badira.

Alaitasuna noranai betiLagun daramazutela,Zelai-gañean arkumetxoakUdaberrian bezalaZabiltzate emen, zoragarrizkoAro gozo, leun, epela!Poza darion iturritxo batBiotzean dezutela.

Atozte nigan, ene laztanak,Atozte nigan, kutunak,Biotz ederren jabeak, etaGogo garbi-garbidunak;Umeak, izan zaitezte betiLurrean nere ezagunak,Izan zaitezte gero zeruanMaitagarrizko lagunak.

Antonio Arruti

27

LURREKO AINGERUAK

Arren, gelditu! Arren, gugandikEz iges egin zeruraAingerutxoen, orban gabienZoragarrizko lekura;Ludi gaiztotik zerura baldinIgo badezute gura,Betor eskua zuen bitartezGuk iritxiko degu ura.

Ibar mendiak ondatu ditunUjol aundien ertzean,Zikindu gabe gelditu zaigunEgal, erpiñ bakarreanZaudete zuek, zuek-gatikanAserre dagoaneanSamur begiak ipintzen dituJaunak lurraren gañean.

Ekaitz gogor ta laño zatarrikEz duan ortz ederrena,Besteren ona zurbildu gabeBegiratzen dakiena,Zelai baketsu muno-gabea,Aintzira urdin ta gardena..O zein garbi ta maitagarriaDan umien adimena!

Zenbat arantza berez jaiotzenDira lurraren gañean,Amaika kezka dirade ernetzenEmen gure barrenean!Baña jolasten gatx-gabekoakDakuskitan bakoitzeanDiot: loreak ez dira amaituUmeak diran artean.

OLERKI GALDUAK

26


EUSKAL-ABIA

Ez dek iretzat, ez den iretzat,Askoren bearrekuaUri galanten erdian aziTa atsegiñetan nastua;Ez da zuentzat... GoratutzeraEuskal-basetxea nua,Notiñ apalen abi bigun daGentzaren bizilekua.

Ez da benetan ikusgarriaOñetatik tellaturaAzaletikan igaro gabeBasetxearen itxuraDauzkala aurrean arri-mall latzakSartzeko bere barrura:Arri-mall latzak beti igo bearJungo bagera zerura.

Zure barruan agintaritzaDauka gure Jaungoikoak,Kristoren esi gaizkatzalleanBizi dira barrukoak,Zeruko bide zuzenetatikDaramazkite orpoakOnbide ederrez, zerutar naiezApaindurikan gogoak.

Begoz or bean beko gorrotoArdaill ta iskanbill biziak,Alkarren kaltez egun eta gauNar dabiltzan kutiziak;Ta atseden goxoz uxatu bitzaNere naigabe guztiakEmen alboko zugaitz tantaianPill pill dabillen aiziak.

Antonio Arruti

29

1916

OLERKI GALDUAK

28


Ez dek iretzat, ez den iretzat,Arrokerian oituaUri aundiko seme-alabaAtsegiñetan nastua...Euskal-basetxe maitea, gureAbi bigun ta gozoa.Itzali gabe gorde zuek betiOitura garbien sua!

Antonio Arruti

31

Orra, atarian lili bi legezBi neskatill euskaldunak,Euren erdian dagon amarenApaingarri ta kutunak;Aitaren poza, baldin odeiakNoizbait badatoz illunak,Esateraño: «alabatxoazZamak ez ditut astunak».

Oitura zarren kutxa zutunikUin artean zaudena,Argi ta garbi daukazuna, beinArtutako Sinismena,O basetxea! Benetan det nikMaite zure ezkutapena;Itxuraz izan arren apalaEderra dezu barrena.

Ez dauka noski begientzakoGauz andirik basetxeak,(Argatik egon oi dira askotanBarrez erritar ozteak).Zarrak leioak, antxinakoakGoiko ta beko ateak,Lau orma zatar leundu ta belztu,Dizkiotenak urteak.

Ango batasun ta ango pozkidaDatozenian bateraEgun osoko lanaz auldutaAita-semiak etxera!Abegi ona ta aparia prest,Maitetasuna gañera,Orduan, gure basetxea, zuZeruko irudia zera.

OLERKI GALDUAK

30


Isillik doaz... Ta au balitz dana!Bada atsegiñez ere duana

Zikintzen ura;Egite... ez dakit, ez nuke esango.Balute beintzat orrela izango

On edo onura!

Goiko Jaunaren biotz samurraAnei eskarrez oparo lurra

Bete di-una,Ordañez, bañan, O gure bekoZabar abillen eskergabeko

Biotz astuna!

Bai, egunero diz-diz egiñikSortaldetikan eguzkia nik

Dakust irteten;Gaiztakerien kate zitala,I berriz iñoiz, auxe tamala!,

Ez aiz eteten.

Amaitu gabe giz-eme'erruaarrano be[l]tza legez dijua

Zeru goiera;Emendik berriz bere garaianEuri gozoak bear dan gaian

Datoz lurrera.

Iturritxoa, zenbat eguerdiKiskaltzallean datoz izerdi

Patsetan, bero...Eskerge danak aurrera doazZure ur oparo, garden, gozoaz

Aseta gero.

Antonio Arruti

33

ITUR-ONDOAN

Maite det benaz esku-zabalaGoiko Jaunaren antza daukala

Dakidalako.Ta aspertzen ez dan iturritxo onaBai egun ta gau dariona

Legez dalako.

Zabal zabalik bere esku biak,goruntz jasota bere begiak,

Ta arpegia alai...Nori jaurtitzen dion eskarra,Nori legortzen dion negarra,

Ez du jakin nai.

Eskar gaiztoa, gogo-lilienAinbeste iduri ta amets garbien

Betiko izotza,Zori gaiztoan i[n]tzan i sortuBañan oraindik ez dek gogortu

Aren biotza.

Eman, zabaldu, banatu ugari,Eskar-beltzeko bidaztiari

Jaramon gabe:Nabaitutzeko gogo ta betaBaldin baleuzka, zenbat min eta

Zenbat naigabe!

Zenbat onera datoz eguerdiKiskaltzallean, neketsu, izerdi

Patsetan bero...Ta isillik danak aurrera doazEmengo ur naro, garden, gozoaz

Aseta gero.

OLERKI GALDUAK

32


ILLUNABARRA

Banua; zoli ziran begiak dauzkat lausuak,Dauzkat zeukaten arintasunaz oñak aztuak,Ta arriturikan orain arkitzen ditut aulduakAritza baño sendoagoa len neuzkan besuak.

Banua; indarge nabaitutzen det biotz barrenaSasoi obean bildurra zer zan etzekiena;Agin-ka ari zait nere bizitza jaten zedena,Ta adierazten guztiz urrean dagola azkena.

Azkena! baña betor nai duan garaian beraAlai entzungo diotan berri au ekartera:Lan eta nekez inguratuta bizi bazeraAtoz zorion-iturburuan eseritzera.

Bertatik eta pozez demaiot agur samurra,Ez det intziriz eta negarrez utziko lurra:Badakit bertan nere egotea dala laburra,Badakit bera dala atsegiñak ematen zurra.

Gaztetatikan maite izan ditut euskal-mendiakBalira legez nere lagunak, nere zatiak,Aien aurrean idiki nitun nere begiak,Ta ajen aurrean izango dira betiko itxiak.

Maite ditut nik mardul datozen ondorenguakGoiko-Jaunaren bildur donean azitakuakAsabagandik artu nituan gure ekanduakArdura aundiaz nere sendian dauzkat sartuak.

Utziko diot nere makil au seme zarrariTa agintaritza lagako diot orla berariEsanaz zuzen agindutzeko makurtu ariApal, mendaro Jaungoikoaren aginduari.

Antonio Arruti

35

Jaramon egin gabe iturriaNaro donkitzen dio ur garbia

Nai dubenariNaiz izan gizon txatxu, zistorra,Diona arrika ordaintzen zorra

Ongilleari.

Ondo zaudete nere begiak(Miñez nik esan arren) itxiak,

Ez ikustekoAinbeste gauza biotza saminJartzen dutenak, ainbeste notin

Eskergabeko.

OLERKI GALDUAK

34


UDABERRIA

Ikusten danez, etzegon illa,Lotan zegoan sortitza;Baratza apaintzen dute loreak,Osto berriak aritza;Gauza guztiak, entzun baluteBezela Jaunaren itza,Berriztatutzen asi diradeBakoitzak bere bizitza.

Odei zatarren ordez zeruakArtzen duan apañera!Egun labur ta goibelen ordezLuze t'alaien sarrera!Biotz aulduen bizkorgarritzat,Udaberria zu zeraMirabe lorez aroatutaGoitik bidaldua bera.

Alaitasunez beterik gogoKezkaz t'intziriz betia,Udaberria, zu zera gureGarraztasunen eztia:Erakusteko nunbait azkenikEz duan UdaberriaUrteoro bein idikitzen duJaunak zeruko atia.

Eresi gozoz, pozez beterikTxara abartsuen barrenaTontorretatik laisterka datozUr jolastari gardenak,Beren ezeaz maitaro betiElikatzen dituztenakAlbo bietan ostotsu daudenAltza ta lizar lerdenak.

Antonio Arruti

37

Ni banatxiak, nere pipako kea bezelaDesegin zaidak, ai!, nere bizitz labur, mengelaBaña zeruruntz kea dijuan eran, orrelaNik ere juan nai diat, antxe zenkadat gela!

Ez aztu, seme, gaztia aiz orain, ni berriz zarraEz dek egoten ostotsu beti zugaitz adarra,Malats goizean zegon lorea tximel malkarraIkusi diat eldu baño len illunabarra.

Bukatu bear gauza guztiak asi badiraBaña gizonak zoriontsuak egiaz diraZartzaro onean jeisten diranak soñez obiraGogoz igorik, uso zuria lez Donekira.

Noiz edo berriz beko ibarretik mendietaraDator oiartzun barrura sartzen didana ikara.Zer berri dakar? Zer dio berak? Nundik? Zertara?Eskeintzen digu garaun berridun beko landara.

Etorri bedi lenbailen gentza badu lagunaZorion-poza naro zabaltzen emen diguna;Baña auen ordez baldin badakar garaun lizuna,Madarikatu bedi datorren egun illuna.

Gora, lokarri gabeko gure mendi gañera,Ta arretaz, ernai andik begira beko ibarrera;Ona ta argia baldin badatoz esan, aurrera!Gaizto ta itzalak baldin badatoz esan, atzera!

Larria benaz euskaldunentzat oraingo ordua.Au gauza zarrak lurperatutzeko lelo zorua!Galduko ote da gure Erri Kutun antxiñakua?Esnatu, jaiki seme leialak. Ai, ni banua!

OLERKI GALDUAK

36


Etzegon illa, burura jaurtiZitzaion negu gogorra,Bere semien eskar gaiztoazJarri zan itxu ta gorra;Baña semiak damututa gaurOrdaintzen diote zorra,Ama maitea jartzen dutelaGazte, lirain ta bizkorra.

Naro, loreak zelaian legez,Euskaldunen biotzianLoreak erne dira jartzekoEuskeraren bekokian;Euskal-eresi samurrak sortuDirade gure eztarrian,Baso itzaltsuan berez sortutzenDiran lez udaberrian.

Betoz aguro menditar-urakIturri goitar gardendikAtsegiña ta garbitasunaAlboetan zabaldurik...Arin datorren egun batianEz daukala areriorik,Euskera garbi mintzatzen nunaiIrudimenez dakust nik.

Udaberria, udaberriaLorez t'abestiz betea,Gogo tamalen pozgarria taMakalen bizkortzallea,Zugaz batera, betiko utzirikBere lo-zorro luzea,Lorez t'abestiz orain aurkeztuBedi gure ele maitea.

Antonio Arruti

39

Auxe da gure mendiak jaztenDuten soñeko bikaña!Noren sorbaldak, zeñen buruaEderrak aienak aña?O gure sasoi oparotsuak,Sagasti mardulak...!, baiAbestutzeko bear bezelaMotela det nik mingaña.

Naiago det nik emen jarritaMuno loratsu gañeanIkusi nola ludia dagonErarik txukunenean,Nola jolasten diran mutillakZelai zabal bigunean,Soroan berriz nekazariakBero ta zintzo lanean.

Oi zein ederki diruditen orAurrean dauden etxiak,Alor ondoan, zugaitz arteanAgerturik arpegiak,Euren barruan bizi diranakBezela garbi txuriak,Onen ekandu zar-ospetsuenAntzera kutsu gabiak!

Euskal-itz jator berarizkoakNeretzat oso kutunakAldiz dakarzki niganarañoEgatan aize bigunak...Euskera il zala? Ez, alajaña!Gure etsai errai txardunakUste izan arren eldu ziralaBeretzat azken egunak.

OLERKI GALDUAK

38


Alaitasuna banatzen du nunaiPozez beterik goiak eta beak,Likurta naro banatzen duan lez

Baratz-loreak.

Goiko Jaunaren alaba delarikOna jetxi zan, eta zein gozoakBasamortuan atera dizkigun

Iturritxoak!

Zoragarrizko soñekoz jantzitaLorak dituzte buruak azaldu,Nai dute beren Bakaldun ederra

Orla goraldu.

Ezin zenbatu litezkean txoriGau t'egun pozez daudenak kantariDira atsegiñez zerutar Usoa

Aintzatzen ari.

Ozkarbi izarrez josita dagoanBarrura sartzen didana atsegiñaIruditzen zait Mirenen soñeko

Urdiñ urdiña.

Igarotzean lasterka gugandikUsai gozodun laga du ludia,Andik dakigu zeruruntz bidaltzen

Likurt garbia.

Betoz loreak! Arotu nai nukeSorta galantaz Amaren burua,Lorien ordez erdian jarririk

Nere gogua.

Antxe zuretzat egun eta gabazBere likurtak banatuko ditu...Abegi onaz magalean, arren,

Amatxo, bitu.

Antonio Arruti

41

EDERRENARI

Gotzon guztien Bakaldun ederra,Jaunaren Ama ta Neskuts aratza,On bide danak giltzapean mardul

Dauzkan baratza.

Maitetasunak eskeñita zuriDaukan ill ontan, guztiok zuganaMaitaro gatoz eskuan arturik

Loretxu bana.

Noren buruan egongo litzakeAin egoki t'atsegiñez betiaNere barruan bat-batean sortu

Zaidan loria?

Ikututzeaz bekokian zuri,Anei artean ez dala bigarrenAgertuko da, jatorriz malatsa

Izan ez arren.

Loreak zuri, lokatzez betetaZegon lekuan orbange jeikia!Zuri loreak, giz-eme guztien

Apaingarria!

Edertasunen iturria zera,Garbi guztiak zugandikan datoz:Eder-garbiak egitera gogoz

Lenbailen atoz.

Eguzkiaren ziargien bildurIlluntasunak igesi dijuaz.Biotz itzalik baliteke gure

Ama aurkeztuaz?

OLERKI GALDUAK

40


IBAI-ERTZIAN

Astiro baña gelditu gabeZu beti zuaz, aurrera,Ibai galanta, zure urak lasterItxasoan galdutera;Zeñek zarama? Noren besuakBultz egiten dizu bera?Gure iduria, gu bezelaxeEzin iñun egon zera!

Jaiotzakitan asi ta geroUnetxo bat galdu gabeLasterka guaz egiterañoEriotza gure jabe.Zertarako orduan sutan barrena,Balitz bezelaxe labeBat, daukagula mingañak esanOi ditu zenbait naigabe?

Baña patxadaz aurrera betiIbai galanta dijua,Dauzkala alboan zume, zugaitz taGuri dagoan ostrua,Aberasturik ederturikanBazterrak eta ingurua...Zorionduna benetan auxenEgiten duan gogua!

Ukatu gabe nai eta nai ezAi! datorkidan azkenaIbaia legez au ere balitzNaro, zabal ta gardena,Ondurik bazter beartsu danakItandu gabe, zeñena?Au da alperrikan ez bizitzea,Au bizitzarik onena!

Antonio Arruti

43

Ez eguzkiak suarra dalarik,Ez ekaitzaren eras-aldi danakGaltzen dituzte bein zure menpean

Jarri ziranak.

Zerutar intzez arretaz gurituOrain eskeintzen dizudan loria,Gero zeruan landatu dezazun

Zuri-gorria.

Zure maitasun donean bizirikOrnitutzia zeruko baratzaDa nere leia, zuk bete zaidazu,

Neskuts aratza!

OLERKI GALDUAK

42


Eseri nadin emen ertzian,Eseri nadin begiraItxas-alderuntz gelditu gabeDijuan ibai garbira;Alkarri zerbait urak ixillikEsaten ari baliraBezela pill pill limurituakBakarrik entzuten dira.

Esaten ote dituzte edestiBiotz-esnale diranak,Igarotako neke ta malkoGarratzen gaia ziranak,Oraingo usteak, oraingo laisterAmaituko diran lanak...Arretaz entzun arren ulertuIñork ezin dituanak?

Baña barrura dijuaz zuzen,Sartzen dira biotzeraNik ezin esan detan gauzatxoSamurren bat esatera;Begiak gero bustitzen dira,Zotintxuren bat ostera...Juan zaitezte, nere malkoak,Nasturik uraz batera!

Aurrera guaz danok, geldituGabe jaio giñanetik,Menperatutzen erraz gaitun bultzIndartsuaren aurretik;Baña naiz izan luze naiz laburLagatzia nai nuke nikIbilli bear detan bideaOnbidez aberasturik.

Antonio Arruti

45

Mako bikañak bidez jarritaDauzkatzu zure gañeanAin ongillea zeran ezkero,Ibaia, gure lurrean;Aitatu bitez onen bat eginDutenak euren bidean;Eurentzat mako t'aroak beti,Eurentzat goian ta bean.

O zein garbiro dakuskidan nikLeiar oietan ibaia,Etxadi, zubi, kanpantorre taAlboko zure zelaia:Or zauden bezin ikusgarria,Or zauden bezin alaiaNeurtitz auetan zeu ipintekoNik iduki detan naia!

Zure gañean bezin ederkiBaneuzka begietan, ai!Euskalerriko mendi t'ibarrak,Orduan zenbat neurtitz-gai!Orduan pozez onei begiraEgongo nitzakela, bai,Eresi leunaz EuskalerriaGoraturik guztiz alai.

Ur garden oiek bezin gardenaEurak bezin ugariaBalitz barrutik gaur datorkidanEuskaldun neurtitz neria;Agertutzeko zein aberatsaDan euskal-altxor garbia,Agertuteko zenbat nik maiteZaitudan, Euskalerria.

OLERKI GALDUAK

44


Nundikan dator entzun dedan zotiña?Dalarik auxe guztiz laban t'ariña.Gogua mugitzeko daukan indarra!

Dirudi itxas-barruan lagunik gabe,Tamala ta larria dauzkala jabe,Itotzen dagonaren azken negarra.

3. BIAK

Batak agindu bestiak eraso,Orain etsaiak ta laister lagunak,Iñoiz eteten ez diran jardunakNere barruan oi dirade jaso.

Aldiz, bai, aldiz dirudite itxasoAmorratuan dabiltzan sabunak,Biamonean besarka legunak,Balira legez seme ta guraso.

Gau t'egun beti nerekin dabiltzaEuren ezkutu ta jardunen giltzaAspalditikan dagola nere gain.

Arretaz entzun aien jardun danaTa neurtitz euskal berrietan orainAzaldu, orra nere gaurko lana.

4. ETORRIA

Orrilleko loratik likurt atsegintsuaErlauntzatikan berriz gozo dator eztia,T'askotan dakust mendi txokoan ur garbiaDariola nekatzen ez dan iturburua.

Antonio Arruti

47

AMALAUDUNAK

1. GOITIK

Zeñek onela daki basoaJazten t'apaintzen beko zelaia?Zeñen aginduz orain usaiaDago banatzen baratz osoa?

Luze ta zabal dakust soroaArto ta gariz dagola alaia,Geldi patxadaz berriz ibaiaAran landuen zear dijoa.

Nundikan dator nere neurtitza?Osto belarren eran, sortitzaNeuk ote daukat ere guraso?

Ez dakit nundik datorren, bañaBai-da au esaten didan ezpaña:Gorago zure begiak jaso.

2. ARTEGAZ

Egun oroko lanez nunbait aulduaAtsedenduten nagi datza ludia:Izarrez apainduta dago ozkarbia,Ez da nabaitzen baizik aien kiñua.

Zaratatxorik gabe baso itzaltsua,Egak tolestuta aize jostalaria,Nunai ixiltasuna lotan guztia...Ez baldin bada nere biotz gaxua.

OLERKI GALDUAK

46


GAZTELU BATEN AURREAN

Nun dira gizon madarikatuOdol-zaleak, su garrezIgarotako leku guztiaUzten zutenak negarrez?Orain, eskerrak Jaunari, gureBazterrak osto belarrezIkusgarri, ta biztanle danakBakean dauzkagu barrez.

Batian au ta bestian ori,Ezer gabe geienetan,Alkarren kaltez lagun t'anaiakZebiltzan egin-aletan;Eskuan ezpat beldurgarria,Gorrotoa biotzetan,Odola sarri lurrean etaInguru guztia ketan.

Obietatik jeiki zaitezteGudari biotz gabeak,Ainbesti notin erru gabienOndamen et'eraileak;Billela, Butron, Abendaño taEmengo jaun ta jabeak,Madarikatzen zaituzte zuenGaurko zentzudun semeak.

Alkartasunik aundieneanEmen bizi izan diranak,Kezkarik gabe t'ixil egiñazAuzoan oi diran lanak,Lagun urkoak anai t'ezagunMaiteak atzo ziranak,Otso, katamotz amorratuenEran asten dira danak.

Antonio Arruti

49

Ostoa, lora, gero sagar-ale gozuaAzi zapaldutikan mardul dator garia.Baña nork daki nola neurtitz euskal neriaNere biotz gaixuan izandu dan sortua?

Baldin nere neurtitzak balira apain apañakBenetan dituztela sendo mamitsu zañakArrotu ni? Nereak iñoiz izan ez dira.

Nere zauri sakonen belar osasungarri,Nere gau luzearen izar bezela, sarriNorbaitek legun esan oi dizkit belarrira.

OLERKI GALDUAK

48


Burruka gorri buru gabianApurtzen bada burua,Etxeko danak dakarkitelaEuren gañian...narrua,Ez ajolarik iduki! ZuenAnaien bizilekuaZuen indarrez umant aundiak,Izan da purrukatua.

O nere euskaldun anai maitiakitxumustuan alkarriErasotzeko gogor ainbesteBider zeratenak jarriIxuririkan anai-odolagure bazterretan sarri,O zer onura dizute zuenZorakeriak ekarri!

Aberriaren alde izan balitz,Izan balitz SinismenaZuen egintza ta zuen jazarGogorren zio zuzena,Baña zertako ziran guztiak?Ekarririk ondamenaZuen anaien etxadiari,Ondatutzeko zuena.

Nun dira gizon odoltsu aiekDollorkeriz ta su garrezIgarotako leku guztiaUzten zutenak negarrez?Orain, eskerrak Jaunari, gureBazterrak osto belarrezIkusgarri, ta biztanle danakBakean dauzkagu barrez.

Antonio Arruti

51

Utzirik soro maitaro onduak,Utzirik nekazaritzaOrain ta beti gure gizonenZorioneko bizitza,Arturik atxur ongillearenOrdez iskillu portitzaGudari sallak edonun dakustTa dantzut gorrotozko itza.

Zer dala jaiki dira lugiñakZer dala-ta deadarraMendirik mendi dijua askoriDakarkiona negarra,Gitxik dakite nola sortu danAurrean dagon jazarra,T'ondo zergatik ez dakitelaAntxen eurak ill bearra!

Doakabea, tripako miñezEz dakizu jaiki dalaNagusi jauna, ta gaur goizeanUrduritsu dagoala?Ai!, eztakizu zitalkeriakOrtik jaiotzen dirala,Egin berria dagon gaztaiaGandik bezela gezala?

Olesik egin etziolakoGazteago dan zaldunak,Datozelako berandu xamarAurten illar, babarrunak...Gora, mutillak! Ekin menpekoMorroi, aide t'ezagunak,Asetu dedin eraman ariBere etsaien giltzurrunak.

OLERKI GALDUAK

50


GURE UZTARGIA

Odei beltz eta bildurgarriazEstalita inguru dana,Indarrik gabe zerutar argiMotelduten dijuana,Goian oñazkar eta zemaiak,Bean larria ta lana...Ama, norgana jaso begiakEz baldin bada zugana?

Gure begiko negar anpuluGuztien zapi biguna,Itun daudenen atsegiña taGaixo danen osasuna;Urraturikan atsekabeakDemaigun illuntasuna,Jai eguneko soñeko zurizSarri jazten gaituzuna.

Zu gabe nola bizi gindezke?Gure kutuna, zu gabeBerealaxe sasi t'arantzakLirake lurraren jabe;Aldenduta zu, gure pozkida,Zenbat zotin ta naigabeZorigabea bizitza etaGizona zein zorigabe!

Zure lumatxo legun azpianDago kabirik onenaMiru zapelaitz erpedunarenBildurrikan ez duena;Ugin artean, o gure kaia!,Izarretan ederrenaGuri gau t'egun erakustekoZeruko bide zuzena.

Antonio Arruti

53

Gaztelu lirain zure buruaArro jasotzen dezuna,Edertasunen loreak emenZabaldutzen dituzuna,Igarotako zenbait edestiMinberatuen giltz-duna,Iduritzen zait oroitz tarteanDarizula beaztuna!

Zure soñeko lilluragarriBitxiz josien azpianKoska politez gallur lirañezOr daukazun arpegianGauza beltz eta nazkagarriakDakuskitan bitartian,Ezin onetsi, ezin goraldu,Ezin maitatu, itz batian.

Dalarik guztiz eder-ederra,Daukala azpian odola,Orma negarrez bustietatikGorrotoa dariola,Nola Butronen Gaztelua nikgoraldu nezake, nola?Ezin aitatu lotsarik gabeNere mingañak iñola!

OLERKI GALDUAK

52


Etsai amorruz dagoanarenErpetatikan ateraTa ardi galduak biurtu itzazuArtzai onaren mendera;Maitasunaren lokarri deunazLotu gaitzazu batera,Zure Jesusen odolez danokErositakoak gera.

Zure mantupe gozoan beintzatNai ditugu gure egunakIgaro, zure menpean biziIzan geran euskaldunak;Euskal-errira zabaldu betiZure ego bigun-bigunakLurra kiskaltzen dagon arteanKerizpe txit gozodunak.

Zeruko uztargi Jaunak jarriaGure begien aurreanAtsegiñaren ate guztiakItxita dauzkagunean,Arren, kutuna, lagundu guriBizi geraden artean,Baita betiko zeu ikusteraeraman, arren, iltzean.

Antonio Arruti

55

Obenduriak irainten baduGure Jaun ta JabiaGorroto laiñoz estaltzerañoGoitik datorren argia,Ez dedin jausi zigor gogorraBaizikan eskar berria,Ama maitea, zu zera gureItxaropen —uztargia—.

Zure leinuru maitagarriaz,Zeruko uztargia zera-Ta, agertu zaite, zabaldu zaiteGuztiok atsegintzera;Gizon burruka dabiltzan oiekEkarri itzazu bakera,Diz-diz lenbailen, arren, egizuBazter batetik bestera.

Odol errekak! Uraren ordezOdola daukate ibaiak,Buzoka talde bildurgarriakDakarzki gorputz usaiak,Erriak ume zurtzez beteta,Illez beteta zelaiak...Ama, dirade zure semeak,dirade gure anaiak!

Arrokeria zapaldu zazu,Oinperatu kutizia,gorrotuaren ordez ipiñiBiotz erdian bakia;Ez bear danen kaltez agertuZazu laster arpegia.Atoz ekaitzen azkena zeranGure zeruko uztargia!

OLERKI GALDUAK

54


ARKAITZA

Aldiz orto tarteanAldiz ots legunakEntzunaz, igarotzenDitut nik egunak;Urdin t'itzaltsu lasterItxasoa dago,Baña era bateanNi bildurge nago.

Amaika iskanbilla taZapart et'erasoNere aldamenianDirade bai jaso...Igaro ziran etaDaukat nik buruaIgarotzeko besteAinbat gertutua.

Egurasten alaikiZebillen ontziaAize bolada batezIzan da iraulia,T'aren barruan irtenZiranak nasatikItobear estuanMaiz emen dakust nik.

Gizonen egipenakLirañak izanikEz daukate zañetanBear dan iraunik;Aiek ondatutzekoAski da ekaitzaT'anei ekaitzen kaltezAski naiz arkaitza.

Antonio Arruti

57

UGIÑAK

Onuntz t'aruntz dabiltzaEz dutela atsedenUnetxo bat ugiñakArkitutzen emen;Au da bizkortasuna,Au da, bai, oldarraT'au da lengo lekuanGelditu bearra!

Usterik aurrekoakMakalak zirala,Usterik aiek bañoGeiago dirala,Badijoaz aurrera,Badijoaz... bañaEz dute egiten baizikAurrekoak aña!

Arrokeriz puztutaZabiltzan gizona,Atoz, une bateanEldu zaitez ona:Begira nola zureAsrno t'aburuakDarabilzkiten goraTa bera buruak.

Arresi kotor ezinDezuna gallenduIñoiz zuk idorokoBidean bazendu,Obe da bekokiaApalki makurtuSeta zitalez bañoAlperrik apurtu.

OLERKI GALDUAK

56


UDAZKENA

O nere gaurko begi beraak!Auxen da biotz samurraDakuskitala berez jausitzenUr, intxaur, kaztain, ezkurra...Oñazerikan ez det nabaitzen,Ez dakit zer dan bildurra;Zuri begira nagoalakoDaukat daukadana, lurra.

Erantzi zendun bitxi ta lorezJositako soñekoa,Oinperatua daukazu zureUdaberriko aroa,Aize gogorren indarrez goraTa bera dabil ostoaT'ezin ulertu diraden gauzaLeunak esaten dijoa.

Muno mendiak osoro dituEstali oritasunak,Margo bategaz agiri diraAran alor-ederdunak;Ori basoak, txit zurbildutaTxarakadi len illunak,Bene-benetan eldu zaizkiguUdazkenaren egunak.

T'azkena, zeñek ez jakin ondo?Da beti negargarria,Bukatutzera dijuan gauzakEmaten digu larria;Ikututzean maite degunakEriotzaren atiaUste ez degula jarritzen zaiguBarrena artegaz betia.

Antonio Arruti

59

VOBIS... NOSSE

Esan zidaten uritik, arren,Lenbaitlen irten ne[n]dillaBasoan diran omen aundikoOsasun-belarren billa;Onuntz ta aruntz aulduta nago,Gogoa daukat erdi illa...Osasun-belar ederren ordezArantza mordollo pilla!

Egarri ni[n]tzan egiaz etaNai nuan nere eztarriaBustitzeko, bai, aritz arteanZegon iturri garbia.Auxe tamala! Auxe benetandala bai negargarria!Len iturri zegon lekuanTella zar basez betia...

Muga ta azkenik gabeko ondartzanDagon bidazti bakarraPozez jartzen da noski ikusirikErreka garden azkarra,Zugaitz ostotsu kabiz betiak,Nun nai lore ta belarra,Baratz eder bat dirudiala...Ta urreratzean... ondarra!

OLERKI GALDUAK

58


Soil, osto gabe, larru gorrianOr dago baso zatarra,Ostotxurien eran ain ezeTa mardul zegon zumarra;Onen adarrak astindurikanOrain datorren iparraDala dirudi garailari irtenDan eriotz-deadarra.

Albiñu luze zillarrezkoazArotutako mendiaEsaten dute dirudialaAgure buru zuria,Pollitagoa deritxot bañaBeste baten iritziaDala sortitza lurpetutzekoErori dan maindiria.

Au da ludiko gauza guztienAmaitu bear-bearra!Guztiak juten badira, nolaLuzaroan egon zarra?Sortitza alaia zeguaneanEgiten bagendun parraIkusirikan itun dagola,Nork eragotzi negarra?

T'il bear orain. Onela gizonGuztiak ilko balira,Onez inguru danak betetaGero jetxirik obira!Urbildutzean eriotzarenAtari bildurgarrira,Onbidez esku biak betetaEgongo bani[n]tz begira.

Antonio Arruti

61

T'iltzera zuaz, sortitz lenagoZoragarria ziñana,Etorritzean udaberrikoEgun aietan gugana;Alaitasuna nunai oparoZabaldutzen zenduanaAlargunaren soñeko beltzezEstali zerade dana.

Iltzera zuaz, eta jeisteraLasterka zuaz obira,Baldin luzatu bazaizu gabaEgunak laburtu dira;Aize epelaren ordez iparra,Malutak jira ta biraNeguko txori gaixoak legezNola dabiltzan hegira.

Azken agurra demaizut aneiEskar zorigarriduna,Ainbeste bider guri biotzakAlaitu dizkiguzuna;Zu zinjuazen bidetik baldinBazijuan ondasunaEsker-oneko malkoz bustitzenNago zuazen eguna.

Auxen da gaurko negar zioaEta, nagola samurra,Begietatik malkoak datozGoitikan legez elurra,Oñazerikan ez badu soñakEz det esaten gezurraMiñez gogoa dezula jartzen,Iltzera zuazen lurra.

OLERKI GALDUAK

60


ORBANGEARI

Sortu ziñaden egun onetanUrbildutzen naiz zuganaOrban gabeko Neskuts maitatzenBiotzetik zaitudana;Nere itxaropen bakarra izanik,Altsua ta samurra dana,Egokiago nori azalduNezaioke nere lana?

Zotiñez nagon tokitik goruntzZuzentzen ditut begiak,Zuzentzen dizkit daukazun alkiDiztikorraren argiak;Uxatu bada, goizeko izarra,Nere illuntasun guztiak,Egun onetan poztu ditezenGoiak bezelaxe biak.

Etzera gure zorioneanLudi gaiztoan sortua,Arantza zorrotz artean sortzenDan legez lore gozua?Atsekabeaz beteta daudenGuztien pozkor osua,Erruki zaitez nizaz ta neriLuzatu zure besua.

Aintza ta lorez inguratutaAma maitea ikusirikBiotza zabal jarritzen didanAlaitasuna daukat nik;Aztutzen zaizkit ezbear danak,Ez det orduan zotiñik,Ta iduritzen zait irten nualaItun neunkan espetxetik.

Antonio Arruti

63

Orriak legez erori arrenNere ille t'amets guztiak,Galtzen dirala betiko guztizMaite nituan ustiak,Goiko mandio ederren batenNere lan eta nekiak,Ai, ikusiko banituzke nikDiz-diz egiten jarriak!

Sortitzak legez nai det nik utziGure negarrezko ibarra,Onela itxaron nezake eriotzGeienentzat ain zatarra;T'idukirikan nere ezpañetan,Itzaltzen etzaidan parraIgo zerura beti izatekoZoriondun zerutarra.

OLERKI GALDUAK

62


Aintza bai zuri ludiko loreDanontzat maitagarria,Lore bat baño egokiagoZerana loretegia;Ta almen guztiaz aintzatu bedi,O Neskuts orbangabia,Edertasunak orrela zuganBatu zituan Jabia.

Ez aztu baña zeruan egonArren zerala gutarra,Egun batean zala zureaOrain daukagun ibarra;T'entzun samurki, orbange sortuZeraden Neskuts bakarra,Entzun gaur dar-dar dagon kolkotikDijuakizun negarra.

Antonio Arruti

65

Aintza gaur zuri, Goiko JaunarenAlaba kutun-kutuna,Ludiko gauza guztiak bañoGeiago maite zaituna;Gotzon guztiak lilluraturikDauzkazun edertasuna,Aulkirik gaillen ederrenianZauden gure Bakalduna.

Aintza zuretzat zeradelakoGuretzat aintzik onena,Diguzulako biurtu garbiGaldu genduan omena;Gora guraso zarren buruak,Poztu zaitez aitalena,Begira lore zugaitz zarretikEze ta lirain irtena.

Lore benetan ederra, bereLikurt indartsu gozuaDagon tokitik asi ta geroNunai banatzen dijua;Atsegintzen du ludia, baitaAtsegintzen du zerua.Onetsi bedi Neskuts orbangeZorionean sortua!

Inguru dana, bazter osoaLokatz zikiñez eta arriGogorrez emen luze ta zabalIkusten degula sarri,Bide bigun bat bearrekoaGenduan nun oñak jarri,Baita bear zan ere lore batNori begiak ezarri.

OLERKI GALDUAK

64


EGITE ONEN BILLA

Beren obiak, beren betikoItsas barrenak utzirik,Illen argi dan illargiariNunbait begiratu nairik,Uin arroen bizkar gañian,Bata bestian atzetik...Irudimenak ikusten baduIrudimenez dakust nik.

Alde batera Barbara deuna,Mollarri dute bestera,Ta datoz, sarri bizi ziralaEtortzen ziran antzera...Urte gitxien buruan osoAldaturik goitik beraJauregi polit berridun Zarau[t]zOndartzan lengua zera.

Umant apalak! ItxasgañianIbillita jira bira,Noizbait biar da, jetxi ziradenItxasuaren erdira...Ondo dakiten ondartzara gaurOndo dakiten tokiraIto ziraden asaba zarrakBeingoan etortzen dira.

Zalbide beruntz dizdiz egiñikDatozen uren gañian,Arizia-ko zugaitz artetikDatorren aize leunean,Odeiak legez egaz batzuek,Oñez berriz asko bean...Orra nun diran zarauztar illakBata bestien aurrean!

Antonio Arruti

67

1918

OLERKI GALDUAK

66


Zigordia-tik bata dijuaAzterturikan guztia,Ta auxe bakarrik aurkitutzen du:Utsa dala bere ustia;Biar zanian egiñ ez bazanEgite eder egokia,Alper-alperrik izango deguGero negar egitia.

Auxe berbera gertatu zaioAzaran bizi zan orri,Daukala lotsaz arpegi illuna,Gauz onez gogoa gorri;Ezarri gabe, beria da-ta,Erru gaiztorik iñori,amorruz dio: neretzat obeZan ez banintzan etorri.

Nun nai zotiña, beranduegisortzen dan damua nun nai,Mendilauta-tik Txiliku-rañoAlperrik entzuten dan, ai!;Gauz onik ezin arturikanLarri dabiltz geienak, bai,Ez baña danak: orra nun dagonBegira! gizon bat alai.

Goienetako mallan dirudiBizitzan egona dala,Izatez edo egitez izenAundiaren jabe zala;Agurgarria, mardula soñezBenetan baldin bada ala,Esango nuke bere gogoaEderragoa duala.

Antonio Arruti

69

Eta lenbaitlen bakoitzak beteNairik bere eginkizuna,Arin darabill gorputz ezurrutsEta gogo kezkaduna;Ekin lanari munduan dagonArtean illuntasuna,Agertu baño lenago berrizMendigañetik eguna!

Biurtu dira jaioterrira,Etorri dira bateraEgite eder bat, beren gauz on bat,Al badute, billatzera;Aldendu biar eguna bañoLenago berriz ostera,Jaunagandikan aurkitutakoGauzen saria artutzera.

Sasi belarrez betea dagonSagasti landu gabianEsku utsa baño ez da topatzenSagarra nai degunian;Ale gozoak erraz aurkituNai baditugu gabian,Pillaka batu ta utzi gañeraOndo dakigun tokian!

Etzuten noski Zarauztar askokEgi agiri au jakin,Etzuten gauz on egite ederrenPillorik munduan egiñ;Argatik orain estu ta larriDabiltz gora ta bera ariñ,Eta biarra duten gauz onaGaxoak billatu ezin!

OLERKI GALDUAK

68


Askotan entzun dezu gañianEkaitz gaiztoen orruaTa askotan txori gabe geldituZerade, kabi gozua;Igaro ziran odei zitalak,Jarri zan urdin zerua.Baita berotu zuten berriroTxoriak bizilekua!

Agur, irureun urte lepoanEukirik sendo zaudena,Bizi luzaro! Oraindik ez daEldu zugana zedena,Zu zera pozez betetzen nazunNere egiterik onena,Gaur Jaunagana biurtutzekoDaukadan itxaropena!

Agur, banua, Zure gañianDauzkat beti nik begiak,Ill arren iñoiz ez ditut utziEuki nitun arduriak;Opa nituan egite ederrezBeteta nere esku biak,Eguna dator eta banuaArtzera goiko sariak.

Erritar gizon maitagarriaEsan nor zeran, esan nor,Jakin nai nuke nori diotanEgite on eder au zor;Oroimentxo bat zor ez dizunikEmen Zarautzen ez da iñor...Ezpaiñ gozoak idikirikanEsaten du: Manzisidor.

Antonio Arruti

71

Or zijuala begiraturikEskuira ta ezkerrera,Bere eskuetan eramatekoZerbait Jaunaren aurrera,Utzirik bere lagun gautarrakJuan daitezen aurrera,Ezin agertu lezaken pozezBertan gelditu da bera!

Etziran izan —azkenez dioJasorik bere begiak—Etziran izan utsak bizitzanIzan nituan ustiak;Talde galantan igaro arrenZuben gañian urtiak,Lengo lekuan sendo zaudeteNere eskuen egitiak.

Ederki zaude nik egindakoMaite zaitudan etxea,Erri guztian zabaldutzekoBarruan dezun bakea,Iñoiz zeruaz ez dedin aztuZarautz nere erri maitea,Iñoiz ez dezan, entzun o Jauna!,Galdu zeruko bidea.

Onetarako beintzat zindudanEsku zabalez nik jarri,Onetarako San FranziskorenSeme maiteak ekarri;Auek erriaz bat-bat egiñikTa lagundurik alkarri,Izan zindezen bientzat nereOnginaien ezaugarri.

OLERKI GALDUAK

70


Ama laztan bat zeruetatikGuri begira dagonaEzagutzeko zer izango danSeme maitientzat ona,Jaungoikuaren Ama izan arrensemetzat dauka gizona,Artzen duala beretzat oniDagokion zoriona.

Atoz, esaten dio maitaroJesus onak gizonari,Atoz, zuretzat daukat jarlekuDakuszuna dizdizari,Zure eskuetan nere laguntza,Eta zuretzako sariBetiko dana, baldin ekitenBadiozu bideari.

Daukan tokia lagatzen bildurIzan oi dan umetxoa;Diola alperrik beiñ eta berrizAitak: Atoz, enetxoa;Latza bidea nunbait, ta beraBildurti edo gaiztoa,Deika dagoan aitarenganaUra beintzat ez dijoa.

Amaren errai bigunak ezinUtzi onela semia,Ezin ikusi galtzeko zoriTxarrean bere maitia,Ta dio: baldin berak ez baduOnera nai etortia,Nuan, tokirik ederrena daSemia dagon tokia.

Antonio Arruti

73

GORANTZ

Gorantz dijoaz nere begiakGorantz dijoazkit berez;Nik berriz ondo zergatik araDijoazkitan jakin ez...Antxen itxaron ditudan eder-tasunen maitasunez?Emen biotza minberatutzenDuten arantzen bildurrez?

Gorantz begiak! ZorioneanGau t'egun gorantz bijoazEra berean, biotz ilunaZeu alaitutzen bazoaz:Goitik datorren etetzen ez danEuri gozoen tantoak,Gozatzen dizkit sarri ta garratzDitudan negar malkoak.

Gorantz igo zan guztion BideDan gure Jesus maitea,Erakusteko nun dagon gureZorioneko bidea,Irakasleak daukan lekuraIgo dedin ikaslea,Arranuaren atzetik alanDijoa arrano-kumea.

Ai!, baña argalak izan gu beti,Ta goian egon zerua!Luzatu arren Jaunak, guk ez naiLuzatu gure besua...Betiko, orduan, galduak, deguOraiñ miña, gero sua?Nork daki, baldin ez bagendukeAma laztan bat altsua!

OLERKI GALDUAK

72


Ez txori polit alai dabiltzanZugaitz batera bestetikAbestitxoak dakizkitenakUdaberrian bakarrikEgo-gabeko aingeru ezinEgon diranak isillikEgun eta gau urte guztianEmen euki nai ditut nik.

Obeto berriz jagotutzekoMaite ditudan semiak,Aloña mendi gañetik ernaiEukiko ditut begiak;Alan alboko tontorretatikArtzai arduraz betiakJagotzen ditu Urbian beldur-Gabe dabiltzan ardiak.

Luze ta zabal Gipuzkoan nikEukiko ditut gau t'egunNere begiak eta geiagoNere biotza artegadun;Betoz nigana seme maiteakNeu naiz beren Ama kutunEuren artera jeitxi nintzanaIzateko beti lagun.

Betoz nigana... Aldapa latzdunZeruko bidea dala?Bakarrik ango bide luzeaArtzeko bildur dirala?Emen zerura zuzen dijoanJakoben armall zabala!Emen kezka ta zotin guztiakIsiltzen ditun magala!

Antonio Arruti

75

Arantzez eta zotin garratzezBadago bete-beterikAspalditikan bere gañianEz dala ikusten lorerikIgar mendiak legor biotzak,Aserre berriz gañetik,Jauna, daukala zigorra alboan...Zer, jun gabe, egiten det nik?

Nuan, zaurien eztigarritzatIzango du maitasuna,Bigun samurki biurtzen dalaBiotz gogor zitalduna;Argia, poza datozen eranDatorrenian eguna,Euskalerrian zabalduko daNeugaz zoriontasuna.

Iduki arren nere mendeanZeru ta ludi osua,Ondo jakiñik Jaunak emandaNeronek dedan eskua,Gozatutzeko gizonen biotzArantzez minberatua,Arantza baten gañean nai detIduki bizi lekua.

Arantzen ordez ugari lorakAlboan sortuko dira,Arritasunez dirala jartzenGuztiak onei begira;Arantzazuren izena jaistenDanian erri-erdira,Igoko dira guztiak arkaitz-Arteko lorategira.

OLERKI GALDUAK

74


1919

Antonio Arruti

77

Goratu, seme maiteak, zubenBiotzak! Ez, arren, bekoGauzen maitale zeratela, izanBetiko zoritxarreko;Arren, luzatu zuben besuakamarenak artutzeko,Ama dagoan tokian izanZaitezten zorioneko!

Ez nuke izan nai eskar-txarrekoGorrotogarri dan gorra,Gogo onez entzun nai nuke betiAmaren dei maitekorra;Ama laztana, zure bidezkoEsanak egiteko, orraBiotza daukat gertu ta bigunLen izan badet gogorra.

Bean arkitzen ez dan zorionOpa detanaren billa,O maite nazun Ama! JasotzenDet nere biotz erdi illa;Begoz or bean naigabetutzenNauten gezur ta iskanbilla.Amaren magal gozoan nereGogoa bizi dedilla!

Zure errukizko begiak, Ama,Arren itzuli izkidazu,Samiñez dagon biotz gaxoaGozatutzen badakizu;Ama zera-ta, semien aldeZuk zer egingo ez dezu?Gure samiñak gozatutzekoZaude bai or Arantzan Zu!

OLERKI GALDUAK

76


AGUR AMATXO MAITEA

1

Zugandik aldendutaAspalditikan, ai!Ezin egon, Amatxo,Ezin egon alai;Baña gogoraturikDala zure eguna,Pozez bidaltzen dizutGaur agur biguna.

Zauden tokira nereBegiak jasorikEgunez eta gabazOi ditut euki nik;Urrungaitzez urtutaEmen naukazu, bai,Zugana juatekoZorionaren zai.

2

Gau isill ontan ernaiNagola begira,Lo zeuden oroitz askoEsnatutzen dira:Urdiñ dago ozkarbi izarEderrez josiaTxikitan nik ainbesteBider ikusia!

Antonio Arruti

79

ZUGANA...

Aranzazu'ko Ama laztana,Zugana nere begiakDijoaz, eta zugana ditutJasotzen nere esku biak;Errukiduna zeran ezkero,Gozatu nere zauriak...Aspalditikan zeugan jarritaDauzkat nire uste guztiak!

Gogoz entzuten badezu betiZure semien arrena,Entzun gaur gogoz zure aurreanAuspeztutzen denarena;Erruki zaite, amostu bediNere gaitzaren eztena;Erruki zaite, betor lenbaitlenEzbearraren azkena.

Berriz ikusi daidan maitaroZure arpegi gozoa,Zure aurrean aurkeztu nadiñBiotz eskar onekua.Aranzazuko Ama laztana!Zugana nere gogoaBiar dituan eskarren billaUstez beterik dijoa.

OLERKI GALDUAK

78


Antonio Arruti

Kiñuka zauden izarBiotz esnalea,Agurtu maite dedanUritxo maitea,Esan ez dala itzaliBiotzeko sua,Eraman gaur bidaltzenDiodan musua.

Egon arren urrutiNere sorterriaDaukadala diruditAurrean jarria;Uri benetan maiteZaitudana, jakinZure zati bat betiDagola nerekin.

OLERKI GALDUAK

80


Documents

OLERKI GALDUAK Olerki galduak, - klasikoak.armiarma.eus · Zotiñez zegon ludia. Agertu baño lenago zure Iduri kutun-kutuna, ... Ez nau beroak ikaratutzen, Ez naute izutzen Antonio