ONKOLOJİDE ETİK KONULAR

ONKOLOJİDE ONKOLOJİDE ETİK KONULAR ETİK KONULAR

Prof. Dr. Nermin Ersoy

Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi

Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Başkanı

SSAAVVAAŞŞ

Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD

Onkolojide karşılaşılan Onkolojide karşılaşılan etik ikilemleretik ikilemler

Hastayla nasıl bir ilişki kurmalıyım?

Hastaya tanısını söylemeli miyim?Tedavinin başarısından söz etmeli

miyim?Nafile olduğuna inandığım

tedaviyi sürdürmeli miyim?Yapay beslenmeyi sürdürmeliyim?


Onkolojide karşılaşılan etik Onkolojide karşılaşılan etik ikilemlerikilemler

Yaşamı destekleyen tedavilere hiç başlanmamalı mı? ya da

Ne zaman sonlandır malı? Hastanın ölümünü hızlandıracak

olsa bile acısını dindirecek ağrı kesici verilmeli mi?


Onkolojide Hasta-Hekim ilişkisi: Onkolojide Hasta-Hekim ilişkisi:

GüvenGüvene dayalı ilişkie dayalı ilişkiKarşılıklı güven ve saygı ilişkisi;

dürüst, doğru, açık, samimi ve birbirlerinin haklarına saygılı bir iletişim kurmayı,

Maternalistik -anne gibi- tutum ve davranışlardan kaçınmayı,

Tedavi ilişkisi boyunca hastanın onuruna ve özerkliğine saygıyı korumayı gerektirmektedir.


Güven ilişkisinin korunmasıGüven ilişkisinin korunması

Karar verme sürecine hastanın/ vekilin katılımı sağlanmalı,

Hastanın / vekilinin dilekleri gözetilmeli –makul dilekler-

Olası etik sorunları önlemek için her bir kararın etik boyutu göz önünde tutmalı,


Onkolojide etik konularOnkolojide etik konular

Aydınlatılmış onam,Gerçeğin söylenmesi,Tedavinin kabul / ret edilmesi,Yaşamın kalitesi,Kıt kaynakların paylaştırılması,Yapay beslenmenin kesilmesi


Onkolojide etik konularOnkolojide etik konular

Yaşamı destek tedavilerinin kesilmesi / başlanmaması

Nafile tedavi -tıbbi yararsızlıkÇift etki “ağrı, acının

dindirilmesi”Yardımlı intihar “ölmeye yardım”Yaşayan dilek


Temel Tıp Etİği İlkeleriTemel Tıp Etİği İlkeleri

Etik yükümlülüğün nerede başladığı, nerede bittiği konusunda bilgi verir ve hasta merkezli

klinik–etik kararlara dayanak oluşturur.

1. Özerklik İlkesi2. Kötü davranmama İlkesi3. Yararlılık İlkesi4. Adalet İlkesi


ÖZERKLİĞE SAYGI İLKESİÖZERKLİĞE SAYGI İLKESİ BBireyin kendi inançlarına, ireyin kendi inançlarına, değerlerine ve yaşam planlarına değerlerine ve yaşam planlarına göre karar verme hakkı ve yeteneği göre karar verme hakkı ve yeteneği

olduğudurolduğudur..Hasta birey-özerk birey kabul

edilmeli,Kendi hakkında karar verme hakkını

kullanmalı, Aldatılmamalı, yalan söylenmemeli,, Bilgi yönlendirilmemeli,


ÖZERKLİĞE SAYGI İLKESİÖZERKLİĞE SAYGI İLKESİ

Karar vermeye teşvik edilmeli,Karar verici belirlenmeli,Hastanın adına karar

vermekten -paternalistik -maternalistik tutum ve davranışlardan- kaçınılmalıdır


Her hastanın kendi hakkında karar Her hastanın kendi hakkında karar verme hakkı vardırverme hakkı vardır

Tedaviyi kabul etme hakkı

aydınlatılmış, özerk seçim olmalıdır,

makul olmalıdır,katılımcı olmalıdır,her an kararını

değiştirebileceğini bilmelidir.

Tedaviyi reddetme hakkı

aydınlatılmış, özerk seçim olmalıdır,

sonuçlarından haberdar olmalıdır,

bir başka kişinin yaşamını tehdit etmemelidir.


AYDINLATILMIŞ ONAMAYDINLATILMIŞ ONAMHastanın aydınlatılmış onamını alma Hastanın aydınlatılmış onamını alma ödeviödevi

Hastalığın yapısı, Prognozu,Tedavi seçenekleri, etkinliği, riskleri,Alternatif tedaviler, etkinliği, riskleri,Tedavinin yaşam şekline etkisi,Tedavi olmamanın olası sonuçları,

hakkında anlaşılır bilgi vermeyi

gerektirmektedir.


GERÇEĞİN SÖYLENMESİGERÇEĞİN SÖYLENMESİ Hekimin gerçeği söyleme ödevi-Hekimin gerçeği söyleme ödevi-sadakat borcusadakat borcu

Hastanın tercihi sorgulanmalı,Acı gerçek açıklanmalı, Gerçeği söylemek ertelenmemeli,Gerçek gizlenmemeli,Gerçek saptırılmamalı,Aldatılmamalı / yalan

söylenmemelidir.


KÖTÜ DAVRANMAMA İLKESİKÖTÜ DAVRANMAMA İLKESİHHastaya zarar vermekten kaçınmayı, astaya zarar vermekten kaçınmayı, kırılgan, hassas olan kanser hastasının kırılgan, hassas olan kanser hastasının tedaviden zarar görmesinin tedaviden zarar görmesinin engellenmesini gerektirirengellenmesini gerektirir

Özensiz bir şekilde gerçeğin söylenmesi,

Dindirilebilecek ağrı, acıyı hastanın ilaç bağımlığı olacağı endişesiyle esirgenmesi,

Yaşamsal desteği engelleyecek sorunların giderilmemesi,


KÖTÜ DAVRANMAMA İLKESİKÖTÜ DAVRANMAMA İLKESİ

Aşırı ya da gereğinden az tedavi yapılması,

Külfetli tedaviyi sürdürerek daha fazla acı, sıkıntı çekmesine izin verilmesi,

Aydınlatılmış onam elde etmeden tedaviye başlanması kötü davranmama ödevinin ihlalidir.


YARARLILIK İLKESİYARARLILIK İLKESİZarar verilmemeli, zarar Zarar verilmemeli, zarar engellenmeli, engellenmeli, olası zararlar önlenmeli, iyi / yararlı olası zararlar önlenmeli, iyi / yararlı olan yapılmalı, iyilik olan yapılmalı, iyilik

yükseltilmelidiryükseltilmelidir..Hasta ve ailesiyle duyarlı iletişim

kurmayı,Ağrı, acıyı dindirmeyi,Olası zararları öngörme, önlem

almayı gerektirmektedir.


YARARLILIK İLKESİYARARLILIK İLKESİ

Hasta için anlam ifade eden ve yaşam kalitesini yükselten tedavi uygulanmalı,

Tedavinin sağladığı yarar ile zarar dengelenmeli,

Hastanın göze almak durumunda olacağı zarara /riske kendi karar vermelidir.


ADALET İLKESİADALET İLKESİKanser hastaları eşit hizmet Kanser hastaları eşit hizmet alabilmeli, kanserli oldukları için alabilmeli, kanserli oldukları için diğer hastaların sahip olduğu diğer hastaların sahip olduğu olanaklardan yoksun bırakılmamalı, olanaklardan yoksun bırakılmamalı, ayrımcılığa uğramamalıdır.ayrımcılığa uğramamalıdır.

Tıbbi kaynaklar ortamdaki ihtiyacı olan hasta bireylere eşit dağıtılmalı,

Kaynakların gereksiz kullanımının topluma vereceği zarar göz ardı edilmemeli


TIBBIN AMAÇLARITIBBIN AMAÇLARISağlığı yükseltmek, hastalığı önlemek,Semptomları, ağrı ve acıyı ortadan

kaldırmak,Hastalığı tedavi etmek,Zamansız ölümü engellemek,Kaybedilen fonksiyonları geri

kazandırmak/ mümkün olan en iyi noktada korumak,

Hastaları durumları ve prognozu konusunda eğitmek, danışmanlık etmek,

Tedavi / bakım sırasında hastaya zarar vermekten sakınmak.


TIBBİ KAYNAKLARIN DAĞITIMITIBBİ KAYNAKLARIN DAĞITIMIHekimin adil paylaştırma ödeviHekimin adil paylaştırma ödevi

Tıbbi endikasyon gerçekçi olmalı,Tıbbın amaçları belirlenmeli,Marjinal yarar maliyeti aşmalı,Hastanın /vekilin ya da hekimin

talepleri haklı çıkartılabilmeli,Diğerlerinin sağlık

hizmetlerinden yararlanma hakkı çiğnenmemiş olmamalıdır.


NAFİLE TEDAVİ NAFİLE TEDAVİ TTıbbın amaçlarından her hangi birinin ıbbın amaçlarından her hangi birinin başarılmasına imkan vermeyen, başarılmasına imkan vermeyen, tıbbi yararın bulunmadığı gereksiz tıbbi yararın bulunmadığı gereksiz

tedavitedavi..

Tedavi; tıbbın amacına hizmet etmeli,

Tedavinin etkisi konusunda objektif olunmalı,

Tıbbi yarar dürüstçe belirlenmeli,


NAFİLE TEDAVİ –NAFİLE TEDAVİ –TIBBİ YARARSIZLIKTIBBİ YARARSIZLIK

Hastanın elde edileceği yarar ile zarar tartılmalı –oranlanmalı-,

Hastanın / vekilin tercihi sorgulanmalıdır.

Hastanın / vekilin talebi nafile tedavi ise hekim, teklifi geri çevirebilir,

Hatta nedenini açılayarak teklifi reddetmelidir.


YAŞAMI DESTEK TEDAVİ KARARLARIYAŞAMI DESTEK TEDAVİ KARARLARIÖlüm anının önüne geçmek için Ölüm anının önüne geçmek için sağlanan sağlanan her türlü tıbbi müdahale kararıher türlü tıbbi müdahale kararıAmaç; zamansız ölümü engellemek mi? ,

yaşamı uzatmak mı?YDT sürdürme/ kesme kararını kim

almalı?YDT’den elde edilecek yarar ile zararın

dengelenmesi; “hasta ve diğer hastalar, kurum ve ülke açısından”

YDT başlayıp kesmek, başlamamış olmaktan ahlaksal olarak daha doğru değildir!


YAPAY BESLENMEYAPAY BESLENME Oral beslenmeyi içermeyen Oral beslenmeyi içermeyen beslenmebeslenmeYapay beslenmenin amacı;1) Organik yaşamı sürdürmek mi?2) Ciddi ağrı, acı ve sıkıntıyı

ortadan kaldırmak mı?3) Hastanın / vekilin isteği, ısrarı

mı?4) Uygulama ilave sıkıntı

yüklemekte mi?5) Nafile-etkisiz mi?


YAŞAMIN KALİTESİYAŞAMIN KALİTESİBireyin günlük fiziksel, sosyal ve Bireyin günlük fiziksel, sosyal ve mental fonksiyonlarını bağımsız mental fonksiyonlarını bağımsız sürdürmesi sürdürmesi Hastanın kendi yaşam kalitesi anlayışını

açıklamaya fırsat verilmeli,Hastasının olası yaşam kalitesi tartılmalı, Yaşamın kalitesi; en az, en azdan daha

az olduğunda tedavi kararı gözden geçirilmeli,

Yaşam kalitesini belirlemede ön yargı ve ayrımcılıktan (yaşlı, sakat, kanserli, vb.) kaçınmalıdır.


ÇİFT ETKİ ÇİFT ETKİ Eylemin amaçlanan sonucu -Eylemin amaçlanan sonucu - ağrıyı ortadan ağrıyı ortadan kaldırmakkaldırmak- ile önceden tahmin edilebilen -- ile önceden tahmin edilebilen -ölümü hızlandırmakölümü hızlandırmak- sonucun ortaya çıkması - sonucun ortaya çıkması durumudurdurumudur

Kötü bir sonuç (ölüm) olabileceği bilinmesine karşın ağrı, acıyı dindirmek gibi iyi etki elde etmek niyetiyle yapılan eyleme etik açıdan izin verilmekte ve ötenazi olarak

değerlendirilmemektedir.Kullanılan doz klinik kullanım açısından

makul doz olması arzu edilen bir durumdur.


YARDIMLI İNTİHARYARDIMLI İNTİHAR

Tıbbi müdahalelerin hastaya verdiği zarar, yarardan çok fazla olduğunda;

Kontrol edilemeyen ve dayanılmaz ağrı ve acılar içinde olan hastanın ısrarı üzerine kolay ve acısız ölümünü sağlayacak araçlar ya da bilginin (intihar yöntemleri, ilaç isimleri) hekim tarafından verilmesidir.

Yİ hastanın ölümüne neden olacak eylemi yapmak değildir ve bir çok ülkede hekim yardımlı intihar yasallaşmıştır.


YAŞAYAN DİLEKYAŞAYAN DİLEK

Hastanın tedavinin her hangi bir safhasında yeterliliğini kaybettikten sonra kendisine nelerin yapılmasını istediğini / istemediğini bildirdiği yazılı, tanıklı belgedir.

Örneğin; Tedaviyi sonlandırma kararı,Canlandırmama emri, Yaşamı destek tedavileri, yapay beslenmeyi

sürdürmeme kararı,Bakımı sürdürme kararı.


MMÜÜCCAADDEELLEE


Onkolojide Hastanın HaklarıOnkolojide Hastanın Hakları

1.Tarafsızca tüm tedavi seçenekler hakkında bilgi alma hakkına,2. Cerrahi, radyoterapi,

kemoterapi, solunum tedavisi gibi yaşamsal tedaviyi reddetme hakkına,

3. Karar vermeden önce başka birisiyle (aile üyeleri, arkadaşları, hemşireler, sosyal araştırmacılar, diğer hastalar ve hekimler ile) seçenekleri tartışma hakkına,Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD

Onkolojide Hastanın HaklarıOnkolojide Hastanın Hakları4. Herhangi bir zamanda tedaviden

çekilme hakkına,5. Hastalığınız ve tedavisiyle ilgili tüm

gerçekleri bilme hakkına, 6. Kendisiyle ilgili tüm kararlara

katılma hakkına,7. Kendisinin yerine karar vericiyi

seçme hakkına,8. Mahremiyetinin korunmasını dileme

hakkına sahiptir.


Onkoloji hemşiresinin Onkoloji hemşiresinin etik ödevleri:etik ödevleri:1. Bakım verme ödevi,2. Aydınlatma ödevi,3. Gerçeği söyleme ödevi,4. Ağrı-acıyı dindirme ödevi,5. Adalet ödevi,6. Uygun palyatif bakım sağlama ödevi7. Mahremiyet ve hastanın onurunu koruma

ödevi8. Araştırmalara katılma ödevi 9. Güvene dayalı ilişki kurma ve koruma

ödeviProf. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD

Onkoloji hemşiresinin etik Onkoloji hemşiresinin etik değerlerideğerleriEstetik – hoşluk sağlamaFedakarlık – başkalarının iyiliğiyle ilgilenme,Eşitlik – aynı haklara, ayrıcalıklara sahip

olma,Özgürlük – seçim yapma kapasitesi, İnsan onuru- bireyin tekliğine ve değerine

inanma,Adalet – ahlak ve yasal kurallara itibar etme,Gerçeklik – gerçeğe sadakat


Onkolojide hemşirenin Onkolojide hemşirenin etik İkilemlerietik İkilemleri

Her bir uygulama için hastayı bilgilendirmeli miyim?

Yanlış bildiklerini düzeltmeli miyim?Ailesinin gerçeğin gizlenmesi

isteğine uymalı mıyım?Haklarını nasıl ve zaman

korumalıyım?Ölüme neden olsa bile ağrı kesici

yapmalı mıyım?Ölmeye yardım isteğini yerine

getirmeli miyim?Meslektaşlarımın hatalarını söylemeli

miyim?Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD

Onkoloji çalışanlarına destekOnkoloji çalışanlarına destek

Sağlık kurumu onkoloji çalışanları için hizmetin alımını ve sunumunu kolaylaştıran bir sistem kurmalı,

Ortamda hastaları ve çalışanları rahatlatacak müzik sistemi olmalı,

SÇ’ın farklı renk ve desenli giysiler giyilmesine olanak tanınmalı,


Onkoloji çalışanlarına destekOnkoloji çalışanlarına destek

Hastalarla ilgilenecek gönüllü programları yapılmalı,

Klinik yada polikliniklere kanserle mücadelede bize yardımcı olun şeklinde posterler asılmalı, broşürler basılmalı,

Hastalara tedavi-bakımlarına katılımı sağlayacak el kitapları dağıtılmalı,


Onkoloji çalışanlarına destekOnkoloji çalışanlarına destekSÇ’na düzenli aralıklarla ortam

dışında çay - kahve molaları düzenlenmeli,

Kanserde ekip çalışması anlayışını pekiştirmek için belirli aralıklarla parti, piknik, yemek gibi eğlenceler yapılmalı,

Kanser çalışanlarının psikolojik destek almalarına fırsat verilmelidir.


Teşekkür EderimTeşekkür Ederim

Hayat kısa, kuşlar uçuyor.Cemal Süreyya


Documents

ONKOLOJİDE ETİK KONULAR