Olon Ulsiin Hudaldaa Ba Sanhvv Kursiin Ajil

Ìîíãîë óëñ äàõü îëîí óëñûí õºðºíãº îðóóëàëò à÷ õîëáîãäîë

1

Ìîíãîë óëñ äàõü ãàäààäûí øóóä õºðºíãº îðóóëàëò ýð÷èìòýé ºñ÷ áóé

ºíººãèéí íºõöºëä ìàíàé óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áóé

êîìïàíèóä àíõààðëàà õàíäóóëàõ áîëñîí. Ãàäààäûí øóóä õºðºíãº îðóóëàëò íü

õºãæèæ áóé îðíóóäûí õºãæëèéí ÷óõàë ò¿ëõ¿¿ð áîëäîã áºãººä ýíý íü ãàäààäûí

õºðºíãº îðóóëàëò, óð ÷àäâàð ñàéòàé àæèëëàõ õ¿÷, òåõíîëîãè, àæëûí áàéðíû

øèëæèëòèéã èõýñãýäýã. Õÿòàä, ªìíºä ñîëîíãîñ, Ìàëàéç, Ñèíãàïóð çýðýã ç¿¿í àçèéí

áàð îðíóóäûí èõýíõ íü ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿ð øèìýýð ºíäºð õºãæèæ

÷àäñàí áàéäàã.

1990-ýýä îíû ýõýýñ Ìîíãîë óëñ íýýëòòýé áîäëîãî ÿâóóëæ 1993 îíä ãàäààäûí

õºðºíãº îðóóëàëòûí òóõàé õóóëü áàòëàãäñíààð ìàíàé óëñàä îðæ èðýõ ãàäààäûí

õºðºíãº îðóóëàëòûí õýìæýý íýìýãäýæ ýõýëñýí.

Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçðààñ ñòðàòåãèéí òîìîîõîí îðä ãàçðóóäûã ýäèéí

çàñãèéí ýðãýëòýíä îðóóëàõ àæëûã ýð÷èìæ¿¿ëæ, Îþó òîëãîéí àëò-çýñèéí îðäûã

àøèãëàõààð õºðºíãº îðóóëàëòûí ãýðýý áàéãóóëñàí íü äàðàà äàðààãèéí òºñë¿¿äèéã

ýõë¿¿ëýõ ¿íäñèéã òàâüñàí. Ìîíãîë óëñ õºðºíãº îðóóëàëòûã õºõ¿¿ëýí äýìæèõ

áîäëîãî áàðèìòëàí àæèëëàæ èðñíèé ä¿íä ìàíàé óëñàä á¿ðòãýãäñýí õºðºíãº

îðóóëàëòûí õýìæýý, ò¿¿íèé íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ¿ð ºãººæ òîãòâîðòîé ºñºí

íýìýãäýæ áàéíà.

1-ð á¿ëýã Ìîíãîë óëñ äàõü îëîí óëñûí õºðºíãº îðóóëàëò

www.zaluu.comwww.zaluu.com


2

Монголд гадаадын хөрөнгө оруулалт 1992 оноос тогтмол өсч ирсэн байх ба

2002 онд 78 сая ам. доллар, 2003 онд 132 сая ам. доллар, 2004 онд 147 сая ам.

доллар тус тус нэмэгдсэн байна. 1990 оноос 2003 оныг хүртэл 73 улс орны 3042

орчим гадаадын хөрөнгө оруулалттай компани бүртгэгдэж, нийт 1 тэрбум

долларын хөрөнгө оруулсан байна. Нийт гадаадын хөрөнгө оруулалтын 46 % хувь

нь уул уурхайн салбарт оруулж буй хөрөнгө оруулалт байна.Эдийн засгийн үндсэн

салбарууддаа гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмждэг нь гадаадынхныг татах нэгэн

чухал үзүүлэлт мөн ч монголчуудын хувьд гадаадын хөрөнгө оруулалтыг үр

ашигтай болгох, тогтвортой хөгжлийн бодлоготой уялдуулан цогц авч үзэхэд

анхаарах хэрэгтэй. 1998 оноос хойшхи гурав дахь Гадаадын хөрөнгө оруулалтын

чуулга уулзалт саяхан Улаанбаатар хотноо болж өнгөрсөн бөгөөд үүнд гадаадын

хөрөнгө оруулалтыг улсын хөгжлийн бодлоготой уялдуулах асуудлыг голлох

байдалтай авч үзсэн.

Монгол улс урьд хөрштэйгөө харьцуулахад дэлхийн гадаадын хөрөнгө

оруулалтын урсгалаас маш өчүүхэн хэсгийг нь л хүртэж байгаа нь хэдийгээр олон

хүчин зүйлээс шалтгаалж байгаа ч хөрөнгө оруулалтыг дэмжих оновчтой бодлого,

зөв зохион байгуулалт, эрх зүйн зохистой орчин зэргийг тууштай хөгжүүлж чадвал

үр шимээ бага багаар ч гэсэн өгч буй нь дээрх байдлаас тодорхой байна. Хөрөнгө

оруулалтын бодлогыг цогцоор нь уялдуулж байвал хойч үедээ ач холбогдолтой,

хөгжлийн оновчтой суурь болж чадах юм.

Нийгмийн хөгжил ба гадаадын хөрөнгө оруулалт

Гадаадын хөрөнгө оруулалт нь нийгмийн асуудалд хоѐр янзаар тусч байна: Нэгд,

хөдөлмөрийн зах зээлд нөлөө үзүүлдэг. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид тухайн улс

оронд ажлын байр бий болгодог ба ингэхдээ дотоодын хөдөлмөрийн доод

стандартуудыг наад зах нь хангасан байх учиртай. Хоёрт, орлогын хувиарлалтыг

өөрчлөх, тэгш бус байдлыг үүсгэхэд нөлөө үзүүлж байна.Олон Улсын

Хөдөлмөрийн байгууллагын 1998 оны Хөдөлмөрчний үндсэн эрх, зарчмууд

тунхаглалд ажилчдын эвлэлдэн нэгдэх, хамтран хэлэлцэх эрхтэй байх, хүчээр

ажиллуулахгүй байх, хүүхдийн хөдөлмөрийг хориглох, ялгаварлан гадуурхахыг

хориглох зэрэг эрхийг тусгасан нь буй.



3

Олон улсын практикт эдгээр зүйл заалтыг удирдлага болгож, хөдөлмөр

хамгааллын доод стандартын хэмжүүр болгодог.

Гадаадын хөрөнгө оруулалт хөдөлмөрийн нөхцлүүд хоорондын уялдаа

холбоо олон талтай юм. Ямартаа ч хөдөлмөрийн доод стандартыг тогтоосноор

ажилчдын хөдөлмөрийн бүтээмж, эдийн засгийн ашиг, шинэлэг зүйлийг

эрэлхийлэх чадварыг нь дээшлүүлдэг байна.Хөдөлмөрийн ийм стандарт

тогтоогоогүй улс орон руу хөрөнгө оруулагчид хошуурна гэсэн ойлголт амьдрал

гээд худал болохыг хөрөнгө оруулалтын судалгаанууд харуулж байна.Өөрөөр

хэлбэл хөдөлмөрийн доод стандартыг тогтоосноор гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг

үргээх шалтгаан болдоггүй байна.

Түүнчлэн гадаадын хөрөнгө оруулалт нь ядуурлыг буруулах нэгэн чухал

хөшүүрэг болдог аж.Ядуурлыг буулгах нь эргээд нийгмийн халамж, байгаль орчны

илүү хамгааллыг нөхцөлдүүлж байдаг.

Монгол улсын Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн орчин хэдийгээр олон

талаар хөрөнгө оруулагчийн хувьд таатай байгаа ч амьдрал дээр үр дүнгээ бүрэн

өгч чадахгүй байх тохиолдол их гарч байдаг.Энэ нь өнөөх л цогц бодлогын уялдаа

алдагдсанаас үүсч буйтай холбоотой гэхэд хилсдэхгүй болов уу. Өнөөдөр манай

нийгэмд гарч буй эдийн засаг нийгмийн бүхий л төрлийн өөрчлөлтүүдийг жишээ нь

ажлын хүчний миграци, авилга, эдийн засгийн өсөлтийн буурай байдал

нарийвчлан судалж, тэдгээрийн учир шалтгаан, харилцан хамаарлыг шинжлэх

ухааны үндэстэйгээр нарийвчлан тогтоож, тэдгээр дээр үндэслэн гадаадын

хөрөнгө оруулалтын орчинг улам боловсронгуй болгох, аргачлалууд

боловсруулах, оновчтой шийдэл гарган хэрэгжүүлэх шаардлагатай юм. Ингэснээр

харилцан хамаарал бүхий эдийн засаг, байгаль орчны хамгаалал, нийгмийн

асуудал зэрэг хүчин зүйлийн хувьд илүү үр ашигтай үйл ажиллагаа явуулах

механизм бүрдэх юм.

Монголын гадаадын хөрөнгө оруулалтын орчин бусад улс

орнуудынхтай харьцуулахад

Дэлхийд гадаадын хөрөнгө оруулалттай холбоотой олон улсын гэрээ байгуулах

оролдлогыг 1995 онд Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага

хийж байсан ч гэрээний хэлэлцээр амжилтад хүрэлгүй төгсчээ.



4

Учир нь уг оролдлого олон улсын хөдөлмөр, байгаль орчны

байгууллагуудын зүгээс маш их эсэргүүцэлтэй тулгарсан бөгөөд уг гэрээ хүчин

төгөлдөр үйлчилж эхэлбэл улс орнууд гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татахын тулд

дотоодынхоо эрүүл мэнд, аюулгүй байдал, байгаль орчин, хөдөлмөрийн

стандартуудаа аль болох багасгах бодлого барина гэсэн шүүмжлэлд өртөж

байжээ. Тиймээс өнөөгийн байдлаар улс орнууд гадаадын хөрөнгө оруулалтыг

үндэсний, хоѐр талын, эсвэл бүс нутгийн гэрээгээр зохицуулж байна.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтын хуулиуд нь гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хянах,

дэмжин зохицуулах үүрэгтэй байдаг ба улс орнуудын хууль гурван янз байна:

1. Хөрөнгө оруулалтыг ихээхэн дэмжсэн, хуулийн хязгаарлалтыг аль болох бага

байлгахад чиглэсэн эрх зүйн орчин.Алс Дорнодын орнууд үүнд хамарч байна.

2. Хөрөнгө оруулалтыг янз бүрийн аргаар дэмждэг ч үүнд дотоодын оролцоог

чухалчлан, квот тогтоосон эрх зүйн зохицуулалт. Ойрхи Дорнодын орнуудад их

дэлгэрсэн бодлого юм.

3. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зөвшөөрч буй ч дотоодын зохицуулалт хяналтанд

байлгах бодлого.Латин Америкийн орнууд гол төлөв ийм хуультай байдаг аж.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтад тавих шаардлага

Дэлхийн ихэнх оронд аливаа гадаадын хөрөнгө оруулалт тухайн газар нутагт үйл

ажиллагаагаа явуулахын тулд бүртгүүлэх, зөвшөөрөл авах нь зайлшгүй байна.

Үүнийг улс орнуудад бие даасан, тусгайлан байгуулсан байгууллага болох

агентлагууд гүйцэтгэдэг ба тэдгээр нь зохион байгуулах, мөн түүнчлэн хянах ч

үүрэгтэй байх нь элбэг Тухайн хөрөнгө оруулалт Засгийн газраас олгож буй ямар

нэг хөнгөлөлтийг эдлэх гэсэн, эсвэл оруулах хөрөнгө нь заасан хэмжээнээс давсан

тохиолдолд тухайн саналыг илүү нарийвчлан авч үзэх эсэх хамаардаг. Хөрөнгө

оруулалтыг энгийн бичгээр зөвшөөрөхөөс гадна Засгийн газар болон хөрөнгө

оруулагч нар хоорондын тусгай гэрээгэр тохирох нь бас бий.Өмнөд Солонгост

хөрөнгө оруулалт $100000 доллараас багагүй баймааж хөрөнгө оруулах эрх

олгодог.Монголын Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хуулиар бол 50000

ам.долларын хөрөнгийн доод хэмжээтэй бөгөөд Худалдаа аж үйлдвэрийн яамны



5

Гадаадын хөрөнгө оруулалт, худалдааны агентлаг нь гадаадын хөрөнгө

оруулагчийг албан ѐсоор бүртгэдэг байна.

Үндэсний аюулгүй байдал, стратегийн ач холбогдол бүхий үйлдвэрлэл,

байгалийн баялгийг ашиглахтай холбоотой хөрөнгө оруулалтад ихэнх оронд яам

газрын тусгай зөвшөөрөл авах, тодорхой нөхцлүүдийг дагаж мөрдөх шаардлага

тавьдаг.Ингэхдээ хөрөнгө оруулалт хариуцсан тусгай байгууллагад хөрөнгө

оруулагч нь үйл ажиллагаатайгаа холбоотой мэдээ мэдээллийг дэлгэх үүрэгтэй

байдаг.Монгол улсад гадаадын хөрөнгө оруулалтыг мансууруулах бодис, буу

зэвсгийн үйлдвэрлэл, садар самууныг сурталчилгаанд оруулахыг хориглосон

байна.Банк, санхүү, даатгалын үйлчилгээ, архи, спиртийн төрлийн бүтээгдэхүүн,

эмийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, сургууль байгуулах зэрэг нь тусгай зөвшөөрөл

шаардаж байна.

Гадаадын хөрөнгө оруулалт тухайн улсын хөгжлийн бодлогод нийцэж байх нь

чухал. Ихэнх орнууд үүнд тухайн хөрөнгө оруулалтын эдийн засгийн нөлөө, ажлын

байрын хангамж, технологийн ноу-хау, дотоодын зах зээлд үзүүлэх нөлөө, хөгжил

буурай орон нутагт оруулах хувь нэмэр, дотоодын үйлдвэрлэлийн хэмжээ,

импортыг орлох чадвар, үйлдвэрлэлд ашиглах дотоодын нөөц, баялаг, үнэ ханшид

үзүүлэх нөлөө зэргийг анхаарч байна.

Бизнесийн төрлийн хувьд улс орнууд гадаадын хөрөнгө оруулагчийг нэг талаас

дотоодын хувь нийлүүлэгчтэй хамтарсан бизнес эрхлэх нөгөө талаас олон нийтэд

үйл ажиллагаагаа танилцуулж байхыг хүсдэг.Дотоодын хөрөнгө оруулагчтай хувь

нийлүүлэн нөхөрлөл, бүрэн бус хариуцлагатай компани, олон нийтийн хувьцаат

компани зэргийг байгуулж болдог.Саудын Арабт тухайлбал дотоодын ямар нэгэн

оролцоогүй компани байгуулж болох ч энэ нь дотоодын татварын хөнгөлөлтүүдийг

эдлэх эрхгүй байдаг.Монголд 100% гадаадын өмчийн хөрөнгө оруулалтыг

зөвшөрсөн байна.



6

Олон түмэнд үйл ажиллагаагаа танилцуулахыг ихэнх оронд илүүд үздэг ч

“татварын диваажин” бүхий орнуудад хөрөнгө оруулагч татахын тулд иймэрхүү

шаардлага тавьдаггүй.

Хязгаарлалтууд

Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг янз бүрийн аргаар хязгаарлах нь бий.Гадаадын

хөрөнгийн эзэмших хувийг тухайлбал Энэтхэгт 40%, Солонгост 50%, Мексикт 49%

хүртэл л зөвшөөрсөн байдаг.Хөрөнгийн хувиас гадна эдийн засгийн салбарын

хувьд хязгаарлалт хийж болдог. Ингэхдээ нэгд, зөвхөн улс эсвэл дотоодын

компани л хөрөнгө оруулах эрхтэй эдийн засгийн салбар, хоѐрт, тоотой хэдэн

гадаадын хөрөнгө оруулагчид л хөрөнгө оруулах эрхтэй аль нэг тодорхой салбар,

гадаадын хөрөнгө оруулалтыг бүрэн дэмжих салбар гэсэн гурван арга зам байна.

Нэгдэх төрлийн буюу гадаадын хөрөнгө оруулагчдын хувьд хаалттай салбар бол

нийтийн хэрэглээний салбар, стратегийн ач холбогдол бүхий салбар, тухайн

улсад харьцангүй өндөр түвшинд хөгжчихсөн салбар, дотоодын үйлдвэрлэгчийн

хөрөнгө оруулж чадах жижиг дунд үйлдвэрийн салбарууд юм.

Хоѐрдахь буюу гадаадын хөрөнгө оруулалтад тодорхой хэмжээний хязгаарлалт

бүхий салбарууд.Тухайн улс олон янзын шалтгаанаар гадаадын хөрөнгө

оруулалтыг хязгаарладаг.Тухайлбал Өмнөд Солонгост ажлын хүч их орох салбар,

түүхий эд боловсруулалт, дотоодын зах зээл рүү чиглэсэн салбарыг тодорхой

хэмжээгээр хязгаарлаж байдаг.Австралид радио, телевизийн салбарт гадаадын

хөрөнгө оруулалтыг 20% хүртэл хязгаарласан байна.

Гурав дахь буюу гадаадын хөрөнгө оруулагчдын хувьд бүрэн нээлттэй салбар нь

ихэвчлэн дотоодын хүчин чадал, нөөц багатай, дотоодын ажилгүйдлийг багасгах,

экспортын хэмжээг ихэсгэх салбарууд байдаг.Ялангуяа хөгжиж буй орнууд тухайн

үйлдвэрлэлийн суурь тавих, технологийн шинэчлэл хийх, ажилгүйдлийг багасгах,

экспорт ихэсгэх салбаруудыг ихээхэн дэмжиж байдаг.Үүнд нэн ялангуяа хөдөө аж

ахуй, мал аж ахуй, байгалийн баялаг ашиглалт, аялал жуулчлал, үйлдвэрлэл, уул



7

уурхай, барилга, тээвэр, олон улсын худалдаа, компьютер технологи зэрэг

ордог.Монгол улс хөгжлийн чухал холбогдол бүхий салбарууд болох уул уурхай,

хөдөө аж ахуй, дэд бүтэц, аялал жуулчлал, банк санхүү, мэдээллийн технологи,

барилга угсралт зэрэг тус улсад олон талаараа хоцрогдмол байгаа салбаруудад

хөрөнгө оруулахыг илүү дэмжиж байна.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтад салбарын хязгаарлалтаас гадна зарим орнуудад

газар зүйн хязгаарлалтууд бий.Тухайлбал Аргентин улсад далайн эрэг орчмын

газарт гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хориглодог.Индонези, Тайланд, Өмнөд

Солонгост гадаадын иргэн газрыг өмчлөхөд хориглодог.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтын баталгаа

Хөрөнгө оруулалтыг татахын тулд улс орнууд янз бүрийн баталгаа гаргадаг.Үүнд,

тухайлбал гадаадын хөрөнгө оруулсан компанийг дотоодынх болгох болбол

оруулсан хөрөнгийг нөхөн олгох, төлбөр тооцоонуудыг нь хийх, ашиг орлогыг

төлөх, зээлийн хүүг нь төлөх, татварын тогтвортой орчинг амлах, дотоодын

мөнгөний хөрвөх чадварыг хангах гэх мэт баталгааг улс орнууд гаргадаг байна.

- Өөрийн нутаг дэвсгэр дээр байгаа гадаадын өмчийг олон улсын эрх зүйн дагуу

тухайн улс өөрийн болгох бүрэн эрхтэй байдаг. Хувийн өмчийг улсын өмч болгоход

ямар зарчим баримтлах, хэрхэн нөхөн олгох талаар Үндсэн хуулиасаа эхлэн

заасан байдаг.Өмчийг хураах нь гагцхүү хуульд заасан дагуу байх ѐстой гэж

Энэтхэгийн Үндсэн хуульд хуульчилсан бол ХБНГУ-ын Үндсэн хуульд гагцхүү

хуульд үндэслэн, олон нийтийн эрх ашигт нийцэх тохиолдолд өмчийг хураахыг

зөвшөөрсөн байна.Гадаадын хөрөнгө оруулалттай холбоотой нарийвчилсан

журмыг холбогдох хуулиудад заасан байдаг.Монгол улсад гадаадын хөрөнгө

оруулагчийн хөрөнгийг олон нийтийн эрх ашгийн үүднээс болон өөр бусад

шалтгаанаар хураасан тохиолдолд Засгийн газраас бүрэн нөхөн олговор олгохоор

хуульчилсан байна.

- Гадаадын хөрөнгө оруулалтын хуулиудад гадаадын хөрөнгө оруулагчийг

дотоодынхоос дорд үзэхгүй байх, гадуурхахгүй байх зарчим, тогтвортой байх

зарчим татварыг өөрчлөхгүй, үйлчилж буй хууль төдий хугацаанд хэвээр үлдэнэ

гэх мэт зэргийг тусгайлан хуулиндаа зааж өгдөг байна. Монгол улсын хувьд

гадаадын хөрөнгө оруулагчтай дотоодын хөрөнгө оруулагчийн адил тэгш харьцах



8

эрх зүйн баталгаа байгаагаас гадна уул уурхай, дэд бүтэц зэрэг салбарт хөрөнгө

оруулах бол татварыг тодорхой хугацаанд тогтвортой байлгах гэрээ байгуулж

болдог байна. Хөрөнгө оруулалтын хэмжээнээс шалтгаалан уг гэрээний хүчинтэй

байх хугацаа тогтоогдох аж.

Äàõèí õºðºíãº îðóóëàëòûã îðóóëñàí òîîöîëîë

Ìîíãîëä îðæ èðæ áóé ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëòûí õýìæýý ãýðëèéí

õóðäààð íýìýãäýæ áàéíà. ¯¿íèéã áàòëàõ áàðèìò, ñòàòèñòèêèéí ìýäýýëýë ãàð÷

èðñýýð áàéíà. ªíãºðñºí îí áóþó 2010îíä ìàíàéä ãàäààäààñ 1.5 òýðáóì ãàðóé àì

äîëëàðûí õºðºíãº îðóóëàëò õèéãäýæ ðåêîðä òîãòîîñîí áîë ýíý æèë óã ¿ç¿¿ëýëò 2

äàõèí ºñáõèéã ìýðãýæèëòí¿¿ä òîãòîîãîîä áàéãàà. ãàäààä âàëþòûí íººö 2.4 òýðáóì

àì äîëëàðò äºõºæ î÷ñîí, ãàäààä õóäàëäààíû íèéò ýðýëò ÄÍÁ-òýé òýíöñýí, ýäèéí

çàñãèéí ºñºëò 10 õóâüä õ¿ðýõ òààìàãëàë ãàðñàí íü ìàêðî ò¿âøèíä òîãòîîãäñîí.



9

¯íäñýòýí äàìíàñàí òîìîîõîí êîðïîðàöèóä çºâõºí äîëëàð àâ÷èðàõã¿é

ìîíãîëûí íóòàãò òýäíèé îðóóëæ èðýõ òåõíèê òåõíîëîãè òàâ, àðâàí òýðáóì àì

äîëëàð ÷ õýìæèãäýõã¿é õºðºíãº îðóóëàëò áîëíî. Çºâõºí ìºíãºíèé áèø îþóíû,

òåõíîëîãèéí õºðºíãº îðóóëàëòûí äàâàëãàà áàéãàà.

Ìîíãîë óëñàä îðñîí øóóä õºðºíãº îðóóëàëò 2010 îíû 4 óëèðàëä óëñ îðíîîð



10

Íèäåðëàíä, Ñàóäûí àðàá, Íèãåð, Ìåêñèê çýðýã îðíûã íýðâýæ äºíãºñºí

Ãîëëàíä èõ ìºíãºíèé óðñãàëûã äàãàí îðæ àñóóäàë ¿¿ñãýñýí. Ýíý ìýòèéí òîìîîõîí

ñîðèëòûí ºìíº Ìîíãîë óëñ í¿¿ð òóëæ áàéãààã îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóä

àíõààðóóëæ áàéíà.¯íäýñíèé ìºíãºí òýìäýãòèéí õàíø õýò ÷àíãàð÷, óóë óóðõàéãààñ

áóñàä ñàëáàð ºðñºëäºõ ÷àäâàðàà àëäàõ íü Ãîëëàíä ºâ÷íèé øèíæ òýìäýã ãýíý.

2010 îíû ìàíàé òºãðºã àìåðèê äîëëàðûí ýñðýã äýëõèéä õàìãèéí èõýýð ºññºí íü

âàëþò þì.

Ò¿¿í÷ëýí óóë óóðõàéí ñàëáàð Ìîíãîë Óëñàä îðæ èðñýí ãàäààäûí øóóä

õºðºíãº îðóóëàëòûí 80 ãàðóé õóâèéã äàíãààðàà ýçýëõýä àÿëàë æóó÷ëàë

ìýäýýëýëèéí òåõíîëîãèéí ñàëáàðò ãàíö õóâü íü ÷ øèíãýýã¿é áàéãààã þó ãýæ îéëãîõ

âý? Ìàíàé ÄÍÁ-èé 30,ýêñïîðòûí 85 ãàðóé õóâèéã çºâõºí àøèãò ìàëòìàë á¿ðä¿¿ëýõ.

Ìîíãîë óëñàä îðñîí øóóä õºðºíãº îðóóëàëò 2010 îíû 4 óëèðàëä ñàëáàðààð



11

Õºðºíãº îðóóëàëòûí òýñðýëò øèíý ¿åèéã äàãóóëæ áàéíà. Ìàíàé óðä

õºðøèéí êîìïàíèóä ãàäààäàä õºðºíãº îðóóëàëò õèéæ, áèçíåñ ýðõëýõèéã òºðººñ íü

äýìæäýã ãýòýë ìîíãîëä äîòîîäûí õºðºíãº îðóóëàëòûí òóõàé òóñãàéëàí ìºðäºæ áóé

õóóëü òîãòîîìæ õ¿ðòýë àëãà áîëäîã. ÀÍÓ áîëîí Åâðîïûí çàðèì îðîí áàíê,

ìýäýýëýë, ýð÷èì õ¿÷, äààòãàë çýðýã ñàëáàðò õèéãäýõ ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëòàíä

ºíäºð øàëãóóð òàâüñàí áàéíà.Îëîí àðâàí æèëèéí òóðø ãàäààäûí õºðºíãº

îðóóëàã÷èä Ìîíãîëûí áàÿëàã áîëîõ ãîâüä øóíàõ õ¿ì¿¿ñ èõ áàéãàà. Õàðèí îäîî

Ìîíãîëûã ÷èãëýõ õºðºíãº îðóóëàëòûí óðñãàë íýãýíò ýð÷èìææýý. Ýíý íü ìºíãºíººñ

àëü áîëîõ èõèéã ýõ îðíûõîî ýäèéí çàñàãò øèíãýýæ ÷àäàõ, ýñýõ íü ìàíàé ýðõ

áàðèã÷äûí áîäëîãî, õóâèéí õýâøëèéíõíèé ñàíàà÷ëàãà, èðãýäèéí èäýâõ ç¿òãýëýýñ

õàìààðíà.



12

2-ð á¿ëýã Ìîíãîë óëñ äàõü îëîí óëñûí õºðºíãº îðóóëàëò à÷ õîëáîãäîë

Хөрөнгө оруулалтын эдийн засгийн ач холбогдол

Худалдаа болон хөрөнгө оруулалт нь эдийн засгийн өсөлтийн чухал хөшүүрэг

болдог нь олон улсын туршлага, статистик үзүүлэлтээс тодорхой байна.Жишээ нь,

Гадаадын хөрөнгө оруулалтаас Монгол улсын ДНБ-д эзлэх хувь жилээс жилд өсч

ирсэн байх бөгөөд 2003 онд 46% хүртэлх хувийг эзэлсэн байна.Зах зээлийн

нээлттэй бодлого нь хөгжил буурай орнуудын хувьд дотооддоо гадаадын

технологи, ноу хауг нэвтрүүлэх, ажлын байр бий болгох, дотоодын үйлдвэрлэгчийг

дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх боломжийг нөхцөлдүүлэх, цаашилбал эдийн засгийн

өсөлт, ашиг орлогыг нэмэгдүүлдэг ач холбогдолтой.Худалдааны, гадаадын

хөрөнгө оруулалтын нээлттэй бодлогыг баримталж ирсэн орнуудын эдийн засгийн

өсөлт „хаалттай“ орнуудынхтай харьцуулбал хоѐр дахин илүү байна.Эдийн

засгийн өсөлт нь эргээд ядуучуудын орлогыг өсгөдөг.



13

Гадаадын хөрөнгө оруулалт нь шинэ технологийг нэвтрүүлэх чухал арга болсоор

иржээ.Олон улсын корпорацууд нь ихэвчлэн шинэ технологийн уурхай байдаг

бөгөөд тэд хөгжилтэй орноос буурай орнууд руу ноу хауг нэвтрүүлэх гол хүчин

болдог.Учир нь гадаадын хөрөнгө оруулалт нь мэргэжилтэн, ур чадвар, санхүүгийн

нөөц зэргийг зэрэг агуулдаг.

Судалгаагаар гадаадын хөрөнгө оруулалт нь басхүү дотоодын үйлдвэрлэл,

дотоодын хөрөнгө оруулалт, технологийн дэвшилд түлхэц болдог аж .Энэ нь

гадаадын хөрөнгө оруулалтаас болж дотоодын зах зээл дээрх өрсөлдөөн

сайжирснаас үүдэлтэй бөгөөд цаашилбал тухайн улсын экпортод эерэгээр

нөлөөлж байна.

Олон улсын корпорацуудын тухайн улсын хөгжилд үзүүлэх нөлөө нь эдийн засгийн

биет ашиг орлогоор хязгаарлаад зогсдоггүй.Тэд компаний удирдлагын тогтолцоо

corporate governance, зохион байгуулалт, менежментийн ур чадварыг

дээшлүүлэхэд шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэдэг.

Компаний дотоод хяналт, санхүүгийн тодорхой, нээлттэй байдал нь нөөцийн

үр ашигтай хувиарлалтыг бий болгож, гадаад дотоодын хөрөнгө оруулагчдын итгэх

итгэлийг өсгөдөг.

Монгол улсын тулгамдсан асуудлын нэг нь авилгал бөгөөд энэ нь гадаадын

хөрөнгө оруулалтыг дэмжих ил бодлогод далдуур саад болж буй хүчин зүйл

юм.Авилгал нь эдийн засгийн өсөлт, хөрөнгө оруулалт, нийгмийн хөгжлийг

сааруулдаг.Хөгжил буурай орнуудад явуулж буй цэвэр зах зээлийн шинэтгэл нь

дангаараа үр дүнд хүргэхгүй байгааг улс орнуудын түршлага харуулж байна.Зах

зээлийн шинэтгэл нь гагцхүү худалдаа, хөрөнгө оруулалт гээд зогсохгүй макро

эдийн засгийн цогц бодлого, бүтцийн тогтвортой байдал, ур чадвартай удирдлага

гэсэн олон хүчин зүйлээс бүрдэж баймааж шинэтгэл нь нийгмийн хамгийн эмзэг

бүлэг хүртэл хүртээмжтэй байж чадах юм.Авилгал газар авсан улс орнуудад эдийн

засгийн үзүүлэлтүүд болон гадаадын хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь доогуур

байгааг эдийн засгийн емпирик судалгаа харуулж байна.Авилгалын эдийн засагт

үзүүлэх нөлөө нь тухайлбал, шийдвэр гаргахад нөлөөлөх, урсгал зардлыг ихэсгэх,

эдийн засагт тодорхойгүй байдлыг үүсгэх зэрэг явдлаас илэрхий харагдаж

байна.Авилгал газар авснаар засгийн газрын зардал өсч, хууль ѐсыг үл



14

тоомсорлох явдал газар авч, технологийн хөгжил, нарийн салбарын хөгжил зэрэг

уналтад ордог.

3-ð á¿ëýã õºðºíãº îðóóëàëò áàéãàëü îð÷íû óÿëäàà

Гадаадын хөрөнгө оруулалт нь тухайн улсын байгаль орчинд эерэгээр ч,

эсрэгээр ч нөлөөлөх нь бий.Гадаадын хөрөнгө оруулалт нь үйлдвэрлэл, хэрэглээг

ихэсгэх, хотжилтыг түргэсгэх, байгаль орчны бохирдлыг нөхцөлдүүлэх, нөөц

баялгийн хэмжээг багасгах, цаашилбал нийгмийн эрүүл мэндийн асуудлыг хөндөх

ч бий.Нөгөө талаас гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зөв зохицуулан, байгаль орчныг

хамгаалах үүрэгт давхар хандуулж чадах юм бол байгаль орчинд таатай нөлөө

үзүүлж байдаг.Гадаадын хөрөнгө оруулалт нь эдийн засгийн өсөлтөд эерэгээр

нөлөөлдөг ба эдийн засгийн өсөлт нь эргээд байгаль орчныг хамгаалахад

зарцуулах эх үүсвэрийг бий болгодог.Гэвч эдийн засгийн өсөлтөөс ганцхан

хамааруулах нь оновчтой биш бөгөөд эхнээсээ цогц бодлогыг баримтлан,

гадаадын хөрөнгө оруулалтын байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөг хязгаарлах

эрх зүйн зохицуулалт чухал юм.

Гадаадын хөрөнгө оруулалт нь технологийн ноу хауг авчирдаг болохоор байгаль

орчинд хөнөөл багатай үйлдвэрлэл технологийн аргыг тухайн оронд нэвтрүүлэх



15

боломжтойгоороо бас давуу талтай.Тухайлбал, нөөцийг илүү үр ашигтай, хаягдал

багатай ашиглах технологи гэх зэрэг.

Байгаль орчинд хөнөөл багатай технологи ашиглах эсэхээс гадаадын

хөрөнгө оруулалтыг хязгаарлах арга олон улс оронд дэлгэрсэн байдаг.Үүнд

Засгийн газрын оновчтой бодлого чухал үүрэг гүйцэтгэх нь ойлгомжтой.Гадаадын

хөрөнгө оруулагчид байгаль орчны өндөр болзол нөхцлөөс „зугтаж“ аль болох

хязгаарлалт багатай улс орнууд руу хөрөнгө оруулдаг гэсэн нийтийн таамаглал

бий. Хэдийгээр төрөөс гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжихийн тулд байгаль

орчны өндөр стандартууд тавихаас татгалзаж болох ч байгаль хамгааллын

„нөхцлүүд“ нь гадаадын хөрөнгө оруулагчид хөрөнгөө оруулахад төдийлөн

шийдвэрлэх хүчин зүйл биш байдаг аж. Учир нь байгаль орчны хамгаалатад

зориулах зардал нийт үйлдвэрлэлийн 2-3%-ийг л эзэлдэг гэж OECD, 1998; UNEP,

2000 судалгаанд дүгнэжээ.Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын зүгээс харин байгаль

орчны бодлогодоо тогтвортой байхыг л тухайн орны Засгийн газраас илүүтэй

хүсдэг байна.

Газар доорх баялгийнхаа нөөцөөр Монгол Улс дэлхийд тэргүүлж буй.Гэвч энэ

баялаг маань хэдий хэмжээний үнэ цэнэ хүрэхийг монголчууд бид өнөөдрийг

хүртэл мөнгөн дүнгээр нь тооцож амжаагүй байв.Харин саяхан Хонконгод болсон

“Монголын хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалт”-д оролцсон олон улсын

шинжээчид Монголын эрдэс баялгийн нөөцийг 1.3 их наяд ам.доллараар үнэлж

буйгаа мэдэгдсэн.

Зөвхөн уул уурхай төдийгүй боломжтой бүх л хэлбэрээр хөрөнгө оруулан ашиг

шимийг нь хүртэхээр гаднынхан Монгол руу хамгийн сайн мэргэжилтнүүдээ илгээн,

судалж байна.

Өнгөрсөн оны сүүлийн дөрвөн сарын байдлаар гадаадын 100 гаруй

менежер манайд ирсэн. Хэдэн зуун сая, тэрбум долларын менежмент хийдэг

компанийн төлөөлөгч болох тэдгээр менежер хөрөнгө оруулах ямар боломж,

бололцоо буйг судлахаар иржээ.

1.3 их наяд ам.долларыг монгол төгрөгөөр тооцвол сэтгэшгүй гэх хэмжээнд

хүрнэ.Хамгийн товчоор илэрхийлбэл энэ үнэ Монгол Улсын одоогийн нэг жилийн



16

төсвөөс 1000 дахин их буюу монголчууд биднийг нэгэн мянганд хүрэлцэхүйц

тэжээх хөрөнгө болж байгаа юм.Ха рин үүнийг ард түмэндээ ашиг тайгаар үр

шимийг нь хүртээх Монгол төрийн бодлого, зохи цуулалт тодорхойгүй нь хамгийн

сэтгэл эмзэглүүлэх, санаа зовоох асуудал болж мэдэх нь.

2005 оноос хойш гаднын хөрөнгө оруулагчид Монголын баялагт дөрөөлөн

20 сая ам.доллар хэдийнэ босгосон гэсэн мэдээлэл бий. Тэдгээр уул уурхайн

компани хайгуулаас олборлолт, үйлдвэрлэлд шилжсэн тохиолдолд энэ индекс хэд

дахин нэмэгдэх нь тодорхой.

Олон улсын шинжээчдийн үзэж буйгаар ганц Хонконгийн биржид энэ жил 10

тэрбум ам.долларын өртөг бүхий Монголын уул уурхайн үнэт цаасны арилжаа

явагдана гэсэн урьдчилсан таамаг ч бий. Үүнээс харвал манай уул уурхайн салбар

дахь хөрөнгө оруулалт гаднынханд хэчнээн ээлтэй байхыг тооцож болно.

Монгол Улсын хэмжээнд өнгөрсөн оны байдлаар гаднын 100 хувийн хөрөнгө

оруулалттай 1000 гаруй аж ахуйн нэгж уул уурхайн лиценз эзэмшиж байсан. Энэ

тоо нь буурахгүй.

Гэвч хөрөнгө оруулалт, ялангуяа 100 хувийн гэх хөрөнгө оруулалттай

гаднын компаниудад төрийн бодлогоор зохицуулалт хийхгүй бол Монголын баялаг

монголчуудын биш гаднынхны халаасыг түнтийлгэх, дуусашгүй сан хөмрөг болох

магадлал өндөр болжээ. Монголбанкны цахим хуудсанд мэдээлснээр өнгөрсөн

оны гуравдугаар улирлын байдлаар манай гаднын хөрөнгө оруу лалт 454.9 сая

ам.долларын ашигтай гарчээ.

Үүнд Монгол Улсад орж ирсэн гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 342.3 сая долларт

хүрч, өнгөрсөн жилийн гуравдугаар улирлынхаас найм дахин өссөн байна. Гэхдээ

гаднын хөрөнгө оруулагчдыг Монгол Улсын стратегийн ач холбогдолтой ордууд

болон түүнийг эзэмшиж буй компаниудад хөрөнгө оруулж, хувь эзэмшихэд ямар

нэгэн хязгаарлалт тавьдаггүй нь үндэсний аюулгүй байдал, улс орны эрх ашигт



17

сөргөөр нөлөөлж мэдэхээр байна.УИХ-аас 2007 онд Стратегийн ач холбогдолтой

ордын жагсаалтыг баталсан.

Үүнд алт, зэс, молибден, нүүрс, уран, фосфорит, цайр, хар тугалга, төмрийн хүдэр,

мөнгөний нөөц бүхий улсын төсвөөр хай гуул хийж нөөцийг нь тогтоосон 15 орд

багтдаг. Гэтэл өнөөдрийг хүртэл стратегийн ордод оруулах гаднын хөрөнгө

оруулалт, хувь хэмжээг хязгаарласан, нарийвчилсан хууль эрх зүйн зохицуулалт

байгаагүйгээс нэлээд нь гаднын хөрөнгө оруулагчдын эзэмшилд шилжээд байна.

Тухайлбал, Нарийн сухайтын нүүрсний ордыг МАК компани БНХАУ-ын хө- рөнгө

оруулалтай “Чинхуа” корпорацитай хамтран эзэмшиж, ашиглаж эхэлсэн бол цайр,

хар тугалгын Төмөртэйн овоог “Цайрт минериал” компани гэх Хятадын хөрөнгө

оруулалттай компани Тогтвортой байдлын гэрээтэйгээр зөөгөөд дуусаж бай гаа.

Зэс, молибденийн Цагаан су варгын ордын нөөцийг улсын төсвөөр тогтоосон ч

“Монголын алт” компани зардлыг нь барагдуулан худалдан авсан гэдэг.Бороогийн

ордыг “Сентьера гоулд” компани хэд хэн жилийн дотор алттай, авдартай юутай

хээтэй нь хоослоод дууссан. Дорнодын ураны бүлэг ордын нэг болох “Гурван

булаг”-ийн лицензийг эзэмшиж байсан Канадын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай

“Вестерн проспектор“ компани БНХАУ-ын Цөмийн эрчим хүчний корпорацид

худалдаж, Монголын стратегийн ордыг Хятадын мэдэлд шилжүүлсэн.

Энэ корпораци нь Хятадын ураны олборлолт болон цөмийн эрчим хүчний 74

хувийг хянадаг гэхээр ямар том “мангас” лицен зийн наймаагаар Монголын

стратегийн ордод хөл тавьсныг гэрчилнэ. Хөвсгөлийн Бүрэнхааны фосфоритын

ордод гэхэд мөн л БНХАУ-ын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компани лицензийг

нь хуваан эзэмшиж буй.

Стратегийн 15 ордын өрөм нь гэж хэлж болох хамгийн ашигтай, шимтэй баялгууд

гаднынхны мэдэлд ийнхүү шилжчихээд байхад эрхэм төрийн түшээдээс өнөөд

рийг хүртэл хэн ч санаа тавьж, эх оронч сэтгэл гаргасангүй. Харсан ч хараагүй юм

шиг, сонссон ч сонсоогүй юм шиг ам хамхиж суусаар стратегийн ордуудаа

харийнханд ийнхүү алдсаар байгаа нь алсын хараатай Монгол төрийн бодлого

мөн үү?



18

УИХ-ын дээр дурдсан тогтоолын хоѐр дахь хавс рал таар стратегийн ордод

дараагийн ээлжинд оруулах нэр бүхий 39 ордыг мөн баталсан. Гэтэл энэ нь мөн л

эхнээсээ гаднын хөрөнгө оруулагчдад эзлэгджээ.Сэлэнгэ аймгийн Түшиг сумын

нутаг дахь УлаанОвоогийн нүүрсний орд гэж бий.Энэ ордыг дээрх хавсралтаар

Монгол Улсын Стра тегийн ач холбогдолтой ордын жагсаалтад оруулсан. Гэвч

эдүгээ мөн л Канадын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай “Prophecy Resource”

компани “Рэдхиль Монголия” гэх охин компаниараа дамжуулан эзэн сууж өнгөрсөн

оны намар албан ѐсоор ашиглалтын үйл ажиллагаагаа эхэлсэн.

Тэд геологийн нөөцөөрөө 208 сая хэмээн тогтоогдсон Монголын сайн чанарын

коксжих нүүрсээр Торонтогийн хөрөнгийн биржээс 5-6 сая ам.долларын хөрөнгө

босгон энэ оны долдугаар сараас олборлолтоо эхэлж, эхний сард 57.5 мянга,

харин дараагийн саруудад 100 мянган тонныг олборлохоор төлөвлөжээ. Мөн энэ

жагсаалтад зүй ѐсоор багтах ѐстой ч эрх мэдэлтнүүдийн нөлөөгөөр сугарч үлдсэн

баруун хязгаарын баялаг Хөшөөт бол нүүрс ний арвин их нөөцтэй Монголын

стратегийн ач холбогдолтой ордын нэг яах аргагүй мөн.

Гэвч мон голчуудын анхаарлыг зүй ѐсоор татаж, дэлхийд үнэлэгдэж, үнэ цэнэд

орж буй ч Хөшөөтийг өнөөдрийг хүртэл стратегийн ордод оруулахгүй байх далд

ашиг сонирхол салбарын сайдад нь нуугдаж буйгаас УИХ бүтэн жилийн турш

шийдвэр гаргаж чадахгүй хүлээж буй.

Энэ мэтчилэнүүцээ дэлхийд дэлгэсэн Монголын баялгаар өнгөрсөн

гуравхан жилийн дотор гаднынхан боломжит бүх хэлбэрээр хөрөнгө босгож, ашиг

олж эхэллээ.

Тиймээс улс орны эдийн засагт стратегийн ач холбогдолтой уул уурхайн ордуудад

болон бусад салбаруудын гадаадын хөрөнгө оруулалтад төр, засаг анхаарлаа

хандуулж, эрх зүйн орчныг нь нарийвчлан зохицуулах зайлшгүй шаардлагатай

болжээ.Монголоос бусад ихэнх улс орон гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай

тодорхой хязгаарлалт, зохицуулалтын хүрээнд хамтран ажилладаг.БНСУ гэхэд

нэгж талбайд оруулах хөрөнгө оруулалтын хэмжээг 1000 ам.метр талбайд нэг сая



19

ам.долларын хөрөнгө оруулна гэх мэтээр маш тодорхой зааж өгөхийн зэрэгцээ

хамгийн сүүлийн үеийн техник, технологи нэвтрүүлэхийг шаард - даг.

Таван жил тогтвортой үйл ажиллагаа явуулахгүй бол олгосон хөнгөлөлтүүдээ

буцааж төлүүлэх зэргээр хөрөнгө оруулагчдын хариуцлагыг тогтоодог.Харин

Японы хувьд гадаадын хөрөнгө оруулагчдын эзэмших хувь хэмжээг гуравны нэгээс

илүүгүй байхаар хязгаарладаг туршлага бий.Гэтэл бид өнөөдөр уул уурхайн

төдийгүй банк, хэвлэл мэдээлэл гээд бүх салбараа ямар ч хяналтгүйгээр

гаднынханд найр тавьж буй нь үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөх хэмжээнд

хүрлээ.



20

Монголын гадаадын хөрөнгө оруулалтын орчин бусад орнуудынхтай

харьцуулахад харьцангүй эрх зүйн хязгаарлалт багатай байгаа нь хөрөнгө

оруулагчийн хувьд таатай байх нь ойлгомжтой.Нөгөөтэйгүүр улс улсын өөрийн

гэсэн онцлог нь тухайн улсын хөрөнгө оруулатын бодлогыг тодорхойлдог тул

харьцуулалт хийх нь бас харьцангуй асуудал гэдгийг дурьдах хэрэгтэй.

Ерөнхийдөө гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах, эрх зүйн суурь орчныг нь

бүрдүүлж өгөх нь зах зээлийн тогтолцоонд дөнгөж шилжсэн Монгол орны хувьд

хөрөнгө оруулатын бодлогын эхний үе шат байсан бол цаашид уг асуудлыг

чанарын илүү өргөн харилцаанд авч үзэн, бусад салбартай байгаль орчин,

хөдөлмөр эрхлэлт үүссэн харилцан хамаарлаас нь аль аль талын үр ашгийг

нэмэгдүүлэх аргачлалуудыг эрэлхийлэн боловсруулах боломжтой юм. Тиймээс ч,

жишээ нь манайх шиг уул уурхай, аялал жуулчлал зэрэг байгаль орчинтой

хамааралтай салбаруудад хөрөнгө оруулалт харьцангуй давамгайлж буй нөхцөлд

эдийн засгийн ашиг байгаль орчны хамгаалалын асуудлыг аль аль талдаа

ашигтайгаар нөлөөлөх тэр нөхцөл боломжийг судлан, аргачлалуудыг боловсруулж

гадаадын хөрөнгө оруулалтын бодлого, хуулинд тусгах нь хэрэгтэй гэж үзэж байна.

Хөдөөгөөс хот руу, Монголоос гадаад руу чиглэж буй өнөөгийн ажлын

хүчний миграциас үүсч буй тэнцвэргүй байдлыг ч мөн хөрөнгө оруулалтын

бодлогын түвшинд харж үзэх, нөхцөл боломжийг бий болгох, олон улсын

туршлагаас Монголын онцлогийг харгалзан тус улсад нэвтрүүлэх нь чухал байна.



21

www.google.mn

www.slideshare.net

www.mongoliatourism.gov.mn

www.investmongolia.com

setguul.altangads.mn

www.undp.mn

www.mongolbank.org

www.mmre.energy.mn


http://www.google.mn/

http://www.slideshare.net/

http://www.mongoliatourism.gov.mn/

http://www.investmongolia.com/

http://www.undp.mn/

http://www.mongolbank.org/

http://www.mmre.energy.mn/


22

Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн орчин

Монгол улсын Засгийн газар “Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай” хуулийг УИХ-

аар хэлэлцэн 1990 онд анх баталж 1993, 1998 болон 2002 онуудад нэмэлт

өөрчлөлтүүд оруулсан бөгөөд эдгээр нь хөрөнгө оруулалтын тааламжтай орчинг

бий болгох, олон улсын хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн жишигт ойртуулахад

чиглэгдсэн юм.

Гадаадын хөрөнгө оруулалт нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Гадаадын хөрөнгө

оруулалтын тухай хууль болон бусад хууль, тогтоомж болон Монгол Улсын нэгдэн

орсон олон улсын гэрээ, хэлэлцээрээр хамгаалагдсан байдаг. Гадаадын хөрөнгө

оруулалтыг Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр нийгэмчлэх, хууль бусаар хураан

авахыг хориглох, гадаадын хөрөнгө оруулагчдад оруулсан хөрөнгөө эзэмших,

ашиглах, захиран зарцуулахад монголын хөрөнгө оруулагчдад олгодгоос дутуугүй

тааламжтай нөхцөл олгодог. Өнөөдөр хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуулийн

дагуу дэд бүтэц, боловсруулах, экспортын чиглэлтэй үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа

хөрөнгө оруулагчдад орлогын албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлт олгож,

технологийн зориулалтаар ашиглах тоног төхөөрөмжийг импортлоход гаалийн ба

НӨАТ-ийн чөлөөлөлт олгож байгаа.

1

Монгол Улсын Их Хурлаас улс орны өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, ажлын байр

шинээр бий болгох, албан бус эдийн засгийг бууруулах, хөрөнгө оруулалтын

орчинг олон улсын жишигт ойртуулах зорилгоор 2007 оны 1 дүгээр сарын 1-нээс

татварын багц хуулиудын өөрчлөлтийг 2006 оны 6 дугаар сард баталлаа. Аж

ахуйн нэгж, байгууллагын албан татварын хувь хэмжээ тус бүр 5 пунктээр буурч,

10, 25% болсон нь хөрөнгө оруулагчдад томоохон хөнгөлөлт болсон гэж үзэж

байна.Саяхан баталсан Ашигт малтмалын тухай шинэчилсэн хууль нь бүхэлдээ

Монгол орны

эрдэс баялгийг илүү үр ашигтай ашиглах, нэмүү өртөг бий болгох боловсруулах

үйлдвэрлэлийг дэмжихэд чиглэгдсэн бөгөөд томоохон хөрөнгө оруулалтын хувьд



23

гадаадын хөрөнгө оруулагч нь хөрөнгө оруулалтын хэмжээнээс хамааран Монгол

Улсын Засгийн Газартай тодорхой хугацаанд “Хөрөнгө оруулалтын гэрээ”

байгуулах хүсэлт тавьж болох бөгөөд энэхүү гэрээ нь бизнесийн тогтвортой үйл

ажиллагаа эрхлэх эрх зүйн баталгаа болно.

Монгол улсын Засгийн газар нь “Давхар татвараас чөлөөлөх тухай” хэлэлцээрийг

33 улстай, “Хөрөнгө оруулалтыг хөхиүлэн дэмжих, харилцан хамгаалах хоѐр талт

хэлэлцээр”-ийг 39 улстай байгуулсан ба “Хөрөнгө оруулалтын талаар үүссэн

маргааныг шийдвэрлэх тухай” 1965 оны Вашингтоны конвенцид 1996 онд,

“Хөрөнгө оруулалтын даатгалын олон талт агентлаг байгуулах тухай” 1985 оны

Сөүлийн конвенцид 1999 онд тус тус нэгдэн орсон.

Түүнчлэн Монгол улс нь Дэлхийн банкны Хөрөнгө оруулалтын олон талт

даатгалын агентлагийн /MIGA/ гишүүн бөгөөд хөрөнгө оруулагчид MIGA-гийн

эрсдлийн даатгалд хамрагдах эрхтэй.

Дэлхийн Худалдааны Байгууллагаас манай улсын худалдааны бодлогыг 2005 онд

хянаад Монгол Улсынэдийн засгийн өсөлт нь тогтвортой, инфляцийн

боломжийн түвшинд байна гэж дүгнэлээ. Дэлхийн Банк, Олон Улсын Санхүүгийн

Корпорацитай хамтарч 175 улс орны бизнес эрхлэх хууль тогтоомжид хийсэн

Doing Business 2007судалгаагаар Монгол Улс нь бизнес эрхлэхэд хүндрэл багатай

орнуудын эхний 45-д бичигдсэн байна. Эдгээр нь хөрөнгө оруулалтын орчин

манай улсад таатай байгааг давхар баталсан явдал гэж үзэж байна.


Documents

Olon Ulsiin Hudaldaa Ba Sanhvv Kursiin Ajil