Ένα

βήμα

μπροστά

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Αγγλικά RESILIENCE( RI ndash ZIL ndashYUHNS - ZIL EE ndash UHNS )

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ

1 Η ΔΥΝΑΜΗ ΝΑ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΣΟΥ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΘΕΣΗ ΑΦΟΥ ΕΧΕΙΣ ΛΥΓΙΣΕΙ ΠΙΕΣΤΕΙ

ΚΑΤΑΠΟΝΗΘΕΙ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

2 Η ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΝΑ ΑΝΑΚΑΜΠΤΕΙΣ ΕΎΚΟΛΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Ή ΠΑΡΟΜΟΙΑ

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ 1620-30 lt Λατινικά Resili (ENS)

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Το να ανακάμψουμε από κάτι το οποίο ήταν πολύ δύσκολο με τη βοήθεια των άλλων

ΕκδότηςBoingboing Brighton 2015 Επιτρέπεται η ολική μερική ή περιληπτική αναπαραγωγή και μετάδοση του παρόντος βιβλίου αρκεί να γίνεται παράθεση της παρακάτω βιβλιογραφικής αναφοράς Ένα βήμα μπροστά Κατανόηση και προώθηση της ψυχικής ανθεκτικότητας για νέους ανθρώπους σε φροντίδα Στέφανος Πλεξουσάκης Μαρία Γεωργιάδη Ηλίας Κουρκούτας Κλαιρ Σταμπ και Αντζυ Χαρτ (2015) umlΈνα Βήμα Μπροστά Brighton Boingboing

Με το Βιβλίο αυτό Ταξίδεψε μέσα από το δρόμο της ψυχικής ανθεκτικότητας

Αφιερώστε χρόνο να διερευνήσετε το βιβλίο απολαύστε τις

εικόνες και εμπνευστείτε από τις ιστορίες

Πανεπιστήμιο Κρήτης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΒΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΦΟΡΟΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ (ΚΕΔΔΥ) ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή σελ 5

I Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα σελ 11

II Ποιός μπορεί να είναι ψυχικά ανθεκτικός σελ 23

III Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα σελ 32

IV Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηα σελ 39

V Πώς θα ενισχύσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα σελ 56

VI Οι laquoΑνώτερες Αλήθειεςraquo σελ 65

Εισαγωγή

Καλώς ήλθατε στο βιβλίο Ένα Βήμα Μπροστά ένα εγγειρίδιο που αφορά νέους ανθρώπους σε ανάδοχη

φροντίδα με τη βοήθεια ενηλίκων

Ελπίζουμε ότι έχετε επιλέξει αυτό το βιβλίο γιατί είστε φροντιστής κάποιου παιδιού και θέλετε να στηρίξετε

το παιδί σας ώστε να είναι ακόμα πιο ανθεκτικό

Μπορεί να είστε ένας επαγγελματίας που θέλει να προσφέρει κάποιους τρόπους σε άτομα που φροντίζουν

ένα παιδί ή ένα νέο άνθρωποή μπορεί να είστε ένας νέος άνθρωπος ο οποίος ενδιαφέρεται για το πως να

αναπτύξει την ψυχική του ανθεκτικότητα θέλοντας να ξέρετε περισσότερα πράγματα για αυτό για το τι

χρειάζεται για να στηρίξετε τη δική σας ανθεκτικότητα και επίσης το πως θα στηρίξετε την ανθεκτικότητα των

φίλων σας

Μπορεί να νομίζετε ότι η λέξη lsquoψυχική ανθεκτικότηταrsquo μας κάνει να σκεφτόμαστε εικόνες χαρούμενων

παιδιών να παίζουν και νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές της

ζωής Ο τρόπος που εμείς το βλέπουμε έχει να κάνει με το ότι εσείς οι φροντιστές ή οι

θεραπευτές ξεκινάτε για ένα συναρπαστικό ταξίδι καθώς η κατανόηση της ψυχικής

ανθεκτικότητας μπορεί να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να υπερβούν τις δυσκολίες

και να ζήσουν τη ζωή τους με το τρόπο που εκείνοι το επιθυμούν

5

Γιατί νιώθουμε πώς ήταν απαραίτητο να δημιουργήσουμε αυτό το εγχειρίδιο

Στην πραγματικότητα πολλοί λόγοιhellipεδώ παρατίθενται αυτοί οι λόγοι που οι νέοι άνθρωποι και εμείς οι

ενήλικες θεωρήσαμε ως τους πιο σημαντικούς

bull Να δώσουμε στους νέους ανθρώπους σε φροντίδα την ευκαιρία να μας πουν την ιστορία τους και

να μοιραστούν μαζί μας τι είναι σημαντικό για εκείνους να κάνουν καλά

bull Να ενδυναμώσουμε τους νέους ανθρώπους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και να

δημιουργήσουμε ευκαιρίες για αυτούς οι οποίες θα ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους

bull Να αμφισβητήσουμε την ιδέα της κοινωνίας ότι όταν βρίσκεσαι σε φροντίδα δεν θα τα

καταφέρεις

bull Να σε εισαγάγουμε σε ιδέες και προτάσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν με τις προκλήσεις που

μπορεί να αντιμετωπίσεις ως φροντιστήςθεραπευτής ή επαγγελματίας

bull Να προσφέρουμε ελπίδα μέσα από ιστορίες και προτάσεις όταν νιώθεις ότι έχεις φθαρεί ψυχικά

και ότι τίποτα δεν έχει σημασία

bull Να τονίσουμε ότι ακόμα κι όταν οι νέοι άνθρωποι βιώνουν πραγματικά δύσκολες καταστάσεις

στη ζωή τους υπάρχει πάντα μια ευκαιρία να αλλάξουν το δρόμο τουςτην πορεία τους

bull Να βοηθήσουμε τις συζητήσεις σου και τις πρακτικές παρεμβάσεις σου σε σχέση με το νεαρό

άτομο που φροντίζεις είτε στο σπίτι είτε στη δουλειά

bull Να σε βοηθήσουμε ως νεαρό άτομο να καταλάβεις τι χρειάζεσαι στη ζωή σου που θα σε

βοηθήσει να βρεις την ισορροπία σου όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και πώς μπορείς να

βοηθήσεις τους φίλους σου και άλλους νέους ανθρώπους που βρίσκονται επίσης σε φροντίδα

6

Συνεισφορές των νεαρών ατόμων στο σχεδιασμό του βιβλίου μέσω του Workshop

για την Ημέρα της Τέχνης στην Ψυχική Ανθεκτικότητα

7

Συμμετέχοντες

Κατερίνα

Κώστας

8

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Ποιο τραγούδι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι για προσδοκίεςφιλοδοξίες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Eye of The Tiger Hall of Fame Call Me Maybe και το Gangnam Style

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Μπορείς να σκεφτείς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσες να πραγματοποιήσεις τις δυνατότητεςικανότητές σου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Πίστη εμπιστοσύνη η ειλικρίνεια και αναλαμβάνοντας κάτι που με ενδιαφέρει

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι σε εμπνέει ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Οι μαζικές συγκεντρώσεις το ποδόσφαιρο η οικογένεια η επιτυχία τα όνειρά μου το οικογενειακό μου παρελθόν ο χορός οι διασημότητες ο εαυτός μου το να κάνω σχέδια και η φωτεινότητα του προσώπου μου

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι θέλεις να γίνεις ή να κάνεις όταν ενηλικιωθείς ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Σεφ αστροναύτης μασέρ αθλητών δικηγόρος νοσηλευτής και ποδοσφαιριστής ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνειςότι χρειάζεσαι για να γίνεις επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Τους στενούς συγγενείς και την οικογένειά μου χρήματα δόξα αναγνώριση για αυτό που κάνω να είμαι καλός σε αυτό που κάνω μια δουλειά να τα καταφέρνω μόνος μου και να έχω κοντά μου ανθρώπους που να με ενθαρρύνουν

9

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Αγγλικά RESILIENCE( RI ndash ZIL ndashYUHNS - ZIL EE ndash UHNS )

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ

1 Η ΔΥΝΑΜΗ ΝΑ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΣΟΥ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΘΕΣΗ ΑΦΟΥ ΕΧΕΙΣ ΛΥΓΙΣΕΙ ΠΙΕΣΤΕΙ

ΚΑΤΑΠΟΝΗΘΕΙ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

2 Η ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΝΑ ΑΝΑΚΑΜΠΤΕΙΣ ΕΎΚΟΛΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Ή ΠΑΡΟΜΟΙΑ

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ 1620-30 lt Λατινικά Resili (ENS)

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Το να ανακάμψουμε από κάτι το οποίο ήταν πολύ δύσκολο με τη βοήθεια των άλλων

ΕκδότηςBoingboing Brighton 2015 Επιτρέπεται η ολική μερική ή περιληπτική αναπαραγωγή και μετάδοση του παρόντος βιβλίου αρκεί να γίνεται παράθεση της παρακάτω βιβλιογραφικής αναφοράς Ένα βήμα μπροστά Κατανόηση και προώθηση της ψυχικής ανθεκτικότητας για νέους ανθρώπους σε φροντίδα Στέφανος Πλεξουσάκης Μαρία Γεωργιάδη Ηλίας Κουρκούτας Κλαιρ Σταμπ και Αντζυ Χαρτ (2015) umlΈνα Βήμα Μπροστά Brighton Boingboing

Με το Βιβλίο αυτό Ταξίδεψε μέσα από το δρόμο της ψυχικής ανθεκτικότητας

Αφιερώστε χρόνο να διερευνήσετε το βιβλίο απολαύστε τις

εικόνες και εμπνευστείτε από τις ιστορίες

Πανεπιστήμιο Κρήτης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΒΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΦΟΡΟΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ (ΚΕΔΔΥ) ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή σελ 5

I Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα σελ 11

II Ποιός μπορεί να είναι ψυχικά ανθεκτικός σελ 23

III Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα σελ 32

IV Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηα σελ 39

V Πώς θα ενισχύσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα σελ 56

VI Οι laquoΑνώτερες Αλήθειεςraquo σελ 65

Εισαγωγή

Καλώς ήλθατε στο βιβλίο Ένα Βήμα Μπροστά ένα εγγειρίδιο που αφορά νέους ανθρώπους σε ανάδοχη

φροντίδα με τη βοήθεια ενηλίκων

Ελπίζουμε ότι έχετε επιλέξει αυτό το βιβλίο γιατί είστε φροντιστής κάποιου παιδιού και θέλετε να στηρίξετε

το παιδί σας ώστε να είναι ακόμα πιο ανθεκτικό

Μπορεί να είστε ένας επαγγελματίας που θέλει να προσφέρει κάποιους τρόπους σε άτομα που φροντίζουν

ένα παιδί ή ένα νέο άνθρωποή μπορεί να είστε ένας νέος άνθρωπος ο οποίος ενδιαφέρεται για το πως να

αναπτύξει την ψυχική του ανθεκτικότητα θέλοντας να ξέρετε περισσότερα πράγματα για αυτό για το τι

χρειάζεται για να στηρίξετε τη δική σας ανθεκτικότητα και επίσης το πως θα στηρίξετε την ανθεκτικότητα των

φίλων σας

Μπορεί να νομίζετε ότι η λέξη lsquoψυχική ανθεκτικότηταrsquo μας κάνει να σκεφτόμαστε εικόνες χαρούμενων

παιδιών να παίζουν και νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές της

ζωής Ο τρόπος που εμείς το βλέπουμε έχει να κάνει με το ότι εσείς οι φροντιστές ή οι

θεραπευτές ξεκινάτε για ένα συναρπαστικό ταξίδι καθώς η κατανόηση της ψυχικής

ανθεκτικότητας μπορεί να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να υπερβούν τις δυσκολίες

και να ζήσουν τη ζωή τους με το τρόπο που εκείνοι το επιθυμούν

5

Γιατί νιώθουμε πώς ήταν απαραίτητο να δημιουργήσουμε αυτό το εγχειρίδιο

Στην πραγματικότητα πολλοί λόγοιhellipεδώ παρατίθενται αυτοί οι λόγοι που οι νέοι άνθρωποι και εμείς οι

ενήλικες θεωρήσαμε ως τους πιο σημαντικούς

bull Να δώσουμε στους νέους ανθρώπους σε φροντίδα την ευκαιρία να μας πουν την ιστορία τους και

να μοιραστούν μαζί μας τι είναι σημαντικό για εκείνους να κάνουν καλά

bull Να ενδυναμώσουμε τους νέους ανθρώπους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και να

δημιουργήσουμε ευκαιρίες για αυτούς οι οποίες θα ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους

bull Να αμφισβητήσουμε την ιδέα της κοινωνίας ότι όταν βρίσκεσαι σε φροντίδα δεν θα τα

καταφέρεις

bull Να σε εισαγάγουμε σε ιδέες και προτάσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν με τις προκλήσεις που

μπορεί να αντιμετωπίσεις ως φροντιστήςθεραπευτής ή επαγγελματίας

bull Να προσφέρουμε ελπίδα μέσα από ιστορίες και προτάσεις όταν νιώθεις ότι έχεις φθαρεί ψυχικά

και ότι τίποτα δεν έχει σημασία

bull Να τονίσουμε ότι ακόμα κι όταν οι νέοι άνθρωποι βιώνουν πραγματικά δύσκολες καταστάσεις

στη ζωή τους υπάρχει πάντα μια ευκαιρία να αλλάξουν το δρόμο τουςτην πορεία τους

bull Να βοηθήσουμε τις συζητήσεις σου και τις πρακτικές παρεμβάσεις σου σε σχέση με το νεαρό

άτομο που φροντίζεις είτε στο σπίτι είτε στη δουλειά

bull Να σε βοηθήσουμε ως νεαρό άτομο να καταλάβεις τι χρειάζεσαι στη ζωή σου που θα σε

βοηθήσει να βρεις την ισορροπία σου όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και πώς μπορείς να

βοηθήσεις τους φίλους σου και άλλους νέους ανθρώπους που βρίσκονται επίσης σε φροντίδα

6

Συνεισφορές των νεαρών ατόμων στο σχεδιασμό του βιβλίου μέσω του Workshop

για την Ημέρα της Τέχνης στην Ψυχική Ανθεκτικότητα

7

Συμμετέχοντες

Κατερίνα

Κώστας

8

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Ποιο τραγούδι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι για προσδοκίεςφιλοδοξίες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Eye of The Tiger Hall of Fame Call Me Maybe και το Gangnam Style

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Μπορείς να σκεφτείς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσες να πραγματοποιήσεις τις δυνατότητεςικανότητές σου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Πίστη εμπιστοσύνη η ειλικρίνεια και αναλαμβάνοντας κάτι που με ενδιαφέρει

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι σε εμπνέει ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Οι μαζικές συγκεντρώσεις το ποδόσφαιρο η οικογένεια η επιτυχία τα όνειρά μου το οικογενειακό μου παρελθόν ο χορός οι διασημότητες ο εαυτός μου το να κάνω σχέδια και η φωτεινότητα του προσώπου μου

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι θέλεις να γίνεις ή να κάνεις όταν ενηλικιωθείς ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Σεφ αστροναύτης μασέρ αθλητών δικηγόρος νοσηλευτής και ποδοσφαιριστής ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνειςότι χρειάζεσαι για να γίνεις επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Τους στενούς συγγενείς και την οικογένειά μου χρήματα δόξα αναγνώριση για αυτό που κάνω να είμαι καλός σε αυτό που κάνω μια δουλειά να τα καταφέρνω μόνος μου και να έχω κοντά μου ανθρώπους που να με ενθαρρύνουν

9

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Με το Βιβλίο αυτό Ταξίδεψε μέσα από το δρόμο της ψυχικής ανθεκτικότητας

Αφιερώστε χρόνο να διερευνήσετε το βιβλίο απολαύστε τις

εικόνες και εμπνευστείτε από τις ιστορίες

Πανεπιστήμιο Κρήτης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΒΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΦΟΡΟΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ (ΚΕΔΔΥ) ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή σελ 5

I Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα σελ 11

II Ποιός μπορεί να είναι ψυχικά ανθεκτικός σελ 23

III Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα σελ 32

IV Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηα σελ 39

V Πώς θα ενισχύσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα σελ 56

VI Οι laquoΑνώτερες Αλήθειεςraquo σελ 65

Εισαγωγή

Καλώς ήλθατε στο βιβλίο Ένα Βήμα Μπροστά ένα εγγειρίδιο που αφορά νέους ανθρώπους σε ανάδοχη

φροντίδα με τη βοήθεια ενηλίκων

Ελπίζουμε ότι έχετε επιλέξει αυτό το βιβλίο γιατί είστε φροντιστής κάποιου παιδιού και θέλετε να στηρίξετε

το παιδί σας ώστε να είναι ακόμα πιο ανθεκτικό

Μπορεί να είστε ένας επαγγελματίας που θέλει να προσφέρει κάποιους τρόπους σε άτομα που φροντίζουν

ένα παιδί ή ένα νέο άνθρωποή μπορεί να είστε ένας νέος άνθρωπος ο οποίος ενδιαφέρεται για το πως να

αναπτύξει την ψυχική του ανθεκτικότητα θέλοντας να ξέρετε περισσότερα πράγματα για αυτό για το τι

χρειάζεται για να στηρίξετε τη δική σας ανθεκτικότητα και επίσης το πως θα στηρίξετε την ανθεκτικότητα των

φίλων σας

Μπορεί να νομίζετε ότι η λέξη lsquoψυχική ανθεκτικότηταrsquo μας κάνει να σκεφτόμαστε εικόνες χαρούμενων

παιδιών να παίζουν και νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές της

ζωής Ο τρόπος που εμείς το βλέπουμε έχει να κάνει με το ότι εσείς οι φροντιστές ή οι

θεραπευτές ξεκινάτε για ένα συναρπαστικό ταξίδι καθώς η κατανόηση της ψυχικής

ανθεκτικότητας μπορεί να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να υπερβούν τις δυσκολίες

και να ζήσουν τη ζωή τους με το τρόπο που εκείνοι το επιθυμούν

5

Γιατί νιώθουμε πώς ήταν απαραίτητο να δημιουργήσουμε αυτό το εγχειρίδιο

Στην πραγματικότητα πολλοί λόγοιhellipεδώ παρατίθενται αυτοί οι λόγοι που οι νέοι άνθρωποι και εμείς οι

ενήλικες θεωρήσαμε ως τους πιο σημαντικούς

bull Να δώσουμε στους νέους ανθρώπους σε φροντίδα την ευκαιρία να μας πουν την ιστορία τους και

να μοιραστούν μαζί μας τι είναι σημαντικό για εκείνους να κάνουν καλά

bull Να ενδυναμώσουμε τους νέους ανθρώπους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και να

δημιουργήσουμε ευκαιρίες για αυτούς οι οποίες θα ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους

bull Να αμφισβητήσουμε την ιδέα της κοινωνίας ότι όταν βρίσκεσαι σε φροντίδα δεν θα τα

καταφέρεις

bull Να σε εισαγάγουμε σε ιδέες και προτάσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν με τις προκλήσεις που

μπορεί να αντιμετωπίσεις ως φροντιστήςθεραπευτής ή επαγγελματίας

bull Να προσφέρουμε ελπίδα μέσα από ιστορίες και προτάσεις όταν νιώθεις ότι έχεις φθαρεί ψυχικά

και ότι τίποτα δεν έχει σημασία

bull Να τονίσουμε ότι ακόμα κι όταν οι νέοι άνθρωποι βιώνουν πραγματικά δύσκολες καταστάσεις

στη ζωή τους υπάρχει πάντα μια ευκαιρία να αλλάξουν το δρόμο τουςτην πορεία τους

bull Να βοηθήσουμε τις συζητήσεις σου και τις πρακτικές παρεμβάσεις σου σε σχέση με το νεαρό

άτομο που φροντίζεις είτε στο σπίτι είτε στη δουλειά

bull Να σε βοηθήσουμε ως νεαρό άτομο να καταλάβεις τι χρειάζεσαι στη ζωή σου που θα σε

βοηθήσει να βρεις την ισορροπία σου όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και πώς μπορείς να

βοηθήσεις τους φίλους σου και άλλους νέους ανθρώπους που βρίσκονται επίσης σε φροντίδα

6

Συνεισφορές των νεαρών ατόμων στο σχεδιασμό του βιβλίου μέσω του Workshop

για την Ημέρα της Τέχνης στην Ψυχική Ανθεκτικότητα

7

Συμμετέχοντες

Κατερίνα

Κώστας

8

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Ποιο τραγούδι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι για προσδοκίεςφιλοδοξίες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Eye of The Tiger Hall of Fame Call Me Maybe και το Gangnam Style

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Μπορείς να σκεφτείς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσες να πραγματοποιήσεις τις δυνατότητεςικανότητές σου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Πίστη εμπιστοσύνη η ειλικρίνεια και αναλαμβάνοντας κάτι που με ενδιαφέρει

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι σε εμπνέει ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Οι μαζικές συγκεντρώσεις το ποδόσφαιρο η οικογένεια η επιτυχία τα όνειρά μου το οικογενειακό μου παρελθόν ο χορός οι διασημότητες ο εαυτός μου το να κάνω σχέδια και η φωτεινότητα του προσώπου μου

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι θέλεις να γίνεις ή να κάνεις όταν ενηλικιωθείς ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Σεφ αστροναύτης μασέρ αθλητών δικηγόρος νοσηλευτής και ποδοσφαιριστής ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνειςότι χρειάζεσαι για να γίνεις επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Τους στενούς συγγενείς και την οικογένειά μου χρήματα δόξα αναγνώριση για αυτό που κάνω να είμαι καλός σε αυτό που κάνω μια δουλειά να τα καταφέρνω μόνος μου και να έχω κοντά μου ανθρώπους που να με ενθαρρύνουν

9

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή σελ 5

I Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα σελ 11

II Ποιός μπορεί να είναι ψυχικά ανθεκτικός σελ 23

III Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα σελ 32

IV Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηα σελ 39

V Πώς θα ενισχύσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα σελ 56

VI Οι laquoΑνώτερες Αλήθειεςraquo σελ 65

Εισαγωγή

Καλώς ήλθατε στο βιβλίο Ένα Βήμα Μπροστά ένα εγγειρίδιο που αφορά νέους ανθρώπους σε ανάδοχη

φροντίδα με τη βοήθεια ενηλίκων

Ελπίζουμε ότι έχετε επιλέξει αυτό το βιβλίο γιατί είστε φροντιστής κάποιου παιδιού και θέλετε να στηρίξετε

το παιδί σας ώστε να είναι ακόμα πιο ανθεκτικό

Μπορεί να είστε ένας επαγγελματίας που θέλει να προσφέρει κάποιους τρόπους σε άτομα που φροντίζουν

ένα παιδί ή ένα νέο άνθρωποή μπορεί να είστε ένας νέος άνθρωπος ο οποίος ενδιαφέρεται για το πως να

αναπτύξει την ψυχική του ανθεκτικότητα θέλοντας να ξέρετε περισσότερα πράγματα για αυτό για το τι

χρειάζεται για να στηρίξετε τη δική σας ανθεκτικότητα και επίσης το πως θα στηρίξετε την ανθεκτικότητα των

φίλων σας

Μπορεί να νομίζετε ότι η λέξη lsquoψυχική ανθεκτικότηταrsquo μας κάνει να σκεφτόμαστε εικόνες χαρούμενων

παιδιών να παίζουν και νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές της

ζωής Ο τρόπος που εμείς το βλέπουμε έχει να κάνει με το ότι εσείς οι φροντιστές ή οι

θεραπευτές ξεκινάτε για ένα συναρπαστικό ταξίδι καθώς η κατανόηση της ψυχικής

ανθεκτικότητας μπορεί να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να υπερβούν τις δυσκολίες

και να ζήσουν τη ζωή τους με το τρόπο που εκείνοι το επιθυμούν

5

Γιατί νιώθουμε πώς ήταν απαραίτητο να δημιουργήσουμε αυτό το εγχειρίδιο

Στην πραγματικότητα πολλοί λόγοιhellipεδώ παρατίθενται αυτοί οι λόγοι που οι νέοι άνθρωποι και εμείς οι

ενήλικες θεωρήσαμε ως τους πιο σημαντικούς

bull Να δώσουμε στους νέους ανθρώπους σε φροντίδα την ευκαιρία να μας πουν την ιστορία τους και

να μοιραστούν μαζί μας τι είναι σημαντικό για εκείνους να κάνουν καλά

bull Να ενδυναμώσουμε τους νέους ανθρώπους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και να

δημιουργήσουμε ευκαιρίες για αυτούς οι οποίες θα ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους

bull Να αμφισβητήσουμε την ιδέα της κοινωνίας ότι όταν βρίσκεσαι σε φροντίδα δεν θα τα

καταφέρεις

bull Να σε εισαγάγουμε σε ιδέες και προτάσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν με τις προκλήσεις που

μπορεί να αντιμετωπίσεις ως φροντιστήςθεραπευτής ή επαγγελματίας

bull Να προσφέρουμε ελπίδα μέσα από ιστορίες και προτάσεις όταν νιώθεις ότι έχεις φθαρεί ψυχικά

και ότι τίποτα δεν έχει σημασία

bull Να τονίσουμε ότι ακόμα κι όταν οι νέοι άνθρωποι βιώνουν πραγματικά δύσκολες καταστάσεις

στη ζωή τους υπάρχει πάντα μια ευκαιρία να αλλάξουν το δρόμο τουςτην πορεία τους

bull Να βοηθήσουμε τις συζητήσεις σου και τις πρακτικές παρεμβάσεις σου σε σχέση με το νεαρό

άτομο που φροντίζεις είτε στο σπίτι είτε στη δουλειά

bull Να σε βοηθήσουμε ως νεαρό άτομο να καταλάβεις τι χρειάζεσαι στη ζωή σου που θα σε

βοηθήσει να βρεις την ισορροπία σου όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και πώς μπορείς να

βοηθήσεις τους φίλους σου και άλλους νέους ανθρώπους που βρίσκονται επίσης σε φροντίδα

6

Συνεισφορές των νεαρών ατόμων στο σχεδιασμό του βιβλίου μέσω του Workshop

για την Ημέρα της Τέχνης στην Ψυχική Ανθεκτικότητα

7

Συμμετέχοντες

Κατερίνα

Κώστας

8

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Ποιο τραγούδι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι για προσδοκίεςφιλοδοξίες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Eye of The Tiger Hall of Fame Call Me Maybe και το Gangnam Style

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Μπορείς να σκεφτείς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσες να πραγματοποιήσεις τις δυνατότητεςικανότητές σου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Πίστη εμπιστοσύνη η ειλικρίνεια και αναλαμβάνοντας κάτι που με ενδιαφέρει

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι σε εμπνέει ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Οι μαζικές συγκεντρώσεις το ποδόσφαιρο η οικογένεια η επιτυχία τα όνειρά μου το οικογενειακό μου παρελθόν ο χορός οι διασημότητες ο εαυτός μου το να κάνω σχέδια και η φωτεινότητα του προσώπου μου

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι θέλεις να γίνεις ή να κάνεις όταν ενηλικιωθείς ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Σεφ αστροναύτης μασέρ αθλητών δικηγόρος νοσηλευτής και ποδοσφαιριστής ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνειςότι χρειάζεσαι για να γίνεις επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Τους στενούς συγγενείς και την οικογένειά μου χρήματα δόξα αναγνώριση για αυτό που κάνω να είμαι καλός σε αυτό που κάνω μια δουλειά να τα καταφέρνω μόνος μου και να έχω κοντά μου ανθρώπους που να με ενθαρρύνουν

9

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Εισαγωγή

Καλώς ήλθατε στο βιβλίο Ένα Βήμα Μπροστά ένα εγγειρίδιο που αφορά νέους ανθρώπους σε ανάδοχη

φροντίδα με τη βοήθεια ενηλίκων

Ελπίζουμε ότι έχετε επιλέξει αυτό το βιβλίο γιατί είστε φροντιστής κάποιου παιδιού και θέλετε να στηρίξετε

το παιδί σας ώστε να είναι ακόμα πιο ανθεκτικό

Μπορεί να είστε ένας επαγγελματίας που θέλει να προσφέρει κάποιους τρόπους σε άτομα που φροντίζουν

ένα παιδί ή ένα νέο άνθρωποή μπορεί να είστε ένας νέος άνθρωπος ο οποίος ενδιαφέρεται για το πως να

αναπτύξει την ψυχική του ανθεκτικότητα θέλοντας να ξέρετε περισσότερα πράγματα για αυτό για το τι

χρειάζεται για να στηρίξετε τη δική σας ανθεκτικότητα και επίσης το πως θα στηρίξετε την ανθεκτικότητα των

φίλων σας

Μπορεί να νομίζετε ότι η λέξη lsquoψυχική ανθεκτικότηταrsquo μας κάνει να σκεφτόμαστε εικόνες χαρούμενων

παιδιών να παίζουν και νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές της

ζωής Ο τρόπος που εμείς το βλέπουμε έχει να κάνει με το ότι εσείς οι φροντιστές ή οι

θεραπευτές ξεκινάτε για ένα συναρπαστικό ταξίδι καθώς η κατανόηση της ψυχικής

ανθεκτικότητας μπορεί να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να υπερβούν τις δυσκολίες

και να ζήσουν τη ζωή τους με το τρόπο που εκείνοι το επιθυμούν

5

Γιατί νιώθουμε πώς ήταν απαραίτητο να δημιουργήσουμε αυτό το εγχειρίδιο

Στην πραγματικότητα πολλοί λόγοιhellipεδώ παρατίθενται αυτοί οι λόγοι που οι νέοι άνθρωποι και εμείς οι

ενήλικες θεωρήσαμε ως τους πιο σημαντικούς

bull Να δώσουμε στους νέους ανθρώπους σε φροντίδα την ευκαιρία να μας πουν την ιστορία τους και

να μοιραστούν μαζί μας τι είναι σημαντικό για εκείνους να κάνουν καλά

bull Να ενδυναμώσουμε τους νέους ανθρώπους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και να

δημιουργήσουμε ευκαιρίες για αυτούς οι οποίες θα ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους

bull Να αμφισβητήσουμε την ιδέα της κοινωνίας ότι όταν βρίσκεσαι σε φροντίδα δεν θα τα

καταφέρεις

bull Να σε εισαγάγουμε σε ιδέες και προτάσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν με τις προκλήσεις που

μπορεί να αντιμετωπίσεις ως φροντιστήςθεραπευτής ή επαγγελματίας

bull Να προσφέρουμε ελπίδα μέσα από ιστορίες και προτάσεις όταν νιώθεις ότι έχεις φθαρεί ψυχικά

και ότι τίποτα δεν έχει σημασία

bull Να τονίσουμε ότι ακόμα κι όταν οι νέοι άνθρωποι βιώνουν πραγματικά δύσκολες καταστάσεις

στη ζωή τους υπάρχει πάντα μια ευκαιρία να αλλάξουν το δρόμο τουςτην πορεία τους

bull Να βοηθήσουμε τις συζητήσεις σου και τις πρακτικές παρεμβάσεις σου σε σχέση με το νεαρό

άτομο που φροντίζεις είτε στο σπίτι είτε στη δουλειά

bull Να σε βοηθήσουμε ως νεαρό άτομο να καταλάβεις τι χρειάζεσαι στη ζωή σου που θα σε

βοηθήσει να βρεις την ισορροπία σου όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και πώς μπορείς να

βοηθήσεις τους φίλους σου και άλλους νέους ανθρώπους που βρίσκονται επίσης σε φροντίδα

6

Συνεισφορές των νεαρών ατόμων στο σχεδιασμό του βιβλίου μέσω του Workshop

για την Ημέρα της Τέχνης στην Ψυχική Ανθεκτικότητα

7

Συμμετέχοντες

Κατερίνα

Κώστας

8

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Ποιο τραγούδι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι για προσδοκίεςφιλοδοξίες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Eye of The Tiger Hall of Fame Call Me Maybe και το Gangnam Style

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Μπορείς να σκεφτείς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσες να πραγματοποιήσεις τις δυνατότητεςικανότητές σου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Πίστη εμπιστοσύνη η ειλικρίνεια και αναλαμβάνοντας κάτι που με ενδιαφέρει

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι σε εμπνέει ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Οι μαζικές συγκεντρώσεις το ποδόσφαιρο η οικογένεια η επιτυχία τα όνειρά μου το οικογενειακό μου παρελθόν ο χορός οι διασημότητες ο εαυτός μου το να κάνω σχέδια και η φωτεινότητα του προσώπου μου

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι θέλεις να γίνεις ή να κάνεις όταν ενηλικιωθείς ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Σεφ αστροναύτης μασέρ αθλητών δικηγόρος νοσηλευτής και ποδοσφαιριστής ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνειςότι χρειάζεσαι για να γίνεις επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Τους στενούς συγγενείς και την οικογένειά μου χρήματα δόξα αναγνώριση για αυτό που κάνω να είμαι καλός σε αυτό που κάνω μια δουλειά να τα καταφέρνω μόνος μου και να έχω κοντά μου ανθρώπους που να με ενθαρρύνουν

9

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Γιατί νιώθουμε πώς ήταν απαραίτητο να δημιουργήσουμε αυτό το εγχειρίδιο

Στην πραγματικότητα πολλοί λόγοιhellipεδώ παρατίθενται αυτοί οι λόγοι που οι νέοι άνθρωποι και εμείς οι

ενήλικες θεωρήσαμε ως τους πιο σημαντικούς

bull Να δώσουμε στους νέους ανθρώπους σε φροντίδα την ευκαιρία να μας πουν την ιστορία τους και

να μοιραστούν μαζί μας τι είναι σημαντικό για εκείνους να κάνουν καλά

bull Να ενδυναμώσουμε τους νέους ανθρώπους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και να

δημιουργήσουμε ευκαιρίες για αυτούς οι οποίες θα ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους

bull Να αμφισβητήσουμε την ιδέα της κοινωνίας ότι όταν βρίσκεσαι σε φροντίδα δεν θα τα

καταφέρεις

bull Να σε εισαγάγουμε σε ιδέες και προτάσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν με τις προκλήσεις που

μπορεί να αντιμετωπίσεις ως φροντιστήςθεραπευτής ή επαγγελματίας

bull Να προσφέρουμε ελπίδα μέσα από ιστορίες και προτάσεις όταν νιώθεις ότι έχεις φθαρεί ψυχικά

και ότι τίποτα δεν έχει σημασία

bull Να τονίσουμε ότι ακόμα κι όταν οι νέοι άνθρωποι βιώνουν πραγματικά δύσκολες καταστάσεις

στη ζωή τους υπάρχει πάντα μια ευκαιρία να αλλάξουν το δρόμο τουςτην πορεία τους

bull Να βοηθήσουμε τις συζητήσεις σου και τις πρακτικές παρεμβάσεις σου σε σχέση με το νεαρό

άτομο που φροντίζεις είτε στο σπίτι είτε στη δουλειά

bull Να σε βοηθήσουμε ως νεαρό άτομο να καταλάβεις τι χρειάζεσαι στη ζωή σου που θα σε

βοηθήσει να βρεις την ισορροπία σου όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και πώς μπορείς να

βοηθήσεις τους φίλους σου και άλλους νέους ανθρώπους που βρίσκονται επίσης σε φροντίδα

6

Συνεισφορές των νεαρών ατόμων στο σχεδιασμό του βιβλίου μέσω του Workshop

για την Ημέρα της Τέχνης στην Ψυχική Ανθεκτικότητα

7

Συμμετέχοντες

Κατερίνα

Κώστας

8

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Ποιο τραγούδι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι για προσδοκίεςφιλοδοξίες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Eye of The Tiger Hall of Fame Call Me Maybe και το Gangnam Style

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Μπορείς να σκεφτείς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσες να πραγματοποιήσεις τις δυνατότητεςικανότητές σου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Πίστη εμπιστοσύνη η ειλικρίνεια και αναλαμβάνοντας κάτι που με ενδιαφέρει

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι σε εμπνέει ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Οι μαζικές συγκεντρώσεις το ποδόσφαιρο η οικογένεια η επιτυχία τα όνειρά μου το οικογενειακό μου παρελθόν ο χορός οι διασημότητες ο εαυτός μου το να κάνω σχέδια και η φωτεινότητα του προσώπου μου

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι θέλεις να γίνεις ή να κάνεις όταν ενηλικιωθείς ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Σεφ αστροναύτης μασέρ αθλητών δικηγόρος νοσηλευτής και ποδοσφαιριστής ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνειςότι χρειάζεσαι για να γίνεις επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Τους στενούς συγγενείς και την οικογένειά μου χρήματα δόξα αναγνώριση για αυτό που κάνω να είμαι καλός σε αυτό που κάνω μια δουλειά να τα καταφέρνω μόνος μου και να έχω κοντά μου ανθρώπους που να με ενθαρρύνουν

9

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Συνεισφορές των νεαρών ατόμων στο σχεδιασμό του βιβλίου μέσω του Workshop

για την Ημέρα της Τέχνης στην Ψυχική Ανθεκτικότητα

7

Συμμετέχοντες

Κατερίνα

Κώστας

8

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Ποιο τραγούδι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι για προσδοκίεςφιλοδοξίες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Eye of The Tiger Hall of Fame Call Me Maybe και το Gangnam Style

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Μπορείς να σκεφτείς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσες να πραγματοποιήσεις τις δυνατότητεςικανότητές σου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Πίστη εμπιστοσύνη η ειλικρίνεια και αναλαμβάνοντας κάτι που με ενδιαφέρει

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι σε εμπνέει ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Οι μαζικές συγκεντρώσεις το ποδόσφαιρο η οικογένεια η επιτυχία τα όνειρά μου το οικογενειακό μου παρελθόν ο χορός οι διασημότητες ο εαυτός μου το να κάνω σχέδια και η φωτεινότητα του προσώπου μου

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι θέλεις να γίνεις ή να κάνεις όταν ενηλικιωθείς ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Σεφ αστροναύτης μασέρ αθλητών δικηγόρος νοσηλευτής και ποδοσφαιριστής ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνειςότι χρειάζεσαι για να γίνεις επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Τους στενούς συγγενείς και την οικογένειά μου χρήματα δόξα αναγνώριση για αυτό που κάνω να είμαι καλός σε αυτό που κάνω μια δουλειά να τα καταφέρνω μόνος μου και να έχω κοντά μου ανθρώπους που να με ενθαρρύνουν

9

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Συμμετέχοντες

Κατερίνα

Κώστας

8

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Ποιο τραγούδι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι για προσδοκίεςφιλοδοξίες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Eye of The Tiger Hall of Fame Call Me Maybe και το Gangnam Style

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Μπορείς να σκεφτείς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσες να πραγματοποιήσεις τις δυνατότητεςικανότητές σου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Πίστη εμπιστοσύνη η ειλικρίνεια και αναλαμβάνοντας κάτι που με ενδιαφέρει

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι σε εμπνέει ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Οι μαζικές συγκεντρώσεις το ποδόσφαιρο η οικογένεια η επιτυχία τα όνειρά μου το οικογενειακό μου παρελθόν ο χορός οι διασημότητες ο εαυτός μου το να κάνω σχέδια και η φωτεινότητα του προσώπου μου

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι θέλεις να γίνεις ή να κάνεις όταν ενηλικιωθείς ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Σεφ αστροναύτης μασέρ αθλητών δικηγόρος νοσηλευτής και ποδοσφαιριστής ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνειςότι χρειάζεσαι για να γίνεις επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Τους στενούς συγγενείς και την οικογένειά μου χρήματα δόξα αναγνώριση για αυτό που κάνω να είμαι καλός σε αυτό που κάνω μια δουλειά να τα καταφέρνω μόνος μου και να έχω κοντά μου ανθρώπους που να με ενθαρρύνουν

9

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Ποιο τραγούδι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι για προσδοκίεςφιλοδοξίες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Eye of The Tiger Hall of Fame Call Me Maybe και το Gangnam Style

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Μπορείς να σκεφτείς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσες να πραγματοποιήσεις τις δυνατότητεςικανότητές σου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Πίστη εμπιστοσύνη η ειλικρίνεια και αναλαμβάνοντας κάτι που με ενδιαφέρει

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι σε εμπνέει ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Οι μαζικές συγκεντρώσεις το ποδόσφαιρο η οικογένεια η επιτυχία τα όνειρά μου το οικογενειακό μου παρελθόν ο χορός οι διασημότητες ο εαυτός μου το να κάνω σχέδια και η φωτεινότητα του προσώπου μου

ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι θέλεις να γίνεις ή να κάνεις όταν ενηλικιωθείς ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Σεφ αστροναύτης μασέρ αθλητών δικηγόρος νοσηλευτής και ποδοσφαιριστής ΕΡΩΤΗΣΗ ndash Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνειςότι χρειάζεσαι για να γίνεις επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ndash Τους στενούς συγγενείς και την οικογένειά μου χρήματα δόξα αναγνώριση για αυτό που κάνω να είμαι καλός σε αυτό που κάνω μια δουλειά να τα καταφέρνω μόνος μου και να έχω κοντά μου ανθρώπους που να με ενθαρρύνουν

9

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

ΕΡΩΤΗΣΗ Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι που σε σταματά από το να γίνεις αυτό που θέλεις στο μέλλον ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όχι ίσως όχι γιατί αυτό αφορά εμένα όχι τους άλλους όχι όχι μόνο ο εαυτός μου δεν θαrsquo πρεπε να μας σταματά τίποτα όχι όχι καθόλου όχι ελπίζω ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια στο δρόμο μου

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι σου δίνει τη δύναμη να είσαι αυτός που θέλεις να είσαι ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η οικογένειά μου οι θετοί μου γονείς οι κοινωνικοί λειτουργοί οι άνθρωποι όλοι όσοι με περιβάλλουν η ενθάρρυνση το να πηγαίνω στο σχολείο και να παίρνω καλούς βαθμούς η εκπαίδευση οι ομάδες και οι ελεύθερες δραστηριότητες δεν είμαι σίγουρος η οικογένεια η οικογένεια η οικογένεια και οι φίλοι

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις για να είσαι επιτυχημένος ΑΠΑΝΤΗΣΗ Μια δουλειά να είμαι καλός άνθρωπος η δουλειά και τα λεφτά η πίστη στον εαυτό μου το να έχω κίνητρο το να έχω αυτοπεποίθηση να παίρνω καλούς βαθμούς να έχω αρκετά εφόδια

ΕΡΩΤΗΣΗ Νιώθεις ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να μιλάς για το μέλλον σου ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ναι ναι ναι θέλω να γίνω κοινωνικός λειτουργός ναι νιώθω αυτοπεποίθησηναι ναι νιώθω πρέπει να το μοιράζομαι γιατί δεν ντρέπομαι για το ποιος είμαι ναι νιώθω και ναι νιώθω αυτοπεποίθηση

10

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

ΣΕ ΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

11

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Tί είναι η ψυχική ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να είναι μια lsquoπαιχνιδιάρικηrsquo έννοια για να την κατανοήσουμε ακριβώς Μπορούμε όμως να σκεφτούμε πως είναι δυνατό να την χρησιμοποιήσουμε για να υποστηρίξουμε νέους ανθρώπους ή εσύ ως νέος άνθρωπος μπορείς να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα μπορούσες να την εφαρμόσεις στη ζωή σου την παρούσα στιγμή

Οι ερευνητές έχουν lsquoαφιερώσειrsquo πάνω από 30 χρόνια για να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν και όπως μπορείς να φανταστείς υπάρχουν ακόμα διαφωνίες Στο ξεκίνημα υπήρχε η αντίληψη ότι είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν μόνο μερικοί χαρισματικοί άνθρωποι και ότι αυτό τους επέτρεπε να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους Καθώς η έρευνα προχώρησε και οι άνθρωποι μάθαιναν περισσότερα πράγματα έγινε κατανοητό ότι κοιτάζοντας τους ανθρώπους με το γενικό σκεπτικό αν έχουν ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι δε βοηθούσε στην κατανόηση του όρου από μια σφαιρική σκοπιά

Πρόσφατα η έρευνα άρχισε να δείχνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν έχει να κάνει με το τι υπάρχει μέσα σου αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής και σε σχέση με το τι εφόδια υπάρχουν γύρω σου για να σε βοηθήσουν Ως ένας νέος άνθρωπος που δέχεται φροντίδα είναι πολύ πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις στη ζωή σου και γιrsquo αυτό η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να σε βοηθήσει από αυτή την πλευρά Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει τόσο την προσωπικότητα ενός ατόμου καθώς και τον τρόπο που διαχειρίζεται καταστάσεις στο περιβάλλον του Το ευχάριστο είναι ότι οι ειδικοί έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν όψεις του περιβάλλοντος πoυ είναι σημαντικές και μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου

12

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Πως οι ερευνητές έχουν ορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα

ldquoΗ επαρκής πρόνοια των πηγών υγείας που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα παρrsquo όλες τις σοβαρές απειλές στην

προσαρμογή και ανάπτυξη του ατόμουrsquorsquo (Ungar 2005 p 429)

ldquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα δεν συνιστά ένα και μόνο ατομικό χαρακτηριστικό του ατόμου Η ψυχική ανθεκτικότητα εμπεριέχει έναν αριθμό

διεργασιών οι οποίες ενώνουν πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούςrsquorsquo (Rutter 1999 p135)

ldquoΚαθημερινή Μαγείαrdquo (Masten 2001)

ldquoΜια κατηγορία φαινομένων που χαρακτηρίζονται από θετικά αποτελέσματα παρrsquoόλες τις σοβαρές απειλές στην προσαρμογή ή την ανάπτυξηrdquo

(Masten 2001 p 228)

Ο ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας που χρησιμοποιούμε σε αυτό το βιβλίο ο εξής

ldquo Όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν ή τα εφόδια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή στιγμή τα οποία αυξάνουν τις

πιθανότητες να κερδίσουμε το παιχνίδι όταν όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες είναι λίγες και όλα είναι εναντίον μας ή όταν περνάμε δύσκολες

στιγμές Μοιάζει σαν μια μπάλα του καουτσούκ η οποία ξαναγυρνάει στην αρχική της θέση rdquo (Aumann amp Hart 2009 p 10)

13

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Ορισμός της Ψυχικής Ανθεκτικότητας Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της ψυχικής ανθεκτικότητας Ορίστε μερικοί από αυτούςhellip

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα βρίσκεται εκεί όπου άνθρωποι με περιορισμένα πλεονεκτήματα και συνθήκες και με μεγαλύτερη τρωτότητα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που θα περίμενε κανείς δεδομένων των συνθηκών τους και σε σύγκριση με αυτό που ξέρουμε ότι συμβαίνει με άλλα παιδιά στα περιβάλλοντά τουςraquo (Hart Blincow amp Thomas 2007 p 10)

laquoΝα τα καταφέρνει κανείς με τα προβλήματα της καθημερινής ζωήςraquo

laquoΗ ψυχική ανθεκτικότητα κινεί τα πράγματα το είδος των πραγμάτων που χρειαζόμαστε να συμβούν (πχ γεγονότα γονεϊκές στρατηγικές σχέσεις πόροι) προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να τα καταφέρουν στη ζωή τους όταν υπάρχουν δυσκολίες Επίσης αφορά τους τρόπους σκέψης και δράσης που χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι εάν θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά μαςraquo (Aumann amp Hart 2009 p11)

laquoΟ μαγικός τρόπος με τον οποίο το άτομο και το περιβάλλον του laquoχορεύουνraquo μαζί για να δημιουργήσουνγια να καταλήξουν σε αποτελέσματα που είναι καλύτερα από τα αναμενόμεναraquo

laquoΤο να τα καταφέρνεις στις δύσκολες στιγμές και να συνεχίζεις ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα στη ζωή σουraquo

Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αντιμετωπίζεις αυτό που η ζωή σου φέρνει απρόσμενα Όταν πέφτεις να ξανασηκώνεσαι να ανασυγκροτείς τις δυνάμεις σου και να γίνεσαι ακόμα δυνατότερος

Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την ψυχική ανθεκτικότητα

14

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Ψυχική Ανθεκτικότητα -Μπορείς να ανακάμψεις μέσω των δυσκολιών -Μπορείς να μάθεις από το παρελθόν και να δράσεις διαφορετικά στο μέλλον -Η ψυχική ανθεκτικότητα σε κάνει πιο ευτυχισμένοπιο χαρούμενο -Η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ανάληψη πρωτοβουλίας -Το να έχεις χόμπι σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα -Το να έχεις ανθρώπους στους οποίους να μπορείς να μιλήσεις και να εμπιστεύεσαι -Το να νιώθεις έμπνευση -Το να μπορείς να ανήκεις κάπου το σωστό μέρος τη σωστή ατμόσφαιρα όπου νιώθεις ασφαλής -Το laquoνα είσαι κάπου ασφαλήςraquo είναι σημαντικό -Το να έχεις καλές αναμνήσεις -Το να έχεις κάποιον που να σε βοηθάει να είσαι οργανωμένος και να φροντίζει να είσαι συνεπής με την εργασία σου -Το να έχεις καλούς φίλους να σε υποστηρίζουν και άλλους καλούς ανθρώπους γύρω σου -Το να τα καταφέρνεις καλύτερα απrsquo ότι περίμενες δεδομένων των εμπειριών που είχες -Το να είσαι καλός σε κάτι βοηθάει -Το να έχεις ανθρώπους που να εκτιμούν τα πράγματα που κάνεις καλά

Οι σκέψεις των νέων

Ανθρώπων που συμμετείχαν

15

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Προέλευση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Η ανθεκτικότητα είναι ένας όρος που έχει την προέλευσή της στην φυσική και αναφέρεται στην

ικανότητα μιας ουσίας να επιστρέφει στην αρχική της κατάσταση έχοντας πρώτα υποστεί

διαφορετικά επίπεδα πίεσης θερμότητας ή άλλης εξωτερικής δύναμης Υπέροχη συνθήκη της

ανθρώπινης φύσης να προσαρμόζεται Αποκαλύπτει την ικανότητα του ανθρώπου να επιστρέφει

στην αρχική του κατάσταση έχοντας βιώσει τραυματικές εμπειρίες την τραγωδία τον απειλητικό

για τη ζωή κίνδυνο τις επίμονες αναποδιέςδυσκολίες ή όλα αυτά τα προφανή και πολύ συχνά

αναπόφευκτα πεπρωμένα που συμβαίνουν στους ανθρώπους

Μερικές φορές η ψυχική ανθεκτικότητα ονομάζεται και προσαρμογή με την διαφορά ότι η ψυχική

ανθεκτικότητα έχει ένα δυναμικό συναίσθημα ένα αίσθημα ότι όλοι μπορούμε να αξιοποιήσουμε

ιδιότητες που μας επιτρέπουν να επανακάμψουμε στην πρότερή μας κατάσταση πριν από τα

άτυχα φυσικά ή ανθρώπινα χτυπήματα

16

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Η ψυχική ανθεκτικότητα με μια ματιά

-Η προσοχήφροντίδα των συναισθημάτων

-Η ελπίδα για το μέλλον

-Η ύπαρξη ανθρώπων δίπλα μας που να μας υποστηρίζουν

-Η μεταστροφή των πραγμάτων όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν

-Η μάθηση και το αίσθημα της έμπνευσης

-Το να αποκομίζουμε τα καλά από το κακό

17

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Η ανθεκτικότητα της Γης

Η Γη είναι ανθεκτική έχει ζωή τριών δισεκατομμυρίων ετών σχεδόν τεσσάρων Έχει άπειρες ηπειρωτικές μεταλλαγές μαζικές εξαλείψεις βομβαρδισμούς από μετεωρίτες και κομήτες κλιματικές αλλαγές περιβαλλοντικές καταστροφές τη γέννηση και την καταστροφή πολιτισμών και πολέμους

Αλλάhellipβρίσκεται ακόμα στη θέση της

Όπως η Γη μπορεί να περάσεις κι εσύ πολλές αλλαγές αλλά μπορείς να μάθεις από αυτές και να ωριμάσεις

18

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ Ελαία Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae) το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς

19

Η ψυχική ανθεκτικότητα στην καθημερινή ζωή

-Τα πουλιά που φτιάχνουν τις φωλιές τους μέσα στην πόλη είναι ένα παράδειγμα που δείχνει την ικανότητά τους να ανταπεξέλθουν στο αστικό

περιβάλλον Τα πουλιά έχουν αντικαταστήσει τα δέντρα και τους γκρεμούς κτλ όπου κανονικά θα έφτιαχναν τη φωλιά τους με τα σπίτια και τα

κτήρια της πόλης

-Τα φυτά έχουν την ικανότητα να αναπτύσσονται οπουδήποτε υπάρχει νερό

-Οι πόλεις ανακάμπτουν στην αρχική τους κατάσταση ακόμα και ύστερα από φυσικούς ή τεχνητούς κλυδωνισμούς και εντάσεις

-Το δέρμα σας είναι ένα υπέροχο όργανο ανθεκτικότηταςελαστικότητας και το μεγαλύτερο μέρος του μπορεί να επιβιώσει σε σχεδόν κάθε μορφή

κακουχίας Το δέρμα είναι το σύνορο του σώματος αρκετά ανθεκτικό ώστε να αντισταθεί σε όλες τις επιθέσεις του περιβάλλοντος αλλά εξίσου

ευαίσθητο για να αισθανθεί το κρύο

ΞΕΡΕΙΣ ΟΤΙ

Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος

20

Ας εξερευνήσουμε μαζί Τι είναι η Ψυχική ανθεκτικότητα

Πάρε κάποιες κάρτες από το δίκτυο της ψυχικής ανθεκτικότητας και ρώτησε το άτομο που βρίσκεται δίπλα σου ή με το οποίο

συνεργάζεσαι να επιλέξει μια κάρτα η οποία θεωρεί ότι εκφράζει καλύτερα τον όρο ψυχική ανθεκτικότητα

Συζητήστε γιατί επέλεξε αυτή την κάρτα και πως σχετίζεται με τη δική του ιστορία ψυχικής ανθεκτικότητας

Ποιά ήταν τα ποιο σημαντικά πράγματα τα οποία τουτης επέτρεψαν να ανακάμψει (συνεχίστε τη συζήτηση χρησιμοποιώντας τις

εικόνες)

Ποιό ήταν το πιο βοηθητικό πράγμα

Ποιό πράγμα ήταν περισσότερο αναγκαίο

Σε ποιο στάδιο βρίσκεται τώρα στη ζωή τουτης και τι χρειάζεται για να προχωρήσουν στη ζωή τουτης

Κάρτες από τις οποίες μπορείτε να επιλέξετε βρίσκονται στο laquoδίκτυο της ψυχικής ανθεκτικότηταςraquo

21

Ελπίδα

Το να έχεις κάποιον που να μπορείς να βασιστείς

Να νοιώθεις ότι είσαι ένα πρόσωπο με έμπνευση

Το να έχεις αποφασιστικότητα

Τα ζώα

Οι φίλοι

Η οικογένεια

Ένα ασφαλές καταφύγιο

Ο εθελοντισμός

Τα χόμπυ

22

Ποιός μπορεί να είναι

ψυχικά ανθεκτικός

23

ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ

Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν αποτελεί ένα απλό χαρακτηριστικό στους ανθρώπους είναι όλα αυτά τα πράγματα τα οποία

χρειαζόμαστε για να μπορεί κάτι καλό να συμβεί όπως γεγονότα γονεικότητα στρατηγικές σχέσεις και πόροι που μπορούν να

βοηθήσουν τα παιδιά και τους νέους ανθρώπους να χειριστούν τη ζωή τους αποτελεσματικά όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

Αποτελεί επίσης έναν τρόπο σκέψης και δράσης τον οποίο χρειαζόμαστε αν θέλουμε να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη για

τους φίλους μας και γενικά για τους νέους ανθρώπους (Aumann amp Hart 2009 p 11)

ΚΑΘΕΝΑΣ

24

Ποιός μπορεί να υποστηρίξει την ψυχική σου ανθεκτικότητα

Το να έχεις καλές σχέσεις στη ζωή σου και το να νιώθεις ότι ανήκεις με τους

άλλους είναι μια σημαντική πλευρά της δημιουργίας του χτισίματος της

ψυχικής ανθεκτικότητας Όλοι θέλουν να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου είναι

μια σημαντική ανθρώπινη ανάγκη Το να ανήκουμε σε μια ομάδα να έχουμε

φίλους οικογένεια δασκάλους κοινωνικούς λειτουργούς ζώα το να έχουμε

άλλους γύρω μας που μας αποδέχονται μας υποστηρίζουν και γενικά

νοιάζονται μπορεί να κάνει τη διαφορά στο ποιοι είμαστε

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Τα ζώα είναι σημαντικά για τους νέους ανθρώπους καθώς προσφέρουν μια

ανιδιοτελή σχέση όπου προσαρμόζονται ακούν και είναι απλοί σύντροφοι για

τους νέους ανθρώπους Το να υπάρχει μια ποικιλία σχέσεων που βοηθούν το

νέο άτομο μπορεί να είναι ευεργετικό και αυτό δεν χρειάζεται πάντα να είναι

ανθρώπινα όντα μπορεί να είναι ζώα παιχνίδια και άλλα αντικείμενα που μας

κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια και που επίσης προσφέρουν υποστήριξη

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Κάνε έναν κατάλογο ΠοιοςΤι θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Ο σκοπός εδώ είναι να συγκεντρώσουμε σε μια λίστα όσους ανθρώπους

μπορούν να βοηθήσουν και να υποστηρίξουν το νέο άτομο σε όλη τη διάρκεια

και που θα του παρέχουν στήριξη και ενθάρρυνση

25

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Η έκθεση των νεαρών ατόμων σε μια ποικιλία υγιών σχέσεων και πρότυπων

ρόλων όταν έχουν περάσει δύσκολες στιγμές και τώρα έχουν βρεθεί στην

αντίπερα όχθη μπορεί να προσδώσει αξία σε αυτά που ήδη προσφέρει

κανείς ως φροντιστής Επιπλέον η ενθάρρυνση του νεαρού ατόμου να

αναπτύξει μια υγιή εικόνα του εαυτού του και να αξιολογήσει την αξία της

δικής του ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να δώσει περαιτέρω έμπνευση

και ελπίδα για το μέλλον του

26

Δραστηριότητα Οι καλές επιρροές και το να ασκεί κανείς θετική επίδραση Σκέψου κάποιον που θαυμάζεις πραγματικά κάποιον που είχε μια πραγματική επίδραση επάνω σου που σέβεσαι και που τον τοποθετείς ψηλά στην εκτίμησή σου Περιέγραψε τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που εκτιμάς περισσότερο σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Τώρα σκέψου ένα μεγαλύτερης ηλικίας άτομο που γνωρίζεις και που συμπαθείς πραγματικά που θαυμάζεις και σέβεσαι Θα μπορούσε να είναι κάποιος δάσκαλός σου κάποιος που εργάζεται με νέους ανθρώπους ένας κοινωνικός λειτουργός ο παππούς ή η γιαγιά θείοι ή ίσως κάποιος φίλος της μητέρας σου Με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν σκέψου τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που σε εμπνέουν και που θαυμάζεις σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Με τον ίδιο τρόπο σκέψου τον καλύτερό σου φίλο ή έναν πολύ στενό φίλο Μπορείς να περιγράψεις τα βασικά τους ποιοτικά χαρακτηριστικά και τι θαυμάζεις περισσότερο σε αυτούς αυτό θα μπορούσε να είναι το πόσο ανοιχτοί άνθρωποι είναι εάν σε ακούνε εάν έχουν ζεστασιά χιούμορ εντιμότητα

Τέλος εάν ρωτούσε κανείς τον φίλοη σου τι θα έλεγε το άτομο του οποίο τα χαρακτηριστικά ανέφερες ας πούμε ο στενός σου φίλοςη ότι εκτιμά και θαυμάζει σε σένα Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο καθώς δεν νιώθουμε πάντα άνετα να λέμε όμορφα λόγια για τον εαυτό μας ωστόσο προσπάθησε να το κάνεις και πάρτο σοβαρά

Ένα από τα πράγματα που οι νέοι άνθρωποι είπαν ότι μπαίνει εμπόδιο κάποιες φορές στο να επιτυγχάνουν είναι η έλλειψη υποστήριξης που νιώθουν από τους φίλους τους στην ενθάρρυνση των προσδοκιών στους Προσπάθησε να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση τους και φαντάσου πώς νιώθουν όταν θέλουν υποστήριξη τι θα ήθελες εσύ να σου προσφέρουν κι επομένως μπορείς να τους το δώσεις κι εσύ Επίσης μπορεί να αξίζει τον κόπο να τους ρωτήσεις απλώς laquoΠώς θα ήθελες να σε βοηθήσωυποστηρίξω σε αυτό που περνάςraquo Τουλάχιστον τότε θα ξέρεις ακριβώς τι χρειάζονται

laquoΜόνο επιχειρώντας το αδύνατο ανακαλύπτουμε το δυνατόraquo (Max Weber)

27

Δραστηριότητα ndash Ας εξερευνήσουμε μαζί Σε

ποιόν μπορείς να στηρίζεσαι Οι επαφές μου

-Συμπλήρωσε τον κύκλο των επαφών σου

-Βάλε σε λίστα τους ανθρώπους που συνδέονται

περισσότερο με το κέντρο του κύκλου στο οποίο

βρίσκεται εσύ

-Δίπλα στο κάθε άτομο γράψε σε ποια κατηγορία

ταιριάζει και από πού προέρχεται

Οικογένεια

Φίλοι

Σχολείο

Ομάδα

Άλλο

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τις επαφέςσυνδέσεις σου

ποιοι είναι που βρίσκονται και από πού έρχονται

Πώς σε κάνουν να νιώθεις οι στενότερες

επαφέςσυνδέσεις σου 28

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Ας εξερευνήσουμε μαζί Τι είναι η Ψυχική ανθεκτικότητα

Πάρε κάποιες κάρτες από το δίκτυο της ψυχικής ανθεκτικότητας και ρώτησε το άτομο που βρίσκεται δίπλα σου ή με το οποίο

συνεργάζεσαι να επιλέξει μια κάρτα η οποία θεωρεί ότι εκφράζει καλύτερα τον όρο ψυχική ανθεκτικότητα

Συζητήστε γιατί επέλεξε αυτή την κάρτα και πως σχετίζεται με τη δική του ιστορία ψυχικής ανθεκτικότητας

Ποιά ήταν τα ποιο σημαντικά πράγματα τα οποία τουτης επέτρεψαν να ανακάμψει (συνεχίστε τη συζήτηση χρησιμοποιώντας τις

εικόνες)

Ποιό ήταν το πιο βοηθητικό πράγμα

Ποιό πράγμα ήταν περισσότερο αναγκαίο

Σε ποιο στάδιο βρίσκεται τώρα στη ζωή τουτης και τι χρειάζεται για να προχωρήσουν στη ζωή τουτης

Κάρτες από τις οποίες μπορείτε να επιλέξετε βρίσκονται στο laquoδίκτυο της ψυχικής ανθεκτικότηταςraquo

21

Ελπίδα

Το να έχεις κάποιον που να μπορείς να βασιστείς

Να νοιώθεις ότι είσαι ένα πρόσωπο με έμπνευση

Το να έχεις αποφασιστικότητα

Τα ζώα

Οι φίλοι

Η οικογένεια

Ένα ασφαλές καταφύγιο

Ο εθελοντισμός

Τα χόμπυ

22

Ποιός μπορεί να είναι

ψυχικά ανθεκτικός

23

ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ

Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν αποτελεί ένα απλό χαρακτηριστικό στους ανθρώπους είναι όλα αυτά τα πράγματα τα οποία

χρειαζόμαστε για να μπορεί κάτι καλό να συμβεί όπως γεγονότα γονεικότητα στρατηγικές σχέσεις και πόροι που μπορούν να

βοηθήσουν τα παιδιά και τους νέους ανθρώπους να χειριστούν τη ζωή τους αποτελεσματικά όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

Αποτελεί επίσης έναν τρόπο σκέψης και δράσης τον οποίο χρειαζόμαστε αν θέλουμε να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη για

τους φίλους μας και γενικά για τους νέους ανθρώπους (Aumann amp Hart 2009 p 11)

ΚΑΘΕΝΑΣ

24

Ποιός μπορεί να υποστηρίξει την ψυχική σου ανθεκτικότητα

Το να έχεις καλές σχέσεις στη ζωή σου και το να νιώθεις ότι ανήκεις με τους

άλλους είναι μια σημαντική πλευρά της δημιουργίας του χτισίματος της

ψυχικής ανθεκτικότητας Όλοι θέλουν να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου είναι

μια σημαντική ανθρώπινη ανάγκη Το να ανήκουμε σε μια ομάδα να έχουμε

φίλους οικογένεια δασκάλους κοινωνικούς λειτουργούς ζώα το να έχουμε

άλλους γύρω μας που μας αποδέχονται μας υποστηρίζουν και γενικά

νοιάζονται μπορεί να κάνει τη διαφορά στο ποιοι είμαστε

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Τα ζώα είναι σημαντικά για τους νέους ανθρώπους καθώς προσφέρουν μια

ανιδιοτελή σχέση όπου προσαρμόζονται ακούν και είναι απλοί σύντροφοι για

τους νέους ανθρώπους Το να υπάρχει μια ποικιλία σχέσεων που βοηθούν το

νέο άτομο μπορεί να είναι ευεργετικό και αυτό δεν χρειάζεται πάντα να είναι

ανθρώπινα όντα μπορεί να είναι ζώα παιχνίδια και άλλα αντικείμενα που μας

κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια και που επίσης προσφέρουν υποστήριξη

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Κάνε έναν κατάλογο ΠοιοςΤι θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Ο σκοπός εδώ είναι να συγκεντρώσουμε σε μια λίστα όσους ανθρώπους

μπορούν να βοηθήσουν και να υποστηρίξουν το νέο άτομο σε όλη τη διάρκεια

και που θα του παρέχουν στήριξη και ενθάρρυνση

25

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Η έκθεση των νεαρών ατόμων σε μια ποικιλία υγιών σχέσεων και πρότυπων

ρόλων όταν έχουν περάσει δύσκολες στιγμές και τώρα έχουν βρεθεί στην

αντίπερα όχθη μπορεί να προσδώσει αξία σε αυτά που ήδη προσφέρει

κανείς ως φροντιστής Επιπλέον η ενθάρρυνση του νεαρού ατόμου να

αναπτύξει μια υγιή εικόνα του εαυτού του και να αξιολογήσει την αξία της

δικής του ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να δώσει περαιτέρω έμπνευση

και ελπίδα για το μέλλον του

26

Δραστηριότητα Οι καλές επιρροές και το να ασκεί κανείς θετική επίδραση Σκέψου κάποιον που θαυμάζεις πραγματικά κάποιον που είχε μια πραγματική επίδραση επάνω σου που σέβεσαι και που τον τοποθετείς ψηλά στην εκτίμησή σου Περιέγραψε τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που εκτιμάς περισσότερο σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Τώρα σκέψου ένα μεγαλύτερης ηλικίας άτομο που γνωρίζεις και που συμπαθείς πραγματικά που θαυμάζεις και σέβεσαι Θα μπορούσε να είναι κάποιος δάσκαλός σου κάποιος που εργάζεται με νέους ανθρώπους ένας κοινωνικός λειτουργός ο παππούς ή η γιαγιά θείοι ή ίσως κάποιος φίλος της μητέρας σου Με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν σκέψου τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που σε εμπνέουν και που θαυμάζεις σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Με τον ίδιο τρόπο σκέψου τον καλύτερό σου φίλο ή έναν πολύ στενό φίλο Μπορείς να περιγράψεις τα βασικά τους ποιοτικά χαρακτηριστικά και τι θαυμάζεις περισσότερο σε αυτούς αυτό θα μπορούσε να είναι το πόσο ανοιχτοί άνθρωποι είναι εάν σε ακούνε εάν έχουν ζεστασιά χιούμορ εντιμότητα

Τέλος εάν ρωτούσε κανείς τον φίλοη σου τι θα έλεγε το άτομο του οποίο τα χαρακτηριστικά ανέφερες ας πούμε ο στενός σου φίλοςη ότι εκτιμά και θαυμάζει σε σένα Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο καθώς δεν νιώθουμε πάντα άνετα να λέμε όμορφα λόγια για τον εαυτό μας ωστόσο προσπάθησε να το κάνεις και πάρτο σοβαρά

Ένα από τα πράγματα που οι νέοι άνθρωποι είπαν ότι μπαίνει εμπόδιο κάποιες φορές στο να επιτυγχάνουν είναι η έλλειψη υποστήριξης που νιώθουν από τους φίλους τους στην ενθάρρυνση των προσδοκιών στους Προσπάθησε να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση τους και φαντάσου πώς νιώθουν όταν θέλουν υποστήριξη τι θα ήθελες εσύ να σου προσφέρουν κι επομένως μπορείς να τους το δώσεις κι εσύ Επίσης μπορεί να αξίζει τον κόπο να τους ρωτήσεις απλώς laquoΠώς θα ήθελες να σε βοηθήσωυποστηρίξω σε αυτό που περνάςraquo Τουλάχιστον τότε θα ξέρεις ακριβώς τι χρειάζονται

laquoΜόνο επιχειρώντας το αδύνατο ανακαλύπτουμε το δυνατόraquo (Max Weber)

27

Δραστηριότητα ndash Ας εξερευνήσουμε μαζί Σε

ποιόν μπορείς να στηρίζεσαι Οι επαφές μου

-Συμπλήρωσε τον κύκλο των επαφών σου

-Βάλε σε λίστα τους ανθρώπους που συνδέονται

περισσότερο με το κέντρο του κύκλου στο οποίο

βρίσκεται εσύ

-Δίπλα στο κάθε άτομο γράψε σε ποια κατηγορία

ταιριάζει και από πού προέρχεται

Οικογένεια

Φίλοι

Σχολείο

Ομάδα

Άλλο

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τις επαφέςσυνδέσεις σου

ποιοι είναι που βρίσκονται και από πού έρχονται

Πώς σε κάνουν να νιώθεις οι στενότερες

επαφέςσυνδέσεις σου 28

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Ελπίδα

Το να έχεις κάποιον που να μπορείς να βασιστείς

Να νοιώθεις ότι είσαι ένα πρόσωπο με έμπνευση

Το να έχεις αποφασιστικότητα

Τα ζώα

Οι φίλοι

Η οικογένεια

Ένα ασφαλές καταφύγιο

Ο εθελοντισμός

Τα χόμπυ

22

Ποιός μπορεί να είναι

ψυχικά ανθεκτικός

23

ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ

Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν αποτελεί ένα απλό χαρακτηριστικό στους ανθρώπους είναι όλα αυτά τα πράγματα τα οποία

χρειαζόμαστε για να μπορεί κάτι καλό να συμβεί όπως γεγονότα γονεικότητα στρατηγικές σχέσεις και πόροι που μπορούν να

βοηθήσουν τα παιδιά και τους νέους ανθρώπους να χειριστούν τη ζωή τους αποτελεσματικά όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

Αποτελεί επίσης έναν τρόπο σκέψης και δράσης τον οποίο χρειαζόμαστε αν θέλουμε να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη για

τους φίλους μας και γενικά για τους νέους ανθρώπους (Aumann amp Hart 2009 p 11)

ΚΑΘΕΝΑΣ

24

Ποιός μπορεί να υποστηρίξει την ψυχική σου ανθεκτικότητα

Το να έχεις καλές σχέσεις στη ζωή σου και το να νιώθεις ότι ανήκεις με τους

άλλους είναι μια σημαντική πλευρά της δημιουργίας του χτισίματος της

ψυχικής ανθεκτικότητας Όλοι θέλουν να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου είναι

μια σημαντική ανθρώπινη ανάγκη Το να ανήκουμε σε μια ομάδα να έχουμε

φίλους οικογένεια δασκάλους κοινωνικούς λειτουργούς ζώα το να έχουμε

άλλους γύρω μας που μας αποδέχονται μας υποστηρίζουν και γενικά

νοιάζονται μπορεί να κάνει τη διαφορά στο ποιοι είμαστε

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Τα ζώα είναι σημαντικά για τους νέους ανθρώπους καθώς προσφέρουν μια

ανιδιοτελή σχέση όπου προσαρμόζονται ακούν και είναι απλοί σύντροφοι για

τους νέους ανθρώπους Το να υπάρχει μια ποικιλία σχέσεων που βοηθούν το

νέο άτομο μπορεί να είναι ευεργετικό και αυτό δεν χρειάζεται πάντα να είναι

ανθρώπινα όντα μπορεί να είναι ζώα παιχνίδια και άλλα αντικείμενα που μας

κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια και που επίσης προσφέρουν υποστήριξη

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Κάνε έναν κατάλογο ΠοιοςΤι θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Ο σκοπός εδώ είναι να συγκεντρώσουμε σε μια λίστα όσους ανθρώπους

μπορούν να βοηθήσουν και να υποστηρίξουν το νέο άτομο σε όλη τη διάρκεια

και που θα του παρέχουν στήριξη και ενθάρρυνση

25

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Η έκθεση των νεαρών ατόμων σε μια ποικιλία υγιών σχέσεων και πρότυπων

ρόλων όταν έχουν περάσει δύσκολες στιγμές και τώρα έχουν βρεθεί στην

αντίπερα όχθη μπορεί να προσδώσει αξία σε αυτά που ήδη προσφέρει

κανείς ως φροντιστής Επιπλέον η ενθάρρυνση του νεαρού ατόμου να

αναπτύξει μια υγιή εικόνα του εαυτού του και να αξιολογήσει την αξία της

δικής του ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να δώσει περαιτέρω έμπνευση

και ελπίδα για το μέλλον του

26

Δραστηριότητα Οι καλές επιρροές και το να ασκεί κανείς θετική επίδραση Σκέψου κάποιον που θαυμάζεις πραγματικά κάποιον που είχε μια πραγματική επίδραση επάνω σου που σέβεσαι και που τον τοποθετείς ψηλά στην εκτίμησή σου Περιέγραψε τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που εκτιμάς περισσότερο σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Τώρα σκέψου ένα μεγαλύτερης ηλικίας άτομο που γνωρίζεις και που συμπαθείς πραγματικά που θαυμάζεις και σέβεσαι Θα μπορούσε να είναι κάποιος δάσκαλός σου κάποιος που εργάζεται με νέους ανθρώπους ένας κοινωνικός λειτουργός ο παππούς ή η γιαγιά θείοι ή ίσως κάποιος φίλος της μητέρας σου Με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν σκέψου τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που σε εμπνέουν και που θαυμάζεις σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Με τον ίδιο τρόπο σκέψου τον καλύτερό σου φίλο ή έναν πολύ στενό φίλο Μπορείς να περιγράψεις τα βασικά τους ποιοτικά χαρακτηριστικά και τι θαυμάζεις περισσότερο σε αυτούς αυτό θα μπορούσε να είναι το πόσο ανοιχτοί άνθρωποι είναι εάν σε ακούνε εάν έχουν ζεστασιά χιούμορ εντιμότητα

Τέλος εάν ρωτούσε κανείς τον φίλοη σου τι θα έλεγε το άτομο του οποίο τα χαρακτηριστικά ανέφερες ας πούμε ο στενός σου φίλοςη ότι εκτιμά και θαυμάζει σε σένα Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο καθώς δεν νιώθουμε πάντα άνετα να λέμε όμορφα λόγια για τον εαυτό μας ωστόσο προσπάθησε να το κάνεις και πάρτο σοβαρά

Ένα από τα πράγματα που οι νέοι άνθρωποι είπαν ότι μπαίνει εμπόδιο κάποιες φορές στο να επιτυγχάνουν είναι η έλλειψη υποστήριξης που νιώθουν από τους φίλους τους στην ενθάρρυνση των προσδοκιών στους Προσπάθησε να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση τους και φαντάσου πώς νιώθουν όταν θέλουν υποστήριξη τι θα ήθελες εσύ να σου προσφέρουν κι επομένως μπορείς να τους το δώσεις κι εσύ Επίσης μπορεί να αξίζει τον κόπο να τους ρωτήσεις απλώς laquoΠώς θα ήθελες να σε βοηθήσωυποστηρίξω σε αυτό που περνάςraquo Τουλάχιστον τότε θα ξέρεις ακριβώς τι χρειάζονται

laquoΜόνο επιχειρώντας το αδύνατο ανακαλύπτουμε το δυνατόraquo (Max Weber)

27

Δραστηριότητα ndash Ας εξερευνήσουμε μαζί Σε

ποιόν μπορείς να στηρίζεσαι Οι επαφές μου

-Συμπλήρωσε τον κύκλο των επαφών σου

-Βάλε σε λίστα τους ανθρώπους που συνδέονται

περισσότερο με το κέντρο του κύκλου στο οποίο

βρίσκεται εσύ

-Δίπλα στο κάθε άτομο γράψε σε ποια κατηγορία

ταιριάζει και από πού προέρχεται

Οικογένεια

Φίλοι

Σχολείο

Ομάδα

Άλλο

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τις επαφέςσυνδέσεις σου

ποιοι είναι που βρίσκονται και από πού έρχονται

Πώς σε κάνουν να νιώθεις οι στενότερες

επαφέςσυνδέσεις σου 28

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Ποιός μπορεί να είναι

ψυχικά ανθεκτικός

23

ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ

Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν αποτελεί ένα απλό χαρακτηριστικό στους ανθρώπους είναι όλα αυτά τα πράγματα τα οποία

χρειαζόμαστε για να μπορεί κάτι καλό να συμβεί όπως γεγονότα γονεικότητα στρατηγικές σχέσεις και πόροι που μπορούν να

βοηθήσουν τα παιδιά και τους νέους ανθρώπους να χειριστούν τη ζωή τους αποτελεσματικά όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

Αποτελεί επίσης έναν τρόπο σκέψης και δράσης τον οποίο χρειαζόμαστε αν θέλουμε να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη για

τους φίλους μας και γενικά για τους νέους ανθρώπους (Aumann amp Hart 2009 p 11)

ΚΑΘΕΝΑΣ

24

Ποιός μπορεί να υποστηρίξει την ψυχική σου ανθεκτικότητα

Το να έχεις καλές σχέσεις στη ζωή σου και το να νιώθεις ότι ανήκεις με τους

άλλους είναι μια σημαντική πλευρά της δημιουργίας του χτισίματος της

ψυχικής ανθεκτικότητας Όλοι θέλουν να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου είναι

μια σημαντική ανθρώπινη ανάγκη Το να ανήκουμε σε μια ομάδα να έχουμε

φίλους οικογένεια δασκάλους κοινωνικούς λειτουργούς ζώα το να έχουμε

άλλους γύρω μας που μας αποδέχονται μας υποστηρίζουν και γενικά

νοιάζονται μπορεί να κάνει τη διαφορά στο ποιοι είμαστε

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Τα ζώα είναι σημαντικά για τους νέους ανθρώπους καθώς προσφέρουν μια

ανιδιοτελή σχέση όπου προσαρμόζονται ακούν και είναι απλοί σύντροφοι για

τους νέους ανθρώπους Το να υπάρχει μια ποικιλία σχέσεων που βοηθούν το

νέο άτομο μπορεί να είναι ευεργετικό και αυτό δεν χρειάζεται πάντα να είναι

ανθρώπινα όντα μπορεί να είναι ζώα παιχνίδια και άλλα αντικείμενα που μας

κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια και που επίσης προσφέρουν υποστήριξη

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Κάνε έναν κατάλογο ΠοιοςΤι θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Ο σκοπός εδώ είναι να συγκεντρώσουμε σε μια λίστα όσους ανθρώπους

μπορούν να βοηθήσουν και να υποστηρίξουν το νέο άτομο σε όλη τη διάρκεια

και που θα του παρέχουν στήριξη και ενθάρρυνση

25

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Η έκθεση των νεαρών ατόμων σε μια ποικιλία υγιών σχέσεων και πρότυπων

ρόλων όταν έχουν περάσει δύσκολες στιγμές και τώρα έχουν βρεθεί στην

αντίπερα όχθη μπορεί να προσδώσει αξία σε αυτά που ήδη προσφέρει

κανείς ως φροντιστής Επιπλέον η ενθάρρυνση του νεαρού ατόμου να

αναπτύξει μια υγιή εικόνα του εαυτού του και να αξιολογήσει την αξία της

δικής του ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να δώσει περαιτέρω έμπνευση

και ελπίδα για το μέλλον του

26

Δραστηριότητα Οι καλές επιρροές και το να ασκεί κανείς θετική επίδραση Σκέψου κάποιον που θαυμάζεις πραγματικά κάποιον που είχε μια πραγματική επίδραση επάνω σου που σέβεσαι και που τον τοποθετείς ψηλά στην εκτίμησή σου Περιέγραψε τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που εκτιμάς περισσότερο σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Τώρα σκέψου ένα μεγαλύτερης ηλικίας άτομο που γνωρίζεις και που συμπαθείς πραγματικά που θαυμάζεις και σέβεσαι Θα μπορούσε να είναι κάποιος δάσκαλός σου κάποιος που εργάζεται με νέους ανθρώπους ένας κοινωνικός λειτουργός ο παππούς ή η γιαγιά θείοι ή ίσως κάποιος φίλος της μητέρας σου Με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν σκέψου τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που σε εμπνέουν και που θαυμάζεις σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Με τον ίδιο τρόπο σκέψου τον καλύτερό σου φίλο ή έναν πολύ στενό φίλο Μπορείς να περιγράψεις τα βασικά τους ποιοτικά χαρακτηριστικά και τι θαυμάζεις περισσότερο σε αυτούς αυτό θα μπορούσε να είναι το πόσο ανοιχτοί άνθρωποι είναι εάν σε ακούνε εάν έχουν ζεστασιά χιούμορ εντιμότητα

Τέλος εάν ρωτούσε κανείς τον φίλοη σου τι θα έλεγε το άτομο του οποίο τα χαρακτηριστικά ανέφερες ας πούμε ο στενός σου φίλοςη ότι εκτιμά και θαυμάζει σε σένα Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο καθώς δεν νιώθουμε πάντα άνετα να λέμε όμορφα λόγια για τον εαυτό μας ωστόσο προσπάθησε να το κάνεις και πάρτο σοβαρά

Ένα από τα πράγματα που οι νέοι άνθρωποι είπαν ότι μπαίνει εμπόδιο κάποιες φορές στο να επιτυγχάνουν είναι η έλλειψη υποστήριξης που νιώθουν από τους φίλους τους στην ενθάρρυνση των προσδοκιών στους Προσπάθησε να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση τους και φαντάσου πώς νιώθουν όταν θέλουν υποστήριξη τι θα ήθελες εσύ να σου προσφέρουν κι επομένως μπορείς να τους το δώσεις κι εσύ Επίσης μπορεί να αξίζει τον κόπο να τους ρωτήσεις απλώς laquoΠώς θα ήθελες να σε βοηθήσωυποστηρίξω σε αυτό που περνάςraquo Τουλάχιστον τότε θα ξέρεις ακριβώς τι χρειάζονται

laquoΜόνο επιχειρώντας το αδύνατο ανακαλύπτουμε το δυνατόraquo (Max Weber)

27

Δραστηριότητα ndash Ας εξερευνήσουμε μαζί Σε

ποιόν μπορείς να στηρίζεσαι Οι επαφές μου

-Συμπλήρωσε τον κύκλο των επαφών σου

-Βάλε σε λίστα τους ανθρώπους που συνδέονται

περισσότερο με το κέντρο του κύκλου στο οποίο

βρίσκεται εσύ

-Δίπλα στο κάθε άτομο γράψε σε ποια κατηγορία

ταιριάζει και από πού προέρχεται

Οικογένεια

Φίλοι

Σχολείο

Ομάδα

Άλλο

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τις επαφέςσυνδέσεις σου

ποιοι είναι που βρίσκονται και από πού έρχονται

Πώς σε κάνουν να νιώθεις οι στενότερες

επαφέςσυνδέσεις σου 28

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ

Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν αποτελεί ένα απλό χαρακτηριστικό στους ανθρώπους είναι όλα αυτά τα πράγματα τα οποία

χρειαζόμαστε για να μπορεί κάτι καλό να συμβεί όπως γεγονότα γονεικότητα στρατηγικές σχέσεις και πόροι που μπορούν να

βοηθήσουν τα παιδιά και τους νέους ανθρώπους να χειριστούν τη ζωή τους αποτελεσματικά όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

Αποτελεί επίσης έναν τρόπο σκέψης και δράσης τον οποίο χρειαζόμαστε αν θέλουμε να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη για

τους φίλους μας και γενικά για τους νέους ανθρώπους (Aumann amp Hart 2009 p 11)

ΚΑΘΕΝΑΣ

24

Ποιός μπορεί να υποστηρίξει την ψυχική σου ανθεκτικότητα

Το να έχεις καλές σχέσεις στη ζωή σου και το να νιώθεις ότι ανήκεις με τους

άλλους είναι μια σημαντική πλευρά της δημιουργίας του χτισίματος της

ψυχικής ανθεκτικότητας Όλοι θέλουν να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου είναι

μια σημαντική ανθρώπινη ανάγκη Το να ανήκουμε σε μια ομάδα να έχουμε

φίλους οικογένεια δασκάλους κοινωνικούς λειτουργούς ζώα το να έχουμε

άλλους γύρω μας που μας αποδέχονται μας υποστηρίζουν και γενικά

νοιάζονται μπορεί να κάνει τη διαφορά στο ποιοι είμαστε

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Τα ζώα είναι σημαντικά για τους νέους ανθρώπους καθώς προσφέρουν μια

ανιδιοτελή σχέση όπου προσαρμόζονται ακούν και είναι απλοί σύντροφοι για

τους νέους ανθρώπους Το να υπάρχει μια ποικιλία σχέσεων που βοηθούν το

νέο άτομο μπορεί να είναι ευεργετικό και αυτό δεν χρειάζεται πάντα να είναι

ανθρώπινα όντα μπορεί να είναι ζώα παιχνίδια και άλλα αντικείμενα που μας

κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια και που επίσης προσφέρουν υποστήριξη

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Κάνε έναν κατάλογο ΠοιοςΤι θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Ο σκοπός εδώ είναι να συγκεντρώσουμε σε μια λίστα όσους ανθρώπους

μπορούν να βοηθήσουν και να υποστηρίξουν το νέο άτομο σε όλη τη διάρκεια

και που θα του παρέχουν στήριξη και ενθάρρυνση

25

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Η έκθεση των νεαρών ατόμων σε μια ποικιλία υγιών σχέσεων και πρότυπων

ρόλων όταν έχουν περάσει δύσκολες στιγμές και τώρα έχουν βρεθεί στην

αντίπερα όχθη μπορεί να προσδώσει αξία σε αυτά που ήδη προσφέρει

κανείς ως φροντιστής Επιπλέον η ενθάρρυνση του νεαρού ατόμου να

αναπτύξει μια υγιή εικόνα του εαυτού του και να αξιολογήσει την αξία της

δικής του ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να δώσει περαιτέρω έμπνευση

και ελπίδα για το μέλλον του

26

Δραστηριότητα Οι καλές επιρροές και το να ασκεί κανείς θετική επίδραση Σκέψου κάποιον που θαυμάζεις πραγματικά κάποιον που είχε μια πραγματική επίδραση επάνω σου που σέβεσαι και που τον τοποθετείς ψηλά στην εκτίμησή σου Περιέγραψε τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που εκτιμάς περισσότερο σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Τώρα σκέψου ένα μεγαλύτερης ηλικίας άτομο που γνωρίζεις και που συμπαθείς πραγματικά που θαυμάζεις και σέβεσαι Θα μπορούσε να είναι κάποιος δάσκαλός σου κάποιος που εργάζεται με νέους ανθρώπους ένας κοινωνικός λειτουργός ο παππούς ή η γιαγιά θείοι ή ίσως κάποιος φίλος της μητέρας σου Με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν σκέψου τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που σε εμπνέουν και που θαυμάζεις σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Με τον ίδιο τρόπο σκέψου τον καλύτερό σου φίλο ή έναν πολύ στενό φίλο Μπορείς να περιγράψεις τα βασικά τους ποιοτικά χαρακτηριστικά και τι θαυμάζεις περισσότερο σε αυτούς αυτό θα μπορούσε να είναι το πόσο ανοιχτοί άνθρωποι είναι εάν σε ακούνε εάν έχουν ζεστασιά χιούμορ εντιμότητα

Τέλος εάν ρωτούσε κανείς τον φίλοη σου τι θα έλεγε το άτομο του οποίο τα χαρακτηριστικά ανέφερες ας πούμε ο στενός σου φίλοςη ότι εκτιμά και θαυμάζει σε σένα Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο καθώς δεν νιώθουμε πάντα άνετα να λέμε όμορφα λόγια για τον εαυτό μας ωστόσο προσπάθησε να το κάνεις και πάρτο σοβαρά

Ένα από τα πράγματα που οι νέοι άνθρωποι είπαν ότι μπαίνει εμπόδιο κάποιες φορές στο να επιτυγχάνουν είναι η έλλειψη υποστήριξης που νιώθουν από τους φίλους τους στην ενθάρρυνση των προσδοκιών στους Προσπάθησε να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση τους και φαντάσου πώς νιώθουν όταν θέλουν υποστήριξη τι θα ήθελες εσύ να σου προσφέρουν κι επομένως μπορείς να τους το δώσεις κι εσύ Επίσης μπορεί να αξίζει τον κόπο να τους ρωτήσεις απλώς laquoΠώς θα ήθελες να σε βοηθήσωυποστηρίξω σε αυτό που περνάςraquo Τουλάχιστον τότε θα ξέρεις ακριβώς τι χρειάζονται

laquoΜόνο επιχειρώντας το αδύνατο ανακαλύπτουμε το δυνατόraquo (Max Weber)

27

Δραστηριότητα ndash Ας εξερευνήσουμε μαζί Σε

ποιόν μπορείς να στηρίζεσαι Οι επαφές μου

-Συμπλήρωσε τον κύκλο των επαφών σου

-Βάλε σε λίστα τους ανθρώπους που συνδέονται

περισσότερο με το κέντρο του κύκλου στο οποίο

βρίσκεται εσύ

-Δίπλα στο κάθε άτομο γράψε σε ποια κατηγορία

ταιριάζει και από πού προέρχεται

Οικογένεια

Φίλοι

Σχολείο

Ομάδα

Άλλο

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τις επαφέςσυνδέσεις σου

ποιοι είναι που βρίσκονται και από πού έρχονται

Πώς σε κάνουν να νιώθεις οι στενότερες

επαφέςσυνδέσεις σου 28

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Ποιός μπορεί να υποστηρίξει την ψυχική σου ανθεκτικότητα

Το να έχεις καλές σχέσεις στη ζωή σου και το να νιώθεις ότι ανήκεις με τους

άλλους είναι μια σημαντική πλευρά της δημιουργίας του χτισίματος της

ψυχικής ανθεκτικότητας Όλοι θέλουν να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου είναι

μια σημαντική ανθρώπινη ανάγκη Το να ανήκουμε σε μια ομάδα να έχουμε

φίλους οικογένεια δασκάλους κοινωνικούς λειτουργούς ζώα το να έχουμε

άλλους γύρω μας που μας αποδέχονται μας υποστηρίζουν και γενικά

νοιάζονται μπορεί να κάνει τη διαφορά στο ποιοι είμαστε

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Τα ζώα είναι σημαντικά για τους νέους ανθρώπους καθώς προσφέρουν μια

ανιδιοτελή σχέση όπου προσαρμόζονται ακούν και είναι απλοί σύντροφοι για

τους νέους ανθρώπους Το να υπάρχει μια ποικιλία σχέσεων που βοηθούν το

νέο άτομο μπορεί να είναι ευεργετικό και αυτό δεν χρειάζεται πάντα να είναι

ανθρώπινα όντα μπορεί να είναι ζώα παιχνίδια και άλλα αντικείμενα που μας

κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια και που επίσης προσφέρουν υποστήριξη

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Κάνε έναν κατάλογο ΠοιοςΤι θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Ο σκοπός εδώ είναι να συγκεντρώσουμε σε μια λίστα όσους ανθρώπους

μπορούν να βοηθήσουν και να υποστηρίξουν το νέο άτομο σε όλη τη διάρκεια

και που θα του παρέχουν στήριξη και ενθάρρυνση

25

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Η έκθεση των νεαρών ατόμων σε μια ποικιλία υγιών σχέσεων και πρότυπων

ρόλων όταν έχουν περάσει δύσκολες στιγμές και τώρα έχουν βρεθεί στην

αντίπερα όχθη μπορεί να προσδώσει αξία σε αυτά που ήδη προσφέρει

κανείς ως φροντιστής Επιπλέον η ενθάρρυνση του νεαρού ατόμου να

αναπτύξει μια υγιή εικόνα του εαυτού του και να αξιολογήσει την αξία της

δικής του ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να δώσει περαιτέρω έμπνευση

και ελπίδα για το μέλλον του

26

Δραστηριότητα Οι καλές επιρροές και το να ασκεί κανείς θετική επίδραση Σκέψου κάποιον που θαυμάζεις πραγματικά κάποιον που είχε μια πραγματική επίδραση επάνω σου που σέβεσαι και που τον τοποθετείς ψηλά στην εκτίμησή σου Περιέγραψε τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που εκτιμάς περισσότερο σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Τώρα σκέψου ένα μεγαλύτερης ηλικίας άτομο που γνωρίζεις και που συμπαθείς πραγματικά που θαυμάζεις και σέβεσαι Θα μπορούσε να είναι κάποιος δάσκαλός σου κάποιος που εργάζεται με νέους ανθρώπους ένας κοινωνικός λειτουργός ο παππούς ή η γιαγιά θείοι ή ίσως κάποιος φίλος της μητέρας σου Με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν σκέψου τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που σε εμπνέουν και που θαυμάζεις σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Με τον ίδιο τρόπο σκέψου τον καλύτερό σου φίλο ή έναν πολύ στενό φίλο Μπορείς να περιγράψεις τα βασικά τους ποιοτικά χαρακτηριστικά και τι θαυμάζεις περισσότερο σε αυτούς αυτό θα μπορούσε να είναι το πόσο ανοιχτοί άνθρωποι είναι εάν σε ακούνε εάν έχουν ζεστασιά χιούμορ εντιμότητα

Τέλος εάν ρωτούσε κανείς τον φίλοη σου τι θα έλεγε το άτομο του οποίο τα χαρακτηριστικά ανέφερες ας πούμε ο στενός σου φίλοςη ότι εκτιμά και θαυμάζει σε σένα Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο καθώς δεν νιώθουμε πάντα άνετα να λέμε όμορφα λόγια για τον εαυτό μας ωστόσο προσπάθησε να το κάνεις και πάρτο σοβαρά

Ένα από τα πράγματα που οι νέοι άνθρωποι είπαν ότι μπαίνει εμπόδιο κάποιες φορές στο να επιτυγχάνουν είναι η έλλειψη υποστήριξης που νιώθουν από τους φίλους τους στην ενθάρρυνση των προσδοκιών στους Προσπάθησε να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση τους και φαντάσου πώς νιώθουν όταν θέλουν υποστήριξη τι θα ήθελες εσύ να σου προσφέρουν κι επομένως μπορείς να τους το δώσεις κι εσύ Επίσης μπορεί να αξίζει τον κόπο να τους ρωτήσεις απλώς laquoΠώς θα ήθελες να σε βοηθήσωυποστηρίξω σε αυτό που περνάςraquo Τουλάχιστον τότε θα ξέρεις ακριβώς τι χρειάζονται

laquoΜόνο επιχειρώντας το αδύνατο ανακαλύπτουμε το δυνατόraquo (Max Weber)

27

Δραστηριότητα ndash Ας εξερευνήσουμε μαζί Σε

ποιόν μπορείς να στηρίζεσαι Οι επαφές μου

-Συμπλήρωσε τον κύκλο των επαφών σου

-Βάλε σε λίστα τους ανθρώπους που συνδέονται

περισσότερο με το κέντρο του κύκλου στο οποίο

βρίσκεται εσύ

-Δίπλα στο κάθε άτομο γράψε σε ποια κατηγορία

ταιριάζει και από πού προέρχεται

Οικογένεια

Φίλοι

Σχολείο

Ομάδα

Άλλο

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τις επαφέςσυνδέσεις σου

ποιοι είναι που βρίσκονται και από πού έρχονται

Πώς σε κάνουν να νιώθεις οι στενότερες

επαφέςσυνδέσεις σου 28

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Σημείωση επαγγελματίαατόμου που φροντίζει

Η έκθεση των νεαρών ατόμων σε μια ποικιλία υγιών σχέσεων και πρότυπων

ρόλων όταν έχουν περάσει δύσκολες στιγμές και τώρα έχουν βρεθεί στην

αντίπερα όχθη μπορεί να προσδώσει αξία σε αυτά που ήδη προσφέρει

κανείς ως φροντιστής Επιπλέον η ενθάρρυνση του νεαρού ατόμου να

αναπτύξει μια υγιή εικόνα του εαυτού του και να αξιολογήσει την αξία της

δικής του ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να δώσει περαιτέρω έμπνευση

και ελπίδα για το μέλλον του

26

Δραστηριότητα Οι καλές επιρροές και το να ασκεί κανείς θετική επίδραση Σκέψου κάποιον που θαυμάζεις πραγματικά κάποιον που είχε μια πραγματική επίδραση επάνω σου που σέβεσαι και που τον τοποθετείς ψηλά στην εκτίμησή σου Περιέγραψε τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που εκτιμάς περισσότερο σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Τώρα σκέψου ένα μεγαλύτερης ηλικίας άτομο που γνωρίζεις και που συμπαθείς πραγματικά που θαυμάζεις και σέβεσαι Θα μπορούσε να είναι κάποιος δάσκαλός σου κάποιος που εργάζεται με νέους ανθρώπους ένας κοινωνικός λειτουργός ο παππούς ή η γιαγιά θείοι ή ίσως κάποιος φίλος της μητέρας σου Με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν σκέψου τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που σε εμπνέουν και που θαυμάζεις σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Με τον ίδιο τρόπο σκέψου τον καλύτερό σου φίλο ή έναν πολύ στενό φίλο Μπορείς να περιγράψεις τα βασικά τους ποιοτικά χαρακτηριστικά και τι θαυμάζεις περισσότερο σε αυτούς αυτό θα μπορούσε να είναι το πόσο ανοιχτοί άνθρωποι είναι εάν σε ακούνε εάν έχουν ζεστασιά χιούμορ εντιμότητα

Τέλος εάν ρωτούσε κανείς τον φίλοη σου τι θα έλεγε το άτομο του οποίο τα χαρακτηριστικά ανέφερες ας πούμε ο στενός σου φίλοςη ότι εκτιμά και θαυμάζει σε σένα Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο καθώς δεν νιώθουμε πάντα άνετα να λέμε όμορφα λόγια για τον εαυτό μας ωστόσο προσπάθησε να το κάνεις και πάρτο σοβαρά

Ένα από τα πράγματα που οι νέοι άνθρωποι είπαν ότι μπαίνει εμπόδιο κάποιες φορές στο να επιτυγχάνουν είναι η έλλειψη υποστήριξης που νιώθουν από τους φίλους τους στην ενθάρρυνση των προσδοκιών στους Προσπάθησε να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση τους και φαντάσου πώς νιώθουν όταν θέλουν υποστήριξη τι θα ήθελες εσύ να σου προσφέρουν κι επομένως μπορείς να τους το δώσεις κι εσύ Επίσης μπορεί να αξίζει τον κόπο να τους ρωτήσεις απλώς laquoΠώς θα ήθελες να σε βοηθήσωυποστηρίξω σε αυτό που περνάςraquo Τουλάχιστον τότε θα ξέρεις ακριβώς τι χρειάζονται

laquoΜόνο επιχειρώντας το αδύνατο ανακαλύπτουμε το δυνατόraquo (Max Weber)

27

Δραστηριότητα ndash Ας εξερευνήσουμε μαζί Σε

ποιόν μπορείς να στηρίζεσαι Οι επαφές μου

-Συμπλήρωσε τον κύκλο των επαφών σου

-Βάλε σε λίστα τους ανθρώπους που συνδέονται

περισσότερο με το κέντρο του κύκλου στο οποίο

βρίσκεται εσύ

-Δίπλα στο κάθε άτομο γράψε σε ποια κατηγορία

ταιριάζει και από πού προέρχεται

Οικογένεια

Φίλοι

Σχολείο

Ομάδα

Άλλο

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τις επαφέςσυνδέσεις σου

ποιοι είναι που βρίσκονται και από πού έρχονται

Πώς σε κάνουν να νιώθεις οι στενότερες

επαφέςσυνδέσεις σου 28

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Δραστηριότητα Οι καλές επιρροές και το να ασκεί κανείς θετική επίδραση Σκέψου κάποιον που θαυμάζεις πραγματικά κάποιον που είχε μια πραγματική επίδραση επάνω σου που σέβεσαι και που τον τοποθετείς ψηλά στην εκτίμησή σου Περιέγραψε τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που εκτιμάς περισσότερο σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Τώρα σκέψου ένα μεγαλύτερης ηλικίας άτομο που γνωρίζεις και που συμπαθείς πραγματικά που θαυμάζεις και σέβεσαι Θα μπορούσε να είναι κάποιος δάσκαλός σου κάποιος που εργάζεται με νέους ανθρώπους ένας κοινωνικός λειτουργός ο παππούς ή η γιαγιά θείοι ή ίσως κάποιος φίλος της μητέρας σου Με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν σκέψου τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά που σε εμπνέουν και που θαυμάζεις σε αυτό το άτομο

1 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Με τον ίδιο τρόπο σκέψου τον καλύτερό σου φίλο ή έναν πολύ στενό φίλο Μπορείς να περιγράψεις τα βασικά τους ποιοτικά χαρακτηριστικά και τι θαυμάζεις περισσότερο σε αυτούς αυτό θα μπορούσε να είναι το πόσο ανοιχτοί άνθρωποι είναι εάν σε ακούνε εάν έχουν ζεστασιά χιούμορ εντιμότητα

Τέλος εάν ρωτούσε κανείς τον φίλοη σου τι θα έλεγε το άτομο του οποίο τα χαρακτηριστικά ανέφερες ας πούμε ο στενός σου φίλοςη ότι εκτιμά και θαυμάζει σε σένα Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο καθώς δεν νιώθουμε πάντα άνετα να λέμε όμορφα λόγια για τον εαυτό μας ωστόσο προσπάθησε να το κάνεις και πάρτο σοβαρά

Ένα από τα πράγματα που οι νέοι άνθρωποι είπαν ότι μπαίνει εμπόδιο κάποιες φορές στο να επιτυγχάνουν είναι η έλλειψη υποστήριξης που νιώθουν από τους φίλους τους στην ενθάρρυνση των προσδοκιών στους Προσπάθησε να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση τους και φαντάσου πώς νιώθουν όταν θέλουν υποστήριξη τι θα ήθελες εσύ να σου προσφέρουν κι επομένως μπορείς να τους το δώσεις κι εσύ Επίσης μπορεί να αξίζει τον κόπο να τους ρωτήσεις απλώς laquoΠώς θα ήθελες να σε βοηθήσωυποστηρίξω σε αυτό που περνάςraquo Τουλάχιστον τότε θα ξέρεις ακριβώς τι χρειάζονται

laquoΜόνο επιχειρώντας το αδύνατο ανακαλύπτουμε το δυνατόraquo (Max Weber)

27

Δραστηριότητα ndash Ας εξερευνήσουμε μαζί Σε

ποιόν μπορείς να στηρίζεσαι Οι επαφές μου

-Συμπλήρωσε τον κύκλο των επαφών σου

-Βάλε σε λίστα τους ανθρώπους που συνδέονται

περισσότερο με το κέντρο του κύκλου στο οποίο

βρίσκεται εσύ

-Δίπλα στο κάθε άτομο γράψε σε ποια κατηγορία

ταιριάζει και από πού προέρχεται

Οικογένεια

Φίλοι

Σχολείο

Ομάδα

Άλλο

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τις επαφέςσυνδέσεις σου

ποιοι είναι που βρίσκονται και από πού έρχονται

Πώς σε κάνουν να νιώθεις οι στενότερες

επαφέςσυνδέσεις σου 28

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Δραστηριότητα ndash Ας εξερευνήσουμε μαζί Σε

ποιόν μπορείς να στηρίζεσαι Οι επαφές μου

-Συμπλήρωσε τον κύκλο των επαφών σου

-Βάλε σε λίστα τους ανθρώπους που συνδέονται

περισσότερο με το κέντρο του κύκλου στο οποίο

βρίσκεται εσύ

-Δίπλα στο κάθε άτομο γράψε σε ποια κατηγορία

ταιριάζει και από πού προέρχεται

Οικογένεια

Φίλοι

Σχολείο

Ομάδα

Άλλο

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τις επαφέςσυνδέσεις σου

ποιοι είναι που βρίσκονται και από πού έρχονται

Πώς σε κάνουν να νιώθεις οι στενότερες

επαφέςσυνδέσεις σου 28

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Δραστηριότητα Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού νιώθεις ότι ανήκεις Μαζί με το νέο σου άτομο μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς που ανήκει Ζήτα του να ξεκινήσει να σκέφτεται τι σημαίνει να ανήκεις κάπου και αυτό θα μπορούσε να αφορά και το να ζωγραφίσετε μαζί μια εικόνα που να αναπαριστά τι σημαίνει το ανήκειν για αυτό

Ύστερα εξερεύνησε πώς είναι να νιώθει κανείς ότι ανήκει κάπου Τι αισθήσεις νιώθει στο σώμα του Τι συναισθήματα έχει Πώς το ξέρει όταν νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι τοντην βοηθάει να νιώθει ότι ανήκει κάπου Τι χρειάζεται περισσότερο Τι χρειάζεται λιγότερο Έχει υπάρξει κάποια εποχή που να έχει νιώσει ότι ανήκει Πώς ένιωθε Πού βρίσκεται τώρα σε σχέση με το ανήκειν Τι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την αίσθησή τουτης ότι ανήκει κάπου Περισσότερο Λιγότερο Χρόνος Αισθήσεις

29

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Οι λύκοι είναι ανθεκτικοί bull Ζουν σε σκληρά εδάφη και κλίματα bull Είναι πολύ προσαρμοστικοί bull Έχουν εξαιρετική υγεία και φυσική κατάσταση bull Περιφέρονται αρκετά και μακριά bull Ανήκουν σε μεγάλη οικογένειααγελαία ζώα bull Είναι γνωστοί ως εξαιρετικοί επιζώντες

30

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Οι αθλητικές ομάδες και τα άτομα είναι ανθεκτικά Μπορεί να χάσουν ή να τραυματιστούν αλλά μπορούν ή θα επιστρέψουν για να νικήσουν

31

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Το άδειο οικογενειακό δέντρο

-Συμπλήρωσε το οικογενειακό δέντρο

ή φτιάξε ένα εναλλακτικό

οικογενειακό δέντρο βάζοντας

μέσα φίλους φροντιστές δασκάλους

ή σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή

σου

-Χρησιμοποίησε τα άδεια κουτιά για

να γράψεις μέσα τα ονόματά τους

32

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Γιατί είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

33

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα Οι αντιξοότητες είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας Δεν είναι δυνατό να περάσει κανείς την παιδική ηλικία χωρίς να αντιμετωπίσει κάποιου είδους αντιξοότητες και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες από άλλα

Νεαρά άτομα που δέχονται φροντίδα αντιμετωπίζουν πολλές αντιξοότητες όπως αρρώστια των γονέων αλλαγή σχολείου βία στο σπίτι κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητα σε διάφορους χώρους και υποβολή τους σε θύματα εκφοβισμού

Οι εμπειρίες σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των νεαρών ανθρώπων Κάποιοι έχουν θετικές εμπειρίες από το σύστημα υγείας και επιτυγχάνουν μια καλή ψυχική και σωματική υγεία τα καταφέρνουν στην εκπαίδευσή τους και έχουν καλές εργασίες και καριέρες Ωστόσο η εισαγωγή στο σύστημα φροντίδας σχετίζεται έντονα με την οικονομική ανέχεια και τη στέρηση (για παράδειγμα χαμηλό εισόδημα ανεργία γονέων διαλυμένες σχέσεις)

Ένα δυνατό μήνυμα που προέρχεται από τους νέους ανθρώπους είναι ότι αυτές οι αντιξοότητες είναι που τους έχουν κάνει να είναι οι άνθρωποι που είναι σήμερα Η αντιμετώπιση των προκλήσεων ήταν μέρος του ταξιδιού τους για να γίνουν επιτυχημένοι νέοι άνθρωποι Αυτό το βιβλίο απεικονίζει πώς οι νέοι άνθρωποι αγκάλιασαν τις προκλήσειςτα προβλήματά τους και τις χρησιμοποίησαν προς όφελός τους

34

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Ρίξε μια ματιάhellip Πότε πάνε καλύτερα τα πράγματα στο σπίτι με το νεαρό σας άτομο Πότε είναι τα πράγματα λίγο περισσότερο ικανοποιητικά ή χαρούμενα Σκεφτείτε τι είναι αυτό που κάνει αυτές τις στιγμές κάπως ευκολότερες Ποια είναι μερικά από τα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας (γράψτε τα μέσα στο μπωλ) Επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή μας δεν διαθέτουν όλοι τις ιδανικές συνθήκες για να στηρίξουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα Επομένως είναι καλό να ξέρουμε ότι είναι δυνατό για τον καθένα να διδαχτεί από τις αντιξοότητες και να αναπτύξει θετικούς τρόπους αντιμετώπισης των πραγμάτωνhellip Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι πραγματικά κάτι μαγικό- το θέμα είναι μόνο να τη διατηρούμε Συστατικά ψυχικής ανθεκτικότητας 35

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο έπαιξαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

36

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Τι σημαίνει τα καταφέρνω

Τι σημαίνει για σένα το να τα καταφέρεις Όταν σκέφτεσαι την επιτυχία τι σημαίνει για σένα Είναι διαφορετικό για τον καθένα και αυτό που κάποιος θεωρεί ως επιτυχία θα είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο καθώς όλοι μας θέλουμε διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας αλλιώς θα ήταν πολύ δύσκολο εάν όλοι θέλαμε να επιτύχουμε το ίδιο πράγμα

Παιχνίδι ταξιδιού για έναν

Συζήτησε με τους φίλους σου και ανακάλυψε τι σημαίνει για αυτούς το να τα καταφέρνουν ή η επιτυχία τους στη ζωήhellip πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις τους Συμμερίζεσαι κάποιες από τις ιδέες ή τα όνειρά τους Είναι ρεαλιστικά Αισιόδοξα

Χρειάζονται την βοήθειά σου Τι σημαίνει η επιτυχία για σένα Πώς θα ξέρεις ότι έχεις επιτύχει Τι είδους υποστήριξη χρειάζεσαι για να βοηθηθείς Ποιόν μπορείς να εντάξεις στη λίστα σου που θα μπορούσε να σε βοηθήσει

Παιχνίδι ταξιδιού για δύο

Με το νεαρό άτομο που συνεργάζεστε ζητήστε τουτης να φανταστεί ότι κάνει την ταινία της ζωής τουτης Πράγματα που θα μπορούσες να εξερευνήσεις ώστε να αποκτήσεις μια αίσθηση των ελπίδων τουτης για το μέλλον είναι Ποιος ηθοποιός θα έπαιζε τοντην ίδιοα στην ταινία και γιατί επέλεξε αυτό το πρόσωπο Τι τοντην εμπνέει σε αυτό το πρόσωπο και γιατί Ποιος άλλος θα έπαιζε στην ταινία (ποιοι χαρακτήρες και για ποιο λόγο) Πώς φιλτράρεται η ιστορία τουτης στην ταινία Ποιες είναι οι βασικές σκηνές και πώς τελειώνει η ταινία Αυτό είναι ένα πραγματικά διαδραστικό παιχνίδι που μπορεί να σου πει πολλά για το πώς το νεαρό άτομο βλέπει τη ζωή του ήδη καθώς και ευκαιρίες για να αλλάξει την πορεία τουτης (θα μπορούσατε να κάνετε παύση στο υποθετικό γύρισμα της ταινίας και να δείτε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνσησκηνοθεσία) πού βλέπει να πηγαίνει η ζωή τουτης στο μέλλον και πώς αλλά και τι χρειάζεται που θα τοντην βοηθήσει να τα καταφέρει

37

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα για σένα

Ζωγράφισε μια εικόνα γράψε μια λέξη ή φράση

38

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότητα

39

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Πότε είναι σημαντική η ψυχική ανθεκτικότηταhellip

Φαντάσου ότι η ζωή σου γίνεται ταινίαhellip ποιες θα ήταν οι σημαντικές της σκηνές Πότε κατάφερες να ξεπεράσεις δυσκολίες Τι σε βοήθησε σε αυτές τις στιγμές να τα καταφέρεις Ποιοι είναι οι χαρακτήρες που θα συμπεριλάμβανες στην ταινία σου ως σημαντικούς Τι ρόλο θα έπαιζαν Πώς θα τελείωνε η ταινία σου

40

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Μάθηση Δραστηριότητα Μέντορες Έμπνευση Ενδιαφέροντα

41

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

H περίπτωση της Κατερίνας

bull Οι συναντήσεις μας πραγματοποιήθηκαν σε έναν ασφαλές χώρο που λειτούργησε ως ένα μαθησιακό και εμπειρικό περιβάλλον όπου εξιστορήθηκε η ιστορία της αναδοχής και χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης

Η Κατερίνα γεννήθηκε από μια μητέρα που ήταν μόλις 16 ετών και λίγο μετά τη γέννησή της ο βιολογικός της πατέρας την εγκατέλειψε και έφυγε από το σπίτι Δεν γνώρισε ποτέ το βιολογικό της πατέρα Η γιαγιά της και ο παππούς της δέχτηκαν να ενεργήσουν ως ανάδοχοι γονείς lsquoΚατά τη διάρκεια της εφηβείας μου πάντα ένιωθα τρομερά μόνη και απομονωμένη Το άγχος ήταν ο καλύτερός μου φίλος και δεν είχα καθόλου όρεξη και καθόλου ενθουσιασμό να συνεχίσω τη ζωή μου Πολύ συχνά σκεφτόμουν να κάνω κακό στον εαυτό μου και συναισθήματα απελπισίας κατέληγαν σε κλάματα Το να μιλάω στους ανθρώπους ήταν μεγάλος αγώνας για μένα Όλα ήταν τόσο έντονα που ένιωθα ότι πνιγόμουν Δεν είχα κανέναν φίλο και κανέναν να στηριχτώ δεν είχα καμία ελπίδα Ήμουν τόσο δυστυχισμένηrsquo ανέφερε η Κατερίνα

bull Εγκαθιδρύθηκαν δεξιότητες του πλαισίου Ψυχικής Ανθεκτικότητας Κατά τη διάρκεια των συνεδριών ανιχνεύσαμε τα συναισθήματα πόνου για την αληθινή μητέρα την οποία έβλεπε περιστασιακά στο παρελθόν αλλά δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις μαζί της Επίσης οι ανάδοχοι γονείς της ποτέ δεν την έκαναν να νιώσει ότι ανήκει σε μια κανονική οικογένεια γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας ο ανάδοχος πατέρας είχε προβλήματα καρδιάς και η ανάδοχη μητέρα ήταν πολύ χειριστική και ελεγκτική Αυτό που χρειαζόταν η Κατερίνα ήταν να νιώσει ασφάλεια Επίσης να είναι ήρεμη και να είναι ικανή να επιλύει τα καθημερινά της προβλήματα και τις προκλήσεις Μολονότι οι εμπειρίες που είχε βιώσει στην παιδική της ηλικία ήταν επώδυνες κατάφερε να σπουδάσει στην Πολυτεχνική σχολή στο Ηράκλειο Κρήτης laquoΑρχιτεκτονική Δομικών Έργωνraquo Οι συναντήσεις βοήθησαν την Κατερίνα να οργανωθεί περισσότερο και να κάνει ένα πλάνο μελέτης για τις σπουδές της Η μάθηση στο πανεπιστήμιο την βοήθησε να έχει μια δομή στη ζωή της και να κάνει επαγγελματικά σχέδια

42

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

bull Εξερεύνηση των πολλαπλών τρόπων για την προώθηση της ανθεκτικότητας έτσι ώστε να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος και να επενδύσει στο μέλλον

Η Κατερίνα πάντα ένιωθε ότι κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σε δύσκολες καταστάσεις ένιωθε να πνίγεται Όταν οι ερωτικές της σχέσεις δεν πήγαιναν καλά ένιωθε αναστατωμένη και εγκαταλελειμμένη Ήξερε ότι πάντα ήταν εκείνη η ίδια laquoπαλιά ιστορίαraquo αλλά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα συναισθήματα των πολλαπλών απωλειών στη ζωή της Η αίσθηση του laquoανήκεινraquo εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με την Κατερίνα και για πρώτη φορά ένιωσε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης Ένιωσε ότι μπορούσε να αναλάβει την πρόκληση και να κάνει τη laquoμεγάλη βουτιάraquo για να προχωρήσει μπροστά στη ζωή της με θάρρος και αισιοδοξία

bull Συζητώντας τρόπους να υπερνικηθούν τα εμπόδια laquoμαθαίνοντας να κολυμπά βαθιά στη θάλασσαraquo και να φτάσει σε ένα laquoασφαλές λιμάνιraquo Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων εξερευνήσαμε όλα τα laquoμεγάλα κύματαraquo που την έκαναν να νιώθει άσχημα στη ζωή της Το άγχος μειώθηκε και τα όρια που μπήκαν στους ανάδοχους γονείς την έκαναν να νιώσει ότι έχει δική της ελεύθερη περιοχή και ότι μπορεί να αναπνεύσει ελεύθερα Τα συναισθήματα καταπίεσης από το παραδοσιακό χωριό απελευθερώθηκαν και έμαθε ότι η ελευθερία δεν είναι πάντα εύκολη γιατί έτεινε να κουβαλά πάντα μαζί της όλα αυτά τα συναισθήματα στις σχέσεις της και πάντα την οδηγούσαν σε εκρήξεις θυμού

bull Αντανακλώντας σε πιθανότητες για καλύτερη κοινωνικοποίηση δραστηριότητες και επαγγελματικές διεξόδους Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας εξερευνήσαμε τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδείχτηκε ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό γιrsquo αυτήν γιατί απομάκρυναν τα βαθιά συναισθήματα εγκατάλειψης που βίωνε για τους βιολογικούς της γονείς Αρκετά συχνά όλα έδειχναν εντάξει και έμοιαζε σαν laquoγρήγορη ανάδυση από τα βαθιά νεράraquo Η θλίψη και το πένθος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα για άλλη μια φορά Μετά από αυτό ο δρόμος της κοινωνικοποίησης ξανα - ανακαλύφθηκε όταν παλιές και νέες φιλίες επαναξιολογήθηκαν Όλες οι πόρτες ένιωσε ότι ήταν ανοιχτές και ένα αίσθημα εμπιστοσύνης εγκαθιδρύθηκε στις φιλίες της Ήταν σημαντικό γιrsquo αυτήν να μάθει πώς να κρατά τις σχέσεις της

bull Χτίζοντας κοινωνικές δεξιότητες στο πλαίσιο της Ψυχικής ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής Η Κατερίνα αναστατωνόταν πολύ εύκολα στην καθημερινή της ζωή και ο θυμός ήταν εμπόδιο γιrsquo αυτήν στο χτίσιμο υγιών σχέσεων Ερευνήσαμε τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που χρειαζόταν για να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις Η Κατερίνα είχε σκαμπανεβάσματα αλλά έμαθε να παίρνει από τις σχέσεις οτιδήποτε της έδινε ελπίδα Ανακάλυψε δεσμούς ελπίδας με ανθρώπους που την έκαναν να νιώθει ασφαλής με εμπιστοσύνη και αξία Η Κατερίνα κατάφερε να παρακολουθήσει σεμινάρια στον τοπικό ερυθρό σταυρό και έγινε εθελόντρια στις πρώτες βοήθειες Το να βοηθά άλλους ανθρώπους την έκανε να νιώθει ότι αξίζει

bull Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες και επανασύνδεση με το κοινωνικό δίκτυο Η Κατερίνα ανακάλυψε ότι το αίσθημα του laquoανήκεινraquo δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και συμπεριλάμβανε ευθύνες που έπρεπε να αναλάβει Κατάφερε και βρήκε μέρος πρακτικής άσκησης προκειμένου να εξασκήσει τις αρχιτεκτονικές της δεξιότητες Η πρώτη εργασιακή της εμπειρία την έκανε να νιώθει χρήσιμη και αυτό ήταν πολύ σημαντικό προκειμένου να πιστέψει στις ικανότητές της Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν η βάση προκειμένου να επανασυνδεθεί με παλιούς της φίλους

bull Εξερευνώντας τρόπους για να σπάσει ο τοίχος της ανεργίας στο μέσο δύσκολων καιρών της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Η Κατερίνα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της αλλά ακόμα παλεύει να βρει μια κατάλληλη δουλειά Ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης μεταπτυχιακού διπλώματος Εντωμεταξύ κατάφερε να βρει δουλειά σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών και μολονότι οι ανάδοχοι γονείς είχαν διαφορετική άποψη για πρώτη φορά είχε κάποια χρήματα που την έκαναν περισσότερο ανεξάρτητη και ένιωσε ελεύθερη

bull Εγκαθίδρυση της ελπίδας Η Κατερίνα είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα στη ζωή της και αυτό αντανακλούσε αισθήματα ανασφάλειας για την πολυτάραχη ζωή της και τον εαυτό της Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο βήμα γιrsquo αυτήν να είναι ικανή να εκφράσει τα συναισθήματα του τραύματος της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς στις συναντήσεις μας και να ξεπεράσει την άστατη φροντίδα από τους ανάδοχους γονείς της και τελικά να αναλάβει πρωτοβουλία για τον εαυτό της Η εγκαθίδρυση ελπίδας η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάθλιψη την έκανε να νιώσει περισσότερο ανθεκτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων και το μέλλον διαφαινόταν λαμπρότερο γιrsquo αυτή

43

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Η περίπτωση του Κώστα Ο Κώστας είναι 16 ετών φοιτά στη Γ΄ Γυμνασίου και αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και εναντιωματική διαταραχή Ο Κώστας έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 4 ετών αλλά βλέπει τακτικά τη μητέρα του η οποία όμως δυσκολεύεται όπως λέει η ίδια να νιώσει συναισθήματα αγάπης για το γιό της Της θυμίζει τον πρώην άντρα της και πατέρα του Κώστα (ο οποίος την κακοποιούσε) και αυτό της πυροδοτεί συναισθήματα αμηχανίας και σκληρότητας κάθε φορά που βλέπει το παιδί της Η ίδια ζήτησε όταν ο Κώστας ήταν 6 ετών από τις υπηρεσίες πρόνοιας να lsquoαπαλλαγείrsquo από τη φροντίδα του Κώστα γιατί ένιωθε ανεπαρκής Ένιωθε το παιδί laquoβάρος στις πλάτες τηςraquo και ήθελε να ζήσει τη ζωή της (γέννησε τον Κώστα σε ηλικία 16 ετών) Τότε η γιαγιά (μητέρα της μαμάς του Κώστα) προσφέρθηκε να αναλάβει ως ανάδοχη τη φροντίδα του μαζί με τον 22 χρόνια μεγαλύτερο σύντροφό της Το παιδί παραπέμφθηκε γιατί παρουσιάζει έντονη επιθετικότητα προς τα άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου

bull ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Όλα αυτά τα χρόνια ο Κώστας μεγάλωσε σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου η γιαγιά και ο σύντροφός της συνεχώς καβγάδιζαν και χειροδικούσαν ο ένας στον άλλο και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ανάγκες και τις δυσκολίες του Κώστα Στις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσαν να καλυτερέψουν οι βασικές συνθήκες διαβίωσης ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής του

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μας ο Κώστας εξέφρασε την επιθυμία να μπορούσε να τον αγαπήσει η μητέρα του όσο αγαπάει το σκύλο της Επίσης ήθελε πολύ να συναντήσει τον πατέρα του σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος έπλαθε ιστορίες ότι είδε τον πατέρα του τυχαία στο δρόμο και τον πήγε βόλτα Το παιδί κουβαλώντας το τραύμα της απόρριψης από τους βιολογικούς του γονείς είχε κατακλυστεί από συναισθήματα θυμού οργής και θλίψης Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας έγινε προσπάθεια ελέγχου του θυμού και σωστής διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία κατακλυζόταν Αυτό του έδωσε την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και το αίσθημα της αισιοδοξίας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι και καλύτερη

bull ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Σε συνεργασία με το σχολείο έγινε προσπάθεια ενδυνάμωσης του μαθησιακού δυναμικού του Κώστα μέσα από την παροχή παράλληλης διδακτικής υποστήριξης Αυτή η εξατομικευμένη βοήθεια βοήθησε αρκετά τον Κώστα τόσο στην ενεργό συμμετοχή του μέσα στο μάθημα αλλά και στη βελτίωση της μαθησιακής του επίδοσης Επιπλέον τον βοήθησε στην αύξηση της αυτοεκτίμησής του Ο Κώστας άρχισε να είναι πιο οργανωμένος στο σχολείο και να νιώθει ικανοποίηση για αυτά που κατάφερνε στο σχολείο Η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων τον βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές του

bull ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ laquoΑΝΗΚΕΙΝraquo Ο Κώστας αντιμετώπιζε δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομήλικους του Ανέφερε ότι δεν έχει κανέναν φίλο και δεν τον θέλουν τα άλλα παιδιά Ο ίδιος ανέφερε ότι τον κορόιδευαν τα άλλα παιδιά γιατί διάβαζε ακόμα συλλαβιστά Μέσα από τις συναντήσεις μας διερευνήσαμε το πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει παραπάνω τα ενδιαφέροντά του Έτσι προτάθηκε η συμμετοχή του Κώστα σε μια εξωσχολική δραστηριότητα που του άρεσε πολύ (μπάσκετ) όπου εκεί εντάχθηκε σε μια μικρή ομάδα όπου μάλιστα απέκτησε και έναν φίλο Αυτό του έδωσε μια αίσθηση αισιοδοξίας και για πρώτη φορά ένιωσε ότι μπορεί να βασίζεται σε κάποιον όταν το έχει ανάγκη Επίσης η αίσθηση του laquoανήκεινraquo τον έκανε να νιώσει περισσότερο υπεύθυνος για τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους

bull ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ Μέσα από την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης ο Κώστας βοηθήθηκε ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τις σχέσεις που ανέπτυξε και να καλλιεργήσει μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας για τη ζωή του Ήταν σημαντικό ότι ο Κώστας για πρώτη φορά έμαθε να δέχεται το παρελθόν του τις δύσκολες αλλά και τις καλές εμπειρίες της ζωής του και να προσπαθεί να πάρει τα καλά και να δει με ποιο τρόπο αυτό το αναπτυξιακό ταξίδι μπορεί να γίνει ευεργετικό για την υπόλοιπή ζωή του

44

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Πού μπορείς να είσαι ανθεκτικός

45

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

ΠΑΝΤΟΥ

Σχολείο

Πόλη

Σταθμός

Παραλία

46

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Πού μπορεί να βρει υποστήριξη η ψυχική σου ανθεκτικότητα Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι κάτι που -Συμβαίνει στο πέρασμα του χρόνου -Είναι ένα ταξίδι μέσα στους χώρους που μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους -Βρίσκεται στα μέρη όπου μπορείς να νιώσεις ασφάλεια -Συνδέεται με το χώρο με τον οποίο ασχολείσαι μέσα σου και με τον τρόπο με τον οποίο φροντίζεις γιrsquo αυτό Σκέψου τα μέρη και τους χώρους που βοηθούν την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τη σκέψη σου Στο δωμάτιό μου βλέποντας μια ταινία Κάνοντας βόλτα με τους φίλους μου στην πόλη Όταν είμαι κοντά στον δάσκαλό μου τον-την κοινωνικό λειτουργό που με κάνει να νιώθω καλά Ακούγοντας μουσική μόνος μου Φέρνοντας στο νου μια ανάμνηση με εμένα και τη γιαγιά μου Όταν είμαι κοντά σε ζώα γιατί με ηρεμούν

47

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Η κοινωνία στην οποία ζούμε μπορεί να μας υψώσει εμπόδια καθώς υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες για εργασία δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε καλή στέγαση και κάποιες φορές δεν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ένα καλό ξεκίνημα στη ζωή Η κατανόηση των προκλήσεων και των εμποδίων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας νέος άνθρωπος στην κοινότητα που ζει μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στο να γνωρίσει τι μπορεί να το κάνει δύσκολο για τον ίδιο και για τους άλλους να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους Από τη στιγμή που θα το γνωρίζουν αυτό το νεαρό άτομο και οι άλλοι μπορούν επίσης να κάνουν βήματα να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και να πάρουν ό τι μπορούν από τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που η ζωή μπορεί να τους παρουσιάσει

48

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Ποσοστά ανεργίας σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό της ανεργίας κατά τους τρεις τελευταίους μήνες του περασμένου έτους άγγιξε το 261 Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (296) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (233) Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (515) το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 569 Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους έχουν πάει μερικές τάξεις Δημοτικού (430) ενώ ακολουθούν τα άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (410) Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (131) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (198) Ένα ποσοστό ανέργων (61) απέρριψε κατά τη διάρκεια του Δ΄ τριμήνου του 2014 κάποια πρόταση ανάληψης εργασίας για διάφορους λόγους κυρίως επειδή

bull Δεν εξυπηρετούσε ο τόπος εργασίας (253) bull Δεν εξυπηρετούσε το ωράριο (202) bull Δεν ήταν ικανοποιητικές οι αποδοχές (197)

Το ποσοστό των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν ανέρχεται στο 243 του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία ανεξάρτητα αν είναι laquoνέοιraquo ή laquoπαλαιοίraquo άνεργοι) αποτελούν αντίστοιχα το 730 Σε επίπεδο περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στην Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Μακεδονία με 279 Στον αντίποδα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στο Νότιο Αιγαίο με 169 και στο Βόρειο Αιγαίο με 205 49

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Ας εξερευνήσουμε μαζί Πού βρίσκονται οι ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Όλοι μας περνάμε στη ζωή μας μέσα από προκλήσεις που μας δημιουργούν άγχος όπως το να χάσουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να μετακομίσουμε να αλλάξουμε σχολείο ή να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που έχει το να είναι κανείς νέος Όποιες κι αν είναι αυτές οι προκλήσεις που αντιμετωπίζεις και όση αναταραχή κι αν προκαλούν στη ζωή σου το να έχεις κάποιες ζώνες ψυχικής ανθεκτικότητας όπως ένα μέρος ένα πρόσωπο μια ιδέα ή ένα αντικείμενο με τα οποία νιώθεις υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει να ελέγξεις το άγχος που κάποιες από αυτές τις προκλήσεις μπορεί να σου προκαλέσουν

Η ζώνη ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια περιοχή στη ζωή σου που σου προσφέρει ένα στοιχείο σιγουριάς τις στιγμές εκείνες που τα πράγματα μοιάζουν τόσο αβέβαια και που προσφέρει ένα χώρο όπου νιώθεις ότι εν μέρει ελέγχεις την κατάσταση και ξέρεις που βρίσκεσαι Σε στιγμές μεγάλων αλλαγών το οικείοτο γνώριμο σαν μια κουβέρτα ασφαλείας μπορεί να μας προσφέρει ασφάλεια ένα καταφύγιο από την καταιγίδα Συνήθως μπορούμε να βρούμε σταθερότητα σε μια σειρά περιοχές της ζωής μας όπως

Μέρη

Για πολλούς νέους ανθρώπους μπορεί να είναι το σπίτι τους ή το δωμάτιό τους ή ένα αγαπημένο τους σημείο όπως μια παραλία ή ένα τοπίο Ή μπορεί να είναι η υπηρεσία την οποία επισκέπτεσαι οη κοινωνικός λειτουργός που σε υποστηρίζει και η καφετέρια που πηγαίνετε μαζί Σκεφτείτε μαζί που είναι τα μέρη-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

Άνθρωποι

Αυτοί είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή σου που σε έχουν βοηθήσει στο ταξίδι σου και που είναι σημαντικοί για σένα Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι σου οι φροντιστές οι φίλοι των γονιών σου άλλα μέλη της οικογένειας ένας σημαντικός λειτουργός όπως ένας κοινωνικός λειτουργός ή ένας νέος λειτουργός που έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται για σένα και σε έχει βοηθήσει στην πορεία σου Ποιοι είναι οι άνθρωποι-ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας και πώς σε έχουν βοηθήσει Τι το ιδιαίτερο έχουν Πού μπορείς να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους Πώς μπορούν να σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και χρειάζεται να ζητήσεις τη βοήθειά τους Εάν δεν βρίσκονται πια στη ζωή σου για οποιοδήποτε λόγο τι θα σου έλεγαν για να σε βοηθήσουν όταν βρίσκεσαι σε σύγχυση

50

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Αντικείμενα

Υπάρχουν αντικείμενα στα οποία μπορεί να προσκολληθούμε για ασφάλεια και το προφανές έχει ήδη αναφερθεί laquoη κουβέρτα ασφαλείαςraquo Για μερικούς ανθρώπους το αντικείμενό τους μπορεί να είναι μια τυχερή μασκότ ένα αρκουδάκι από την παιδική ηλικία (ή την εφηβική) ένα σημαντικό κόσμημα όπως ένα δαχτυλίδι Για άλλους η σοκολάτα ή το πάπλωμά τους μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια Τι είδους αντικείμενα έχεις εσύ στη ζωή σου που σε καταπραΰνουν και σε βοηθούν να νιώσεις καλύτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα Εάν δεν έχεις κάποιο αντικείμενο αυτή τη στιγμή εξερεύνησε με τον φροντιστή σου ή τον φίλο σουφίλη σου τι αντικείμενα έχουν εκείνοι και άρχισε να πειραματίζεσαι με το τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές

Ιδέες

Μπορεί να είναι μια θρησκεία ιδέες για να κάνεις πράγματα στο μέρος σου ή πράγματα που έχουν αξία στη ζωή σου και στα οποία πιστεύεις όπως η φιλία ή πώς θα έπρεπε να φέρονται οι άνθρωποι στους άλλους και μεταξύ τους Ή μία από τις ζώνες ψυχικής σου ανθεκτικότητας θα ήταν να αναπτύξεις ιδέες για το πώς μέσα στην ομάδα των φίλων σου θα μπορούσατε να βοηθάτε ο ένας τον άλλο να είστε ψυχικά ανθεκτικοί

Συνήθειες

Αυτές θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε από το να βλέπεις πάντα το X Factor κάθε Σάββατο βράδυ να πηγαίνεις για πινγκ πονγκ κάθε Δευτέρα ή να βλέπεις τους φίλους σου κάθε Κυριακή απόγευμα Τι συνήθειες έχεις εσύ στη ζωή σου που είναι σημαντικές για σένα και επιδρούν θετικά πάνω σου

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω προτάσεις προσπάθησε να σκεφτείς τα σταθερά ασφαλή σημεία της ζωής σου και προσδιόρισε τα πράγματα από τα οποία μπορείς να κρατηθείς στις δύσκολες στιγμές των προβλημάτων και των μεταβολών Έχεις κάτι για κάθε μία από τις παραπάνω επικεφαλίδες και εάν όχι πώς μπορείς να κατασκευάσεις στη ζωή σου για να αυξήσεις τις ζώνες της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

51

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Σε τι νομίζεις ότι οφείλεται το πώς είναι η ζωή σου Συμπλήρωσε τον παρακάτω κύκλοπίτα και σκέψου σε τι ποσοστό νομίζεις ότι τα ακόλουθα είναι υπεύθυνα για την κατάστασή σου

Εγώ Άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου Η κοινωνία και οι ανισότητες που είχα να αντιμετωπίσω Η τύχη

Γέμισε τον δικό σου κύκλο Χρησιμοποίησε τον άδειο κύκλο για να γράψεις τους δικούς σου παράγοντες

Ένα γράφημα πίτας βασίζεται συνήθως σε ένα σύνολο του 100 οπότε μπορείς να επεξεργαστείς την κάθε περιοχή και να βεβαιωθείς ότι το σύνολο κάνει 100

Τι παρατηρείς

Ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου ή υπερεκτίμησες το πόσο εσύ ή οι άλλοι έχουν συμβάλλει Πού μπορείς να αναλάβεις δράση Συζήτησε με τον θεραπευτή σου και αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης μαζί Οι ιδέες στην επόμενη σελίδα ίσως βοηθήσουν

52

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Αυτά τα μέρη βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Πάρκο

Κρεβατοκάμαρα

Παραλία

Γυμναστήριο

53

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Δραστηριότητα Δημιουργώντας ένα ασφαλές μέρος όπου νιώθεις ότι ανήκεις για να τα καταφέρεις όταν η ζωή γίνεται δύσκολη 1 Βεβαιώσου ότι η άσκηση αυτή γίνεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο χωρίς περισπασμούς Χωρίς τηλέφωνο τηλεόραση ή μουσική και ζήτησε από

όσους βρίσκονται γύρω σου να μη σε ενοχλήσουν για είκοσι περίπου λεπτά 2 Αν νιώθεις καλύτερα με το να διαβάζεις τις οδηγίες και μετά να ξεκινήσεις μπορείς να το κάνεις διαφορετικά μπορείς να μαγνητοφωνήσεις τα βήματα για να καθοδηγηθείς ακούγοντάς τα 3 Σκέψου ένα πραγματικό ή φανταστικό μέρος που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής και χαλαρόςάνετος Μπορεί να είναι ένα μέρος που γνωρίζεις όπως ένα πάρκο το δωμάτιό σου ή ένα μέρος που έχεις φτιάξει με τη φαντασία σου όπως πάνω σε ένα σύννεφο ή ένα φανταστικό κάστρο Μπορεί να είσαι με κάποιον που νιώθεις ασφάλεια όπως όταν κάθεσαι στα πόδια της γιαγιάς σου ή όταν αγκαλιάζεις έναν φίλο Εάν δυσκολεύεσαι να σκεφτείς ένα μέρος μπορείς αντί γιrsquo αυτό να σκεφτείς το αγαπημένο σου χρώμα 4 Συμπλήρωσε αυτές τις φράσεις πριν ξεκινήσεις Το ασφαλές μου μέρος είναι_______________ Το ασφαλές μου μέρος με κάνει να νιώθωνα αισθάνομαι________________ 5 Κάθησε σε μια άνετη καρέκλα με τα πόδια παράλληλα στο έδαφος και με τα χέρια ακουμπισμένα είτε στις δύο πλευρές τις καρέκλας είτε στα γόνατά σου 6 Κλείσε τα μάτια σου και πάρε μια αργή μακριά βαθιά αναπνοή από τη μύτη σου νιώσε την κοιλιά σου να τεντώνει σαν ένα μπαλόνι καθώς εισπνέεις τώρα κράτησε την αναπνοή σου και μέτρησε ως το 5 Μετά άρχισε να εκπνέεις αργά από το στόμα νιώθοντας την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει Επανέλαβε αυτό το βήμα 3 ή 4 φορές Συνέχισε να αναπνέεις αργά χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου για το υπόλοιπο της άσκησης

54

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

7 Τώρα με τα μάτια σου κλειστά φαντάσου ότι μπαίνεις στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι το ασφαλές σου μέρος Είναι νύχτα ή μέρα Έχει ήλιο ή συννεφιά Είναι έξω ή μέσα Είσαι μόνοςη ή με άλλους Εάν είσαι έξω κοίταξε τον ουρανό εάν είσαι μέσα κοίταξε τους τοίχους παρατήρησε τα χρώματα διάλεξε μόνο όμορφα πράγματα να κοιτάς Κοίταξε για μερικά ακόμα λεπτά εξερεύνησε αυτά που βλέπεις εκεί που βρίσκεσαι

8 Έπειτα χρησιμοποίησε την φανταστική αίσθηση της ακοής Τι ακούς Ακούς ανθρώπους γύρω σου Ακούς μουσική Ακούς τον άνεμο ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να ακούς ύστερα συνέχισε να ακούς για μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας τη φανταστική αίσθηση της ακοής

9 Ύστερα χρησιμοποίησε τη φανταστική αίσθηση της όσφρησης Εάν είσαι μέσα τι σου μυρίζει Είναι κάτι φρέσκο Έχεις κάποια φωτιά αναμμένη Σου μυρίζει καλό μαγειρεμένο φαγητό Εάν είσαι έξω μπορείς να μυρίσεις το γρασίδι Ή τον αέρα Ή τα λουλούδια Ή τη θάλασσα Επέλεξε κάτι απαλό να μυρίσεις στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα μείνε μερικά δευτερόλεπτα χρησιμοποιώντας την φανταστική σου όσφρηση

10 Μετά παρατήρησε εάν νιώθεις κάτι με την φανταστική αίσθηση της αφής σου Πού κάθεσαι ή πού στέκεσαι Μπορείς να νιώσεις τον άνεμο Μπορείς να νιώσεις κάτι που αγγίζεις Επέλεξε να αγγίξεις κάτι απαλό στο ασφαλές σου μέρος Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθηση της αφής

11 Τέλος χρησιμοποίησε τη φανταστική σου αίσθηση της γεύσης Τρως Ή πίνεις κάτι στο ασφαλές σου μέρος Πώς είναι αυτό Τι γεύση έχει Επέλεξε κάτι νόστιμο να δοκιμάσεις Ύστερα πάρε μερικά δευτερόλεπτα για να χρησιμοποιήσεις την φανταστική σου αίσθησητης γεύσης

Τώρα πάρε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα για να κοιτάξεις γύρω σου το ασφαλές σου μέρος χρησιμοποιώντας όλες τις φανταστικές σου αισθήσεις Σκέψου πόσο ασφαλής και άνετοςη νιώθεις εκεί Θυμήσου ότι μπορείς να επιστρέψεις σε αυτό το μέρος με τη φαντασία σου όποτε έχεις την ανάγκη να νιώσεις ασφαλής και χαλαρός Μπορείς επίσης να το επισκεφθείς ξανά όποτε νιώθεις λυπημένος θυμωμένος αγχωμένος ανήσυχος ή πληγωμένος Κοίταξε για μια τελευταία φορά γύρω σου για να θυμηθείς πώς είναι το μέρος

Τώρα κράτα τα μάτια σου κλειστά Και επικεντρώσου ξανά στην αναπνοή σου Πάρε μερικές αργές βαθιές αναπνοές με τη μύτη σου και νιώσε την κοιλιά σου να φουσκώνει σα μπαλόνι Χωρίς να κρατάς την αναπνοή σου εξέπνευσε με το στόμα σου και νιώσε την κοιλιά σου να ξεφουσκώνει σα μπαλόνι Επανάλαβέ το μερικές φορές και έπειτα όταν είσαι έτοιμοςη άνοιξε τα μάτια σου και επικεντρώσου στο δωμάτιο

55

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Πώς θα στηρίξεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα

56

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

lsquoΆναψεrsquo τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας

57

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Πώς θα βοηθήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα Τώρα γνωρίζεις λίγο περισσότερα πράγματα για την ψυχική ανθεκτικότητα και γιατί είναι σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε Πρώτα το ερώτημα laquoΚαι λοιπόνraquo Πολύ συχνά όπως και οι φροντιστές ειδικότερα θα βομβαρδίζεσαι με φράσεις και ορολογία και λίγα μόνο πράγματα θα σε βοηθούν να αντιμετώσεις τα πράγματα στην πράξη Θέλουμε αυτό το εγχειρίδιο να είναι διαφορετικό και να μην σε αφήνει να περιπλανιέσαι στο σκοτάδι Οι ερευνητές έχουν σκεφτεί γύρω από το τι βοηθά την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και έχουν βρει ότι οι καλές στενές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η καλή διάθεση η καλή αυτοεκτίμηση η αισιόδοξη οπτική οι δυνατές φιλικές σχέσεις η εκπαίδευση τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι όλα αυτά βοηθούν για να αναφέρουμε μερικά Αλλά πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις προς όφελος των παιδιών και των νεαρών ατόμων με τα οποία ζεις και εργάζεσαι Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας (2007) σχεδιάστηκε από την Καθηγήτρια Angie Hart και τον Δρ Derek Blincow με τη βοήθεια της Helen Thomas καθώς και πολλών γονιών και νεαρών ατόμων στο Πανεπιστήμιο του Brighton Τα αποτελέσματα της έρευνας μεταφέρθηκαν σε ένα πρακτικό πλαίσιο που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικογένειες και νεαρά άτομα Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να χωριστεί σε πέντε ενότητες οι οποίες εστιάζουν στις διαφορετικές περιοχές που θεωρήθηκαν σημαντικές από την έρευνα και έχουν τις εξής ονομασίες Τα Βασικά Το αίσθημα του ανήκειν η Μάθηση η Αντιμετώπιση και ο Κεντρικός Εαυτός Μέσα στις ίδιες τις ενότητες υπάρχουν διαφορετικές περιοχές (τις ονομάζουμε φίλτρα ή παρεμβάσεις) τις οποίες η έρευνα έχει προσδιορίσει ως σημαντικές για την αύξηση της ανταπόκρισης των νέων στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην υπέρβαση των δυσκολιών Το πλαίσιο προωθεί την ιδέα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν σε αυτό συμπεριλαμβανομένου κι εσένα (όπως και ο φροντιστής και το νεαρό άτομο) η κοινότητα μέσα στην οποία ζεις οι φίλοι οι καθηγητές άλλοι επαγγελματίες ακόμα και ο σκύλος ή η γάτα σου Και δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ελπίδα Είτε βρίσκεται στα Βασικά είτε στο Ανήκειν είτε στη Μάθηση είτε στον Κεντρικό Εαυτό πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει Εάν τα πράγματα δεν είναι καλά σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές αυτή τη στιγμή υπάρχει τρόπος να τα βελτιώσουμεhellip να τα κάνουμε να συμβούν Εάν το παρελθόν έχει υπάρξει δύσκολο τότε το μέλλον προσφέρει μια δυνατότητα να βιώσουμε κάτι διαφορετικό Και για εμάς αυτό ήταν κάτι που μας βοήθησε πραγματικά να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να είμαστε σήμερα εδώ

58

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Πώς να ΑΝΑΨΕΙΣ τον διακόπτη της ψυχικής σου ανθεκτικότητας Να είσαι δραστήριος

Να έχεις Ελπίδα

Να φροντίζεις τον εαυτό σου ή τους άλλους

Να έχεις Χιούμορ

Έμπνευση

Όρεξη για Μάθηση

Να αντιμετωπίζεις τα πράγματα

Να αισθάνεσαι ότι ανήκεις κάπου

Να είσαι θετικός

Να βάζεις στόχους

Να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου

59

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Τα βασικά Το πλαίσιο εργασίας εστιάζει στη σημασία των βασικών μας αναγκών Όπως πχ το να έχεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου τα απαραίτητα χρήματα στο σπίτι για να παρέχεις στον εαυτό σου ποιοτικό φαγητό θέρμανση και νερό- αυτά είναι κεντρικά στην προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζουμε Είναι σημαντικό να μειώσεις αυτούς τους αγχογόνους παράγοντες για να δημιουργήσεις ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε το νεαρό σου άτομο να μπορεί να είναι ελεύθερο να επικεντρωθεί σε άλλες πλευρές της ζωής Μια έρευνα έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων είναι αυτό που στην πραγματικότητα κάνει την μεγαλύτερη διαφορά στην ευτυχία και στην καλή ψυχική υγεία (Layard 2005)

60

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo Το να έχεις κάπου που να νιώθεις ότι ανήκεις που να νιώθεις ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας Το αίσθημα lsquoτου ανήκεινrsquo αφορά το να βοηθήσει κανείς τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν την ιστορία τους μέσα στον κόσμο τι έχει συμβάλει στην τωρινή τους κατάσταση συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών και να τους βοηθήσει να τις εναγκαλιστούν ως μέρος τους ταξιδιού τους Βοηθάει ακόμα να κατανοήσουν τις ευθύνες τους ως νεαρά άτομα πως μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σχετικά με το πως μπορούν να επιτύχουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και μέσω αυτής να εκτεθούν σε νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα βελτιώσουν τις ευκαιρίες τους στη ζωή Ιδέες για το πως μπορώ να στηρίξω ένα νέο άνθρωπο ή και τον ίδιο μου τον εαυτό για να μπορέσει να βιώσει την αίσθηση lsquoτου ανήκεινrsquo 1 Εξασφαλίστε την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες όπου μπορείς κανείς να νιώσεις αποδεκτός και όπου μπορεί να είναι ο εαυτός του 2 Διατηρήστε την αίσθησης της ελπίδας 3 Υποστηρίξτε τους νέους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους και να κατανοήσουν την επίδρασύ της στη ζωή τους καθώς και τη μάθηση την οποία έχουν αποκομίσει από τις εμπειρίες τους 4 Διερευνήστε τις συναδελφικές σχέσεις αυτές τις σχέσεις που παρέχουν ελπίδα και ευκαιρίες για ανάπτυξη επίσης και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να είναι ευεργετικές 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

61

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Μάθηση Η μάθηση λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους για κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο σχολείο Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητα του σχολείου και οι παρεμβάσεις που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου αναδεικνύουν τη συμβολή του Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας αναγνωρίζει ότι ευκαιρίες μάθησης υπάρχουν σε πληθώρα πλαισίων και σχέσεων επίσης τονίζει τη σημασία της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης Προσεγγίζοντας τη μάθηση με αυτό τον τρόπο μας παρέχει μια ευρύτερη θεώρηση των παρεμβάσεων επικεντρώνοντας σε ένα εύρος από τρόπους που μπορεί να υποστηρίξουν τη μάθηση Ευκαιρίες και ιδέες που μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση στην εργασία σου 1 Η μάθηση στους νέους ανθρώπους δε λαμβάνει χώρα πάντα με το συνηθισμένο τρόπο ποιες άλλες ευκαιρίες στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση μπορούν να στηρίξουν τη μάθηση τους 2 Ποιες άλλες προκλητικές εμπειρίες σου έχουν δώσει ευκαιρίες για μάθηση Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη μάθηση για να αποβεί σε πλεονέκτημα 3 Πως μπορείς να βοηθήσεις ένα νέο άνθρωπο να χαρτογραφήσει ένα πλάνο για την καριέρα του 4 Πως αναδυκνείεις τα επιτεύγματα σου στην εργασία σου 5 Γράψε άλλες δικές σου ιδέες

62

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Η αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση είναι αυτό που πραγματικά λέει η λέξη και αφορά την υποστήριξη των νέων ατόμων να προσδιορίσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που αντιμετωπίζουν και πώς θα μπορέσουν να τις ελέγξουν Μέρος αυτής είναι η αύξηση των εργαλείων που θα έχει διαθέσιμα το νεαρό άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις όποτε αυτές δυσκολεύουν Αυτό μπορεί να εμπερικλείει μια σειρά από στρατηγικές όπως απλά να διαθέτει χιούμορ να αναπτύξει κάποιο ενδιαφέρον να λύσει ένα πρόβλημα να υποστηριχθεί το νεαρό άτομο στο να αναπτύξει δεξιότητες θάρρους και να στηρίζεται σε άλλους ανθρώπους

Ιδέες για την υποστήριξη της Αντιμετώπισης

1Τι χρειάζεται το νεαρό άτομο που θα το βοηθήσει να είναι γενναίο

2Με ποιους τρόπους ηρεμεί το νεαρό άτομο τον εαυτό του ή φροντίζει τον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν

3Υπάρχουν τα κατάλληλα όρια στο χώρο ώστε το νεαρό άτομο να νιώθουν ασφάλεια και ότι αξίζει

4 Τι ενδιαφέροντα έχει το νεαρό άτομο Πώς αυτά μπορούν να αναπτυχθούν

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

63

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Ο ι Α ν ώ τ ε ρ ε ς Α λ ή θ ε ι ε ς Τ ο πλ α ί σ ι ο τ η ς ψ υ χ ι κ ή ς α ν θ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς έ χ ε ι κ ά πο ι ε ς β α σ ι κ έ ς α ρ χ έ ς ο ι ο πο ί ε ς υ πο σ τ η ρ ί ζ ο υ ν τ η ν πρ ο ώ θ η σ η τ η ς ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ ν έ ο υ α ν θ ρ ώ πο υ ε ί τ ε α πό τ η ν πλ ε υ ρ ά τ ο υ φ ρ ο ν τ ι σ τ ή Η Α πο δ ο χ ή η Δ ε ύ σ μ ε υ σ η η Δ ι α τ ή ρ η σ η κ α ι η Σ τ ρ α τ ο λ ό γ η σ η α πο τ ε λ ο ύ ν τ α β α σ ι κ ά σ υ σ τ α τ ι κ ά τ η ς

Ο κεντρικός εαυτός

Ο κεντρικός εαυτός είναι η πιο δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί Η υποστήριξη μέσα στην περιοχή του ίδιου του εαυτού στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό του νεαρού ατόμου βοηθώντας το να καταλάβει ποιοςποια πραγματικά είναι σαν άνθρωπος αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις εξωτερικές συνθήκες Ο σκοπός εδώ είναι η μετάδοση μιας αίσθησης της ελπίδας και να βοηθηθεί το νεαρό άτομο να πιστέψει ότι τα πράγματα στη ζωή μπορεί να αλλάξουν μέσω της εμπειρίας που του προσφέρεται Η ενσυναίσθηση είναι ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας μας για τον κεντρικό εαυτό βοηθά τα νεαρά άτομα να κατανοήσουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι και να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στις σχέσεις τους και στη ζωή γενικότερα

Ιδέες για να εργαστείτε σχετικά με τον Κεντρικό Εαυτό

1Υπάρχουν ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα των νεαρών ατόμων ή μπορείτε να βοηθήσετε το νεαρό άτομο να έχει πρόσβαση σε μια άλλη δραστηριότητα ή υπηρεσία

2 Μπορείτε να δουλέψετε με το νεαρό άτομο και να το βοηθήσετε να καταλάβει ποιοςποια είναι γιατί μπορεί να αναπτύσσει κάποιες συμπεριφορές και πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσατε να συμπεριφερθεί διαφορετικά

3 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του νεαρού ατόμου Με ποιο τρόπο παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του υπάρχουν ευκαιρίες να βοηθηθεί στην υπηρεσία σας

4 Ποια είναι η αίσθηση του νεαρού σας ατόμου για την ελπίδα στο μέλλον Πώς μπορείτε να βοηθήσετε στην ανάπτυξη αυτής

5 Γράψτε τις δικές σας ιδέες

64

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Οι lsquoΑνώτερεςrsquo Αλήθειες Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει κάποιες βασικές αρχές οι οποίες υποστηρίζουν την προώθησή της είτε από την πλευρά του νέου ανθρώπου είτε από την πλευρά του φροντιστή Η Αποδοχή η Δεύσμευση η Διατήρηση και η Στρατολόγηση αποτελούν τα βασικά συστατικά της προσέγγισης της ψυχικής ανθεκτικότητας Αποδοχή Όπως μαρτυράει ο ίδιος ο όρος αυτή η ανώτερη αλήθεια έχει να κάνει με την αποδοχή των βιωμάτων ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού του και εκτιμώντας για ποιο λόγο τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε από που θα πρέπει να ξεκινήσουμε να είμαστε ενήμεροι για τις πιθανές προκλήσεις τους περιορισμούς και το τι χρειάζεται σε σχέση με την στήριξη που έχει ανάγκη ο καθένας Δέσμευση Η δεύσμευση δίνει έμφαση στην σημαντικότητα της αξιοπιστίας και προβλεψιμότητας Με τόσες απαιτήσεις μπορεί να είναι προκλητικό να διατηρηθεί η δέσμευση και το να είναι κάποιος ανθεκτικός σε δύσκολες ώρες Η στρατολόγηση εμπλέκει και άλλους στην παροχή βοήθειας και αυτό μπορεί να αποβεί ευεργετικό και απαραίτητο Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας τονίζει την σημαντικότητα της προσφοράς μακροχρόνιας δέσμευσης στην στήριξη των νέων ανθρώπων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες

65

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

Διατήρηση Η Διατήρηση υποστηρίζει τη λήψη των θετικών και αρνητικών εμπειριών που έχει βιώσει ο νέος άνθρωπος με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή τους Ένα παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι η στήριξη ενός νέου ανθρώπου στον εθελοντισμό μέσα σε ένα πρόγραμμα φροντίδας νέων ανθρώπων μοιράζοντας τη γνώση και τις εμπειρίες τους Εμπλέκει τον εναγκαλισμό αυτών των βιωμάτων που έχουν λάβει χώρα με ένα τρόπο που ο νέος άνθρωπος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα Κινητοποίησηεμπλοκή Η κινητοποίησηεμπλοκή έχει να κάνει με την ιδέα του να μην κάνεις τα πάντα μόνος σου Ποιός άλλος θα άξιζε να λάβει μέρος για να σε βοηθήσει Το πλαίσιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανοίγει μια πληθώρα από εμπειρίες και ευκαιρίες για το νέο άνθρωπο μέσα από ένα πλήθος δεξιοτήτων και γνώσεων στις οποίες μπορεί να εκτεθεί Αφορά επίσης το πως μπορείς να κινητοποιήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου Πότε βάζεις μέσα την αστεία πλευρά σου Πότε είναι απαραίτητη και η σοβαρή σου πλευρά Πότε απολαμβάνεις τα ταλέντα σου και τα ενδιαφέροντα σου Κάποιες φορές είναι σημαντικό να αναπτύξεις μια διαφορετική προσέγγιση-αν κάτι δε λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο τότε τι θα έλεγες να προσπαθούσες να το κάνεις με διαφορετικό τρόπο Η κινητοποίησηεμπλοκή μπορεί να μας εκθέσει σε ένα εύρος ιδεών και ευκαιριών τα οποία μπορεί να είναι ευεργετικά για σένα ως πρόσωπο που φροντίζει κάποιον και εν τέλει για το νέο άνθρωπο που έχεις στην επιμέλειά σου

66

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ACEVO (2012) Youth Unemployment The Crisis We Cannot Afford ACEVO London

Aumann K amp Hart A (2009) Helping children with complex needs bounce back Resilient Therapy for parents and professionals London Jessica Kingsley

Barnardorsquos (2012) Paying to work childcare and child poverty Ilford Essex Barnardorsquos

Centre for Economic and Social Inclusion Oct 2013 httpwwwcesiorgukstatisticslabouroctober-2013

Crowley L Jones K Cominetti N and Guildford J (2013) International Lessons Youth Unemployment In The Global Context London The Work Foundation

Darker I Ward H amp Caulfield L (2008) An analysis of offending by young people looked after by local authorities Youth Justice 8(2) 134-148

Department for Children Schools and Families (2009) Departmental report January 2009 London

Department for Education (2012) Outcomes for children looked after by local authorities in England as at 31 March 2012 London DfE

Department for Children Schools and Families (2009a) Statistical First Release (SFR) 082009

Schools pupils and their characteristics January 2009 (Provisional) London Department for Children Schools and Families

Hart A Blincow D amp Thomas H (2007) Resilient Therapy with children and families London Brunner Routledge

Masten AS (2001) Ordinary magic resilience processes in development American Psychologist 56 227-238

National Institute for Health and Clinical Excellence (2010) Experiences of looked after children and young people in England National policy and guidance 28

Manchester NICE

Rutter M (1999) Social context meanings measures and mechanisms European Review 7 139-149

Ungar M (2005) Pathways to resilience among children in child welfare corrections mental health and educational settings navigation and negotiation

Child and Youth Care Forum 34 423-444

67

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Σχέδιο ndash Ρός Μπέερντ Σχεδιασμός βιβλίου Design-Ross Beard

Καθηγήτρια Άντζυ Χάρτ Πανεπιστήμιο του Brighton Professor Angie Hart Dr Κλαίρ Στάμπ Πανεπιστήμιο του Brighton Dr Claire Stubbs

Μαρία Γεωργιάδη Ειδική Παιδαγωγός Ψυχολόγος MSc PhD Στέφανος Πλεξουσάκης Κλινικός Ψυχολόγος MSc BACP Accredited PhDc Ηλία Κουρκούτας Καθηγητής Πανεπιστήμιο Κρήτης

68

Το Δίκτυο της Ανθεκτικότητας (για παιδιά amp και εφήβους) Oct 2012 ndash προσαρμοσμένο από τους Hart amp Blincow με Thomas 2007 wwwboingboingorguk

ΒΑΣΙΚΑ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΟΙΚΕΙΝ ΜΑΘΗΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΕΑΥΤΟΣ

ΕΙΔΙ

ΚΕΣ

ΠΡΟ

ΣΕΓΓ

ΙΣΕΙ

Σ

Ικανοποιητική στέγαση Να βρει όπου ανήκει το παιδίέφηβος Κάνε τη σχολικήφοιτητική

ζωή να είναι όλο και πιο λειτουργική

Κατανόηση των ορίων και ότι άλλο συμπεριλαμβάνουν Εγκαθίδρυσε μια αίσθηση

ελπίδας Βοήθεια στο παιδίέφηβο να καταλάβει τη θέση του στον κόσμο

Αρκετά χρήματα για διαβίωση

Το να είναι γενναίος

Λήψη καλών επιρροών Ενέπλεξε μέντορες με τα παιδιάέφηβους

Υποστήριξε το παιδίέφηβο να κατανοήσει τα συναισθήματα των

άλλων ανθρώπων Επίλυση προβλημάτων

Αίσθηση Ασφάλειας Διατήρηση των σχέσεων

Όσο πιο υγιείς σχέσεις τόσο καλύτερα Χαρτογράφησε μια καριέρα

ή ένα πλάνο ζωής

Φόρεσε lsquoχρωματιστούς φακούςrsquo Βοήθησε το παιδίέφηβο να

γνωρίσει τον εαυτό τηςτου Πρόσβαση amp Συγκοινωνία Να παίρνεις ότι μπορείς από τις σχέσεις όπου

υπάρχει ελπίδα Ενίσχυσε τα ενδιαφέροντά τους

Υγιεινή διατροφή Βάλε μαζί τους ανθρώπους που μπορεί να

βασιστεί το παιδίέφηβος Βοήθησε το παιδίέφηβο να οργανώσει τον εαυτό

τηςτου

Βοήθησε το παιδίέφηβο να αναλάβει υπευθυνότητα για τον

εαυτό τηςτου Ηρέμησε amp κάλμαρε Υπευθυνότητες amp υποχρεώσεις

Άσκηση και υγιεινή Επικέντρωσε στις ωραίες στιγμές και τα μέρη

Τόνισε τα επιτεύγματα Θυμήσου ότι αύριο είναι μια

άλλη ημέρα Ενίσχυσε τα ταλέντα τους

Αρκετός ύπνος Να καταλάβει από που προέρχεται το

παιδίέφηβος Βασίσου στους άλλους όταν

είναι απαραίτητο Πρόβλεψη μιας καλής εμπειρίας κάποιου ή κάτι καινούργιο

Ανάπτυξε δεξιότητες ζωής Υπάρχουν δοκιμασμένες

θεραπείες για συγκεκριμένα προβλήματα χρησιμοποίησε τες

Παιχνίδι amp ξεκούραση

Γέλασε Κάνε φίλους και αναμείξου με άλλα παιδιάέφηβους

Απελευθέρωση από προκαταλήψεις amp

διακρίσεις

ΚΑΘΙΕΡΩΜΕΝΕΣ ΑΞΙΕΣ

ΑΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

Σχετικά με αυτό το

Βιβλίο

Ένας εικονογραφημένος οδηγός

Βασισμένος στο δίκτυο της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Υποστήριξη στους νέους ανθρώπους να ανακάμψουν

Νέοι άνθρωποι μοιράζονται τις ιστορίες τους

Το Δίκτυο της Ανθεκτικότητας (για παιδιά amp και εφήβους) Oct 2012 ndash προσαρμοσμένο από τους Hart amp Blincow με Thomas 2007 wwwboingboingorguk

ΒΑΣΙΚΑ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΟΙΚΕΙΝ ΜΑΘΗΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΕΑΥΤΟΣ

ΕΙΔΙ

ΚΕΣ

ΠΡΟ

ΣΕΓΓ

ΙΣΕΙ

Σ

Ικανοποιητική στέγαση Να βρει όπου ανήκει το παιδίέφηβος Κάνε τη σχολικήφοιτητική

ζωή να είναι όλο και πιο λειτουργική

Κατανόηση των ορίων και ότι άλλο συμπεριλαμβάνουν Εγκαθίδρυσε μια αίσθηση

ελπίδας Βοήθεια στο παιδίέφηβο να καταλάβει τη θέση του στον κόσμο

Αρκετά χρήματα για διαβίωση

Το να είναι γενναίος

Λήψη καλών επιρροών Ενέπλεξε μέντορες με τα παιδιάέφηβους

Υποστήριξε το παιδίέφηβο να κατανοήσει τα συναισθήματα των

άλλων ανθρώπων Επίλυση προβλημάτων

Αίσθηση Ασφάλειας Διατήρηση των σχέσεων

Όσο πιο υγιείς σχέσεις τόσο καλύτερα Χαρτογράφησε μια καριέρα

ή ένα πλάνο ζωής

Φόρεσε lsquoχρωματιστούς φακούςrsquo Βοήθησε το παιδίέφηβο να

γνωρίσει τον εαυτό τηςτου Πρόσβαση amp Συγκοινωνία Να παίρνεις ότι μπορείς από τις σχέσεις όπου

υπάρχει ελπίδα Ενίσχυσε τα ενδιαφέροντά τους

Υγιεινή διατροφή Βάλε μαζί τους ανθρώπους που μπορεί να

βασιστεί το παιδίέφηβος Βοήθησε το παιδίέφηβο να οργανώσει τον εαυτό

τηςτου

Βοήθησε το παιδίέφηβο να αναλάβει υπευθυνότητα για τον

εαυτό τηςτου Ηρέμησε amp κάλμαρε Υπευθυνότητες amp υποχρεώσεις

Άσκηση και υγιεινή Επικέντρωσε στις ωραίες στιγμές και τα μέρη

Τόνισε τα επιτεύγματα Θυμήσου ότι αύριο είναι μια

άλλη ημέρα Ενίσχυσε τα ταλέντα τους

Αρκετός ύπνος Να καταλάβει από που προέρχεται το

παιδίέφηβος Βασίσου στους άλλους όταν

είναι απαραίτητο Πρόβλεψη μιας καλής εμπειρίας κάποιου ή κάτι καινούργιο

Ανάπτυξε δεξιότητες ζωής Υπάρχουν δοκιμασμένες

θεραπείες για συγκεκριμένα προβλήματα χρησιμοποίησε τες

Παιχνίδι amp ξεκούραση

Γέλασε Κάνε φίλους και αναμείξου με άλλα παιδιάέφηβους

Απελευθέρωση από προκαταλήψεις amp

διακρίσεις

ΚΑΘΙΕΡΩΜΕΝΕΣ ΑΞΙΕΣ

ΑΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

Σχετικά με αυτό το

Βιβλίο

Ένας εικονογραφημένος οδηγός

Βασισμένος στο δίκτυο της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Υποστήριξη στους νέους ανθρώπους να ανακάμψουν

Νέοι άνθρωποι μοιράζονται τις ιστορίες τους

Σχετικά με αυτό το

Βιβλίο

Ένας εικονογραφημένος οδηγός

Βασισμένος στο δίκτυο της Ψυχικής Ανθεκτικότητας

Υποστήριξη στους νέους ανθρώπους να ανακάμψουν

Νέοι άνθρωποι μοιράζονται τις ιστορίες τους