№ 30 (11891)26-уми июли

соли 2013

Бењин фарди љањон омўзгор аст,Аз ў сарсабзу хуррам рўзгор аст

www.omuzgor-news.tjНАШРИЯИ ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

ЊАФТАНОМА АЗ 20-УМИ ИЮЛИ СОЛИ 1932-ЮМ НАШР МЕШАВАД

ОМЎЗГОР ÄÀÐ ÈÍ ØÓÌÎÐÀ:

сањ. 2

сањ. 5

сањ. 9

сањ. 4

сањ. 8сањ 8

5

2

МУЖДА

Бо дастуру њидоятњои Пре-зиденти Љумњурии Тољикистон Эмомалї Рањмон ањли маори-фи кишвар љињати рушди соња, бахусус, баланд бардоштани сифати тањсилот на танњо дар дохили кишвар, балки берун аз он пайваста ба дастоварњои назаррас ноил мегарданд. Дар ин иртибот, њафтаи гузашта дастаи математикони тољик дар олимпиадаи байналхалќї, ки миёни љумњурињои Феде-ратсияи Россия, Осиёи Миё-на ва Ќафќоз дар Донишгоњи

пўлод ва хўлаи шањри Москва (МИСиС) баргузор гардид, ба гирифтани љойи аввал мушар-раф гардид. Тољикистонро дар ин озмуни бонуфуз 17 на-фар хонананда аз муассисањои гуногуни таълимии кишвар муаррифї карданд. Аз љумла, 13 нафари онњо љойњои на-моёнро (4 љойи якум, 4 љойи дуюм, 5 љойи сеюм) ишѓол

карда, 4 нафари дигар барои иштироки фаъолона бо Иф-тихорномаи кумитаи тадору-коти олимпиада ва туњфањои хотиравї сарфароз гардонида шуданд. Тавре роњбалади дастаи

Тољикистон, директори Маркази љумњуриявии кор бо мактаббачагони шои-ста Шокирљон Гадоев иброз дошт, хонандагоне, ки пирўзї ба даст оварданд, имтиёз пай-до карданд, ки баъди хатми мактаби миёна тањсилашонро

дар Донишгоњи пўлод ва хўлаи шањри Москва (МИ-СиС) идома дињанд. Ду на-фар хатмкунанда-Хусрав Иброњимов (н.Рўдакї) ва Олимљон Абдукаримзо-да (н.Данѓара) роњхати донишљўиро гирифтанд.

4 нафари дигар, аз љумла, Аскар Шералиев-хонандаи синфи 10-и гимназияи №2-и

шањри Турсунзода, Илњом Азамов-хонандаи синфи 10-и литсейи технологии шањри Ќўрѓонтеппа, Олимљон Њалимов-хонандаи синфи 10-и литсейи №2-и шањри Кўлоб, Нилуфар Абдуллоева-хонандаи синфи 10-и мактаби Президентии шањри Хоруѓ бо Ифтихорномаи кумитаи тадо-рукоти озмун сарфароз гардо-нида шуданд.Тавре аз љадвали бармео-

яд, фаъолияти хонандаго-ни тољик, воќеан, сазовори

тањсин аст. Ваќти боз-гашт аз сафар ѓолиби љойи аввал Фарангис Рањимова-хонандаи синфи 9-и гимназияи «Њотам ва ПВ» таас-суроти хешро аз озмун чунин баён кард:

-Барои мо дар чунин озмуни бонуфуз пирўзї ба даст овардан боиси ифтихор аст. Ифти-хори дигар бароямон пайдо кардани дўстони нав буд, дўстоне, ки бо дилпурї гуфта мета-вон, вањдати миллати моро бо миллатњои ди-гар тавассути дониши худ устувор гардонида метавонад.Ёдовар мешавем,

ки дар се моњи охир хонанда-гони тољик дар олимпиадањои байналхалќї аз фанњои табиї-риёзї ва гуманитарї дар Фе-даратсияи Россия, Туркия, Ќазоќистон ва Ўзбекистон ширкат карда, 54 љойи ифти-хориро ба даст овардаанд.

Ноилшо НУРАЛИЕВ,«Омўзгор»

БОЗ ЯК ПИРЎЗИИ МАТЕМАТИКОНПАРАФШОНИИ ПАРЧАМИ ТОЉИКИСТОН ДАР ЌАЗОН

АЗ ЊЕЗУМУ АНГИШТТО ШИШАБАНДЇ(ё омодагии муассисањои таълимии

кишвар ба фасли зимистон дар кадомпоя ќарор дорад?)

ЉАРАЁНИ ЌАБУЛИ ДОВТАЛАБОН ДАР ДОНИШГОЊЊО

ОМЎЗГОРРО ОМЎЗИШИ ПАЙВАСТА МЕБОЯД

БАРНОМАИ ТАЪЛИМЇЉАВОБГЎИ ЗАМОН НЕСТ(Дар њошияи маќолае, ки дар рўзномаи «Омўзгор» аз 14-уми июни соли 2013 бо унвони «Зарурати таљдиди назар ба барномаи таълими адабиёти тољик барои синфњои У-Х1» нашр шуда буд)

№ 30 26-уми июли соли 20132 ОМЎЗГОР РОЊНАМО

Ба ибораи дигар, зами-наи асосии тањия ва тасвиби ќонунњои кишварњои пешрафта ва эъломияњои байналмилалї худи љомеаи шањрвандї аст. Ќонунњои марбут ба баробарњуќуќии мардо-ну занон, њимояи њуќуќи кўдакон, аз байн бурдани табъиз ва ѓайра аз њамин ќабиланд. Аммо дар љомеаи мо аксари чунин ќонунњо бар пояи њамчун узви комилњуќуќ ворид шудани Тољикистон ба љомеаи љањонї мисли як њадяи осмонї пешкаш шуданд. Ин њама нишон медињад, ки ќабули ќонун танњо як тарафи масъала аст, тарафи дигар ва муњимтари он татбиќи бечунучарои муќаррароти ќонун дар љомеа аст. Барои комёб шу-дан ба ин чиз чанд омиле лозим аст, ки муњимтарини он баланд будани сатњи маърифати њуќуќии аъзои љомеа аст. Маърифати њуќуќї фаќат донистани њуќуќњои шањрвандї ва њифзи ин њуќуќњо нест. Маърифати њуќуќї маљмўи

донишњо ва амалњои њар шахс доир ба моњияти ќонунњо, њифзи њуќуќњои шањрвандї, риояи муќаррароти ќонун аз љониби худ ва ташвиќи риояи он аз атрофиёни худ аст. Ман борњо мушоњида кар-даам, ки дар кишварњои пешрафта агар ягон њодисаи вайрон намуда-ни ќонун, масалан, ягон њодисаи нохуши роњ ба вуќўъ пайван-дад, аввалин шоњиди ин воќеа ба маќомоти марбута хабар медињад ва дар ошкор намудани айбдорша-вандагон бо он маќомот њамкорї мекунад. Ё худ, агар шумо њатто як халтаро пур аз коѓазпора карда, дањони онро сахт мањкам кунеду дар ягон љой, масалан дар сари роњ ё дар як кунљи бинои фурудгоњ гузоред, њар кас, ки онро бинад, зуд хабар медињад, ки дар фалон љой як чизи шубњанок дидааст. Новобаста ба он ки ин шахс ба ка-дом љинс, ба кадом њизб, ба кадом миллату дин ва ѓайра мансуб аст. Ў дарк мекунад, ки ќонун ва риояи он кори њамагонї аст. Яъне, њељ кас бетарафї зоњир намекунад. Аммо агар мо дар кишвари худ шоњиди чунин воќеа шавем, ё фаќат тамо-шобин мешавем, ё “аз бало њазар” гўён аз љойи њодиса ѓайб мезанем. Ва боз шарм надошта кормандони њифзи њуќуќро барои зуд ошкор накардани љиноят танќид меку-нем. Тааљљубовар аст, ки мардуми

мо баъзан ба љойи риояи бечуну-чарои ќонунњо роњњои гуногуни вайрон кардани он ва гурехтан аз љавобгариро љустуљў мекунанд. Њамагон кайњо дарк кардаанд, ки Ќонуни Љумњуриии Тољикистон

“Дар бораи танзими анъана ва љашну маросимњо дар Љумњурии Тољикистон” мањз ба бењбудї ва некуањволии мардум равона шу-дааст. Аммо борњо мушоњида кар-даам, ки соњибони љашну маросим кўшиш мекунанд, роњеро пайдо намоянд, ки чї гуна номаълум ба љойи 150 кас бештар аз онро ба љашни арўсї даъват кунанд ва љой дињанд. Мутаассифона, хеле кам дучор омадаам, ки касе акси онро андеша кунад, яъне тўйро на бо иштироки 150 нафар, балки камтар аз он низ метавон дилчаспу хотирмон ташкил кард ва маблаѓи сарфашударо барои фарзандон сарф намуд! Аз ќабули Ќонуни ЉТ “Дар бо-

раи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” (2011) таќрибан ду сол сипарї мешавад. Аммо чунин ба назар мерасад, ки њоло њам аксари падару мода-рон моњияти онро дарк накарда-анд. Маъзарат мехоњам, фарзанд таваллуд кардан мањорат нест, хурдтарин њашарот низ чунин ќобилиятро дорад. Аммо тарбияи фарзанд, дар њаќиќат, мањорат аст. Ин на танњо мањорат ва рисолати асосии падару модар аст, балки иљрои он заминаи асосии њалли аксар мушкилоти љомеа аст. Та-саввур кунед, ки њар сол дар тамо-ми дунё барои њалли проблемањои марбут ба нашъамандї, табоба-ти бемории СПИД, пешгирии љинояткорї ва ѓайра чї ќадар маблаѓ сарф мешавад. Аммо то њол инсоният ба натиљаи дилхоњ нарасидааст. Биёед, оромона як мулоњиза кунем: ман, њамчун па-

дар, бо дарки масъулияту рисола-ти худ кўшиш мекунам, ки фарзан-донамро хуб тарбия кунам. Айнан ин корро њамсояи ман, њамкори ман, њаммањаллаву њамшањри ман низ анљом медињанд. Ин заррањо дар маљмўъ ба зару зевари љомеа табдил хоњад ёфт, ки натиљаи он солимии љомеа ва рўйи сурху сари баланди њамагон хоњад буд. Он чї баъзењо паст будани

сатњи маърифатнокии мардумро фаќат ба сатњи пасти зиндагї ва камбизоатї вобаста медонанд, ба андешаи ман, фаќат ќисман њаќанд. Паст будани сатњи зин-дагии мо аксаран аз кампулии мо нест, балки дар он аст, ки мо њамон маблаѓњои мављударо на-метавонем самаранок ва сарфако-рона истифода кунем. Мо то њол ќадри пулу ваќтро комилан дарк накардаем. Соли 2007 дар доираи тањќиќоти худ оид ба масъалањои гендерї як пурсиши афкори ом-маро анљом дода будам. Пурсиш-номае тартиб дода, аз сад нафар падару модарон хоњиш карда бу-дам, ки ба як савол љавоб дињанд: Дар ихтиёри Шумо 1000 доллар њаст. Онро ба кадом маќсад ва дар кадом њаљм истифода мекунед? Натиљаи пурсиш чунин буд: Занњо: 1. Барои харидани зару

зевар ва либос – 37%-и маблаѓ; 2. Барои харидани либоси бачагон – 16%; 3. Барои харидани таљњизоти хона – 15%; 4. Барои гузаронидани љашнњои оилавї – 10%, 5. Барои муолиља – 10%; 6. Барои таълими фарзандон – 4%; 7. Ба маќсадњои дигар – 9%.Мардњо: 1. Пасандоз барои

тўйи фарзандон – 29%; 2. Пасан-доз барои харидани хона ё мошин – 21%; 3. Бизнес – 19%; 4. Саёњат – 12%; 5. Харидани сару либос – 8%; 6. Таълими фарзандон – 6%, 7. Ба маќсадњои дигар – 5%.Тавре мегўянд, он чї аён аст,

њољат ба баён нест. Њатто кор то љое расидааст, ки мо розием бо сарфи маблаѓи зиёд ва бо истифо-да аз роњи ѓайриќонунї фарзанди худро ба донишгоњ дохил кунем. Фикр намекунем, ки чанд сол пеш ин тифли хурдсоли мо фаќат бо ги-ряву зорињои дурудароз соњиби 30-40 сомонї шуда буд, то ки китобу дафтар харад... Чаро мо дар ин масъалањои

муњим аксаран бетафовут њастем? Чї бояд кард, то њама аз як гире-бон сар бардорем? Пеш аз њама, ба роњ мондани њавасманд на-мудани њамаи шахсоне, ки барои ошкор намудани ќонуншиканї ва содир шудани љиноят бо маќомоти њифзи њуќуќ њамкорї мекунанд. Тасаввур кунед: њама, аз хурд то бузург дарк кардаанд, ки ришвахорї асоси бадбахтињои љомеа аст. Аммо чаро барои ин па-дидаи манфур мо фаќат маќомоти расмиро гунањкор њисоб мекунем, вале аз он ки худамон шоњиди чу-нин падида мешавем, хомўширо афзал мешуморем? Чунки барои ин корамон касе ба мо рањмат намегўяд. Агар њам корманди њифзи њуќуќ, њам як шањрванди одї донад, ки барои ошкор карда-ни љинояткор ба ў њатман мукофот медињанд, боварї дорам, ки кор ранги дигар мегирад. Сониян, ри-ояи ќонунро пеш аз њама аз љониби худи масъулони њифзи њуќуќ бояд талаб кард. Шогирди ман њамон ваќт ба суханњои ман бовар меку-над ва супоришњои маро иљро ме-кунад, агар боварї дошта бошад, ки худи ман чунин шахсе њастам.

Азим БАЙЗОЕВ

БЕТАФОВУТЇ ТО БА КАЙ?МАЪРИФАТИ ЊУЌУЌЇ:

НИЗОМ

Ба ибораи дигар, зами-

ддњмвхданндмввмядд

Дар Универсиадаи Ќазон аз 162 мам-лакати дунё варзишгарон ширкат вар-зиданд. Аз Тољикистон дар ин сабќати бонуфузи љањонї 60 нафар варзишгар (вобаста ба навъњои гуногуни вар-зиш) иштирок доштанд. Дастаи киш-варамонро Шодї Сафаров, ректори ДТЉТ ба номи С.Рањимов ва њамзамон, раиси Ассотсиатсияи варзишгарони муассисањои тањсилоти олии касбии Љумњурии Тољикистон, сарварї ме-намуд. Њамчунин, раиси кумитаи кор бо љавонон, варзиш ва сайёњии назди Њукумати ЉТ М.Неъматов, ноиби раи-си кумитаи мазкур А.Мирзоев ва чанде аз мураббиёни номвари кишвар дастаро њамроњї мекарданд. Ноиби аввали рек-тори ДТЉТ Дилором Каримова, ки низ ба ин гурўњ шомил буд, дар суњбат бо мо иброз дошт, ки шањри бостонии Ќазон ба ифтихори Универсиада хеле хуб, дар сатњи баланд омода шуда буд. Масъулин барои истироњат, тамрин ва њунарнамоии варзишгарон тамоми шароитро омода кардаанд. Ба вижа, варзишгоњњои шањр љолибу мувофиќ ба талабот буданд. Аз 62 варзишгоњи боэътибору муљањњазу

ороста ва пурѓунљоиши Ќазон 32-тоаш махсус ба муносибати Универсиада ва мутобиќ ба меъёрњои навтарини љањонї бунёд карда шудаанд.Бояд гуфт, ки дастаи Тољикистон бори

аввал бо чунин њайати нисбатан мукаммал дар Универсиада иштирок намуд ва барои ин дар баробари Њукумати мамлакат Ва-зорати маориф ва ректорони мактабњои олии љумњурї кўшиши зиёд ба харљ додаву њиссагузорї намуданд.Аввалин медалро аз дастаи Тољикистон

Абдуазим Бойназаров дар гўштии камарбандї, бо усули озод, дар вазни то

68 кг ба даст овард. Ў сазово-ри љои дуюм ва медали нуќра гардид.Варзишгари дигари тољик

Мањмад Миров дар намуди мазкур (дар вазни то 62 кг) ме-дали биринљиро соњиб гашт.Комроншоњи Устопи-

риён варзишгари номвари тољик аст. Ў њамагї 20 сол дошта бошад њам, дар як-чанд мусобиќаи бонуфузи љањонї ширкат варзидаву шањди пирўзї чашидааст. Дар Универсиадаи Ќазон низ Комроншоњ дар гўштии усули самбо бомуваффаќият њунарнамої карда, соњиби медали нуќра гардид.Дар байни варзишгардухтарони тољик

Гуландом Ќаробоева ба комёбии шои-ста мушарраф гашт ва медали биринљии мусобиќаро (гўштии камарбандї бо усули озод дар вазни то 76 кг) ба даст овард.Ва нињоят, кўлбори мукофотњои да-

стаи Тољикистонро варзишгари 24-сола Нусратшоњ Имомов (дар гўштии усули самбо, вазни то 74 кг) бо соњиб гаштан ба медали биринљї мукаммалтар намуд.Њамчунин, ба варзишгарони тољик му-

яссар шуд, ки дар навъњои варзиши сабук, варзиши вазнин, каноэ дар финали Уни-версиада ќувваозмої намоянд.Дар маљмўъ, дастаи Тољикистон дар

Универсиадаи Ќазон бо 5 медал (2 меда-ли нуќра ва 3 медали биринљї) байни 162 мамлакати љањон љои 44-умро ишѓол на-муд. Ин натиљаи назаррас аст, зеро танњо ба 63 дастаи давлатњои љањон дар Уни-версиада соњиби медал шудан муяссар гашт. Њамчунин, дастаи Тољикистон дар таърихи универсиадањо бори аввал соњиби медалњо гардиду дар ин сатњ комёбї ба даст овард. Ба шарафи пирўзињои варзиш-гарони тољик дар варзишгоњњои шањри

Ќазон 5 маротиба Парчами Тољикистон барафрохта шуд.Дар љамъбасти Универсиадаи Ќазон

дастаи мунтахаби Россия бо 256 медал (132 тилло, 67 нуќра ва 57 биринљї) ѓолиби мутлаќ ва соњиби љои аввал гардид. Дастањои Чин ва Љопон љойњои дуюму се-

юмро ба даст оварданд.Бояд гуфт, ки дар давраи ин мусобиќаи

љањонї дар шањри Ќазон дар мавзўи «Варзи-ши донишгоњї ва варзиши олимпї: ду шаклу як њадаф» конференсияи илмию амалї бар-гузор гашт, ки дар он олимон ва устодони варзиш аз кишварњое, ки варзишгаронашон дар Универсиада ширкат доштанд, ишти-рок намуданд. Дар ин конференсияи бону-фуз аз Тољикистон устодони ботаљрибаи соњаи варзиш Дилором Каримов ва Шодї Сафаров суханронї карданд ва њамчун маърўзагарони навовару муваффаќ бо ди-пломи Универсиада мукофотонида шуданд. Маърўзаи Д.Каримова «Њаракати олимпї ва тарбияи љисмонї дар муассисањои олии касбии Тољикистон» таваљљуњи ањли ниша-стро љалб намуд ва бањсу пурсишу посухи доманадореро ба миён овард.Маросими пўшидашавии Универсиадаи

ХХ11 љањонии тобистона 17-уми июл дар яке аз варзишгоњњои тозабунёду замонавии Ќазон баргузор гашт, ки басо шукуњманду мутантан буд. Дар варзишгоњ дар ќатори парчамњои мамолики љањон Парчами Тољикистон низ парафшонї мекард.

А.МУРОДЇ,«Омўзгор»

УНИВЕРСИАДА ПАРАФШОНИИ ПАРЧАМИ ТОЉИКИСТОН ДАР ЌАЗОН

№ 30 26-уми июли соли 2013 3ОМЎЗГОР АХБОР

Дар поёни нимсолаи аввали соли хониш барои супоридани санљишу имтињоноти мавсимї ба 244 нафар донишљў иљозат дода шуд. Дар маљмўъ мавсими зимисто-наро 34 нафар бо бањои аъло, 135 нафар бо бањои хубу аъло, 26 нафар бо бањои омехта ва 7 нафар бо бањои ќаноатбахш љамъбаст намуданд. Пас аз натиљаи сессияи иловагї дар

Консерватория 17 нафар донишљў ќарздор монда, бо фармони ректори муассиса аз сафи донишљўён хориљ гардиданд. Танњо баъди як сол онњо метавонанд пас аз су-поридани имтињонњо тањсили худро идома дињанд. Таъкид гардид, ки дар Консерватория

аз рўйи 17 ихтисос машѓулият гузаронда мешавад. Ба таври маълум, аз соли 2014 шуруъ

карда, њамаи макотиби олї имтињонњоро ба шакли тестї мегузаронанд. Бино ба гуфти ректори Консерватория Р. Амиров,

чунин имтињон барои муассисаи онњо хос нест, зеро истеъдод чизи дигар аст. Аз ин рў, ба Маркази тестии назди Вазорати маориф мактуб ирсол намуда, аз ин хусус изњори аќида намудаанд. Бо розигии вази-ри маориф Н. Саидов иљозат дода шуд, ки имтињони аввал аз рўйи ихтисос бошад, ки он муайянкунандаи истеъдодњост. Аз ин рў, ректори Консерватория бо истифода аз фурсат барои чунин дастгирї ба вазири маориф изњори миннатдорї намуд. Алњол аз љумлаи шогирдони ин муас-

сиса дар хориљи мамлакат 10 нафар дар риштањои гуногун тањсил доранд. Љунон ки роњбари муассиса гуфт, моњи августи њар сол чун онњо ба таътил меоянд, консер-ти њисоботї дар назди њамсабаќону усто-дон ташкил мекунанд. То имрўз ба Консерватория 44 нафар

довталаб мурољиат намудаанд. Ба тав-ри мисол, аз шањри Душанбе 15, Раш-ту Шањринав – 5 нафарї, Њисору Восеъ – 3, Фархору Хатлону Ёвон 1 нафарї ба шуъбањои мухталиф њуљљат супоридаанду халос. Аён гардид, ки дар баъзе шуъбањо умуман довталабон намеоянд, солњои зиё-дест, ки ба шўъбаи аврупої њам ягон на-фар довталаб њуљљат насупоридааст. Рўзноманигорон ба масоили дигари

вобаста ба таълиму тарбия, дарси устоду шогирд ва масъалањои хољагї дахл наму-да, ба суолњои хеш посухњои ќаноатбахш гирифтанд.

Њотами ЊОМИД,«Омўзгор»

НИШАСТИ МАТБУОТЇ НИШАСТИ МАТБУОТЇ НИШАСТИ МАТБУОТЇ НИШАСТИ МАТБУОТЇ НИШАСТИ МАТБУОТЇ

ИСТЕЪДОДЊОИ ЊАЌИЌЇ ТАРБИЯ МЕЁБАНД

ВАЊДАТ: 143 НАФАР ОМЎЗГОР-СОЊИБИ ЗАМИН

Саидмухтор Љалолов эњтиёљи мактабњои ви-лоятро ба кадрњои омўзгорї тањлил карда, таъ-кид намуд, ки мувофиќи маълумоти шуъбањои маорифи шањру ноњияњо эњтиёљ ба кадрњои омўзгорї дар муассисањои таълимї дар соли хониши 2013-2014 аз рўи як воњиди корї 602 нафар ва 1,5 воњиди корї 206 нафарро ташкил медињад. Сатњи донишандўзии хонандагони

муассисањои тањсилоти умумї дар нимсолаи аввали соли 2013 3,3 холро ташкил намуд, ки ин нисбат ба натиљаи семоња 0,2 хол баланд аст. Соли љорї сохтмон ва таъмиру барќарорсозии 69 иншооти соњаи маорифи вилоят аз њисоби сарчашмањо маблаѓгузорї гардид. Дар соли 2013 49 мактаби вилоят ба шабакаи

Интернет пайваст карда шудаанд, ки 30,2%-и наќшаи солонаро ташкил медињад. Дар миќёси вилоят њамагї 505 муассисаи таълимї ба шаба-каи Интернет пайваст карда шудаанд.Дар олимпиадањои љумњуриявии фаннии

анъанавї, номї, даставї, фосилавї дар маљмўъ 188 нафар хонандаи муассисањои таълимии шањру ноњияњои вилоят иштирок намуда, ба

гирифтани 111 љойњои ифтихорї сазовор гар-диданд. Дар озмунњои байналхалќї 18 нафар хонан-

дагони литсей-интернати муштараки тољикї-туркии шањри Хуљанд, ки дар Љумњурии Тољикистон, Гурљистон, Ќазоќистон аз фанњои даќиќ баргузор гардид, бо 7 лоиња баромад намуда, 2 нафар љойи якум ва 16 нафар сазо-вори љойњои 2-3 гардиданд. Ѓайр аз ин 2 на-фар хонандагони ин мактаб дар олимпиадаи байналмиллалї аз фанни физика дар Индоне-зия ба гирифтани љойи аввал созовор гаштанд. Ду нафар хонандагони мактаби Президентї дар олимпиадаи байналхалќї, ки дар Љумњурии Ќазоќистон баргузор гардид, иштирок намуда, љойи сеюмро ишѓол намуданд ва хонандаи синфи 11- и њамин мактаб дар олимпиадаи байналхалќї аз фанни забони русї дар шањри Москваи Федератсияи Русия сазовори љойи дуюм гардид.

- Дар фасли тобистон айёми фароѓату истироњати кўдакон дар шањру ноњияњои вило-ят 19 лагери беруназшањрї, 622 лагери рўзонаи наздимактабї, 2 лагери истироњатї-мењнатї, 374 лагери солимгардонї барои хонандагони синфњои 9-10 ва 31 лагери варзишї-бењдоштї амал намуда, 103657 нафар кўдакону наврасон ба истироњату фароѓати оммавї фаро гирифта мешаванд,-таъкид намуд Саидмухтор Љалолов. Дар баробари ин њама дастовардњо сардо-

ри раёсати маорифи вилояти Суѓд тањлили вазъи љинояткорї дар байни ноболиѓони шањру ноњияњои вилоятро дар 5 моњи соли 2013 ташвишовар арзёбї кард. Агар дар њамин давраи соли 2012-23 нафар мактаб-бача даст ба љиноят зада бошанд, дар соли 2013 теъдоди чунин хонандагон ба 40 нафар расид. Дар поёни нишаст сардори раёсати мао-

рифи вилояти Суѓд Саидмухтор Љалолов ба саволњои рўзноманигорон посухњои муфассал гардонда, онњоро ба њамкории судманд даъват намуд.

Нуъмон РАЉАБЗОД,«Омўзгор»

Дар њамин давра муассисањои таъли-мии шањр бо 26 адад компютер таъмин гардиданд, ки дар маљмўъ, шумораи компютерњо дар таълимгоњњои ќаламрав ба 1161 адад ва принтерњо ба 222 адад расид, ки ин 78,3%-и барномаи давлати-ро ташкил медињад. Зикр гардид, ки дар заминаи иљрои Ќонуни ЉТ «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» 12 мактаб мавриди санљиш ќарор дода шуда, дар 23 мак-таби дигар бо иштироки роњбарияти маќомоти њифзи њуќуќ вохўрињои суд-манд гузаронида шуданд.Дар шаш моњи аввали соли 2013 1057

нафар хонандаи макотиби миёна, гим-назияи ба номи А.Балъамї, литсейи ба номи Т.Собиров дар олимпиадањои фосилавї дар се давр иштирок намуда, сазовори љойњои ифтихорї гаштанд. Аз шумораи умумии иштироккунандагон 534 нафар соњиби сертификат, 358 на-фар соњиби диплом в 165 нафар ба дав-ри сеюм роњхат гирифта, ќувваозмоиро барои ноил шудан ба медалњои тилло, нуќра ва биринљї давом медињанд.Бањри истироњати бофароѓати тобисто-

наи кўдакону наврасон тадбирњои мушаххас андешида шудааст. Дар 4 баст зиёда аз 500 нафар кўдакону наврасон дар истироњатгоњи «Њамсафар»-и њудуди шањр ба фароѓат фаро гирифта шуда, њамчунин дар лагери љумњуриявии «Чайка»-и дараи Варзоб 30 на-фар наврас љалб гардидааст.

Ба масъалаи омодагї ба соли нави хо-ниш ва зимистонгузаронии муассисањои таълимї дахл карда, раиси шањр баён дошт, ки таълимгоњњои њудуди шањр 90 дар сад аз таъмир бароварда шудаанд. То имрўз 470 тонна ангишт ва 180 м3 њезум дар мактабњо захира гардидааст. Шишабандии муассисањои таълимї 80 дар сад иљро шудааст.Ба суоли «Омўзгор» дар хусуси таъми-

ноти макотиб бо кадрњои соњибтахассуси љавон посух дода шуд, ки ин мушкил асо-сан њалли худро ёфтааст. Вале њанўз њам дар иддае аз љамоатњои дењот, ба вижа Ромит ва Чорсу норасоии омўзгорони фанњои забони англисї ва русї ба чашм мерасад. То ин дам аз донишка-даву донишгоњњои олии кишвар 200 на-фар муаллим барои таълиму тарбия ба мактабњои ќаламрави шањр даъват карда шудаанд.Бахши зиёди омўзгорон бо замини

наздињавлигї таъмин карда шудаанд. Дар навбат њамагї 20-25 фоиз муаллимо-ни љавон ќарор доранду халос. Маќомот кўшиш ба харљ медињад, замин ба омўзгороне, ки ба љойи корашон наздик мебошад, таќсим карда дода шавад.То ин њангом аз њисоби фонди махсус

143 нафар омўзгор бо ќитъаи замин ба-рои манзили зист таъмин шудаанд.

Шодї РАЉАБЗОД,«Омўзгор»

Дар поёни нимсолаи аввали соли хониш

чунерўмаизриимонрўазма

си

ВАЊДАТ: 143 НАФАР ОМЎЗГОР СОЊИБИ ЗАМИН

СаидмухторЉалолов эњтиёљимактабњои ви-

гиди

датуТданавофбазиДдаЌљосибаМду

ис

ДАСТОВАРДЊО НАЗАРРАСАНД

Ў доир ба бурду бох-ти муассисањои тобеи вазорат сухан гуфта, аз љумла, ќайд намуд, ки тибќи «Барномаи рушди фаъолияти китобдорї дар ЉТ барои солњои 2006 – 2015» аз 25 май то 28 июни соли љорї са-фари «Корвони китоб» ба тамоми минтаќањои љумњурї бомуваффаќият анљом дода, тавас-сути он намоиш ва фурўши китобњо таш-кил карда шуда, фонди китобхонањои љумњурї бо 20 958 нусха адабиё-ти тозанашри соњањои гуногун ба маблаѓи уму-мии 165 301 сомонї му-каммал гардиданд. Фон-ди китобхонаи давлатии бачагонаи љумњуриявии ба номи М. Миршакар бо 217 нусха китобњои тозанашр пурра гардид. Фонди муљтамаи

љ у м њ у р и я в и и осорхонањои Кўлоб бо нигорањои нави таъ-риху бостоншиносї бо маблаѓи 60 њазор сомонї такмил ёфт. Айни замон 1861 адад нигора љамъоварї гар-дида, 1685 адад ба тав-ри туњфа пешнињод шу-

даанд.Муљтамаъ дар

мактабњои тањсилоти миёнаи умумї ва коллективњои мењнатии шањри Кўлоб намоишњои сайёр-ро ташкил намуд. Ба муљтамаъ 15070 нафар тамошобин, аз љумла, 2500 нафар кўдаки син-ни то 12 – сола ташриф оварданд. Дар давраи

њисоботї ба осорхонаи љумњуриявии таърихї - кишваршиносии ба номи Рўдакии шањри Панљакент 2013 нафар тамошобин, аз љумла, 891 нафар донишљў ва хонандаи мактабњои тањсилоти миёнаи умумї ташриф овар-данд.Аз љониби эксперти-

заи таърихї – фарњангї љамъулљамъ 138 ташхис доир гардид, ки 47 – тои онњо мансуб ба пешги-рии маводи фањш мебо-шад. Ин шумора нисбат ба соли гузашта 31 экс-пертиза зиёд аст. Рољеъ ба сарватњои фарњангї 2 ташхис доир карда шудааст. Дар давраи њисоботї,

њамчунин, муассисањои нашриявии вазорат дар маљмўъ 80 номгўй бо теъдоди 160 000 нус-ха адабиёти бадеї, илмї – оммавї, васои-ти таълимї, дастурњои аёнї ба табъ расон-данд, ки маблаѓи уму-мии харољоташон зиёда аз 500 њазор сомониро ташкил дод. Аз њисоби Фонди эњтиётии Прези-дент ба маблаѓи 527469 сомонї адабиёти бадеї нашр шуд. Муассисаи давлатии Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи миллии тољик љилди ду-юми китоби «Энсикло-педияи миллии тољик» - ро бо теъдоди 5000 њазор нусха ва бо сифа-ти хуби полиграфї нашр намуд. Муассиса барои љилди сеюми «Энсикло-педияи миллии тољик» корњои тадвину тањрири таќрибан 700 маќоларо анљом дода, китоби «До-нишномаи кўдак» - ро ба нашр омода намуд. Чунонки вазир аф-

зуд, ташкилотњои эљодии тобеи вазорат дар давоми шаш моњи сипаришуда дар аксари чорабинињои давлатї сањм гузоштанд. Дар ин муддат ансамблњои њунарї, коллективњои театрњои касбї ва музофотї ба сафарњои њунарї баромада, дар боло бурдани сатњи фарњангии љомеа наќши муњим бозиданд.

Њотами ЊОМИД, «Омўзгор»

Зимни нишасти матбуотї ректори Донишгоњи дав-латии Кўлоб ба номи Абўабдуллоњи Рўдакї, доктори илмњои физика ва математика Абдулло Та-баров иброз намуд: - Дар донишгоњ барои бењтар намудани раванди таъ-лиму тарбия миќдори кафедрањои тахассусї ба 33 адад расонида шуд. Дар онњо 334 нафар омўзгор ба

таълиму тарбия машѓуланд ва миёни эшон 12 нафар доктори илм, 11 нафар профессор, 1 академики АМ ФР ва Арбоби илму техникаи ЉТ, 2 нафар узви вобастаи Академияи илмњои педагогї, 57 нафар номзадњои илм (аз љумла, 35 дотсент), 37 нафар аспирант кору фаъолият мекунанд. Имсол шўъбањои рўзона ва ѓоибонаи донишгоњро 1108

нафар донишљў хатм наму-да, тибќи роњхати донишгоњ ба кор, ба шањру ноњияњои минтаќаи Кўлоб фиристода шудаанд. Бо маќсади даст-гирии донишљўёни ятиму бепарастор аз тарафи раё-сати донишгоњ њар моњ ба њар яке аз онњо ба маблаѓи 70 сомонї кўмакпулї дода мешавад.

Шариф Абдулњамид, «Омўзгор»

ВУСЪАТИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯ

ЌАНОАТМАНДЇ АЗФАЪОЛИЯТИ ШАШМОЊА

№ 30 26-уми июли соли 20134 ОМЎЗГОР МАСЪУЛИЯТ ОМОДАГЇ

- Маъмулан, њар сол аз ав-вали моњи июн омодагї ба зимистонгузаронї ва таъмину тармими муассисањои таъли-мии љумњурї ба мавзўи муњими рўз табдил меёбад. Имсол вазъ-ро чї тавр арзёбї кардан мум-кин аст?

- Дарвоќеъ, соли ра-вон омодагии муассисањои таълимї дар иртибот бо таъмири таълимгоњњо ва зимистонгузаронї аз солњои ќаблї љиддан фарќ дорад. Вазо-рати маорифи ЉТ дар заминаи ќарори Њукумат аз 30.03.2013 «Дар бораи сари ваќт омода намудани соњањои иќтисодиёт ва иљтимоиёти љумњурї барои фаъолияти мунтазам ва сама-рабахш дар давраи тирамоњу зимистони солњои 2013-2014» наќшаву чорабинињои вижаи худро тартиб додаву тасдиќ намудааст. Бо ин маќсад дар худи вазорат ситоди махсус таъсис дода шуда, њамзамон њамин гуна ситодњои назоратї дар шуъбањои маорифи шањру навоњии мамлакат ба фаъолия-ти муассир пардохтаанд.

- Шуъбаи шумо кадом вазифњоро бояд ба иљро расонд?

- Шуъбаи маркетинг, моли-кият ва хариди давлатии Ва-зорати маориф вазифадор гар-дидааст, ки аз натиљаи корњои иљрошуда то 15-уми њар моњ ба Њукумати ЉТ ва Вазорати руш-ди иќтисод ва савдои љумњурї ахбор пешнињод намояд.

- Пас, кор дар ин самт чї тавр роњандозї карда мешавад?

- Баъзе нуктањои асосии чорабинињои пешбинишударо зикр месозем.Омода намудани системаи

гармидињии дастгоњи марка-зии вазорат, бастани шартнома бо корхонаи интиќоли неруи

барќ, гази табиї, хизматрасо-нии коммуналї ва алоќа, таш-кил кардани графики захираи ангишт, њезум ва сўзишвории дизелї дар њамаи раёсат, шуъбањои маориф, муассисањои тањсилоти ибтидої ва миёнаи касбї, мактаб-интернатњои љумњуриявї, омода намуда-ни мактуби Вазорати маориф ба унвони раисони вилоятњо, шањри Душанбе ва шањру ноњияњои тобеи љумњурї љињати

аз семоњаи 4-ум ба семоњаи 2-юм ва 3-юм гузаронидани маблаѓњои пешбинигардида, барои тайёрии муассисањои таълимии љумњурї ба давраи тирамоњу зимистони солњои 2013-2014 ва ѓайраи дигар, ки он 21 бобро дарбар мегирад.

- Дар ин замина, нишондињандањо тибќи маъ-лумоти то ин дам дастрас намудаи шуъбањои маорифи шањру навоњї ва вилоятњо бобати таъмиру таљдид ва зимистонгузаронї аз чї њикоят мекунанд? Манзури мо пешра-вию комёбињост, ки роњбарони шуъбањои маориф ба он соњиб шудаанд.

- Пешравию муваффаќиятњо воќеан ба чашм мерасанд, инро набояд нодида гирифт.Мо њамарўза аз шуъбањои

маориф маълумоти омориро ба таври ољилї дастрас меку-нем ва он нишондињандњоро муќоисаву тањлил ва барраси-ву файсала ва дар нињояти кор хулосаву натиљагирї мекунем. Кї пешсаф аст, кї ќафомонда, кадом муассисањои таълимї ба ин масъала аз паси панља менигаранд, кадом сарваро-ни дилсўзи шуъбаву раёсатњои маориф бањри иљрои наќшаи пешбинишуда талошу љањд ва саъю кўшиш доранд. Мо ин њамаро дар њисоботи хеш ба рањбарияти вазорат раќамзанї мекунем.

- Агар ба таври мушаххас бигўем…

- Албатта, моро фаъолияти шуъбањои маорифи ноњияњои Шањринав, шањри Чкаловск, Љаббор Расулов, Зафаробод, Шањристон, Љалолиддини Румї, Сарбанд, Мир Саид Алии Њамадонї, Бохтар, Носири Хусрав, Ховалинг, Шўрообод, Вањдат, Варзоб, Роѓун, Темур-малик дар масъалаи таъмини пурраи ангишту њезум ва шиша-

бандии муассисањои таълимї хурсанд мекунад.Таври мисол, ноњияи

Шањринав дар байни дигар навоњии кишвар аз аввалинњо шуда, наќшаи захираи ан-гиштро дар таълимгоњњои ќаламрави худ ба иљро расонд. Ноњияи Љаббор Расулов,

наќшаи захира намудани ан-гиштро 300 тонна, Зафаробод – 172 тонна, Шањристон – 280 тонна ба сомон расониданд. Аз вилояти Хатлон бошад, ноњияи Љалолиддини Румї 640 тонна ангишт, Сарбанд – 99 тонна, Мирсаид Алии Њамадонї – 400 тонна ангишт захира намуда, аз иљрои наќша бо сарбаландї баромаданд. Захираи њезум дар муассисањои таълимии

шањру навоњии вилояти Суѓд хеле хуб аст. Мутаассифона, шуъбањои маорифи шањру навоњии ВМКБ, вилояти Хат-лон, ноњияњои тобеи љумњурї, шањри Ќўрѓонтеппа дар масъа-лаи иљрои наќша дар боби за-хираи њезум фориѓболї нишон медињанд ва факту раќамњо бозгўи фаъолияти сусту заифи ин шањру навоњї мебошад.

- Агар возењтар ба масъала рўшанї меандохтед…

- Мана, марњамат, бепарвоии рањбарияти раёсати маорифи шањру навоњии ВМКБ-ро аз на-здик бубинед. Ноњияи Дарвоз наќшаи иљрои захираи ангиш-тро то ин дам њамагї 47,2%, Рўшон – сирф, Шуѓнон – 19,5%, Роштќалъа, Ишкошим, Мурѓоб низ як фоиз њам ба сомон нара-сондаанд.Њамин вазъият дар шањру

ноњияњои Ќўрѓонтеппа, Вахш, Хуросон, Ќубодиён, Ќумсангир, Абдурањмони Љомї, Љиликул, Панљ, Шањритус, Ёвон, Данѓара, Балљувон, Кўлоб, Восеъ, Фархор, Шўрообод, Њисор, Файзобод, Нуробод, Роѓун, Тољикобод, Рашт, Тавил-дара, Љиргатол, шањру навоњии вилояти Суѓд – Ашт, Мастчоњ, Исфара, Конибо-дом, Бобољон Ѓафуров, Спи-тамен, Ѓончї, Истаравшан, Айнї, Панљакент, Кўњистони Масчоњ феълан мављуд аст, ки касро ба андешаи амиќ ва нигаронї мувољењ месозад.

- Дар маљмўъ, иљрои наќша-чорабинињо дар кадом поя ќарор дорад?

- Якрост бањогузорї наму-дан барои мо дуруст намеояд. Чаро? Зеро нишондињандањо њар рўз таѓир ёфта меистанд. Масалан, якчанд рўз ќабл ноњияњои Варзоб, Темурмалик ягон тонна ангишт захира на-карда буданд. Дар се-чор рўзи

ахир ин ду ноњияњо наќшаи иљрои љамъоварии ангиштро 100 фоиз ба анљом расонда-анд.

- Сабаби ќафомонии баъзе шањру навоњиро дар масъалаи мазкур дар чї мебинед?

- Сабаби асосї сари ваќт људо нашудани маблаѓњо аз љониби маќомоти иљроияи њукуматњои мањаллї ба њисоб меравад. То њол шуъбаи маорифи шањри Кўлоб заррае ба ин масъала

таваљљуњи љиддї зоњир накар-дааст ва ваќте мо аз масъуло-ни ин маќомот ваљњи њол пур-сидем, дар посух гуфтанд, ки рўзњои наздик барои захираи ангишт ва њезум њукумати шањр маблаѓ људо хоњад кард. Айни њамин њолро дар муассисањои таълимии навоњии Кўњистони Масчоњ, Рашт ва Балљувон ди-дан мумкин аст. Дар умум, то санаи 22-юми

соли љорї иљрои наќшаи за-хираи ангишт дар муассисањои тањсилоти миёнаи умумї 39,3 фоиз, мактаб-интернатњои љумњуриявї 31,2 фоиз, муассисањои тањсилоти ибтидої ва миёнаи касбї 28 фоиз ва дар муассисањои тањсилоти олии касбї ва баъдидипломї 2,6 фо-изро ташкил медињад.Дар муассисањои таълимии

вилояти Хатлон иљрои наќшаи ангишт то имрўз ба 42,4, ви-лояти Суѓд – 64,2, ВМКБ – 5,4 шањри Душанбе – 42,3 ва ноњияњои тобеи марказ 38 фоиз расидааст.

- Њароина, њафтаномаи «Омўзгор» ин масъаларо ба таври даќиќу мўшикофона думболагирї хоњад кард ва аз натиљањои минбаъдаи ба даст омада, хонандагонро хабардор хоњад кард.

Шодї РАЉАБЗОД, Саъдулло АБДУЛЛОЕВ,

«Омўзгор»

АЗ ЊЕЗУМУ АНГИШТ ТО ШИШАБАНДЇ(ё омодагии муассисањои таълимии кишвар ба фасли зимистон дар кадом поя ќарор дорад?)

- Маъмулан, њар сол аз ав-

кадшткљнб

Консерти нињоии лоињаи телевизионии «Овози тиллої» 20-уми июли соли љорї дар кохи Вањдат бар-гузор гашт. Дар 4 соли фа-ъолияташ 56 кўдаку наврас барандаи лоињаи мазкур гаштаанд. Имсол аз байни 1800 нафар иштирокдори «Овози тиллої» 11 барандаи мутлаќ ва 2 нафар бо инти-хоби аъзои њакамон то ба даври нињої расиданд. Аз суњбат бо иштирок-

дорони ин озмун маълум шуд, ки барои њамаи онњо љодаи санъат хеле љолиб ва пур аз уме-ду ормонњо менамояд. Вале дар мавриди мушкилоте, ки њар санъаткорро интизор аст, Њунарманди шоистаи љумњурї Рањима Шалоэр, ки яке аз доварони озмуни фавќуззикр буд, чунин изњори назар кард: «Масъалаи маблаѓгузории санъаткорон ва дарёфти маблаѓ барои сабти клипњову овоз имрўз мушкилест, ки садди роњи би-сёр соњибистеъдодон мешавад. Умедворам, ки нафароне ѓамхор пайдо мешаванд ва маблаѓгузориву сармоягузориро барои чу-нин соњибистеъдодон дареѓ намедоранд».Яке аз њакамони лоињаи мазкур,

Њунарпешаи халќии Тољикистон Рањматулло Њошимов дар ин маврид изњор дошт, ки пас аз анљоми њар озму-

ни «Овози тиллої» суол ба пеш меояд, ки соњибистеъдодони тозакашфшуда-ро чї ояндае интизор аст. «Ин љавонон соњибистеъдоданд, васфи диёри хеш ме-кунанд, обрўи вилояту ноњияњои худанд. Раисони хољагињо, ноњияњову вилоёт бояд ин љавононро зери назорати хеш нигоњ доранд, барояшон мадад кунанд. То фардо онњо дар арсаи байналмилалї санъати мардуми тољикро муаррифї кар-да тавонанд»,-гуфт ў.Имсол бори аввал аст, ки ѓолибони

озмуни «Овози тиллої» бо садои зинда, яъне, бе истифодаи фонограмма сарои-данд.

Ситорабонуи СОЊИБНАЗАР,«Омўзгор»

ГУЗОРИШ ПАЁМ

ЃОЛИБОНИ «ОВОЗИ ТИЛЛОЇ»

«Инак, ки ман аз дунё меравам, бисту панљ кишвар љузви шоњаншоњии Эрон аст ва дар тамоми ин кишварњо пули Эрон ривољ дорад ва эрониён дар ин кишварњо дорои эњтиром њастанд…» Ин пораест аз нахуст-навиштаи маљалла, ки «Васиятномаи До-риюш» ном дорад ва хеле асари омўзандаву муњтавомандест.Дигар аз маќолањои

судманду тозапардозо-наи шумораи навини адаб маќолаи муњаќќиќ ва адабиётшиноси ном-вар С.Амирќулов аст, ки «Васиятнома»-и Ањмади Дониш: роњи

расидан ба инсо-ни комил ва саодати зиндагї» ном гирифта. Хондани ин нигошта доираи назари хонан-дагони арљмандро нис-бат ба љанбањои њаёту фаъолияти Ањмади ал-

лома густурдатар хоњад кард.Дар шумора боз

як ќатор маќолањое, ки ба ќалами оли-мону муњаќќиќон Ш.Исрофилниё («Но-сири Бухорої ва «Сабонома»-и ў»), Ш.Шокирзода («Хо-варшинос ва сиёсатма-дори маъруф»), Фри-дрих Розен («Умари Хайём»), Ш.Нуъмонпур («Ќайсин Ќулиев: Накунед аз љањон ф а р о м ў ш а м ! » ) , Ю . А к б а р з о д а («Дар њасрати Ва-тани аљдодї») мутааллиќанд, оварда шудааст, ки боиси боз њам афзудани мазму-ну мундариљаи «Адаб» гардида.Ин шумораи маљалла

низ чун шуморањои пе-шин дар сатњи баланд ороиш ёфтааст ва чан-дин сурати хушљилову нодирро дар бар меги-рад.

А.ИЛЁСПУР

ШУМОРАИ НАВИНИ «АДАБ»

№ 30 26-уми июли соли 2013 5ОМЎЗГОР ДОВТАЛАБ-2013

Рўзи дуюм рў овардем ба Донишгоњи давлатии омўзгории Тољикистон, ба донишгоње, ки бисёр олимону адибон ва шахсиятњои маъ-руфи кишвар дар он тањсил намуда-анд, донишгоње, ки номи садри сухану забони тољик устод Садриддин Айни-ро дорад. Мушоњидањо, ростї, моро ќонеъ гардонида натавонистанд, зеро назди гўшањои њуљљатќабулкунї до-вталабон ањён-ањён ба чашм мераси-данд. Ба гуфти узви комиссияи ќабул Тошмањмад Пиров, шояд ќисмати дуюми рўз њам таъсир карда бо-шад. Сараввал мо бо Искандар Су-лаймонов –сардори раёсати таълим вохўрда, матлаби худро баён кардем. И.Сулаймонов моро бо масъулони комиссия вобаста кард. Ба њар сурат, суњбатро бо коти-

би масъули комиссияи ќабул Абду-шукур Ѓаффоров зарур донистем. А.Ѓаффоров аз таваљљуњи мо ба вазъи љараёни ќабули довталабон дар донишгоњ изњори хушнудї кар-да, омодагии худро ба суолњо баён кард. Аз суњбат бо эшон фањмидем, ки наќшаи ќабули довталабон имсол 2175 нафарро ташкил мекардааст. Аз ин миќдор 1631 нафар ба гурўњњои рўзона ва 1012 нафар ба гурўњњои шартномавї шомил будаанд. Табиист, ки дар љараёни ќабул дар

њар донишгоњ мувофиќан имтиёзњо муќаррар мешаванд. Барои 192 на-фар тибќи квотаи Президентї, 9 на-фар ѓолибони озмунњои љумњуриявї ва байналмилалї ва миќдори ному-айяни ятимону кулл аллакай љойњо муќаррар шудаанд.

-Бар илова, мо ба хатмкардањои коллељњо њам имтиёз муайян кардаем, - баён дошт Тошмањмад Пиров. –Ба-рои мисол, барои онњое, ки коллељњои ѓайрисоњавиро хатм кардаанд, дар дохилшавї (тариќи суњбат) якбора ба курси 2 ва барои онњое, ки коллељњои соњавиро ба итмом расонидаанд, як-бора ба курси 3 имтиёз муайян гарди-дааст. Котиби масъули комиссияи ќабул

Абдушукур Ѓаффоров дар бораи ќабули довталабон дар 55 ихти-сос сухан гуфта, аз вазъи ќабул дар ихтисосњо ибрози назар намуд. Ба гуфти ў, имсол садорати донишгоњ бо назардошти мушоњидаи бозори мењнат ба наќшаи ќабул тибќи мак-туб ба вазоратњои маориф ва руш-ди иќтисод ва савдои љумњурї баъзе таѓйирот ворид кард.

-Ќаблан дар наќша 5 ихтисо-се љой дошт, ки барои донишгоњи мо имконияти ќабули довтала-бон дар онњо ѓайриимкон њам буд, - гуфт А.Ѓаффоров. – Дар натиља ихтисосњои технология-равоншиносї, рањнамоии касбї; забоншиносї ва технологияи иттилоотї; забони англисї (фосилавї); забони муосири русї (тарљумаи бадеї); менељменти иљтимої (маориф) аз наќша ихти-сор шуда, ба љои онњо ихтисосњои нав ворид карда шуданд: психоло-гияи амалї, таъриху забони англисї; тањсилоти ибтидої: санъату мусиќї; забони англисї-хитої; физика-математика; забон ва адабиёти тољик-забони арабї.Чун њолати ќабули довтала-

бон барои мо нигаронкунанда на-муд, воќеиятро аз забони аъзои ко-миссия донистан хостем. Маълум шуд, ки дар њаќиќат, вазъ дар баъзе ихтисосњо нигаронкунанда аст. Ба гуфти А.Ѓаффоров, мушоњида нишон медињад, ки то њанўз бисёрињо дар бораи ихтисосњои нав иттилои кофї надоранд ва як сабаби камтаваљљуњи довталабон њам ба њамин нукта рабт дорад.

-Таљриба нишон медињад, ки дигар мо наметавонам дар донишгоњњњои омўзгорї довталабонро бо як их-тисос љалб намоем, – таъкид кард А.Ѓаффоров. –Бубинед, ки теъдо-

ди ками довталабон мањз дар чунин ихтисосњост: биология, химия, техно-логия, физика, математика, сурдопе-дагогика, тањсилоти томактабї, алиф-бои ниёгон, география. Вале ба њамин маънї дуихтисоса ташвиш надорад. Воќеан, чанд сол пеш буд, ки

устод Мањмадулло Лутфуллоев ин пешнињодро ба миён гузошта буд. Ба таъкиди устод, дар шароити имрўза ин тартиб бењтарин омили рафъи но-расоии мутахассисон ва љалби онњо ба мактабњост. Дар њамин њол дар донишгоњ

ихтисосњое њастанд, ки таваљљуњи до-вталабон ба онњо хеле зиёд аст. Барои мисол, дар факултетњои таъриху њуќуќ, филологияи тољик, забони англисї, пе-дагогика: методикаи таълим, тањсилоти ибтидої (шуъбаи ѓоибона), химия-биология, биология-химия, физика-математика, математика-информатика, иќтисод ва идора, бањисобгирии бухгалтерї ва чанде дигар ба њар љой аз 2 то 4-5 нафари рост меояд. Љолиби диќќат аст, ки таваљљуњ

имсол ба гурўњњои шартномавї афзу-дааст. Ба гуфти аъзои комиссия, им-тиёзе, ки ќарори Шўрои олимон ба-рои ин гурўњ муќаррар кардааст, як сабаби љалби довталабон гардидааст. Сабаби дигар дар он аст, ки хатмку-нанда баробари хатм дипломро ба даст гирифта метавонад. Дар анљом хостем, бартарињои

љараёни ќабули имсоларо аз забони котиби масъул фањмем. Абдушукур Ѓаффоров чунин гуфт:

-Бартарии аввалин, тавре гуфтем, ташкили ихтисосњои нав аст. Фикр ме-кунам, мардум баъди дарки моњияти масъала ба ин ихтисосњо њар чї беш-тар мутаваљљењ мегарданд. Барои ин мо, мутахассисон, бояд аз матбуот маќсаднок истифода бурда тавонем. Бењтарин иќдоми имсола ќабули

хамткардањои коллељњои ѓайрисоњавї бо маќсади таъмини литсейњои касбї бо омўзгорон аст. (Дарвоќеъ, ин яке аз пешнињодњое буд, ки чанд сол пеш то тавассути минбари «Омўзгор» ба миён гузошта будем. – С.Н.) Он чї ки моро ба анљоми љараёни ќабул умед-вор мегардонад, муќоисаи раќамњост. Фаразан, соли гузашта то њамин давра мо 250 нафарро ќабул кардем, имсол, хушбахтона, ин раќам ба 530 расида-аст. Љалби довталабон дар гурўњњои шартномавї барои донишгоњи мо, ки нисбатан камдаромад аст, як ќадами хубест. Дар ин масъала садорати донишгоњ зери роњбарии бевоситаи ректор Абдуљаббор Рањмонов кўшиш мекунанд, шаффофият таъмин бошад. Ин мавќеи донишгоњро шинохтани љомеа теъдоди довталабонро дар мо зиёд гардонида метавонад.

Мањмудхон ШОЕВ, Саида НАБИЕВА,

Эњсони ХУШБАХТ,«Омўзгор»

ОМОДАГЇ ЉАРАЁНИ ЌАБУЛИ ДОВТАЛАБОН ДАР ДОНИШГОЊЊОДТоразрќнвдТдш

Бо маќсади шиносої аз вазъи љараёни ќабули довталабон ба донишгоњ роњ пеш гирифтем. Дарвоќеъ, мушоњидаи мо аз ин донишгоњ бе сабаб њам набуд, чун медонем, ки теъдоди довталабон дар он њамасола рў ба афзоиш дорад. Тибќи наќша им-сол донишгоњ 4292 нафар донишљў ќабул хоњад кард, ки аз ин миќдор 1118 нафар дар гурўњњои буљавї (948 рўзона, 170 ѓоибона), 3077 нафар дар гурўњњои шартномавї (2417 нафар рўзона, 660 нафар ѓоибона), 97 на-фар тибќи квота тањсил хоњанд намуд. Тав-ре котиби масъули донишгоњ Э. Насрид-динов изњор кард, айни њол дар донишгоњ 17 факултет ва 86 ихтисос ба тайёр карда-ни мутахассисон машѓуланд. Ба њавлии донишгоњ ворид шудем: дар ќадами аввал маѓозаи ашёи хониш дар хидмати довтала-бон ба чашм мерасад, ки аз он довталабон њар чизи дилхоњ ва зарурияшонро дарёфт карда метавонанд. Дар ќадами дуюм бо давраи калони довталабоне, ки хоњиши дар гурўњњои шартномавї хондан доранд, дучор шудем. Ростї, мушоњидаи ќатори донишљўён дар ин мавзеъ моро ба хулосае овард, ки бори дигар аз рўзгори имрўза шукргузор бошем. Ќабул дар ин љо ва дар толори баќайдгирї тартиби муайян дорад. Ќадами сеюм ва ќадаме, ки моро ба андеша, муќоиса ва хулосабарорї аз вазъи љараёни ќабул водор карда метавонад, дар њаќиќат, ќобили мушоњида буд. Толори комиссияи ќабул. Дар ду тараф

ќабули довталабон сурат мегирифт. Барои

довталабон тамоми маълумот доир ба тар-тиби ќабул пешнињод шуда, барои омўзиши амиќ ва навиштани ариза мизу курсї њам гузошта шуда буд. Оид ба таваљљуњи донишљўён ба кадом ихтисосњо хулосаи аъ-зои комиссияро донистан хостем. Сафаралї Шоњимардонов чунин посух дод:

-Аз њама бештар таваљљуњи довталабон ба факултетњои њуќуќшиносї, иќтисодї ва тиббию фармасевтї зоњир мешавад. Дар ин факултетњо рўзе то 60-70 нафар њуљљат месупоранд. Аз ин љо хулоса баровардан мумкин аст, ки сари њар љой аз 3 то 8 нафар рост меояд. Дар њаќиќат, теъдоди довталабон ба

хусус, дар назди факултетњои номбаршуда хеле зиёд ба назар мерасид. Њамзамон, наз-ди гўшаи баъзе факултетњо бо кам будани теъдоди довталабон диќќати моро ба худ кашид. Ин вазъиятро узви дигари комис-сияи ќабул Хайрулло Ѓафуров чунин шарњ дод:

-Аслан, то ин дам факултете нест, ки дар он наќшаи ќабул иљро нашуда бошад. Вале дар муќоиса ба назар мерасад, ки таваљљуњи довталабон ба баъзе ихтисосњо камтар аст.

Барои мисол, дар факултетњои геология, фалсафа, забони русї довталабон камтар њуљљат супоридаанд. Х.Ѓафуров дар идомаи суњбат изњор

кард, ки ин њолат сабабњои гуногун дорад.-Табиист, ки сабаби аввал роњ ёфтан дар

бозори иќтисодист, яъне, љавонон касберо ихтиёр карданиянд, ки дар оянда ба онњо манфиати молї оварда тавонад, -гуфт ў. Дар њамин њол гумон меравад, ки

сабабњои дигар њам љой доранд. Барои ис-боти андеша њолатњои њуљљатњои худро бозпас гирифта, ба љои дигар супоридани ќисме аз довталабон моро ба андеша водор намуд. Дар зарфи 10-15 даќиќа дар назди мо ду нафар њуљљатњои худро аз факултетњои иќтисодї ва як нафар аз факултети электро-никаи тиббї гирифтанд. Ваќте сабаб пурси-дем, Фарзона- довталабе аз яке аз ноњияњои тобеи љумњурї чунин посух дод:

-Факултете, ки ман хостам ба он дохил шавам, гурўњи буљавї надоштааст, ба саба-би вазъи иќтисодиямон дар оила маслињат шуд, ки њуљљатњоямро гирифта, ба дигар факултет супорам.Барњаќ, аз чунин вазъ масъулони

ќабули њуљљатњо њам дилтанг мешуданд. Ба гуфти аъзои комиссия, сабабњо дар ин маврид њам гуногун буда метавонанд. Шояд иддаеро њарос фаро гирад. Вале аз мушоњидаи ин њолатњо ва муќоисаи андешањо хулосаи дигар њам баровар-дан мумкин аст: довталабон аз мактаби миёна ва оила ба интихоби бошууронаи

касб омода нестанд. Ба њар сурат, дар Донишгоњи миллии Тољикистон љараёни ќабул нисбатан, бартарї дорад. Фаъолия-ти аъзои комиссия њам барои довталабон ќонеъкунанда аст.

-Ваќте бовар карда, ин масъулиятро бар дўши мо бор карданд, мо њам кўшиш мекунем, сазовори боварии роњбарияти донишгоњ ва вазорат амал намоем, - гуфт дар анљоми суњбат С.Шоњимардонов. Љараёни ќабули довталабон дар дониш-

кадаву донишгоњњо дар арафаи анљомёбист. Анљоми он масъулияти дигареро назди масъулини кор мегузорад. Бошад, ки масъ-улияти эшон орзуву умедњои довталабони њаќиќиро бароварда тавонад, орзуњое, ки ба шукуфоии боз њам бештари кишвар му-соидат карда метавонанд.Дар њамин њол бояд зикр кард, ки љараёни

ќабул барои довталабон ду нигаронї низ дорад: яке нисбатан баландтар будани ар-зиши китобњои дар фурўшбуда, дигаре ин-тизории зиёд барои пардохти маблаѓ. Дар фасли гармо барои сабукї овардан хуб ме-шуд, чанд нуќтаи ќабули маблаѓњои шар-тномавиро ташкил намуд.

ХОЊИШ, ДОНИШ ВА ТАЛОШЊО

ЭЊТИЁЉ ВА ИМТИЁЗЊО

№ 30 26-уми июли соли 20136 ОМЎЗГОР ИСЛОЊОТ

-Мо дар бораи имтињонњои марказонидашудаи дохилшавї пайваста иттилоъ медињем. Им-сол, ки чунин имтињонњо бори аввал ба таври озмоишї барои хонандагони синфи 10 пешбинї гардиданд, мехостем, дар бораи омодагї, вазъи иштирок, фаъоли-яти хонандагон, умуман, тарти-би баргузории имтињонњо ва та-лабот дар онњо чанд сухани тоза бишнавем.

- Бо маќсади омодагї ва дар сатњи зарурї гузаронидани озмо-иш тибќи модели низоми нави имтињонњои марказонидашудаи дохилшавї (ИМД), ки аз љониби Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон дастгирї ёфтааст, њуљљати асосї “Роњнамои уму-мии Маркази миллии тестї доир ба ташкил ва гузаронидани ИМД ба муассисањои тањсилоти олии касбї (МТОК)” ва зиёда аз 40 номгўи дигари њуљљатњои меъёрию дастурї тањия кар-да шуданд. Дар доираи корњои таблиѓотию фањмондадињї як-чанд маводи иттилотї тањия, чоп ва дастраси љомеа гардони-да шуда, бо роњбарони 26 раё-сату шуъбањои маорифи вилоя-ту шањр ва ноњияњои љумњурї вохўрињо доир гардиданд, дар 30 муассисаи тањсилоти миёнаи умумї барои хонандагон низоми нави ИМД муаррифї карда шуд. Сайти расмии Маркази миллии тестї (http://www.ntc.tj) дар ин-тернет ба фаъолият оѓоз намуд, ки дар он њамаи маводи зарурї ва эълонњо дар робита ба њар як марњила ва раванди озмоиши мазкур интишор гардид.Ёдрас мешавем, ки дар

имтињонњои озмоишї довтала-боне тавонистанд иштирок на-моянд, ки ќаблан аз ќайд гузашта буданд. Тибќи талаботи низоми нав ва љадвал имтињонњо дар да-воми 8 рўз дар тамоми марказњои имтињонї дар як ваќт оѓоз гарди-данд. Дар як маркази имтињонї то 400 нафар довталаб љой дода шуда, дар њар як синфхонаи имтињонї довталабон 15-нафарї ба љойњои муайяншуда шинони-да шуданд. Ба њар синфхона як маъмури имтињон мутасаддї гар-дида, ба чор маъмури имтињон як маъмури калони имтињон во-баста гардид. Барои таъмини шаффофи-

ят риояи як ќатор талабот ба-рои довталабон њатмї дони-ста шуд. Барои мисол, баъд аз таќсимоти маводи имтињонї байни њамдигар суњбат кардан, аз синфхона баромадан (ѓайр аз њолатњои истисної), аз телефо-ни мобилї ва воситањои дигари электронї истифода бурдан манъ карда шуд, дар вараќаи љавобњо танњо бо ручкаи одии шаффоф ва рангаш сиёњ навиштан иљозат дода шуда буду халос.Лозим ба тазаккур аст, ки озмо-

иши калони имсола, пеш аз њама, барои њалли масъалањои зерин мусоидат менамояд: ба даст овар-дани иттилоот дар бораи њар як

марњила ва раванди низоми нави ИМД ба МТОК-и ЉТ ва ќабули тасмиму ќарорњои мувофиќ ба-рои имтињонњои ИМД-и воќеї; ба даст овардани иттилооти оморї ва психометрикї дар робита бо маводи имтињонї – вариантњои саволу супоришњои тестии типпи нав ва корњои хаттї – эссе, ки љињати ќабули тас-миму ќарорњои мувофиќ барои бењтар намудани онњо мусоидат менамоянд; ба даст овардани

иттилооти ташхисиву тањлилии раванди имтињонњо ва маводи имтињонї (сифат ва пуррагии дастурамалњову дигар њуљљатњои њамроњикунандаву батанзимо-ранда, сифати маводи имтињонї – вариантњои саволу супоришњои тестии типпи нав ва корњои хаттї, муносибати иштирокчиёни ИМД ба корњои тестї ва хаттї ва ѓ.) му-айян кардани саволу супоришњои тестии душворфањм ва мушкило-те, ки дар раванди ИМД-и воќеї эњтимоли ба вуљуд омаданро до-ранд ва ѓ.Барои иштирок дар имтињонњо

7115 нафар (тибќи наќша 6000) хонандагони муассисањои тањсилоти миёнаи умумї аз 45 шањру ноњияи љумњурї тавас-сути барномаи компютерии “Баќайдгирї” ба ќайд гирифта, ба онњо ёддошти довталаб ва дастури методї оид ба навиш-тани эссе дода шуд. Барои њар як иштирокчии озмоиш тавас-сути роњбарони муассисањои тањсилоти миёнаи умумї даъ-ватнома пешнињод карда шуда, ба воситаи радиои “Ховар” ва Шабакаи аввали телевизионии Тољикистон эълон – даъват инти-шор гардид.Барои имтињонњои озмоишї бо

назардошти талабот ва ќоидањои таъмини махфият ва бехатарї дар доираи 14 фанни таълимї 126 вариант саволномањои тестї бо забонњои тољикию русї мувофиќан вобаста ба кластерњо бо назардошти бахши забонњои хориљї тањия карда шуданд. Аз

љумла, дар доираи компонети А имтињони умумї 30 вариант саволномањои тестї аз фанњои забони тољикї (давлатї), мате-матика, таърихи халќи тољик ва асосњои давлат ва њуќуќ (15 вари-ант бо забони тољикї ва 15 вари-ант бо забони русї), дар доираи компоненти Б тести тахассусї 96 вариант саволномањои тестї тањия гардиданд. Дар умум 16479 нусха китобчањои тестї чоп кар-да шуданд. Инчунин 5 вариант барои эссе, ки аз 15 мавзўъ ибо-рат мебошад, барои имтињонњо интихоб гардида, дар њаљми 7165 нусха сиёњнавис ва тозанавис чоп карда шуд.Барои гузаронидани имти-

њонњо дар чор шањри љумњурї њафт маркази имтињонї, аз љумла, дар шањрњои Душанбе (мактабњои

тањсилоти миёнаи умумї №24 ва 72), Хуљанд (МТМУ №5 ва гим-назияи №24 ба номи Б. Ѓафуров), Ќўрѓонтеппа (МТМУ №6 ва №15) ва Хоруѓ (Мактаби президентї) фаъолият намуданд. Барои таш-кили идораи имтињонњо дар минтаќањои љумњурї дар давоми моњи май семинар-тренингњои омўзишї дар асоси модул ва ви-деоролики омўзишї бо иштироки 280 нафар хоњишмандон доир гар-дид. Вобаста аз натиљањои омўзиш

212 нафар омўзгор ба њайси роњбарони марказњои имтињонї ва маъмурони имтињон ба идораи раванди имтињонњо љалб гарди-данд. Барои таъмини њифзи тар-тиботи љамъиятї ва бехатарї дар марказњои имтињонї дар рўзњои гузаронидани имтињонњо намо-яндагони сохторњои њифзи њуќуќ, оташнишонї, санитарию тиббї љалб карда шуданд. Раванди боз-бинии иштирокчиён ва таъмини бехатарї дар дохили марказњои имтињонї аз љониби кормандони Љамъияти дорои масъулияташ мањдуди “Шамшер” дар сатњи касбї анљом дода шуд. Интиќоли бехатарии маводи имтињонї ба њафт маркази имтињонї ва баргар-донидани онњо ба Маркази миллии тестї аз љониби Корхонаи воњиди давлатии “Алоќаи махсус”-и Ха-дамоти алоќаи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон дар доираи ќарордод таъмин гардид. Чуноне ки ќаблан зикр гар-

дид, дар давоми 8 рўз, тибќи љадвали тасдиќгардида вобаста ба кластерњо аз 15 то 22 июни соли 2013 имтињонњо дар њамаи марказњо дар як ваќт аз соати 8:00 субњ оѓоз ёфтанд. Барои танзими идораи имтињонњо дар минтаќањо ва таъмини њалли таъљилии масъалањои пайдогар-дида дар Маркази миллии тестї ситоди махсус ташкил карда шуд ва дар њар як маркази имтињонї шахсони масъули марказ вобаста карда шуданд.Умуман, дар доираи компонен-

ти А барои супоридани имтињони

тестї – 3714 нафар ва эссе – 3848 нафар, дар доираи компонети Б барои супоридани тестњои тахассусї – 3646 нафар иштирок намуданд. Иштироки хонандагон дар имтињонњо дар шањрњои Ду-шанбе – 52%, Ќўрѓонтеппа – 44%, Хуљанд – 59% ва Хоруѓ – 73%-ро ташкил дод.

-Албатта, ташкили чунин им-

конот барои довталабон шоистаи тањсин аст, вале бо вуљуди ин, на њамаи довталабон дар имтињонњо иштирок карда тавонистанд. Са-баби асосї дар чї буд: масъаларо комилан дарк карда натавони-стани масъулон, довталабонро дуруст фањмонида натавонистан ва ё чизи дигар?

-Мутаассифона, новобаста аз кўшишњои њамарўзаи роњбарони раёсату шуъбањои маорифи шањру ноњияњо ва мактабњои дахлдор зиёда 3200 нафар хоњишмандон-хонандагони синфњои 10-ум, ки ба ќайд гирифта шуда буданд, бо сабабњои гуногун иштирок карда натавонистанд. Дар ин замина бояд ќайд намуд, ки ба аќидаи мушовирони байналмилалї ва донорњо, новобаста аз ин, шумо-раи воќеии иштирокчиён дар ин имтињонњо барои гузаронидани арзёбии низоми нав, тартибу рас-миёт ва муайян намудани сифати тестњо имконият медињад.

Дар умум, санљишу тањлилњо нишон доданд, ки раванди идораи имтињонњо дар њама минтаќањо дар сатњи хуби ташкилї гузаронида шуд. Масъалањои системавї ва таш-килии низоми нави ИМД пур-ра санљида шуда, камбудию норасоињо барои бењтар намуда-ни тартибу расмиёт муайян гар-диданд. Аз њама муњим, таљрибаи гузаронидани ИМД ба баланд шудани сатњи касбии кормандо-ни Маркази миллии тестї мусои-дат менамояд.Айни замон, корњо љињати кор-

карди натиљањои имтињонњо та-вассути барномањои компютерї (мувофиќакунї ва баќайдгирї, аксгирї, верификатсияи вараќањои љавобњо ва љамъбасти бањогузорї) ва санљиши эссе аз љониби 48 тафтишгар идома до-рад. Тибќи наќшаи озмоиш то 1 августи соли љорї натиљањои имтињонњо љамъбаст ва дар сайти ММТ интишор карда мешаванд. Баъд аз анљоми пурраи озмо-

иш њисоботи муфассали ММТ дар бораи натиљањои озмоиши низоми ИМД тањия ва барои баррасї ба Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон ва Бонки љањонї дар охирњои моњи августи соли 2013 ироа мегардад.

-Чунин менамояд, ки низоми нав дар раванди имтињонсупории до-вталабон як ќатор бартарињо до-рад. Дар бораи махсусиятњои ин имтињон чї гуфтан мумкин аст?

- Яке аз хусусиятњои фарќкунандаи низоми нав исти-фодаи саволу супоришњои тестии типпи нав мебошад. Дар љумњурї интишор намудани ин гуна саво-

лу супоришњои тестї як иќдоми хуб ба шумор меравад. Дар низо-ми нав саволу супоришњои тестї аз рўйи як стандарти муайян дар асоси талаботу ќоидањои назари-яи классикї ва муосири тест тањия карда мешаванд. Тестњо дар асо-си стандарти давлатии тањсилот ва барномањои таълимї дар доираи китобњои дарсии фанњои таълимии муассисањои тањсилоти миёнаи умумї тањия мегарданд. Барои имтињонњои марказони-дашудаи дохилшавї якчанд на-муди саволу супоришњои тестї тањия карда мешаванд: саволу супоришњои дорои чанд вариан-ти љавобњо, ки барои њар як са-вол 4 -вариантї љавоб дода шуда, ки танњо яктое аз онњо дуруст мебошад; саволу супоришњои муайян намудани мувофиќат, ки дар онњо имтињоншаванда бояд барои њар як унсури суту-ни якум унсури мувофиќро аз сутуни дуюм муайян намояд; са-

волу супоришњои шакли кушо-да, яъне барои ин гуна саволњо вариантњои љавобњо дода наме-шаванд ва имтињоншаванда бояд худаш љавоби онро њал карда, њосил намояд. Бартарии дигаре, ки дар саволу супоришњои тестии низоми нав дида мешавад, ин љой додани расму графикњост.Маркази миллии тестї барои

ташкил, њамоњангсозї ва идо-раи имтињонњои марказонида-шудаи дохилшавї дар минтаќањо – вилоятњои Суѓду Хатлон, Ви-лояти Мухтори Кўњистони Ба-дахшон фаъолияти шуъбањои минтаќавии худро ба роњ мон-дааст. Яке аз хусусиятњо ва ё худ бартарињои низоми нав дар он аст, ки имтињонњои ќабули донишљўён ба муассисањои тањсилоти олии касбии киш-вар дар худи минтаќањо ташкил карда мешаванд ва зарурати аз дигар минтаќа ба шањри Душан-бе омадани довталабон аз байн меравад. Дар низоми нав ба до-вталабе, ки дар марњилаи му-айяни баќайдгирї, яъне моњњои марту апрел аз ќайд мегузарад, моњи май аз љониби марказ даъ-ватнома равон карда мешавад. Дар даъватнома макон, замон ва фанњое, ки аз рўйи онњо имтињон супорида мешавад, ќайд гарди-дааст. Довталабон метавонанд бо интихоби тахассус дар дилхоњ муассисаи тањсилоти олии касбї дар яке аз нуќтањои баќайдгирие, ки дар минтаќаи истиќоматашон ташкил карда мешавад, сабти ном шуда, дар яке аз марказњои имтињонии њамон минтаќа имтињон супоранд ва дар сура-ти бомуваффаќият супоридани он дар донишгоњи интихобкар-даашон тањсил намоянд. Таш-кили нуќтањои баќайдгирї ва марказњои имтињонї барои до-вталаб сабукї оварда, дар кам кардани масрафи зиёди роњ, маблаѓ ва ваќт кўмак менамояд.Вараќаи љавобњо тавассути

компютер – системаи иттилоотии худкоршуда коркарду санљида ва бањогузорї мешавад. Яъне дар ин љо таъсири омили инсонї хеле мањдуд аст.Хулоса, татбиќи низоми

ИМД ба МТОК ќадами устувор дар амалї намудани раванди таљдид ва рушди яке аз самтњои муњими маориф, баланд бар-доштани савияи касбии мута-хассисону донишљўёни кишвар ва муайян намудани сатњи до-ниши хонандагони муассисањои тањсилоти миёнаи умумї хоњад гашт.

Мусоњиб Саидаи ФАЗЛ

ОЗМОИШИ ИМДВА ИДОМАИ ИНТИЗОРИЊО

НИЗОМИ НАВ

-Мо дар бораи имтињонњои

Асзмааак9тндбринч

њњд

№ 30 26-уми июли соли 2013 7ОМЎЗГОР МАКТАБИ ОЛЇ МУСОЊИБА

КЎДАКИСТОНЊОИ ЃАЙРИОДДЇКўдакистон љоест, ки фарзандони мо аввалин дарсњои

зиндагї мегиранд, тарзи дурусти рафторро дар љамъият меомўзанд. Ба њамин хотир дуруст мебуд, агар ин даргоњ њаддалимкон љое бошад љолибу ороста, то кўдакон њамеша худро ором эњсос кунанду табъашон хушу болида бо-шад. Ин дафъа тасмим гирифтаем, дар бораи чунин навъи кўдакистонњое, наќл кунем, ки аз љињати сохт барои тарбияи тифлакон басе љойи мувофиќанд.

Fagerborg Kindergarten, Осло, НорвегияКўдакистони Fagerborg Kindergarten дар пойтахти Нор-

вегия пурра аз масолењи чўбї сохта шудааст. Ѓайр аз ин дар дохили муассисаи таълимї љо-љо гўшањое бо сурату њайкалчањои рангоранг ороста шудаанд. Маќсад аз итихоби ин тарзи сохтмон аз аввалин солњои њаёташон барои тифла-кон муњайё сохтани бењтарин шароит будааст.

Taka-Tuka-Land, Берлин, ГерманияTaka-Tuka-Land кўдакистонест, ки бидуни ягон кунљ,

яъне, дар шакли доира сохта шудааст. Лоињакашони ин бино хостаанд, ки кўдакон, бе он ки ба кунље бархўранд, чанде ме-тавонанд, давутоз кунанд. Мураббияњо њам дилпур бошанд, ки тифлакон аз осеб дидан эминанд.

Rainbow Colored Kindagarten, Гранада, ИспанияРавоншиносон бар онанд, ки љањони кўдакон аз њар

љињат бояд рангин бошад. Архитектори испаниягї Алењандро Мунёз Миранда (Alejandro Munoz Miranda) ба ин аќидаи онњо њамфикр аст. Ў дар шањри Гранади Испа-ния чунин як иморати кўдакистонро сохтааст. Деворњои кўдакистони мазкур бо садњо ранги љолиб наќшу нигор карда шудаанд.

Lotte, Тарту, ЭстонияПас аз пошхўрии ИЉШС дар шањри Тартуи Эстония

шањраки њарбие куллан холї монд. Њукуматдорон тасмим гирифтанд, ки ин мавзеъ пурра ба кўдакистон табдил дода шавад. Шањраки кўдакон бо намуди замонавии сохтмон њамаро ба њайрат гузоштааст.

Кўдакистони Тремсе, НорвегияМуассисаи мазкур ба шакли ѓор сохта шудааст. Фарќи

ин «ѓор» аз ѓори табиї дар ороишоту љињоз ва аз љињати бењдоштї тамизу безарар буданаш аст, ки аз он пайваста овози хушњолонаи тифлакон ба гўш мерасад.

Kekec, Любляна, СловенияДар Словения бинои кўдакистони Kekec низ махсус бо

рангњои гуногун оро дода шудааст. Пардањои муассисаи таъ-лимии номбаршуда аз матое дўхта шудааст, ки дар онњо тиф-лакон бо ќаламњои ранга метавонанд њар чї дилашон хоњад, кашанд. Мутахассисони соњаи кишвар бар онанд, ки ба ин васила метавон ќобилияти эљодкории тифлаконро равнаќ дод.

Рамат-Ган, ИсроилСозмондињадагони ин кўдакистон тамоми таљњизоти му-

ассисаро ба шакли табиат ва муњити зист сохтаанд. Яъне, њама ашёи Рамат-Ган монои як љузви табиат мебошад. Бо ин роњ садорати муассиса хостааст, ки тарбиятгирандаго-нашон аз айёми тифлї ишќи хосе ба табиат ва муњит до-шта бошанд.

Segrt Hlapic, Загреб, ХорватияШиркати архитектурии Radionica Arhitekture иморати

росткунљаи бидуни ягон гардишеро сохта, онро кўдакистон номидааст. Кўдакистони Segrt Hlapic дар пойтахти Хорватия намунаи аљиби кўдакистонњои олам аст. Аз назари бунёдгу-зорони ин кўдакистони булъаљаб, маќсад рањгум назадани кўдакон будааст.

Ситорабонуи СОЊИБНАЗАР,«Омўзгор»

Тољикистон ба номи Шириншоњ Шоњтемур дар љумњурї яке аз аввалин муассисањои таълимии маълумоти олии касбї ва ягона боргоњи илму њунари кишовар-зист. Аз рўзњои аввали таъси-сёбиаш донишгоњ дар тарбияи мутахассисони соњањои гуногуни муљтамеи агросаноатї ва инти-шори илму фарњанги дењоти киш-варамон сањми арзанда гузошта, бањри тараќќиёти иќтисодиёти ва-танамон наќши бузург бозидааст. Алњол дар донишгоњ 9 факул-

тет: агрономї, боѓдорї ва биотех-нологияи кишоварзї, агробизнес, бањисобгирї ва молия, иќтисодї, зооинженерї, тибби ветеринарї, механиконии кишоварзї, гид-ромелиоративї фаъолият доранд. Дар онњо 7335 нафар толибилмон касб меомўзанд. Дар 52 кафедраи амалкунанда зиёда аз 500 нафар омўзгорони штатї, аз љумла, 2 академики АИКТ, 4 узви вобастаи АИКТ, 52 доктори илм, 145 номза-ди илм барои тадриси донишљўён аз рўи 38 ихтисос љалб гардидаанд. Њамчунин, барои муќоиса оварда-ни чунин далел бомаврид аст. Агар то соли 1991 дар донишгоњ аз рўи 10 ихтисос мутахассис тайёр карда мешуд, дар 20 соли Истиќлолияти давлатї 28 ихтисоси нав кушода шудааст. Аз љумлаи ихтисосњое, ки аз рўи онњо тайёр кардани мкта-хассисон ба роњ монда шудааст, 7 тояшон ихтисосњои њамгиро мебо-шанд, ки бо супориши бевоситаи Президенти кишвар пас аз љашни 80-солагии таъсисёбии донишгоњ кушода шудаанд. Бо назардошти он, ки мукам-

малгардонии раванди таъли-му тарбия ба фаъолияти мута-шаккилонаи ќисми таълим зич алоќаманд аст, солњои охир сохто-ри он таѓйир дода шуд. Акнун дар пойгоњи он шуъбањои мустаќили таълиму методї, назорати сифа-ти тањсилот ва бањодињии сатњи дониш, низоми кредитии тањсил ва таљрибаомўзї амал мекунанд. Тамоми стандартњои давлатии тањсилоти олии касбї, барномањои таълимї ба талаботи байналмила-лии тањсилоти бисёрзинагии ни-зоми кредитї мутобиќ гардонида шудаанд. Имсол донишгоњро аз рўи

31 ихтисос 1078 нафар донишљў хатм намуда, барои фаъолият ба истењсолот роњхат гирифтанд. Бояд иќрор шуд, ки дар раванди таъмини хатмкунандагон бо љои кор мушкилоти зиёде мављуд буд. Бинобар ин, донишгоњ љињати ба љойи кор таъмин намудани хат-мкардагони буљавї бо идорањои кишоварзии вилояту ноњияњо, хољагињои алоњидаи фермерї, ассосатсияњо ва кооперативњои истењсолї њамкорињоро ба роњ монда, тайи се соли охир хатмку-нандагони донишгоњ бо роњхати Вазорати кишоварзии Љумњурии Тољикистон ба љои кори амиќ са-фарбар карда мешаванд. Ќайд кардан зарур аст, ки

дар сохтори идоракунии ДАТ ќисматњои зарин шомиланд: фи-лиал дар ноњияи Данѓара (аз моњи июни соли љорї бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон

ба Донишгоњи давлатии Данѓара табдил дода шуд), Институти илмї-тадќиќотии «Биотехноло-гия» бо ду нуќтаи такягоњиаш дар ноњияњои Шањристон ва Тавилда-ра, ду хољагии таълимї-таљрибавї – Корхонаи воњиди таълимї – таљрибавии «Њисор»-и ноњияи Њисор ва Љамъияти сањомии ку-шодаи таълимї – таљрибавии «Баракати Ёвон», 23 озмоишгоњи илмї-таълимї, такягоњи табобатї ва ѓайра. Дар хољагињои таълимї-таљрибавї озмоишгоњњои «Кишо-варз», «Микробиотехнология», «Агроинженерї», «Ихтиология» ва «Зоотехнология»-и КВТТ-и Њисор ба сохтори Парки тех-нологии донишгоњ шомиланд. Донишгоњ ба колељњои аграрии ноњияи Бохтар ва Мастчоњ дар тањияи стандартњои давлатї ва барномањои таълимї кўмаки методї мерасонад.Ѓайр аз ин, бо иќдоми хи-

радмандонаи Сарвари давлат боѓи «Вањдат», гармхонањо, фер-маи ширию молии «Баракат»-и ноњияи Ёвон ва боѓи навбунёди «Ёќут-боѓбунёд»-и кооперативи истењсолии «Ёќут-2000» дар ноњияи Вањдат ба донишгоњ њамчун пойгоњи боэътимоди таълимию илмї воба-ста карда шудааст ва онњо тавассу-ти њамкорињо самаранок истифода бурда мешаванд.Тањќиќотњои илмї дар таърихи

донишгоњ як сањифаи пурѓановати илму истењсоли кишоварзии љумњуриамонро ташкил медињад. Муњити бисёрмавзўї аз байн рабу-да шуда, акнун олимони донишгоњ аз рўи 10 лоињаи фармоишї ва 17 мавзўи сарбории маљмуї тадќиќотњои худро амалї мегар-донанд. Вазифањои барномавї дар алоќамандї бо равияњои ил-мии кафедра ва њатто факултетњо ба таври комплексї мутобиќи омилњои омўхташуда њаллу фасли худро меёбанд, ва натиљаи онњоро дар истењсолот метавон бо бова-рии том љорї намуд. Ѓайр аз ин, олимони донишгоњ

дар бисёр озмунњо ва лоињањое, ки аз тарафи Њукумати љумњурї, Академияи илмњо ва ташкилотњои байналмилалї пешнињод меша-ванд, фаъолона иштирок менамо-янд. Танњо дар тўли солњои 2001-

2013 олимони донишгоњ зиёда аз 90 тавсиянома ва 60 монографияро мавриди истифода ќарор дода, дар 110 конференсияи донишгоњї, 80

љумњуриявї ва 60 байналмилалї иштирок намуданд. Натиљањои тадќиќотњо ба онњо имконият дод, ки ба гирифтани 90 патенту шањодатномањои муаллифи му-шарраф гардонида шаванд. Ду на-фар олими шинохтаи донишгоњ аз рўи фаъолияти ихтироотиашон ба гирифтани медали тиллоии таш-килоти байналмилалии моликияти зењнї ва 6 олими љавони донишгоњ дар ин солњо ба гирифтани љоизаи љумњуриявии Исмоили Сомонї ва 3 нафари дигар ба љоизаи акаде-мик Е.Н. Павловский мушарраф шудаанд. Айни замон донишгоњ бо 69

мактаби олї аз 18 мамлакати гу-ногун ва 17 ташкилоти бонуфузи байналмилалї доир ба тайёр наму-дани мутахассисон, олимони љавон, мубодилаи омўзгорону донишљўён созишномањои њамкорї дорад.Устодон, аспирантон, маги-

строн ва донишљўён дар асоси созишномањои тарафайн, хусусан, бо Донишгоњи аграрии Синзян (ЉХХ), Донишгоњи илмии ки-шоварзии Шведсия, Академияи давлатии аграрии ба номи К. А. Тимирязев (Москва), Донишгоњи аграрии Санкт – Петербург, LOGO ва Вайштефан – Донишгоњи илмї ва амалии Триздорор (Олмон), Таш-килоти њамкории Шанхай (ТЊШ, УШОС), Ташкилоти «Љайка» (Япония) курсњои бозомўзї ва такмили ихтисос, таљрибаомўзии истењсолї – технологї ва мубо-дилаи таълимиро мегузаранд, ки хараљотњои таълимї ва сафарї аз тарафи ташкилотњои хориљї пар-дохт карда мешаванд.Имрўз дар донишгоњ аз 7 мам-

лакати хориљии дуру наздик 90 нафар, аз он љумла 26 нафар донишљўён, 3 нафар магистрон ва 61 нафар унвонљўён тањсил мена-моянд. Њамаи онњо бо хобгоњ таъ-мин мебошанд.Тавре ба њамагон маълум аст,

дар муассисањои олии кишвар маъракаи ќабули довталабон оѓоз ёфтааст ва ин маърака мавсимї набуда, балки бо маќсади љалби бењтаринњо, завќмандони асил, ки мањз хоњиши дар ин боргоњи илму њунари кишоварзї тањсилро идома бахшида, дар оянда дар рушди илму истењсолоти самтњои мухталифи муљтамеи агросаноа-тии кишвар сањм гузоштанианд, дар давоми сол мунтазам тибќи наќшаи – чорабинињо махсус тањия ва тасдиќшуда тадбирњои судманд андешида мешавад. Бо ин маќсад, устодони соњибтаљрибаи донишгоњ аз рўи љадвали тасдиќшудаи махсус ба минтаќањои мухталифи љумњурї ба сафарњои хизматї фиристода мешаванд. Рўзњои дарњои кушод низ тибќи наќшаи кории комисси-яи ќабул мунтазам гузаронида ме-шаванд. Айни њол, љињати ќабули довталабон барои соли тањсили 2013-2014 дар донишгоњ тамоми шароитњои ташкилию машваратї, барои фаъолияти самараноки комиссияи ќабул фароњам овар-да шудаанд. Аз њисоби устодони факултетњо навбатдорї ташкил карда шудааст ва довталабон им-коният доранд љињати тахассу-си интихобкардаашон ва дигар масъалањои зисту зиндагониашон маслињатњои заруриро гиранд.Ањли донишгоњ мекўшад, ки

пойгоњи моддию техникї ва услу-биро бо истифода аз таљњизотњои замонавии компютерию электронї мустањкам гардонида, барои донишљўёну олимони љавон тамоми имконияти иттилоотиро фароњам оварад. Дар назар аст, ки дар соли хониши 2014-2015 сохтмони бинои нави факултети агробизнесро бо тамоми имконоти озмоишгоњии замонавї ба истифода дињад.

Мусоњиб Эњсони ХУШБАХТ,«Омўзгор»

ЌАДАМЊОИ УСТУВОРИ ДОНИШГОЊљитдшшфргкздљ3мш

№ 30 26-уми июли соли 20138 ОМЎЗГОР ДАСТГИРЇ АКСИ САДО

Воќеан њам, имрўз дар теъдоде аз таълимгоњњои љумњурї дар иртибот ба масоили назорати дохилимактабї, тањсили дарсњои омўзгорон, омўзишу корбасти њуљљатњои меъёриву дастурї, кор бо журнали синф, тањияи љадвали дарсї, забон ва њусни баён, мураттаб-созии наќшаи таълимї… норасоиву нуќсонњои зиёде мављуданд.Мо алоќамандони таълиму тарбияро

ба бемаърифатию камсаводї мањкам карданї нестем, вале ошкоро бояд гуфт ва иќрор шуд, ки имрўз бо ангезањои гу-ногун ќисме аз онњо хеле камњавсалаву фориѓбол шудаанд, махсусан, нисбат ба такмили ихтисоси хеш ва омўзиши дасту-ру асноди заруриву тозанашр бепарвої зоњир менамоянд. Хушбахтона, ба ша-рофати сиёсати маорифпарваронаи Сарвари кишварамон ва дар заминаи фаъолияти пайваставу доманадори Ва-зорати маорифи љумњурї имрўз соњаи маориф дар мамлакат хеле рушд ёфтаа-

сту ислоњоти соња вусъат пайдо карда-аст, норасоињои зиёде бартараф гарди-даанд, шароити таълиму тарбия ба сатњи баланд расидааст. Аз љумла, масъалаи такмили ихтисосу бозомўзии омўзгорон ба низом даромадаасту таќвият ёфта-аст. Илова бар ин, омўзгорон ва масъ-улини соња пайваставу сариваќт бо дастуру рањнамоњо, маълумотномањо, мактубњои тавзењї ва асноди дигари зарурї таъмин карда мешаванд. Танњо дар давоми як-ду соли охир маркази таълимию методии назди Вазорати мао-риф силсилаи зиёди китобњои методї ва дастурњои таълимиро ба нашр расонда, дастраси ањли маориф намуд. Дастурњои «Мактаби омўзгорони љавон», «Наќшаи намунавии худомўзї», «Наќшаи тар-биявии роњбари синф», «Наќшаи наму-навии муассисаи таълимї», «Наќшаи намунавии шўрои методї» «Дафта-ри роњбари синф», «Дафтари таълили дарс» метавонанд дар тањкими фаъоли-яти роњбарони мактабњо ва омўзгорон наќши муњим бозанд. Њамчунин, њафтаномаи «Омўзгор», маљаллањои «Маърифати омўзгор», «Маорифи Тољикистон» ва «Масъалањои маориф» дар бораи умдатарин ва муњимтарин масоили мактабдорї ва таълиму тарбия мунтазам маќолаву гузоришњои суд-манду пурмуњтаво ба нашр мерасонанд. Илова бар ин њама, як силсила китобњои методию илмии олимони педагог, мак-табшиносони варзида ва устодони соњибтаљриба давра ба давра тавассути нашриётњои гуногуни Ватанамон нашр ва дастраси њамагон мегарданд.Бо ибтикори идораву муассисањои

мухталиф ва аз љумла, Маркази таъ-лимию методии назди Вазорати мао-риф мунтазам семинару тренингњо бо њадафи ёрии методї ба масъулини соња баргузор карда мешаванд…Мурод аз ин њама гўшзадкунињову

тавзењот, пеш аз њама, таъкиди он нукта аст, ки имрўз роњбарони соњаи маориф дар мањалњо ашхоси дигари алоќаманди кори таълиму тарбия бо муњимтарин да-

стуру рањнамоњои илмию методї таъми-нанд ва низ бањри дастгирии фаъолияти онњо аз љониби маќомоти болої њама гуна тадбирњои зарурї андешида ме-шаванд. Пас, чаро он њама норасоиву камбудињое, ки дар боло зикр кардем ва дар маќолањои мавриди бањси мо таъ-кид шудаанд, рух додаанд? Ин љо мо ба хулосаи зерини мухбири «Омўзгор» Ш.Раљабзод асосан мувофиќем: «Ба бахши аъзами камбудињо, ки аз љониби омўзгорон рух додааст, яќин, сарварони таълимгоњњо (директорону љонишинони онњо, ки аслан моњияти кору фаъолият ва рисолати вазифадории худро њамчун сарвари муассисањои таълимї ба дурустї ва ба гунаи пурраву комил дарку фањм накардаанд, гунањгор мебошанд. Тайи таљрибаи 10-15 соли ахир директоро-ни мактабњо (ќисми бештари онњо) аз дастуру васоити методї, рисолањои на-зариявии кормандони маъруфу шинох-таи ДЉТИБКСМ, Маркази таълимию методї, олимон - педагогњои мактабши-носи љумњурї кам андар кам истифода карда, агар бо муњтавои ин дастурњо зоњиран шинос шуда бошанд, чї хубе!»Оре, асли масъала ва тазод њам дар

он љост, ки масъулини соња дастурњои мављударо вараќ намезананд, намеомўзанд ва бо њамон сабку услуби пешини анъанавиашон идомаи кор ме-кунанд. Мо зимни сафару боздидњо дар ноњияњо борњо шоњиди он шудаем, ки китобњои методию дастурњои таълимї дар њуљрањои шуъбањои маориф чанг зада хобидаанд, таќсим нашудаанд, ба мактабњо дастрас нагардидаанд. Њол он ки илова ба дастраси њамагон кардан кабинетњои методиро мебоист, ки дар заминаи ќисме аз ин дастуру китобњо мизњои мудаввар, машварату мањфилњо биороянд, ањлона ва бар асоси бањсу мунозирањо биомўзанд.Мушоњида мешавад, ки дар ќисме

аз шањру ноњияњо ба кабинети методї, ки мењвар ва тањрикбахши асосии кори таълиму тарбия аст, шахсони тасодуфї, нолоиќ, камтаљриба ва њатто,

ѓайриихтисос ба њар васила роњ ёфтаанд ва албатта, мањз эшон ба сар задани би-сёр камбудињои дар он ду маќолаи дар боло зикршуда сабабгор шудаанд.Бузургон таъкид кардаанд, ки аз

омўхтан набояд лањзае фориѓ монд. Махсусан, роњбарони мактабњо ва омўзгоронро мебояд, ки фаъолияти забономўзии худро мунтазам давом дињанд, ќонуниятњои забони давлатї ва имлои онро хуб донанд, аз содир на-мудани ѓалатњои имлоиву услубї эмин бошанд. Ин вазъи ташвишовару нобах-шиданист, ки њуљљатњои асосии ошёни илму маърифат – мактаб пур аз ѓалатњои имлоиву мантиќиву услубї бошанд. Наќшањои таълимї, план-конспектњо, ќайдњо дар журналњои синфї, шиору овезањо, лавњањои синфхонањо дар ак-сар маврид пурѓалатанд. Маълум, ки ќисмате аз омўзгорон њуљљатњои расми-ро баъзан аз њамдигар рўйбардор меку-нанд. Мушоњида мешавад, ки баъзњо, њатто, дар чунин њолат низ бо ѓалатњо роњ медињанд. Ин вазъ аз бесалоњиятию назорати сусти роњбарони мактабњо ва масъулини шуъбањои маориф дарак медињад. Баъзан беназоратї то ба љоест, ки њатто, ончунон ки дар маќолањои фавќуззикр омадааст, омўзгоре 40 со-лаш боз аз фанњои забону адабиёти тољик дарс мегўяду намедонад, ки ба наќли хаттї ва иншо ду бањо гузошта мешавад!Аз тавсифи умумии ин њама њолатњои

носозгор хулосаи асосї он аст, ки имрўз дар аксар манотиќи кишвар назорат нис-бат ба фаъолияти таълимгоњњо ва масъ-улини онњо коњиш ёфтааст. Омўзгорон ба худомўзї ва такмили ихтисос кам эъ-тибор медињанд ва гузашта аз ин, аз паи ислоњи норасоињое, ки дар заминаи таф-тишу санљишњо ошкор гардидаанд, на-мешаванд. Њоло замони амал аст, амали сариваќтию пурсамар, коњилї фарљоми фољеабор дорад…

Мавлуда АТАЕВА, корманди Маркази таълимию мето-

дии назди ВМ ЉТ

ОМЎЗГОРРО ОМЎЗИШИ ПАЙВАСТА МЕБОЯД

Воќеан њам, имрўз дар теъдоде аз

садбтбаудмздтрдд«нбннрдянњ«

Мо, омўзгорони љавон, устод Сайдалї Ќурбоновро њамчун падари маънавии худ дарёфтем . Њаќиќати њол њам чунин аст, ки ў дар њама њолат дастгиру ёва-ри мо буд. Дар чанд соли бо он кас якљоя кор кардан боре њам нашудааст, ки мушкили имрўзи омўзгоре ба фардо гузошта шуда бошад. Ў њар як чигили дар кори омўзгорони мактаб ва шогирдон пайдошударо сари ваќт боз мекунад, зуд аз пайи ислоњи вазъи ногувор мешавад, зеро шиори зиндагониаш ин њикмати Носири Хисрав аст:Зи некон бош, андар некўї

кўш, Макун некии кас њаргиз

фаромўш. Имсол устод Сайдалї

Ќурбонов ба синни мубораки 63 расид. Ўро то ба ин санаи фархунда дасти дуои падару

модар, пирони бар-нодил ва шогирдо-ни содиќу корњои хайраш расондааст. 35 сол аст, ки ин омўзгори фидокор, дари субњро бо ки-тоб боз мекунад, то ки ба шогирдонаш сафои зиндагонї ва нури илму адаб њадя кунад. Чун ба гу-заштаи умри устод нигоњ мекунем, дармеёбем, ки ў ба хеле дастовардњо муваффаќ шудааст. Дањњо шогирди соњибмањорату ватандўсташ имрўзњо дар пай ободкорї ва анљом додани корњои хайранд. Агар бархеи онњо ба роњи

устоди худ рафта, касби омўзгориро пеша карда бо-шанд, зумраи дигар пизишку муњандис, муњосибу нозир ва сарваранд. Таљрибаи ањли мао-риф собит кард, ки барои њар кас гузаштаи Ватану миллати худро хуб омўзад, њатман комёб хоњад шуд. Ончунон ки устод Рўдакї фармуда:Њар кї н-омўхт аз гузашти

рўзгор, Њељ н-омўзад зи њељ

омўзгор. Ин роњбари соњибназар даст

парвари факултаи таърихи Донишгоњи миллии Тољикистон аст. Пас аз хатми ин боргоњи илм соле чанд омўзгори оддї ва љонишини директор буд.

Сипас 10 сол дар мактаби раќами 67-и шањри Душанбе њамчун директор машѓули кор гашт. Раёсати маорифи ноњия салоњ дид, ки барои пешрафти кор ўро директори мактаби раќами 58 таъин ку-над. Устод С. Ќурбонов дар ин мактаб њам дањ сол ба таълиму тарбия машѓул гашт.

Барои тарѓиб кардани таљрибаи роњбарї ў соли 2007 дар озмуни «Директори сол» иштирок карда, ѓолиб омад. Айни њол устод С.Ќурбонов

директори мактаби №5 ва раи-си кумитаи иттифоќи касабаи кормандони илм ва маорифи ноњияи Фирдавсї шуда кор меку-над. Арзанда аст, ки дар њаќќи омўзгорони асилу фидокоре чун устод Сайдалї Ќурбонов маќолањои калонњаљм иншо шавад. Зеро мањз аз файзи да-сту дили гарм ва нияти неки чунин устодон пояњои маорифи Тољикистони соњибистиќлол пойдор аст.Устод С.Ќурбонов бо

мукофотњои гуногун ќадрдонї шудааст. Вале арзандатарин бањою тўњфа барояш мењри шо-гирдонаш аст.

Маърифат КОМИЛОВА,омўзгори мактаби раќами 5-и

ноњияи Фирдавсї

ИФТИХОР ТАЊСИЛОТИ КАСБЇФИДОИИ КАСБЛитсейи касбию техникии

№31 ба номи Ќурбон Љумъаеви шањри Хуљанд аз аввалин њунаристонњои вилояти Суѓд мањсуб мешавад ва бо њадафи созандаи ќонеъ намудани тала-боти хоњишмандон барои ги-рифтани тањсилоти ибтидоии касбї аз рўи ихтисосњои мух-

талиф, мусоидат намудан дар баланд бардоштани иќтидори раќобатпазирии шањрвандон ва мардуми бешуѓл дар бо-зори мењнат фаъолияти хеш-ро дар сатњи баланд ба роњ мондааст. Дар омўзишгоњ касбњои кафшергари газу барќ, монтёри барќї, дўзанда-буранда, муњосиб ва операто-ри МЭЊ, дуредгар, челонгар оид ба таъмири автомобил, рангмол-андовагар, хиштчин, сохтмончї ва ташкилкунандаи саёњат тайёр карда мешаванд. Устоњои соњибтаљриба ба шо-

гирдон њама нозукињои касби хешро омўхта, онњоро барои фаъолият дар истењсолот омо-да ва роњнамун месозанд. Аз тарафи омўзгорон маводи методї ва модулњои таълимї аз фанњои химия, забони тољикї, русї, англисї, технологияи информатсионї, физика, тех-нологияи тахассусии челон-гар оид ба таъмири автомо-бил, њисобчї, монтёри барќї, дўзанда тањия карда шуда, тестњо тартиб дода шуданд. Темурой Ўрунбоева аз

зумраи омўзгорони фаъолу эљодкори литсей мебошад, ки дар соњаи маориф собиќаи ко-рии 40-сола дошта, аз фанњои љуѓрофия ва экология ба шо-гирдон таълиму медињад. Мењнати фидокоронаи муал-лима борњо бо ифтихорномаю сипосномањо ќадрдонї карда шудааст. Дар баробари шо-гирдон панљ нафар фарзан-донро тарбия намудааст, ки њамаашон маълумоти олї до-шта, барои ободию шукуфоии Тољикистони азиз софдилона хидмат менамоянд. Мањз бо хидматњои арзандаи Темурой Ўрунбоева њуљраи фанњои љуѓрофия ва экология пурра таъмиру азнавсозї гардид ва муаллима бо талошњои пайги-рона дўстдорї ва мењри бепо-ёнро нисбат ба обу хоки Ватан дар дили муњассилин парвариш медињад.

Нўъмон РАЉАБЗОДА, «Омўзгор»

ФАЪОЛИЯТИ ВУСЪАТМАНД

№ 30 26-уми июли соли 2013 9ОМЎЗГОР ЊАМОВОЗЇ АНДЕША

АФКОР

Барномаи таълими адабиёти тољик дар синфњои У-Х1 хеле сербор буда, дар маќолаи оли-мон њам ин нукта таъкид ёфта-аст: «…ин барнома аз рўи прин-сипи «Њар чї ќадар адиб бисёр бошад, њамон ќадар бењтар аст» тартиб дода шудааст, вале тартибдињандагони барнома аз њикмати халќ, «Кам бошаду хуб бошад» бехабар мондаанд. Њамчунин дар маќола омадааст: «… дар синфњои 5-11 ба таври умум омўзиши њаёт ва фаъолия-ти 127 (!) адиб дар назар дошта шудааст, ки он аз барномаи таъ-лими адабиёт дар факултетњои филологї низ бештар аст…»Муаллифони барнома ќайд

кардаанд, ки дар синфњои У-УП аз эљодиёти панљоњу њашт (58) муаллиф мавзўъњо интихоб шу-даанд, ки аз онњо 23 нафар адиб ба тозагї ба барнома дохил кар-да шудаанд». Ин миќдор адибон ба њар синф дар давоми соли тањсил ба 19 адиб рост меояд. Хонандагони мактаб бояд дар

ваќти омўзиши маводи адабї ба-рои аз худ намудани санъатњои бадеї ва мафњумњои адабї њам дар ваќти омўзиши ашъори шо-ирон маълумот гиранд. Аз ин рў, тартибдињандагони барно-ма (Душанбе – 2007) гўё барои бартараф намудани камбудињои барномаю китобњои дарсии пеш-тара доир ба ин ќисми адабиёт рафтори дуруст намудаанду ба-рои омўзиши санъатњои бадеии адабиёт соатњо људо кардаанд. Онњо менависанд:

«Чизи дигари боиси таассуф дар сатњи зарурї аз худ нашуда-

ни тањлили асари адабї ва мах-сусан, шеър аст. Дар барнома ва китобњои таълим ба тањлили ѓазалу ќасидаю рубої ва дигар анвоъи шеър аз мавќеи эстетикї ва адабї, њунарї пешбинї на-шуда буд ва ин яке аз сабабњои пасти завќи мактабиён ва маъ-рифати адабии онњост. Дар бар-нома барои бартараф намудани ин камбудї аз синфи У то синфи УП омўзондани нозукињои авзо-ни шеър, ќофия, санъатњои бадеї ва дигар мафњумњои адабиро за-

рур дониста, барои таълими њар кадоми он яксоатї људо намуда-анд…» (Душанбе – 2007, сањифаи 11).Ваќте ки ба соатњои људо-

шудаи маводи барнома назар ме-кунем, аз ин яксоатаи људокардаи муаллифони барнома дараке нест. Соати људокардаи онњо дар дохили кадом маводи таълимї бошад? Омўзгорон як соатро аз куљо ёфта, он маводи пешнињоднамудаи муаллифони барномаро ба хонандагон таъ-лим дињад?Муаллифони барнома дар

ќисмати «Роњњои гузаронида-ни корњои амалї дар синфњои У-Х1» навиштаанд:

«Соати кори амалї ва гу-заронидани онњо ба ихтиёри омўзгор вогузошта шудааст… Миќдори соатњое, ки барои гу-заронидани корњои амалї људо карда шудаанд, хеле каманд, онњо дар њар синф њамагї 5-8 соатро ташкил медињанд…» (сањифаи 16) ва баъдан тавсия медињанд, ки бояд он соатњоро муаллимон ба воситаи корњои гуногун амалї намоянд ва боз дар сањифаи 17 таъкид менамо-янд: «…Агар муаллим бештари соатњои корњои амалиро барои

иншонависии шогирдон људо намояд, кораш омад мекунад, зеро сайќал додани сифати гуф-тор ва сатњи навиштори хонан-дагон аз мањорату истеъдоди муаллим сахт вобастагї до-рад…»Соати корњои амалї дар њар

синф хеле кам бошаду муалли-мон онро бањри супоришњои гуногун истифода баранд, баъд барои навиштани иншо чї ќадар соати дигар боќї мемо-над? Ба њар синф тавсия шуда-

аст, ки омўзгор бояд дар даво-ми сол њатман миќдори корњои хаттии пешнињодшударо иљро намояд. Аз синфи У сар карда, то синфи Х1 чунин миќдори иншоњои синфї пешнињод шу-даанд: дар синфи У – 3 то; дар синфи У1- 4 то; дар синфи УП - 4 то; дар синфи УШ - 4 то; дар синфи 1Х - 5 то; дар син-фи Х – 6 то ва дар синфи Х1-7 то. (Ин шумораи корњои хаттї аз «барнома таълими адабиё-ти тољик» дар синфњои У-Х1», Душанбе, «Матбуот» - 2002, сњ.19) гирифта шудааст, чунки ќайди миќдори корњои хаттї аз ёди тартибдињандагони «Барномаи таълими адабиёти тољик дар синфњои У-Х1» (Ду-шанбе – 2007) фаромўш шуда-аст.Албатта, иншоро њељ хонан-

да дар давоми як соати таълимї навишта наметавонад. Агар ба њар иншои синфї ду соати таълимї муаллим ваќт људо на-мояд, оё он 5-8 соати ба корњои амалию иншоњо пешнињодшуда ва бо он супоришњои иловагии додашуда дар давоми сол мера-сида бошад? Пас муаллим дар ин маврид чї бояд кунад?Дар давоми ин супоришњо

муаллифони барнома боз мена-висанд:

«… Барои такомули гуфто-ри адабии хонандагон муаллим метавонад, ки як ќисми соатњои дарсиро барои навиштани иншо истифода кунад…» (сањифаи 18). Яъне, маќсади муаллифони бар-нома ин аст, ки як ќисми соатњои ба маводи пешнињодшудаи таъ-лимии аз њаёт ва эљодиёти ади-бон бахшидашударо барои ги-рифтани иншо истифода баранд, њол он ки он мавод чунон зиёд

аст, ки худи соатњои додашудаи барнома барои гузаронидани онњо камї мекунанд, чї њољат аст ба иншо људо кардани боз як ќисми соатњои он?!Њамаи гуфтањои болоро

ба инобат гирифта, дар охир пешнињодњои зерини худро бо диќќати шумо расониданиам;

1. Якум, ман таклиф менамо-ям, ки Вазорати маориф бањри бењбудии таълими фанњои забон ва адабиёти тољик дар наќшаи таълимии ин фанњо њафтае дар њар синф 3 соатї ваќт људо на-мояд, яъне дар њар синф аз синфи V то синфи XI ба фанни забони тољикї њам 2 соату ба фанни ада-биёти тољик њам 3 соатї.

2. Пойдевори мустањками адабиёти бадеї – ин эљодиёти дањонакии халќ (фолклор) аст. Аз ин рў, ман пешнињод меку-нам, ки ба омўзиши эљодиёти дањонакии халќ таваљљуњи беш-тар зоњир карда шавад, яъне ба жанрњои гуногуни эљодиёти дањонакии халќ (афсона, лати-фа, зарбулмасалу маќол, наќлу ривоят, суруду тарона, рубо-ию дубайтї, чистон ва ѓайра) соатњои бисёртаре људо кар-да шавад, то хонандагон аз он бањраманд гардида, ба омўзиши

маводи адабиёти бадеї тайёр шаванд.

3. Пойдевори дигари ада-биёти бадеї ин омўзиши њаёт ва эљодиёти шоирони халќ, монан-ди: Фахрии Румонї, Муллоё-ри Ванљї, Њикмат Ризо, Юсуф Вафо, Саидалї Вализода, Карим Девона, Бобоюнус Худойдодзо-да ва ѓайра мебошанд. Солњои охир омўзиши њаёту эљодиёти ин шоирони халќ аз мадди назари олимон дур мондааст, ки онро аз нав ба барнома дохил кардан ло-зим меояд. Барои омўзиши њаёту эљодиёти онњо њам дар барномаи нави адабиёт соатњо људо карда шавад.

4. Дигар, истифодаи соатњои корњои хаттї (иншо) ва тањлили онро аниќ муайян намуда, баъд он ба барнома до-хил карда шавад, то омўзгорон барои гирифтани иншо аз дигар маводњои таълимї истифода на-баранд ва миќдори он корњои хаттии фанњои забон ва адабиё-ти тољик њам ба эътидол оварда шавад, то ба кори муаллимон мушкилї надорад.

5. Тавсия, баёни вазни шеър ва навъњои он аз барномаю китобњои дарсї бардошта ша-вад, чунки он ба синну соли хо-нандагон мувофиќ нест.

6. Ба ному тахаллус, љойизист, ваќти таваллуду вафоти адибон ба хатоињо роњ надињанд.

7. Барои омўзиши њаёт ва эљодиёти њар як адиба (занон) њам дар барномаю китобњои дарсї ваќт (соат) људо намоянд. Аќаллан, ба ду-се нафар.

8. Барои омўзиши њаёт ва эљодиёти њар як адиб аз 4-5 соат ваќт кам набошад, ки аз он хонандагон ягон бањрае бурда тавонанд. Пешнињоди 1,2 ва 3 соатї аз омўзиши њаёт ва эљодиёти адибон барњам дода шавад, чунки аз ин гуна соатњои кам хонандагон њељ бањрае бурда наметавонанд.Хулоса, њамаи он гуфтањои

боло ба назар гирифта шавад, то ки таълими маводи фанни адабиёт барои насли наврас фоиданоку таъсирбахш гар-дад.

Шарифи МИРЗОЊОТАМ, омўзгори мактаби миёнаи

№19, ноњияи Хуросон, Аълочии маорифи Тољикистон

БАРНОМАИ ТАЪЛИМЇЉАВОБГЎИ ЗАМОН НЕСТ

(Дар њошияи маќолае, ки дар рўзномаи «Омўзгор» аз 14-уми июни соли 2013 бо унвони «Зарурати таљдиди назар ба барномаи таълими

адабиёти тољик барои синфњои У-Х1» нашр шуда буд)

Вазифаи адабиёт тарбияи насли на-врас ва таълими љавонон ба њаёт мебо-шад. Адиби намоёни рус А. М Горкий адабиётро инсоншиносї маънидод карда буд, зеро мањз ба туфайли ин фан хисла-ти инсон шинохта мешавад. Аслан асарњои бадеї барои њамин

эљод карда мешаванд, ки мо аз њаёти ќањрамонони асарњо чизе сабаќ гирем. Вазифаи омўзгор бошад, дар ќалби шогирдон бедор намудани хислатњои бењтарини инсонї, аз ќабили эњтироми шахсият, мењру шафќат, даст гирифтан њангоми дармондагї, зебоињои атрофро дарк намудан, њисси муњаббат ба Ватан ва хештаншиносї мебошад. Имрўзњо аксари хонандагон майл ба

тамошои филмњо доранд, зеро тамошои филмњо ба завќи онњо мувофиќ аст. Барои он ки омўзгор вазифаи худро

иљро намояд, барояш барномае мебояд, ки онро шогирд дарк намояд. Барнома њамин хел сохта шавад, ки завќи хонан-дагонро ба хондани китоб бедор намо-яд. Барнома дастёри омўзгор бошад, то хонанда мутолиаи китобро аз тамошои филм афзалтар донад. Агар фанни омўхташаванда барои шо-

гирдон номафњум бошад, дар онњо њисси беэътиної бедор мешавад ва оњиста-оњиста ин эњсосот ба нафрат нисбат ба фанни мазкур ва омўзгор мубаддал ме-шавад.

Пўшида нест, ки њар як талаба май-ли худро дорад. Бархе дўстдори фанњои гуманитарї, баъзе риёзї ва гурўњи дигар

толиби фанњои табиї мебошанд. Забон ва адабиёти тољик фаннест, ки

омўхтан ва дарк намудани он барои њар як соњибзабон њатмист. Аз ин рў, барно-маи таълими адабиёт бояд љавобгўи та-лаботи замон бошад. Яъне, дар синфњои поён мавзўъњое интихоб шаванд, ки хонандагони синфњои 5, 6 ва 7 онњоро дарк кунанд ва мавзўъњо бояд ба њаёти онњо наздик бошад. Дар синни бачагиву наврасї матлабу маќсади бузургон баро-яшон номафњум аст, зеро олами кўдакон ва калонсолон аз њам фарќ мекунад.

Ќобили ќайд аст, ки барои хонандаи синфи 5 афсонаву ривоёт ва ашъоре, ки содаву равон эљод шудааст фањмотару наздиктар аст. Дар барно-маи таълим бошад, мавзўъњое ба монан-ди: Панду андарзњо аз рисолањои «Дилу љон», «Воридот», «Ќаландарнома»-и Абдуллоњи Ансорї, «Сиёсатнома» - и Низомулмулк, Саъдуддини Варовинї, Ањмади Љомї, Фахруддини Розї, Абул-фазли Майбадї оварда шудаанд, ки фањмидан ва дарки онњо барои омўзгор душвор аст, чї њољат ба хонандагон.

Зеро адибони мазкур ба забони душ-вор ва дар аќоиди сўфия эљод кардаанд. Омўхтани афкори сўфия дар синфњои 5, 6 ва 7 хеле душвор, њатто номумкин аст. Дар синфи 6 мавзўъњое, ба монан-

ди Фаррухии Сиистонї, Муњаммади Ѓазолї, Сайфи Фарѓонї, Носири Бухорої, Шавкати Бухорої, Нозими Њиравї омўхта мешаванд, ки шогирдон

њангоми таълим душворї мекашанд. Дар синфи 7 аз ќиссаи «Ривоёти

суѓдї»- и С Улуѓзода порчањое оварда шудаанд, ки ба синну соли хонандагон мувофиќ нест, алалхусус, бобњои «Мо-лик ибн-ур-Райб» ва «Наниманча». Дар бобњои номбурда аъмоли номатлуби Молик ибни Райб, њомиладории На-ниманча оварда шудаанд, ки ба зењни хонандаи чордањсола мувофиќ нест. Ё худ аз «Чањор маќола»-и Низомии Арўзї порчањое доир ба рўзгори Масъуди Саъ-ди Салмон дар зиндон оварда шудаанд, ки аз худ кардану дарк намудан барои хонанда хеле мушкилињо фароњам мео-рад. Дар барнома мавзўи навбатї шарњи њоли Масъуди Саъд оварда шудааст. Ба омўхтани «Чањор маќола» ва Масъуди Саъди Салмон њољат нест, агар лозим бошад, хонанда метавонад онро њангоми дониши зарурї гирифтан хонад. Чунин мавзўъњо дар синфњои 8, 9, 10

ва 11 низ њастанд, ки омўхтанашон душ-вор аст, ё ба дараљаи синнусолии хонан-дагон мувофиќ нест. Бењтар мешуд, ки барнома омўхта

шуда, мавзўъњои омўхташаванда ба син-ну сол ва завќи хонанда мувофиќ карда шавад.

Лозим ба ёдоварист, ки адабиёти тољик таърихи беш аз њазорсола дошта, адибони зиёде дорад. Аксари шоирон њатто мавриди тањќиќ ќарор наёфта-анд ва мо дар мактаб њамаи шоиронро омўзонида њам наметавонем.

Ба андешаи мо, мавриди таълим шоирону адибоне интихоб шаванд, ки дар бунёди адабиёт њиссагузор бошанд. Ин љо метавон шоироне, мисли Рўдакї, Фирдавсї, Низомї, Хайём, Њофиз, Саъдї, Мавлавї, Љомї, Айнї, Лоњутї, Турсунзода, адибон Љ. Икромї, Р. Љалил, С. Улуѓзодаро ном бурд.

Мавзўъњои омўхташаванда бояд дар раванди таълиму тарбия наќши муњим бо-занд. Њангоми интихоби мавзўъ љињатњои тарбиявии асар ё порчаи он ба назар гириф-та шавад. Агар асари «Ривоёти суѓдї»-ро омўхтанї бошем, порчањоеро интихоб ку-нем, ки корнамоиву далерї ва ватандўстии Вирканро дар бар гирифта бошанд. Дар синфи 7 омўхтани ќиссаи «Ятим», ё худ «Субњи љавонии мо» аз фоида холї нест, зеро дар онњо њаёти писарбачањое тасвир ёфтааст, ки ба синни хонанда наздик аст ва њамчунин мавзўи ѓарибї ва донистани ќадри Ватан ва ватандорї хеле таъсир-бахш таљассум ёфтааст. Дар синфњои 8 омўхтани осори

Рўдакї, Фирдавсї, ашъори Њофиз, ки саропо пандњои судмандро фаро гириф-тааст, аз фоида холї нест. Чї мешуд, ки дар синфи 9 мо

«Бўстон»-у «Гулистон»-и Саъдиро пур-ра омўзему ашъори пандомўзи Мавлавї ва ѓазалиёти Њофизро дар синфи Х?

Комилбой МИРМУЊАМЕДОВ, Муњсин РАЊМАТОВ,

омўзгорони забон ва адабиёти тољики мактаби №29-и шањри Исфара

БАРНОМА НАВГОНЇ МЕТАЛАБАД

№ 30 26-уми июли соли 201310 ОМЎЗГОР ОЗМУН ТАЊЛИЛАгар ба даври нињоии озму-

ни “Донишљў ва пешрафти ил-мию техникї-2013” масъулини Донишгоњи миллии Тољикистон, Донишгоњи техникии Тољикистон ба номи академик М.С. Осимї, Донишгоњи славянии Тољикистон-Россия, Донишгоњи давлатии тиљорати Тољикистон, Донишгоњи технологи Тољикистон, Донишгоњи давлатии омўзгории Тољикистон ба номи С.Айнї, Донишгоњи аграрии Тољикистон ба номи Ш.Шоњтемур, Донишгоњи њуќуќ, бизнес ва сиё-сати Тољикистон, Донишгоњи дав-латии Хуљанд ба номи академик Б.Ѓафуров, Донишгоњи давлатии Ќўрѓонтеппа ба номи Н.Хисрав, Донишгоњи давлатии Кўлоб ба номи Абўабдуллоњи Рўдакї, Донишгоњи давлатии Хоруѓ ба номи М.Назаршоев, Донишкадаи политехникии Донишгоњи техни-кии Тољикистон ба номи академик М.С. Осимї дар шањри Хуљанд, Донишкадаи иќтисод ва савдои Донишгоњи давлатии тиљорати Тољикистон дар шањри Хуљанд ва Донишкадаи соњибкорї ва хизмат бо эњсоси баланди масъулиятшиносї маводи озмуниро пешнињод на-муда бошанд, пас аз љониби дигар муассисањои тањсилоти олии касбї чунин масъулиятшиносї эњсос на-гардид...

Ба озмун дар маљмўъ 121 кори илмї-тањќиќотии донишљўён аз рўи илмњои филологияи тољик, филологияи рус, забони хориљї, таърих, педагогика, њуќуќшиносї, фалсафа, сиёсатшиносї, кимиё, биология, экология, информатика, технология, физика, методикаи таъ-лими физика, риёзї, информати-ка, геология ва иќтисод пешнињод карда шуданд. Тибќи талаботи озмун ва ќарори Кумитаи тадору-кот маводи озмунї барои санљиш ба муассисањои тањсилоти олии касбие, ки аз онњо ба озмун чунин мавод пешнињод нашуда буд, рас-ман ирсол гардида дархост карда шуд, ки маводи озмунї бо назар-дошти муњимияти мавзўъ, барра-сии љабњањои илмї-тањќиќотї дар он, њадафњои дурнамо ва ањамияти кори илмї дар рушди иќтисодиёти миллии кишвар, баррасии масъала аз нигоњи илмї-тањќиќотї, љустуљў, навоварї ва љавобгўи замони муо-сир будани онњо мавриди муњокима ва бањогузорї ќарор дода шавад. Дар масъалаи пешнињод намуда-

ни маводи озмунї на њамаи масъу-лини муассисањои тањсилоти олии касбї таваљљуњ ва њисси баланди масъулиятшиносї зоњир кардаанд.

Масалан, агар аз ДМТ аз њама зиёд 41 кори илмии донишљўён (аз рўи 12 самти гуногуни фанњои таълимї) пешнињод шуда бошад, пас аз ДДХ ба номи М.Назаршоев 13 маводи озмунии донишљўён (аз рўи 8 фан-ни таълимї), аз Донишгоњи давла-тии тиљорати Тољикистон 10 маво-ди озмунї (аз рўи 4 фан), аз ДДОТ 9 маводи озмунї (аз рўи 4 фан), аз ДДЊСТ 8 маводи озмунї (аз рўи 6 фан), аз ДИСТ Донишгоњи дав-латии тиљорати Тољикистон дар шањри Хуљанд 8 маводи озмунї (аз рўи 6 фан), аз ДСРТ, ДДЌ 7 маводи озмунї (аз рўи 5 фан), аз донишгоњњои давлатии Хуљанду Кўлоб ва Донишгоњи технологии Тољикистон 5 маводи озмунї (аз рўи 3- 5 фан), аз ДТТ ба номи ака-демик М.Осимї 4 маводи озмунї (аз рўи як ихтисос), аз Донишкадаи политехникии ДТТ ба номи ака-демик М.Осимї, ДДТТ ба номи Абўалї ибни Сино, ДАТ ба номи Ш.Шоњтемур 3 маводи озмунї ва аз ДСХ як мавод (аз рўи як ихти-сос) пешнињод намуда бошанд, пас дигар муассисањои тањсилоти олии касбии љумњурї ба ин масъала таваљљуњ зоњир накарда, ба озмун маводеро пешнињод накарданд. Чу-нин муносибат нишонаи ноогоњї аз талаботи санадњои дар ин самт ќабулшуда мебошад. Њамзамон, боиси тазаккур аст, ки

на њамаи маводи ба озмун манзур-гардида љавобгўи талаботи меъёрњои озмун буданд. Чунин камбудињо аз љониби њайати комиссияи санљишї таъкид карда шудаанд. Ба озмун бояд корњое пешнињод

карда шаванд, ки пеш аз њама, дар-хури мушкилоти љомеа ва љавобгўи замони муосир бошанд. Барои руш-

ди љомеа, иќтисодиёти миллї ва ташаккули љањонбиниву андешаи шањрвандон рањнамо шуда таво-нанд. Бо назардошти талаботи як ќатор ќонуну ќарор ва барномањои давлатї муассисањои тањсилоти олии касбї вазифадоранд, ки ба гузаронидани тадќиќотњои рўзмарраи илмї ва таљрибавию конструкторї, ки ба рушди илми тољик ва њалли масъалањои бунёд-коронаи иќтисоди бозоргонї му-соидат мекунанд; ѓанигардонии раванди таълим бо дастовардњои тадќиќотњои навтарини илмї; љалби донишљўёни муассисањои тањсилоти олии касбї ба корњои илмї-тадќиќотї, таљрибавї ва лоињавию конструкторї; тайёр кардани кадрњои илмї барои бо-зори мењнат ва иќтисодиёти мил-лии кишвар; иљрои корњои илмию тадќиќотии моњияти миллї ва ама-лидошта диќќат дињанд. Илова ба ин, тавре ишора шуд,

чунин амал бетаваљљуњї ба иљрои талаботи як ќатор ќонуну ќарорњо, барномаву консепсияњои дар самти илм ва тайёр кардани кадрњои илмї дар муассисањои тањсилоти олии

касбї ќабулшуда мебошад. Њол он ки талаботи ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 31 дека-бри соли 2008, №661 “Дар бораи тасдиќи Тадбирњои дастгирии тараќќиёти илмњои љамъиятшиносї ва инсоншиносї дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2009-2015” ба низоми донишњо дар бо-раи љомеа ва рушду тањаввулоти он бо назари нав муносибат кардан лозим аст. Тавре дар ќарор таъкид шудааст, мушкилоти рушди илмњои љамъиятшиносї ва инсоншиносї ва барои тараќќї додани онњо зарур аст, ки ба рушди як ќатор масъалањои илмї, аз ќабили: рушди масъалањои фалсафаи антропологї, этика, эстетика, сиёсатшиносї, демография, њуќуќшиносї ва сот-

сиология, таърихи фарњанги тољик, ташаккули иќтисоди бозорї ва муносибатњои нави хољагидорї, та-шаккули сохтори навини иљтимоии љомеаи шањрвандї ва маќоми он дар рушди устувор ва амния-ти љомеа, тањќиќи таърихи халќи тољик ва фарњанги он аз нигоњи ме-тодологияи навин ва манфиатњои истиќлолияти миллї ва давлатдорї, ташаккули фарњанги навини тољик ва робитаи он бо фарњанги љањонї, маќоми Тољикистон дар низоми љањони имрўза бо назар-дошти равандњои љањонишавї, наќши илмњои љамъиятшиносї ва инсоншиносї дар тањкими вањдати миллї, худогоњї, ватанпарастї ва маърифати шањрвандї, таъмини амнияти љомеа ва давлат дар ша-роити љањонишавї ва амсоли инњо таваљљуњ зоњир карда шавад.Талаботи ќарори дигари

Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 3 марти соли 2011, №114 “Дар бораи Стратегияи Љумњурии Тољикистон дар соњаи илм ва технология ба-рои солњои 2011-2015”, ки татбиќи онро Њукумати љумњурї дастгирї

ва тањкими нерўи илмї барои пеш-рафти бомуваффаќияти мамлакат бо роњи рушди устуворро яке аз самтњои стратегї донистааст, таќозо менамо-яд, ки ба нерўи илмї ва масъалањои афзалиятдоштаи соњањои гуногуни илм диќќат дода шавад. Санади маз-кур рушди самти илмњои гуногунро, аз ќабили илмњои физикаву матема-тика, химия, геология ва техникї, гидроэнергетика, биология, тиб, кишоварзї, амнияти озуќаворї, ашёи хоми маъданї, технологияњои итти-лоотиву коммуникатсионї, рушди заминаи моддиву техникии илм, ам-нияти экологї, амнияти озуќаворї, саноат ва ашёи хоми маъданї талаби замони муосир мењисобад.Барномаи давлатии экологии

Љумњурии Тољикистон барои солњои 2009-2019, ки бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 27 февра-ли соли 2009, №123 тасдиќ шудааст, талаб менамояд, ки ба самтњои афза-лиятнок, аз ќабили истифодаи васеъ, пурсамар ва оќилонаи сарватњои табиї, ташкили истењсолоти аз љињати экологї бехатар, татбиќ ва истифодаи технологияи аз љињати экологї бехавф, метод ва ќоидањои судманди истифодаи табиат, ки ба шаклњои гуногуни моликият (давлатї, шахсї, иљоравї, мушта-рак ва ѓайра) асос ёфтаанд, диќќат дода шуда, пањлўњои гуногуни онњо мавриди тањќиќ ќарор дода шаванд. Талаботи дигар ќонуну ќарор ва бар-номаю консепсияњо низ айнан чунин аст. Мутаассифона, ќисме аз корњои ба озмун пешнињодшуда дар доираи талаботи санадњои зикршуда ва љавобгўи замони муосир набуданд. Њамин тариќ, аз љониби ко-

миссияи санљишии озмун 20- нафарї сазовори љойњои аввал гардида, 25 кори бењтарини донишљўён бо “Ифтихорнома”-и Вазорати маориф ќадрдонї шуданд. Миёни муассисањои тањсилоти олии касбии љумњурї Донишгоњи миллии Тољикистон љойи якум, Донишгоњи дав-латии Ќўрѓонтеппа ба номи Носири Хусрав љойи дуюм ва Донишгоњи давлатии Хоруѓ ба номи М.Назаршоев ва До-нишкадаи иќтисод ва савдои Донишгоњи давлатии тиљорати Тољикистон дар шањри Хуљанд љойи сеюмро ишѓол намуда, бо “Диплом”-њои Вазорати маориф сарфароз гардонида шуданд.

Раљабалї САНГОВ,сармутахассиси раёсати илм ва инноватсияи Вазорати маориф

ДАСТОВАРД ВА НИГАРОНИЊО

Мегўянд, ки омўзгори њаќиќї њамеша бо шо-гирдон аст ва танњо иртиботи пайваста бо онњо зиндагиашро гу-ворою пурмаънї месо-зад. Ин нуктаро фаъо-лияти омўзгори мактаби №14-и ноњияи Темурма-лик, Аълочии маорифи Љумњурии Тољикистон Њайдаралї Давлатов низ собит менамоянд. Ў нисбат ба пешаи хеш ва шогирдонаш муњаббати самимї дорад. Аз ин љост, ки њар сол дар дав-раи таътил низ иртибо-ташро бо шогирдон гу-саста намекунад ва дар ин давра бо онњо суњбату вохўрињо баргузор ме-намояд, ба саёњат меба-рояд. Аз љумла, њафтае пеш аз ин бо ташаббусу њидоят ва рањнамоии Њ.Давлатов хонандагони синфи 4-и мактаб ба сай-ругашти шањри Кўлоб рафтанд. Дар ин саёњат

чанде аз падару модарон низ иштирок доштанд. Хонандагону волидон бо роњбарии омўзгори мањбуб оромгоњи Мир Саид Алии Њамадониро зиёрат карданд, дар боѓи Исмоили Сомонї ва Амфитеатр сайру-гашт намуданд, Осор-хонаи љумњуриявии шањри Кўлобро тамошо карданд, њамчунин, дар коллељи омўзгорї ва коллељи тиббї бо масъу-лин вохўрињо баргузор намуданд.Хонандагон аз тамо-

шои шањри Кўлоб ва манзарањои марѓуби он таассуроти зиёд бардош-танд ва дар поёни саёњат аз омўзгори ѓамхорашон Њ.Давлатов супориш гирифтанд, ки то оѓози соли нави тањсил дар бораи ин саёњаташон ин-шои озод нависанд.

А.ИЛЁСПУР

САЁЊАТ ТАЪТИЛЊАМЕША БО ШОГИРДОНАвтобус-хатсайри раќами 8 ба њаракат

даромад. Наврасакони зиёде байни худ нидоњои нишотомез дардода, хотири баъзе мусофиронро нороњат месох-танд. Алалхусус, калонсолон норозиёна љониби наврасакон назар меафканданд. Инро дарк карда, ду зани роњбалад «Ором бошед, маѓал набардоред!»,-гўён таъкид мекарданд наврасакон-ро. Нафари шўхнамо бо маќсади диќќати бачањоро ба худ љалб кар-дан ба онњо рў оварда афзуд:

-Канї, бачањо, гўед, ба куљо раво-наед?

- Ба «Боѓи Парчами миллї»,-бо як овоз нидо карданд бачањо.

-Хеле хуб, он љо бояд чиро буби-нед?

-Парчамро, боѓро, осорхонаро.-Дар васфи парчам ва нишон кї

шеър медонад?-Ман, ман, ман…Аз суњбати кўтоњи дохилинаќлиётї

маълум шуд, ки ин наврасакон-истироњаткунандагони лагери назди-мактабии мактаби тањсилоти умумии раќами 16-и ноњияи Шоњмансур ме-бошанд. Ба зиракии кўдакон њавасам омаду субњи рўзи дигар ба мактаб раф-та, бо директори лагер-истироњатгоњи «Парасту», омўзгори собиќадор Мирзо Пўлодов вохўрдам.

-Лагери мазкур мутобиќи ќарори

раиси шањри Душанбе «Дар бораи таш-кили истироњати тобистонаи кўдакон ва наврасон дар шањри Душанбе, дар соли хониши 2013» аз љониби маќомоти иљроияи њокимияти давлати ноњияи Шоњмансур ва шуъбаи маорифи ноњия

таъсис ёфтааст. Дар истироњатгоњ хо-нандагон аз синфњои тайёрї то синфи 8 фаро гирифта шудаанд ва аслан, аз оилањои камбизоат буда, дар ду баст-80-нафарї истироњат карданд. Барои бофароѓат гузаштани истироњати бачањо мураббияњо-омўзгорони таљрибадори мактаб Насиба Арипова ва Хайрї Ша-рифова гурўњи «Офтобак»-у «Моњтобак» ташкил карда, њар гуна мусобиќањо ва бозињои шавќовар мегузаронанд.

-Субњи истироњаткунандагон чї гуна оѓоз мегардад?Наврасакон соати 7-и субњ ба мак-

таб омада, аввалан ба варзиши ба-дан машѓул мешаванд, Баъди тано-вули субњона ба гурўњњо људо шуда,

ба бозињои шавќовар оѓоз ме-кунанд. Онњо ба тамошои май-дони варзишии «Локоматив» рафта, аз хусуси аввалин ќатора маълумот пайдо карданд. Ба боѓи фарњангию фароѓатии ба номи устод Рўдакї, боѓи Парчами миллї, боѓи њайвонот рафтанд, аз Осорхонаи миллї дидан карданд. Байтбарак, китобхонї, расмкашї, бандпарак, шашкаю шоњмотбозї ва оббозї мекунанд, дар озму-ни «Кї зиёдтар шеър медонад?» иштирок менамоянд. Ѓолибон бо китобњои бадеї ва ифтихорно-маи маъмурияти лагер ќадр кар-

да мешаванд. Ошпазњои моњир Хайрї Розиќова ва Насиба Усмонова барои истироњаткунандагон хўрокњои лазиз тайёр менамоянд. Истироњаткунандагон Ќамар,

Шањноза, Алишер, Мавлуда, Мўниса ва Њабибуллои Рустам аз таассуроташон бо њарорат сухан карда, ба мураббиёну мутасаддиёни лагер миннатдорї иброз доштанд.

Њусния ЊАФИЗОВА

БАРНОМАИ РАНГИНИ ФАРОЃАТГОЊ

№ 30 26-уми июли соли 2013 11ОМЎЗГОР ЧАШМАНДОЗ СОЛИ ЊАМКОРИЊО ДАР СОЊАИ ОБ

Чунончї, мањз бо ибтикору ташаббуси муњтарам Эмомалї Рањмон соли 2003 дар миќёси љањон бо ќатъномаи СММ Соли байнал-милалии оби тоза эълон гардид ва дар ин замина дар саросари олам тадбирњои судманди зиёде амалї карда шуданд. «Дањсолаи «Об ба-рои њаёт» эълон шудани солњои 2005-2015 низ (бо ќарори СММ) иртибот бо пешнињодоти Сарва-ри кишвари мо дорад. Ва боз њам бар асоси пешнињоди Президенти Тољикистон ва дастгирии беш аз 190 давлати дунё СММ соли 2013-ро Соли њамкорињо дар соњаи об эъ-лон намуд. Дар ин замина аз аввали соли равон дар кишварњои љањон чорабинињои гуногун баргузор кар-да мешаванд. Њадаф аз онњо таъки-ди ањамияти об дар њаёт, истифодаи оќилонаи ин сарвати пурарзиш ва ањлона бартараф намудани мушки-лоти мављуда дар бахши истифода ва сарфаи об мебошад. Нуќтаи олї ва муњимтарин тадбир вобаста ба Соли њамкорињо дар соњаи об бар-гузории Симпозиуми байналхалќї дар мавзўи об хоњад буд, ки дар моњи августи соли равон дар пой-тахти Тољикистон – шањри Душан-бе ба вуќўъ хоњад пайваст.Об, дар њаќиќат, бузургтарин,

арзишмандтарин, муњимтарин сарвати табиат аст ва њаётро дар замин бидуни он наметавон тасав-вур кард. Маќолњои халќии «Об – шарбати одамизод», «Об нест – њаёт нест», «Обу ободї» ва амсо-ли инњо гуфтањои болоро таќвият мебахшанд. Воќеан, халќи тољик ба об њамчун неъмати беназир арљгузор аст ва њамагонро даъ-ват менамояд, ки нисбат ба ин муъљизаи Офаридгор эњтиёткору

боэњтиром бошанд. Волидони тољик ба фарзандони хеш такрор ба такрор таъкид мекунанд: «Обро ифлос макун», «Обро лой макун», «Ба об ифлосињоро наафкан», «Ба об туф накун», «Обро сарфакоро-на истифода бар», «Як ќатра њам об аст», «Об – хуни одам»…Адибони тољик дар ситоиши

бузургдошти об шеъру њикоя, ќиссаву иншоњои зиёду муассир ва сабаќомўз офаридаанд. Муас-сиртарин ќасидаи Одамушшуар-ро, устод Рўдакї маъруф бо номи «Васфи Бухоро» бо мисраи «Бўи љўи Мўлиён ояд њаме» њусни оѓоз мегирад, ки худ ишораи малењу дилрабоест дар бораи оби софу мусаффо ва ќадршиносии он. Саъдии бузургвор ва

њикматофарин зимни њикояте ба об расидани марди ташнала-беро ба аз нав тавлид шудани ў мушобењу баробар донистааст.Арљгузории об ва тавсифу

гўшзади рамзомези эњтироми он дар адабиёти муосири тољик низ љойгоње шоиста дорад. Шеърњои машњури устодон Мирзо Турсун-

зода «Эй сабо, аз мо расон бар дўстон, омад канал», Мирсаид Миршакар «Биё, биё, обаки ши-рини мо» дар ќатори сурудњои писандидаи мактабиёни тољик љой гирифтаанд ва ањамияти барљастаи тарбиявї доранд. Устод Лоиќ њамагонро тавас-

сути шеъри ноби хеш њушдор до-даанд:Ба ќадри обњои љорї мебояд

расид имрўз,Ки рўзе хушк хоњад шуд…Дар њаќиќат, даъвати

дилсўзонаву ташвишомези шои-ри шањир хеле воќеъбинона аст. Хосатан, имрўз ин даъват тоби-шу ањамияти навине пайдо кар-дааст ва њамагон бояд гўш бар он дињанд, бар асоси њикмати он амал намоянд. Тољикистони мо аз лињози оби

тоза басо ѓановатманд аст. Дарё-ву кўлу чашмасорњои кишвари бињиштосои мо дар љањон њамто надоранд. Њамакнун бояд њамагон шук-

ргузор аз ин неъмату сарват бо-шем, пайи њифзаш бикўшем, кулли мушкилоти вобаста ба истифодаи обро ањлона ва бо њамбастагї бо халќњои љањон њаллу фасл намоем. Дар ин самт чорабинињо вобаста ба соли њамкорињо дар соњаи об ва махсусан, баргузории Симпо-зиуми байналхалќї вобаста ба масоили об (дар шањри Душанбе) наќши муњим хоњанд бозид.

Мирљумъа ЊУСАЙНОВ

корманди ДЉТИБКСМ

Воќеан, фурўѓи равшанзое, ки аз дав-рони кўдакї аз бурузи ќобилияту лаёќат ва ба тадриљ истеъдоди модаровард да-рак медињад, боварњоро ба ояндаи неку фирўз ва дурахшони эљодиёти як тан пайсипари роњи адабиёт (бигузор њоло бас љавон бошад њам) афзун мегардонад. Дар њамин радиф китоби ашъоре, ки муаллифаш Мирзо Наврўзи Љумъазода мебошаду «Тозабањор» унвонгузорї шудааст, таваљљуњбарангез ба назар ме-расад. Чаро? Зеро Наврўз њанўз хонан-даи синфи 11-и мактаб аст ва шиносої бо ѓазалгунаву мухаммасњои сурудаи шогирдонаи ў намои он аст, ки аз ќавли устод Бозор Собир, «пайи ќаламаш тоза» аст. Дарвоќеъ, чун бар эљодиёти ин толибилм ва рањнаварди адабиёт марњала ба марњала ( аз соли 2006 то ба 2013) назар мекунем, равшан мебинем, ки калом, оњангу шеваи баён ва тасвиро-ту ташбењоташ зина ба зина комилтар, пухтатар ва аз нигоњи фасоњату балоѓат ва мантиќи фикр устувортар гардида-аст. Ин шањодати он аст, ки ба синну соли хеш нанигариста, Наврўз лигоми омўзишу мутолиоти худро дароз рањо

кардааст ва дар ин замина аз бањри бе-карони назми классикї гавњарњое суфта ва гаронбањо ба каф оварда, ки лоиќи тасаннову ситоиш аст.Таваљљуњ фармоед:Талхии май дар димоѓи љом мемонад

мудом,Њарфи њаќ дар синаи ноком мемонад

мудом.ёЁ Раб, ќабои њарфи ман аз шоњии

гавњар намо,Сарчашмаи ашъ-

ори ман пуроб азКавсар намо.

Аз пайи омўзиши бузургон камари њиммат бастани Наврўз аз он аёнтар ме-гардад, ки шоири љавон мустаќиман навиштањои ху-дро «Дар пайра-вии Хоља Њофиз», «Назира ба ѓазали Савдо», «Назира ба ѓазали Соиб», «Назира ба ѓазали устод Лоиќ», «Назира ба ѓазали Сайидо» ва монанд ба ин номидааст.Дар ќисмате аз ашъори хеш навќалам

бо талоше пайгирона аз тољик будани худ эњсоси баланди тафохур менамояд:Љањонро кист бо илму хирад тасхир

бинмуда?

Бино бањри умум аз зарраи таќдир бинмуда?

Ба дасти душманонаш аз сафо занљир бинмуда?

Вале худро зи баъди ќарнњо зоњирбинмуда?

-Манам,Ман тољикам, тољи љањон њастам,Манам як миллате, ки то абад «ман»

љовидон њастам.(Шеъри «Манам, ман тољикам»,

сањ 63)Фишурдаи сухан ин аст, ки Наврўз

дар љодаи шеър иродатмандона гом ме-гузорад, њарчанд дар чакидањои хомааш нољурињои вазн, сактањо, номутаноси-бии сухан, мантиќи хароб ва дар баёни андешањо шитобзадагї дида мешавад. Ўро дар ин роњ зањмату омўзишњои фа-ровон, мутолиоти бардавом ва «сўхтану сохтанњои» шабурўзї дар пеш аст.Чунонки шоири љавон ба сифати бар-

номаи амали хеш баён доштааст:Нињодам дар рањи маънї чу пое,Намоям синаро кони сафое.Чу њар касро ба роњаш пир бояд,Зи руњи Рўдакї хоњам дуое.Дуои Рўдакиву Фирдавсї ва соири

бузургони адабиёт њамвора њамсафари доимии шумо дар самти эљодиётатон бошад, Наврўзи Љумъазод!

Шодї РАЉАБЗОД, «Омўзгор»

НИГОЊ

БО ДУОИ РЎДАКЇ(ё сухан аз «вожањои сабз»-и як нафар навќалам)

Воќеан, фурўѓи равшанзое, ки аз дав-

кквт

(КАСБОМЎЗЇ ВУСЪАТ МЕЁБАДСардори раёсати Агентии давла-

тии њифзи иљтимої, шуѓли ањолї ва муњољират дар минтаќаи Кўлоб С. Пири-ев зимни нишасти матбуотї гуфт, ки му-ассиса љињати ба касбомўзї, такмили их-тисос љалб намудани љавонон пайваста чораљўї намояд. Бо ин маќсад агентї дар тамоми шањру ноњияњои минтаќаи Кўлоб марказњои таълими калонсолон, омўзиши хизматрасонї ва соњибкориро ташкил намудааст. Дар шаш моњи соли љорї ба воситаи Маркази таълимии калонсолон дар шањру ноњияњои минтаќаи Кўлоб 852 нафар љавонон касбњои дўзандагї, боѓпарварї, муњосибї, заргарї ва каф-шергариро омўхтанд.

Шариф АБДУЛЊАМИД,«Омўзгор»

НИШАСТИ МАТБУОТЇ

ВУСЪАТИ ВАРЗИШПрезиденти Љумњурии Тољикистон

Эмомалї Рањмон дар мулоќот бо љавонон иброз дошта буданд, ки њар њафта дар ќаламрави мамлакат Рўзи варзиш ва со-лимгардонии ањолї гузаронда шавад. Дар ин замина дар шањри Хоруѓ шан-

беи њар њафта мусобиќањои гуногуни варзишї баргузор карда мешавад.Дар ин рўз љавонони шањри Хоруѓ, аз

љумла, бо бозињои баскетболу волейбол машѓул мешаванд. Махсусан, њаводорони мусобиќаи гурўњи дўстдорони риштаи бокс зиёданд.

Љ.ЌОЗИБЕКОВ

БИЁ, БИЁ, ОБАКИ ШИРИНИ МО!

Ба парандањои муќимї он парандањое мансубанд, ки та-моми сол дар њудуди як мамла-кат зиндагї мекунанд. Шароити табиї ва муњити зист ба паранда-гон имконият медињад, ки тамо-ми сол дар ин љо монда, ба дигар мамлакатњо кўч набанданд.Ба парандањои муќимии

Тољикистон, мусича, кабк, тазарв, мурѓи њилол, мурѓи њумо, доснўл, кабўтари кабуд, гунљишки хонагї ва ѓайра дохил мешаванд.

1. Мусича парандаи муќимии хоси Тољикистон буда, ба ќатори кабўтарњо мансуб аст. Мусича барои дар шањрњо, мањаллањои ањолинишин ва дењоти кўњсор зиндагї кардан мусоидат пайдо кардааст. Мусича парандаи хур-ди базеб буда, пойњояш кўтоњ аст. Онро доимо дар рўи њавлї, кўча ва боѓоти назди истиќоматгоњњо вомехўранд.

2. Рангаш хокистарии бўр аст. Мусича парандаест, ки ба табиат зиён намерасонад.

3. Мусича 2 тухми хурди сафед мегузорад. Парандаи донхўр аст. Тухми алафњои бегона, донњои ба замин рехтаи растанињои хўшадорро чида, вазифаи санита-рии табиатро иљро мекунад.

4. Аз ин рў, онро муњофизат намуда, лонаашро эњтиёт бояд намуд.

2. Кабк ќариб дар њама кўњњои Тољикистон вомехўрад. Рангаш ќањвагии паст буда, сару синааш дурахши хокистарии нуќрагин дорад. Ранги нўл ва пойњояш сур-хи баланд аст. Вазни кабк аз 600 то 900 г мешавад. Кабкњо дар зери буттањо байни сангњо ва инчунин чуќурчањои махсус лона месозанд ва 5-10, баъзан зиёдтар тухм мегу-зоранд.Кабкро тољикон аз ќадимулайём

барои хониши форамаш, инчунин барои бозињои кабкљанг ва гузаро-нидани маъракањои Наврўзї дар ќафас нигоњ медоранд.

3.Мурѓи њилол. Яке аз парандањое мебошад, ки дар ќисми болои ќаторкўњњои Њисор, Зарафшон, Туркистону Дарвоз зиндагї мекунад. Мурѓи њилол то баландии 6000 м аз сатњи бањр њаёт ба сар мебарад. Зери бутта-

ву камари кўњ чуќурчаи начандон калон кофта, дар он лона месозад. 5-6 тухми нисбатан калони нилгун мебарорад. Парандаи баландкўњ буда, аз поён ба боло, тез медавад ва танњо парвоз мекунад. Ово-зи хуш дорад. Мурѓи њилол ва чўљаи он, шохча, барг, гул, тухм ва зимистон пиёзаки растанињои баландкўњро мехўрад. Зимистон барои ёфтани хўрок аз баландї ба пастї мефароянд.Теъдоди мурѓи њилол кам шу-

дааст. Барои барќарор намудани миќдори он, мурѓи њилолро ба «Китоби Сурхи Тољикистон» до-хил кардаанд.

4. «Мурѓи њумо (Лошахўри ришкалон). Яке аз парандањои ка-лонтарини Тољикистон ба њисоб меравад. Дар ваќти парвоз даро-зии болњои он аз 2 то 2,8 м мера-санд. Мурѓи њумо дар баландии 5000-6000 м аз сатњи бањр зиндагї мекунад.Рангаш бўри сиёњтоб буда,

нўл ва пойњояш инкишофёфта мебошанд. Вай лошахўр буда, пасмондаи дарандагон ва лошаи њайвонотро хўрда, гирду атрофро аз ифлосї тоза мекунад.Мурѓи њумо санитари та-

биат буда, пањншавии бисёр беморињоро пешгирї мекунад.

5.Доснўл (Сангобдавак) яке аз парандањои аљоиби баландкўњи Тољикистон ба њисоб меравад.Вай ба шароити сахти

баландкўњ мутобиќати хеле хуб пайдо кардааст.Доснўл дар баландии 2400-

2500м аз сатњи бањр дар водии дарёњои Зарафшон, ќаторкўњњои Њисор, Бадахшон, Дарвоз ва мар-кази Тољикистон зиндагї мекунад.Вазнаш 350-400 ва рангаш

хокистарї буда, пойњои баќувват ва нўли досшакл дорад. Доснўл дар байни сангрезањо 3-4 тухми рангин гузошта, чўља мебарорад.Доснўл мављудоти бемўњраи

обї ва обсабзњоро мехўрад. Доснўл њамчун парандаи нодир ба «Китоби Сурхи Тољикистон» дохил карда шудааст.

Шариф АРАБОВ,Мењринигор ШАРИФОВА, омўзгорони мактаби №21-и

ноњияи Варзоб

МО ВА ТАБИАТ

ПАРАНДАЊОИ МУЌИМЇ

№ 30 26-уми июли соли 201312 ОМЎЗГОР ВАСОИТИ ОМЎЗИШ

МУЊИТИ ЗИСТ

ТЕХНОЛОГИЯ

Дар Тољикистон пуршиддат шуда-ни ваъзи экологї аз он аст, ки ќисми зиёди мардум рољеъ ба экология ва муњити зист, инчунин ќонуниятњои њамзистии организмњои зинда огоњї ва маърифати кофї надоранд. Ба-рои њамин њам дар таълими фанни географияи Тољикистон ба хонан-дагон таълим додани геоэкология мувофиќи маќсад аст. Њадафи тарбия ва маълумоти экологї аз он иборат аст, ки хонандаро ба њаллу фасли масъалањои гуногуни экологї љалб намуда, дар нињоди ў муносибат бо наботот, њайвонот, об, хок, њаво ва ѓайраро љой додан лозим аст, то ин ки

наслњои оянда муњити зист ва табиату мављудоти онро њифз намоянд.Барои дуруст омўхтани маъалањои

экологї мушоњидањои зиёд лози-манд, ки хонандаро бо њаёт ва фаъо-лияти набототу њайвоноти кишвар шинос намояд. Ин имкон медињад, ки хонандаро бо ќонуну ќоидањои алоќамандии организмњо, муњити зист, таъсири омилњои экологї ва љараёну равишњои алоќамандии растанињою њайвонот аз наздик шинос на-моем. Бояд гуфт, ки масъалањои

мушкилоти экологии њозиразамон дар китоби дарсї танњо дар якчанд мавзўъ зикр ёфтааст.Мо метавонем, ќариб дар

њар як дарс, вобаста ба мавзўъ, масъалањои экологиро ба миён гузошта, мавриди бањс ќарор дињем. Барои ин омўзгоронро лозим аст, ки аз сарчашмањои ѓайридарсї истифода бурда, бо методу усулњои њозиразамон масъалањои экологияи Тољикистонро ба хонандагон омўзонда, мавриди бањс ќарор дињанд. Омўзгор бо ин усулњо метавонад, маърифати экологии хо-нандагонро баланд бардорад.Дар мавзўи релеф оид ба

бодхўрдашавї ва вайрон шудани љинсњои куњї ба сабабњои омилњои

табиї маълумот додан мумкин. Дар мавзўи сарватњои зеризаминї ба хо-нандагон фањмонидан лозим аст, ки сарватњои зеризаминї барќарор на-мешаванд. Дар мавзўи минтаќањои табиї оид

ба манзарањои табииро муњофизат на-мудан бо хонандагон сўњбат намудан

мувофиќи маќсад мебошад.Дар ќисмати география иќтисодии

Тољикистон, низ ба масъалањои экологї диќќати зиёд додан лозим аст. Саноат ба муњити зист таъси-ри манфии зиёд мерасонад. Хусусан, саноати кимиё ва металлургияи ран-га муњитро зањролуд менамоянд. Дар

мавзўи саноат оиди љойгиркунонии дурусти корхонањои саноатї, ањамият ва зарари он дар пешрафти љомеаи инсонї фикри шахсии њар як хонан-даро ба инобат гирифтан мумкин аст. Ба хонандагон дар хона, ё дар ваќти холигии дарс њар гуна супоришњо дода мешавад.Аз ќабл тайёр намудани наќшаи

(схемаи) муњофизати муњити зист ва вайронкунандагони табиат, навишта-ни иншо, њикоя ё эљод намудани шеър

ё афсона дар мавзуъњои муњофизати муњити зист, аз нигоњи маърифати экологї хеле зарур аст.Метавонем, дар

корњои беруназтаълимї оид ба вазъи экологии њозиразамон ва муњофизати муњити зист викторинањо, мусобиќањои байнисинфї ва конференсияњо гузаро-нем. Ба чунин роњњо ме-тавонем диќќати хонан-дагонро оид ба табиат ва муњофизати он равона ку-нем ва сабабгори зиёд шу-дани дониши хонандагон ба фанни экология гардад.Шароити имрўза аз мо

талаб мекунад, ки њар як фарди љомеа барои њалли мушкилоти экологии ба миёномада бетараф набо-шад ва барои њаллу бартараф кардани ин мушкилињо сањми худро гузорад.

Саидќул БОБОЗОДА, мушовири кабинети методии шуъ-

баи маорифи шањри Турсунзода

Истифодаи онњо дар мактабњои тољикї душворињои гуногунро ба вуљуд меовард. Ба шарофати истиќлолият, тараќќиёти илму техника, пањн шудани компютерњо омўзгор им-коният пайдо кард, ки воситањои зарурии намоиширо мутобиќи шароити мањал ва дараљаи до-ниши хонандагон худаш тайёр намояд. Маводи намоиширо омўзгор бо ёрии барномаи Power Point тартиб дода метавонад. Ин барнома ба гурўњи барномањои идорї (офисї) дохил мешавад. Намоиш ёрии барномаи Power Point сохташуда дар њолати стандартї «Презентатсия» ном дошта, њар як сањифаи барномаи намоишномавї (Презентатсия) «слайд» номида мешавад. Тарзи ба кор омодасозї ва дохилна-моии маълумот ба монанди ди-гар барномањои идорї мебошад. Барномаи Power Point асосан барои он шахсоне тартиб дода шудааст, ки дар ягон љой баро-мад намуда, фикр ё пешнињоду кашфиёти худро ба дигарон да-страс кардан мехоњанд. Аз ин барнома омўзгорон, олимон ва умуман шахсони соњиби касбу кори гуногун, ки ягон ваќт оид ба ягон мавзўъ баромад мена-моянд, истифода бурда мета-вонанд. Дар замони мо яке аз хизматрасонињои интернет, ки онро телеконференсия меноманд, хело зиёд истифода мешавад. Шахсе, ки дар ин телеконферен-сия иштирок карда, фикрашро баён намудан мехоњад, агар аз

барномаи Power Point истифода намояд, кораш хело пурмањсул мегардад. Дар ин маќола маќсади мо омўзонидани тарзи истифо-даи барномаи Power Point не, балки нишон додани зарурати барномањои намоишномавї ва банаќшагирии он аст. Фарз ме-намоем, ки омўзгор мањорат ва малакаи истифодаи барномањои офисиро доро мебошад. Шахсо-не, ки тарзи сохтани барномањои намоишномавиро бо ёрии бар-номаи Power Point омўхтан мехоњанд, дастури заруриро аз сайти www.Tekh-Infor.narod.ru =>Мавзўъњо =>Дастурњо=> Power Point барои синфи 8 ги-рифта метавонанд.Барномаи Power Point

имкониятњои зиёди тасвирї, аудиої, видеої ва аниматсияњои гуногунро ба истифодабаран-да пешнињод намуда, ки шахс метавонад фикрашро сањењ ва фањмо баён намояд. Барномаи Power Point ба шакли кўтоњу фањмо баён намудани фикрро талаб мекунад. Барномањои намоишї им-

коният медињанд, ки тасвирњои зарурї ба шакли динамикї (њаракатнок) пешнињод шуда, мавзўъ хотирмон гардад. Бар-номаи намоишї метавонад як-бора њамаи ќисмњои дарсиро дар бар гирад, яъне: ќисми пур-сиши хонагї, баёни мавзўи нав, мустањкамкунї, супориш ба хона ва ѓайра. Ё ки омўзгор мувофиќи зарурат барои ягон ќисми дарс як барномаи намоишномавї тар-тиб дода метавонад. Барномањои намоиширо барои дилхоњ фанни таълимї сохтан мумкин аст. Як компютери «ноутбук» ва як про-ектор кифоя аст, ки омўзгорон бо навбат дар дарсњои худ аз он истифода бурда, барномањои на-моишии тартибдодаи худро дар дарсњояшон истифода намоянд.Дар њаёт ягон амалро бе

банаќшагирї иљро кардан мумкин нест. Агар ягон амал ё кор бе банаќшагирї сар кар-да шавад, иљрои он душвор шуда, натиљаи хуб намедињад. Банаќшагирии барномаи намоишї аз ќисмњои зерин ибо-

рат аст:1. Муайян намудани маќсади

сохтани барномаи намоишї (таблиѓот, реклама, эълон, шиносої, додани дониш, мустањкамкунии дониш ва ѓайра...)

2. Таќсими мавзўи дар барно-маи намоишї пешнињодшаванда ба мавъўъњои хурд –хурд. Њар як мавзўъ бояд дар як сањифа (слайд) њал шавад.

3. Љустуљў, дарёфт ва тай-ёр намудани расму наќшањо ба-рои њар як мавзўъ (слайд). Дар ин ќисм расм ё маводи зарури-ро аз интернет љустуљў кардан мумкин аст. Шояд барномаи намоишии (презентатсияи) тайёр дарёфт гардад. Онро так-мил ё таѓйир дода, ба мавзўи худ мувофиќ гардонидан за-рур аст. Маводро ба барномаи намоишномавї аз суроѓањои зерин пайдо кардан мумкин аст: www.Tekh-Infor.narod.ru, http://inf.1september.ru, http://www.infojournal.ru, www.inf777.narod.ru ва ѓайра.

4. Сохтани барномаи намои-шномавї дар асоси маводи да-рёфтшуда.

5. Мувофиќи зарурат илова намудани аниматсияњо.

6. Санљидани кори барномаи намоишномавии њосилшуда.

7. Ислоњи хатоињо ва дохил-кунии иловањо. Ба сифати мисол мехоњем,

ки барои омўзиши мавзўи: «Таърихи пайдоиши њисоб ва воситањои њисоббарорї» дар синфи 11 барномаи намоишї тартиб дињем.Барномаи намоиширо ба

тарзи зерин ба наќша мегирем:a) Мавзўъ: «Таърихи

пайдоиши њисоб ва воситањои њисоббарорї»

b) Маќсад: Додани маълу-мот оид ба таърихи пайдоиши њисоб ва воситањои њисоббарорї. Намоиши расм ва наќшањои воситањои њисоббарории таърихї ва њозиразамон.

c) 1. Воситањои оддии њисоб-барорї (чўбчањо, ангуштњо)

2. Пайдоиши абак3. Њисоби русї

4. Машинаи Паскал5. Машинаи Лейбний6. Машинаи Беббиљ7. Аввалин барномасоз8. Аввалин машинаи электро-

нии њисоббарор9. Аввалин компютери фардї10. Компютерњои замони мо11. Пешгўињо оид ба наслњои

ояндаи компютерњо Дар асоси наќшаи тартиб-

додашуда маводи заруриро аз адабиёт ва аз интернет љустуљў карда, маводи дарёфтшударо дар як папка захира менамоем. Пас аз он ба сохтани барномаи намоишномавї шурўъ менамо-ем. Масалан, якчанд сањифаи ин барнома шакли зерин дошта метавонад.

Бо маќсади тўлонї нашуда-ни суњбат дигар сањифањоро на-меорем. Фаќат таъкид намоем, ки дар сањифаи аввал (Слайди 1) оид ба мавзўъ, синф ва шах-си намоишномаро тартибдода маълумот додан зарур аст… Аз мисоли дидаамон ба ху-

лоса меоем, ки пас аз дарёфти њамаи мавод барномаи Power Point –ро ба кор омода на-муда, маводи заруриро дар сањифањо (слайдњо) љойгир на-мудан лозим аст. Яъне, сохтани барномаи намоишномавї аз марњилањои зерин иборат аст:

1.Ба кор омодасозии барно-

маи Power Point.2.Интихоби шакли сањифа

(слайд).3.Интихоби ранги зери

сањифа (фон).4.Бо Тартиби банаќша-

гирифташудаи мавзўъчањо љойгир намудани расму наќшањои тайёркардашуда ба сањифањо (слайдњо).

5.Дар њар як сањифа навиш-тани матни кўтоњ ва пурмазму-ни оид ба мазмуни сањифа.

6.Илова намудани аниматсияњо, мусиќї ва овозњо ба сањифањо бо маќсади диќќатљалбкунанда шудани онњо.

7.Санљиши кори барномаи намоишии тайёршуда ва ислоњи

хатоињо.8.Истифодаи барномаи

намоишї дар дарсњо.Ин љо мо мисоли сохтани

барномаи намоиширо ба шак-ли кўтоњ дида баромадем. Бо мисолњои сохтани барномањои намоишї шумо дар суроѓаи интернетии www.Tekh-Infor.narod.ru шинос шуда метаво-нед. Њама гуна мавод дар ин сайт бо забони тољикї аст.

Муњаммадї ТОШЕВ, омўзгори литсейи №1, шањри

Истаравшан, Аълочиимаорифи Тољикистон

ЭКОЛОГИЯРО АМИЌ БОЯД ОМЎХТ

НАМОИШИ КОМПЮТЕРЇ ДАР ДАРС

№ 30 26-уми июли соли 2013 13ОМЎЗГОР ГУЛШАНИ РОЗ

ШАРЊИ СЕ БАЙТИ ЊОФИЗ

Хонаи аќл ва оташи майхона Байти аввал:Хезу дар косаи зар оби

тарабнок андоз, Пештар з-он, ки шавад,

косаи сар хокандоз.Аввалан калимаи хокандоз дар

рўзнома дар шакли хок андоз ома-дааст, ки сањењ нест, сањењ хокан-доз аст, чунки дар аксари нашрњои Њофиз чунин омадааст. Мазмуни байт: Косаи зар - киноя аз љоми май,

оби тарабнок - май, хокандоз - зери хок шудан. Пеш аз он ки косаи сар хокандоз (яъне, зери хок шавад) ва ман аз дида мањрум гардам, хезу дар косаи заррин оби тарабнок бирез, то ман љамоли ёрро дар май бубинаму умри азизро хуш гузаронам.Байти дуввум: Хирќаи зуњди маро оби

харобот бибурд,Хонаи аќли маро оташи

майхона бисўхт,Дар ояи 29-и сураи «Баќара»

омадааст:«Ва чун парвардигори ту ба фа-

риштагон гуфт, ки ман халифае дар замин ќарор хоњам дод. Гуфтанд: оё мехоњї, халифае бигзорї, ки ў фасод кунаду хун резад? Ва мо тасбењи ту мекунему туро таќдис менамоем. Гуфт: ман медонам он чиро, ки шумо намедонед».Дар њадиси набавї омада: Ху-

дованд одамро ба сурати худ халќ фармуд. Мазмуни байт:Ваќте Хоља Њофиз дар оби ха-

робот (май) акси худ, (яъне акси рухи ёр - Худо)-ро дид, хирќа аз даст дод ва оташе, ки аз он бархо-сту бар ќалбаш афтод, хонаи аќли ўро бисўхт. Яъне, солики роњи њаќ љамоли худовандашро дар акси

оби харобот дидааст, ончунон ки Худованд љамоли хешро дар инсон дидааст.Дар ояи 73 аз сураи «Азњоб» ома-

дааст:«Мо бар осмонњо ва замину

кўњњо амонатро арза кардем. Пас онон аз ќабули он ва бардоштанаш имтиноъ карданд ва аз он тарси-данд. Аммо бардошту пазируфт, инсон рост он амонатро, ки ўст, си-тамкора ва нодон»Осмон бори амонат

натавонист кашид, Ќуръаи фол ба номи мани

девона заданд. Шоир љойи дигар мефармояд:Бори ѓами ў арз ба њар кас,

ки намудам, Ољиз шуду ин ќуръа ба номам

зи сар афтод.Аз ин љост, ки инсон (яъне

ќањрамони ман - и шоир) чун љамоли ёрро дид, тоб наёвард ба он. Мисли он ки Мўсо пайѓамбар

орзуи дидори Њаќ намуд.Чун Пар-вардигор бар кўњ таљаллї кард, кўњ пор-пора шуд. Ва Мўсо бењуш ба за-мин афтод.Њофиз љойи дигар мефармояд:Мо дар пиёла акси рухи ёр

дидаем,Эй бехабар, зи лаззати шурби

мудоми мо.Байти сеюм.Ман пири солу моњ наям, ёр

бевафост, Бар ман чу умр мегузарад, пир

аз он шудам.Ман пир (бузург) - и солу мањ не-

стам, яъне, ман бо дидани солу моњи зиёд пир нашудаам. Аз он ки ёр ( Парвардигор) бевафост, аз бевафої маро сўи худ намехонад, аз њамин сабаб пир шудам.Инсон ваќте солу моњи зиёд

умр дид, пир мешавад. Вале Њофиз бо гузаштани њамин лањза, ки ўро аз расидан ба висоли ёр дур меку-над, пир мешавад. Аслан инсон њарчї зиёд умр

дидан мехоњад, вале Њофиз њарчї зудтар расидан ба дидори Њаќро мехоњад. Ѓами дер расидан ба даргоњи Њаќ ўро пир кардааст.

Фатњиддин БАЊРИДДИНОВ,омўзгор, дењаи Хайробод,

ноњияи Айнї

БА ОЗМУНИ «ТАФСИРИ ЯК БАЙТ»

БА ОЗМУНИ «ГЎРЃУЛЇ- ЭПОСИ МАРДУМЇ»(Идома аз шуморањои гузашта)Агар шумо бо дидаи тањќиќ

ба кўњи Бурсух (Тарноз) нига-ред, хоњед дид, ки дар баландї ду барљастагии мусовї ва яктои дигар аз ќафои онњо дида меша-вад ва мардум он љоро «Почаки Њасан» меноманд. Гўё Њасан он љо дег монда, хўрок мепухтааст. Њамчунин, ин љо љойњои оббури-даи хат-хат аён аст, ки он гўё бар асари ашки Тарноз аз њаљри Њасан пайдо шудааст. Ба замми ин, дар ин мавзеъ «Зиндони Њасан», «Оху-ри хари Њасан» барин љойњоро мардум вобаста ба Њасан ёдоварї мекунанд. Њатто номи маркаби Њасан ба

чистонњои халќї низ ворид шу-дааст. Дар чистони зерин гулдур-роси раъду барќро ба овози хари Њасан монанд кардаанд:Хари Њасан њанг зад,Замину замон ранг зад. Дар достони «Гўрѓулї» номи

Њасан хеле зиёд такрор шудааст. Дар достони «Љанги Аваз бо Њасан ва хоњари ў Ќароќўз-духтари Сарандев подшоњ» вохурї Аваз ва Њасан хеле аљиб нишон дода шудааст. Њасан њам мисли Аваз нотарсу далер ва чусту чолок аст. Ў Њамеша мулкашро аз душман муњофизат мекунад. Ин дафъа низ ваќте ки Авазро дар сарза-

минаш мебинад, бо ў дар набард мешавад, вале Њасан маѓлуб ва бо дасти Аваз занљирбанд мегардад, хараш мегурезад. Хоњари Њасан – Ќаракуз ваќте ки хари бесоњиби Њасанро мебинад, либоси љангї ба бар карда, љониби набардгоњ таноби роњ мекашад. Њине, ки ба-родари занљирбандашро мебинад, љигархун мешавад, ба муќобили Аваз ба љанг медарояд. Њангоми набард кўлоњи Ќарокуз аз сараш меафтад ва Аваз мефањмад, ки бо зане љангидааст, шармаш меояд. Авазу Ќарокуз ба њам моил меша-ванд ва Ќарокузу Њасан – хоњару ако розигї медињанд, ки ба Чам-були Мастон раванд, вале пада-ри онњо Сарандев – подшоњ розї намешавад, ки духтараш њамсари Аваз бошад. Бинобар ин, Саран-дев ба Чамбули Мастон лашкар мекашад. Њасану Ќарокуз ба пеш-вози падараш баромада, исрор ме-кунанд, ки агар љанг кунад, худро мекушанд. Нињоят, Авазу Ќаркуз њамхона мешаванд. Тўяшон се шабонарўз идома меёбад ва Њасан низ дар ќарибии Чамбули Мастон дар доманаи кўњи Зард дар љойи ёдгории њозираи «Охури хари Њасан» зиндагї ихтиёр менамояд.

Дар «Гўрѓулї» диловарињои Њасан бо хоњараш дар «Достони ба шикор рафтани Нуралї ва дар хоб гирфтани Бойманшоњ, писари Мазангподшоњ Нура-лиро», «Достони Успиёншоњ-пањлавон» хеле љолиб наќл шу-дааст. Махсусан, дар достони «Разми Њасан бо Ќарахон» баъ-ди ярадор шудани Аваз Њасан бо хараш чинорњоро гирди сар тоб дода, пеши аспи Ќарахонро ме-гирад ва дар шиками аспи ў чу-нон бо лагад мезанад, ки ду пора мешавад. Азбаски ба љанги ин ду нафар Нуралї њамроњ шуда-нашро дур аз ойини љавонмардї мењисобад, Њасан ночор халаи харро ба гардани Ќарахон хало-нида, ўро ба њалокат мерасонад.Дар «Гўрѓулї» аксар маврид,

ваќте ки ин ё он базмро тасвир месозанд, барои хушњол гардо-нидани шунаванда њатман аз Њасан ёд мекунанд. Ин дафъа низ Њасан њамроњи гурўњи мењмонон ба ватани падари Аваз – Карим – ќассоб меравад, вале барои Њасани тануманд курсии мувофиќ намеёбанд, ягон курсї тоби вазни ўро надошт ва меши-каст. Дар гўштингирї низ Њасан

чирадаст аст. Дар гўштин бо Га-бри Ширмон – пањлавони мулки Ќайсар мањз тавассути тадби-ри дуруст ва андохтани њалуки мувофиќ раќибашро шикаст медињад.Ваќте ки Њаќназар – пањлавон

либоси ќаландарї ба бар кар-да, Нуралиро фиреб медињад ва Гулширмоњ – зани Гўрѓулиро дуздида ба мулки Ќайсар бурданї мешавад, то ки ба ивази он духтари подшоњ Зарнигорро соњиб шавад, Гўрѓулисултон аз ин огоњ шуда, барои беэътиної њукми ќатли Нуралиро эълон мекунад. Њасан аз воќеа боха-бар ва савори хар пайдо шуда, хоњарзодааш Нуралиро на танњо наљот медињад, балки Њаќназар – пањлавонро дастгир намуда, са-рашро дар назди Гўрѓулисултон аз танаш људо мекунад. Дар «Достони Сарандев-

пањлавон ва кушта шудани ў» су-хан аз боби вафодории Њасан ба Чамбули Мастон меравад. Ваќте ки падари Њасан – Сарандев бо иѓвои амакаш – Нарандев ањли оилаи Авазро ба мењмонї хонда ва хостагори куштани онњо ме-шавад, Сарандев пинњонї шам-

шерашро ба Њасан дода, хоњиш мекунад, ки бо њилла Авазро ку-шад, вале Њасан бо шамшер сари падари худро аз тан људо намуда, амакаш Нарандевро низ ба ќатл мерасонад ва бошандагони Чам-були Мастонро сињату саломат ба манзилашон бармегардонад.Њасан дар сабќати рўёрўй

низ зўрманду тавоност. Ваќте ки Амонќул – пањлавони туркистонї мусобиќа меоро-яд, пањлавонони Чамбули Ма-стон низ ширкат меварзанд. Дар ин сабќат агар касе аз се шарт пирўз мегардид, ба љуз аз туњфањо Тарнози паричењраро низ соњиб мешуд. Дар бузкашї, тирандозї диловарони Чам-були Мастон ѓолиб меоянд. Њасан дар гўштин бо пањлавони Ќайсар – Темурхон зафарёб гардида, Тарнози зебову дило-роро соњиб мешавад ва ўро ба диёри худ - соњили рўди Вахш меорад.Њамин тавр, образи Њасан дар

«Гўрѓулї» яке аз симоњои љолиб, хотирмон ва хеле шавќовар буда, образњои Аваз, Нуралї ва Шера-лиро як навъ пурра мекунад ва шунаванда њар лањза аз вуруди Њасан ба достон хастагиро аз худ рафъ месозад.

Њасани Муродиён, доктори илмњои филологї, профессор

«ГЎРЃУЛЇ» – ЊАМОСАИ МИЛЛИИ ТОЉИКЇ

То инќилоби Ўктобр (аниќтараш то соли 1921 – тасаллути Артиши Сурх) Њисори Шодмон пойтахти Бухорои Шарќї буд. Волиёни амири Бухоро дар Њисор танњо аз хешован-дони амир таъин карда мешуданд. Бекигарињои Бухорои Шарќї бољу хирољро сараввал ба беки Њисор ме-супурданд, сипас, ў молиёти давла-тиро ба Бухоро мунтаќил месохт.

Баъд аз амири Бухоро танњо беки Њисор њуќуќи бароварда-ни њукми ќатлро дошт, 27 беки боќимондаи аморат аз чунин им-тиёз мањрум буданд. Бино бар ќавли афсари артиши подшоњии рус капитан Лилиентал, бекигарии Њисор дорои 170 њазор ањолї буда-аст. Шањри Њисор дорои 4 дарвоза, 24 масљид, чањор мадраса, 15 гузар ба маќбараи Махдуми Аъзам буд.Маркази шањр – майдони Реги-

стон буда, дар он њаёти иќтисодиву иљтимої љўш мезад. Бозор низ дар он мавќеъ дошта, ин љо тољирони дигар бекигарињои аморат, Рос-сия, Чину Њиндустон, Ирону Афѓонистон, Кошѓар, Арабисто-ну дигар мамолик амалиётњои тиљории хешро пиёда месохтанд. Бузургии њаљми бозори Њисорро мављудияти корвонсарой шањодат медод. Онро 209 сол ќабл њокими Њисор Саидбои Отилиќ бунёд гу-зошта буд, ки 34 њуљраи зист бо ташноб, бухорї (печ) ва сандалї бањри роњати мусофирону сайёњон ва тољирон дошт. Дар ќисмати шарќии пешгоњи корвонсарой, дар ду самти он – љониби бозори Регистон 6 – тої њуљрањо воќеъ бу-данд, ки дўконњои њунармандони мањаллї мањсуб меёфтанд.Бар шањодати кўњансолони

мањаллї, корвонсарои шањри Њисор, то соли 1928-и ќарни XX пойдору барќарор буда, чун мењмонхона фаъолият дошт, сипас онро ба оњангархона табдил доданд. Соли 1935 кор-вонсарой мављудияташро ќатъ бисохт, чун хишту чўб, болорњову дарвозањояшро барои сохтмонњои њукумати нав канда бурданд. Танњо як нусхаи аккосии (фотографии) корвонсарой боќї мондааст, ки аз љониби сайёњи инглис Рикмерс Ри-кларс аксбардорї шудааст.

Њисор ва њаволии он бо мас-нуоти баландсифати кулолї, филизї (металлї), бофандагиву силоњи худ маъруф буд. Дар та-моми ќаламрави аморати Бухоро њарири њисорї бо номи «алочаи абри ќаратоѓї» забонзади хоссу ом буд. Дар ибтидои ќарни ХХ њафриётчии амрикої Р.Пампелли чунин нигошта буд: - «шоњие, ки

дар Њисору Ќаратоѓ бофта меша-вад, дар кулли шањрњои Осиёи ва-сат (Марказї) бањои баландро до-рост ва серхаридор мебошад».Оид ба бузургии бозори

Њисори Шодмон мусташриќи рус Н.Стремоухов менависад, ки «Бо-зори Њисор дар радифи бозорњои худи Бухоро ва шањри Ќаршї яке аз бозорњои муњими мамлакат ба шумор меравад».Сайёњону мусташриќони фа-

рангиву рус Н.Д.Логофет, Арми-ний Вамбери, Александр Бернс, М.Андреев, Л.Литвинов, Аллон де Фюй, Г.Бунвалот низ маълумотњо дар бораи бозори Њисор додаанд, ки бештари онњо наќливу њикоятї мебошанд. Лекин онњо оиди љойгиршавии раставу капонњо, маблаѓи дар гардиш буда, молњои воридотї ва мањаллї, ќонуну ќойидањои бозордории Њисори Шодмон ќариб, ки иттилооти кофї надодаанд. Мо бо чанд тан кўњансолони диёр мусоњиб шуда, симои ёддоштии бозори Њисори то инќилобиро ба тариќи зайл барќарор намудем (Зикр бояд на-муд, ки суњбатњои мо авохири солњои 80-ум ва ибтидои солњои 1990-и ќарни ХХ сурат гирифта бу-данд – З.Д.)Абдурањим Рањимови 97-сола ва

Раббї Саидови 80-сола, сокинони дењаи Њисори колхози ба номи Карл Маркс (собиќ) чунин ёдоварї наму-да буданд:

-«Љойи тарабхонаи имрўза гузари обдузд буд. Бозори Њисор дўконњои зиёд дошта, чор шабгард пайваста гаштугузор менамуданд.Дар бозор агар бурё тунук боф-

та шуда бошад ва ё аз санги тарозу фиреб медоданд, пас ќаллобонро бо дурра мезаданд. 1 танга 64 пул буд. Чунин навъи пулњо дар бозо-ри Њисор гардиш доштанд: 1. Пули

сиёњ. 2. Пули мирї. 3. Пули русї. 4. Пули ќарапайсаи шањрисабзї, ки муњр дошт.Љойи почтаи имрўза бозо-

ри биринљ буд. Аз Афѓонистон дар ќанорњо чой ва зира меовар-данд. Дар ќисми шимолии бозор растањои капон (болопўшида) буд, ки он љо ѓалла мефурўхтанд. Назди мадрасаи нав бозори манќал (лах-

ча) мављуд буд. Њезуми писта аз љониби ѓозималикињо фурўхта ме-шуд. Онњо њезумро дар кўњ сухтаву лахча карда, ба бозор меоварданд. Бобои Шоњимардон аз Кончї лахчафурўш буд.Шахсе, ки се маротиба паи њам

дуздї содир менамуд, ба дор мео-вехтандаш. Дор дар назди бозори гўсфанд мавќеъ дошт».Сокини ќарияи Њисори дењшўрои

Њисор пирамарди 89-сола Ќодир Каримов чунин гуфта буд:

- «Пешгузаштагони ман «њафт пушт» нонвойчї буданд. Дар шањри Њисор се бозори нон мављуд буд. Якеаш дар поёни мазори Хо-лид ибни Волид, дигаре дар ќисми шимолу шарќии мадрасаи нав, саввумї дар самти љанубу ѓарбии девори ќалъа.Аз гандумњои навъњои тошкандї,

сафедак, чорбањорї нон мепухтанд, ки њар яки онњо 0, 5 кг вазн дошт.Дар истгоњи њозираи автобус

ошхона воќеъ буда, пойинтари маѓозаи имрўза ќассобхона фаъоли-ят менамуд».Оре, чуноне ки мебинем, Њисори

Шодмон аз ќадимулайём дар тиљорат, њунармандї, истењсолот дар минтаќаи пањновари Осиёи Марказї аз пешгомону пештозон ба шумур мерафт, ки ин анъанаи аљдодонро Њисори муосир низ бомуваффаќият ва сарбаландо-на идома дода истодаст. Имрўз Њисору њисориён дар тиљорат, истењсолоту сохтмон дар кишвар маќоми сазовору намоён дошта, бањри рушди Тољикистони азиз сањми бузурги худро гузошта ис-тодаанд, ки ин бешак, аз њамон ис-теъдоди аљдодї гувоњї медињад, ки аз насл ба насл, аз хун ба хун мерос мондааст.

Зафар ДЎСТОВ, кишваршинос,

муаррихи Њисори Шодмон

БА ИФТИХОРИ 3000- СОЛАГИИ ЊИСОР

БОЗОРИ ЊИСОРИ ШОДМОН

№ 30 26-уми июли соли 201314 ОМЎЗГОР ТАЊЌИЌ

Тарзи талаффузи тољикї ва ё интонатсияи он низ ќонуниятњои хос, зерубамињои махсуси худро дорад. Њар як порчаи ба охир-расидаи нутќи мо ба њиссањои тараннумї (=синтагмањо), истњо, пасту баландињои оњангњо ва аломатњои дигари ба инњо монанд соњиб аст. Воба-ста ба он, ки ин порчаи овозии ба охиррасида (=љумла) кадом маќсадро ифода кардааст, яъне чї маъно дорад, љойгиршавии синтагмањо ва истњо дар он гу-ногун буда метавонанд, пасти-ву баландии оњангњо ва ифо-даи ќудрати ирода њам дар он мухталиф аст. Масалан, чунин порчањои овозии нутќи мо, ки ифодагари ин ё он ахбор ё ба истилоњи нањвї љумлањои содаи њикоягї мебошанд, ќолаби за-йлро доранд:Шабе /ба хонаи Мушфиќї/

дуздон даромаданд. Касе /аз Афандї/ ѓалбер талабид.Дар ин ќолаб, дар охири њар

як синтагма (ки дар матнњои боло њар яке бо хати амудї људо карда шудааст), оњанги ифода баланд шуда, синтагмаи дигар бо оњанги нисбатан пасттар шуруъ мешавад. Фаќат дар син-тагмаи охир оњанги нав шуруъ шуда дар фароварди он боз њам пасттар аст.Анвои дигари љумлањои за-

бонамон, масалан, ќолабњои мухталифи љумлањои саволї, амрї, хитобї низ њамин тавр дар талаффуз зерубамињои нотакрори худро доранд, ки дар нутќи шифоњї риояи онњо њатмист. Дар сурати риоя нашу-дани ин њама меъёрњои савтиву аксентологї – ба назар наги-рифтани артикулятсияи пурраи овозњо, риоя накардани мавќеи задањои луѓавї, синтагмавї, мантиќї; диќќат надодан ба зеру бамњо, оњангнокї ва рит-микаи синтагмањои људогона ва умуман матн ба ифодаи сањењи фикр хисора ворид мегардад.Барои таъмини истифодаи

сањењу дурусти меъёрњои сав-

тию аксентологии забонамон маќоми луѓатњои орфоэпї, аксентологї ва интонатсионї нињоят калон аст. Мутаасси-фона, дар забоншиносии тољик то њол чунин луѓатњо ба вуљуд оварда нашудаанд.

2. Меъёрњои сарфию кали-масозї. Маљмўи имкониятњои шаклсозиву тавлиддињандаи вожањои дар забони адабии имрўзаамон ќобили истеъмол меъёрњои сарфию калимасозии онро ташкил медињанд.То андозае ба забони

умумихалќии мардуми тољик наздик шудани забони адабии ибтидои асри ХХ дар доираи меъёрњои истеъмолии сарфиё-ти он низ таѓйиротњои љиддиро ба вуљуд овард. Ин навгонињои сарфиро дар њама гурўњњои он мушоњида кардан мумкин аст.Дар бахши исмњо чунин

дигаргунињои назаррасро дар воситањои ифодаи категорияњои шумора ва номуайяниву ягона-гии он дучор омадан мумкин аст. Вазифањо ва мавќеъњои ис-тифодаи пасвандњои ифодагари ин категорияњо дар ин айём боз њам аниќтар гардидаанд. Ма-салан, имрўз акнун пасвандњои љамъсози исмњо -њо ва -он дар мавридњои муайян ба кор бурда мешаванд. Пасванди -њо доираи васеи истеъмолї дорад. Онро ќариб дар њама мавридњо ба кор бурдан мумкин аст: сангњо, кўњњо, дарёњо, говњо, ќишлоќњо ва монанди инњо. Пасванди -он ва гунањояш (-гон, -вон, -ён) асосан ба исмњои љондор кор-бурд мешаванд: одамон, говон, мўрчагон, чорпоён. Бо пасванди -он ба тариќи истисно њамчунин як идда исмњои бељон низ љамъ баста шудаанд: ситорагон, ба-рагон, муѓчагон, љўйборон, кўњсорон,рўзон, шабон ва мо-нанди инњо.Мавриди тазаккур аст, ки ис-

тифодаи ќолабњои љамъбандии арабї, ки аз форсии классикї ба

мерос расидааст, њодисаи берун аз меъёри забони адабии муоси-ри тољик мебошад. Дар забони умумихалќии тољикї усулњои љамъбандии арабї умуман ис-тифода бурда намешуданд. Мисолњои дар шакли љамъи арабї ягон-ягон истеъмолшаван-да ба маънои љамъи грамматикї корбурд намешаванд, онњо маъ-нои исмњои љомеъро доранд: авќот, атроф, анњор; ташкилот, њосилот,њайвонот; маъмурин, масъулин, њозирин ва мисолњои дигари ба инњо монанд.Агар то ибтидои асри ХХ

пасванди ифодагари номуайя-ниву ягонагии -е дар занљири иборањо бевосита баъд аз исмњо ба тариќи маблаѓе бузург, имо-рате хуб, подшоње одил оварда шавад, дар ин замон он мавќеи худро таѓйир дода, ба љузъи охирини ибора илова меша-вад: маблаѓи бузурге- маблаѓи наќди бузурге –маблаѓи наќди нињоят бузурге. Умуман, дар забони адабии навини тољикї дар занљирњои изофї баъд аз исмњо ба тариќи њатмї танњо пасвандњои категорияи шумора омада метавонанд. Пасвандњои дигари шаклсоз, бандакњо, ало-мати номуайяниву ягонагї ва пасоянди -ро дар љузъи охири-ни чунин занљирњо љойгир ме-шаванд: маблаѓњои бузургашро – маблаѓњои нињоят бузургеро – маблаѓњои наќди нињоят бу-зургашонро ва монанди инњо. Ба њисоб бояд гирифт, ки дар чунин занљирњо аломатњои морфологии бандакљонишинњо дар якљоягї бо аломати муайя-ниву ягонагї омада наметаво-нанд. Дар мавриди истифодаи яке аз онњо аз дигараш бояд сарфи назар кард. Масалан, ба тариќи маблаѓњои бузургеро ва маблаѓњои бузургашро.Дар гурўњи сифатњои сар-

фиёти забонамон баробари ка-тегорияи анъанавии дараљањои ќиёсї (муќ. калон –калонтар –

калонтарин;сурх– сурхтар – сур-хтарин) боз воситањои ифодага-ри дараљањои камї ва зиёдї низ ба кор бурда мешаванд, ки дар њамин замон аз забони зиндаи умумихалќї ворид гаштаанд. Дар ин тарзи ифода пасвандњои шаклсози -ак, -акак, -ча,-тоб дараљањои мухталифи камии си-фатро баён мекунанд:калон – ка-лонак – калонакак; сурх – сурх-ча– сурхтоб. Такрори бевоситаи сифат, ки дар баъзе мавридњо он дар шакли ба тариќи сунъї таѓйирдодашудаи асли калима ифода мешавад, дараљаи зиё-дии сифатро ба вуљуд меоварад: калон-калон, сурх-сурх; кап-па калон, суп-сурх ва монанди инњо.Њарчанд ки бахши

шуморањои ин ќабати за-бонамон кам таѓйирёбанда буда, гурўњњои асосии он дар њамон ќиёфањои пешинашон-корбурд мешаванд, ба вуљуд омадани мафњумњои мухта-лифи ченаки ваќту масоњат як идда шуморањои таркибии касриро ба истеъмол ворид кардааст. Имрўз дар бароба-ри шуморањои касрии навъи сеяк, чоряк, панљяк, њафтяк боз ифодањои аз дањ як,аз сад як, аз њазор як ва монанди инњо дар истифода мебошанд. Њамчунин ифодањои тозаи ду дар сад, се дарсад, панчоњ дар сад (дар њисоби фоиз); яку понздањ, бист кам чор, панљупанљ(дар њисоби ваќт); њафтодуяки бар як, ша-сту њафти бар се, чилу чори бар шаш (дар раќамгузории биноњо) ва монанди инњо низ ба забони адабї ворид шуда-анд, ки аз воќеияти имрўзаи зиндагии мардуми тољик шањодат медињанд.Ба назар бояд гирифт, ки дар

њисоби солњо истифода бурдани раќамсозии навъи нуздањ саду њаштоду панљ (1985) ба меъёрњои истеъмолии шуморањои забона-мон мувофиќат намекунад. Он

иќтибоси нољо аз забонхои мар-думи Афѓонистон буда, ба ин забонњо аз англисї калка карда шудааст. Ба чунин ифода забони мо ягон эњтиёље надорад, зеро ки он маќсади соњибзабонро бо сахењият ифода карда на-метавонад ва дар муоширати одамон гуногунфањмињо ва ё њамдигарнофањмињоро ба вуљуд меоварад. Айнан ба њамин мин-вол шуморањои дувист (200), трист (300), бевар(10 њазор), ку-рур (50 њазор), лак (100 њазор) аз доираи меъёрњои забонамон берун мебошанд, онњо кайњо аз истеъмол баромада кўњна шуда-анд.Дар фасли љонишинњо,

махсусан, гурўњњои ишоратї, таъинї, номуайянї ва манфии онњо аз њисоби забони зиндаи умумихалќї нињоят рушд кар-даанд. Дар заминаи воњидњои бунёдии ин гурўњњо – вожањои ин, он (ишоратї), њар, њама (таъинї), ким- (номуайянї), њељ(манфї) шаљараи сершоху барги љонишинњои таркибї ба вуљуд омадааст, ки имрўз дар забони адабї ба тариќи ва-сеъ корбаст мешавад. Чунон-чи, дар доираи љонишинњои ишоратї парадигмањои ба њам тазоди ифодагари мафхумњои муљарради наздик ва дури ин – он, њамин – њамон, чунин – чунон, инчунин – ончунон, њамчунин – њамчунон, ин сон – он сон ва боз дигарњо; дар дои-раи љонишинњои таъинї њамин гуна мафњумњои ба њам тазо-ди танњо ва љамъи њар – њама, њар кї (кас) – њама кас, њар чї – њама чї(чиз), њар гуна(хел) – њама гуна(хел), њар ваќт – њама ваќт, њар љо – њама љо ба вуљуд омадаанд. Њамин гуна шаљарањои ба њам тазод дар гурўњњои саволї, номуайянї ва манфии љонишинњо, ки асосан аз забони зиндаи умумихалќї ба забони адабї ворид шуда-анд, низ ба назар мерасанд.

Њомид МАЉИДОВ, профессор

ЗАБОНШИНОСЇ МЕЪЁРЊОИ ИСТЕЪМОЛИИЗАБОНИ АДАБИИ МУОСИРИ ТОЉИК

(Идома аз шуморањои гузашта)

(Давом дорад)

АНДЕША

Муаллифи асари «Сиёсатнома» Низо-мулмулк аз амалияи давлату давлатдорї аз наздик огоњї дошт. Сабаб дар он буд, ки Низомулмулк дар давлати Салљуќиён солиёни дароз (30 сол) вазифаи вазириро бар ўњда дошт. Аз њамин лињоз, Низо-мулмулк ибтидо аз омўзиши ќишрњои љамъиятї шуруъ намуда, сониян, андеша-хое рољеъ ба консепсияи «њама бояд як-сон майли ризоияти давлатдор бошанд», баён намуд. Дар масоили идораи давлат Низомулмулк тарафдори консепсияи идораи ягона, яъне низоми шоњигарї ме-бошад. Низомулмулк таъкид менамояд, ки агар њар як аъзои љомеае, ки иљрои вазифањои дахлдорро бар уњда доранд, ба хоњиши хеш амал намоянд, дар љомеа бесарусомонї рух хоњад дод ва ин њол оќибат љамъиятро ба нестї меорад. Аз ин лињоз, ў ба аќидаи худ устувор аст, ки бояд аз болои љомеа механизми назоратї амалї карда шавад. Низомулмулк ама-лияи ин назоратро дар симои дастгоњи давлатї, ки љузъиётњояшро вазирон, њокимон, раисон, лашкариён, ќозиён, дар-

бориён ва чанде дигар, ки сарвариашонро шоњ амалї менамояд, мебинад. Мутафак-кир яке аз рукнњои асосии мустањкамии давлатро дар адолати шоњ медонад. Ба аќидаи ў, њамаи субъектњое, ки соњиби њокимият мебошанд, бояд адолатпарвар ва сифатњои неки инсониро доро бошанд, ки ин такони љиддие ба пойдории давлат мегардад.Ба тариќи муфассал Низомулмулк

љабњањои гуногуни масоили давлатдори-ро мавриди омўзиш ќарор дода, фикрњои љолиб баён намудааст ва њар як маќоми давлатї ва наќши онњоро дар пешбурди давлат бисёр шаффоф бањогузорї намуда-аст. Њамчунин ў таъкид мекунад, ки бояд њамаи сохторњои давлатї дар якљоягї амал намоянд ва дар мавридњои зарурї њамкорї намоянд ва масъалањои муайяни рўзмарраи давлатиро мавриди њаллу фасл ќарор дињанд. Мутафаккир дар бахши мансабдорї тарафдори он аст, ки бояд шахси мансабдор соњиби танњо як мансаб бошад, на ин ки ду ва ё зиёда ва сабабаш-ро дар он мебинад, ки кори иљрошаванда

ба тариќи бояду шояд иљро намешавад. Ин њол яке аз сабабњои фалаљ гардидани давлат мешавад. Инчунин дар масои-ли ќадрдонии шахсони мансабдор низ аќидаронї намуда мегўяд, ки эшон «бояд барои корњои шоиста ќадрдонї карда шаванд». Дар бахши сарзаниши шахсони мансабдор низ аќидаронї намуда мегўяд, ки «агар барои корњои ношоиста шахсо-ни мутасаддї љазо дода нашаванд, фарќи байни вайронкору тозакор намемонад». Ва ин сабаби афзудани сафи гунањкорон мегардад. Мутафаккир аќидањои худро оид ба ришвахўрї низ иброз менамо-яд ва сабабашро дар кам будани музди корї медонад. Ва ў тарафдори он аст, ки бояд пешбарандагони њокимияти давлатї соњиби маоши басанда бошанд.Хамин тариќ, аќидањои Низомулмулк

оид ба давлатдорї консепсияи олї дар бахши афкору аќоиди мутафаккир худ ба шумор мерафт ва то њол низ баъзе унсурњои давлатдорие, ки дар он даврон буд, њастанд. Низомулмулк низ ба он ан-деша аст, ки бояд дар давлат субъектњои њокимият ва шахсони одї дар як сатњ ќарор дошта бошад, ки ин пойдории адо-латро таъмин менамояд.Мутафаккир њамчунин ба њуќуќи раи-

ят таваљљуњ намуда, таъкид мекунад, ки «ќонун барои њама гуна соњибмансаб, соњиби мансаби олї ва хоњ шахси оддї баробар тааллуќ дошта бошад» ва дар њолати риоя накардани ин баробарї аз тарафи шахсони мансабдори мутасаддї онњо ба љазо кашида мешаванд. Мутафак-кир дар љодаи ќабули ќонунњо ишора ба

тарзи дастаљамъии ќонунњо мекунад, ки ин аз устувории ќонуни ќабулшаванда дарак медињад.Низомулмулк ќонунњоро ба ќонунњое,

ки ањкоми шариат аст ва амру фармонњое, ки аз љониби шоњ бароварда мешаванд, људо мекунад, ки «мавќеи ќонунњои њозираро доро мебошад». Ў афзалия-тро ба ќонунњои динї медињад ва чунин мењисобад, ки фармонњои шоњї барои танњо танзими муносибатњои муайян ра-вона мешавад.Њамин тариќ, дар бахши њуќуќї

аќидањои Низомулмулк оиди тарзи кол-лективии ќабули ќонун њамчунин ба як масоили муайяни муносибатњои љамъиятї бахшида шудани ќонунњои ќабулгардида, то њол махсусияти худро гум накардаанд, танњо дар шакли мукаммалгашта амалї карда мешаванд.Дар охир зикр намудан ба маврид аст,

ки Низомулмулк њамчун мутафаккир, хамчунин донандаи амалияи давлатдорї ва сиёсї дар даврони худ њамаи он норасоињои љомеа ва давлатро дарк на-муда, мавриди тањлил ќарор дода, роњи рањої аз онро њамчун як консепсияи том дар «Сиёсатнома»-и худ дар шакли сода-ву фањмо пешкаш намудааст, ки барои амалияи давлатдории љањони муосир ахамияти мухим дорад . Таълимоти Ни-зомулмулк ањамияти назарияви ва амалї дошта, барои такмили давлатдорї наќши бузургеро мебозад.

Мирзоќодир ЌОДИРОВ, Муњаммад СОЊИБОВ,

донишљўёни ДМТ

МАСЪАЛАЊОИ СИЁСАТУ ЊУЌУЌ АЗ НИГОЊИ НИЗОМУЛМУЛК

№ 30 26-уми июли соли 2013 15ОМЎЗГОР СИМО

ХОТИРАЊО АЗ САФАР

«Диёри домани гардун»-Некноти куњандиёр, зодгоњи адибони номдор Файзуллоњ Ансорї,Убайд Раљаб, Љумъа Оди-на, Алии Хуросонї, Музаффар Суѓдзод, олимони соњањои мухта-лифи илм Шарофиддин Рустамов, Низомиддин Бањриддинов, Абду-саттор Мухторов, Олим Ќаноатов, Рањматулло Ќурбонов, Наќибхон Зарифї,Абдулло Шерзод, Шараф Рўзиев, Тўйчї Рўзиев ва дањњо дигаронро номбар кардан ќобили таваљљўњ аст, ки наќши мондагори худро дар пешрафти илму фарњанги кишвари соњибтамаддуни мо гу-зоштаанд. Шодравон Рањматулло

Ќурбонов, олими баркамоли соњаи педагогика, доктори илм, шахсияти заминию мењрубон яке аз он бузур-гмардоне ба шумор меравад, ки бо

аллаи афсункори модари ин диёр ва бо дуои ќиблагоњи ирфонияш Мул-ло Ќурбон айёми кўдакию наврасии худро сипарї намудааст. Бародари шодравон Мулло Зиёдулло, ки худ имрўз дар байни мардум эњтироми на кам аз бузургбародарашро до-рост, лањазоти замони бачагиашро бо бародар ба хотир оварда мегўяд: «Рањматулло њамагї ду сол аз ман калон буд. Бовар кунед, ў мањз бо дуои падар олим гардид. Хотирам њаст, ваќте ў ба шањри Хуљанд, ба-рои идомаи тањсил ба мактаби олї мерафт, аз падарам талаб намуда буд, ки дуо дињанд, ки ба мартабаи олимї бирасад. Ќиблагоњ бо лаб-ханди пур аз мењру умедворї гуф-танд: «Ту наѓзакак фикр кардаї, ки олимї кори сањлу осон нест?

- Бале падарљон, ќарори ман ќатъї аст, - гуфта буд Рањматулло. Њамин тавр, Рањматулло, ки ќавиирода ва ќарораш ќатъї буд, ки дар як муддати кўтоњи ваќт бо дуои ќиблагоњи бузургаш то ба зинаи доктори илм мушарраф гар-дид. Њар замоне ба хонаи баро-

дар, воќеъ дар шањри Душанбе, мењмон мешудем, –мегўяд Њољї Зиёдулло, дар кулбаи хоксоронаи ў донишљўёни зиёди њамдењаамонро медидем, ки саргарми омўзиш њастанд ва Рањматулло бо онњо мењрубонии зиёд дошт ва дасти кўмак дареѓ намедошту доим дар забонаш суханони Суќроти њаким садо медод: «Ман маќсади зин-

дагии худро бањри он равона сох-таам, ки ба њаёти ахлоќии инсонњо кўмак намоям, бо умеди он, ки њар як фард то тавонад хеле бохирад ва бењтарин бошад». Ва рўзе мерасад, ин љавонмардон ба шахсиятњои баркамол табдил меёбанд ва хиз-мат ба нафъи љомеаи мо мекунанд, барои дастгирии ман њамин подош кифоя аст, -мегуфт рањматии баро-дарам. Дар њаќиќат, имрўз Рўзибой

Рўзиев, Сайфиддин Раљабов, Солењ Шарифов, Амриддин Мўсоев, Њољибой Мањкамов, Мањмадрањим Ниёзов ва дањњо дигаронро мисол овардан мумкин аст, ки аз дасти сахои устоди шодравони худ мин-натдоранду дар њаќаш дуои хайр мекунанд. Устод Рањматулло Ќурбонов

бо арбоби шоистаи илм, акаде-мик Мањмадулло Лутфуллоев солњои тўлонї њам дар Донишгоњи омўзгории ба номи С. Айнї ва њам дар Институти тадќиќотии педагогї (њоло Пажўњишгоњи руш-ди маориф) фаъолияти илї-эљодї бурдааст ва эшон ба он кас њаќќи устодї доранд. Устод М. Лутфул-лоев дар суњбат хотирањои худро бо афсўси зиёд нисбати шогирди љавонмарги худ чунин иброз наму-данд.Хуб дар хотир дорам: аз ме-

тодикаи таълими забони модарї дарс мегуфтам. Рўзе ба дарс даро-мадам, ки дар тахтаи синфхона як љумла навишта мондаанд. Гуфтам:

«Тахтаро пок кунед, дарсро сар ме-кунем». Рањматулло гуфт: «Муал-лим, аввал њамин љумларо тањлили нањвї (синтаксисї) кунед, баъд пок мекунем».Љумларо хондам, му-раккаби тобеи сертаркиба буд. Ба ќадри фањмишам тањлил карда , сарљумла ва љумлањои пайравашро муайян намудам...Рўзи дигар боз њамон Рањматулло

гуфт: «Муаллим, тањлили Шумо ду-руст баромад». Баъдтар фањмидам, ки ин љумларо як њафта боз муал-лимони дигар њам тањлил мекарда-анд, вале тањлилњо гуногун. Он гоњ Рањматулло ва боз ду нафари дигар намоянда шуда љумларо тайи каш карда, назди профессор Шарофид-дин Рустамов (илоњо, љояш љаннат бошад) мебаранд. Тањлили Руста-мов ва тањлили банда мувофиќ меояд. Оре, Рањматулло Ќурбонов му-

толиаи хуб дошт, њанўз солњои донишљўиаш баъзе хабару маќолањо менавишт. Хеле барваќт номзад ва баъдтар доктори илми педагогика шуд. Аммо аљал ўро барваќт ба коми худ кашид. Илоњо, хонаи охираташ обод, номаш байни фарзандону дўстону њамкасбонаш зиндаю поянда бошад». Шодравон Рањматулло

Ќурбонов дар умри кўтоњи хеш кўлвори пур аз бор ба мерос мондааст. Эшон муаллифи беш аз 17 китоби дарсї, 3 барномаи таълимї ва зиёда аз 100 маќолаи илмї ва методист. Китобњои «Алифбо» (1992), «Забони модарї барои синфи 2» (1997), «Маводњои дидактикї оид ба инкишофи нутќ аз забони модарї» (1996), «Таъ-лими њамгиро» (1997), «Усулњои таълими муштарак дар синфњои ибтидої» (1995), «Методикаи инкишофи нутќи кўдакони шаш-сола» (1987), «Методикаи инки-шофи нутќи кўдакони синфњои тайёрї аз забони модарї» (1983), «Падидањои таълим» (1989), «Баъ-зе масъалањои таълими забони модарї дар синфњои ибтидої» (1988), «Таълими савод дар син-фи як» (1988), «Таълими њамгиро дар синфи ду» (1997), барномањои таълими синфњои ибтидої давоми солњои 1985-1990, барномаи мето-дикаи таълими забони модарї ба-рои такмили ихтисоси омўзгорони синфњои ибтидої (1994), «Таблит-саи инкишофи нутќ ва таълими савод» (1989) арзишманд буда, аз фаъолияти пурсамару монда-гори ин олими варзида шањодат медињанд.

Муњсин ШАРИФОВ,ходими калони илмии ПРМ

ОЛИМЕ АЗ «ДИЁРИ ДОМАНИ ГАРДУН»БА ИФТИХОРИ 80-СОЛАГИИ ПАЖЎЊИШГОЊИ РУШДИ МАОРИФ

РуљўъВаќте ки мошини мо ба гардишгоњи

дењаи Рукнобод расид, акаи Абдурауф фањмонданд, ки ба љониби дасти чап мегар-дем ва роњамонро ба сўи љамоати Панљрўд идома медињем. Дар гардишгоњ мошини дигаре моро мунтазир буд. Дар радифи ду-се нафар, марди миёнаќаде, ки чењрааш пуртабассум буду чашмони нилфомаш нигоње бародаронаи мењрбор доштанд, бо мо оѓўш кушода вохўрї кард. Дар сар тоќї дошт ва аз мушоњидаи симои ў сараввал хулоса кардам, ки ин марди дењотї аљаб не, кишоварзи иљоракорест. Дар њар сурат, њайати хоксоронаи мард њамин пиндорро дар маѓзи банда тањрик медод.

Аммо…-Шинос шавед, муаллими хеле њам

зањматкаш, директори литсейи дењаи Ѓусар, дўсти дерини ман Ќамариддин Бо-боев, - муаррифї кард мардро ба мо акаи Абдурауф. Шахси маъруфу шинохта, таљрибаманду хушсуњбат, ки аз кўчак то бузурги шањри Панљакент варо ба хубї ме-шиносанд. Гумони ман хато баромад, вале аз чї бошад, ба дил иќрор мекардам, ки нишонањое аз замин, аз хоку об ва шахсия-ти барзгар дар сиришти муаллим Бобоев амиќан љо бигрифтаву ба кўњистонї буда-ни ў пайвандие доранд. Дарвоќеъ, баъдтар зимни вохўрию мулоќотњо ва боздид аз мавзеъњои таърихию фарњангии ин диёр эътимоду бовариям нисбат ба муаллим Бо-боев дар он хусус ки воќеан њам як фарди басо заминиянд, зиёдтару ќавитар гардид.

Њар рўз зи худат бипурс…Аз суњбатњое, ки пора-пора тайи се рўз

бо устод Бобоев доштам, ба тањќиќ дарк кардам, ки ў дар роњи зуњури матлабу њадафњои кории худ бас беќарор, боиро-да ва ончунон талошманданду пофишорї мекунанд, ки мегўї амали ољилиеро бањри њалли камбудиву проблемањои хо-наву рўзгори хеш анљом медода бошанд.Чун бо ў рўзи дигари ба Панљакент

омаданамон телефонї дар тамос шудем, дар посух њадањаву шитобзада мегуфт, ки айни њол дар шуъбаи маориф ќарор до-рад, ё боре њамчунон кўтоњ љавоб медод, ки дар кадом мактабе китобњои дарсии зиёдатии онњоро њисобу китоб карда, тибќи шартнома ба литсейи Ѓусар овар-данист. Ахир бо овози хаста иброз ме-дошт, ки ба як дења бањри суњбат бо пада-ри толибилми таълимгоњаш рафтааст. Аз гуфтору сифатчинии њамкорон дар бораи муаллим њаминро фањмидам, ки мавсуф

дар кадом вазифае фаъолият накарда бошад, гомњое дар ободонию созандагї бинњодааст. Сароѓоз ба манзури фази-лату дониши баланд дар вазифаи ёвари раиси њукумати шањр кор кард. Пасон, ќобилияту нерўи интеллектуалии Бобоев-ро ба назар гирифта, соли 2005 варо му-дири шуъбаи маориф таъин карданд.

- Таъриф нашавад, дар тўли се соле, ки дар ин вазифа кор кардам, - мегўяд муал-лим Ќ.Бобоев, дар сохмону таљдиди би-нои макотиби зиёде сањми хешро гузош-там. Бо ташаббус ва иќдомоти Вазорати маориф ва аз њисоби маблаѓњои созмону ширкатњои ѓайридавлатї 14 муассисаи таълимї сохта ба истифода дода шуда, таъмиру таљдид гардиданд.Сатњи саводу донишандўзии макта-

биён низ тањсинбарангез мањсуб меёфт. Њамон солњо (с.2005-2008) иштироки хо-нандагон дар олимпиадањои љумњуриявї ба дараљаи баланд мегузашт. Њар сол њатман 5-6 медал ба даст меоварданд довталабони таълимгоњњои шањри мо. Якчанд омўзгори лаёќатманду кўшои литсей дар озмуни «Муаллими сол»-и љумњуриявї низ ширкат варзидаанд.Соли 2009 устод Бобоевро ба вази-

фаи директори литсейи дењаи Ѓусари шањри Панљакент ба кор гузаронданд. Ва ў бо њамон саъйю талоши зотї дар ин муассисаи таълимї низ даст ба до-мони проблемањо «зад» ва дар фосилаи начандон тўлонї тавонист литсейро ба ќатори таълимгоњи пешрафтаи бењтарин ва намунавї ворид созад.Як нуктаро зикр кардан аз манфиат

холї нест, ки сарварї дар як чунин литсей амали сањлу осон намебошад. Зеро дар ин макони омўзишу талаби илм аз 16 дењаи љамоати ба номи Лоиќ Шералї хонанда-гон ба тањсил фаро гирифта шудаанд. Ва табиист, ки саводу фањмиши толибилмо-ни дењоти мазкур мухталиф буда, ахлоќу

одобашон низ аз њам тафовут дорад.- Ќаблан мо хонандагонро аз синфи 7 ба

литсей ќабул мекардем. Панљ сол боз низо-ми ќабулро таѓйир дода, мактабиёнро аз синфи якум ба тањсил љалб менамоем, - шарњ медињад Ќ.Бобоев. Махсусан, шогирдони литсей аз дењаи Ѓусар, ки таќрибан 8000 на-фар ањолї дорад, хеле зиёд мебошанд. Лит-сейи дењаи Ѓусар соли 2001 таъсис ёфтааст ва дар он 29 нафар омўзгори мењнатќарину варзида ба тадрис машѓуланд. Ба шањодати Ќ.Бобоев, њар сол 70 дар сади хатмкунан-дагони ин боргоњи илм ба макотиби олии љумњурї ва вилоят дохил мешаванд. Роби-таи мудирияти литсей бо волидони хонан-дагон хеле мустањкам буда, комитети пада-ру модарон фаъолияти густурда ва намоён дорад. Раиси комитет, пизишки шинох-та Неъматљон Њусейнов дар баргузории љамъомадњои волидон ва «Њафтаи падару модарон» сањми хуб мегузорад. Масъалаи таъмини муассисаи таълимї бо муаллимо-ни ихтисосманд пурра њалли худро ёфтаст. Ба тасдиќи муаллим Бобоев, дар давоми 12 соли мављудияти литсей танњо як муаллим тарки вазифа кардаасту халос.Омўзгорони љавон аз устодони

собиќадору таљрибаандўхта љузъиёту нозукињои пешаро пайваста меомўзанд.Муаллимаи пешќадаму соњибмактаби

литсей Сарвиноз Бердиева дар озмуни шањрии «Муаллими сол» иштирок карда, соњиби љойи дуюм гардидааст.

- Чанд сол боз дар назди литсей курсњои кўтоњмуддати ронандагї амал мекунад,- меафзояд устод. Он пулакї мебошад, мо дар ин боб суратњисоби махсус дорем. Аз шумули даромади курси мазкур љињозу ашёи таълимї харид мекунем. Муалли-мон њавасманд карда мешаванд.Ба наздикї чор нафар омўзгори љавон

бо замини наздињавлигї таъмин гарди-данд. Ин њама бе зањмат ва талошњои му-таассили рањбарият ва дар умум, њайати

педагогии литсей ба даст намеояд, ал-батта! Истеъдоди сарварї њам дар фатњу кушоишњо дар таълиму тарбия зоњир ме-гардад.

Агар бинои нав бунёд мекарданд…Аз мушкилот сухан дар миён андохта,

муаллим Бобоев иброз дошт, ки литсей дар бинои собиќ комиљроияи ноњияи Колхоз-чиён, ки соли 1950 сохта шудааст, љойгир аст ва баѓоят кўњнаву фарсуда мебошад. Синфхонањо ва кабинетњои фаннї ба тала-боти таълимгоњи замонавї мувофиќат на-мекунад.Дар ин мавзўъ борњо ба рањбарияти

љамоати дењоти Лоиќ Шералї ва Њукумати шањр мурољиат кардем, вале он то њол ягон натиља надодааст.Умедворем проблемаи мављуда, ки сад-

ди пешрафту рушди босифати таълим дар литсей мегардад, њарчи зудтар роњњои фай-салаи худро меёбад ва мо имкон меёбем, ки дар бинои љадиди муљањњаз бо њама васои-ти зарурии таълимї фаъолияти худро бо љидду љањди том идома медињем, - гуфт бо таманноњои бепоён Ќ.Бобоев.Воќеан, ба устод Бобоев дар рафъи

ин мушкилот бояд маќомоти иљроияи њокимияти шањр кўмаки фаврї расонад. Ин талаби замон аст…

Шодї РАЉАБЗОД, «Омўзгор»

ТАВОНИСТАН АЗ АМАЛ КАРДАН АСТ

дар кадом вазифае фаъолият накарда одобашон низ аз њам тафовут дорад.

№ 30 26-уми июли соли 201316 ОМЎЗГОР

Суњбати љонпарвар аст суњбати «Омўзгор»

Муассис: Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон

Сармуњаррир: Ноилшо НУРАЛИЕВ

Њайатитањрир:

Н.САИДОВ, Ф.РАЊИМОВ, Т.МАЊМАДОВА, Ф.ИСМОНОВ, А.РАЊМОНОВ, М.САЙФИДДИНОВ, А.МУРОДЇ (љонишини сармуњаррир)

Почтаи электронї: info@omuzgor-news.tjСайти њафтанома: www.omuzgor-news.tj

Суроѓа: 734024, ш.Душанбе, к.Нисор Муњаммад, 13а. Телефонњо: ќабулгоњ – 221-63-36, љонишини сармуњаррир – 227-36-29, котиби масъул ва шуъбањо – 227-25-49

Њафтанома дар Муассисаи ХЊЊФ «Мушфиќї» ба табъ расидааст. | Индекси обуна – 68850 | Адади нашр: 29 440 нусха | Тарроњ: С. Ниёзов | Њуруфчинон: О.Љабборова ва Ш. Зафарзода

«Омўзгор» дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон тањти раќами 21Р – 405 19.12.2000 сабти ном шуда, тањти раќами 0018/рз, аз 14.09.2007 дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон аз нав номнавис гардидааст. Нашрия ба хотири чандандешї маводе низ ба табъ мерасонад, ки идораи њафтанома метавонад бо муаллифон њамфикр набошад ва барои онњо масъулият ба уњда нагирад. Дастхатњо ва суратњо ба муаллифон баргардонида намешаванд.

ОМЎЗГОР

ХАНДАРЕЗПАНЉ ЛАТИФА

АНЉОМ

- Замини полезамонро побел ме-кардам. Ногоњ як тангаи сесомона пайдо шуд. Дарзамон гирифта ба киса задаму бо шавќ корамро идома бахшидам. Лањзае пас боз як тангаи сесомона пайдо шуд. Фикр кардам, ки ба хазинае роњ ёфтам. Ваќте ки бори сеюм тангаи сесомона ёфтам, каме андеша карда, тањќиќ кунам, кисаам сўрох будааст.

ХХХ Љавонмард ба хушдоманаш бо

хурсандї паём расонд: - Хола, муборак шавад, духтара-

тон сегоник таваллуд кард.Хушдоман овози домодашро ду-

руст нафањмида хоњиш намуд: - Домодљон, садќаатон шавам, як

бори дигар такрор кунед.- Љавонмард:- Не, холаљон, дигар намета-

вонам, танзим иљозат намедињад, вазъи иќтисодии оилаамон низ чан-дон хуб нест.

ХХХЉўраљон, хеле фарбењ шудаї,

вазни зиёдат азоб намедињад?- Не, ин вазни зиёдатї не, вазни

эњтиётист.ХХХ

Табиб њарчанд кўшид, ба чї дар-де мубтало гаштани беморро муай-ян карда натавонист ва нињоят суол кард:

- Бемор, бигўед, ки пештар низ чунин дард кашида будед?

- Оре, љаноби духтур.- Пас, њамааш маълум: њамон бе-

мориатон хурўљ кардааст.ХХХ

Писар:- Падарљон, ман имрўз аз паси

троллейбус томактаб давидаму њамин тавр 70 дирам сарфа кардам.

- Каллаварам, аз паси таксї медавидї, 5 сомонї сарфа мекардї.

ЭЪТИБОР НАДОРАДШањодатномаи гумшудаи А№482424, ки онро

соли 1990 мактаби №30-и ноњияи Фирдавсї ба Сафарова Сайёра Рузиматовна додааст, эътибор надорад.Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ №0599212,

ки онро соли 2013 мактаби №21-и ноњияи Шоњмансур ба Занљирбекова Ситора Дилдорбе-ковна додааст, эътибор надорад.

Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТА №-54028, ки онро соли 2000 мактаби №18-и ноњияи Фирдавсї ба Ќурбонбоева Машњура Восиевна додааст, эътибор надорад.

Шањодатномаи гумшудаи АБ №027047, ки онро соли 1999 мактаби №61-и ноњияи Сомонї ба Собиров Алишер Абдурањмонович додааст, эътибор надорад.Шањодатномаи гумшудаи 276963, ки онро

соли 1994 мактаби раќами 33-и ноњияи Синои шањри Душанбе ба Ѓуломалиева Замира Садул-лоевна додааст, эътибор надорад.

Номаи камоли гумшудаи №0019249, ки онро соли 2005 мактаби №35-и ноњияи Шўрообод ба Саидова Гулљањон Мирзоевна додааст, эътибор надорад.Номаи камоли гумшудаи Т-ШТУ №0029425,

ки онро соли 2006 мактаби тањсилоти миёнаи умумии №24-и ноњияи Фирдавсї ба Джамолов Бањриддин Камолович додааст, эътибор надо-рад.

ПОСИ ХОТИР ТОБИСТОН

ЭЪЛОН

Раёсат ва кумитаи муттањидаи Иттифоќи касабаи Донишкадаи политехникии Донишгоњи техни-кии Тољикистон дар шањри Хуљанд ба дотсенти

кафедраи математикаи олї ва физика Fуломнабиев Сардор нисбат ба даргузашти ЗАВЉААШ

изњори њамдардї менамоянд.

Кормандони Кумитаи иттифоќи касабаи маориф ва илми Љумњурии Тољикистон ва Кумитаи иттифоќи касабаи маориф ва илми вилояти Хатлон ба раиси Кумитаи иттифоќи касабаи маорифи ноњияи

Љалолиддини Румї – Айматов Сабзалї нисбати вафоти ЊАМСАРАШ њамдардї баён менамоянд.

ТАСЊЕЊДар шумораи гузаштаи њафтанома (№29 аз 19

июли соли 2013) дар маќолаи М.Мањкамов «Ма-тематика љустуљўи њаќиќат аст», дар сутуни дуюм, сархати 4 ќисмати зерин аз мавод афтодааст :

Бо чунин кори хатоаш ба вазири маориф мурољиат намуда мегуфт, ки холњои хонандаи мак-таби н. Исфара Салимов А.-ро бекор намоед.Дар зер њалли системаи ду муодилањои сеномаъ-

лумаро дар ду намуд пешнињод менамоем.Аз муодилаи якум, муодилаи дуюми системаи

муодилањои додашударо тарњ карда, онро ба наму-ди зерин менависем:

Яке аз муассисон ва сарва-рони Донишкадаи давлатии забонњои Тољикистон ба номи Со-тим Улуѓзода муњаќќиќи забони русї, соњиби ордену нишонњои давлатї, дорандаи медали тиллоии Њукумати Россия ба ифтихори 200-солагии А.С.Пушкин, академики Фарњангистони байналмилалии улуми педагогї ва иљтимої, узви вобастаи Академияи байналхалќии илмњои мактаби олї, Корманди шоистаи Тољикистон, Мавлуда Наљмиддиновна Абдуллоева дар сини 72-солагї дунёи фониро па-друд гуфт. Бисёр фардњои волохирад ба

маросими дафнии марњум расида, аз дарду андўњи моро ќисмат на-муданд. Басе шахсони дилогоњу

гиромї ба банда барќияњои тасса-лияту њамдардї фиристоданд, бо телефон ва низ тавассути дўстон ва матбуот њамдардї изњор карданд. Баъзе азизон барои дилбардории ањли байти камина ба манзилам омада, дар њаќќи марњум – модари фарзандону момои мењрубони на-бераю аберањоям суханони сами-мона гуфтанд, марњумро њамчун мураббии мањбубулќулуб ба ёд оварданд ва ѓамшарики мусибати хонаводаи мо гардиданд.Аз илтифоти ёру дўстони ќадрдон

сипосдор ва шукргузорем. Ба эшон ба воситаи рўзномаи «Омўзгор» миннатдории бепоён изњор меку-нем.

Бо камоли эњтиром,Алї БОБОЉОН

ЭЙ ДАРЕЃО, РОЗДОРОН ЁД БОД!

Дар назди бинои маъмурии Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон маѓозаи фурўши китобњо ба фа-ъолият оѓоз кард.Аз маѓозаи номбур-

да барномањои таъ-лим, китобњои дарсї, дастурњои таълимию методї ва дигар ашёи зарурии соњаи мао-рифро бо нархи арзон дстрас кардан мумкин аст.

Нишонї: шањри Душанбе, кўчаи

Нисормуњаммад, 13 а (собиќ кўчаи Чехов)

ТАЪЛИМ, ФАРОЃАТ, ТАБОБАТДар ноњияи Фархор бо ташаббуси маќомоти

иљроияи њокимияти давлатии ноњия бо маќсади дастгирї ва њавасмандгардонии ѓолибони озмунњои фаннии љумњуриявї, вилоятї ва ноњиявї лагери таълимию фароѓатї ва табобатї ташкил карда шуд. Айни њол дар истироњатгоњи мазкур 35 на-фар хонанда таълим мегиранду фароѓат мекунанд. Маблаѓгузории лагер аз њисоби маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњия ва сарпарасторону соњибкорон мебошад. Ба хонандагон њар рўз муал-лимони пешќадами ноњия дарс мегўянд.

- Дар лагер тамоми шароити заррурї барои толи-билмон муњайё буда, хонандагон дар як ваќт њам таъ-лим мегиранду њам табобат ва њам истироњату фароѓат мекунанд. Чанде пеш шоирону нависандагон мењмони истироњаткунандагон шуда, мањфили шеъру суруд доир намуданд. Кормандони мо пайваста мекўшанд, ки њар як рўзи бачањо дар осоишгоњ рангину љолиб гу-зарад, - мегўяд директори лагер Гулчењра Наимова.

Шариф АБДУЛЊАМИД, «Омўзгор»

Дар вилояти Суѓд истироњати тобистонаи макта-биён дар фароѓатгоњњо хеле хуб идома дорад. Ба фароѓатгоњњо, пеш аз њама, кўдакони ятиму бепарастор, аз оилањои камби-зоат ва хонандагони болаёќат љалб гардида, ба онњо роњхати ройгон људо карда шуд. Соли 2013 дар шањру

навоњии вилоят 20 лагери беруназшањрї, 622 лагери рўзонаи наздимактабї, 2 ла-гери истироњатию мењнатї, 374 лагери солимгардонї барои хонандагони синфњои 9-10 ва 31 лагери варзишї - бењдоштї фаъолият менамо-янд ва 103675 нафар кўдаку

наврасро фаро мегиранд. Ар-зиши роњхатњо аз 200 то 648 сомониро ташкил медињад ва барои фароѓати кўдакон њама шароити зарурї омо-да гардидааст. Солњои охир бунёди истироњатгоњњои замонавї дар вилоят ба њукми анъана даромадааст. Истироњатгоњи кўдакон, на-врасон ва љавонон ба номи 20-солагии Истиќлолият дар ноњияи Љаббор Расулов бо тарњу намуди нав ва биноњои замонавї пешкаши хонан-дагон гардид. Бо ташрифи Президенти Тољикистон Эмомалї Рањмон дар шањри Ќайроќќум дар соњили Бањри

тољик маркази солимгардо-нии љавонон ва кўдакон – «Шоњин» дари худро барои истироњаткунандагон боз намуд. Маркази мазкур дар масоњати умумии 19 га доман пањн намуда, аз биноњои дуо-шёнаи маъмурият, хобгоњ, бинои таълимї, ошхона, майдончаи бачагона, се њавзи шиноварї, майдони футбол, амфитеатр ва њашт хобгоњи тобистонаи якошёна ибо-рат мебошад. Ин иншооти истироњатию солимгардонї дар як ваќт метавонад назди-ки 600 нафар кўдакону навра-сонро фаро бигирад.

Нуъмон РАЉАБЗОД

МАКТАБИЁН ФАРОЃАТ МЕКУНАНД

Маљаллаи «Маорифи Тољикистон» солњои тўлонист, ки рањнамо ва дастгиру мададгори ањли таълиму тарбияи кишвар гардида. Солњои охир он шумора то шумора бештар рангину фа-рогир ва муњтавомандтар мешавад. Шумораи №3 (соли 2013)-и маљалла, ки чанде пеш ба нашр расид, низ ин нуктаро собит месозад. Маќолањои ин шумора ба масоили гуногуни соњаи маориф бахшида шудаанд ва муњимтарин хусусияти онњо иртиботи ќавиашон бо воќеият мебошад.Маќолањои муаллифони фаъоли

маљалла Р.Ќозиев «Омилњои ин-кишофи шахсият ва рушди љомеаи шањрвандї», Т.Атахонов «Анъана ва навгонињо тдар таълими мактабї», Љ.Шарифов «Чанд тавсия доир ба таълими геометрия», О.Бухорї «Шарњи як ѓазали Хоља Њофиз», М.Шарифзода «Таълими физика дар алоќамандї бо фанњои дигар»…

далели шоистаи гуфтањои болоанд. Ин ба дигар маќолањои шумораи навини маљалла дар такми-ли фаъолияти омўзгорони фанњои алоњида наќши шоён гузошта метавонанд.Амалест басо судманду пазиро, ки маљаллаи

«Маорифи Тољикистон» ба расми анъана дар њар шумораи хеш баргузи-даи маќолањоеро аз эљодиёти муњаќќиќон, мактабшиносон ва фарњангиёни маъруф пешкаши хонандагон менамояд. Ин на-вбат маќолаи басо арзишман-ди муњаќќиќи номвари эронї Абдулњасани Зарринкўб бо номи «Адабиёт – василаи падарон ва фарзандон» ањамиятафзои маљалла гаштааст.Шумораи навбатии маљаллаи

«Маорифи Тољикистон»-ро ањли маориф ва њаводорони илму адаб гарм хоњанд пазируфт.

А.ИЛЁСПУР

НАВИД «МАОРИФИ ТОЉИКИСТОН»

МАЪЛУМОТНОМАШањодатномаи хизматии корманди Маркази миллии ќонунгузории назди Президенти Љумњурии Тољикистон, ки тањти №29 аз 07.04.2010 ба Мегниев Манучењр Саъдиевич дода шудааст эътибор надорад.