Onze ogen gericht op uw veiligheidJAARVERSLAG 2018

www.skeyes.be

SK

EY

ES

J

AA

RV

ER

SL

AG

20

18

NICE TO GUIDE YOU 1

INLEIDING 1

DE SITES VAN SKEYES 1

KERNCIJFERS 2018 1

ONZE VISIE 2

SKEYES IS KLAAR VOOR DE TOEKOMST 2

EEN NIEUWE NAAM 6

20 JAAR EXPERTISE 8

ONZE VERWEZENLIJKINGEN 10

2018 IN CIJFERS 10

DE BELANGRIJKSTE GEBEURTENISSEN 14

VLIEGEN IN ALLE VEILIGHEID 18

DRIJVENDE KRACHT ACHTER INNOVATIE 22

EEN DUURZAMERE WERELD 24

SOLIDE PARTNERSHIPS 28

JAARVERSLAG 2018 32

I N H O U D

1

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— N

icE

to

Gu

idE

yo

u

skeyes verzekert de veiligheid en de efficiëntie van het luchtverkeer in België, 24 uur per dag en 7 dagen per week. De luchtverkeersleiders van skeyes begeleiden elke dag meer dan 3.000 vliegtuigen, goed voor meer dan een miljoen vliegbewegingen per jaar. Het autonoom overheidsbedrijf is actief in het hart van Europa, in een van de drukst bevlogen en ingewikkeldste luchtruimen van het continent.

skeyes is actief op Brussels Airport en op de luchthavens van Antwerpen, Charleroi, Kortrijk, Luik en Oostende. In zijn CANAC 2-verkeersleidingscentrum beheert skeyes de vliegbewegingen boven België en een deel van Luxemburg tot op een hoogte van 7.500 meter.

Het bedrijf telt bijna 900 ervaren medewerkers die ten dienste staan van hun klanten: luchtvaartmaatschappijen, luchthavens, de luchtvaartsector en de overheid. skeyes ontwikkelt ook innovatieve diensten wat drones betreft en draagt bij aan een duurzame toekomst van de luchtvaartsector, onder andere inzake impact op het milieu.

skeyes is lid van FABEC, een gezamenlijk luchtruimblok (België, Luxemburg, Nederland, Duitsland, Frankrijk en Zwitserland) dat zich tot doel stelt de efficiëntie van de luchtvaartnavigatie in het hart van Europa te verbeteren in het kader van het Gemeenschappelijk Europees Luchtruim.

nice toguide you

Antwerp Airport

Charleroi Airport

Ostend Airport Headquarters skeyes

CANAC 2Brussels Airport

Main radar site Bertem

Kortrijk Airport Liège

Airport

Main radar site Saint-Hubert

98,3%

vluchten stipt beheerd door skeyes

1.101.145

bewegingen beheerd door skeyes

+2,4%

groei van het luchtverkeer ten opzichte van 2017

20,6

miljoen euro investeringen van skeyes

872

aantal personeelsleden

DE SITES VAN SKEYES KERNCIJFERS 2018

240,4

miljoen euro omzet

2

"SKEYES iS KLAAR VooR dE toEKoMSt" Johan Decuyper, CEO Renaud Lorand, Voorzitter van de Raad van Bestuur

O N Z E V I S I E

3

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

iSiE

2018 WAS EEN ZEER BIJZONDER JAAR VOOR SKEYES: HET BEDRIJF VIERDE ZIJN 20-JARIG BESTAAN EN VERANDERDE VAN NAAM. WAAROM?

Johan Decuyper: de luchtvaartsector evolueert, net zoals de behoeften van onze klanten. daarom hebben wij enkele jaren geleden binnen het bedrijf een grootschalig transformatieprogramma opgestart. We hebben orde geschept in de financiën, geïnvesteerd in onze technische infrastructuur en talrijke medewerkers aangeworven. onze nieuwe bedrijfscultuur – die wij in nauw overleg met al onze medewerkers hebben uitgewerkt – draait rond kernwaarden als veiligheid, klantgerichtheid, continue dienstverlening en nieuwe technologieën. onze nieuwe naam skeyes weerspiegelt die nieuwe identiteit.

Renaud Lorand: Klopt, alles zit in het woord skeyes: wij hebben onze ogen op de hemel gericht. Wij zijn de betrouwbare partner die waakt over de veiligheid van het luchtverkeer en die oog heeft voor de behoeften van zijn klanten. Wij zijn de partner die efficiënte en kwaliteitsvolle diensten aanbiedt, geheel in lijn met de verwachtingen van de luchtvaartmaatschappijen en luchthavens. En we zijn de partner die zijn blik op de toekomst heeft gericht, bijvoorbeeld wat drones en duurzame ontwikkeling betreft. Dat alles zou natuurlijk niet mogelijk zijn zonder het professionalisme en de ruime expertise van onze medewerkers.

IN EUROPA WAS 2018 OOK HET JAAR WAARIN NIET ALLEEN HET LUCHTVERKEER, MAAR OOK DE VERTRAGINGEN, IN DE LIFT ZATEN. HOE VERTAALT DIE ALGEMENE TENDENS ZICH BIJ SKEYES?

Johan Decuyper: op Europees niveau was 2018 inderdaad een allesbehalve gemakkelijk jaar: de luchtvaartmaatschappijen, de luchthavens en de luchtverkeersleiding hebben duizelingwekkende records gebroken wat vertragingen betreft – alles samen meer dan 19 miljoen minuten. ondanks de groei van het luchtverkeer is skeyes erin geslaagd om zijn uitstekende stiptheidscijfers te handhaven. 98,3% van de vluchten die we behandelden, liep geen enkele vertraging op! daarmee zetten we een van de beste resultaten van heel Europa neer. de gemiddelde vertraging is erg klein en bedraagt slechts 0,11 minuten per en-routevlucht bij skeyes, terwijl dat gemiddelde op FABEc-niveau oploopt tot maar liefst 1,40 minuten per vlucht.

Renaud Lorand: skeyes zet uitstekende prestaties neer in 2018, niet alleen op het gebied van stiptheid, maar ook en vooral inzake de veiligheid – onze belangrijkste opdracht en absolute topprioriteit. Hetzelfde geldt voor onze financiële resultaten: het boekjaar wordt voor het vijfde opeenvolgende jaar met winst afgesloten. Bovendien investeert skeyes volop in zijn systemen, nieuwe technologieën en zijn menselijk kapitaal. in 2019 zullen wij de kaap van 900 medewerkers overschrijden. Het bedrijf is opnieuw een gerespecteerde speler in Europa en is klaar om de toekomst te veroveren.

4

DE CONCURRENTIE IN DE LUCHTVERKEERSLEIDINGSSECTOR WERD HEVIGER. HOE BEREIDT SKEYES ZICH VOOR OP DIE OMWENTELINGEN?

Johan Decuyper: de luchtvaartsector is per definitie internationaal. in steeds meer Europese landen zien wij dat de luchtverkeersleiding onderhevig is aan concurrentie, in het bijzonder wat de controletorens betreft. onze redenering is erg eenvoudig: wij moeten een betrouwbare en efficiënte partner zijn, de uitverkoren leverancier voor onze klanten. de almaar snellere technologische ontwikkelingen dreigen onze sector grondig door elkaar te schudden. ook hier is onze roadmap duidelijk: we moeten ons aanpassen en evolueren om een betrouwbare en efficiënte partner te blijven. daarom hebben we een joint venture opgericht voor de opleidingen, investeren we in nieuwe systemen en in drones – onder meer via ons digitaal platform droneguide.be en richtinggevende "u-space"-demonstratieprojecten op Europese schaal, in samenwerking met andere grote bedrijven zoals Amazon en Proximus.

Renaud Lorand: Een bedrijf dat niet evolueert, gaat achteruit. om de veranderingen in de sector en de strenge prestatiedoelstellingen die Europa heeft opgelegd het hoofd te bieden, lanceerden wij eind 2017 een grootscheeps transformatieproject binnen skeyes, in samenwerking met onze medewerkers. We kunnen de beleidslijnen als volgt samenvatten: klanten, medewerkers en toekomst. We beogen onder andere contracten met een looptijd van tien jaar met de luchthavens met duidelijke en meetbare doelen, een betere work-life-balance en innovatieve investeringen om de uitdagingen van morgen aan te gaan. dat alles om altijd kwaliteitsvolle diensten te verlenen en ons bedrijf te professionaliseren.

Johan Decuyper, CEO

5

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

iSiE

WAT ZIJN DE GROTE UITDAGINGEN VAN SKEYES VOOR 2019?

Johan Decuyper: om de groei van het luchtverkeer te kunnen beantwoorden, blijft aanwerving een van onze topprioriteiten. dit zal ons ook in staat stellen om te werken aan een betere work-life-balance voor onze medewerkers – een onderwerp dat ons bijzonder na aan het hart ligt. daarnaast zal onze aandacht in 2019 uitgaan naar een aantal grote projecten: vooreerst zal onze droneguide. be-applicatie worden uitgebreid. Er zal een versie beschikbaar gesteld worden voor professionele dronepiloten. Wij werken tevens aan de integratie van drones in het luchtverkeer. Vervolgens zullen de civiele en militaire luchtverkeersleiding eind 2019 samen ondergebracht worden op de hoofdsite van skeyes. Het wordt een primeur voor ons land: civiele en militaire luchtverkeersleiders zullen zij aan zij in dezelfde operationele zaal werken, wat ons luchtruim flexibeler zal maken. Met EuRocoNtRoL en defensie werken wij ook aan één enkel systeem voor het beheer van het luchtverkeer in het Belgische luchtruim.

de digitale controletorens zijn een ander groot project waaraan we onze aandacht zullen besteden. zonder

daarbij de kolossale investeringen in onze technische infrastructuur vergeten te vermelden – in vijf jaar tijd zullen wij bijna 100 miljoen euro hebben geïnvesteerd.

Renaud Lorand : Naast die operationele uitdagingen besteden wij tevens aandacht aan strategische en maatschappelijke uitdagingen: de evolutie van de luchtvaart(navigatie)sector, onze maatschappelijke rol en duurzaamheid. We ontwikkelen een corporate Social Responsibility programma met talrijke concrete acties voor ons bedrijf. We zijn ook bezig met de implementatie van nieuwe werkmethoden en er zal een gebouw worden gewijd aan de "New Way of Working". daarnaast werken we nauw samen met een hele rits partners, bijvoorbeeld de luchtvaartmaatschappijen en luchthavens, om de ecologische voetafdruk van ons bedrijf en onze sector te beperken. zowel via samenwerkingsfora als door bepaalde procedures, zoals voor groene landingen, continu te verbeteren.

Renaud Lorand, Voorzitter van de Raad van Bestuur

6

EEN NIEUWE NAAMHet bedrijf vierde zijn 20-jarig bestaan en deed zichzelf voor die gelegenheid een nieuwe naam cadeau. skeyes weerspiegelt de nieuwe identiteit, met als spilelementen de veiligheid, de mens en de technologische evoluties. skeyes heeft zijn blik gericht op de veiligheid van het luchtverkeer en de gebruikers van het luchtruim, op de medewerkers van het bedrijf en op de toekomst.

O N Z E V I S I E

7

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

iSiE

20.11.1946

oprichting van de Regie der Luchtwegen

02.10.1998

oprichting van Belgocontrol

07.11.2018

oprichting van skeyes

Het autonoom overheidsbedrijf volgt al een aantal jaren een grondig transformatietraject en rolt zijn nieuwe strategische oriëntatie uit. zijn prioriteiten liggen – nog steeds – bij de veiligheid, maar ook bij een gezonde financiële situatie, klantengerichtheid, continuïteit van de dienstverlening, technologische ontwikkelingen, welzijn op het werk, maatschappelijke verantwoordelijkheid en duurzame ontwikkeling.

skeyes – nice to guide you weerspiegelt die nieuwe bedrijfscultuur en identiteit: de nieuwe naam combineert een gevoel van veiligheid – de partner die alles (voor)ziet – met een menselijke toets. de ‘ogen’ van skeyes wekken vertrouwen op: ze zijn gericht op de belangrijkste activiteit van ons bedrijf, namelijk de veiligheid van het luchtruim en zijn gebruikers. Bovendien zijn we gefocust op de behoeften van onze klanten en partners, alsook op de toekomstige ontwikkelingen van de luchtvaartsector.

2018 was een erg bijzonder jaar voor skeyes: op 7 en 8 november vierde het bedrijf immers zijn twintigjarig bestaan. Het maakte van de gelegenheid gebruik om zijn nieuwe naam en identiteit te onthullen aan de medewerkers en zijn voornaamste klanten en partners.

ontdek onze video’s #storyofskeyes in het digitale Jaarverslag:

https://annualreport.skeyes.be

▷ E

EN

NiE

uW

E N

AA

M

8

O N Z E V I S I E

2014Lancering van een investeringsprogramma van bijna 100 miljoen euro voor de modernisering van de technische infrastructuur.

2000Kleine revolutie in het beheer van het luchtverkeer: pionier Belgocontrol vervangt de papieren ‘flight strips’ door elektronische vluchtopvolging.

2004iSo 9001-certificering. dit kwaliteitslabel wordt toegekend aan bedrijven die de tevredenheid van hun klanten hoog in het vaandel dragen.

2005Verhuizing naar de nieuwe site van Belgocontrols hoofdzetel in Steenokkerzeel.

2008Het Airport

Movement System van Belgocontrol

is uitgerust met een grondradar en

veiligheidsnetten.

2003Lancering van het AiM Meteo Briefing-platform: de weersverwachtingen en de vluchtinformatie op maat zijn gemakkelijk toegankelijk voor de klanten.

2004inhuldiging van de nieuwe controletoren van Belgocontrol op Brussels Airport.

2005Sinds dat jaar worden de Belgocontrol-radars uitgerust met Mode S (nieuwe surveillance-standaard), wat de gegevens nog nauwkeuriger maakt.

20 JAAR  EXPERtiSEAl meer dan 20 jaar verzekert skeyes de veiligheid van het luchtverkeer in België. Zijn bijna 900 medewerkers, die sinds jaar en dag innoveren, staan bekend als experts in de sector. Dankzij hen slaan de economie en miljoenen passagiers hun vleugels uit. We blikken terug op de hoogtepunten in de bestaansgeschiedenis van het autonoom overheidsbedrijf.

1998oprichting van Belgocontrol

9

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

iSiE

2018Voor de eerste keer in zijn geschiedenis gaat Belgocontrol een joint venture aan. Entry Point North Belgium staat in voor hoogkwalitatieve opleidingen.

2016oprichting van AiM Belgium, het gezamenlijke bureau voor de publicatie van civiele en militaire luchtvaartinformatie in België.

2009inhuldiging van het CANAC 2-verkeersleidingscentrum dat de vliegtuigen beheert die België en een deel van Luxemburg overvliegen.

2011Belgocontrol breidt zijn diensten op Liège Airport uit en is er 24/7 actief.

2018Belgocontrol lanceert droneguide.be, een website en een mobiele applicatie voor dronegebruikers in België.

2017Belgocontrol werkt een nieuw beleid uit inzake windturbines en publiceert een kaart waarop de mogelijkheden voor het oprichten ervan in België aangeduid staan.

2009dankzij Belgocontrol worden de eerste groene landingen uitgevoerd. Dat zijn procedures waarmee de vliegtuigen bij het landen minder co2 uitstoten en minder geluidshinder veroorzaken.

2010in 2010 stond België mee aan de wieg van het FABEc, het gemeenschappelijk luchtruim van de Benelux-landen, duitsland, Frankrijk en zwitserland. Belgocontrol speelt een belangrijke rol in dat Europees luchtruim bij de optimalisatie van de luchtvaartnavigatiediensten.

▷ 20

JA

AR

EX

PE

Rti

SE2015Publicatie van de eerste satellietnavigatieprocedure waarbij er geen grondinfrastructuur meer nodig is op de luchthaven van Antwerpen.

2017Belgocontrol is actief op de luchthaven van Kortrijk-Wevelgem. Het bedrijf levert er vluchtinformatie en meteorologische diensten.

2018oprichting van skeyes

10

www.skeyes.be

2018 IN CIJFERSskeyes verzekert de veiligheid en de efficiëntie van het luchtverkeer in België 24/7. Onze bijna 900 medewerkers staan geheel ten dienste van onze klanten: luchtvaartmaatschappijen, luchthavens, luchthavensector en overheidsinstanties, om hen de meest veilige, duurzame en unieke ervaring te bieden. skeyes beheert meer dan een miljoen vliegbewegingen per jaar en kan een van de beste stiptheidscijfers in Europa voorleggen, waardoor het bedrijf een drijvende kracht is voor de Belgische economie.

O N Z E V E RWE Z E N L I J K I N G E N

11

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

AANTAL VLIEGBEWEGINGEN

612.138

235.459

55.925

96.754

58.17142.698

Luchtverkeersleiding

STIPTHEID: EFFICIËNT BEHEER VAN DE VERKEERSSTROMEN

cRStMP-oorzakenHet gaat om oorzaken waarop de luchtverkeersleiding een invloed kan uitoefenen: c-capacity, R-Routing, S-Staffing, t-Equipment, M-Airspace Management, P-Special Events

skeyes kan een van de beste en-routestiptheidscijfers van het FABEC voorleggen (België, Nederland, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk en Zwitserland).

Vergelijking van de gemiddelde vertraging per vlucht in het FABEC (CRSTMP-oorzaken)

Aantal per unit beheerde bewegingen

0,00

0,25

0,50

0,75

1,00

1,25

1,50

skeyes skyguide MuAc dSNA dFS FABEcLVNL

0,04 0,11 0,20

0,50 1,08 1,24 1,40

min

/vlu

cht

1.101.145

door skeyes gecontroleerde vliegbewegingen in 2018

+2,4%

groei ten opzichte van 2017

■ cANAc 2■ Brussels Airport

(EBBR)■ Luchthaven van

Antwerpen(EBAW)■ Luchthaven van

Charleroi(EBCI)■ Luchthaven van Luik

(EBLG)■ Luchthaven van

Oostende (EBOS)

Vluchtinformatie

Luchthaven van Kortrijk: 34.889

98,3%

van de vluchten werd stipt beheerd door skeyes in 2018

EN-ROUTEVERKEER

0,11 min/vlucht

= 6,6 seconden vertraging per vlucht

▷ 20

18 IN

 CIJ

FE

RS

TOTAAL

12

Voor het en-routeverkeer zijn de vergoedingen evenredig aan de afgelegde afstand en aan de vierkantswortel van de massa van een vliegtuig. Eén diensteenheid komt overeen met het beheer van een vliegtuig van 50 ton over 100 kilometer.

0,10 min/vlucht

= 6 seconden vertraging per vlucht

de weersomstandigheden zijn de voornaamste oorzaak van vertraging bij aankomst in Luik (90%).

Luchthaven van Luik

0,01 min/vlucht

= 0,6 seconden vertraging per vlucht

Luchthaven van Oostende

DE BESTE DIENSTVERLENING TEGEN DE BESTE KOSTPRIJS

67,66€

de door skeyes gefactureerde unit rate voor een en-routediensteenheid in het luchtruim waarvoor het bedrijf verantwoordelijk is.

-10,8%

Aan de basis van de gefactureerde unit rate ligt de DUC (Determined Unit Cost, vastgelegd door de Europese Commissie). Die bedraagt € 58,74 (in reële termen van 2009), wat een daling met 2,2% betekent ten opzichte van 2018 en een daling met 10,8% in vergelijking met de uitgangssituatie van € 65,90 in 2014. skeyes kan de beste prestatie van het FABEC voorleggen in termen van toepassing van de afgesproken kostendaling.

0,85 min/vlucht

= 51 seconden vertraging per vlucht

STIPTHEID OP DE LUCHTHAVENS

Brussels Airport

de weersomstandigheden zijn de voornaamste oorzaak van vertraging bij aankomst op Brussels Airport (81%).

min

/vlu

cht

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

2,39

0,85 0,91

Paris charlesde Gaulle

BrusselsAirport

Frankfurtam Main

LondonHeathrow

AmsterdamSchiphol

0,28 1,84

Vergelijking van de vertraging bij aankomst op Brussels Airport en op de grote luchthavens van onze buurlanden (alle oorzaken samen beschouwd)

52

54

56

58

60

62

64

66

68

65,90

61,7960,95

60,0458,74

57,37

det

erm

ined

un

it c

ost

in € -10,8 %

-2,2% p.j.

2014 2015 2016 2017 2018 2019

Daling van de Determined Unit Cost (DUC) 2014-2019 van de en-routedienstverlening

0,08 min/vlucht

= 4,8 seconden vertraging per vlucht

de weersomstandigheden zijn de voornaamste oorzaak van vertraging bij aankomst in Charleroi (75%).

Luchthaven van Charleroi

0,02 min/vlucht

= 1,2 seconden vertraging per vlucht

Luchthaven van Antwerpen

13

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

SKEYES, EEN BEDRIJF DAT AANWERFT

METEO EN LUCHTVAARTINFORMATIE

872

aantal medewerkers per 31 december 201876

nieuwe medewerkers werden aangeworven in 2018

28

kandidaat-luchtverkeersleiders zijn gestart met hun opleiding in 2018

700

750

800

850

900

950

787797 806

845

872

aan

tal m

edew

erke

rs o

p 3

1/12

2014 2015 2016 2017 2018

De NOTAMs (Notice to Airmen) zijn berichten die worden gepubliceerd met als doel om de piloten op de hoogte te brengen van evoluties in het luchtruim en op grondniveau.

10.615 

aantal NOTAMs opgesteld door het Brussels Notam Office van skeyes

de SPAcc-dienst coördineert speciale activiteiten, zoals kalibratievluchten van de luchtvaartnavigatie-infrastructuur op de grond, foto- en video-opnames (bijvoorbeeld bij grote sportevenementen), dronevluchten in het gecontroleerde luchtruim, fotothermische vluchten, alsook vuurwerk.

1.233

aantal aanvragen voor speciale activiteiten die werden behandeld door de SPACC-dienst van skeyes

27

nieuwe luchtverkeersleiders hebben hun opleiding afgerond en traden in dienst in 2018

▷ 20

18 IN

 CIJ

FE

RS

Via de Handler Briefing-applicatie van skeyes ontvangen de actoren van de commerciële luchtvaart (bagageafhandelaars en luchtvaartmaatschappijen) meteorologische en luchtvaartinformatie op maat.

13.800 

maandelijks gemiddeld aantal "Pre-flight Information Bulletins" die skeyes opstelt

dit platform is gericht op de piloten van de algemene en de sportluchtvaart. ze kunnen er meteorologische waarnemingen en voorspellingen terugvinden, alsook de luchtvaartinformatie die ze nodig hebben voor hun vluchten.

27.700 

gemiddeld aantal logins per maand op het "Meteo-AIM Briefing"-platform van skeyes

14

www.skeyes.be

DE BELANGRIJKSTE GEBEuRtENiSSENDoor in te zetten op nieuwe technologieën en zijn systemen en infrastructuur continu te moderniseren, wil skeyes de continuïteit van zijn operaties garanderen en een permanente kwalitatieve dienstverlening bieden aan zijn klanten. Zo investeerde skeyes meer dan 20 miljoen euro in 2018. Een aanzienlijk deel daarvan werd aan het CANAC 2-verkeersleidingscentrum (Computer Assisted National Air Traffic Control Centre) besteed, dat een historisch record heeft neergezet.

O N Z E V E RWE Z E N L I J K I N G E N

15

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

HISTORISCH RECORD VAN HET CANAC 2-VERKEERSLEIDINGSCENTRUM

de groei van het luchtverkeer in Europa doet zich vooral voelen in het cANAc 2-centrum van skeyes. Het ligt op het kruispunt van de grote assen en de grote Europese luchthavens. Voor de eerste keer in zijn bestaansgeschiedenis beheerde het verkeersleidingcentrum meer dan 600.000 bewegingen. In totaal controleerden de CANAC 2-luchtverkeersleiders 612.138 vliegbewegingen in alle veiligheid en efficiëntie in 2018. Gemiddeld betekent dat bijna 1.700 vliegtuigen per dag (+3,2% in vergelijking met 2017).

cANAc 2 vormt het hart van de luchtvaartveiligheidsoperaties bij skeyes. Anders dan in de controletoren, waar de verkeersleiders het verkeer in de onmiddellijke omgeving van een luchthaven, op de banen en de taxiwegen beheren, doen de verkeersleiders van cANAc 2 dat voor het overvliegend en naderend luchtverkeer tot op een hoogte van 7.500 meter. in de operationele zaal vallen meteen de werkposities van de luchtverkeersleiders op, opgesteld in vier bloemblaadjes.

VOLLEDIGE UPDATE VOOR CANAC 2

skeyes voerde een volledige update van zijn luchtverkeerbeheersysteem door om de prestaties en stabiliteit ervan de komende jaren te garanderen. in slechts één nacht werden alle werkposten van cANAc 2 vervangen en gemigreerd naar het nieuwe systeem, zonder dat dit enige impact op het luchtverkeer en het goede verloop van de operaties had. dit huzarenstukje, vergelijkbaar met een openhartoperatie, werd mogelijk gemaakt dankzij het puike teamwork van technische en operationele experts van skeyes.

▷ d

E B

EL

AN

GR

iJK

StE

GE

BE

uR

tEN

iSSE

N

16

NIEUW TEST- EN OPLEIDINGSPLATFORM

om de co-lokalisatie van de civiele en militaire luchtverkeersleiding voor te bereiden, werd er in de loop van 2018 heel wat voorbereidend werk verricht bij skeyes. De militairen zullen het deel van CANAC 2 betrekken dat voordien werd gebruikt voor tests en de opleiding van de luchtverkeersleiders en technische teams. deze werkposten werden derhalve overgeheveld naar een volledig nieuw ingerichte zaal, waar een deel van de posten nu enkel gebruikt wordt voor tests. dat creëerde een groter aantal opleidingsposten, waardoor de trainingscapaciteit gevoelig vergroot werd.

NAAR DE TOP IN SATELLIETNAVIGATIE

dankzij skeyes is bijna 70% van de landingsbanen in België uitgerust met satellietnavigatie. in tegenstelling tot de conventionele navigatie, die gebaseerd is op bakens en instrument Landing Systems op de grond om de vliegtuigen te leiden, maakt de luchtvaartnavigatie van morgen onder andere gebruik van satellietsignalen. PBN (Performance Based Navigation) gebeurt in drie dimensies. Het systeem is nauwkeurig en verbetert de toegankelijkheid van de luchthavens wanneer de conventionele uitrustingen niet beschikbaar zijn.

Voor alle Belgische luchthavens werden naderingsprocedures ontwikkeld. skeyes is bij de beste leerlingen van de Europese klas: volgens de laatste cijfers van EuRocoNtRoL werd dit type PBN-procedure ontwikkeld voor slechts 36% van de landingsbanen in Europa.

17

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

MODERNISERING VAN HET NETWERK VAN NAVIGATIEBAKENS

skeyes startte een groots project op om zijn netwerk van navigatiebakens in België te moderniseren. in totaal beschikt het bedrijf over 14 dVoR- en dME-bakens verspreid over het hele Belgische grondgebied. de conventionele navigatiebakens bieden de piloten de mogelijkheid om te vliegen door de gepubliceerde procedures te volgen en zich in alle veiligheid te verplaatsen in het luchtruim.

in 2018 werd onder andere het BuB-baken, dat dichtbij Brussels Airport ligt, vervangen. tijdens de renovatieperiode werden satellietnavigatietools (PBN) uitgerold om de continuïteit van de operaties te garanderen zonder de capaciteit van het luchtverkeer in gevaar te brengen.

KOPLOPER INZAKE NIEUWE RADIOFREQUENTIES

Radiofrequenties zijn een zeldzaam goed – dat geldt zowel voor de frequenties van uw autoradio als voor de communicatie in de lucht tussen piloten en luchtverkeersleiders. Om te beantwoorden aan de groeiende behoeften, heeft de Europese Commissie beslist om de kanaalafstand tussen twee voor de luchtvaart voorbehouden frequenties te verminderen van 25 kHz tot

8,33 kHz. op die manier worden twee extra frequenties gecreëerd per 25 kHz.

skeyes stelde alles in het werk om heel zijn radiopark te vervangen in 2018 (bijna 400 posten verspreid over 18 sites). skeyes beantwoordt volledig aan de nieuwe Europese reglementering en is een van de koplopers in Europa op dat gebied.

MEER FLEXIBILITEIT BIJ HET BEHEREN VAN DE VERKEERSSTROMEN OP LIÈGE AIRPORT

dankzij een optimalisatie van de horizontale scheidingsafstand tussen vliegtuigen biedt skeyes meer flexibiliteit bij het beheren van het luchtverkeer rond Liège Airport, waarbij de veiligheid volledig verzekerd blijft. de minimale scheidingsafstand verkleinde van 5 nautische mijl (9,3 km) horizontaal tot 3 nautische mijl (5,6 km). Zo kunnen de verkeersstromen van en naar de luchthaven vlotter en efficiënter worden georganiseerd. Alle luchtverkeersleiders kregen een opleiding in functie van deze nieuwe scheidingsstandaard.

Voor Brussels Airport is de maatregel al een aantal jaren operationeel. Er staan gelijkaardige projecten in de steigers voor de luchthavens van oostende en charleroi, welke in de loop van 2019 zullen worden geïmplementeerd.

▷ d

E B

EL

AN

GR

iJK

StE

GE

BE

uR

tEN

iSSE

N

18

www.skeyes.be

VLiEGEN IN ALLE VEILIGHEIDDe luchtverkeersveiligheid is de belangrijkste opdracht van skeyes en staat dan ook bovenaan zijn prioriteitenlijstje. Ze vormt het spilelement van de bedrijfscultuur. skeyes hecht veel belang aan Just Culture. De veiligheid wordt dagelijks gepromoot en zit in het DNA van het bedrijf en zijn medewerkers. Bij skeyes wordt de veiligheid systematisch en continu geanalyseerd en beheerd.

O N Z E V E RWE Z E N L I J K I N G E N

19

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

4

incidenten van categorie A en B (1 en 3)

de graad van ernst van de incidenten wordt beoordeeld door onafhankelijke experts op een schaal van A (ernstig) tot E (zonder impact op de veiligheid). De ernst van een incident wordt bepaald door de horizontale en verticale scheidingsafstanden tussen de vliegtuigen en door het niveau van controle over de situatie.

3,63

incidenten van categorie A en B per miljoen bewegingen

0,91

incidenten van categorie A per miljoen bewegingen

AANTAL INCIDENTEN LEUNT NOG AALTIJD AAN TEGEN HET MINIMUM

in 2018 behaalde skeyes het op een na beste resultaat in zijn bestaansgeschiedenis wat veiligheid betreft. Rekening houdend met de groei en de complexiteit van het luchtverkeer, is het aandeel van categorie A- en B-incidenten proportioneel gedaald ten opzichte van vorig jaar. daarmee zet het bedrijf één van de beste scores van Europa neer.

Evolutie van het aantal incidenten van categorie A (ernstig) en B (belangrijk)

0

5

10

15

20

25115

45

72

43

32

31

42

00

31

31

09 10 11 12 13 14 15 16 17 18

■ A ■ B

EEN ALOM AANWEZIGE VEILIGHEIDSCULTUUR

JUST CULTUREVoor skeyes vormt Just culture een cruciaal element. Ze biedt een omgeving van vertrouwen waarbinnen operationele medewerkers in alle eerlijkheid en transparantie kunnen werken. Met behulp van verslagen en onderzoeken over veiligheidsgerelateerde incidenten legt Just culture de nadruk op de uitwisseling van cruciale informatie, wat zorgt voor de continue verbetering van de veiligheid van de luchtvaartnavigatie, bovenop het feit dat niet-intentionele menselijke fouten niet bestraft worden.

in december 2018 organiseerde skeyes een grote FABEc-conferentie over Just culture met experts van verschillende bedrijven en instanties van over heel Europa. Het thema van de conferentie was: hoe kunnen we de kloof dichten tussen de luchtvaartveiligheid en justitie?

Alle incidenten, hoe klein en onbeduidend ook, worden gemeld. in totaal meldden de skeyes-luchtverkeersleiders 1.489 incidenten in 2018. Alle verslagen worden grondig geanalyseerd door de Safety-experts van skeyes om het hoge veiligheidsniveau te behouden en voortdurend te verbeteren. Bovendien krijgen we dankzij de systematische melding van incidenten een precies beeld van de proactieve en reactieve acties die moeten worden ondernomen.

▷ V

LiE

GE

N iN

ALL

E V

EiL

iGH

Eid

1

3

A B

20

Het gaat om wijzigingen met een implicatie voor de veiligheid die werden gemeld aan de Belgian Supervisory Authorithy for Air Navigation Services (BSA-ANS).

Telkens er een technische of operationele wijziging (nieuw systeem, nieuwe procedure...) gepland is, wordt ze geanalyseerd voordat ze wordt geïmplementeerd vanuit

PROACTIEVE ACTIES VOOR DE VEILIGHEID

30

safety assessments werden uitgevoerd in 2018 door skeyes

DE MEEST GEMELDE INCIDENTEN

de vaakst gemelde incidenten zijn onder andere het binnenvliegen door piloten in een gecontroleerd luchtruim zonder voorafgaande toestemming (93 meldingen). Dit type incident treft vooral de regionale luchthavens waar het aandeel van het algemene luchtverkeer groter is.

Een ander vaak gemeld type incident gaat over de pogingen om piloten te verblinden met laserpennen, hoewel dat aantal in dalende lijn zit vergeleken met de voorgaande jaren (83 meldingen in 2018 in vergelijking met 101 het jaar daarvoor).

Meldingen van drones in het gecontroleerde luchtruim en in de zones in de buurt van de luchthavens waar het verboden is te vliegen, nemen daarentegen sterk toe: hun aantal is maar liefst verdubbeld ten opzichte van 2017 (31 meldingen in 2018 tegenover 15 het jaar daarvoor).

op een totaal van 1.489 incidentenmeldingen hebben de onderzoeken uitgewezen dat skeyes een verantwoordelijkheid droeg in 83 van de gevallen; daarvan hadden 61 gemelde incidenten (bijna 75%) geen enkele impact op het veiligheidsniveau (categorie E).

1.489

meldingen van incidenten in 2018

Aantal door de luchtverkeersleiders van skeyes gemelde voorvallen

0200

400600800

100012001400

160018002000

09 10 11 12 13 14 15 16 17 18

in tien jaar tijd is het aantal meldingen met meer dan 900% toegenomen. Vorig jaar is dit voor het eerst weer afgenomen, wat wijst op een waarschijnlijke stabilisatie van de effecten van de maatregelen die zijn genomen om de melding van incidenten te stimuleren. deze observatie wordt op de voet gevolgd door de skeyes.

de sterke stijging van het aantal incidentenmeldingen de voorbije jaren kan worden verklaard door drie factoren:

de verankering van de veiligheidscultuur en het toepassen en permanent promoten van Just culture; de optimalisatie van de tools voor het melden van incidenten; de Europese wetgeving waardoor er sinds eind 2015 meer types incidenten in aanmerking komen voor melding.

het oogpunt van de veiligheid en maakt ze het voorwerp uit van een grondige analyse.

in 2018 betrof dit onder andere : het moderniseringsprogramma van de dVoR/dME-navigatiebakens; de komst van de Airbus A340-300 naar charleroi Airport; de modernisering van het luchtverkeerbeheersysteem in cANAc 2; de projecten voor het optimaliseren van de horizontale scheidingsafstand van de vliegtuigen (vermindering van 5 naar 3 nautische mijl) in de naderingszone van de luchthavens van Oostende en Charleroi.

0

2040

60

80

100

120

140

160

Mel

din

gen

van

dro

nes

Ru

nw

ayin

curs

ion

on

vold

oen

de

sch

eid

ing

safs

tan

d

Lase

rpen

Bin

nen

vlie

gen

in e

en lu

chtr

uim

3145 47

8393

21

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

Safety surveys zijn interne en externe audits om de processen die een hoger risico inhouden te identificeren en de geschikte correctieve acties te ondernemen.

de in 2018 uitgevoerde safety surveys hadden onder andere betrekking op:

de operaties op de luchthaven van Kortrijk; de verhuizing van de cargo-operaties van dHL naar hun nieuwe site op Brussels Airport.

4

safety surveys werden uitgevoerd in 2018 door skeyes

▷ V

LiE

GE

N iN

ALL

E V

EiL

iGH

Eid

22

www.skeyes.be

O N Z E V E RWE Z E N L I J K I N G E N

DRIJVENDE KRACHT ACHTER iNNoVAtiEskeyes richt zijn blik naar de toekomst: zowel wat betreft drones en digitale verkeerstorens. Het bedrijf bekleedt een koploperspositie wat het beheer van het droneverkeer betreft. Als lid van het Europese U-space Demonstrators-netwerk speelt het een actieve rol in verschillende grootschalige projecten. skeyes ontwikkelde ook een digitaal platform voor dronegebruikers in België.

23

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

dankzij skeyes beschikken dronepiloten in België over een praktische tool om in alle veiligheid en efficiëntie te vliegen. Met de droneguide.be-applicatie, die in 2018 werd gelanceerd door skeyes, kunnen gebruikers snel en gemakkelijk zien waar en in welke omstandigheden ze vluchten kunnen uitvoeren in België. Bovendien zorgt droneguide.be voor een extra veiligheidslaag door de piloot te waarschuwen of er andere drones in de buurt actief zijn en waar hij moet op letten.

in de loop van 2019 zullen professionele dronepiloten droneguide.be kunnen gebruiken om al hun toelatingsaanvragen bij het dGLV in te dienen en te beheren. in 2018 werd gestart met de ontwikkeling van de ‘pro’-versie van droneguide.be.

de droneguide.be-applicatie is gratis en beschikbaar voor smartphones (Android- en iOS-versies).

SAFIRde uitdaging van het SAFiR-project: in alle veiligheid een brede waaier van drone-operaties in het luchtverkeer integreren, en dat in een complexe stedelijke en industriële omgeving. de 13 partners, waaronder skeyes, Amazon Prime Air, unifly en de Haven van Antwerpen, lanceerden dit ambitieuze project in 2018. in de loop van 2019 zal het SAFiR-consortium grootschalige tests uitvoeren met betrekking tot het integreren en beheren van het droneverkeer in Antwerpen.

SAFiR werd door SESAR uitgekozen in het kader van het u-spacebeleid van de Europese commissie, die een beveiligde toegang voor drones tot het luchtruim wil verzekeren.

MEDRONAskeyes is een actieve partner van het ‘Helicus Aero initiative’ dat het daglicht zag in 2018. dit initiatief wil drones inzetten om een transportsysteem voor medische pakketten uit te bouwen tussen ziekenhuizen en hun laboratoria en apotheken, op een betrouwbare, efficiënte en ecologische manier.

MEdRoNA werd verkozen in het kader van Smart Mobility Belgium. de partners van het project zijn Helicus, skeyes, SABcA, unifly, La Baloise, NSX en verschillende ziekenhuizen in Antwerpen en Hasselt.

DRONEPORTdronePort is een campus voor technologiebedrijven die actief zijn in de sector van de bemande en onbemande luchtvaart. de campus werd eind 2018 ingehuldigd in Sint-truiden en biedt start-ups, hogescholen, universiteiten en expertisecentra de ideale uitvalsbasis om samen onderzoeksprojecten te voeren, ideeën uit te wisselen en initiatieven te nemen om de dronesector in België te stimuleren. Als eerstelijnsactor in het domein is skeyes aanwezig op de campus van dronePort, ondersteunt het bedrijf het initiatief en neemt het deel aan de verschillende activiteiten op de site.

DIGITALE TORENS

de digitale controletorens, een technologisch hoogstandje, ontketenen een revolutie in de wereld van de luchtverkeersleiding. Dankzij nieuwe technologieën en ultramoderne camera’s zullen de luchtverkeersleiders de vliegbewegingen nog beter kunnen beheren in die digitale centra. de eerste 100% digitale torens kwamen enkele jaren geleden tot stand in de Scandinavische landen, en in Europa worden er steeds meer projecten ontwikkeld. skeyes staat volledig achter deze technologie van de toekomst en lanceerde in 2018, na een aantal overtuigende studies, een grootschalig project.

skeyes en de Société wallonne des aéroports (SOWAER) zijn van plan om het toekomstige digitale centrum voor luchtverkeersleiding te ontwikkelen voor de luchthavens van Luik en charleroi. zo beantwoorden de twee organisaties aan de groeiende behoeften van de Waalse luchthavens en ondersteunen ze hen ten volle in hun ontwikkeling. dit grootschalige project op Europees niveau zal over een aantal jaren zijn vruchten afwerpen en zal de eerste digitale controletoren in België opleveren.

DRONES

▷ d

RiJ

VE

Nd

E K

RA

cH

t A

cH

tER

iNN

oV

Ati

E

24

www.skeyes.be

EEN duuRzAMERE WERELDskeyes ijvert mee om de ecologische voetafdruk van de luchtvaartsector te verkleinen. Daarom werkt het bedrijf nauw samen met de luchtvaartmaatschappijen en de luchthavens om de impact van de operaties op het milieu te verminderen. Ons bedrijf is koploper op het gebied van groene landingen en is ook aanwezig in de wereld van de hernieuwbare energie. skeyes draagt bij tot de oprichting van nieuwe windturbines en zorgt ervoor dat windmolenparken in harmonie met het luchtverkeer worden ontwikkeld.

O N Z E V E RWE Z E N L I J K I N G E N

25

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

CDO (continuous descent operation) is een operatie waarbij het vliegtuig continu daalt, in de mate van het mogelijke met een minimale motorkracht, in functie van de kenmerken van de vlucht en de situatie van het luchtverkeer. daardoor kunnen niet enkel de geluidshinder, maar ook het brandstofverbruik en de uitstoot van broeikasgassen verminderd worden.

GROENE LANDINGEN

Conventional

Extendedlow level

segments

CDO

Establishedon the ILS

CONTINUOUS DESCENT OPERATION (CDO)

76,7 %

Brussels Airport

55,6 %

Luchthaven van Charleroi

Spreiding van de aankomsten per luchthaven waar de CDO-procedure wordt toegepast

70,7 %

Luchthaven van Luik

Aantal CDO’s in absolute waarde in vergelijking met het totale aantal IFR-aankomsten

Brussels Airport

Luchthaven van Luik

Luchthaven van charleroi

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000116.070

89.020

18.692 13.404 15.02727.037

■ IFR-aankomsten■ CDO-aankomsten

71,9%

van de landingen hebben de groenelandingsprocedure gevolgd op de luchthavens van Brussel, Luik en Charleroi in 2018

▷ E

EN

du

uR

zA

ME

RE

WE

RE

Ld

26

MILIEUCURSUS VOOR DE LUCHTVERKEERSLEIDERS VAN SKEYES

om de luchtverkeersleiders bewust te maken van de klimaatopwarming lanceerde skeyes in 2018 een cursus ‘klimaat en milieu’ voor zijn operationeel personeel. de module, die meerdere uren bestrijkt, werd ontwikkeld

door een luchtverkeersleider en schetst de klimaatuitdagingen en de impact van de luchtvaart. de cursus laat tevens wat ruimte om goede praktijken op dat gebied uit te wisselen.

COLLABORATIEF MILIEUBEHEER OP BRUSSELS AIRPORT

in 2018 ondertekenden skeyes en Brussels Airport company een samenwerkingsakkoord met Brussels Airlines, tui fly en dHL Express om gezamenlijke initiatieven te nemen die de milieu-impact van de luchtvaartactiviteiten verder zullen beperken. EuRocoNtRoL en Aci Europe, de beroepsvereniging van luchthavenuitbaters, ondersteunen dit initiatief voor collaboratief milieubeheer (collaborative Environmental Management of cEM) op Brussels Airport.

Het cEM-concept wil gemeenschappelijke concrete oplossingen aanreiken voor de milieu-uitdagingen op de luchthavensites en de omgeving ervan, door de belangrijkste operationele actoren rond de tafel te brengen: luchthavenuitbaters, luchtvaartmaatschappijen en luchtverkeersleiders. Het cEM van Brussels Airport legt onder andere de nadruk op het delen van ervaringen en

nieuwe operationele concepten en het optimaliseren van de groene landingen en de ontijzingsoperaties.

27

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

WINDTURBINES

skeyes werkt samen met de windenergiesector en stelt zijn expertise ter beschikking van de promotoren opdat ze nieuwe windturbines kunnen blijven oprichten zonder het luchtverkeer te verstoren en vooral zonder de veiligheid ervan in het gedrang te brengen.

skeyes en Brussels Airport company ontwikkelden een nieuwe versie van de informatieve BAtc.be-website (Brussels Airport Traffic Control). Sinds eind 2018 kunnen de omwonenden er in real time nuttige informatie raadplegen inzake het gebruik van de banen, meteorologische waarnemingen en voorspellingen, radartracés, geluidsmetingen en talrijke statistieken.

door al die nieuwe nuttige diensten aan te bieden, vormt BAtc.be zowel een betrouwbare informatiebron als een didactische tool. Bovendien is de informatiewebsite voor de omwonenden een referentie in Europa geworden, waarbij zoveel mogelijk operationele informatie in real time ter beschikking wordt gesteld van het brede publiek.

Met de nieuwe BAtc.be-website bewijst skeyes dat het transparant wil zijn. Het bedrijf is zich bewust van zijn maatschappelijke rol en wil alle nodige informatie aanreiken zodat er een beter begrip van/voor zijn activiteiten ontstaat. de baankeuze is een complexe operatie die afhangt van talrijke factoren. daarbij primeert de luchtvaartveiligheid altijd voor skeyes.

1.552  windturbines zijn actief in België

244

dossiers kregen al een positief advies. De andere dossiers worden momenteel geanalyseerd (84), werden geweigerd om veiligheidsredenen (8), of werden geannuleerd door de aanvrager (15)

EUROPESE TOPPER: EEN WEBSITE DIE DE OMWONENDEN INFORMEERT

351

nieuwe dossiers om advies aan te vragen met betrekking tot het oprichten van windturbines werden bij skeyes ingediend in 2018

▷ E

EN

du

uR

zA

ME

RE

WE

RE

Ld

28

www.skeyes.be

SoLidE PARTNERSHIPSskeyes bereidt zich voor op de toekomst: de voorbije jaren draaide het rekruteringsproces op volle toeren en investeerde het bedrijf in tal van solide partnerships in al zijn activiteitendomeinen zowel op nationaal als op internationaal vlak. skeyes neemt zijn maatschappelijke rol zeer ernstig, zet in op innovatie en werkt samen met verschillende experts om zijn medewerkers en klanten zo goed mogelijk van dienst te zijn.

O N Z E V E RWE Z E N L I J K I N G E N

29

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

ENTRY POINT NORTH BELGIUM

Een primeur van formaat in de geschiedenis van het bedrijf: skeyes richtte een joint venture op en startte op 3 september 2018 een nieuw opleidingscentrum op, Entry Point North Belgium. skeyes sloeg daarvoor de handen in elkaar met Entry Point North, een Scandinavische academie die gespecialiseerd is in de opleiding tot luchtverkeersleider en aanverwante beroepen en wereldwijd actief is.

Entry Point North Belgium biedt kwalitatief hoogstaande opleidingen in een moderne omgeving op de site van skeyes’ hoofdzetel. Het opleidingsaanbod is ruim en gevarieerd: luchtverkeersleiders, ingenieurs, technici, meteorologen, luchtvaartinformatiedeskundigen, luchtvaartexperten,... de opleidingen zijn zowel gericht op skeyes-personeel als op externe partijen.

de opleidingssite van Entry Point North Belgium in Steenokkerzeel is uitgerust met nieuwe, geavanceerde

simulators: 50 radar/pilootposities, vijf 180°-3d-torensimulators en een 360°-3d-torensimulator.

Entry Point North Belgium is een joint venture waarin skeyes en Entry Point North elk een gelijk aandeel hebben. dankzij die verregaande samenwerking krijgen beide organisaties vaste voet in het eengemaakt Europees luchtruim van morgen.

CO-LOKALISATIE VAN DE CIVIELE EN MILITAIRE LUCHTVERKEERSLEIDING

Vanaf eind 2019 zullen de civiele en militaire luchtverkeersleiding samen ondergebracht worden op de site van skeyes in Steenokkerzeel. De militaire luchtverkeersleiders zullen hun skeyes-collega’s vervoegen in de operationele zaal van het CANAC 2-luchtverkeersleidingscentrum. In oktober 2018 ondertekenden skeyes en defensie een raamovereenkomst die deze toekomstige structurele samenwerking regelt.

dankzij de co-lokalisatie van de civiele en militaire luchtverkeersleiding zal er nog meer uitwisseling plaatsvinden tussen beide organisaties en zal het Belgische luchtruim nog flexibeler kunnen worden gebruikt, wat alle gebruikers ten goede komt.

skeyes en defensie hebben tevens hun gezamenlijke ambitie uitgesproken om tegen 2030 geïntegreerde civiele en militaire luchtvaartnavigatiediensten te verlenen in het Belgische luchtruim, met een hoge graad van betrouwbaarheid en optimale efficiëntie.

GEZAMENLIJK SYSTEEM VOOR HET BEHEER VAN HET LUCHTVERKEER IN HET BELGISCHE LUCHTRUIM

skeyes, defensie en het Maastricht upper Airspace control Centre (MUAC) van EUROCONTROL willen vanaf 2024 hetzelfde systeem voor het beheer van het luchtverkeer gebruiken. dankzij een unieke technische oplossing zullen de diensten die worden verleend aan de gebruikers van het Belgische luchtruim aan efficiëntie winnen. Eind november 2018 ondertekenden de drie partijen een intentieverklaring met dat doel voor ogen.

SAS3 (Shared Air Traffic Management System), het gezamenlijke gedeelde luchtverkeerbeheersysteem, zou die doelstelling ondersteunen en zou een krachtig instrument zijn om de uitdagingen qua capaciteit en kostenefficiëntie in het Belgische luchtruim het hoofd te

bieden. Het zou ook de uitrol versterken van een efficiënte en doeltreffende externe contingency-oplossing voor het verlenen van luchtverkeersleidingsdiensten als een van de sites die technische diensten verleent, zou uitvallen.

▷ S

oLi

dE

PA

RtN

ER

SHiP

S

30

SESAR

Het SESAR-programma (Single European Sky ATM Research) is de technologische pijler van de Single European Sky. Het is een ambitieus programma met als doel om het beheer van het luchtverkeer in Europa fundamenteel om te vormen, door het veiliger en efficiënter te maken en de invloed ervan op het milieu te verminderen door de Europese systemen voor het beheer van het luchtverkeer te moderniseren en te harmoniseren.

skeyes neemt actief deel aan tal van SESAR-projecten, onder andere op het gebied van satellietnavigatie en drones.

skeyes neemt ook deel aan een aantal andere projecten:

VISTAskeyes maakt deel uit van het ViStA-project dat de effecten van conflicterende marktkrachten op de Europese prestaties inzake het beheer van het luchtverkeer bestudeert, door de impact op vier sleutelspelers van de luchtvaartsector en op het milieu te evalueren. de andere partners van het project zijn, onder andere, de universiteit van Westminster, EuRocoNtRoL en de luchtvaartmaatschappijen SWiSS en icelandair.

Engageskeyes is een industriële partner van Engage, het netwerk voor uitwisseling van kennis van SESAR. Engage is een internationaal platform dat zich buigt over de evoluties van het beheer van het luchtverkeer.

Verbeterd visueel landingssysteem skeyes maakt deel uit van het consortium dat werd uitgekozen om de valideringstests uit te voeren voor een nieuwe landingsprocedure op de luchthaven van Antwerpen. de cockpits van de vliegtuigen zullen worden uitgerust met een verbeterd visueel systeem (Enhanced Visual System) dat meer informatie verstrekt aan de piloot. dat project werd in 2018 opgestart.

SESAR workshopsop 17 en 18 september 2018 werden er bij skeyes twee SESAR deployment Manager workshops gegeven. de ene was gewijd aan het concept van het beter beheer van de verkeerstromen bij aankomst op de grote luchthavens (Extended Arrival Manager), en de andere aan de governance van informatiebeheer en de cyberveiligheid in het kader van het SWIM (System Wide information Management).

31

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

— o

Nz

E V

ER

WE

zE

NLi

JKiN

GE

N

FABEC

de cEo van skeyes, Johan decuyper, was in 2018 voorzitter van de groep cEo’s van het FABEc. Het FABEc is het functionele luchtruimblok in het kader van het Gemeenschappelijk Europees Luchtruim dat België, Nederland, Luxemburg, duitsland, Frankrijk en zwitserland omvat. Het is het belangrijkste luchtruim van Europa: bijna 60% van al het Europese luchtverkeer doorkruist het.

tijdens zijn voorzitterschap wilde Johan decuyper het belang van FABEc als platform van uitwisseling en samenwerking op operationeel en technologisch vlak versterken. Sterke partnerships tussen de verleners van luchtvaartnavigatiediensten van de zes landen en EuRocoNtRoL zijn immers nodig om uitstekende prestaties te behalen op het gebied van veiligheid, vlotte doorstroming en capaciteit van het luchtverkeer.

in oktober 2018 kreeg het FABEc een prestigieuze award van de ATCA (Air traffic control Association) in de Verenigde Staten voor zijn baanbrekend onderzoek omtrent onvoorspelbare factoren bij het beheer van het luchtverkeer, alsook extreme weersomstandigheden.

ANA LUX

de Belgische en Luxemburgse luchtverkeersleiders werken nauw samen op verschillende gebieden. Risicobeheer, luchtvaartinformatie, groene landingsprocedures en satellietnavigatie zijn daar maar enkele voorbeelden van. in 2018 startte skeyes met de ontwikkeling van PBN-satellietprocedures voor het luchtvaartbestuur van het Groothertogdom Luxemburg (ANA Lux).

LIVING TOMORROW

in 2018 vervoegde skeyes het onderzoeks- en ontwikkelingsplatform Living tomorrow, dat toekomstvisies bestudeert rond thema’s die het dagelijkse leven van mensen beheersen, zoals bijvoorbeeld mobiliteit. door aan dat project deel te nemen, wil skeyes de toekomst van het luchtverkeer en de luchtverkeersleiding onder de loep nemen. ook de digitale transformatie wordt onderzocht. Via workshops en demonstraties willen skeyes en Living tomorrow tot concrete en nuttige inzichten komen.

▷ S

oLi

dE

PA

RtN

ER

SHiP

S

32

JAARVERSLAG 2018

CORPORATE GOVERNANCE 33

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR 38

VERSLAG VAN HET COLLEGE VAN COMMISSARISSEN 50

JAARREKENING 2018 54

SAMENVATTING VAN DE WAARDERINGSREGELS 58

JA A RV E R S L AG 2 0 1 8

33

HET BESTUURSMODEL VAN SKEYES

Als autonoom overheidsbedrijf is skeyes (voorheen Belgocontrol) onderworpen aan de wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven. de bepalingen van het Wetboek van Vennootschappen zijn enkel toepasselijk in de gevallen waarin de wet van 21 maart 1991 er uitdrukkelijk naar verwijst.

Het bestuursmodel van skeyes wordt gekenmerkt door: Een Raad van Bestuur; de oprichting in de schoot van de Raad van Bestuur van een Auditcomité, een Strategisch comité en een Bezoldigingscomité; Een directiecomité bestaande uit de Gedelegeerd Bestuurder en de leden van het directiecomité.

daarenboven zijn er ook nog de controleorganen zoals het college van commissarissen en de Regeringscommissaris.

DE RAAD VAN BESTUUR

coRPoRAtE GOVERNANCE

2

6

10

4

8

1

5

9

3

7

1. Renaud Lorand

2. Johan Decuyper

3. Fons Borginon

4. Laurent de Briey

5. Gérald Duffy

6. Luc Laveyne

7. Julie Ludmer

8. Claude Melen

9. Hugo Van Bever

10. Liesbeth Van der Auwera

▷ c

oR

Po

RA

tE G

oV

ER

NA

Nc

EJA

AR

VE

RSL

AG

20

18

34

Samenstellingde voorschriften die de samenstelling van de Raad van Bestuur en de benoeming van de leden ervan regelen, zijn vastgelegd in de wet van 21 maart 1991.

de Raad van Bestuur is samengesteld uit tien leden, de Gedelegeerd Bestuurder en de Voorzitter inbegrepen. Het KB van 18 november 2013 stelt de Raad van Bestuur samen en ten minste één derde van de leden behoren tot het andere geslacht. Verder zijn er evenveel Franstalige als Nederlandstalige leden. de bestuurders werden benoemd voor een termijn van zes jaar.

op 31 december 2018 was de Raad van Bestuur samengesteld als volgt:

Naam bestuurder Functie

Renaud Lorand Voorzitter

Johan decuyper Gedelegeerd bestuurder

Julie Ludmer Bestuurder

Liesbeth Van der Auwera Bestuurder

Fons Borginon Bestuurder

Laurent de Briey Bestuurder

Gérald duffy Bestuurder

Luc Laveyne Bestuurder

Claude Melen * Bestuurder

Hugo Van Bever Bestuurder

* Veranderingen in de samenstelling van de Raad van Bestuur in 2019

op 14 januari 2019 heeft mevrouw claude Melen haar mandaat van bestuurder neergelegd omwille van een onverenigbaarheid met het heropnemen van haar functie bij het Rekenhof. Gelet op de regering in lopende zaken werd er door de bevoegde Voogdijminister de voorkeur aan gegeven om in afwachting van een definitieve benoeming door de Koning, de Raad van Bestuur, overeenkomstig artikel 18§4 van de wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven, tot aanduiding van een bestuurder te laten overgaan. De Raad van Bestuur heeft bijgevolg mevrouw Sandra Stainier aangeduid als bestuurder ter vervanging van mevrouw claude Melen.

Bevoegdheden en werking de Raad van Bestuur is bevoegd om alle handelingen te verrichten die nodig of nuttig zijn ter verwezenlijking van het maatschappelijk doel van het overheidsbedrijf en houdt toezicht op het beleid van het directiecomité.

de Raad van Bestuur kan sommige van zijn bevoegdheden delegeren aan het directiecomité.

de Raad heeft een intern reglement aangenomen dat uiteenzet volgens welke regels en principes de Raad werkt.

de Raad vergadert op regelmatige basis en minstens acht maal per jaar. Er kunnen bijkomende vergaderingen worden bijeengeroepen telkens als het belang van de onderneming het vereist, of telkens als twee bestuurders erom verzoeken.

de Raad wordt bijeengeroepen door de Voorzitter. Aan het eind van het kalenderjaar wordt het vergaderschema voor het volgende kalenderjaar vastgesteld. de agenda van elke vergadering wordt door de Voorzitter vastgesteld en omvat punten ter beslissing en punten ter informatie.

de Raad van Bestuur kan slechts geldig beraadslagen of beslissen wanneer minstens de helft van zijn leden aanwezig of vertegenwoordigd zijn op de vergadering.

Alle beslissingen worden in principe bij gewone meerderheid van de aanwezige of vertegenwoordigde bestuurders genomen. Met betrekking tot een aantal specifieke materies opgenomen in de wet van 21 maart 1991 is een tweederdemeerderheid vereist zoals bijvoorbeeld voor de goedkeuring van het beheerscontract. de beslissingen kunnen voorbereid worden binnen de gespecialiseerde Comités die in de schoot van de Raad van Bestuur werden opgericht.

in 2018 kwam de Raad van Bestuur elf keer samen.

DE COMITÉS OPGERICHT DOOR DE RAAD VAN BESTUUR de Raad van Bestuur heeft drie comités opgericht die hem moeten bijstaan en adviseren in specifieke domeinen: een Auditcomité, een Strategisch comité en een Bezoldigingscomité. De samenstelling en bevoegdheden van deze comités werden goedgekeurd tijdens de vergadering van de Raad van Bestuur van 28 november 2013. Bij de samenstelling van de drie comités werd de taalpariteit nageleefd.

35

HET AUDITCOMITÉ Het bestaan van dit comité is wettelijk vastgelegd in artikel 173 §4 van de wet van 21 maart 1991.

Samenstellingop 31 december 2018 was het Auditcomité samengesteld als volgt:

de heer Fons Borginon , Voorzitter, Mevrouw claude Melen, mevrouw Liesbeth Van der Auwera en de heer Laurent de Briey.

de Regeringscommissaris en de Voorzitter van de Raad van Bestuur worden uitgenodigd en hebben raadgevende stem. in de praktijk wordt de Gedelegeerd Bestuurder eveneens uitgenodigd.

Bevoegdheden en werkingHet Auditcomité staat de Raad van Bestuur bij in het nazicht van de rekeningen, de begrotingscontrole en elke andere aangelegenheid van interne controle.

de specifieke opdracht van dit comité bestaat erin om de zesmaandelijkse en jaarlijkse financiële balansen, het vijfjarenplan en de belangrijke investeringsdossiers te controleren. Het comité bereidt deze dossiers voor ter goedkeuring van de Raad van Bestuur en verifieert of het interne controlesysteem binnen de organisatie naar behoren is uitgewerkt.

Sinds 1 januari 2015 werd er een functie van onafhankelijk intern auditor ingevuld. die functie verschaft het Auditcomité een objectieve verzekering tegen de bestaande risico’s en de interne controle over die risico’s. ze formuleert tevens aanbevelingen aan het management ter verbetering van het systeem van interne controles. daartoe wordt een jaarlijks auditplan opgesteld op basis van een inventaris van de mogelijke onderwerpen (de audit universe of de afbakening van de auditgrondslag), van een risicoanalyse en van een audithorizon op langere termijn (3 jaar). Dat plan wordt ter goedkeuring van het Auditcomité voorgelegd. tijdens zijn vergaderingen ziet het Auditcomité toe op de uitvoering van het vooropgestelde auditprogramma en de daaruit voortvloeiende resultaten.

de Voorzitter van het Auditcomité brengt verslag uit van zijn vergaderingen aan de Raad van Bestuur en de notulen ervan worden overhandigd aan alle bestuurders.

Het Auditcomité kwam in 2018 tien keer samen.

HET STRATEGISCH COMITÉHet Strategisch comité werd opgericht door de Raad van Bestuur in uitvoering van de bevoegdheden hem toegekend door artikel 17 §4 van de wet van 21 maart 1991.

SamenstellingHet Strategisch comité is samengesteld uit zes leden van de Raad van Bestuur:

de heer Renaud Lorand, Voorzitter, Mevrouw Julie Ludmer, de heren Johan decuyper, Luc Laveyne, Hugo Van Bever en Laurent de Briey.

de Regeringscommissaris wordt eveneens uitgenodigd op de vergaderingen.

Bevoegdheden en werkingHet Strategisch comité staat de Raad van Bestuur bij in de bepaling van de strategie van het bedrijf. Het brengt onder meer advies uit over de grote strategische oriëntaties en over de internationale ontwikkeling van het bedrijf.

Het Strategisch comité vergadert op uitnodiging van zijn Voorzitter, die eveneens de dagorde vaststelt. Het Strategisch comité is in 2018 één maal samengekomen.

HET BEZOLDIGINGSCOMITÉHet bestaan van dit comité is wettelijk vastgelegd in artikel 17 §4 van de wet van 21 maart 1991.

SamenstellingHet Bezoldigingscomité is samengesteld uit vier bestuurders aangeduid door de Raad van Bestuur:

de heer Renaud Lorand, Voorzitter, de heren Gérald duffy, Hugo Van Bever en Luc Laveyne.

Bevoegdheden en werkingHet Bezoldigingscomité doet aanbevelingen aan de Raad van Bestuur voor de beslissingen betreffende de rechtstreekse of onrechtstreekse geldelijke voordelen toegekend aan de leden van de beheersorganen.

Jaarlijks stelt het Bezoldigingscomité een verslag op betreffende de bezoldigingen van de leden van de Raad van Bestuur en het directiecomité dat in het beheersverslag wordt gevoegd. Het bezoldigingsverslag 2018 werd opgenomen op pagina 44.

Het Bezoldigingscomité vergadert op uitnodiging van zijn Voorzitter die bovendien de dagorde vaststelt. in 2018 is het Bezoldigingscomité vier keer samengekomen.

▷ c

oR

Po

RA

tE G

oV

ER

NA

Nc

EJA

AR

VE

RSL

AG

20

18

36

DE GEDELEGEERD BESTUURDER EN HET DIRECTIECOMITÉ

2

5

1

4

3

6

1. Johan Decuyper, CEO

2. Christian Berlanger, Directeur-generaal Internationalisering & Externe Relaties

3. Alain Vandenabeele, Directeur-generaal Digital Transformation and New way of Working

4. Peggy Devestel, COO

5. Hilde Van den Houten, Directeur-generaal Financiën & Support

6. Youcha Mackelbert, Directeur-generaal Program & Project Delivery

DE GEDELEGEERD BESTUURDERMet het Koninklijk Besluit van 2 oktober 2013 werd de heer Johan decuyper benoemd tot Gedelegeerd Bestuurder van skeyes met ingang van diezelfde datum voor een termijn van zes jaar.

Het Directiecomité de Gedelegeerd Bestuurder en de leden van het directiecomité vormen het directiecomité. Het directiecomité wordt voorgezeten door de Gedelegeerd Bestuurder (art. 20 van de wet van 21 maart 1991).

de voorschriften die de benoeming van de Gedelegeerd Bestuurder en de overige leden van het directiecomité regelen zijn vastgelegd in de wet van 21 maart 1991.

Samenstellingop voordracht van de Gedelegeerd Bestuurder en na het advies van het Bezoldigingscomité te hebben ingewonnen, benoemt de Raad van bestuur de leden van het directiecomité, met uitzondering van de Gedelegeerd bestuurder.

Naast de Gedelegeerd Bestuurder, de heer Johan decuyper, is het directiecomité op 31 december 2018 samengesteld uit de volgende leden :

Mevrouw Peggy devestel , chief operations officer, de heer Alain Vandenabeele, directeur-generaal digital transformation and New way of working,

de heer christian Berlanger, directeur-generaal internationalisering en Externe Relaties, Mevrouw Hilde Van den Houten, directeur-generaal Financiën & Support, de heer youcha Mackelbert, directeur-generaal Program & Project delivery.

Bevoegdheden en werkingHet directiecomité is belast met het dagelijks beheer en de vertegenwoordiging inzake dit beheer, alsook met de uitvoering van de beslissingen van de Raad van Bestuur. Het directiecomité vertegenwoordigt het bedrijf bij de onderhandelingen over het beheerscontract. De leden van het directiecomité vormen een college voorgezeten door de Gedelegeerd Bestuurder. de beslissingen worden in principe bij consensus genomen.

in 2018 heeft het directiecomité 41 maal vergaderd.

37

HET COLLEGE VAN COMMISSARISSEN

de controle van de financiële situatie, van de jaarrekeningen en van de regelmatigheid, ten opzichte van de wet, van de verrichtingen opgenomen in de jaarrekening, wordt bij skeyes, zoals in elk autonoom overheidsbedrijf, toevertrouwd aan een college van commissarissen.

Het college van commissarissen is samengesteld uit twee bedrijfsrevisoren en twee leden van het Rekenhof.

Het college stelt jaarlijks een schriftelijk en uitvoerig verslag op, dat wordt voorgelegd aan de Raad van Bestuur en aan de Voogdijminister van skeyes.

Het college van commissarissen is op 31 december 2018 samengesteld uit:

Ernst & young BV cVBA, vertegenwoordigd door mevrouw Marleen Mannekens; de heer Jean-Michel Haegeman, Bedrijfsrevisor; de heer Philippe Roland, Eerste Voorzitter van het Rekenhof; Mevrouw Hilde François, Voorzitter van de Nederlandstalige Kamer van het Rekenhof.

DE REGERINGSCOMMISSARIS

Als autonoom overheidsbedrijf valt skeyes onder de controlebevoegdheid van de Minister onder wie het ressorteert, in casu de Minister van Mobiliteit, belast met skeyes. deze controle wordt uitgeoefend door de Regeringscommissaris die waakt over de naleving van de wet en het beheerscontract. de Regeringscommissaris brengt verslag uit bij de Minister.

de heer Michaël Vanloubbeeck is sinds 18 juli 2016 Regeringscommissaris.

▷ c

oR

Po

RA

tE G

oV

ER

NA

Nc

EJA

AR

VE

RSL

AG

20

18

38

JA A RV E R S L AG 2 0 1 8

1. BELANGRIJKSTE ACTIVITEITEN VAN DE ONDERNEMING IN 2018

2018 was eens te meer een uitzonderlijk vruchtbaar jaar voor de luchtvaartsector. de cijfers zitten in heel Europa in de lift. in België konden de luchtvaartmaatschappijen en luchthavens opnieuw een recordaantal passagiers aantrekken (meer dan 34 miljoen) en vervoerden zij een recordaantal goederen (1,6 miljoen ton vracht). Die groei werd dan ook weerspiegeld in de resultaten van skeyes: in 2018 werden in totaal 1.101.145 bewegingen beheerd, goed voor een stijging met 2,4% ten opzichte van 2017.

De sterkste stijging van het aantal bewegingen (in absolute waarden) werd opgetekend in het CANAC 2-luchtverkeersleidingscentrum, dat het overvliegend en naderend verkeer beheert: in 2018 rondde het verkeersleidingscentrum voor de allereerste keer in zijn geschiedenis de symbolische kaap van 600.000 beheerde vliegbewegingen in de loop van één jaar (612.138 bewegingen in totaal). Die stijging is goed voor een groei met 3,2% van het luchtverkeer in een jaar tijd. de verkeersleiders van cANAc 2 loodsen gemiddeld bijna 1.700 vliegtuigen per dag veilig door het luchtruim.

op het vlak van de terminalactiviteit steeg het aantal vliegbewegingen in alle luchthavens van ons land, behalve op Brussels Airport. in totaal vonden er 235.459 vertrekken en aankomsten plaats in 2018. de lichte achteruitgang op de luchthaven van Brussel-Nationaal in vergelijking met het jaar ervoor (-1%) kan worden verklaard door het inzetten van grotere vliegtuigen en door een hogere bezettingsgraad. Het aantal vervoerde passagiers is zelfs nog gestegen en heeft een absoluut record bereikt in 2018 (25,7 miljoen passagiers).

Wat de regionale luchthavens betreft, ging het aantal bewegingen er op alle sites op vooruit in 2018: Antwerpen (55.925 bewegingen of +1,6%), Charleroi (96.754 bewegingen of +4,9%), Luik (58.171 bewegingen of +5,8%) en Oostende (42.698 bewegingen of +1,1%). De Waalse luchthavens hebben enkele records doen sneuvelen in 2018: charleroi mocht meer dan acht miljoen passagiers verwelkomen en er werd meer dan 870.000 ton vracht verscheept via Liège Airport. Voor de eerste keer kan skeyes de volledige balans opmaken van een jaar dienstverlening op de luchthaven van Kortrijk (gezien de operaties er van start gingen in november 2017): de skeyes-medewerkers hebben er vluchtinformatie geleverd aan 34.889 vliegtuigen in 2018.

de service units, die onder andere rekening houden met het gewicht van het toestel, gaan in stijgende lijn in alle skeyes-units (+1,9% voor de en-routediensteenheden en +4,6% voor de diensteenheden in de luchthavens).

over het algemeen is de gestage groei die de activiteit van het cANAc 2-verkeersleidingscentrum de voorbije jaren optekent, in combinatie met de stijging van het aantal diensteenheden in alle luchthavens van het land, een positief signaal voor skeyes en de Belgische economie.

1.1. VEILIGHEID: DE TOPPRIORITEIT VAN SKEYESGelet op de complexe aard van het Belgische luchtruim en de dichtheid van het vliegverkeer, scheren de prestaties van skeyes inzake veiligheid opnieuw hoge toppen: in 2018 viel er slechts één incident van categorie A (‘ernstig’) te betreuren waarvoor skeyes de verantwoordelijkheid draagt en deden zich drie incidenten van categorie B (‘belangrijk’) voor. in verhouding tot het totale aantal gecontroleerde bewegingen vertegenwoordigen de incidenten van

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUURHieronder vindt u het verslag over de toestand en de resultaten van het autonoom overheidsbedrijf voor het boekjaar 2018 in overeenstemming met de wettelijke bepalingen.

Het werd opgesteld in toepassing van artikel 27 van de wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven.

39

categorie A en B slechts een uiterst geringe fractie (0,00036%). De doelstelling die oplegt dat de drempel van 1 incident van categorie A en B per 100.000 gecontroleerde bewegingen niet mag overschreden worden, werd dus eens te meer behaald in 2018.

Bovendien zette skeyes in 2018 zijn tweede beste prestatie neer op het vlak van veiligheid, na het recordjaar 2016 (0 incidenten van categorie A en B). Bij wijze van vergelijking: in 2000 moest skeyes maar liefst 22 incidenten van categorie A en B bijschrijven. in 2017 had het bedrijf eveneens 4 incidenten van categorie A en B opgetekend – rekening houdend met de groei van het verkeer, was het resultaat van 2018 dus beter. die positieve evolutie heeft skeyes te danken aan het harde werk en de inzet van zijn luchtverkeersleiders en personeelsleden, die dag in dag uit hun beste beentje voorzetten voor de veiligheid. op structureel vlak werpen het veiligheidsbeheersysteem (SMS of Safety Management System) dat werd uitgerold in alle operationele afdelingen van het bedrijf, alsook de open en alomtegenwoordige meldingscultuur en het concept van Just culture hun vruchten af: ze zorgen ervoor dat de veiligheid wordt benaderd op een proactieve, reactieve, systematische en geformaliseerde manier en reiken een geheel van processen aan om de veiligheid permanent te verbeteren, evalueren en controleren.

Het FABEC-prestatieplan (Functional Airspace Block Europe central) legt zowel gezamenlijke als individuele bijdragen op voor de luchtvaartnavigatiedienstverleners, met het oog op het bereiken van de algemene doelstellingen van de Single European Sky in 4 domeinen: veiligheid, capaciteit, milieu en kostenefficiëntie. 2018 is het vierde jaar van de tweede referentieperiode die loopt van 2015 tot 2019.

in het Europees prestatieplan zijn er drie veiligheidsgerelateerde doelstellingen waaraan skeyes moet voldoen. twee ervan hebben betrekking op de kwaliteit: het gebruik van de Risk Analysis tool om de incidenten te rangschikken naar hun graad van ernst en de toepassing van het Just culture-principe. die twee doelstellingen werden behaald: enerzijds wordt het Just culture-beleid toegepast bij skeyes en anderzijds wordt de RAT gebruikt om het niet-naleven van de minimale scheidingsafstanden, runway incursions, en de technische incidenten correct in te schatten.

de derde doelstelling, met een kwantitatieve insteek, heeft betrekking op de maturiteit van het veiligheidsbeheersysteem (SMS). skeyes werkt mee aan de Safety Maturity Survey (EoSM – Effectiveness of Safety Management), een audit waarmee de efficiëntie van zijn

veiligheidsbeheer wordt gemeten. zo worden er 26 doelstellingen, verspreid over 11 domeinen, onder de loep genomen. In 2018 verbeterde skeyes zijn score met vijf punten en deed het daarmee nog stukken beter dan de vooropgestelde doelstelling. Het bedrijf voorziet opnieuw een stijging van de maturiteit van het SMS in 2019. skeyes ligt op koers om alle doelstellingen, zoals opgelegd door de Europese Commissie, te behalen (tegen 31 december 2019).

Het SMS staat ook in voor het promoten van de veiligheidscultuur binnen het bedrijf. De laatste jaren heeft ze opnieuw aanzienlijke vooruitgang geboekt: het aantal gemelde incidenten steeg sterk (+150% ten opzichte van 2014). De luchtverkeersleiders van skeyes melden systematisch alle incidenten, hoe klein en onbeduidend ook. in totaal werden er 1.489 incidenten gemeld in 2018. dat aantal loopt echter terug in vergelijking met het recordjaar 2017 (-18%). Die tendens wordt van nabij opgevolgd door skeyes. Een duidelijke trend zal zich evenwel pas over een aantal jaar aftekenen.

1.2. INVESTERINGEN: DIENSTVERLENING GEGARANDEERD VOOR ONZE KLANTENom op elk moment de beschikbaarheid van zijn belangrijkste diensten te kunnen garanderen, heeft skeyes een algemeen plan uitgewerkt dat in 2018 verder werd uitgevoerd. Er werden aanzienlijke investeringen gedaan om de redundantie van de kritieke infrastructuur te verhogen. in 2018 investeerde skeyes 20,6 miljoen euro in de modernisering van zijn infrastructuur en technische systemen.

zo voerde skeyes onder andere een volledige update van zijn luchtverkeerbeheersysteem door om de prestaties en stabiliteit ervan de komende jaren te garanderen. Op nauwelijks één nacht tijd werden alle werkposten van cANAc 2 vervangen en gemigreerd naar het nieuwe systeem, zonder dat dit enige impact op het luchtverkeer en het goede verloop van de operaties had. Dit huzarenstukje, vergelijkbaar met een openhartoperatie, werd mogelijk gemaakt dankzij het puike teamwork van technische en operationele experts van skeyes.

om de co-lokalisatie van de civiele en militaire luchtverkeersleiding voor te bereiden, werd er in de loop van 2018 een hoop voorbereidend werk verricht bij skeyes. de en-routeluchtverkeersleiders van defensie zullen het deel van cANAc 2 betrekken dat voordien gezamenlijk werd gebruikt voor tests en de opleiding van de luchtverkeersleiders en technische teams. Die werkposten werden derhalve overgeheveld naar een volledig nieuw ingerichte zaal, waar een deel van

▷ B

EH

EE

RS

VE

RSL

AG

VA

N D

E R

AA

D V

AN

BE

STU

UR

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

40

de posten nu enkel gebruikt wordt voor tests. Dat creëerde een groter aantal opleidingsposten, waardoor de trainingscapaciteit gevoelig vergroot is.

daarenboven startte skeyes een omvangrijk project op voor het moderniseren van zijn netwerk van navigatiebakens in België. in totaal beschikt het bedrijf over 14 dVoR- en dME-bakens verspreid over heel het Belgische grondgebied. de conventionele navigatiebakens bieden de piloten de mogelijkheid om te vliegen door de gepubliceerde procedures te volgen en zich in alle veiligheid te verplaatsen in het luchtruim.

in 2018 werd onder andere het BuB-baken, dat dichtbij Brussels Airport ligt, vervangen.

tot slot stelde skeyes alles in het werk om heel zijn zendmastenpark te vervangen in 2018 (bijna 400 posten verspreid over 18 sites). Het bedrijf beantwoordt volledig aan de nieuwe Europese reglementering inzake de 8,33 kHz-kanaalafstand en is een van de voortrekkers in Europa op dat gebied.

1.3. INNOVATIE: DRONES EN DIGITALE TORENSdrones zullen de manier van werken van de luchtvaartsector in de toekomst fundamenteel veranderen: ze zijn zowel een uitdaging voor de luchtverkeersleiding als een opportuniteit om tot nieuwe economische ontwikkelingen te komen. Sinds een aantal jaren zet skeyes volop in op innovaties en ontwikkelingen in de sector. zo neemt het bedrijf een koploperspositie in inzake het beheer van het droneverkeer. Als lid van het u-space demonstrator-netwerk speelt het een actieve rol in verschillende grootschalige projecten.

skeyes ontwikkelde ook een digitaal platform voor dronegebruikers in België. dankzij de droneguide.be- applicatie, die sinds 2018 beschikbaar is, kunnen gebruikers snel en gemakkelijk zien waar en in welke omstandigheden ze dronevluchten kunnen uitvoeren in België. Bovendien zorgt droneguide.be voor een extra veiligheidslaag door de piloot te waarschuwen of er andere drones in de buurt actief zijn en waar hij moet op letten. Vanaf 2019 zal er een ‘pro’-versie van droneguide.be beschikbaar zijn, met extra functionaliteiten voor professionele piloten.

Het SAFiR-project werd gelanceerd in 2018 met als doel om in alle veiligheid een brede waaier van drone-operaties in het luchtverkeer te integreren, en dat in de complexe stedelijke en industriële omgeving van de haven van

Antwerpen. Een greep uit de 13 partners van dit SESAR-project: Amazon Prime Air, unifly, SABcA en skeyes.

skeyes is ook een actieve partner van het ‘Helicus Aero initiative’. dit Belgische project zag het daglicht in 2018 en wil drones inzetten om een transportsysteem voor medische pakketten uit te bouwen tussen ziekenhuizen en hun laboratoria en apotheken.

Een ander innovatiedomein zijn de digitale controletorens. skeyes en de Société wallonne des aéroports (SOWAER) zijn van plan om een digitaal luchtverkeersleidingscentrum te ontwikkelen voor de luchthavens van Luik en charleroi. Na een succesvolle haalbaarheidsstudie zijn de voorbereidingen voor de start van het project aan de gang. zo beantwoorden de twee organisaties aan de groeiende behoeften van de Waalse luchthavens en ondersteunen ze hen ten volle in hun ontwikkeling.

1.4. ENTRY POINT NORTH BELGIUM: KWALITATIEF HOOGSTAANDE OPLEIDINGEN BIJ SKEYESEen primeur van formaat in de geschiedenis van het bedrijf: skeyes richtte een joint venture op en startte op 3 september 2018 een nieuw opleidingscentrum op, Entry Point North Belgium. skeyes sloeg daarvoor de handen in elkaar met Entry Point North, een Scandinavische academie die gespecialiseerd is in de opleiding tot luchtverkeersleider en aanverwante beroepen en wereldwijd actief is.

Entry Point North Belgium biedt kwalitatief hoogstaande opleidingen in een moderne omgeving op de site van skeyes’ hoofdzetel. Het opleidingsaanbod is ruim en gevarieerd: luchtverkeersleiders, ingenieurs, technici, meteorologen, luchtvaartinformatiedeskundigen, luchtvaartexperts... de opleidingen zijn zowel gericht op skeyes-personeel als op externe partners. de opleidingssite van Entry Point North Belgium in Steenokkerzeel is uitgerust met nieuwe, geavanceerde simulators: 50 radar/pilootposities, vijf 180°-3d-torensimulators en een 360°-3d-torensimulator.

Entry Point North Belgium is een joint venture waarin skeyes en Entry Point North elk een gelijk aandeel hebben. dankzij die verregaande samenwerking krijgen beide organisaties vaste voet in het eengemaakt Europees luchtruim van morgen.

41

1.5. KOSTENEFFICIËNTIE: DE BESTE DIENSTVERLENING TEGEN DE BESTE KOSTop het vlak van de kostenefficiëntie van de en-route-dienstverlening, voorziet het door België-Luxemburg ingediende prestatieplan in een daling van de determined Unit Cost (DUC) van België-Luxemburg die wordt gebruikt als basis voor de facturatie van de door skeyes verleende en-routediensten, met 12,9% tussen 2014 en 2019. de duc van 2018 daalde met 2,2% in vergelijking met het jaar voordien (DUC 2017 = 60,04 euro versus DUC 2018 = 58,7 euro, uitgedrukt in reële termen 2009). In 2018 lag het reële verkeersniveau 0,2% lager dan de prognoses van EuRocoNtRoL bij het opmaken van het in 2015 herziene prestatieplan.

op het vlak van de kostenefficiëntie voor de terminalactiviteiten verlaagde skeyes verder de kosten voor de dienstverlening op de luchthavens om zo de in het beheerscontract vastgelegde doelstelling van een gewogen jaarlijkse vermindering met gemiddeld 2,5% te halen voor de periode 2015-2019. de gewogen gemiddelde duc daalde van 248,14 euro in 2017 tot 244,17 euro in 2018.

1.6. STIPTHEID: UITSTEKEND RESULTAAT VOOR SKEYESdrie van de vier domeinen uit het FABEc-prestatieplan (veiligheid, capaciteit en milieu) worden a posteriori geëvalueerd door de Performance Review Body van de Europese Commissie voor het geheel van de zes FABEC-lidstaten (België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk, Nederland en Zwitserland). skeyes moet, op zijn beurt, een becijferde individuele bijdrage leveren tot de algemene prestaties van het FABEc. Net als in 2017 heeft het FABEc zijn doelstellingen in de domeinen van capaciteit en milieu niet behaald.

1.6.1. En-routeprestatiesinzake capaciteit is een eerste indicator de gemiddelde en-route-ATFM-vertraging per vlucht. Voor de doelstellingen verbonden met die indicator is er enerzijds een algemene FABEc-doelstelling die oplegt dat de gemiddelde en-routevertraging voor 2018 beperkt moet worden tot 0,42 minuten per vlucht (alle oorzaken samen beschouwd) en tot 0,33 minuten per vlucht voor de cRStMP-oorzaken (C-Capacity, R-Routing, S-Staffing, T-Equipment, M-Airspace management, P-Special events), met andere woorden de oorzaken waarop de dienstverlener een invloed kan uitoefenen. Anderzijds is er een individuele bijdrage van de dienstverleners tot de globale doelstelling. Voor skeyes bestond die erin om in 2018 de gemiddelde en-route-AtFM-vertraging te beperken tot 0,08 minuten per vlucht voor alle oorzaken van vertraging samen beschouwd en tot 0,07 minuten per vlucht voor enkel de CRSTMP-oorzaken.

in 2018 liet skeyes, ondanks een zomerperiode die gekenmerkt werd door een sterke groei van het luchtverkeer en tal van vertragingen in Europa, de tweede beste prestatie van alle FABEc-partners optekenen, met slechts 0,11 minuten gemiddelde en-routevertraging per vlucht. skeyes is er echter niet in geslaagd om zijn individuele bijdrage tot de algemene doelstelling van het FABEc te behalen. Er moet worden opgemerkt dat skeyes, net zoals voor de eerste referentieperiode (2012-2014), veruit de meest ambitieuze individuele bijdrage van heel het FABEc heeft.

Met het oog op de verwachte groei van het luchtverkeer in Europa in de zomer van 2019 en de verzadiging van het hogere luchtruim en van de naburige verkeersleidingscentra, heeft de netwerkbeheerder (Network Manager EUROCONTROL) een actieplan uitgewerkt om de prestaties op Europees niveau te verbeteren. Gevolg van dat actieplan: het door skeyes beheerde luchtverkeer zal nog toenemen, met een ongunstig effect op de prestaties in 2019.

skeyes nam deel aan twee overlegvergaderingen met de luchtruimgebruikers: de ene voor de en-routeactiviteiten (26 oktober 2018) en de andere voor de terminalactiviteiten op de luchthavens (23 augustus 2018). Op die vergaderingen werden de prestaties van het voorbije jaar overlopen en geanalyseerd.

De FABEC-lidstaten tekenden gezamenlijk een gemiddelde vertraging van 2,12 minuten per vlucht op in 2018, terwijl de maximumdoelstelling op 0,42 min/vlucht lag. Voor de CRSTMP-oorzaken klokten ze af op 1,40 minuten per vlucht, terwijl de doelstelling maximaal 0,33 min/vlucht bedroeg. Die prestaties dreigen nog te verslechteren in 2019.

1.6.2. Stiptheid op de luchthavensskeyes kreeg twee doelstellingen opgelegd, die betrekking hebben op de luchthavens van Brussel en Luik: de gemiddelde vertraging per vlucht (enkel de CRSTMP-oorzaken) beperken tot 0,11 minuten op Brussels Airport en tot 0,06 minuten in Luik.

op Brussels Airport werd de doelstelling bereikt in 2018, met een gemiddelde vertraging per vlucht bij aankomst van 0,08 minuten (tegenover 0,14 minuten in 2017). Ook Liège Airport kon de doelstelling ruimschoots waarmaken, gezien de gemiddelde vertraging per vlucht bij aankomst er nul is (tegenover 0,02 minuten in 2017). Voor de andere luchthavens werd er nog geen enkele doelstelling vastgelegd. op de luchthaven van charleroi bedroeg de gemiddelde vertraging per vlucht bij aankomst (CRSTMP-oorzaken) 0,02 minuten per vlucht (0,05 minuten in 2017). In Oostende bedroeg de gemiddelde vertraging per vlucht bij aankomst 0,01 minuut per vlucht in 2018 (in 2017 was ze nul). In

▷ B

EH

EE

RS

VE

RSL

AG

VA

N D

E R

AA

D V

AN

BE

STU

UR

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

42

Antwerpen werd geen gemiddelde vertraging per vlucht bij aankomst opgetekend in 2018.

1.7. MILIEU: KORTERE AFSTANDEN AFGELEGDinzake milieu wordt als indicator nog altijd de horizontale efficiëntie van de en-routevluchten gehanteerd (KEA – Key Performance Environment indicator based on Actual trajectory) om de efficiëntie van de vliegtrajecten van de vliegtuigen te beoordelen. Die indicator is gebaseerd op een rekenmethode om een vergelijking te maken tussen het door een vliegtuig afgelegde traject en de kortst mogelijke route tussen de luchthaven van vertrek en die van aankomst. de Europese commissie heeft voor deze 2e referentieperiode (2015-2019) de notie van achieved distance ingevoerd, waarmee lokale efficiëntieverliezen (lokale prestaties van het FABEC) kunnen worden onderscheiden van de efficiëntieverliezen die voortvloeien uit het netwerk (FABEC-luchtruim invliegen of uitvliegen).

Het FABEc-prestatieplan heeft als doelstelling vastgelegd dat het verschil tussen de kortste route en de werkelijk gevlogen route moet worden teruggedrongen tot maximaal 2,96% tegen eind 2019. de tussentijdse waarde voor 2018 werd vastgelegd op 3,05%. Er werd geen enkele individuele bijdrage van de FABEc-lidstaten tot deze gezamenlijke doelstelling bepaald.

In 2018 bedroeg het verschil tussen de ideale route en de door de vliegtuigen afgelegde en-routeafstand gemiddeld 3,25% in het FABEc-luchtruim. die score kan worden geboekstaafd als het tweede beste resultaat sinds 2014. Als men rekening houdt met de stijging van het verkeersvolume en het volatiele karakter van het luchtverkeer, komt die prestatie zeer dicht in de buurt van de vastgelegde doelstelling.

2. FINANCIËLE GEGEVENS OVER HET BOEKJAAR 2018

2.1. BALANS(in duizenden euro)

ACTIVA 31/12/2017 31/12/2018 Evolutie

Vaste activa 102.466 112.853 10,1%

Vlottende activa 170.068 196.522 15,6%

Totaal activa 272.534 309.375 13,5%

Het bedrag van de vaste activa is 10,1% hoger dan eind 2017 omdat er voor een bedrag van 20 miljoen euro nieuwe investeringen opgenomen werden (in 2017 werd eveneens 20 miljoen euro geïnvesteerd).

daarnaast werd een participatie genomen van 50% (200 kEUR) in het kapitaal van de NV Entry Point North Belgium, een joint-venture opgericht door skeyes en Entry Point North die als doel heeft training te verlenen.

de vlottende activa stegen hoofdzakelijk door een stijging in de klantenvorderingen en een verbetering van de cashpositie van skeyes.

daarnaast bevat deze post de overlopende rekeningen van het actief, waarin de Belgische bijdrage in de werkingskosten van EUROCONTROL voor het 1e kwartaal van 2019 (14,2 miljoen euro) en de correctiemechanismen voor de “en route”-activiteit in 2016, 2017 en 2018 (7,8 miljoen euro) opgenomen werden.

dit correctiemechanisme heeft hoofdzakelijk betrekking op de kosten van ondersteunende diensten die door de

EuRocoNtRoL headquarters geleverd worden aan MuAc en van de pensioenen van vroegere medewerkers van MuAc.

skeyes betaalde deze kosten maar rapporteerde ze, conform de Europese verordening nr. 391/2013, aan de Europese commissie om ze te recupereren van de luchtvaartmaatschappijen in de periode 2020-2024.

(in duizenden euro)

PASSIVA 31/12/2017 31/12/2018 Evolutie

Eigen vermogen 212.524 229.239 7,9%

Voorzieningen 17.005 18.000 5,9%

Schulden 43.005 62.136 44,5%

Totaal passiva 272.534 309.375 13,5%

Het eigen vermogen steeg met 16,7 miljoen euro, met name het bedrag van de winst van 2018. Van 2010 tot en met 2014 werd een groot deel van onze plaatselijke luchtvaartnavigatiedienstverlening niet vergoed, terwijl de regelgeving ons verplichtte ze te verstrekken. Dit leidde tot belangrijke verliezen in het verleden.

Vanaf januari 2015 kwam hierin verandering. Door toepassing van het derde beheerscontract en de KB’s met betrekking tot de dekking van de kosten van de Terminaldienstverlening in 2015, 2016, 2017 en 2018, werd het deel van de kosten voor de terminaldienstverlening dat tot nu toe niet aan de gebruikers aangerekend werd, gefactureerd aan de Belgische Staat.

43

op die manier is een structurele oplossing geboden voor de inkomstentekorten uit het verleden en is de financiering voor de terminalactiviteit van skeyes in overeenstemming gebracht met de Europese regelgeving. Bovendien voorziet het derde beheerscontract dat alle luchthavens, inclusief de

regionale, onderworpen zijn aan de Europese verordening over het heffingenstelsel, zodat de kostentransparantie voor elke luchthaven gegarandeerd wordt en de vereiste informatie ter beschikking gesteld wordt aan de luchtruimgebruikers en de bevoegde instanties.

2.2. RESULTATENREKENING(in duizenden euro)

RESULTATENREKENING 31/12 /2017 31/12/2018

omzet 234.766 240.363

Andere bedrijfsopbrengsten 1.453 2.018

Niet-recurrente bedrijfsopbrengsten 302 22

Bedrijfsopbrengsten 236.521 242.403

diensten en diverse goederen 74.074 78.843

Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen 124.612 135.462

Afschrijvingen 13.121 10.029

Waardeverminderingen en voorzieningen 1.331 525

Andere bedrijfskosten 736 793

Niet-recurrente bedrijfskosten 252 5

Bedrijfskosten 214.126 225.657

Bedrijfsresultaat 22.395 16.746

Financieel resultaat 103 -32

WINST VAN HET BOEKJAAR 22.498 16.714

in 2018 werd een winst behaald van 16,7 miljoen euro tegenover een winst van 22,5 miljoen euro in 2017.

de omzetstijging situeert zich zowel in de en-route als in de terminal-dienstverlening. de en-route-omzet vertegenwoordigt 72% van de totale activiteit en steeg door een verhoging van het aantal service units (+2%), deels gecompenseerd door de toepassing van een lager en-route facturatietarief. de terminaldienstverlening is goed voor 26% van de omzet.

Aan de kostenzijde verhoogt de rubriek 'diensten en diverse goederen' hoofdzakelijk door een stijging van de bijdrage in het werkingsbudget van MUAC (EUROCONTROL) en door het afsluiten van nieuwe ondersteuningscontracten.

Na de dalende trend in het personeelsbestand tot 2015, steeg het aantal FtEs in 2018 verder tot 842,3.

Net zoals in 2016 en 2017, werden er in 2018 aanwervingsexamens georganiseerd voor luchtverkeersleiders en konden er 28  kandidaat-luchtverkeersleiders aan hun opleiding beginnen.

de personeelskosten stegen vooral ten gevolge van de aanwervingen, de opleidingskosten van nieuwe personeelsleden en de indexering van de lonen.

EVOLUTIE AANTAL FTES

700

750

800

850

900

950

201820172016201520142013201220112010

922,5908,5

875,0

827,8

784,2769,4 776,2

795,9

842,3

Gem

idd

eld

aan

tal F

tEs

2.3. RESULTAATVERWERKING 2018(in duizenden euro)

RESULTAATVERWERKING 31/12/2018

te bestemmen winst 2018 16.714

overgedragen winst vorig boekjaar 13.732

Te bestemmen winst 30.446

Toevoeging aan de wettelijke reserve 11.565Toevoeging aan de beschikbare reserve 18.881

30.446

Nu de overgedragen verliezen uit het verleden volledig werden aangezuiverd, en nu de winst van het boekjaar dit toelaat, werd beslist om de opgelopen achterstand met betrekking tot de aanleg van de wettelijk reserve in te halen. De wettelijke reserve werd opgetrokken tot de drempel van

▷ B

EH

EE

RS

VE

RSL

AG

VA

N D

E R

AA

D V

AN

BE

STU

UR

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

44

3. BEZOLDIGINGEN VAN DE LEDEN VAN DE BEHEERSORGANEN

Art. 17 §4 van de wet van 21 maart 1991 bepaalt dat het bezoldigingscomité jaarlijks een verslag opstelt betreffende de bezoldigingen van de leden van de beheersorganen dat in het beheersverslag zal worden ingevoegd.

in het KB van 2 oktober 2013 werd de heer Johan decuyper vanaf 2 oktober 2013 benoemd tot gedelegeerd bestuurder van skeyes voor een termijn van zes jaar. daarnaast werden met het KB van 18 november 2013 de voorzitter en de leden van de Raad van Bestuur van skeyes benoemd voor een termijn van zes jaar aanvangend op 22 november 2013.

3.1. DE LEDEN VAN DE RAAD VAN BESTUURde bezoldiging die de leden van de Raad van Bestuur genieten uit hoofde van hun mandaat als bestuurder wordt in toepassing van artikel 21 §2 van de wet van 21 maart 1991 vastgesteld door de Koning.

in de sinds 22 november 2013 geïnstalleerde Raad van Bestuur ontvangen de bestuurders (met uitzondering van de gedelegeerd bestuurder) en de voorzitter op basis van het KB van 18 november 2013 een jaarlijkse bruto bezoldiging van respectievelijk 11.155,20 euro en 52.057,64 euro die gekoppeld wordt aan de spilindex 138,01.

de bestuurders ontvangen daarnaast een presentiegeld voor hun aanwezigheid in de gespecialiseerde comités die binnen de Raad van Bestuur (Auditcomité, Bezoldigingscomité, Strategisch comité) werden opgericht en dit op basis van het KB van 3 mei 1999. dat presentiegeld bedraagt 371,84 euro, wordt niet geïndexeerd en het jaartotaal mag niet hoger zijn dan 1/3 van de jaarlijkse basisbezoldiging als bestuurder.

Voor het boekjaar 2018 zien de bruto vergoedingen (in euro) die de leden van de Raad van Bestuur ontvingen er als volgt uit:

Bestuurders Vaste bezoldigingen Zitpenningen (*) Totaal bruto vergoedingen

LORAND Renaud (voorzitter) 73.970,90 5.577,60 79.548,50

BoRGiNoN Fons 15.850,94 3.718,40 19.569,34

de BRiEy Laurent 15.850,94 4.090,24 19.941,18

duFFy Gerald 15.850,94 1.115,52 16.966,46

LAVEyNE Luc 15.850,94 1.859,20 17.710,14

LudMER Julie 13.691,77 371,84 14.063,61

MELEN claude 15.850,94 2.602,88 18.453,82

VAN BEVER Hugo 15.850,94 1.859,20 17.710,14

Van der AuWERA Liesbeth 15.850,94 2.231,04 18.081,98

198.619,25 23.425,92 222.045,17

(*) Inclusief zitpenningen betaald in 2019 voor vergaderingen die plaatsvonden in december 2018

de aanwezigheidsgraad op de vergaderingen van de Raad van Bestuur was 86,36% (inclusief de gedelegeerd bestuurder).

in 2018 kwam de Raad van Bestuur 11 keer samen. de heer de Briey en mevrouw Melen waren afwezig op één vergadering. Mevrouw Ludmer miste 2 vergaderingen en

10% van het kapitaal (+11,6 miljoen euro of van 2,9 tot 14,5  miljoen euro). Het saldo van de te bestemmen winst (18,9 miljoen euro) werd toegewezen aan de beschikbare reserve.

2.4. GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM Begin 2019 maakt skeyes een periode van sociale onrust door met aanzienlijke financiële gevolgen voor het bedrijf en zijn klanten. in overeenstemming met de boekhoudregels kan met deze gebeurtenissen geen rekening worden gehouden bij het opstellen van deze

balans (resultaten 2018). Bovendien is het tot op heden nog niet mogelijk om de gevolgen ervan te ramen.

Het wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven teneinde de maatschappelijke benaming van het autonoom overheidsbedrijf "Belgocontrol" te wijzigen in "skeyes" werd aangenomen in de plenumvergadering van de Kamer op 4 april 2019. de wijziging van de officiële benaming zal van kracht worden zodra de wet is gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad (7 mei 2019).

45

de heren Duffy en Van Bever 3. Mevrouw Van der Auwera nam niet deel aan 5 vergaderingen. de andere leden van de Raad waren aanwezig op alle vergaderingen.

Van de bestuurders die lid zijn van het Auditcomité, hebben mevrouw Melen en mevrouw Van der Auwera respectievelijk 3 en 4 vergaderingen gemist van de 10 die in 2018 werden gehouden. de andere leden waren wel aanwezig op alle vergaderingen.

Van de bestuurders die lid zijn van het Bezoldigingscomité miste de heer duffy 1 van de 4 vergaderingen die in 2018 plaatsvonden. de overige leden waren aanwezig op de 4 vergaderingen. In 2018 kwam het Strategisch Comité één keer samen en alle bestuurders die lid zijn waren aanwezig.

3.2. HET DIRECTIECOMITÉovereenkomstig artikel 17 §4 van de wet van 21 maart 1991 worden de bezoldiging en de voordelen die worden toegekend aan de gedelegeerd bestuurder en de leden van het directiecomité beslist door de Raad van Bestuur op voorstel van het Bezoldigingscomité.

Bij de infunctietreding van elk lid van het directiecomité heeft het vaste gedeelte van die vergoeding het voorwerp uitgemaakt van een bijzondere overeenkomst conform art. 21 van de wet van 21 maart 1991. Het Bezoldigingscomité heeft op dat moment de hoogte en de samenstelling van die vergoeding vastgelegd en heeft zich voor elk geval apart gebaseerd op een benchmarkstudie omtrent vergelijkbare verantwoordelijkheidsniveaus.

Wat de vaststelling van de bezoldiging van de gedelegeerd bestuurder eind 2013 betreft, werd rekening gehouden met de richtlijnen die dienaangaande door de Regering werden voorgeschreven. op basis van deze richtlijnen en op voorstel van het Bezoldigingscomité werd door de Raad van Bestuur in de bijzondere overeenkomst van de gedelegeerd bestuurder een bezoldigingssysteem vastgelegd dat voorziet in de toekenning van een vast brutojaarloon, een variabel brutoloon en een aantal bijkomende voordelen.

in zijn hoedanigheid van lid van de Raad van Bestuur ontvangt de gedelegeerd bestuurder geen enkele specifieke vergoeding.

Variabele vergoeding met betrekking tot de prestaties 2017de leden van het directiecomité ontvingen in 2018 een variabele vergoeding die betrekking heeft op de prestaties van 2017.

Bijkomende voordelen in 2018de gedelegeerd bestuurder en de andere leden van het directiecomité genoten in 2018 van een aantal bijkomende voordelen zoals een bedrijfswagen en een hospitalisatieverzekering. de contractuele leden van het directiecomité genoten tevens van een ‘inkomensverliesverzekering’ en een groepsverzekering.

Voor het boekjaar 2018 zien het vast loon, de vergoedingen en de overige voordelen (in euro) die de leden van het directiecomité ontvingen er als volgt uit:

Vast loon (*)

Variabele vergoeding en

overige voordelen

Totaal bruto loon

Gedelegeerd bestuurder 212.311,78 94.712,72 307.024,50

directeurs-Generaal 967.239,14 271.191,41 1.238.430,55

TOTAAL 1.179.550,92 365.904,13 1.545.455,05

(*) Vast loon = gewoon loon + vakantiegeld + eindejaarspremie (in functie van de begin- en einddatum van het mandaat)

Regularisatie vakantiegeld op variabele verloning 2013-2015

Gedelegeerd bestuurder 18.322,59

directeurs-Generaal 22.283,13

TOTAAL 40.605,72

3.3. DE REGERINGSCOMMISSARISde heer Michaël Vanloubbeeck werd vanaf 18 juli 2016 benoemd tot regeringscommissaris. Hij ontving in 2018 een bruto vergoeding van 21.190,68 euro.

▷ B

EH

EE

RS

VE

RSL

AG

VA

N D

E R

AA

D V

AN

BE

STU

UR

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

46

4. SKEYES: EEN BEDRIJF DAT AANWERFT

Sinds 2015 werft skeyes volop nieuwe medewerkers aan. Het bedrijf is opnieuw winstgevend en bereidt de toekomst voor. de rekruteerders van skeyes leverden daarbij aanzienlijke inspanningen: in de afgelopen jaren traden immers meer dan 250 nieuwe medewerkers in dienst bij het bedrijf. in de nabije toekomst zal skeyes hetzelfde wervingsbeleid blijven hanteren, niet alleen om het aantal pensioneringen op te vangen, maar ook om het pad van de innovatie te blijven bewandelen als een groeiende onderneming met ambities voor de toekomst.

JaarAanwervingen

(in VTE)Uitdiensttredingen

(in VTE)

2014 8,7 50,5

2015 43,8 33,2

2016 56,9 46,5

2017 82,7 42,8

2018 72,7 45,9

Het leeuwendeel van de inspanningen inzake rekrutering richtte zich op de luchtverkeersleiding, de corebusiness van het bedrijf. zo vatten in 2018 28 kandidaat-luchtverkeersleiders hun opleiding aan bij skeyes. Bovendien rondden 27 jongeren hun intensieve tweejarige opleidingstraject (met theoretische modules en stages) af en traden ze in dienst in de verschillende controletorens.

Nieuwe luchtverkeersleidersSinds 2015 startten meer dan 100 kandidaat-luchtverkeersleiders met hun opleiding bij skeyes. Over dezelfde periode ontving het bedrijf meer dan 7.500 kandidaturen bij de opeenvolgende wervingscampagnes en namen meer dan 4.000 jongeren deel aan het wervingsexamen. Het slaagpercentage schommelt rond de 3%.

0

10

20

30

40

50

60

0

0

0

13

28

33

28

10

27

2014 2015 2016 2017 2018

■ Zijn begonnen met een opleiding■ Zijn operationeel in de controletorens

skeyes werft ook aan in andere activiteitendomeinen: technische diensten, meteo, innovatie, vluchtinformatie, ondersteunende diensten...

Begin september 2018 startten skeyes en de Scandinavische opleidingsacademie Entry Point North hun joint venture Entry Point North Belgium op.

Dat opleidingscentrum bevindt zich op de site van skeyes’ hoofdzetel in Steenokkerzeel en ondersteunt het bedrijf bij de opleiding van zijn personeel (luchtverkeersleiders, medewerkers voor technische diensten, …). Voorheen genoten kandidaat-luchtverkeersleiders hun basisopleiding in Malmö (Zweden), omdat ze niet meer bij skeyes georganiseerd werd. dankzij Entry Point North Belgium kan de volledige opleiding opnieuw in België plaatsvinden.

4.1. EEN DROOM EN EEN VISIE VOOR IEDEREEN“We will bring the most safe, sustainable and unique experience to every single airspace user”: eind 2017 ontwikkelde skeyes zijn nieuwe visie waarbij het aan iedere luchtruimgebruiker de meest veilige, duurzame en unieke ervaring bood. die visie werd geïmplementeerd in 2018.

om die visie concreet gestalte te geven, baseert skeyes zich op drie strategische pijlers:

Partner with our customers ; Partner with our people ; Build a future-proof company.

opdat die visie werkelijkheid wordt, is skeyes ervan overtuigd dat je ze moet uitvoeren met alle medewerkers en stakeholders aan boord. zo zet skeyes volop in op duurzame vertrouwensrelaties met zijn klanten en verbetert het tevens zijn dienstverlening en de continuïteit ervan.

ook intern is klantgerichtheid een cruciaal element. Begin 2018 daagde skeyes zijn medewerkers uit om binnen hun eigen team een bijdrage te leveren tot de strategie van het bedrijf aan de hand van strategy in action-workshops. daarenboven voerden de medewerkers een gezamenlijke denkoefening uit over de manier waarop waarden in dagelijkse gedragspatronen kunnen worden vertaald. Nieuwe communicatieplatforms werden opgestart: de directie bezocht alle sites van het bedrijf tijdens halfjaarlijkse roadshows om de dialoog met de medewerkers aan te knopen; er werden eveneens interactieve infosessies over de lopende projecten georganiseerd...

dankzij die initiatieven en de dagelijkse inspanningen van onze medewerkers slaagt skeyes erin zijn visie in de praktijk om te zetten en blijft ze niet louter een droom.

47

5. COMMUNICATIE

2018 was een heel bijzonder jaar voor skeyes: op 7 en 8 november vierde het zijn twintigjarig bestaan en maakte het van die unieke gelegenheid gebruik om zijn nieuwe naam en dito identiteit bekend te maken aan zijn medewerkers en voornaamste klanten en partners.

Als opvolger van de Regie der Luchtwegen wenste het in 1998 opgerichte autonoom overheidsbedrijf Belgocontrol zijn nieuwe beleidsstrategie te vertalen in een nieuwe naam en een nieuwe identiteit: skeyes – nice to guide you. onze nieuwe naam koppelt een gevoel van veiligheid – de partner die alles (voor)ziet – aan een menselijke insteek. de ogen van skeyes boezemen vertrouwen in: ze zijn gericht op de belangrijkste activiteit van ons bedrijf, namelijk de veiligheid van het luchtruim en van zijn gebruikers. daarenboven is onze blik gefocust op de behoeften van onze klanten en partners en op de toekomstige ontwikkelingen van de luchtvaartsector. de nieuwe naam is de apotheose van een diepgaand transformatieproject dat enkele jaren geleden startte. Het bedrijf stelde immers zijn koers bij rond de volgende centrale prioriteiten: niet alleen de veiligheid van het luchtverkeer als constante, maar ook een gezonde financiële situatie, klantgerichtheid, business continuity, de verbetering van de kostenefficiëntie en transparante communicatie. Het veranderingsproces weerspiegelt zich in de visie en missie en in de nieuwe bedrijfscultuur die in samenwerking met de medewerkers uitgewerkt werd via het Horizon 2020-programma.

de onthulling van de nieuwe naam en huisstijl ging gepaard met de lancering van een nieuwe website op 8 november 2018 (https://www.skeyes.be). De moderne, functionele en uitgepuurde website biedt een overzicht van het bedrijf, zijn activiteiten en dienstverlening. de your safe flight-module licht aan de gebruikers toe hoe skeyes de veiligheid van het luchtverkeer regelt: vanaf de toestemming om op te stijgen over de en-routeverkeersleiding tot de veilige landing dankzij de technische grondinfrastructuur. Een blog belicht alle onderwerpen verbonden met de drie hoofdthema’s: veiligheid, duurzaamheid en innovatie. Professionals (piloten, handlers, luchtvaartmaatschappijen...) kunnen toegang krijgen tot het operationele gedeelte van de website, waar de luchtvaart- en weerkundige informatie die ze nodig hebben voor hun vlucht, voor hen beschikbaar is.

in 2018 evolueerde skeyes verder naar een communicatiever en transparanter bedrijf. Wij maken maximaal gebruik van de externe communicatiekanalen:

digitale newsroom (https://press.skeyes.be) voor de pers en de stakeholders, alsook de sociale netwerken (LinkedIn, Facebook, Twitter, YouTube en Instagram) voor het brede publiek. Via die kanalen bieden wij zowel in real time operationele informatie als ‘corporate’ en strategische informatie over het bedrijf.

skeyes communiceerde (pro)actief en intensief met en via de pers: het hele jaar door stuurde het tal van persberichten uit en bood het een antwoord op vele vragen van journalisten. skeyes heeft de pers meermaals uitgenodigd in 2018, onder andere voor een conferentie over de veiligheid van het luchtverkeer.

in het kader van de rebranding lanceerde skeyes een videocampagne (onder andere #storyofskeyes en #exploringskeyes) via de sociale media, waarbij het zichzelf en zijn medewerkers voorstelde aan de hand van korte portretten. de video’s werden tienduizenden keren gestreamd en honderden keren geliket, gedeeld en becommentarieerd. de vragen die gebruikers stelden via de sociale media of per mail, kregen systematisch een antwoord.

in samenwerking met Brussels Airport company lanceerde skeyes eind 2018 een nieuwe versie van de informatiewebsite voor de omwonenden van de luchthaven. BATC (Brussels Airport Traffic Control – https://www.batc.be) biedt in real time alle nuttige informatie inzake het gebruik van de banen, de meteorologische waarnemingen en voorspellingen, de radartracés, de geluidsmetingen en talrijke statistieken. Met dat nieuwe dienstenaanbod vormt BAtc.be zowel een betrouwbare informatiebron als een didactische tool. Bovendien is de informatiewebsite voor de omwonenden een referentie in Europa geworden die de meeste operationele informatie in real time ter beschikking stelt van het brede publiek.

in 2018 nam skeyes voor de vierde keer op rij deel aan open Bedrijvendag, zowel op de site van zijn hoofdzetel in Steenokkerzeel als op de luchthaven van Luik. de 1.200 plaatsen om skeyes te komen bezoeken (controletoren en CANAC 2-verkeersleidingscentrum) vlogen in amper 5 minuten tijd de deur uit.

▷ B

EH

EE

RS

VE

RSL

AG

VA

N D

E R

AA

D V

AN

BE

STU

UR

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

48

6. DE TOEKOMST

2019 vormt een belangrijke mijlpaal voor de doelstellingen en partnerships van skeyes in tal van activiteitendomeinen. Het bedrijf zal zijn transformatieproces voortzetten volgens de grote beleidslijnen die werden uitgetekend.

6.1. PARTNER WITH OUR CUSTOMERSskeyes wil zijn dienstverlening aan klanten en stakeholders voortdurend verbeteren. Het investeringsplan 2014-2019 (97 miljoen euro) wordt met dat doel voortgezet.

Het meest zichtbare project wordt de effectieve co-lokalisatie van de militaire en civiele verkeersleidingscentra op de site van skeyes. Het bedrijf zal ook blijven investeren in de veiligheid en in de luchthavencapaciteit; zo zullen in 2019 de installatiewerken van een A-SMGCS (grondradar met veiligheidsnetten) in Luik en Charleroi worden voltooid. op Brussels Airport zal een radarsysteem worden geïnstalleerd om betrouwbare informatie te verkrijgen inzake de wind in de naderingsfase. de modernisering van de systemen en uitrustingen (DVOR, ILS, radars, communicatiesystemen, meteosystemen, …) zal worden voortgezet in 2019 om de bedrijfszekerheid van onze diensten te verbeteren.

tot slot wil skeyes strategische partnerships aangaan met de luchthavens om nog meer toenadering te zoeken tot zijn klanten.

6.2. PARTNER WITH OUR PEOPLEskeyes is in volle ontwikkeling en zal ook in 2019 medewerkers blijven aanwerven. Het lanceert onder andere een nieuwe wervingscampagne voor luchtverkeersleiders. Kostbare middelen worden uitgetrokken om de werking van de ondersteunende diensten (financiën, aankopen, boekhouding, infrastructuurbeheer...) te optimaliseren en het humanresourcesbeheer (uurrooster, digitale transformatie van de HR-processen...) te verbeteren.

skeyes hecht veel belang aan welzijn op het werk, aan het evenwicht tussen het werk en het privéleven en aan nieuwe werkvormen. in 2019 worden er grootschalige Wellbeing- en New Ways of Working-projecten gelanceerd en geïmplementeerd die de medewerkers van ons bedrijf ten goede moeten komen.

Horizon 2020, de participatieve campagne waarmee skeyes zijn strategie aan de medewerkers uit de doeken deed, zal in 2019 worden voortgezet met tal van activiteiten. Er staat ook een ‘Family day’ voor alle personeelsleden op de agenda.

skeyes is zich bewust van zijn maatschappelijke en ecologische verantwoordelijkheid. daarom zal het bedrijf in 2019 een concreet actieplan ontwikkelen ter bevordering van de globale duurzame ontwikkeling (corporate Social Responsibility).

6.3. BUILD A FUTURE-PROOF COMPANYde luchtvaart in het algemeen en de luchtverkeersleiding in het bijzonder zijn altijd in verandering. skeyes bereidt zijn toekomst voor door de evoluties in de sector van nabij op te volgen. Het bedrijf wil ook zijn maatschappelijke rol ten volle opnemen door de uitdaging aan te gaan om economische en ecologische belangen te verzoenen. tezelfdertijd zet skeyes in op innovatie en nieuwe technologieën.

op het gebied van het beheer van drones ontwikkelt skeyes nieuwe diensten en rolt het pilootprojecten uit op internationale schaal (SAFIR, MEDRONA, …). de professionele versie van droneguide.be zal ook in 2019 gelanceerd worden.

in partnerschap met EuRocoNtRoL en defensie zal skeyes een implementatiestudie opstarten voor een gezamenlijk systeem voor het beheer van het luchtruim voor de drie organisaties die het Belgische luchtruim beheren (Shared AtM System – SAS3).

in samenwerking met de Société wallonne des aéroports lanceert skeyes een project voor digitale controletorens voor de luchthavens van Luik en charleroi – wat een echte technologische revolutie zal ontketenen in de wereld van het luchtverkeerbeheer.

ten slotte zullen, op het niveau van het luchtruim, de optimalisatie van het luchtruimbeheer en de overgang naar Performance Based Navigation of PBN worden voortgezet in 2019.

skeyes wil de ecologische voetafdruk van de luchtvaart verkleinen en zet daarom zijn nauwe samenwerking met de luchtvaartmaatschappijen en de luchthavens verder om de impact van de operaties op het milieu te verminderen, onder andere door aan de optimalisatie van de ‘groene landingen’ te werken. skeyes zal ook prominent aanwezig blijven in de wereld van de hernieuwbare energie door zijn bijdrage aan de installatie van nieuwe windmolens en aan een harmonieuze ontwikkeling met het luchtverkeer.

49

▷ B

EH

EE

RS

VE

RSL

AG

VA

N D

E R

AA

D V

AN

BE

STU

UR

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

50

JA A RV E R S L AG 2 0 1 8

VERSLAG VAN HET COLLEGE VAN COMMISSARISSENOvereenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen, en meer bepaald, ingevolge artikel 25 van de Wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven (hierna genoemd “Wet van 21 maart 1991”) dat verwijst naar de artikelen 143 en 144 van het Wetboek van vennootschappen, brengt het College van commissarissen u verslag uit in het kader van het mandaat van commissaris. Dit verslag omvat ons oordeel over de balans op 31  december 2018, over de resultatenrekening van het boekjaar afgesloten op 31 december 2018 en over de toelichting (alle stukken gezamenlijk de “Jaarrekening”) en omvat tevens ons verslag betreffende overige door wet- en regelgeving gestelde eisen. Deze verslagen zijn één en ondeelbaar. De leden van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren werden benoemd door het ministerieel besluit van 28 maart 2017, overeenkomstig het voorstel van het bestuursorgaan uitgebracht op aanbeveling van het paritair comité. Per ministerieel besluit geldt deze benoeming voor de duur die noodzakelijk is voor het uitvoeren van de controleactiviteiten van de boekjaren 2017, 2018 en 2019. Ze hebben de wettelijke controle van de jaarrekening van het autonoom overheidsbedrijf uitgevoerd gedurende twee boekjaren.

Op grond van artikel 25, §3 van de wet van 21 maart 1991 werden twee leden van het College van commissarissen benoemd door de algemene vergadering van het Rekenhof van respectievelijk 2 september 2015 en 5 april 2017.

VERSLAG OVER DE CONTROLE VAN DE JAARREKENING

OORDEEL ZONDER VOORBEHOUDHet college van commissarissen heeft de wettelijke controle uitgevoerd van de Jaarrekening van het autonoom overheidsbedrijf skeyes (“het autonoom overheidsbedrijf” - voorheen Belgocontrol), die de balans op 31 december 2018 omvat, alsook de resultatenrekening van het boekjaar afgesloten op die datum en de toelichting, met een balanstotaal van 309.375.082,60 Euro en waarvan de resultatenrekening afsluit met een winst van het boekjaar van 16.714.124,57 Euro.

Naar ons oordeel geeft de Jaarrekening een getrouw beeld van het vermogen en van de financiële toestand van het autonoom overheidsbedrijf per 31 december 2018, alsook van haar resultaten over het boekjaar dat op die datum is afgesloten, in overeenstemming met het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel.

BASIS VOOR ONS OORDEEL ZONDER VOORBEHOUDWe hebben onze controle uitgevoerd in overeenstemming met de International Standards on Auditing (“ISAs”). Onze verantwoordelijkheden uit hoofde van die standaarden zijn nader beschreven in het gedeelte “Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de Jaarrekening” van ons verslag.

Wij hebben alle deontologische vereisten die relevant zijn voor de controle van de Jaarrekening in België nageleefd, met inbegrip van deze met betrekking tot de onafhankelijkheid.

Wij hebben van het bestuursorgaan en van de aangestelden van het autonoom overheidsbedrijf de voor onze controle vereiste ophelderingen en inlichtingen verkregen.

Verslag van het College van commissarissen van het autonoom overheidsbedrijf skeyes (voorheen Belgocontrol) over het boekjaar afgesloten op 31 december 2018

51

▷ V

ER

SLA

G V

AN

HE

t c

oLL

EG

E V

AN

co

MM

iSS

AR

iSSE

N

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

VERANTWOORDELIJKHEDEN VAN HET BESTUURSORGAAN VOOR HET OPSTELLEN VAN DE JAARREKENINGHet bestuursorgaan is verantwoordelijk voor het opstellen van de Jaarrekening die een getrouw beeld geeft in overeenstemming met het in België van toepassing zijnde boekhoudkundige referentiestelsel en met de in België van toepassing zijnde wettelijke en reglementaire voorschriften, alsook voor een systeem van interne beheersing die het bestuursorgaan noodzakelijk acht voor het opstellen van de Jaarrekening die geen afwijking van materieel belang bevat die het gevolg is van fraude of van fouten.

in het kader van de opstelling van de Jaarrekening is het bestuursorgaan verantwoordelijk voor het inschatten van de mogelijkheid van de Vennootschap om haar continuïteit te handhaven; het toelichten, indien van toepassing, van aangelegenheden die met continuïteit verband houden en het gebruiken van de continuïteitsveronderstelling tenzij het bestuursorgaan het voornemen heeft om het autonoom overheidsbedrijf te vereffenen of om de bedrijfsactiviteiten stop te zetten of geen realistisch alternatief heeft dan dit te doen.

ONZE VERANTWOORDELIJKHEDEN VOOR DE CONTROLE OVER DE JAARREKENINGonze doelstellingen zijn het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid over de vraag of de Jaarrekening als geheel geen afwijking van materieel belang bevat die het gevolg is van fraude of van fouten en het uitbrengen van een commissarisverslag waarin ons oordeel is opgenomen. Een redelijke mate van zekerheid is een hoog niveau van zekerheid, maar is geen garantie dat een controle die overeenkomstig de iSAs is uitgevoerd altijd een afwijking van materieel belang ontdekt wanneer die bestaat. Afwijkingen kunnen zich voordoen als gevolg van fraude of fouten en worden als van materieel belang beschouwd indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat zij, individueel of gezamenlijk, de economische beslissingen genomen door gebruikers op basis van de Jaarrekening beïnvloeden.

Als deel van een controle uitgevoerd overeenkomstig de iSAs, passen wij professionele oordeelsvorming toe en handhaven wij een professioneel-kritische instelling gedurende de controle. We voeren tevens de volgende werkzaamheden uit:

> het identificeren en inschatten van de risico’s dat de Jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat die het gevolg is van fraude of fouten, het bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden die op deze

risico’s inspelen en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Het risico van het niet detecteren van een van materieel belang zijnde afwijking is groter indien die afwijking het gevolg is van fraude dan indien zij het gevolg is van fouten, omdat bij fraude sprake kan zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten om transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van het systeem van interne beheersing;

> het verkrijgen van inzicht in het systeem van interne beheersing dat relevant is voor de controle, met als doel controlewerkzaamheden op te zetten die in de gegeven omstandigheden geschikt zijn maar die niet zijn gericht op het geven van een oordeel over de effectiviteit van het systeem van interne beheersing van het autonoom overheidsbedrijf;

> het evalueren van de geschiktheid van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van de door het bestuursorgaan gemaakte schattingen en van de daarop betrekking hebbende toelichtingen;

> het concluderen van de aanvaardbaarheid van de door het bestuursorgaan gehanteerde continuïteitsveronderstelling, en op basis van de verkregen controle-informatie, concluderen of er een onzekerheid van materieel belang bestaat met betrekking tot gebeurtenissen of omstandigheden die significante twijfel kunnen doen ontstaan over de mogelijkheid van het autonoom overheidsbedrijf om de continuïteit te handhaven. Als we besluiten dat er sprake is van een onzekerheid van materieel belang, zijn wij ertoe gehouden om de aandacht in ons commissarisverslag te vestigen op de daarop betrekking hebbende toelichtingen in de Jaarrekening of, indien deze toelichtingen inadequaat zijn, om ons oordeel aan te passen. onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot op de datum van ons commissarisverslag. toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat de continuïteit van het autonoom overheidsbedrijf niet langer gehandhaafd kan worden;

> Het evalueren van de algehele presentatie, structuur en inhoud van de Jaarrekening, en of deze Jaarrekening de onderliggende transacties en gebeurtenissen weergeeft op een wijze die leidt tot een getrouw beeld.

Wij communiceren met het auditcomité en de aangestelden van het autonoom overheidsbedrijf,

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

52

onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante controlebevindingen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de

interne beheersing die we identificeren gedurende onze controle.

VERSLAG BETREFFENDE DE OVERIGE DOOR WET- EN REGELGEVING GESTELDE EISEN

VERANTWOORDELIJKHEDEN VAN HET BESTUURSORGAAN Het bestuursorgaan is verantwoordelijk voor het opstellen en de inhoud van het beheersverslag, voor het naleven van de wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften die van toepassing zijn op het voeren van de boekhouding, alsook voor het naleven van de Wet van 21 maart 1991, van de statuten en van het beheerscontract van het autonoom overheidsbedrijf.

VERANTWOORDELIJKHEDEN VAN HET COLLEGE VAN COMMISSARISSENin het kader van ons mandaat en overeenkomstig de Belgische bijkomende norm (Herzien) bij de in België van toepassing zijnde iSA’s, is het onze verantwoordelijkheid om, in alle van materieel belang zijnde opzichten, het beheersverslag, alsook de naleving van bepaalde verplichtingen uit de Wet van 21 maart 1991, de statuten en het beheerscontract te verifiëren, alsook verslag over deze aangelegenheden uit te brengen. .

ASPECTEN BETREFFENDE HET BEHEERSVERSLAGNaar ons oordeel, na het uitvoeren van specifieke werkzaamheden op het beheersverslag, stemt dit beheersverslag overeen met de Jaarrekening voor hetzelfde boekjaar, enerzijds, en is dit beheersverslag opgesteld overeenkomstig artikelen 95 en 96 van het Wetboek van vennootschappen, anderzijds.

in de context van onze controle van de Jaarrekening, zijn wij tevens verantwoordelijk voor het overwegen, op basis van de kennis verkregen in de controle, of het beheersverslag een afwijking van materieel belang bevat, hetzij informatie die onjuist vermeld is of anderszins misleidend is. in het licht van de werkzaamheden die wij hebben uitgevoerd, dienen wij u geen afwijking van materieel belang te melden. Verder drukken wij geen redelijke mate van zekerheid uit over het beheersverslag.

VERMELDINGEN BETREFFENDE DE SOCIALE BALANSde sociale balans, neer te leggen overeenkomstig artikel 100, § 1, 6°/2 van het Wetboek van vennootschappen, bevat, zowel qua vorm als qua inhoud, de door de wet vereiste inlichtingen, en bevat geen van materieel belang zijnde

inconsistenties op basis van de informatie waarover wij beschikken in ons controledossier.

VERMELDINGEN BETREFFENDE DE ONAFHANKELIJKHEIDWij hebben geen opdrachten verricht die onverenigbaar zijn met de wettelijke controle van de Jaarrekening en zijn in de loop van ons mandaat onafhankelijk gebleven tegenover het autonoom overheidsbedrijf.

de honoraria voor de bijkomende opdrachten die verenigbaar zijn met de wettelijke controle van de Jaarrekening bedoeld in artikel 134 van het Wetboek van vennootschappen werden correct vermeld en uitgesplitst in de toelichting bij de Jaarrekening.

ANDERE VERMELDINGEN> onverminderd formele aspecten van ondergeschikt

belang, werd de boekhouding gevoerd overeenkomstig de in België van toepassing zijnde wettelijke en reglementaire voorschriften en rekening houdend met specifieke wetgeving van toepassing, desgevallend afwijkend van de Belgische boekhoudwet, met in het bijzonder de Wet van 31 juli 2017 tot wijziging van art. 176 van de wet van 21 maart 1991 dewelke stelt dat er geen boekhoudkundige voorziening moet worden aangelegd inzake voorzieningen voor risico’s en kosten voor disponibiliteit en verlof voorafgaand aan het pensioen van het personeel van skeyes (voorheen Belgocontrol).

> de resultaatverwerking, die aan de algemene vergadering wordt voorgesteld, stemt overeen met de wettelijke en statutaire bepalingen.

> Wij hebben geen kennis van verrichtingen of beslissingen die in overtreding met de Wet van 21 maart 1991, de statuten, of het beheerscontract zijn gedaan of genomen en die in ons verslag zouden moeten vermeld worden.

53

diegem, 30 april 2019 Het College van commissarissen,De leden van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren

Ernst & young Bedrijfsrevisoren cVBAcommissarisvertegenwoordigd door

Marleen Mannekens*BedrijfsrevisorVoorzitster van het college van commissarissen* Handelend in naam van een BVBA

Jean-Michel Haegemancommissaris

Jean-Michel HaegemanBedrijfsrevisor

Het Rekenhof vertegenwoordigd door Philippe RolandEerste Voorzitter van het Rekenhof

Hilde FrançoisVoorzitter van het Rekenhof

▷ V

ER

SLA

G V

AN

HE

t c

oLL

EG

E V

AN

co

MM

iSS

AR

iSSE

NJA

AR

VE

RSL

AG

20

18

54

BALANS NA WINSTVERDELING

ACTIF Codes 31/12/2018 in € 31/12/2017 in €Oprichtingskosten 20VASTE ACTIVA 21/28 112.852.560,94 102.465.443,96Immateriële vaste activa 21 473.273,75 247.531,37Materiële vaste activa 22/27 112.145.306,55 102.184.640,17

terreinen en gebouwen 22 61.562.110,13 64.239.639,13installaties, machines en uitrusting 23 33.544.367,64 23.380.022,11Meubilair en rollend materieel 24 2.383.660,96 2.167.038,04Leasing en soortgelijke rechten 25overige materiële vaste activa 26Activa in aanbouw en vooruitbetalingen 27 14.655.167,82 12.397.940,89

Financiële vaste activa 28 233.980,64 33.272,42Verbonden ondernemingen 280/1 200.000,00deelnemingen 280 200.000,00Vorderingen 281ondernemingen waarmee een deelnemingsver-houding bestaat 282/3

deelnemingen 282Vorderingen 283Andere financiële vaste activa 284/8 33.980,64 33.272,42Aandelen 284Vorderingen en borgtochten in contanten 285/8 33.980,64 33.272,42

VLOTTENDE ACTIVA 29/58 196.522.521,66 170.068.363,42Vorderingen op meer dan één jaar 29

Handelsvorderingen 290overige vorderingen 291

Voorraden en bestellingen in uitvoering 3Voorraden 30/36Grond- en hulpstoffen 30/31Goederen in bewerking 32Gereed product 33Handelsgoederen 34onroerende goederen bestemd voor verkoop 35Vooruitbetalingen 36Bestellingen in uitvoering 37

Vorderingen op ten hoogste één jaar 40/41 53.597.856,11 37.950.690,09Handelsvorderingen 40 26.093.854,37 11.846.087,97overige vorderingen 41 27.504.001,74 26.104.602,12

Geldbeleggingen 50/53 75.003.298,80 75.000.273,96Portefeuille investeringen 50overige beleggingen 51/53 75.003.298,80 75.000.273,96

Liquide middelen 54/58 43.034.171,95 38.706.039,86Overlopende rekeningen 490/1 24.887.194,80 18.411.359,51

TOTAAL DER ACTIVA 20/58 309.375.082,60 272.533.807,38

JA A RV E R S L AG 2 0 1 8

JAARREKENiNG 2018

55

PASSIVA Codes 31/12/2018 in € 31/12/2017 in €EIGEN VERMOGEN 10/15 229.238.531,10 212.524.406,53Kapitaal 10 145.000.000,00 145.000.000,00

Geplaatst kapitaal 100 145.000.000,00 145.000.000,00Niet-opgevraagd kapitaal 101

Uitgiftepremies 11Herwaarderingsmeerwaarden 12Reserves 13 82.169.331,10 51.722.838,36

Wettelijke reserve 130 14.500.000,00 2.935.099,57onbeschikbare reserves 131Voor eigen aandelen 1310Andere 1311Reserves 132Beschikbare reserves 133 67.669.331,10 48.787.738,79

Overgedragen winst (verlies) (+)/(-) 14 13.732.368,17Kapitaalsubsidies 15 2.069.200,00 2.069.200,00Voorschot aan de vennoten op de verdeling van het netto-actief 19

VOORZIENINGEN EN UITGESTELDE BELASTINGEN 16 18.000.482,28 17.004.528,63Voorzieningen voor risico's en kosten 160/5 18.000.482,28 17.004.528,63

Pensioenen en soortgelijke verplichtingen 160 2.205.003,19 2.460.400,00Belastingen 161Grote herstellings- en onderhoudswerken 162 11.952.500,00 10.983.000,00Milieuverplichting 164overige risico's en kosten 164/5 3.842.979,09 3.561.128,63

Uitgestelde belastingen 168SCHULDEN 17/49 62.136.069,22 43.004.872,22Schulden op meer dan één jaar 17 688.876,38 642.968,16

Financiële schulden 170/4Achtergestelde leningen 170Niet-achtergestelde obligatieleningen 171Leasingschulden en soortgelijke schulden 172Kredietinstellingen 173overige leningen 174Handelsschulden 175Leveranciers 1750te betalen wissels 1751ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen 176overige schulden 178/9 688.876,38 642.968,16

Schulden op ten hoogste één jaar 42/48 53.332.890,83 36.298.478,35Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen 42

Financiële schulden 43Kredietinstellingen 430/8overige leningen 439Handelsschulden 44 31.006.006,33 15.168.745,21Leveranciers 440/4 31.006.006,33 15.168.745,21te betalen wissels 441ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen 46Schulden met betrekking tot belastingen, be- zoldigingen en sociale lasten 45 22.326.884,50 21.129.733,14

Belastingen 450/3 994.869,17 1.103.255,11Bezoldigingen en sociale lasten 454/9 21.332.015,33 20.026.478,03overige schulden 47/48

Overlopende rekeningen 492/3 8.114.302,01 6.063.425,71

TOTAAL DER PASSIVA 10/49 309.375.082,60 272.533.807,38

▷ JA

AR

RE

KE

NiN

G 2

018

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

56

RESULTATENREKENING Codes 31/12/2018 in € 31/12/2017 in €Bedrijfsopbrengsten 70/76A 242.402.609,92 236.520.655,69

omzet 70 240.363.151,52 234.766.419,41Toename (afname) in de voorraad goederen in bewerking en gereed product en in de bestellingen in uitvoering

(+)/(-) 71

Geproduceerde vaste activa 72Andere bedrijfsopbrengsten 74 2.017.448,28 1.452.979,90Niet-recurrente bedrijfsopbrengsten 76A 22.010,12 301.256,38

Bedrijfskosten 60/66A 225.656.873,42 214.126.339,88Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen 60Aankopen 600/8Afname (toename) van de voorraad (+)/(-) 609diensten en diverse goederen 61 78.843.402,01 74.073.612,70Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (+)/(-) 62 135.462.534,43 124.612.400,94Afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa

630 10.028.806,21 13.120.655,38

Waardeverminderingen op voorraden, bestel-lingen in uitvoering en handelsvorderingen - Toevoegingen (terugnemingen)

(+)/(-) 631/4 -471.383,53 362.728,22

Voorzieningen voor risico's en kosten - Toevoegingen (bestedingen en terugnemingen) (+)/(-) 635/7 995.953,65 967.784,67

Andere bedrijfskosten 640/8 792.746,68 735.687,37Als herstructureringskosten geactiveerde bedrijfs- kosten (-) 649

Niet-recurrente bedrijfskosten 66A 4.813,97 253.470,60Bedrijfswinst(verlies) (+)/(-) 9901 16.745.736,50 22.394.315,81Financiële opbrengsten 75/76B 46.308,37 141.434,71

Recurrente financiële opbrengsten 75 46.308,37 141.434,71opbrengsten uit financiële vaste activa 750opbrengsten uit vlottende activa 751 246,58Andere financiële opbrengsten 752/9 46.308,37 141.188,13Niet-recurrente financiële opbrengsten 76B

Financiële kosten 65/66B 77.920,30 38.228,33Recurrente financiële kosten 65 77.920,30 38.228,33Kosten van schulden 650 1.145,70 14.607,59Waardeverminderingen op vlottende activa andere dan voorraden, bestellingen in uitvoering en han-delsvorderingen - Toevoegingen (Terugneming)

(+)/(-) 651

Andere financiële kosten 652/9 76.774,60 23.620,74Niet-recurrente financiële kosten 66B

Winst (Verlies) van het boekjaar voor belasting (+)/(-) 9903 16.714.124,57 22.497.522,19Onttrekking aan de uitgestelde belastingen 780Overboeking naar de uitgestelde belastingen 680Belastingen op het resultaat (+)/(-) 67/77

Belastingen 670/3Regularisering van belastingen en terugneming van voorzieningen voor belastingen

77

Winst (Verlies) van het boekjaar (+)/(-) 9904 16.714.124,57 22.497.522,19Onttrekking aan de belastingvrije reserves 789Overboeking naar de belastingvrije reserves 689Te bestemmen winst (verlies) van het boekjaar (+)/(-) 9905 16.714.124,57 22.497.522,19

57

RESULTAATVERWERKING Codes 31/12/2018 in € 31/12/2017 in €Te bestemmen winst(verlies)saldo (+)/(-) 9906 30.446.492,74 13.732.368,17

Te bestemmen winst (verlies) van het boekjaar (+)/(-) (9905) 16.714.124,57 22.497.522,19Overgedragen winst (verlies) van het vorige boekjaar

(+)/(-) 14P 13.732.368,17 -8.765.154,02

Onttrekking aan het eigen vermogen 791/2aan het kapitaal en aan de uitgiftepremies 791aan de reserves 792

Toevoeging aan het eigen vermogen 691/2 30.446.492,74aan het kapitaal en aan de uitgiftepremies 691aan de wettelijke reserve 6920 11.564.900,43aan de overige reserves 6921 18.881.592,31

Over te dragen winst (verlies) (+)/(-) (14) 13.732.368,17

Tussenkomst van de vennoten (of de eigenaar) in het verlies

794

Uit te keren winst 694/6Vergoeding van het kapitaal 694Bestuurders of zaakvoerders 695Andere rechthebbenden 696

▷ JA

AR

RE

KE

NiN

G 2

018

JAA

RV

ER

SLA

G 2

018

58

JA A RV E R S L AG 2 0 1 8

ACTIVA

OPRICHTINGSKOSTENde oprichtingskosten en eerste vestigingskosten worden onmiddellijk ten laste genomen tijdens het boekjaar waarin zij werden gemaakt.

de herstructureringskosten worden geactiveerd wanneer het gaat om welbepaalde uitgaven die verband houden met een ingrijpende wijziging in de structuur of de organisatie van de vennootschap en deze uitgaven een blijvende en gunstige weerslag hebben op de rentabiliteit van de vennootschap.

deze kosten maken het voorwerp uit van afschrijvingen in jaarlijkse schijven van 20 %.

IMMATERIËLE VASTE ACTIVAde vergoedingen voor licenties en octrooien zijn opgenomen onder deze rubriek en zijn onderworpen aan een lineair afschrijvingspercentage van 20 % per jaar.

Studies daarentegen worden via de betrokken kostenrekening direct in last genomen in de "diensten en diverse goederen" (toegepast vanaf het jaar 2000).

MATERIËLE VASTE ACTIVAde vaste activa worden opgenomen op het actief van de balans tegen hun aankoopwaarde, inclusief de bijkomende kosten. Voor de grote projecten omvatten de bijkomende kosten naast de niet terugvorderbare belastingen en vervoerkosten, de erelonen voor architecten en studiebureaus (met betrekking tot stabiliteit, speciale technieken, veiligheid en controle).

de afschrijvingen worden berekend per maand op lineaire wijze, volgens de percentages vermeld in de afschrijvingstabel, terwijl de maand van indienststelling overeen stemt met de eerste maandelijkse afschrijvingsschijf.

de vaste activa worden beschouwd als in dienst genomen hetzij op de datum van het proces-verbaal van de voorlopige oplevering (op die datum kunnen ze gelicht worden uit de rubriek "Vaste activa in aanbouw" waarop ze geregistreerd waren en op hun specifieke rekening worden geboekt), hetzij op de datum van de levering van het goed.

Uitzonderlijk kan skeyes (voorheen Belgocontrol) afschrijvingen voorzien op de "Vaste activa in aanbouw", wanneer de indienstneming plaats heeft voor de voorlopige oplevering; in een dergelijk geval wordt rekening gehouden met de werkelijke datum van de indienstneming.

in 2019 dienen overeenkomstig de Europese regelgeving de kostenbasissen en facturatietarieven voor de periode 2020-2024 vastgelegd te worden. in dit kader werden de categorieën van de (im)materiële vaste activa gereviewed, verder gedifferentieerd en verfijnd. in functie van de geraamde economische levensduur van de investeringen in de verschillende categorieën werden de afschrijvingspercentages bepaald. Voor een aantal belangrijke categorieën zal de afschrijvingsperiode langer worden. Bijgevolg zal de afschrijvingskost op basis van een eerste ruwe inschatting van het investeringsbudget (2020-2024) lager zijn dan in de huidige methode. Het effect in de periode 2020-2024 wordt geraamd op - 13,5 miljoen euro dat verschoven wordt naar latere jaren.

FINANCIËLE VASTE ACTIVAVerbonden ondernemingende financiële vaste activa worden geboekt op de actiefzijde van de balans tegen hun aankoopwaarde.

op het einde van elk boekjaar, wordt de waardering herzien in functie van de toestand, de rentabiliteit of de vooruitzichten van de onderneming waarin de deelneming wordt gehouden.

Waardeverminderingen worden geboekt voor de financiële vaste activa waarvoor een duurzame

SAMENVAttiNG VAN DE WAARDERINGSREGELS

59

minwaarde wordt vastgesteld of waarvan de terugbetaling in zijn geheel of gedeeltelijk onzeker of in gevaar is.

Een terugname van de waardeverminderingen wordt doorgevoerd ten belope van de genoemde waardeverminderingen indien later een duurzame meerwaarde wordt vastgesteld.

Wanneer de geraamde waarde hoger is dan de waarde van de geboekte post wordt, in principe, geen verandering aangebracht aan de boekhoudkundige waarde.

HANDELSVORDERINGEN OP MEER DAN ÉÉN JAARde vorderingen worden geboekt tegen hun nominale waarde of hun aankoopwaarde.

Een waardevermindering wordt doorgevoerd wanneer de realisatiewaarde op de dag van de afsluiting lager is dan de boekhoudkundige waarde - en voor zover het gaat om een duurzame waardevermindering - of wanneer de terugbetaling op de vervaldag, in zijn geheel of gedeeltelijk onzeker of in gevaar is.

de waarderingsregels betreffende deviezen zijn hierop van toepassing.

VOORRADENde aangekochte goederen vertegenwoordigen een relatief onbelangrijk bedrag in vergelijking met het totaal van de rubriek "Bedrijfskosten". Ze worden daarom toegewezen

aan de "diensten en diverse goederen" en dus volledig ten laste genomen op het ogenblik van de levering.

VORDERINGEN OP TEN HOOGSTE ÉÉN JAARde vorderingen worden geboekt tegen hun nominale waarde of hun aankoopwaarde en zijn aan dezelfde waarderingsregels onderworpen als de vorderingen op meer dan één jaar.

GELDBELEGGINGEN de geldbeleggingen op termijnrekeningen worden geboekt tegen hun aankoopwaarde; de beleggingen in verhandelbare titels worden gewaardeerd tegen de marktwaarde die op nuttige wijze het rendement van de belegging meet voor de gedekte periode op de datum van het verslag; de titels die een vaste aflossingswaarde hebben en niet verhandelbaar zijn op de markt, worden gewaardeerd als hadden ze een constant rendementsniveau tot op hun vervaldag.

OVERLOPENDE REKENINGEN VAN HET ACTIEFdeze rubriek omvat:

over te dragen kosten, dat wil zeggen de pro rata van kosten die werden gemaakt tijdens het boekjaar of vorig boekjaar, maar die ten laste van één of meer volgende boekjaren moeten worden gebracht; Verworven opbrengsten, dat wil zeggen de pro rata van opbrengsten die slechts in de loop van een volgend boekjaar worden geïnd, maar betrekking hebben op het verstreken boekjaar.

PASSIVA

VOORZIENINGEN VOOR RISICO'S EN KOSTENoordelend met voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw, onderzoekt de Raad van Bestuur op het einde van elk boekjaar de aan te leggen voorzieningen om de te verwachten risico's en kosten te dekken, namelijk:

de kosten die inherent zijn aan grote herstellings- en onderhoudswerken; de risico's die ontstaan zijn tijdens het boekjaar uit duidelijk omschreven toekomstige verliezen en kosten; de verliezen of kosten van duidelijk omschreven aard, ontstaan tijdens het boekjaar, maar waarvan het bedrag nog niet vaststaat; de verbintenissen ingevolge individuele overeenkomsten afgesloten met de personeelsleden, met een definitief karakter en die concreet de vorm aannamen van overeenkomsten afgesloten in het kader van herstructureringsmaatregelen;

het risico op verliezen doordat skeyes (voorheen Belgocontrol) gebonden is aan een prestatieplan waarin, voor het luik kostenefficiëntie, de tarieven voor de "en route"-activiteit vastgelegd worden voor een referteperiode. op basis van jaarlijkse updates van de vooruitzichten van de verkeersevolutie berekenen we voor de resterende jaren in de referteperiode de verliezen die veroorzaakt worden door het verkeersrisico en die ten onze laste vallen.

de tijdens de vorige boekjaren aangelegde voorzieningen dienen te worden herzien en teruggenomen te worden in de resultaten indien ze niet meer geheel of gedeeltelijk noodzakelijk zijn.

▷ S

AM

EN

VA

TTI

NG

VA

N D

E W

AA

RD

ER

ING

SRE

GE

LSJA

AR

VE

RSL

AG

20

18

60

SCHULDEN OP MEER DAN ÉÉN JAAR EN SCHULDEN OP TEN HOOGSTE ÉÉN JAAR

deze schulden worden geboekt tegen hun nominale waarde.

de bezoldigingen en sociale lasten worden gewaardeerd overeenkomstig de geldende sociale en fiscale regelgeving en de akkoorden afgesloten met de representatieve organisaties van de werknemers.

de waarderingsregels betreffende deviezen zijn hierop van toepassing.

OVERLOPENDE REKENINGEN VAN HET PASSIEFde rubriek omvat:

de toe te rekenen kosten, dit wil zeggen de pro rata van kosten die pas in een later boekjaar zullen worden betaald, maar die betrekking hebben op het verstreken boekjaar; de over te dragen opbrengsten, dit wil zeggen de pro rata van opbrengsten die in de loop van het boekjaar of van een vorig boekjaar zijn geïnd, doch geheel of gedeeltelijk op een later boekjaar betrekking hebben.

DIVERSEN

ALGEMENE PRINCIPES VAN TOEPASSING OP DE WAARDERING VAN DE ACTIVA EN PASSIVA DIE IN DEVIEZEN ZIJN UITGEDRUKTde verrichtingen in vreemde munten worden omgezet in euro tegen de koers van de dag van de verrichting.

op het einde van het boekjaar, worden zowel de vaste activa (immateriële, materiële of financiële) als de andere activa en passiva voor het gedeelte van het saldo van die rekeningen uitgedrukt of oorspronkelijk in deviezen, omgezet aan de wisselkoers van toepassing bij hun inboeking.

Toelichting: VOL 6.10. Bedrijfsresultaten - Pensioenenin toepassing van artikel 85, alinea 2, van het KB van 30 januari 2001 hebben wij de rubriek "Personeelskosten – ouderdoms- en overlevingspensioenen" in toelichting VoL 6.10 aangepast aan de eigen kenmerken van ons bedrijf. deze post bevat de bijdrage van 35% betaald aan de Staat, in functie van de actuele waarde van de verworven en de toekomstige rustpensioenrechten van de actieve statutaire personeelsleden.

Bijkomende vermeldingen bij TOELICHTING VOL.6.10 en bij de SOCIALE BALANS: VOL.6 "Werknemers waarvoor de onderneming een DIMONA-verklaring heeft ingediend of die zijn ingeschreven in het algemeen personeelsregister" skeyes (voorheen Belgocontrol) heeft een DIMONA-aangifte ingediend voor zijn statutaire werknemers, die niet verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst (wat bijgevolg inhoudt dat de Wet op de Arbeidsovereenkomsten niet van toepassing is); sinds de oprichting van skeyes (voorheen Belgocontrol) worden ze

echter vermeld in de sociale balans als werknemers voor onbepaalde duur.

Toelichting bij de eindeloopbaankosten van de verkeersleidersLuchtverkeersleiders kennen in België, net zoals in vele andere Europese landen, sedert lang een systeem waarbij zij voorafgaand aan het pensioen een aantal jaren in disponibiliteit worden gesteld. in dat systeem wordt hen een belangrijk deel van hun wedde betaald zonder dat daar prestaties tegenover staan maar de ambtenaar blijft ter beschikking van skeyes (voorheen Belgocontrol). de kostprijs hiervan blijft ten laste van de onderneming die dit opneemt in de kostenbasis die zij aan de klanten aanrekent.

de kosten van disponibiliteit van de verkeersleiders worden sinds de oprichting van skeyes (voorheen Belgocontrol) geboekt in de personeelskosten op het moment van de uitbetaling van deze vergoedingen (principe van de consistentie van de financiële rapportering).

conform de Europese regelgeving van toepassing op de heffingen van luchtvaartnavigatiediensten, worden deze eindeloopbaankosten op hetzelfde moment gefinancierd via de facturatie aan de klanten. in toepassing van het boekhoudprincipe ‘matching’ is er een overeenstemming tussen de kosten (uitbetaalde vergoedingen aan de verkeersleiders) en de opbrengsten (doorfacturatie van de vergoedingen aan de klanten).

de Wet van 31 juli 2017 tot wijziging van artikel 176 van de wet van 21 maart 1991 bevestigt dat voor de verplichtingen inzake voorzieningen voor risico’s en kosten voor disponibiliteit en verlof voorafgaand aan het pensioen

61

van zijn personeel skeyes (voorheen Belgocontrol) geen voorziening moet aanleggen.

▷ S

AM

EN

VA

TTI

NG

VA

N D

E W

AA

RD

ER

ING

SRE

GE

LSJA

AR

VE

RSL

AG

20

18

skeyesExploitatiezetel:tervuursesteenweg 303B-1820 SteenokkerzeelTel. +32 2 206 21 11skeyes.be

Maatschappelijke zetel:de Meeûssquare 35B-1000 Brussel

Foto's Jean-Michel Byl Branislav MilicGetty imagesiStockShutterstockthinkstock

Realisatie the crewthecrewcommunication.com

DrukkerijSnel

Member of FABEC www.skeyes.be

SK

EY

ES

J

AA

RV

ER

SL

AG

20

18