Embed Size (px)
Citation preview
Opvattingen over de
figuur Zwarte Piet
Een opinieonderzoek onder het Nederlandse publiek,
met uitsplitsingen naar autochtone Nederlanders en
Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders
meting 4November 2017
2
Inhoudsopgave
Opvattingen over de
figuur Zwarte Piet
H4496
Kantar Public
Bart Koenen
November 2017
1. Inleiding p. 4
2. Samenvatting p. 6
3. De beleving van het Sinterklaasfeest p. 10
4. Hoe kijkt men aan tegen de figuur Zwarte Piet? p. 15
5. Wat vindt men van de discussie over Zwarte Piet? p. 21
6. In welke mate staat men open voor oplossingen? p. 31
7. Ziet men een rol voor de overheid weggelegd? p. 38
8. Bijlagen en onderzoeksverantwoording p. 42
3
Inleiding
Inleiding
4
In opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft Veldkamp een vierde meting uitgevoerd naar de mening
van het Nederlandse publiek - en in het bijzonder Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders - over de rol van Zwarte Piet in het
Sinterklaasfeest en de discussie daarover. De eerste meting naar dit onderwerp voerden wij uit in september 2014, de tweede in
september 2015, de derde in september 2016 en de vierde meting in oktober 2017. De centrale vraagstelling van het monitor-
onderzoek kan daarbij als volgt worden geformuleerd:
“Hoe kijkt de Nederlandse samenleving aan tegen het Sinterklaasfeest, de figuur Zwarte Piet en de discussie hierover en in
hoeverre staat men open voor de dialoog?”
Om de centrale vraagstelling te beantwoorden is een aantal onderzoeksvragen geformuleerd. In elk hoofdstuk van dit rapport wordt
een van deze onderzoeksvragen beantwoord:
Hoe kijkt men aan tegen het Sinterklaasfeest?
Hoe kijkt men aan tegen Zwarte Piet?
Hoe kijkt men aan tegen de discussie over Zwarte Piet?
In welke mate staat men open voor een dialoog?
Ziet men een rol voor de overheid weggelegd in de discussie?
Dit onderzoek is uitgevoerd door middel van een online enquête onder een representatieve steekproef van n=1.065 Nederlanders
(het Nederlands publiek)*, en n=496 Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders. Om vergelijkingen met eerdere onderzoeken te
kunnen maken is uit de groep Nederlands publiek een groep van n=850 autochtone Nederlanders geslecteerd**. Het veldwerk heeft
plaatsgevonden vanaf 10 oktober tot en met 18 oktober 2017. Een steekproef- en veldwerkverantwoording zijn als bijlage in dit
rapport opgenomen.
* De groep Nederlands publiek bestaat uit zowel autochtone als allochtone Nederlanders. Zie de onderzoeksverantwoording voor een verdere uitweiding hierover.
** De groep NL autochtoon bestaat uit het Nederlands publiek, zonder de westerse en niet-westerse allochtone Nederlanders.
Leeswijzer
5
In de rapportage ziet u per gestelde vraag eerst de mening van het Nederlands publiek (n=1.065). Op deze slides zijn de trends
en veranderingen ten opzichte van de eererder metingen weergegeven. Op de slide daarna worden voor dezelfde vraag de
antwoorden van de groep autochtone Nederlanders (n=850) en Surinaamse- en Antillliaanse Nederlanders (n=496) in de
periode 2014 tot en met 2016 met elkaar vergeleken.
Wanneer in dit rapport wordt gesproken over verschillen tussen groepen of verschillende metingen, betreft dit getoetste,
significante verschillen. Significante verschillen worden in de grafieken aangegeven met groene ( = significant gestegen) of rode
( = significant gedaald) pijltjes. De grafieken in de rapportage zijn gebaseerd op niet-afgeronde percentages, terwijl de
weergegeven getallen zijn afgerond. Hierdoor kunnen balkjes in staafdiagrammen met een gelijk percentage minimaal in lengte van
elkaar verschillen.
6
Samenvatting
Samenvatting (1/2)
7
Algemeen beeld
Sinds 2014 is jaarlijks onderzoek uitgevoerd naar opvattingen over de figuur Zwarte Piet. De trends over 2014 tot 2017 laten zien dat er
door deze discussie langzaam iets meer steun komt voor verandering, maar dat deze discussie vooral iets teweeg heeft gebracht bij de
Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders. Zij zijn bijvoorbeeld in toenemende mate gaan nadenken over de betekenis van Zwarte Piet
en hebben daardoor hun mening bijgesteld. Hun opvattingen en die van de autochtone Nederlanders over Zwarte Piet lopen steeds
meer uiteen.
Merendeel Nederlanders wil dat Zwarte Piet blijft, maar langzaam iets meer steun voor verandering.
Het merendeel van de Nederlanders wil dat Zwarte Piet blijft (82%). Maar we zien sinds 2014 wel een afname (was 88%). Het
percentage Nederlanders dat vindt dat het uiterlijk van Zwarte Piet moet worden aangepast is de afgelopen jaren licht gestegen. Deze
stijging doet zich vooral voor bij hoger opgeleide mensen in de Randstad. Onder Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders zien we een
sterkere stijging. Ook staan zij sinds 2014 meer open voor experimenten met het uiterlijk van Zwarte Piet. Meer dan de helft van hen
staat hiervoor open. Kijk je naar alle Nederlanders, dan is dat 30%.
Zwarte Piet niet discriminerend, wel groeiend begrip voor mensen die Zwarte Piet wel discriminerend vinden.
Dat het merendeel geen verandering wil, is te verklaren door het feit dat de meeste Nederlanders net als voorgaande jaren zwarte Piet
niet discriminerend vinden (88%). Toch zien we ook hier een kleine verschuiving. T.o.v. 2014 daalt het percentage mensen dat vindt dat
het Sinterklaasfeest een traditie is dat niets met discriminatie en onderdrukking te maken heeft. Ook is er een groeiend begrip voor
mensen die Zwarte Piet discriminerend vinden. Bijna 1 op de 4 zegt alleen door de discussie de figuur met discriminatie te zijn gaan
associëren. Vooral Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders zijn de afgelopen jaren kritischer geworden t.o.v. de figuur Zwarte Piet.
Samenvatting (2/2)
8
Klaar met de discussie
Er vindt in Nederland al een aantal jaren een discussie plaats over de figuur Zwarte Piet. Voor deze discussie is weinig draagvlak.
Slechts 8% vindt het een goede zaak, 68% niet. Ruim een kwart van de Nederlanders vindt het zelfs prima als Zwarte Piet verandert als
daarmee de discussie stopt. 22% zegt door de discussie te zijn gaan nadenken over de figuur Zwarte Piet. Bij Surinaamse- en
Antilliaanse-Nederlanders is dit deel groter. Zij zijn de afgelopen jaren vaker gaan nadenken over de betekenis (van 25% in 2014 naar
35% in 2017) en hebben hun mening daardoor bijgesteld (van 10% in 2014 naar 18% in 2017).
Meerderheid denkt niet dat er een oplossing mogelijk is waarin iedereen zich kan vinden
Ten opzichte van vorig jaar denken minder mensen dat een oplossing mogelijk is waarin zowel voor- als tegenstanders van Zwarte Piet
zich kunnen vinden. Tweederde (66%) denkt dat een oplossing niet mogelijk is. Iets meer dan de helft van de Nederlanders is voor één
landelijke lijn t.a.v. het uiterlijk van Zwarte Piet. Het aantal mensen dat hiervoor is, daalt echter wel.
Meer Nederlanders zien geen rol voor de overheid in de discussie
Het aantal mensen dat geen rol ziet voor de overheid in de discussie groeit van 40% in 2015 naar 47% nu. Degenen die wel een rol voor
de overheid zien, zijn verdeeld over wat die rol vooral moet zijn. ‘Spanningen in de samenleving voorkomen’ wordt daarbij het meest
genoemd (29%) gevolgd door ‘ervoor zorgen dat partijen met elkaar in gesprek gaan’ (20%) en ‘bepalen hoe Zwarte Piet eruit
ziet’(10%).
Meer Nederlanders vieren Sinterklaas
Sinds 2014 vieren meer Nederlanders op de een of andere manier Sinterklaas. Dit geldt vooral voor autochtone Nederlanders. De
Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders uit dit onderzoek zijn juist minder Sinterklaas gaan vieren.
9
De beleving van het Sinterklaasfeest
5761
66 67
14 1211 12
2024
1821
2421
25
5751 52 52
0
25
50
75
100
2014 2015 2016 2017
Doet iets aan Sinterklaas
Viert Sinterklaas op een andere manier
ik ga naar een sinterklaasintocht
ik kijk naar het sinterklaasjournaal
ik vier pakjesavond
%
10
Sinds 2014 doen meer Nederlanders iets aan het Sinterklaasfeest
Trends: in de wijze waarop Nederlanders
het Sinterklaasfeest vieren is weinig
veranderd. Sinds 2014 is het aantal
Nederlanders dat iets aan Sinterklaas doet
toegenomen (van 57% naar 67%).
Viert u het Sinterklaasfeest? Basis: het Nederlands publiek (meer antwoorden mogelijk; n=1.065)
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
**
** Dit is het totale percentage Nederlanders dat op de één of andere manier iets aan het Sinterklaasfeest doet. Dit percentage is achteraf berekend en komt niet letterlijk in de vraagtekst voor.
11
NL autochtoon*
(n=850)
NL Surinaams
en Antilliaans
(n=496)
2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017
% % % % % % % %
■ ik vier pakjesavond 60 58 54 56 57 51 44 40
■ ik kijk naar het Sinterklaasjournaal 23 25 22 26 20 24 18 18
■ ik ga naar een Sinterklaasintocht 22 20 19 22 17 19 16 13
■ ik vier Sinterklaas op een andere manier - - 11 13 - - 11 9
■ ik ben actief in de organisatie van een Sinterklaasfeest 8 6 6 7 4 3 4 4
■ ik doe er niets aan en merk er weinig van in mijn omgeving 11 11 13 18 14 12 16 19
■ ik doe er zelf niets aan maar merk er veel van in mijn omgeving 23 26 20 12 26 32 26 29
Trends: naast de trend dat minder Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders pakjesavond vieren, is het aantal autochtone
Nederlanders dat niets aan Sinterklaas doet en er weinig van merkt sinds 2014 toegenomen. Het aantal autochtone
Nederlanders dat er niets aan doet, maar er veel van merkt is in dezelfde periode juist toegnomen.
viert u het Sinterklaasfeest?
Het aantal Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders dat pakjesavond viert is
afgenomen
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
12
Minder Nederlanders vinden dat het Sinterklaasfeest voldoende mee verandert met
de ontwikkelingen in de samenleving
Trends: naast de trend dat minder mensen
vinden dat het Sinterklaasfeest voldoende mee
verandert, vinden steeds meer mensen dat Sint
en Piet zich anders gedragen dan in de eigen
jeugd (van 37% in 2014 naar 52% in 2017).
2320
3741
50 52
5956
5147
91 87 8886
9190 89 90
0
25
50
75
100
2014 2015 2016 2017
Verandering van het Sinterklaasfeest is nodig, zodat het feest kan blijven bestaan
Sint en piet gedragen zich anders dan in mijn eigen jeugd
Sinterklaasfeest verandert voldoende mee met ontwikkelingen in samenleving
Sinterklaasfeest is een van de belangrijkste Nederlandse tradities
Sinterklaas is een feest voor iedereen
%
In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende stellingen? Basis: het Nederlands publiek
(n=1.065). Alleen de percentages (helemaal) eens zijn weergegeven.
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
13
Steeds minder autochtone Nederlanders vinden dat het feest voldoende mee
verandert met de ontwikkelingen in de samenleving
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams en Antilliaans
(n=496)
2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017
% % % % % % % %
Sinterklaas is een feest voor iedereen 93 91 91 91 77 80 77 73
Het Sinterklaasfeest is één van de belangrijkste Nederlandse tradities 92 89 89 88 75 74 68 67
Het Sinterklaasfeest verandert voldoende mee met ontwikkelingen in de
samenleving60 59 52 48 44 43 37 39
Sint en Piet gedragen zich tegenwoordig anders dan in mijn eigen jeugd 36 43 53 53 30 44 41 47
Verandering van het Sinterklaasfeest is nodig, zodat het feest kan blijven
bestaan- - 21 18 - - 38 40
Trends: Nederlandse autochtonen zijn steeds minder vaak van mening dat het feest voldoende mee verandert met de
ontwikkelingen in de samenleving (van 60% in 2014 naar 48% in 2017). Beide doelgroepen vinden veel vaker dan vier jaar gelden
dat Sint en Piet zich tegenwoordig anders gedragen dan in de eigen jeugd.
In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende stellingen?
Basis: autochtone en Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders.
Alleen de percentages (helemaal) eens zijn weergegeven
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
14
Hoe kijkt men aan tegen de figuur Zwarte Piet?
0 1
79 10
9289
88
0
20
40
60
80
100
2015 2016 2017
discriminerend voor mezelf discriminerend voor anderen niet discriminerend
%%
15
Het merendeel van het Nederlands publiek vindt dat Zwarte Piet niets met
discriminatie te maken heeft
Niet discriminerend: net als in 2015 vindt de meerderheid van het Nederlandse publiek Zwarte
Piet niet discriminerend (88%). Ruim één op de tien vindt Zwarte Piet discriminerend voor henzelf
(1%) of anderen (10%).
Sommige mensen ervaren Zwarte Piet als discriminerend of vinden hem discriminerend voor anderen.
Andere mensen zeggen dat Zwarte Piet niets met discriminatie te maken heeft. Wat vindt u? Basis:
Nederlands publiek (n=1.065)
16
Er is wel een groeiend begrip voor mensen die Zwarte Piet discriminerend vinden
Begrip: van het Nederlandse publiek heeft
17% begrip voor mensen die Zwarte Piet
discriminerend vinden, in 2014 was dat 11%. In
dezelfde periode is ook het aantal mensen
afgenomen dat vindt dat het feest niets met
discriminatie te maken heeft.
In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende stellingen? Basis: Nederlandse
publiek (n=1.065). Alleen de percentages (helemaal) eens zijn weergegeven.
11 13 1417
33 34 3638
93 9290 87
95 9695 94
0
25
50
75
100
2014 2015 2016 2017
Ik heb begrip voor mensen die Zwarte Piet discriminerend vinden
Alleen door discussie over Zwarte Piet ben ik hem met discriminatie gaan associëren
Het Sinterklaasfeest is een traditie die niets met discriminatie en onderdrukking te maken heeft
Diegenen die Sinterklaas vieren hebben niet de bedoeling mensen te discrimineren
%%
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
Onder beide groepen groeit het begrip voor mensen die Zwarte Piet discriminerend
vinden
17
NL autochtoon
(n=838)
NL Surinaams
en Antilliaans
(n=599)
2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017
% % % % % % % %
▪ Degenen die het Sinterklaasfeest vieren hebben niet de bedoeling te
discrimineren96 97 95 95 81 83 74 74
▪ Het Sinterklaasfeest is een traditie die niets met discriminatie en
onderdrukking te maken heeft92 94 92 90 66 69 62 61
▪ Ik heb begrip voor mensen die Zwarte Piet discriminerend vinden 10 10 12 15 32 34 41 42
▪ Alleen door de discussie over Zwarte Piet ben ik hem met
discriminatie gaan associëren32 34 35 37 28 33 31 33
Trends: Het begrip voor mensen die Zwarte Piet discriminerend vinden neemt over de jaren toe onder zowel Nederlandse autochtonen
(van 10% in 2014 naar 15%) en Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders (van 32% in 2014 naar 42%). Surinaamse- en Antilliaanse-
Nederlanders zijn minder vaak van mening dat degenen die het Sinterklaasfeest vieren niet de bedoeling hebben om te discrimineren. Ten
slotte geven Nederlandse autochtonen in vergelijking met 2014 vaker aan dat zij Zwarte Piet juist zijn gaan associëren met discriminatie
door de discussie. (37% versus 32%).
In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende
stellingen?
Alleen de percentages (helemaal) eens zijn weergegeven
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
18
Minder Nederlanders zien Zwarte Piet als een symbool van het slavernijverleden
Discriminatie: vanwege de geringe
aantallen mensen die het eens zijn met de
stellingen, zijn in de grafiek zijn de
percentages oneens weergegeven. Zo
vinden steeds minder Nederlanders dat
Zwarte Piet laat zien dat er nog steeds
discriminatie is. In 2014 was dit nog 91%, in
2017 87%.
Symbool: daarnaast vinden minder
Nederlanders dat Zwarte Piet symbool staat
voor het slavernijverleden van Nederland. In
2014 was 91% het oneens met deze
stelling, in 2017 is dat 86%.
In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende stellingen? Basis: Nederlandse
publiek (n=1.065). Alleen de percentages (helemaal) oneens zijn weergegeven.
91
89
87
86
84
88
86
84
91
89
88 87
90
88
87
80
100
2014 2015 2016 2017
Zwarte Piet is een symbool van het slavernijverleden van Nederland
Zwarte Piet is kwetsend voor mijzelf of voor anderen
Dat Zwarte Piet bestaat laat zien dat er nog steeds discriminatie is
Door Zwarte Piet voel ik me niet uitgenodigd om aan Sinterklaasfeest deel te nemen
%%
19
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams
en Antilliaans
(n=496)
2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017
% % % % % % % %
▪ Door Zwarte Piet voel ik me niet uitgenodigd om aan het Sinterklaasfeest
deel te nemen 91 89 90 89 75 76 69 65
▪ Dat Zwarte Piet nog bestaat laat zien dat er in Nederland nog steeds
discriminatie is 92 92 91 90 69 70 61 61
▪ Zwarte Piet is kwetsend voor mezelf of voor anderen 91 90 87 87 65 65 60 57
▪ Zwarte Piet is een symbool van het slavernijverleden van Nederland 92 92 90 88 69 66 58 56
Trends: In vergelijking met 2014 zien we dat zowel Nederlandse autochtonen als Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders kritischer worden
over de figuur Zwarte Piet. In beide doelgroepen zien we dat mensen Zwarte Piet steeds vaker kwetsend vinden voor anderen en als symbool
voor het slavernijverleden van Nederland. Daarnaast geven Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders in vergelijking met 2014 steeds vaker aan
dat zij zich door Zwarte Piet niet uitgenodigd voelen om aan het sinterklaasfeest deel te nemen en dat het bestaan van zwarte piet laat zien dat
er in Nederland nog steeds discriminatie is.
In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende stellingen?
Alleen de percentages (helemaal) oneens zijn weergegeven
Vooral Surinaamse- en Antilliaanse Nederlanders zijn kritischer geworden over de
figuur Zwarte Piet
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
20
Wat vindt men van de discussie over Zwarte Piet?
21
Ruim een kwart vindt het veranderen van Zwarte Piet prima als daarmee de
discussie stopt
Discussie stoppen: dit jaar is een nieuwe stelling over de
discussie voorgelegd. Hieruit blijkt dat bijna één op de drie
Nederlanders het prima vindt als Zwarte Piet verandert als
daarmee de discussie stopt. Ruim de helft van het Nederlands
publiek is het hier overigens mee oneens (55%).
Als we kijken naar het draagvlak voor deze stelling onder
autochtone Nederlanders en Surinaamse- en Antilliaanse-
Nederlanders zien we een verschil. Zo vindt 46% van de
Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders het prima als
Zwarte Piet verandert als daarmee de discussie stopt. Onder
autochtone Nederlanders is dat draagvlak met 24% kleiner.
Geef aan in welke mate u het eens of oneens bent met de volgende stelling.
Ik vind het prima als Piet verandert als de discussie over het Sinterklaasfeest
maar stopt. (n=1.065)
27% 24%
46%
19%17%
21%
55% 59%
33%
NL Publiek (n=1.065) Autochtone NL (n=850) Surinaamse- en
Antilliaanse NL (n=496)
(helemaal) eens niet eens of oneens (helemaal) oneens
10 10 8
20 2022
69 68 68
0
25
50
75
100
2015 2016 2017
goed niet goed, niet slecht slecht
%
22
De meerderheid blijft het een slechte zaak vinden dat er een maatschappelijke
discussie wordt gevoerd over Zwarte Piet
Maatschappelijke discussie: 8% van
de Nederlanders vindt het goed dat er
een maatschappelijke discussie over
Zwarte Piet gaande is en 22% neemt
een meer neutrale houding aan.
In Nederland vindt al een paar jaar een discussie plaats over de figuur Zwarte Piet.
Wat vindt u ervan dat er een maatschappelijke discussie wordt gevoerd over Zwarte
Piet? Basis: het Nederlands publiek (n= 1.065; deze vraag is niet in 2014 gesteld)
23
Het aantal Surinaamse- en Antilliaanse Nederlanders dat de discussie over Zwarte
Piet een slechte zaak vinden, is de afgelopen jaren verder afgenomen
In Nederland vindt al een paar jaar een discussie plaats over de figuur Zwarte Piet. Wat vindt u ervan dat er
een maatschappelijke discussie wordt gevoerd over Zwarte Piet? Basis: het Nederlands publiek (n=1,065 ;
deze vraag is niet in 2014 gesteld)
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams en Antilliaans
(n=496)
2015
%
2016
%
2017
%
2015
%
2016
%
2017
%
goed 7 7 7 22 28 26
niet goed of slecht 19 20 20 21 27 28
slecht 72 72 71 54 42 43
weet niet 1 1 1 3 2 3
Trend: de mening van Nederlandse autochtonen
over de discussie blijft over de jaren heen
onveranderd; zeven op de tien Nederlandse
autochtonen vinden de discussie een slechte zaak
(71%). Onder de Surinaamse- en Antilliaanse-
Nederlanders zien we echter wel dat het
percentage dat de discussie een slechte zaak
vindt, afneemt (van 54% in 2014 naar 43%).
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
5 6 6 8
20 20 2022
60
66 6771
0
25
50
75
100
2014 2015 2016 2017
De discussie heeft ervoor gezorgd dat ik mijn mening over Zwarte Piet heb bijgesteld
De discussie heeft ervoor gezorgd dat ik ben gaan nadenken over de betekenis van Zwarte Piet
Door de discussie over Zwarte Piet is het Sinterklaasfeest minder leuk
%%
24
Een toenemend aantal Nederlanders vindt het Sinterklaasfeest door de discussie
minder leuk
Minder leuk: 71% vindt het Sinterklaasfeest door de
discussie minder leuk. In 2014 was dat 60%. Bij de
andere stellingen zien we geen (significante)
veranderingen.
In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende stellingen? Basis: het Nederlands publiek
(n=1.065). Alleen de percentages (helemaal) oneens zijn weergegeven.
25
Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders zijn meer gaan nadenken over de
betekenis van Zwarte Piet en hebben hun mening daardoor bijgesteld
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams
en Antilliaans
(n=496)
2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017
% % % % % % % %
▪ Door de discussie over Zwarte Piet is het Sinterklaasfeest minder leuk 61 67 72 73 53 64 55 59
▪ De discussie heeft ervoor gezorgd dat ik mijn mening over Zwarte Piet
heb bijgesteld4 6 7 7 10 12 18 18
▪ Door de discussie ben ik gaan nadenken over de betekenis van Zwarte
Piet19 20 22 22 25 31 35 35
Trends: autochtone Nederlanders zijn het Sinterklaasfeest door de discussie minder leuk gaan vinden (van 61% in 2014 naar 73%). Het aantal
Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders dat het Sinterklaasfeest minder leuk is gaan vinden, blijft ongeveer gelijk. Surinaamse- en Antilliaanse-
Nederlanders geven vaker aan dat ze door de discussie hun mening over Zwarte Piet hebben bijgesteld (van 10% naar 18%) en dat ze door de
discussie zijn gaan nadenken over de betekenis van Zwarte Piet (van 25% naar 35%).
In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende stellingen?
Alleen de percentages (helemaal) eens zijn weergegeven
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
82% 78%
8% 14%
10% 8%
2016 2017
diversen
staat nu negatiever tegenover het veranderen van Zwarte Piet
staat nu positiever tegenover het veranderen van Zwarte Piet
26
Het merendeel van het Nederlands publiek dat zijn mening bijstelde, staat nu
positiever tegenover het veranderen van Zwarte Piet
Andere mening: de mensen die hun mening bijstellen, doen dit
vaker naar een positievere houding tegenover het veranderen
van Zwarte Piet (78%). 14% stelt zijn mening juist negatiever bij.
Onder Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders zijn deze
percentages ongeveer gelijk (79% van de mensen die hun
mening bijstelt staat nu positiever tegenover het veranderen van
Zwarte Piet, en 14% staat hier juist negatiever tegenover).
U gaf aan dat u uw mening over Zwarte Piet heeft bijgesteld. Staat u nu
positiever of negatiever tegenover het veranderen van Zwarte Piet? (n=77)
27
Het merendeel van de mensen die hun mening bijstellen, staan positiever tegenover
het veranderen van Zwarte Piet
Andere mening: In vergelijking met vorig jaar zien
we geen verschuiving in het aandeel mensen dat hun
mening positief, dan wel negatief bijstelt.
U gaf aan dat u uw mening over Zwarte Piet heeft bijgesteld. Staat u nu positiever of negatiever
tegenover het veranderen van Zwarte Piet? (n=146)
NL autochtoon
(n=53)
NL Surinaams en Antilliaans
(n=93)
2016
%
2017
%
2016
%
2017
%
staat nu positiever tegenover
het veranderen van zwarte Piet84 78 77 79
staat nu negatiever tegenover
het veranderen van Zwarte Piet 10 17 17 14
diversen 6 3 6 4
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
10% 10%
9% 8%
67% 67%
14% 15%
2016 2017
weet niet
nee, men is niet anders gaan denken over Zwarte Piet
ja, minder mensen in mijn omgeving willen dat Zwarte Piet verandert
ja, meer mensen in mijn omgeving willen dat Zwarte Piet verandert
28
De sociale omgeving is volgens een ruime meerderheid niet anders is gaan denken
over Zwarte Piet
Omgeving: een meerderheid van de Nederlandse bevolking
geeft aan dat hun omgeving het afgelopen jaar niet anders is
gaan denken over Zwarte Piet (67%). Een op de tien geeft aan
dat de omgeving wil dat meer mensen willen dat Zwart Piet
verandert (10%), terwijl 8% aangeeft dat juist minder mensen
dit willen. Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders geven
aanzienlijk vaker aan dat meer mensen in hun omgeving willen
dat zwarte piet verandert (29%) en minder vaak dat de
omgeving niet anders is gaan denken (49%).
Zijn mensen in uw omgeving de afgelopen jaar anders
gaan denken over Zwarte Piet? (n=1.065)
29
Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders geven vaker dan autochtone
Nederlanders aan dat hun omgeving wil dat Zwarte Piet verandert
Omgeving: zo’n drie op de tien Surinaamse- en
Antilliaanse-Nederlanders geven - net als in 2016 -
aan dat hun omgeving wil dat Zwarte Piet verandert.
Onder autochtone Nederlanders is dat percentage
met 8% een stuk lager. Net als in 2016, geeft ook nu
ongeveer de helft van de Surinaamse- en
Antilliaanse-Nederlanders aan dat de omgeving niet
anders over Zwarte Piet is gaan denken (49%).
Ongeveer drie op de tien geven aan dat meer mensen
in hun omgeving willen dat Zwarte Piet verandert
(29%). Het aandeel Nederlandse autochtonen dat
aangeeft dat hun omgeving niet anders over Zwarte
Piet is gaan denken blijft ook gelijk in vergelijking met
vorig jaar (69%). Onder hen geeft 8% aan dat meer
mensen in hun omgeving willen dat zwarte piet
verandert.
Zijn mensen in uw omgeving het afgelopen jaar anders gaan denken over Zwarte Piet? (n=1.065)
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams
Antilliaans
(n=496)
2016
%
2017
%
2016
%
2017
%
Ja, meer mensen willen dat Zwarte Piet
verandert9 8 30 29
Ja, minder mensen willen dat Zwarte Piet
verandert9 9 9 6
Nee, men is niet anders gaan denken over
Zwarte Piet70 69 47 49
weet niet 12 14 14 17
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
30
In welke mate staat men open voor oplossingen?
3433
39
34
66 67
61
66
0
25
50
75
100
2014 2015 2016 2017
ja nee
%%%%
31
Ten opzichte van vorig jaar denken minder mensen dat een oplossing mogelijk is
waarin zowel voor- als tegenstanders van Zwarte Piet zich kunnen vinden
Oplossing: twee derde denkt dat een oplossing
niet mogelijk is (66%). Waar in 2016 een lichte
stijging zichtbaar was van het aantal mensen dat
in een oplossing geloofde, zakken de
percentages dit jaar weer terug naar dezelfde
verhouding als 2014.
Denkt u dat er een oplossing mogelijk is waarin zowel voor- en tegenstanders
van Zwarte Piet zich kunnen vinden? Basis: Nederlands publiek (n=1.065)
32
Het aantal mensen dat denkt dat er wel een oplossing mogelijk is, blijft over de
jaren ongeveer gelijk
Denkt u dat er een oplossing mogelijk is waarin zowel voor- en tegenstanders van Zwarte Piet zich
kunnen vinden? Basis: Nederlands publiek (n=1.065)
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams
en Antilliaans
(n=496)
2014
%
2015
%
2016
%
2017
%
2014
%
2015
%
2016
%
2017
%
Nee 65 68 63 69 54 55 48 49
ja 35 32 37 31 46 45 52 51
Totaal 100 100 100 100 100 100 100 100
Trend: onder beide groepen blijft het aandeel dat gelooft in een oplossing waar zowel voor-
en tegenstanders zich in kunnen vinden over de jaren gelijk.
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
33
De meerderheid vindt dat Zwarte Piet moet blijven zoals hij is, al is dit aantal sinds
2014 afgenomen
Kritiek: Acht op de tien Nederlanders vinden
dat Zwarte Piet moet blijven zoals hij nu is
(82%). Dit aantal is sinds 2015 gedaald.
Uiterlijk: 18% van het Nederlands publiek is
van mening dat het uiterlijk van Zwarte Piet
moet worden aangepast. Dit was in 2014
nog 13%.
8884
82
1315
17 18
6 69 10
5 6 6 40
25
50
75
100
2014 2015 2016 2017
Zwarte Piet moet gewoon zo blijven als hij is
Het uiterlijk van Zwarte Piet moet worden aangepast
De rol van Zwarte Piet moet veranderen
Zwarte Piet moet worden vervangen door een andere helper van Sinterklaas
%%%%%%
Wat vindt u? Alleen de percentages ja zijn weergegeven. Basis: het Nederlandse publiek (n=1.065)
34
Onder beide groepen is er een toename van mensen die vinden dat het uiterlijk van
Zwarte Piet moet worden aangepast
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams
en Antilliaans
(n=496)
2014
%
2015
%
2016
%
2017
%
2014
%
2015
%
2016
%
2017
%
Zwarte Piet moet worden vervangen door een andere helper van
Sinterklaas96 95 96 96 78 79 71 76
De rol van Zwarte Piet moet veranderen 93 93 92 92 76 77 66 72
Het uiterlijk van Zwarte Piet moet worden aangepast 88 86 82 84 65 62 57 56
Zwarte Piet moet gewoon zo blijven als hij is - 87 84 84 - 66 59 55
Het uiterlijk van Zwarte Piet moet worden aangepast 12 14 18 16 35 38 43 44
Trends: steeds minder Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders vinden dat Zwarte Piet moet blijven zoals hij is (van 66% in 2015 naar
55% in 2017). Bij beide doelgroepen zien we in vergelijking met 2014 een toename van het aandeel mensen dat vindt dat het uiterlijk van
Zwarte Piet moet worden aangepast.
Wat vindt u?
Alleen de
percentages
(helemaal) eens
zijn weergegeven
Alleen de
percentages
(helemaal) oneens
zijn weergegeven
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
36
10
6
11
11
26
36
9
4
5
13
32
0 50 100
Geen van deze
Het maakt mij niet uit
Verschillende soorten pieten (lakeien, matrozen,soldaten etc.)
Verschillende kleuren pieten
Wel zwart maar zonder kroeshaar, rode lippen enoorbellen
Roetveeg (Schoorsteenpiet)
2017
2016
%
29% 30%
60% 61%
11% 9%
2016 2017
ja nee weet niet
35
Drie op de tien Nederlanders staan net als vorig jaar open voor het experimenten
met het uiterlijk van Zwarte Piet
Staat u ervoor open als er de komende jaren wordt geëxperimenteerd
met een ander uiterlijk voor Zwarte Piet of met andere helpers van
Sinterklaas? Basis: Nederlands publiek (n=1.065)
Verandering: Drie op de tien Nederlanders staan open
voor experimenten met het uiterlijk van Zwarte Piet.
Zes op de tien staan hier echter niet voor open
Aangepaste Zwarte Piet: van alle voorgelegde opties van verandering is de
roetveeg de meest genoemde (32%). 36% van het Nederlandse publiek geeft aan
geen van deze oplossingen te prefereren.
Stel dat het uiterlijk van Zwarte Piet wordt aangepast, waar gaat
uw voorkeur dan naar uit? Basis: Nederlands publiek (n=1.065)
36
Ten opzichte van 2014 staan meer mensen open voor het experimenteren met het
uiterlijk van Zwarte Piet
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams
en Antilliaans
(n=496)
2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017
% % % % % % % %
Staat men open voor experimenten met het uiterlijk van Zwarte
Piet?19 26 27 26 40 43 53 57
Roetveeg 17 26 27 31 20 22 24 25
Kleurenpiet 8 11 10 4 20 19 18 15
Wel zwart, maar zonder kroeshaar, rode lippen of oorbellen 27 13 12 14 16 10 8 12
Verschillende soorten Pieten 8 5 5 4 5 8 11 10
Maakt niet uit 6 8 7 8 5 12 14 17
Geen van deze 40 37 39 38 34 29 24 21
Trend: bij beide groepen zien we over de jaren heen een toename in het aandeel mensen dat open staat voor het experimenteren met het
uiterlijk van Zwarte Piet. De Schoorsteenpiet is onder beide groepen het meest populair en de voorkeur voor deze variant neemt over de jaren
toe. De kleurenpiet wordt onder beide groepen juist minder populair over de jaren heen. Onder Nederlandse autochtonen worden ook de
andere voorgestelde opties minder populair over de jaren heen, terwijl de voorkeur voor verschillende kleuren pieten groeit onder Surinaamse-
en Antilliaanse-Nederlanders.
Stel dat het uiterlijk van Zwarte Piet wordt
aangepast, waar gaat uw voorkeur dan naar uit?
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2014.
37
Ziet men een rol voor de overheid weggelegd?
38
Minder Nederlanders zijn voorstander van één landelijke lijn voor het uiterlijk van
Zwarte Piet
Landelijke lijn: 52% van het Nederlandse publiek vindt dat
er één landelijke lijn moet komen wat betreft het uiterlijk van
Zwarte Piet. 21% wil dit niet.
Vindt u dat er één landelijke lijn moet komen wat betreft het uiterlijk van
Piet? Of is dat niet nodig en kan bijvoorbeeld elke gemeente zelf
bepalen hoe Piet eruit zien? Basis: Nederlands publiek (n=1.065)
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams en Antilliaans
(n=496)
2015
%
2016
%
2017
%
2015
%
2016
%
2017
%
Landelijke lijn 57 52 53 54 60 55
Geen landelijke lijn 23 24 22 19 16 21
Weet niet 21 24 25 27 24 24
Landelijke lijn: Zowel bij Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders als
autochtone Nederlanders zien we geen duidelijke stijging of daling in vergelijking
met 2015.
56% 57% 52%
23% 23%21%
21% 21%27%
2015 2016 2017
landelijke lijn geen landelijke lijn weet niet
9
10
31
35
40
9
10
33
34
39
9
10
20
29
47
0 50 100
Diversen
Bepalen hoe Zwarte Piet eruit ziet
Ervoor zorgen dat betrokken partijen met elkaar ingesprek gaan
Spanningen in de samenleving voorkomen
De overheid heeft geen rol in de discussie
2017 2016 2015
%
39
Meer Nederlanders zien geen rol voor de overheid weggelegd in de discussie
Verdeeldheid: 47% van het Nederlands publiek vindt dat de
overheid geen rol moet spelen in de discussie over Zwarte
Piet. Dat is meer dan voorgaande jaren. Over de invulling
van de rol is men verdeeld.
Wat zou de rol van de overheid moeten zijn in de discussie over Zwarte
Piet? Basis: Nederlands publiek (n=1.065) meer antwoorden mogelijk)
Geen rol: Hoewel de mening van Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders
over de rol van de overheid gelijk blijft over de jaren, vinden autochtone
Nederlanders steeds vaker dat de overheid geen rol zou moeten spelen in de
discussie (48% in 2017 versus 41% in 2015%). Ook vinden zij juist minder
vaak dat de overheid spanningen in de samenleving moet voorkomen (28%
versus 34%) en ervoor moet zorgen dat betrokken partijen met elkaar in
gesprek gaan (19% versus 31%).
NL autochtoon
(n=850)
NL Surinaams en
Antilliaans
(n=496)
2015
%
2016
%
2017
%
2015
%
2016
%
2017
%
De overheid heeft geen rol in de
discussie41 46 48 33 29 31
Spanningen in de samenleving
voorkomen34 32 28 44 46 43
Ervoor zorgen dat betrokken
partijen met elkaar in gesprek
gaan
31 25 19 39 44 38
Bepalen hoe Zwarte Piet eruit ziet 10 9 9 19 20 16
Diversen 9 12 12 9 6
Rol overheid
* De en zijn significante verschillen ten opzichte van de eerste meting in 2015.
40
Bijlagen
41
Omschrijving
Onderzoeksperiode Het veldwerk heeft plaatsgevonden van 10 oktober tot en met 18 oktober 2017.
Methode Online afname (CAWI), bron: TNS NIPObase.
Steekproef
Bruto steekproef n=1.700 Nederlanders. Representatief voor de Nederlandse bevolking op de
achtergrondkenmerken sekse, leeftijd, opleiding, inkomen, grootte huishouden, sociaal-
economische status en regio. Daarnaast 600 Antilliaanse-Nederlanders en 600 Surinaamse-
Nederlanders. Representatief op de kenmerken leeftijd, opleiding en sekse.
Respons 63%; n=1.065 onder het Nederlands publiek.
Weging Herweging naar de kenmerken waarop de steekproef is getrokken.
Invulduur vragenlijst Circa 13 minuten
Onderzoeksverantwoording
het Nederlandse publiek
(n=1.065)
Surinaamse-Nederlanders
(n=330)
Antilliaanse-Nederlanders
(n=166)
norm
voor
weging na weging norm
voor
weging na weging norm
voor
weging na weging
Geslacht % % % % % % % % %
Man 49 49 49 47 40 47 50 41 50
Vrouw 51 51 51 54 60 54 50 59 50
Leeftijd
• 18-24 11 9 11 14 3 14 20 8 20
• 25-34 15 14 15 21 25 21 26 23 26
• 35-44 18 17 18 19 29 19 19 25 19
• 45-54 19 19 19 21 22 21 16 22 16
• 55-64 16 19 16 15 12 15 12 12 12
• 65+ 20 23 20 10 9 10 7 11 7
Opleiding
• t/m mavo 25 21 25 32 7 32 35 7 35
• mbo-vwo 41 44 41 46 42 46 44 37 44
• hbo+ 34 35 34 22 50 22 21 56 21
Grootte huishouden
• 1 persoon 21 23 21
• 2 personen 37 41 37
• 3 personen 16 15 16
• 4+ personen 26 22 26
Nielsen regio
• Grote steden 12 12 12
• West 29 30 29
• Noord 10 9 10
• Oost 21 20 21
• Zuid 24 24 24
42
Na afronding van het veldwerk is de
samenstelling van de steekproeven
vergeleken met beschikbare
normcijfers. Afwijkingen zijn voor
middel van herweging gecorrigeerd.
Bij de het Nederlandse publiek is dit
gebeurd op de kenmerken sekse,
leeftijd, opleidingsniveau, grootte
huishouden en regio. Bij de
steekproef Surinaamse- en
Antilliaanse-Nederlanders is
gecorrigeerd op de kenmerken
sekse, leeftijd en opleidingsniveau.
Na herweging kan worden gesproken
van representatieve steekproeven op
deze kenmerken.
Bij de samenstelling van de
steekproef van het Nederlands
publiek is overigens niet actief
gestuurd op het vertegenwoordigen
van westerse en niet-westerse
allochtonen. In dit deel van de
steekproef zijn autochtone
Nederlanders daardoor
oververtegenwoordigd.
