ORATIO MORIENTIS JACOBI

a d F i l i o s

G E N . X L 1X.V e r s . i . e t 2 .

r m w 1DMH T O N ' I 3 p r M l p ' ls D ' D ' n m n i o D n n a a - p r c m n s *

warn apr ua uon apn: a a ' a M

I . D e i n d e J a c o b u s a d v o c a v i t filios f u o s , ilfis- q u e d i x i t : H i c a d e d e , u t v o b i s p a t e f a c i a m , q u f u t u r a ta te vob i s e v e n ie n t . 2. C o n g r e g a t i e f to te , u t audiat is , filii J a c o b i , u t Ifralem, p a t r e m v e f ix u m a u d ia t i s .

JACOBUS t r i u m Pat r i a rcharum u l t im us , f en io rm - nisque c o n f e u s , ac m o r t i jam v i c inus , filios apud le voluit c ongrega tos , pr iusquam e m or ta l i f tat ione d e cederet; a tque hoc p r o l o g o , brevi q u i d e m , fed argu to, emphafis p leno , & ad conc i l iandam a t t en t ionem q u a m m ax im e a c c o m m o d a t e , pa te rnam declaravi t v o lu n ta te m , u t fingulis praefentibus to t idem fam i l i arum patr ibus n o t u m faceret , quid faufti au t f inift ri , p ro ra t ione , in p o d e r i s , vitae five p r o b , f ive folut ior is , illo d e m o r t u o ,

A 2 tri-

t r ibubus Ifralis duodec im al iquando accideret . A tque a deo facile patet , i l lum non tam f pea f le , ut natis b e ned ice re t , q u a m pot ius egiffe v a t e m , qui d iv ino adfla- tus fpir i tu , f iducique ac fpei plenus prdiceret , q u a m for tem* divifuri t e r ram C h in a n a m , pro ratione fitus fi- n i u m q u e adipi (cerentur , eaque o f i e n d e r e t , quibus fieret, u t in ejus pol leffione finguii magis m in u s v e felices f o rent. Q u a m fententiam tota orat ionis fe r ies , qu in & i-

pfa v e r f 28* ve rba confirmant .

V eiis, i .A R A B S , qui in PoFyglottis \ ^ \ t u v r f-S, deinde, habet,

i dque eo majori ju r e , q u o certius confi a t , Hebrarorum 1 n o n copulae m o d o v im fcum adfe r re , fed p rou t a r g u m e n t u m tuler it , r efpondere etjam particulis aliis, q u a r u m f en fum pofiulat , fi ver ta tur . Jacobus, pofiquarp in C a pite p rox im e praceden t i nepotes cum apprecationfc om n is adf luent i atque felicitatis juflerat valere , heic ad aper i e n d a m de filiis va t i c ina t ionem fe accingit.

Voces:. D'DVT f n i W l . G R C U S vert i t : be f%ccra>\ tZv ripefiv, & pofi e u m V U L G A T U S : in diebus noviffinns^ e u m d e m in m o d u m O N K E l OS : NOV in fine die-rum ; & SYRUS: |ViQCU? , in ex itu dierum.Interpretes hi ve teres f inem exi tumque ftati cu jusdam t e m p o r i s refpexifie v i d e n t u r , & recent iores plurimos, no- m i n a t i m , R O M A N O - C A T H O L I C O S , T H E O L O G O S G E NEV ENSE S, J U D O S , cete ros , m o v i fle, ut hac $

f t i , e iusque va t ic inat ionem tum d e m u m c o m p le tu m iri. ARABS in Polyglottis habet; 8

vel unicus fuffecerit locus e Daniele Propheta . Hic ad R e g e m N e buc a dne za rem perdudtus , illi f o m n iu m , cujus obl itus fuerat , in Capi te (ecundo expofi turus , incipit, v. 28.riD n v r o o : sVo1? ynm f n nw n w : 'fi' anaJTDV fT V t tO Nlt? ' I , P rofetfo , Deus eft in ccelis, qui revelat arcana , I f notum fa c it Regi Nebttcadnezari, quid pofl- bac fu tu ru m f i t . V erba : NDP hic n o n vert i pos-fe: diebus novijfim is , fed pofleris , facile intel l iget , qui fotam interpretat ionis fer iem confideraveri t j q u u m certifli- m u m fit, q u da ra , v i v o adhuc R e g e , p lu r ima a u t e m , illo de fun to , haud ita m ul to poft, evenifle. N e q u e v e r o Arabes al i ter , ut Alcor. Sur. 11:4. j

J ^ li. e. & qui credunt in i d , quod demijjum eft ad t e , ? quod, demijfum fu i t ante t e , &T in v itam poft er a m , illi ipfi fiunt fideles. Significac ex ufu Arabismi pofierius quodcumque y i deoque fubinde vitam alteram , cui oppon i tu r

illa, q u a m hic degimus. Ex his om n ib u s coll igat u r , J a c o b u m locut ione illa, de qua agi tu r , non refpe- xifle ad tempus aliquod prcile n o v i f f i m u m , led intelle- & u m voluiffe o m n e illud a n n o r u m fpat ium, q u o d in terra p o l t m o d u m occupanda exaftur i elfent llralita?.

V e r s . 3 , e t 4 .

r\m in '1 \jin rwwrnto nnN too pun OTD n 'bvo inin^N dto ins up nm

i r b p w nVVn in t o n

3. R u b e n , t u es p r i m o g e n i t u s m e u s r r o b u r m e u m & p r im i t i viri l i ta t is m e ; p r f t a n s riinica- te, q u e ac po t en t i a . 4 . S e d t u m i d u s a q u a r u m in- f t a r , pr ae f tan t iam i llam n o n r e l i n q u e s f u p e r f t i i e m , q u i a cubi l ia p a r e n t i s tui s d f c e n d i f l i ; q u o ipfo t u m p ro fa n a f t i f l r a t u m m e u m .

R U B E N E M , ex Lea p r o g n a t u m , fuifle filium Jacobi p r i m o g e n i t u m , inter om nes conflat b). I taque ob rrta- tis praerogativam va ri a , prar ceteris f ra tribus, jura illius, t r ibusque ab e o o r i u n d , erant propri a , pr incipatum Toq u e r , glor i ac dignitatis am p l i t u d in em , adfluentiam d i vi t iarum, o m n i u m q u e r e r u m , dupl icem hereditatis p o r t io n e m , cetera O- V e ru m nefar io in pa trem fcelere effecit perdi t i f f imus, ut fingulis hifce bon i s , qu nafcen- di fors d e f l i n a v e r a t , non t an tum ipfe exc ide re t , v e ru m et jam pofleros orbatos redderet. Etenim cup id i ta tum lenociniis delinitus & correptus , usque eo procefTit audaciae, ut in parentis cubile i r rueret t e t ro flagitio, & cum B ilh a , patris u x o re , concumbere t d). H a u d fecus a tque aggeribus operibusque interfepta a q u a , in dies tumefei t, & tandem a lveo cont ineri nefeia, impedim enti s fratis dirut isque vicina inundat ac devaflat .

V e r s , 3.

A d l o c u t io n e m : n W ) q u o d a t t ine t , de figni-fica-

h ) Gen. X XIX : 32. O N um . V III: 1 4 .- 17. Deut. X X I: 1 7 . i Chion. V : i , 2 . 2 Chion. X X I: 3. cet. d ) Qen. X X X V : 22 ,

/

ficatu prioris vocabul i confent iun t qu idem Phi lologi t a n tum non o m n e s , etjamli plenam illius v i m n o n que feliciter expre l le runt finguli , interpretati : nunc ,

n u n c : principium , n u n c : , p r im u s , cet. ideoque vo*cem : prim itive , adoptare m alu im us , qu ippe qua elegantius defigrvatur p r im ogen i tu s , a f rugibus peti ta m e ta p h o ra. Sed de no t io n e pofterior is inter fe q u a m m ax im e difcordant . V U L G A T U S e n i m , i l lumque fecut i , V A - T A B L U S , ce te r ique , vTer te run t : dolor m eus , q u e m figni- ficatum rS ptf in hunc locum melius qu a d ra r e , q u a m alt e rum roboris, exif timarunt ,^eam fortafTis o b cauflam, quod R u b e n aufo l ibid inofo patrem primus adfecit d o l o r e , q u e m eo acerbiorem fuifle quisque judice t , q u o illi fuerat carior filius, q u e m de dot ibus excellentifl imis for tu- nisque o m n i b u s , quibus conlp icuum effecorant natura & jus natu m a x i m i , o b ince f tum, q u o d pa tr avera t , flagi- t i u m , de tu rba tum i r i , anxius prvidic Jacobus. Alii n o t ione m roboris potentuequc hic a d iu m ta m vo lunt a tque fta- bi l i tam, q u u m planior inde apt iorque na lca tu r fenfus. Quos inter G R C U M numeres , licet paullo liberius expo- iuer i t : toc tU vu y.8 , hbcri meij O N K E L O S U M ; SYRUM; A R A B E M in Polyglott i s , qui pofui t : fa cu lta s ,potentia mea\ ARABEM E r pen. q i habe t : L f y c , robur meum ; & o m n e s fern e recent oris arvi. Q u o r u m fenten- ti ut adf t ipu lemur , vari f u n t , qu fvadeanc, rationes. Praeterquam e n im quod alias hiulca perplexaque exifleret o r a t io , t ri fl ibus cum ltis confufe pe rm ix t i s , inven i tu r e t jam alibi eadem he vox cum rPWfcO conftrusRa ; efl-

que

q ue hc phrafis ufitata in facris Pandemis defcr ipt io pr i m o g e n i t i , ut D e u t . XXI : 17. T D ' w w n - p - o a n T #

m n w i w n 0 3 , p lane q u e m a d m o d u m he ic , conneLli , unam- que per a lteram ev iden ter explicari. I taque nihil aliud f ignificatum vo lu i t Jacobus , q u a m q u o d R u b e n , u tpo te p r i m u m .a m o r i s conjugalis p ignus , ceteris poft natis filiis prftant ior fuer i t , d ignusque o m n ibus titulis, qui iftis t empor ibus in p r im oge n i tum c o m p e teb a n t , q u e m a d m o d u m fruges, q u pr im um maturat co l l igun tu r , cenfen- tu r opt im. A tque fic ex rat ionibus prolatis nul lo per- fpicitur n e g o t i o , vocabu lum hic qu idem robur figni- ficarei v e ru m n o n tam genera t im pro quo demum cumque fumi d e b e re , q u a m pot ius fpeciat im pro robore illo v ir ili, quod p r im o faf to parenti t r ibuatur . N o m e n igi tur v ir ilita tis y quippe q u o d emphafin hanc op t im e exprim it , fen- t en t iam que Jacobi plane exhaurit , cum C A S T E L L I O N E , adhibuimus .

Ultimas voces: *>m HNW )fV> LXX. G R C I d u re a d m o d u m atque audaLter , p r o m o re luo in obfcuris

B lo-

locis, ve r t e ru n t : o-y.Arjo? (ple&oti v&j mvig uSa&V, durus ad ferendum^ durus pervicax; qu ve rb a n e m o facile d ixer i t , quid fibi velint ' , q u e m q u e po t i f f imum a d m i t tant fenfum. Cete r i interpretes vetuf t ior is v i , licet a- liqua inter plerosque reperiatur differentia ; t amen om nes ad excellentiam R u b e n i s , jure p r imogeni t i n ix a m , c o n

cord i ter refpexifle videntur . I taque V U L G A T U S , etfi a verbis difceflic, r edd id i t ; prim us in donis , major imperio. O N K E L O S & T A R G U M I S T a m b o rel iqui, u t i ad fo le n t , paraphraflas e g e ru n t , t resque en u m e ra ru n t praerogativas >jus puta p rim o g en iti , facerdotium & regnum ,

quas debitas ex if t imarunt Rubeni . S Y R U S :

reliquia oneris U* reliquia m agnanim itatis : A tque o m n i u m op t im e ARABS in

Polyglottis : lS* excellens d ignitate praflantia oneris, & p r a -flantia poten tia . Pol l ve te res , recen t io rum finguli f e rm e in d iv e r lu m a b ie r u n t , mult ifariam in te rp re ta t i , ita tam e n , ut fen fum, q u e m d ix im us , q u o d a m m o d o & q u o ad ejus fieri p o tu e r i t , re t inuerint . V e rum ne vaga m a neat verfio a tque i n c o n f t a n s , qu p lu r im um fert fecum d a m n i , in grt^cv v e r a m q u e or ig inem cujusque vocabul i paul lo diligentius inquirere oper erit p r e t i u m , ut exqui- fitis rat ionibus a tque elimatis aliquid certi flabiliatur, a t

que adeo accurata ob t in ea tu r interpretat io.Significat n o m e n *in' in u n i v e r f u m , quidquid exten-

jum fu e r i t , ftriSlum que , de r iva tum a radice i n ' in C o d i ce

ce Bibl ico, in Kal n o n o c c u r r e n t e , qu n o t i o n e m ten dendi & intendendi habui lle v id e tu r , q u e m a d m o d u m A r a b u m atqtie adeo fpecialiter & q u id em proprie, p roa r g u m e n t o , n e rvu m , fu n em , c e t e r a , u t J o b . X X X : i i , Pfi XI : 2. & alibi. Improprie au tem ell quapiam res, ultra aliam extenjay v e \ ra t ione tem poris , & o p t im e vert i tur: re liq u ia , refiduum , u t Exod, X : 5. Deut . I I I : 13. Jud. VII: 6. i Reg. XIV: 2 9 , cet. vel ra t ione quantitatis f. num eri, & a*pte reddi tu r : abundantia , luxuria yfuperfluum , ut PI. XXXI: 24. Prov. XVII: 7. Ef. L V I : 12. Ez. XXXIV: 18. a tque i n t e r d u m adve rb ia l i t e r , Dan. V I I I : 9. cet. v e l ra t ione qualita tis , & c o m m o d e t ransfe r tu r : eminentia , praflantia , ut Job. I V : 21. cet. qu fignificatio follemnis fo rm i f l ? . Ul t im a hc n o t io o m n iu m o p t im e in l ocm prfen tem ha ud dubie quadraveri t . Etenim R u b e n e , filio pr imoge- n i t o , c u m ceteris c o m p a r a to , v id i t J a c o b u s , digni ta tem illius non m o d o quafie fo r t e m f r a t r u m , fed m u l to et- jam fuperaf le , a tque o b ra t iones , quas ab init io verfus at tul i t , exce l len t io rem fuifle, ideoque illum eleganter v o cavit ipfam prx a n tia m d ignita tis ac po ten tia .

Locut iones e j u s m o d i , quas a p p e l l a n t , alraEiivas p ro concretivis in om n ib u s ferme linguis f requentatas , n o v im u s m ax im e efle e m pha t ic a s , e a m q u e ob cauflTam facris prlert im Scriptoribus c u m veter is , t u m no v i Foederis, el pe rquam familiares, ubi f ta tum hom inis b o n u m malumve graphice d e p in g e n t , vel al iud qu idp iam fignificanter defc r ibent ; v . gr. EI. I : 4. v o c a tu r co rru - pt iHima gens Juda ica , Jty , gravitas in iqu ita tis , i. e.

B 2 gra-

gravis in iqui ta te : Cap. L X I I : 3. appellatur Z i o n , f l lN n5 corona g lo r ia , h. e. co rona ta , vel potius inlignis g lo r ia : Hagg. II: 22. dicit D e u s , le abol i turum m b pin DVJl, robur regnorum gentilium , i. e. forciflimos q u o s c u m que in regnis gen t ium : & T h r e n . 11:4. le occidi l le^HDnO P y , defideria oculorum , h. e. res oculis defiderabiles : In L i b r o Cant ic i Can t ico rum amicam alloquens Spon fus , fpii ime abftrativis ut i tur appel lat ionibus, ut Cap. 1: 12. ' T U , Nardus m ea , i o n "ITO, fajciculus M yrrha; Cap. IV: 14. jlOJpI !"Up DD"D> Crocus, Arundo odorata Cinnamomum , Cap. V : 16. voca t palatum ejus 0 'pHDD> dulcedines, i .e. d u l c e m , ' I D n o V?D1 > totam ipfam defideria h. e. pre- t ofam. Exod. I I I : 5. reper i tur HD1, terra JanSliia- t i s , p ro fancla; Pl. C X L : 2, 5. D'DOn Iff , vir injuriarum , p r o inju r io fo ; & fexcenta e ju s m o d i , quibus con lner lo s inveneris l ibros prcipue poeticos , om nesque fub l imicr i genere dicendi infignes.

In fcriptis e tjam no v i Foederis plurima ejusmodi oc currunt exem pla , ut Joh. I: $. nom inan tu r homines , tenebris diabolicis c i r cumdat i , r, cv.orla i. e. cvcreivo); 2 Pet. I I : 10. & Jud. Epift. v. 8. appel lantur principes , dignita te ac gloria magiftxafus confpicui , oh $cai, glori ce, d ig n ita te s , p r o , fie^ofcuapevot; gloriofi ; Joh. 111:6. d ic i tur : to ye~ yewrifjihcv h ry.s caqvcs, c x l

V : 8 , hc l egun tur v e rb a : Hr? tcots o-mt o s , eratis ali- quando tenebra , i. e. ter.ebricofi ac m en te o b f c u r a t i , vvv e tv Kwf/, /wv i /2 Domino , h. e. clari &loce Div ina colluf trat i; cetera om n ia ut t aceam his prorfus fimilia. I m m o v e r o non folum tn f e rm one Graeco atque Hebrato frequenti ff im lunt e jusmodi dicl iones, fed & per t o t u m , quaqua pa te t , Or ien tem O cc iden tem que .

Licet veteres Inte rpretum in ve r t enda vo c e HNtf inter fe d dc re pe n t , q u u m alter illam fiimferit fenfu phyfi- co p r o p r i o q u e , alter m etaphori co & morai i ; t am e n re- cent iores concordi ter fe rme p ro poflerior i p u g n a n t , id- q u e , qua n tum ego qu id em judicaverim , veri tat i conlen* taneum . Etenim pluribus in locis hac no t ione ufurpa- t u r , ut job . XIII: 11. ubi de Judice Deo c u m a m i cis colloquitur Jobus , dicens: D3HK Hyan lONW N ?n , Num- ne majeflas illius perterret vos? Et Cap. XXXI: 23.Vaitf pr excellentia ejus nihil pnjjum : P f LXII : 5, f e rm o eft do hom in ibus impi is , qui IVir? wy* confilium in e u n t , u t de dignitate fu a depellant u n u m q u e m q u e ; ubi rifAv honor, ve r tun t LXX. Interpretes. Prter- ea ab eodem t h e m a t e , q u o d proprie n o t a t : in altum ex tu lit 1 deducitur , princeps , quem ita d i d u m c o n f la t , q uod digni ta te glo iaque luper alios fit cveSlus. I taque q u u m vero n o n videatur f tmile, J acobum in laudanda prdicandaque eminent ia Rubenis illam t a n t u m m o d o in coi pore ve ge to & robuflo collocaf le, fed po- t if fimum relpex de ad jura p r im ogen i t i ; funt rat iones, cur v o c a b u lu m , de quo agi tur , l ignificat ions phyftcaaccipe-

B 3 re

re n e q u e a m u s , fententique fufFragari Celeb. G U L H .

ABRAH. T E L L E R I , qui hic v e r t e n d u m putat : S ta tu ra ,

eam in primis o b caufl am, q u o d v e r b u m apud A ra

bes fignificet : crev it , a tque n o m e n , inde de r iva tum, l*s.J

incrementum corporis. Unde fa c i l i , i n q u i t , et ja m nexu in

Levitico t u m o r e m aliquotiesJignificat, cft\ L e v it . X III: 2,2s. e)

Vocu lam Ty illuftris M I C H A E L I S reddidi t : Ehre>

idque haud fine r a t ione , q u u m A ra b u m S / - c laudem et-

jam glori am que defignet. V e r u m f iquidem ifla , v i o r i

ginis , potentiam ac robur prop rie haud dubie f ignif icat , & fpiffime in facris Pandemis eo fenlu accipienda e f t ;

heic quoque n o n al ienum eri t ita l u m e r e , in p r im is , fi

praecedenti n N P dignitatis ac gloriae t r ibuatur no t io .

Vocibus jam p r o viriW explicatis jura qupiam in-

tellexille v ide tu r Jacobus , R u b e n i , ut p r im ogen i to , po-

f terisque illius p ropr ia , q u o r u m d u o cum primis n o m i

n a t , u n u m dign ita tis , q u o fratres fibi teneret fubjetos, in

J u d a m deinde d e r iv a tu m , vid. v. 10; a tque al te rum p o

ten tia , ex heredi ta te dupla p r o v e n i e n t i s , in J o le p h u m

poflea translatum, v. 22. A d hanc v e r o fentent iam m e

lius explanandam confi rmandamque faciet i C h r o n . V: 2.

* p \b J r o a n i UDD TJlAl v n 3 m i r r , Juda potens faElus eft inter fra tres fu o s , in principem prce illo , fcil.

R u b e n e ; ju s vero primogeniti jfojepbo dacum efh Q u e m

a d m o d u m e n im caput pr incepsque inter fratres exftititR u -

O N o ta Crit. & Exeget. in Cen. XLTX: Deut. XXXIII Exod, XV

Jud, V . cet. Hal. & Helmftad. MDCCLXVI p. 6 f .

R u b e n ; ita e t jam una c u m tr ibu fua futurus potenti f - m us fuiffet. Q u a m o b rem e u m n o n praftantem m o d o n o m i n a t , fed locut ione q u a m m ax im e emphat ica praflan- tiam ipfam dignitatis & potentia. N i m i r u m fuper f ra t rum l ingulos cum digni ta te t u m r o b o re longe excelluifiet R u b e n , nili i n d ignum fe ifta excellentia ipfe fecillet..

V e r s . 4 .

V e te ru m fingul i, fi A R A B E M in PolygJottis & Er~ penianum exceperis, v o c e m illam ra r io rem TH in fecunda fing, prteriti perf. v e r t e r u n t , q u a m in te rp re ta t ionem fecut i funt r ecen t io rum plurimi , v. gr. P A G N IN U S , VA* T A B L U S , T R E M F .L L IU S , L T H E R U S , C A S T E L L I O , ceteri. H c aliaque ejusmodi , m inor is a rgumenti , in caus- fis forfitan fuere , cur Celebrmi H O U B I G A N T U S f ) & G U I L . A 13R. T E L L E R U S g ) heic per incuriam feriba- r u m ac t ypog ra pho rum , m e n d u m quodp iam irrepfi fie, l im a m q u e ideo a dh ibendam p u t e n t , a tque p o n e n d u m

P r o v o c a n t e n im ad tex tum Samar i tanum, a tque i n terpretes du d u m n o m in a to s , & id etjam pofiulare exifti- m a n t c e te ra e fecundas perfonas n ^ n * - - - - fHnV e r u m en im v e r o uti non m iram ur , in te rpre tum q u o s d a m , genium fe rm on is fui confu lentes , fecundam ve rb i pe rfonam elegifle j ita haud inde tam en m o x fequi pu te m u s , fuis in e x e m p l a r i b u s , e qu ibus aut v e r t e ru n t a u t t ianfcr iplerunt , aliter q u o q u e fer ip tum eos habuifle, q u a m in imprell is h o d i e legi ur* N e q u e v e r o ef l adeo info-

lita/ ) Bibi. Hebraica cum notis criticis, & verfione Latina,ceu LutFar

17T3- p .1 6 1 . g ) l .c . p. 4 0 .

lita, q u a m illi vo c a n t , conf f iuff io ad jeff ivi vel partici

pii cum v e rb o fecund perf. q u e m a d m o d u m urfillb

deprehendimus . Repe r i tu r en im poffim in facro C o d i

ce , u t Deut . IX: 7, 24. & Cap. X X X I : 27. DfVH D'"IDD

nin^-DV? rebelles fu i/iis J e b o v a ; Jer. I V : 30. 1 H V D^l

' iypHTID, Tu autem vaata quid jacies, fcil. gens Judaica?

piura e jusmodi ut om it tam . Atque fio form ceter

p e r f fecund , qu hic con ip ic iun tu r , m e o qu idem ju-

d i c i o , nul lam inferun t necef f i ta tem, ut v e r b u m pot ius,

quam adje ff ivum hoc loco cooptetur .

Celeb:mi C L E R I C U S b ) & Doffi RO B F .R T S O N U S t)

d i ff icul tatem videntes ftabiliendi e ruend ique propriam v o

cabuli i n n o t io n e m ; arque exifl imantes , ultimas verius

p rox im e antecedent is voces : ty n n l riNtf I D ' , necelTario

r e q u i r e r e , q u o c u m conneft an tu r ; ab hod ierna ve r fuum

diff ini t ione d i f c e d e r e , a tque ter t ium c u m hoc q ua r to

c on junxe run t : ille qu idem hunc in m o d u m : Pracetlen-

tia d ign ita tis , procellentia p o ten tia , inflar aqua euja efl, &

hic: Procellentia dignitatis &T procellentia roboris tumidus in -

ar aquarum . Al ioquin hiulcam putant ac (nfu prorfus

o r b a m maci lento q u o d a m & exlucco habi tu incedere o-

r a t i o n e m , idque infpetis r ecen t io rum in te rp re ta t io n i

b u s , o m n i n o liquere. Q u o n ia m v e ro a rgum ent is ex in

dole l ingu Hebr, ufuque c o m m u n i petitis, antea pro

virili comm onf f iav im us , voces tertii verfus ultimas ejus

m od i copulat ione nequaquam egere, led longe fignifican-t io-

b ) Commentar. Philolog. p. 297 . & 2 9 9 . i ) Clavis Pentateuchi

Etlimb. M DCCLXX. p. 2 5 4 . in Notis.

t i o r e m orir i len-fum, fi a v e r f u , q u e m inter m anus h a

b e m u s , q ua r to feparatim legantu r : j am p ro b a tu m ib imus,

ne q u e v c c e m in id exigere.

Eft h o c vocabu lum dubiae originis & fignificationis,

ne veter ibus qu idem fatis cognitae, ut cx inconftantia e o

r u m in illo v e r t e n d o apparet. In Pandectis tacris, nifi u-

n ico hoc loco, ifta fo rm a ufurpa tum n o n legitur. Exilant

t am en quaedam illius c o g n a t a , & ex eadem radice pro-

d u 3 a , ut par ticipium pluralis n u m e r i : D'IDI, Jud. IX: 4. & Zeph . I II : 4. a tque n o m e n fing* n u m . cum adfixo &

prfixis: Jer. XXII I : 32. Quibus in locis c o n r

ju n g u n tu r cum vocibus >quae vanitatem fignificant & meti'

dacium \ a tque hinc levitatem & inconftantiam illis d e n o ta

ri conjecere Lexicographi . V e r u m , fi quid ego jud icem,

lo nge melius obt inet, ap t io rque efl no t io infolentia , tumo

ris , fnperbi) qua m huic etjam loco vindicatam v e l i m ,

ufpo te convenient i f f imam.

Significat apud Arabes eadem haec v o x proprie:

tu r fit , tu m u it , & aquis t r ibu i tu r , quae nimia mult i tud i

n e , procellis, vel alia de cauITa inflatae, a lveo cont iner i

nequeunt . Cha ldx i iten luum t n e o d e m fignificatu ufur-

pan t , v. gr. Deu t . x x x i i : 15. nrnn S o w * n a n n y t ,dita ta domus Jfra'l, Ef tum u it, u t eft in 7argum Jonatb. Ta l- mudici eum dem in m o d u m , v. gr. n ' 'by nfil, & inflata

fu it apud me cogitatio mea.

C e te rum ad aquas magis ac com m oda ta eri t haec n o

t i o , id eoque e jusmodi locu t iones , in quibus r e p e n t u r a-

C quis

quis v ind ica ta , au t t o r ib us pe rqua m familiares funt, q u a r u m non nullas depromfif le haud pigebit. Homerus k).

- cc/u(pi ds r uxotsKVTCV (OV KOviSTCCl -

i. e. de culmine autem tumidus ex i en s , e r ig itu r , fcil. flu- &us. Ita etjam qu d a m G r c o ru m v e r b a , ut (pvsioa>>(pv c&fjtoct, (pvaiyyocpoct, cet. de h o m in ibus pari tur & aquis promifcue u f u r p a n t u r , qua n d o turgefcunt & inflantur. Cicero ex Pota citat hos verfus / ) :

- - ventos pr demon r at {cepe futurosInflatum viare , quum fubito penitus que tum efcit,

M artialis m ) :Clamabat tum idis audax Leander in undis,

Horatius n ) :Qui v id it mare turgidum -

& alia e jusmodi plur ima.

M ax im e igi tur emphat icam a p ta m que efle m e t a p h o ram , ab aquis p e t i t a m , exif tiroemus. Q u e m a d m o d u m e n im mare variis de cauflis infla tum, intra ripas ac l im i tes nulla vi coercer i po te f l ; ita e tjam R u b e n e m lua p r o tervi tas adeo in lo len tem redd id i t , u t m o d u m verecundiae a tque honeftatis o m n e m tranfierit.

Hifce ad l i q u id u m , ut o p i n o r , pe rduc i s , neque o f fendat leftio t IH , qu codicibus tan tum n o n o m n i b u s , quos mihi licuit confp icere , exhibetur. N e q u e e -

nim

k ) Iliad. v. 425. & 426 . / ) Lihr. I. de Divinat. Cap. 7 .w ) Epigr. Lib. XIV. Ep. CLXXXI : v. I. n ) Carm. Libr. I. Od, 3, v. 19-

n im infrequens a d e o , ut non nulli ob j ic iun t , per facras Paginas ufus adjectivi mafculini generis hoc m o d o pun - ftati. Videfis L e v . XIII: 2. N um . XVI : i j . Deuf . XXV: 5. cet. ubi reper i tur i n , unus, unicus, c u m g e m i n o Patach extra f ta tum regiminis, q u e m vocant Grammatic i : Pfal. XL IX : i i . P roverb . X X X : 2. l y a , brutus, ftup idus: Pf. C X L I : 10. i n ' , unus, unicus: Plura e jusmodi ne c u m u lemus.

Illuftris M IC H A E L I S e o d e m ferm e fenfu, paul lo libe r ius vertit: D u lif t rajend und unfnnig geworden! Sed Cel. G U I L H . A B R . T E L L E R U S , n o t io n e m la fc iv i v o - cabulo m t r ibuens, ve r t i t : g e il wie W a ff er o'). D ic i t e- n i m , non Syris m o d o v e r b u m fignificari p r o prie: lafcivus f u i t , & lafcivia, protervia, v e r u metjam hoc n o m in e uti t u m in te rp re tem Sy rum p r o Graec o r u m dasKyetoc 2 Cor . X I I : 2 i . & Eph. IV: 19. t u m A ra b e m in Epift. Jud . v. 4. Q u a m etjam fignificat ionem ali q u o m o d o attigifle exift imat LXX. Graecos, quos Luthe- rus fequ i v id e tu r , d u m ve r tun t : l^v^iacce, petulans ju iflt , n o n , uti eft in Polyglott is A n g i, contumeliam feei i p ) . H o c a u te m loco om nes confen t ian t , necefle eft , e ju sm odi adh ib endam eflfe v o c e m , cujus no t io que a c c o m m o dari pofit ad aquas, a tque ad R u b e n e m , fi f im i l i tudo , om nibus abfoluta num er i s , fua conftabi t luce ac ver i ta te . A d R u b e n e m q u o d a t t ine t , facile concef le r im , n o t i o n e m lafcivi in i l lum o p t im e c o n v e n i r e , fed in a q u a m n o n

C 2 item0 ) U eberletw ng des Seegen Jacobs und M olis, cet. H all, und Helm-

1 7 6 6 . p. 31 . />) N o t. Cr. cE xeg . p, 6 7 .

i tem. I n c o n d i tu m o m n in o & ferm e m o n f t r u o f u m cen-

f ea tu r , aquas appellare lafcivas, praefiertim, q u u m A n g o

r ibus n e q u e La t im s, q u o d tam en perhihe t Cel. T E L L E -

R U S q)> n e q u e aliis quibus d e m u m c u m q u e ufitata fit

hc locut io , qua n tum mihi qu idem invef t igare licuit.

Qu i wtv i n ) n v e r tun t : ne excellas, numeraf le

m agis v o c e s v id e n tu r , de e o (olliciti, ut u n a m una pres-

fe r e d d a n t , q u o d fpe eri t inconven iens , q u a m ra t io

n e m habuif le verioris in vocabulis fignificatus. I taque

qu ia interpret i n o n raro necefie eft, un icam v o c e m plu

r ibus in ve rf ione e x p r im e r e , v e r t am us : praflantiam illam

non relinques fuperflitem , ea adoptata verb i I fV fignifica-

t i o n e , q u a m ad v e r fu m prcedentem p r im o loco pofui-

m u s : refiduus, reliquus fuit. j H i n c in C o n ju g a t io n e H i -

phi lica o b potef ta tem illius t ranf it ivam : refiduum fecit, re

liquit y q u e m a d m o d u m in aliis etjara locis bene m u l t i s ,

ne dicam o m n i b u s , r e d d e n d u m e f t , u t Exod XVI:i9.ttf\v*

-jy ijq q nemo relinquat ex eo quid piam in

tempus matutinum ; Ruth. I I 114 m m yi 'JHl b l HD) , Dein

de edit Jaturata efl, refiduum fecit Ezech. XII : 16.

1DD CrTD m fW ll , Tum homines numero paucos de iis relinquam (uperfliteSy&c alia e jusmodi. Q u o n i a m igi tur non

eft d u b i u m , qu in hoc verfu refpiciatur ad an tecedens n o

m e n i n ' , q u o in tel l igendam dix imus excel lent iam R u -

bnis pr f ra t r ibus , in pofteros illius d e r i v a n d a m , fi in

tu rp i tu d in e m fe n o n ingurgitafle t audac i f t imam; ad f idem

p r o n u m ef t , J a c o b u m hac d i f t ione m i n R u b e n i in- ~ di*

i ) 1. c. p. c.

dica tum voluiffe, prflant ia ea, qua inter fratres potuis- fet e m i n e r e , non ip lum m o d o o rba tum i r i , led & t r i b u m , ab illo or iundam. Et fi quis objeceri t , cportui s- fe t u m v e r b o : "iflir, adjici ad f ixum, q u o defignaretur

illa in* pr a flan tia , n o n futura fuperftes; liceat pe n t io rum judicio fubj icere , an n o n poffit adf ixum ifiud in ora t io n e , qualis eft m or iem is Jacobi , va lde pathetica concifa- q u e , m ente fubaudiri pot ius loquent is , qua m m o r e , in

profa necef lar io, debui lle exprimi.

Ref la t , u t difficilem hujus commati s , qu ultima efl, v o c e m : D^y > q u o q u e explicare c o n e m u r , rationes redditur i verf ionis n o f t r , quoad vires permifer int tenell. P r o ve rbo accepi t to ta in te rp re tum c o h o rs , quo rum v e te res , fi a V U L G A T O dilceiTeris, qu i , illo n ^ y prorfus e x p u n g o , f o tu m habe t : pollui (fi flra tu m meum , & ARABE

Erpen. qui po fu i t , fecundam hic adhibuerun t per- fo n am fing. perf. prt. recent iores au tem ter t iam; prter R O M A N O - C A T H O L IC O S , p ro m o r e V U L G A T U M

f e c u t o s , & L U T H E R U M , qui de n o m in e cogitafle v i d e t u r , que ac Cel. G U . ABR. T E L L E R U S , q u o r u m

ille vert it : Dajelbfl ha D u meinem Bette bejudelt m it dem au}- eigen , & bic: U nd wein Lager dazum al befleckt ba r \ N o n nulli infuper v e te rum al iquam add iderun t vocu lam , q u a fenfum here, n o n illico o b v i u m , dilucidius expreflurn iri a u tu m a r u n t , ut L.XX. G R C I a r t i cu lum, q u e m v o c a n t , poflpofitiz um : , feil, in l e d u m ' O N K E L O S , par ticulam quando; & SYRUS de n ique praffixum O

C 3: SAr ) Ueberfetzung, p, 3 3

Sed ARABS in Polyglottis a lium o m n i n o fenfum tex* tui Hebraico obtrufit , v e r t e n d o : l* A***.,Tam , ex quo mutaveris te , Jalvaberis.

C e te rum tota hc ul tima verfus c om plex io adeo im plicata obve n i t in terpret ibus, ut vix aliquid certi v id e a n tur invenifle. I taque in ver l ione fluctuant, prfer t im, (i con jungend atque interpungendae fpe&entur v o c e s , id- que duplici po t i f l imum m o d o . Q u idam haec vocabula: 'jny'' n^Vn IM, tum poUuifti (Iratum m eum , con junf ta v o lu n t , & voc u la m n ^ y , a ceteris o m n ib u s fegrega tam, ut inter veteres G R C U S , V U L G A T U S & SYRUS, a tque inter recentiores , C L E R I C U S , E D I T O R E S operis B iblici e x Anglis coUe&i, R O B E R T S O N U S , ceteri. Alii e c o n trario accentus Hebra icos f e c u t i , connexuerunt v e rb a : n t y W S i t a q u i d e m , ut hic e m e r g a t fenfus: Tum poUui- f t i te L ea, fcil. cubilia - fira tum meum adfceti-d it aut adfcendifti. Hanc in te rpun& ionem ve r f ionem que amplexi c um Paraphraftis Chaldis recent iores t a n tu m n on omnes, ut T R E M E L L I U S , J U N I U S , B E L G , D A N I , R O M . T E L L ER US in not is ad opus Bibi, e x A n g lis colleSl. M I C H A E L I S , a tque in e u m d e m fere m o d u m GE- NEVEN SES, ali ique plures.

Iftam o m n e m fen tent iarum varie tatem ac difficultat em hujus loci perlpiciens Cel. H O U B I G A N T U S s ) c o r r igendum eflfe t ex tum conful t ius judicat, idque h u n c in m o d u m , ut p ro nVy pona tu r >contra t e % anfa hujus

le-O 1. c, p. c. in notis erit.

l eg ion is arrepta ex A R A B E Erpeniau , qu i habet contra m e , fed u t r u m q u e citra auc tor i ta tem ul lius , cui fid a m u s , m on im en t i . N e q u e v e r o fenlus hinc qu idp ia m confequ i tu r perfpicui ta tis , led e v a d i t longe pe rp lex ior .

In te r om nes c o n v e n i t , thematis n t y p ropr iam phy- f ic amque potef ta tem efie : adfce?idit. Q u u m igitur altius alt iusque adfcendendo ab adfpectu i n tu e n d u m d im o v e a tu r res qul ibet , nec amplius apparea t ; locus non defueri t no t ion i metaphor ic: evanuit; ut in rore, Exod. XVI: 14. in vifione d ivini tus demifla , Ez. XI : 24. in gente, Job. X X X V I: 20. in flore & pulvere , Efi V : 24. cet. H u n c p ro in de figni- ficatum heic c o nve n ie nd f l im um efie opinat i funt C L E R I C U S & R O B E R T S O N U S ,a t q u e hoc in pr imis v o c a b u lo Ipedtari ad antecedens V P , ut adeo fenfus fit: excellent tia - - - - evanuit, ceter is , qu in ter jacent , voc ib us velu t i parenthef i inclufis. At v e r o , ubi rei alicui per na tu ram eminent i t r ibuatur n^V, n o n illico fub hoc v e r bo ob t inere poteri t no t io evanefcendi. N e q u e en im rori, aquae & pulveri c o m p e t i t , qua tenus tenues evanefcant in auras , fed quatenus in a ltum adfcendant particulae i l l o rum minuti fi imae, oculisque adeo adfpelant ium fe (ub- ducant . I taque C L E R I C I illa & R O B F R T S O N I fi admi t teretur verf io, involutus o m n in o atque dif tor tus fieret to tus v e r b o r u m circuitus.

Suis qu idem ra t ion ibus m in im e def i itui tur v u l g o r e cepta & in recent i f l imo Ipecimine verf ionis Svedan ideo exhibi ta fentent ia , qua v e r b u m rfrWl a ceteris fepa-

rattir, vox TV y not ione verbi accipitur. Eft e n im C o n

jugat ioni Pilic proprius fere fignificatus cenfendi, oflcn-

dendi > declarandi, i ta , ut nV?n T, com rood i f l im e ve r ta

tu r : 7f//zz fc? oftendifti, declarafli, fo lu tiffim um * fcclus commi*

yF/?/, 07//;;^ cenfeant fdffmnm. N e q u e magis heic

oberi t neceffitas fubaudiendi alicujus a c c u f a t i v i , q u am

creda tur obfutura interpretat ioni ante dat verb i m in .

Ac tametii Illjuflris M IC H A E L IS t ) r epe t i t ionem r rfry

judicat auribus i ng ra tam , qu in & n i m i u m l a n g u id a m,

nihil tamen im ped i t , q u o minus habeatu r iflud:

p r o mariti q u o d a m impe tu pectoris ac velut i g e m i tu ,

q u e m h o r ro r illati in familiam dedecor is , & cogi ta tio

n ox in ip lum R u b e n e m dev o lu t , m e d i a fub o r a t io

ne rel iqua, pio Parenti expreflerit. Quales fane ab rup tos

queftus , exc lamationes , v o t a , a f e r m o n e concitat ioris a-

n im i h a udqua quam elfe aliena, doce t R he to r i c a , m ox

q u e , di lucido e x e m p l o , verfus 9. & 18-hujus Cap. c o m

probant . Certe q u a m d e m u m cu m q u e in par t em f lef ten-

da iudicetur in te rp re ta t io , bis nihi lo m in u s repe tenda

perflabit in textu v o x n ty .

Sed t a m e n , quia da tu r hc ven ia Ph i lo log is , ut v e

ritatis eliciendae caufla, c i rcumfpic ian t pe r ten te n tque o

m n ia ; neque mih i vertacur v i t i o , fl, q u o d in m en te m ve

n i t , obi te r p r o fe r a m , u t examinen t doctiores. Poteri t -

ne nominal is elle forma illud T V ?, q u o d ve rfum clau

d i t , & fi gn i fica re : adfcenfnm> adfcenfionem ? N o n fub ju n

gunt , fateor , Lex icograph i , quoad m ih i q u id e m n o t um

eft

t ) A nm erkungen rum eren Buch Mofe, p.

e f t , radici n t y fo rm a m e jusmodi n o m i n a l e m , fed ana logiae ferroonis Hebraei eo m in us a d v e r f a tu r , q u o certius conftat Codic i Bibl ico pe rquam familiaria efte a tque ufitata fu b f t a n t iv a , quae v o c a n tu r , alfiraSia , a verbi s t e r tiae radicalis n d e d u & a , & duplici Kamets notata, v . gr .

imprecatio , ju r i jurando addita , Gen. XXVI: 28. P f X: 7. Fzech. XVII: 16. cet. a rad. j u r a v i t , imprecatus c : ?T?D, confiummatio, Gen. XVIII : 21. 1 S a m .X X : 33* Ef. X: 23. cet. a them. pVd, conjummavit: rOD> pars f in ita , portio , Lev . VI I : 33. cet. a verb. n j D , definivit : DCty, a dqui f i t io Jer. X L V II I : 36. a rad. fe c i t: p p j ex tremitas , f in is , Exod . XXV: 19. cet. a them, p y p , abjcidit: f W , iteratio , & p le rum que /raws, Gen, V : 3. Jo(. V : 6. cet. a v e rb o f l jef , iteravit -, & id genus alia, qu o m n ia analogiam in f o r m a t i o n e nominis rb y pe rqua m di luc ide c o m m o n f t r a n t , n u l lu m q u e efi'e o v u m o v o fimilius, of ten- dunt . Itaque fi habeatur pro form a def ignante a & ione m fui verbi, fenfus periodi : n t y nV?n IN, eri t: turn poUui- i ru ttm meum adficenju vel ad fie en den do , h. e. q u u m illud adlcendi f t i , o m n i n o , uti j am ol im dederat L U T H E R U S .

N e q u e v e r o eft, cur m e tuam , obftare accen tua t ionem, qu jubeat (e jungi voces q u o d illas inte rdift in&ivus confp ic ia tu r , n em pe Jipbcba. Etenim al iam (equi tur legem con fecu t io , qu dici tur , a ccen tuum , in Codice Bibl ico, q u a m ut di srum pere q u e a t , pofito dif t in- t t i v o , na tu ra lem n e xum v e rb i , ref t ique ab illo nom in is . Sufficiat nunc q u i d e m t a n t u m m o d o citafte p ro x im e a n tecedentes v o c e s : 'aDtfD quarum p r im a , licet eo-

D d e m

d e m notata ce rna tu r accentu T i p h c h a , h. e. dif t in&ivo;

m in im e tam en feparari poter i t a p rox im e f e q u e n t i , ita

q u i d e m , ut hc n o n fit re ipfa accufativus in verf ione

referendus ad prgref lum v e r b u m n 'by.,Illuftris M IC H A E L I S non q u id em p ro nom ine ha-

bet i l lam, de qua di fputav imus, v o c e m , fed alia adfum-

ta p u n ^ a t i o n e , q u a m quae nunc eft in H e b r o Codice,

part icipii v im fubjungi t . Vert i t e n i m : D u Uebcrtreter u).

Q u no t io rS n ^ y , licet non fit in p r im a or igine, v ide

tu r tamen o m n i n o n prorfus deft itui f u n d a m e n to ; q u o

n iam fi quis in pa ren tem a l i u m v e , reveren t ia d ignum, a-

n i m o infolenti peccaveri t , d eb i toqne h o n o r e nega to , ju-

Ea ejus v io laver i t , non im m er i to dicatur adfcendijfe con

tra e u m , atque adeo impie fe g e f t j fe , l imitibus prfer-

t i m , quod fecerat R u b e n , o m n is verecundi fummoti s

peni tus & disje&is. C A L M E T U S v ) pari ter legit inflar

participii , re tenta licet no t ione adfcendendi, E n im vero ha

bet verf io no f t r a , q u o prferri pofTit dat t u m a C A L -

M E T O , t u m ab Illuflri M I C H A E L I S , quod receptam!

punc la t ionem , an t iquam haud dubie,, non foilicitet..

V er s. 5 , 6 f.t 7 :

D ID D ; O nTH D DOT ^ D DTIS ''ibio HDD T irr Vn D^rpD w bj anrrbx' in : ntr npy ojsddi vm unn ddnd Dpm DpVnN nnirp 'd om aw w n odn

:VnTlL'D DS'EMl5. S i -

) 1. c. p. c; v ) Com m ent, Litter., fur la Bible. T o m . 1.

5*. Simeon & Lev i funt f ra t res : fallacia e o ru m fponfalia fu e ru n t inft rumenta violenti. 6. In con- filium eorum clsndeftinum non intret anima m ea , in c tum illorum non (ocietur gloria mea ; quon i am in ira fua occiderunt viros, & dcflinnto luben- t ique animo d irue run t incenia. 7. Exfecranda fit ira i l lo rum , quia erat v eh em e n s , arque fu ro r eo r u m , quia crudelis. Dividam eos p e r Jacobum , & d ifpergam per Ifralem.

R u b e n e m , praerogativis pr imogeni t i jam o rba tum , in orat ionis ferie excipiunt S IM E O N & L E V I , tum nati v i t a t e , tum juribus ei p r o x im i , q u o s una adfatus m o r i bundus Pater , fratres a p p e l l a t , n o n tam ob v in cu lu m fraternitatis a r f t i f l im um , & parentes ut r ique c o m m u n e s , Jacobum loquor & L ea m , quam po t ius , ob e a m d e m in u t r o q u e indolem , m u t u a m q u e in a t roc if l imum contra Sichemitas facinus confp i ra t ionem atque focietatem. O b aetatis praerogativas ceteris frat ribus a n te f e r e n d i , in ju r i bus pr imogeni t i ob t inend is R u b e n i fuccedere potu if len t , nifi vitiis trque nefariis fefe redd idif lent illo decore i n d i g n o s , pofteaquam usque eo procef lerant perfidi a t q u e crudelitatis, u t C h a m o r i , S ichem o ceterisque o p p i di incol is , per fponfionem & f t ipula t ionem fallacem fa turi c u m forore D itia connubi i decept is , atq ;e adeo fe- curis inopina to m anus inferrent fanguinaiias ac violen-* t id im a s ; t u m foeda f trage ex v o t o pe raf ta , obft inat i ac gaudentes ferocibus animis m u r o s , des, i m m o , t o tu m

D 2 e fun-

e fundamenti s o p p i d u m , penitus exp i l a tu m , prof terne- rent . T a m hor r id fraudis , q u a m infuper f ludiofi flime d i f l im u la v e r a n t , cum de i m m a n i Si chem ita rum nece conful taban t , nec confc ium fe f u i f l e , n e c par ticipem, fed a t ruculent is i f t iusmodi aufis, qu g lo r iam illius macul is adlperfi flent in fami, fe qua m vehementi lTime a b h o r r e r e , fanCte f u m m a q u e an imi con ten t ione adfeverat Jacob u s , a tque praefagit, eos p ropter ob i ra t ionem e ff renem d i ru m q u e f u ro re m , judicio ac p n obnoxios fore fum* m i N u m i n i s , porteris i l lorum ideo cont inentes d e n e g a turi terras & fingulos pe r to ta m , quaqua patebat, C ha - nanam tanto loco rum interval lo d ifperfur i , u t n u n v q u a m in Ifraele ad fimile c o m m i t t e n d u m facinus portea in u n u m pol len t coire fcelerati.

V er s . 5 ,In ve r tenda v o c e , minus o b v i a : OPlTfiSD m ul ta

rurfus occurr i t In ferpretum dirtenfio. E veter ibus G R - C I redd iderun t : l^otlqeais uvtwv > confilium eorum; V U L G A T U S : bellantia , foil, vafa iniquitatis* O N K E L O S : j P t O p n r n n i D , in terra peregrinationis Ju\ v idetur cogitaffe rad icem n i J ; P S F U D O J O N A T H A N : p n n i y T O W , cognitio eorum , rad icem for te arbi tratus " O j ; SYRUS: 001.3 j Q , e x natura fua ; A R AB S in Polyglottis: ruptura eorum; & Erpenianus\ confilium eorum.R e c e n t io ru m ferme ( ingul i, rat ionibus, per r ivulos d e d u ctis haud fane e o s d e m , in diverfif fimas abierunt fenren t ias , d u b i i , q u a m n a m po t i f f imum verf ionem amplexarentur. R A B B 1N O R U M n o n nu l l i , L U T H E R US, VER- SI O judeeo Germanica & G U . ABR. T E L L E R U S , habent :

ihre

ihre Schmer d t e r , a tque e u m d e m in m o d u m D A N U S vetus y aliique p lur imi , m o ti fortaflis au r to r i t a te Vulga t i , qu i ob fcure v ide tu r ad hanc no t ionem refpexiffe, & in pr imis cpoovvplcc v o c i s , de qua agi tur , cum Graecorum pctx

DHDj Afyc'fffvcv, a themate "DD, q u o d Hebris eft: v en d id it , venum d e d i t , u t Deut . X I V : 21. Neh. X : 32.

F.zech. VII : 12. Zach. XI : 5. cet. indeque tra d id it , ut Jud.

IV. 9. 2. Reg. X V II : 17. Ezech. XXX: 12, cet. H inc inter

comm eran te s f iquidem facilis & crebra fallendi decipi-

end ique recurri t occaf io , q u o d jam o l im n o t a t u m , Hof .

XII : 8- DHK p^V1? HD1D OMD VT3 , in manu mercatoris bi lances fraud is ; injuriofe agere a d am a t; & Sap. Sir.

X X V I : 20. McAtc tjrsXTCU e/jL7rccc cine TriifAfjieXtioce,

ty.ctivB'vsTcii y.ocnrXoc u 7io ccfxccrlccc, i. e. ab improbita

te exim etur mercator a peccato immunis non declarabitur

caupo: t um addita f imil i tudine, Cap, X X V I I : 2. 'Avccphav

ccfJLocv iBuv 7Tctyyjgeroti 7TccffGotXoc, xod dvoc/xsGov 7iuGevs x.cct

dycqccafib awr^iriaeTcci cc/jioiTlcc, q u e m a d m o d u m in te rco m -

miffuras lapidum infigitur pax illu s , ita cif/V//// venditio

nem emtionemque verfa tur peccatunr, accidi t , u t apud A r a

bes v e rb o hferi t fignificatio machinandi, ftruendi do

los , circumveniendi^ n o m e n q u e

in fraudulentis p rcipue & conventibus, Et q u u m

in O r i e n t e , ut adhuc h o d i e , fie & v o d u i u m antiquis-

f imo injuncta procis neceftitas em e n d i filiam v i rg i n e m v e

ab i is, quibus jus illius collocandas c o m pe teba t , q u ique

adeo p ropri e l o q u e n d o fu tu ram fpon lam vendeban t ; o r

ta efl Syris & Chaldis fub v e rb o : *0 3 } not io de[pon- fa n d i , unde Prov. XIX: 14, f cns i? n n fcTODHD N r f r t f p ,

i, c. Deo uxor defponjatur v iro , u t eft in la rgum .

Quoci rca in loco , de q u o d i fpu ta tu r , ut con jungan

tur no t iones t u m f raud i s , t u m fponfa l io rum , faciat Caput

put Genefeos t r i cef im um quar tum , in q u o t o tu m Simeo- nis & Lev i c o m m e rc i u m cum Sichemit is fubdo lu m , cal- l idque artes c o m m e m o r a n t u r , quibus ufi a m b o in e lo canda f o r o r e , dec ip iendoque h o m i n e , qui illius fperabat nupt ias. Sola intercedere fo rm a voc is cum T fe re fub fe* eunda videtur & aliis & J O H A N N I S IM ON IS , cui fub- fti tuera placui t them a I O , in C o d i c e q u id e m Biblico n o n i n v e n i e n d u m , at ejusdem t a m e n , q uod ex if t imat , po te- flatis c u m DN, p n p , 11p,"lp3; effodit, perfodit, excavavit, u t riHDD forent g la d ii , q u o r u m vis in transfodiendo z). V e r u m , nifi valde fal lo r , haud fatis fibi conflare Celebe rr imus Vir ille deprehend i tu r a), q u u m in fcenam p r o duci t plur ima ejusdem form n o m in a , a verbis, qu v o can t , tranfitivis de r iva ta , & no t ione abflra&i five ipfius a&ionis inflruvfla, q u o r u m non nul la t an tum citafle fuffi- ciat ftabi liend noftrrr fententi, v. gr. , coUeciio, congregatio , Ef. X X I V : 22. a rad. P |D K > congregavit, collegit : m u , exci f i o , defolatio, Lev. XVI : 22. i t e m , decretim>Xd2CC\. IV: 14 a them. )}, Jecu it, excid it, decrevit : > fu r tu m ,Exod. XXII; 3. Cet. a verb. furatus efl, fu r t iv i abflulit: ftjpin, cdes-, j e r . XII: 3. cet. a rad. JHn, occidit: nl tt ' , . difcifiio , dilaniatum , Gen. XXXI: 39. cet. a them. rpEJ, dis- cerpfit, dilaniavit rW Vi p'\(fc(fio, hereditas, N um . XXIV; 18,. a Vei b. tC?V i po f edit: n r 6 o , excifio, vaflatio , flerifitas, Pf. C V B : 34. Cet. a rad. n S o , Hebr . f a l i v i t , Chai, va ftav itr Arab, t ranspofi tis lirteris n & fterilis f u i t : c/V-

cum-z ) le x ic . illius Hebr. & Chald. p, 4 5 f: & Arcan.- Form, p. 31*fqq^

& p. 47/ . 1. C. p. 51, fq,.

cumvolutto, conglobatio, Ff. X X II : ifi. a them. q j , circum

volvit, obvolvit : p e titio ;petitum , Jud. VII I : 24. a verb.rogavit, popofeit : > combuflio, incendium , Deu t .

XXIX : 22. cet. a rad. pW, combuit, Et p lu r ima

e ju s m o d i , qu brevi tat i f tudens, Occo, u t a junt , prter-

e a m pede , q u u m ex allatis fatis fuperque conflet, n eque

f o rm a m heic infuetam e f le , neque al ienam fignificatio

n e m , fed eam o p t im e referr i poflc t um ad clafTem, q u a m

ftatuit SIMONIS, prim am > qua tenus vitiofitas qudam wo-

r^/zV hic reper ia tur , t u m ad tertiam ^ quatenus de volupta

te fludioque in fcelefla Simeonis & L e v i act ione pe rpe

t randa facile cog i t aver imus b).

Prog red iamur e rgo ad ; DDn ' t o , vi fur i , an his v e r

bis quidpiam f u b f i t , q uod no t ioni fponfa l io rum, r

L e v . XI *.32, Iqq. N u m . XIX: 17. & alibi (pius; tum in conft ruf t ione c u m n o m in i b u s , ut loqui a m a n t , concretivis varias fignifica ionis , ut Exod. XXXV: 22. 3D '^2, vas aureum : Gen. XXIV: 73. CpD 'Vs , vaja argentea : 2. Reg.XXV: 14. W r U H 'S3 , vafa aenea \ 1. Reg. VI: 7. S H 3 'Vd, vas fe y reum : Lev. X V : 12. \ y 'Vd, vas ligneum: Lev. XIII: 53. Tiy '7D, inftrumentum pelliceum, i. e. veftis^ftragulum: 2 ,Chron , X X V II I : 24. JV3 'S3 , fupelle&ilia demus: PI. LXXI: 22. Va: V?3, inftrumentum n a b lii , ut o m i t t a m exempla al ia, l o n g o agmine per to tu m fparla facrum Codicem, Senlu au tem m e ta p h o r i c o , adne&itur n o m in ib u s , qu d icun tu r , abftraSlivis, ut 1. Sam. VIII :ji 2. lODHSO ,(?D> infiniment a > fub- fidia belli fu i : 2. Chron. V : 13. YWn S3, adjumenta cantus: N u m . IV : 26. o m a y Va, infiniment a ?ninifterii illorum : Ezech. IX: 2. 1V0 ' 73 , fubfidium dijperfionis, i. e. q u o exi- ftat difperfio: Pf. VII: 14. '^3> infinim ent a mortis > h. e.per qu m ors im m ine a t , ingrua tque: EI. XIII: 5. - -D Na

Van*? loyi ,(?ai n n \ veniunt - - - adjumenta irce illius ad definiendam totam terram , i . e. o m n e i d , q u o ula fueri t ira S u m m i Num in is in terrae vaftatio^ n e m ; cujus generis haud pauca cetera ubique occurrunt . A d analogiam n o r m a m q u e h o r u m exemplo rum & v e r i tati ac rebus gefUs o m n i n o conven ien te r , jure dicimus a s i o n e m Simeonis & Lev i f raudulentam Sichemo defpon- dendi .Sororem D i n a m , fimulata ' infucataque promifTa, fuiHe fubfidia perf ida, q u o r u m ope illi ac popular ibus, t a m q u a m laqueo captis l ecur isque , m anus violenter in tu le run t , om nesque ifta f raude penitus oppref ierunt .

E Eum-

E u m d e m igi tur in m o d u m retfte transtulit CLERICUS:eorum defponfiitiones infinim ent a contumelia, & 111. M I C H AE- L IS d ). W erkzeuge der Grnnjamkeit fin d ihre Eheverlbnis- f e , beic prefle fecutus textum typis vu lgatum.

V e r s . 6 .

Verba N2H & HID ve te res i n te r p re tu m , nom ina t im O N K E L O S , SYRUS & A R A B S in Eolyglottis, in prter- i to ve r t e run t t e m p o r e , i d q u e , fi fen lum fpe: taver is , v e ritati o m n in o c o n fe n ta n e u m , q u u m n o n de futur is , fed an te jam aftis heic agat Jacobus. N e q u e ve ro eft , cur qu e m pia m offendat ift iusmodi t e m p o r u m evuKxyri, qu ip pe qu H e br is , major is s/jUccaecac grat ia, pe rqua m familiaris eft a tque ufitata, .ut p ra te r iti , pro fu turo , E f I X : 5 , L I I I : 4 , 6 ; in fin itiv i , loco p r a te n t i , Ezech. I: 14. & pro futuro, 2. Sam. III: 18 ; fu tu r i au tem loco p ra je n tis , Job. I I I : 20. Pf. II: 2. Hab. H: 14; & qu huc apprim e faciet, p r o imp erfe clo per f e cloque p r a t er ito , Exod. XV: 5. nCDH ID'DD1 j h.ff1 operuerunt eos, v. 6. i m y j H n n n ' dextra tu a , Jehova , confregit hoem , v. 7.CpD lato* q n n n W n T p , & magnitudine excellentia tu a defiruxifii adverfarios tuos : ivimififti iram tu a m , qua confumfit eos ficu t fiipu lam ; a tque Jud. II: 1. pliT

M n &03NT DnvDD d a n nVy# WrJH 0DD'fUN1? >Wi* p n , i. e. Adfccndit ig itur AngelusJehova ex G ilgal ad Bochim Z f d ix i t: adfcendere vos fe c i ex g y p to , atque introduxi vos in terram , quam ju re ju ra n do prom ifi patribus veftris Priori loco Mofes filiique I-

- fra-i ) 1. G. p . 1 9 3 .

frp farum pofi t r anf i tum maris rubri elegant? celebrant c a rm ine divina in fe collata beneficia l onge maxima ; a tque pofieriori Angelus D e i , recenfione benefa f io rum, ideo Ifraelitas r ep rehend i t , q u o d in expellendis Chana- 1 naeis negligentius egif ient . Haec au tem ul tima t e m p o r u m pe rm uta t io tum p le rum que ufurpa tu r , cum no t io & prae- fentis & futui i qua aliquam partem fimul ob t in uer i t , ut in l o c u m , de q u o a g im us , u t ra m q u e ha rum et jam c o m petere , facile intellexerimus. Eten im fignificatum vul t J acobus , fe neque (celeri f il iorum jam patrato confenfis- ( e , neque illud nunc approbare , nec pofihac iis adfiipu-; l a t u r u m , fi quid monft r i alant.

Q uon iam n o m e n TDD ufquequaque in (aero Codice veter is T e f ia m e n t i conjugatur c u m v e rb o mafculini, quod vo c a n t G r a m m a t i c i , g ene r i s ; opinat i funt non nu l l i , a q u o r u m partibus fiat S IM O N IS , e) v e r b u m , huic adne- x u m , i n n efie fecundam futur i perfonam generis m a fculini j a tq u e ideo locu t ionem hanc v e r t e n d a m ; N011 u* ni avis , 0 gloria tnea\ Sed praeterquam quod ejusmodi ad femet ipfum aVcfctp) a tque exclamatio minus apta hic videa tu r , & praeterea inconveniens a d m o d u m fecundam adh ibere mafcu l inam, praecedenti *n tertia perfi fem in ina t ranslato, q u o d fieri necefie e r i t , fi eadem n o n ibi fubor ie tu r difficultas: o b f e r v e s , ve l im , neque adeo inlol i tam efie hanc generis IvocAAayjfv, quam vide, s apud Hebraeos faepius o b v i a m , u tG e n . IV: 7. P t fp n , peccatum rW :R u th . I ;8 .H D yi C i P D r r D y C f V $ y quemadmodum

E 2 feci*f ) Lexic, ejus, p* 3 2 3 *

fec i is cum mortuis Ef mecum. Nurus fuas a l loqui tur Na- mi in mafcul ino gene re ob virtutes heroicas: Ezech.XXXIIh 26. riDin abominationem fec i is . Se rm o eft de v i ris , qu i vitiis polluti flagitiofis, corpus- a n im u m q u e v i rilem erTeminarantr-Prov .XXIrcS. m n n O r r r ~ V 3 , toto die defiderat dcftderiim. Keic vel fubaudiri potef t n o m e n C , vel refpici ad voc e m prox ime antecedent is verfus piger: Ecclef. I: 2\ cet. n ^ n p no t f , t e r m in a t io ne femin ina , d ix i t Salomo, infignis v ir tu te fapienti', qua animus illius incendeba tu r , q u a m q u e doceba t , a tque ufus proinde n om ine formae abftra^l, follemnis in linguis var i is , ubi eminen t io r aliqua ngnificanda excel lentiae 2. Sam; XIII: 39. r W ? *f?Dn "IH ^ n ,Ceflabat- R e x -D avid exire ad Abfalonem. Subaudiri hic v i de tu r n om en tfJ, vel aliud f imile , ad quod referatur v e r b u m 'ron. Ita e tjam haud a b fonum foret dichi , in l o c o , quem exemplis nunc i lluf tramus, v e rb o *inn re* fpici a d procedens , qu v o x generis eft fem in in i , p r f e r t im , q u u m vocabula 1 3 3 & in te rdum fignifi^ eatu parum difcrepent .

Etenim n o m e n 13D, p n r t e r phyficam gravioris pon deris n o t io n e m , ut explicant Prov. X X V : 27. & m e to n y - m i c a m , perfpe o b v i a m , honoris d ign ita tis , glorice, fa ?na, u t JoC VII : 19. 1. Sam. II : 8. cet. a tque copiae d ivitia rum que , ut Gen. XXXI: 1. EI. X: 3.: eft etiam, q u e m a d m o d u m A rabum *=>, potior digni or que hominis p a r s , i. e. cor , anim a ,. anim us , laudibus in pr imis v i r t u tu m c onfp icuus , u tpote innocens -maxim e fcelerisque p u r u s ,

atque adeo h o n o r e & gloria cumula tus gravisqtre, uc P(; XVI: 9. VjPl a * n p V , propterea ltatum e! cor

meum & exfu ltav it anima mea; Ph L V I I : 9. 1133 gila cor meum ; & plura e jusmodi . I taque ad feni um o - p t im e ver t i t H O U B I G A N T U S : cor meum.

H a ru m a u te m v o c u m u t ra m q u e p ro : ego; ufurpa- t am cur e x i f t i m e m u s , fun t , qua? fuadeairt ra t iones, ea t a m e n , quam demonff ra tum i v i m u s , differentia, ut u l t ima T3D , prlcr t im in locis h a ud paucis , per C o d i cem fac rum , poeticis, di cendique Ailo fublimiori , ubi c um ulan tu r locut iones ac lententia? g rav io res , fignff.can- t ior fit & plus in fe comprehenda t . D e nul la , ut o p i n o r , exoriatu r difeeptat io quf t ioque , q u u m per Synecdochen accipiatur pro toto homine anim ato , Gen. XII: y. Lev. I I : r. Jof. XX: 3, cet. u t G rcorum a p u d i ik - ripidevt, qu i h a b e t : / )

Je 7roA a; 61 i/x in ) Ekocfxccvfylois 'Zcaiijtv sS ocvov

i. c. M ulti autem v ir i propter me ad Scamandria fluenta oe cubuerunt; ideoque facillime funga tu r vice p ro n o m in u m ' : ego, t u , ille , ipfe, cet. u t Jud. X V I : 30. n o n JWDV 1DN1 DH ^ - D y 'V&J, D ix it SimfoUy cum Philifleeis moriatur a> nima m ea , i, e . e g o ipfe: Pf. L V I I : 5. C t O 1? " p r o 'C&J H33W, ad me ipfum q u o d at t ine t , inter Leones cubo: P C V . ig WM n s a b\"\2y carcerejn ingrejflus efl ille tpfe, fcil, Jofephua : cetera u t taceam exempla. Eu rodem in m o dum frequent i f fime apud Arabes ufurpatur eadem v o x

E 3 L r M CO I Helena, v. fa . & 53,

(jv * *, u t A lc o r . Sur. IT : 78. & V U .)(i)< ^==ixj^kiI j =>L

figi Clamorem , ve l Sicbemum, quos a f ra tribus S imeone & L e v i interfectos legimus. V e ru m praeterquam q u o d haec explicat io in nequaquam c onve n i r e v i d e a t u r , fi fe- quen t i pW, q u o d m o x c o m p r o b a t u m ib imus , denotar i nequeat h o r u m neu te r : illum e t i a m ,h o c n o m in e defignan* d u m , ev id en t iu s , haud dub ie , fignificafiet Jacobus , fi in num erc fa v i ro r u m f trage, qu o s c redamus e o d e m c um Pr inc ipe Principisque filio multatos fuppl ic io , necique da t o s , illum folum hac appellat ione vo lu ide t indicatum. Deed: prterea n , q u o d demonfirativum voc i tanr G r a m m a t ic i , alias adfigi fo l i tum ,ub i res qu d a m fingularis pr ceteris fit" o d e nde nda . I taque o b has rat iones aliasque, collective, ut loqui a m a n t , fum endam ede ex id im am us hanc v o c e m , crque ac fequen tem idque eo magis ,q u o d numerus fingularis lpidime, emphafis gra t i a , loco piuralis per enallagen in facro adhibe tu r Codice , t u m H e - brao, ut Gen. III : 2. det fruStu arboris, fcil.uniuscu jusque, horti comedemus, & v. 8- W X 1 r m \v T t n a - abdidit Je A d a m , uxor que illius - - - inter a rborem, h. e. arbores, horti:Kxod. XXIII: 28. njHPTTW 'flflkttflyjfo T i n n - n a i o y j r i r n m inrrAK r c h j n y:sh> & m ittam plagam , i. e. plagas, ante t e , ut expellat Cbivum,Cba- nanum, Cbittbum e confpcflu tu o , h. e. C h iv os , Chana- nos & Chi t thos: 2. Sam. XIX; 44. |JWm i n ' refpondit v ir IJraelis viro Jebud . To tusheic Ifral cum Juda de Rege prrep to contendi t: 1. Chron. X: i. D ^ n DTtfi^ 'JD "CW DJ'j fe d fug it v irIfralis coram F bifrais & cecicicmnt confoff, cet. t um

Gr*

cr> d e o , ut. R o m a n . I I I : 28. Aoyi^o^E^a v , nl^ei iy.ociu' &C61 cv&a>7rov, %o)s eyw vcpit, Concludimus ig itu r , fide ju jlum declarari hominem , i. e. homines , fine operibus legis; Apoc. XXI: 21. Ka y nXecrelcc rris 7icXexc, ^fvalcv y.u&ocov,

E t platea , feil. unaquaeque, urbis erat aurum purum ; aliaque fimilia. T u m etjam in aliis linguis, v. gr. L a tia li, ut.

Hoflis habet muros: - - h )p r o , hoftes. Romanus, i. e. R o m a n i , clamore prius undique orto , quam fa tis cerneret Je circumventum ejfe, fen t i): Hujusmodi pluribus ut fuperfedeam recenfendis. O m n i u m igitur accurat if l ime Iiluftris M IC H A E L I S ver t i t : Mnner erwrget.

In reddenda voce 'CJy*0 inconftantes a d m o d u m & dubios reper io interpretes. Ve te rum LXX. G R C I hab e n t : ev rr\ 7ttvfjLicc ocvtZv. V U L G A T U S : in voluntate fua^ q u o c u m confn t iunt O N K E L O S & ARABS uterque, led

SYRUS: O in iraJua, Recent iores au tem R O M A N O - C A T H O L I C I , B E L G , L U T H E R U S , M I

C H A E LIS , ceteri : in ihrem Mutbwillen. D A N U S ol im : i der as egenvillighed. In recenti ori verf ione: i der es Lyfl. J U N I U S & T R E M E L L I U S : pro arbitrio fuo. SEBAST. S C H M I D T I U S : in pro\>ofito Juo. C L E R I C U S , Grcos fe- cutus: in lafcivia eorum. H O U B I G A N T U S t in fu a audacia. Nof l ra v e r o fententia poteftati vocis m ax im e c o n ven ien te r T H E O L O G I GENEVENSES: pour leurplnifir^ & E D I T O R E S Oper. Bibi, ex A n glis colle 61 i : zu ibi em V ergngen , nifi q u o d praefixum 2 mel ius v idean tu r potuis-

fefr) Virg. neid, Lib. II. v, 290 . i) Liv. Libr. XXlIJ Cop, 4:11.7.

fe exprimere. Significat enim per totum O r i e n t e m t h em a nv*l ; gratum habuit, approbavit, cum beneplacito ac deleft a* tione accepit, apprehenditque, cet. Hinc Hebris & Chal- dis: p2H, atque Arab ib us : eft: voluntatis propen-fio ,J iim m um beneplacitum , m axim a animi voluptas oble-

ligi Sicbetnuniy C h a m o r i s f i l ium, q uod PFEIFFERUS c o m p robare nit itur , t u m e cwochcc, q u o n i a m in pr ircedenti m e m b r o , ut a u t u m a t , aga tu r de Parente C ha m ore , u r bis Pr incipe, tum e commoditate fcnfus> q u u m boves phrafi

S :x Sacr dicantur m agnates, cet. k ) \ ad q u a m o p in io n e m f tabi liendam dicta citari f o l e n t , Deut . XXXIII : 17.

Pf. XXII: 13. L X V I I I : 31. cetera: alii vel int fpectan p e c o ra t qu in dirept ione urbis aba t ta rap taque l e g u n tu r , & p r o v o c a n t ad Capu t hujus Libr i t r icef imum q u a r tu m , & c u m primis v e r f u m illius v i c e f im u m o c t a v u m , ubi difer- t e na rran tu r filii J a c o b i , poft viros in te r fec to s , u rbem - q u e expi la tam, pecudes abftulifle Siehemita rum. Alii e c o n trar io, poft V U L G A T U M , O N K E L O S U M , SY RUM , & ARABEM utrumquey hanc rS W v e r f i o n e m j n fignificatum ve rb i a d ne x i , alrasque hujus rei a t t r ibu t iones , neu t iquam

a c c o m m o d a t a m elle op inat i , id eoque a pun&atione v u l gari d i g r e d i , murum v e r t e r u n t , u t V A T A B L U S , M E R - C E R U S , M U S C U L U S , R a B B I N I , R O M A N O - C A T H O - L I C I , J U D I , G U I L H . ABR. T E L L E R U S , IU. M I C H A E L I S , ali ique plurimi . R O B E R T S O N U S a u te m & H O U J3I G A N T U S l e g i o n e m cum Sin exiftimanc m e l io r e m efie, a tque fic Principem in terpretat i , d i cun t , Ja- c o b u m indicafle in WN S ichem nm filiu m , & in W Cha- m o r e m , patrem > urb isque Sichemi Principem.

Q u u m v e ro cardo rei in eo prfer t im v e r t a tu r ,u t friam u s , qunara no t io inte r varias receptas, apud Oriental e s , fub v e r b o i p y , cui ad jung i tu r n o m e n *W, huic lo

co,Dub. Vexar, p. ao2

co rcbusqne lingulis c i rcumflant ibus, fit apt i f i imaj i llam ipfm cone m ur p r im u m inveft igare .

N o n nulli I n te rp re tu m , qui vo c e "VtP intel legas v o lunt pecudes, n p y v e r t u n t : pubnevvarunt, u t B O C H A R - T U S /} , SEB. S C H M I D T I U S , C L E R I C U S , al i ique, m o ti fortaflfs auctori ta te t u m LXX G r corum , qui habent : em>- (>okc7y](tccv% tum Arabum, quibus eadem hc vox efl: vu lnerav it, fpeciai i m , in pedibus equum vel camelum gladio; pedes incidit e is , cet. V e r u m accuratius fi exigatur hc Verf io , haud fatis futuram i d o n e a m , patuerit. Leg imus e n im , pofl exp i l a t ionem oppidi Si chem ita rum , direpta fuilTe a filiis Jacobi pecora ipforum. Q u fi fumantu r pref lius , ante d irep t ionem fubnervata fuifie, popl i tesque e o r u m fuccifos, haud facile con jec tem us , quippe q u o facto fuffxaginola f lat im in terram concidiflent , i ta, ut ne ire q u i d e m , m u l t o minus abigi po r ro potuifient ; led ne- que pofl fu r tum iflud c o m m if lu m , quo n iam n o n v ide tu r limile v e r o , illos adeo inconfiderate , tantaque egifie v e c o rd i a , ut qu fui jam juris facta e ra n t , qu que m u l tu m fibi utilia fore , haud dubie exfpeclabant , i l lorum fub- lecarent lufixagines, penitusque adeo enecarent. Accedit , q u o d e ju sm odi fcc lus , li vel m a x im e patratum fu i l fe t , haud fane videatur tanti efTe criminis, ut illud cum h o m i c i d i o conjungeret Jacobus in o ra t ione, i m m o gravius cenferet , q u u m in loco collocetur po f t c r io r i , arque in f i lios ob id ipfum tam acriter animadver teret . In robur fu lentenci adferunt qu idem J o f X I : 6 , 9 , ubi idem h o c

F 2 v e r -0 Hierozoic. P, Pr. p. 179 .

v e r b u m de equis ufurpa tur ,quos D u m juflf fubnervar ,

d icunt , fed de illo ejusque v e ro fenfu m o x infra dicemus .

Alii no t ionem auferendi, abripiendi a Chaldis mutua

ti, hanc inte rpreta t ionem ceteris prferunt eo po t i f f imum

n o m i n e , q u o d narra t ione ipfa hiftorica pera& rei n i t a

tur. Ita q u id em eft p r o f e r o , i l l ique-pro inde multas efle

poftponendas alias* f a t e m u r ; fed vari is nihilo fecius-ob--

nox iam difficultatibus-, unice adopta re haud licuerit; Pr-

terquaro e n im q u o d hoc e t jam facinus videa tur l e v i u s ,

q u a m ut illud que g r a v i t e r , ac v i r o r u m c d e m , in fi

liis abominare tu r Jcobus : n o n in ven i tu r , id q u o d m a

x im e jam n o t a n d u m , ifto fignificatu v e r b u m i p y ufurpa- tum in cereris, ubi occurr i t , locis facri Codicis , qu ippe

q u no t ionem pot ius definiendi e x igun t ; quarque o m n ia ,

ut f idem faciam dif t is , d e p r o m a m , d e p rom taque p ro v i

rili parte conabor explicare: pauca en im funt & h u c a p *

p r im e fac iun t , videlicet, Jof. XI: 6. ytcnn' m ,T "IDNT

v i x i s p w n D i r n s m o n i i p y n d ; t d i d n , D ix i t autem Deus JoJuce: - - - - equos eorum , fcil. R e g u m C h a n a n o r u m , profiernes Z? currus eorum igne combures.

Interpretes t an tum non o m n e s , p r a t e r SYRUM & quosd a m alios , habent qu idem : enervabis ; fed q u o n ia m t o

t u m hocce a d m o d u m v idea tu r inconful tum, nu l lamque

in pa r tem c o n g ru e n s , haud facile induce re r , ut c redam,

i ftud fic fieri juflifle S u m m u m N u m e n , fed pot ius e-

quos fuiffe prof trnendos : V; 9. ubi Jofua dici tur d i ^ o

audiens fuifie N u m in i , fingula h o r u m r e p e t u n t u r voc a -

bula. a . Sam. V I I I : 4- VpD 3? m fIK 1 H -ipJ 33T

D33 ANO UDD ? Subvertit D avid omnes cu rru s , fc. ho-< f l i u m , prter centum illorum, quos reliquit fuperflites. Heic i t idem SYRUS p ro noflris flat pa r t ibus, ceteri licet dis- fentiant.. i* C h ron . XV II I : 4. e isdem verbis eadem de- fcribirur pugna, FxcleC III : 2. n y niD1? nyi m y ? r t f

*>pyV ny t nyV, . Eft tempus ad pariendum o f tempus ad moriendum: tempus ad plantandum , %? tempus ad deme- tendum plantatum . N o t io n em evellendi huic loco haud in c o m m o d e v ind ican t , q u o t q u o t videre l icuit , interpretes. R e au tem ve ra n o n tam evellitur i d , q u o d de induflria fit p l an ta tum , q u a m pot ius> m e titu r , fecatur, profternitur ,, d u m inflat meflis &*

Molli - - - flavefcit campus ari fla ,. u t efl apud Virgilium m ). D an . V I I : 8,- JVDHp ID ^pyn^ ^ n D l p , tria de cornibus prioribus diruta fu n t coram i l l o fcil; cornu pa rvo . . Et p o f l r e m u m ' Zeph . ii. 4. n p y n inpyi , E kron evertetur i pulchra paro-- nomafia. Alibi , qua n tum nobis qu id em c on f le t , n o n inven i tu r hoc v e rb u m in Codice Hebro . Efl au tem a- p u d Chaldos frequent i f l imum fignificatu deflruendi, ut P r o V.XIV: 1, R"*py t t n w ; [ e i flu ita , fcil. m u lier, manibus demolitur cavi, i. e. c lomurr ; Prov . X X I V : 31. "Ipyntf MIH tf.VD, maceries lapidum ejus disjeci a e ft\ Pf. L X X V l : 7. n p y n f P n i K , currus equites funteverfi; otque plura e jusmodi . .

Q u u m gi tur non tan tum apud Hebraeos usquequaque , ut ind icav im us , fed etiam apud Chakios p le rum que

F 3. h o cw ) Eclog. IV i v. 2 8 ;.

hoc v e r b u m *>py adhibeatur , ubi de vio len ta cverfione cog i tandum f i t ; religioni dux im us , aliam huic loco o b t r u

dere n o t io n e m ; qu a m v i s hinc coaft i fuer imus in v e r t en da voce T O a vulgar ibus a l iquantu lum difcedere inter

p re t ibus, ea dele&a f ignificat ione, qua c o m m o d i o r o - m n in o & fignificantior emerg i t fenfus. Filii en im Jaco

bi u sque eo procei erunt violenei, ut ne h o m i n u m qu i

d e m occ ifo rum u r b e m , urbisque m uros , dificia, ce tera , re l inquerent intacta , fed o m n i a , q u o a d vires permit t e

r e n t , man ibus , gladi is , quin & fuf t ibus, nam & talia furor arma m in iflra t,

demol ir i conaren tu r : quo atroci delicto r eprehenfionem patris tam acerbam ut ique c om m erue run t .

Sed tam en inde argui haud illico ve l im us , ac fi puncta t ionera in n o f t ro ru m codicum deferuiffcmus. Quis e n im hodie certo nove r i t , aut (h tue r i t , anne Jacobi

retate, aut Mofis , murus et iam dictus fit T;W cum vocal i

C h o le m , e u m q u e Hebri i Ais t em por ibus nuncupaver in t hoc potifTimum n o m i n e , q u o d velut i viribus ac r o b o r e , in tauro confpicuis, q u a m cingir, u rbem defendat murus ? Varietas certe vocalis p ro var ia fignificatione v o

c is , q u o denique vo fixa fueri t & Habilita, n e m o jam n o f t r o ru m h o m in u m ad l iqu idum perduxerit .

N e q u e v e ro hc verf io , quae nobis vifa fuit m el io r ,o m n i , ut qu idam pe rh iben t , deft i tui tur f u n d a m e n to , fiad narrat ionem hif toricam de impia vio len taque Simeo-

nis & Levi ferocia, in opp ido Sichemitarum evert endo , re-

fpiciatur. Dic i tu r e n im Gen, XXXIV: 27. "Vy 1N3 3pV'y y n

vyn na'i D^Vnn , R evcnm int filii jfacobi ad cnfoffos, ar- hem depraedati funt. Q u o et iam fignificatu pafl im in C o d i . ee Hebrceo occurri t hoc v e rb u m Q u fu rp a tu m , ut 2. Reg, VII : 16. D I * n :nD DK 13'? oyn m , Tum e x iv it populus ? depeculati fu n t caflra Syrorum: 2. Chron . XIV : 13. i p i

> E t pervaftarunt omnes urbes. N eque aliter apud Cbados fpius, ut E f X X IV : 3. f O n n NlanK tfy^Rj certi f im e deva flabitur terra: Ho l . VIII: g. bNW 1 lISHN, eveijus e Ifr a I: Amos . I l l : 11. qJVJ*U (11301 > de ft ru entur palatia tua> feil. Ilralisj aliaque. Ex his au tem lo* eis r ite examinat is patere a rbi t re r , v e r b u m H3 non t an tu m in fe cont inere n o t io n e m fpo liandi, (ed etiam fpili- m e f imul devaflandi, evertendi, q u e m a d m o d u m direpti9 p l e ru m q u e c om i te m habet deftruttionem .

Nof t ra igi tur verfio fi vera fuer i t , q u o d p u te m u s , i l lo rum cor rue t fenten t ia , qui n o m e n W , bovem , in te rpretat i , illud d e C h a m o r e aut S ichemo metaphorice expl i candum cenfuere. Q uam vis e n im a genio L in g u a ru m O - r iental ium haud fit a l ienum, cum ifto j u m e n t o , ra t ione habita magni tud in is v i r ium que , comparare principes: v i r d e tu r in hoc tamen flilo duriusculum, i m m o , prorfus in- u f i t a t u m , fine al iquo a d j u n g o v o c a b u lo , q u o d talem i- m a g in e m e m o l l i a t , im p e ran te m fimplici ter bovem appellare.

V e r s . 7.D e reddenda pe r iodo : ^JTW'3 D'Nl 3py 3 Op^nt*,

una m en te & ferme una et iam v o c e , quan tum nos q u i dem r e fe iv imus , confent iunc in te rp re tes , fi a R O B E R T -

S O N O

S O N O difcefferis, qui o p ^ n s v e r t i t : D ividam e is , i. e,

partiar ip/is hereditatem in Jacob ; affixum ' w pronomen

loco !eparati fa tis tritum . ViJ. J u d . 1: i j . k f X X V 11: at-

que D^XI : E t exundare eos faciam in Ifra'ele, wz1 fcilicet c /

magno numero fin t in medio populi quaquaverfum per

IJraelem fefe diffundant. Sic verbum ufur par i p a t e t , ex

Gen. X: iS. P rov . V: i6% foras fo n te s tu i exundabunt, Zach. 1: /7.

/7) Q u o n ia m ve ro ftgm hcM usdeclaranditoflend.ndi,ut ante in

d icavimus, in Con juga t ione Pir l ica p l e r u m q u e ,& Miphilica

i n t e r d u m , ut p ' i y n , obt i net , & J a c o

bus prterea his locut ion ibus S imeoni & L e v i fignifica-

t u m vo lu i t , pof teros i l l o rum a rSumrno N u m i n e o l im

t u m a fe inv icem d iv idendos . ede , t u m inter ceteras t r i

bus di spergendos: a l io rum exerci ta tior i fubjecer im judj-

cio v e r f i o n e m , q u a m arbi t rer fere accurat iorem, nempe?

Declarem , illos ejfe dividendos per Jacobum , at que difper

gendos per JJralem. Ce te rum R O B E R T S O N I A N A illa,

qu va t ic inium cont inet futurce felicitatis, in h u n c l o c u m ,

ubi occupatus eft Jacobus in denun t iand is .pcenis, n o n o -

p t im e conven ire videtur .Fuifle autem gravif limas has minas Teapfe c o m p l e

tas o m n i n o n o v i m u s , q u u m inter duodec im Ifrael i tarum

tribus d iv ide re tu r terra Chanana . Simeonitis e n im nulli

telluris cont igu tra&us adfignati f u n t , fed fo lum urbes

quaedam , t u m in mediis Judae agris fitsr, t u m in ^ceteris

t r ibubus hic a tque illic fparfae. I n oppidis e t iam, ipfi Ju -

d p ropr i is , fedes & d o m ic i l ium collocafle d i cu n tu r 1.Chrom

) Clavis Pentateuchi, ad hunc locum , p, 2f8*

C hron . IV: 28. coll. cum Jof. XV: 26, 58. In m ngnam d e in de m ult i tud in em q u u m accreviflent , anguPria prefi lo c o ru m , novas in valle G e do r & juxta m o n re m Zeir qu- rere fedes coaft i fuc ru n t ,q u o i l lorum major adhuc exfti- tit diffipatio, 1. Chron . IV: 39 - * 43.

L e v itz q u o q u e nul lam fibi propri am terram, fed tan t u m m o d o quadragin ta & o d o urbes , in fingulis t r ibubus rel iquis d i fper fas , jure adepti Punt heredi tario, vid. N u m . XXXV: 2. JoP XXL 3. 1.Chron . VI: 1,54, fqq. Et licet hc t r ibus p o f tm o d u m a D e o in facerdot ium pecul iumque a dop ta ta , quotannis e p roven tu terr Chanan decim as acciperet ; t am en hc ejus felicitas neque ex jure q u o d a m heredi tat is paternae p ro v en i t , fed ex f ingulari D e i benevo len t i a , gratui taque o p t i o n e , neque tanti fuit, u t cum al iquo terrarum t r a d u Temper incolendo poflet com parar i , p rfer t im , q u u m decem tr ibubus in cu l tum id o lo rum prolapfis, h folvendas Levi tis decimas occeperu n t fubtrahere. C e te ru m , prfagio conven ien te r Jaco b i , nihi lo Pecius femper diffipati manferunt .

V o c e : o p S n , ad ipfam Simeonis & L e v i divifio- n e m , & ad diPperPionem utr iusque in ceteris t r i bu bus , {pedari videtur . U t r u m q u e au tem even if ie , ex allatis fatis luperque coll igatur, q u u m terram, neque c o n tinuis finitam l imit ibus,neque urbibus ad jacentem Levi ticis, po l l ide rent Simeonit. H e ic v e r o propria nom ina Jacobus & Ifrael, u t alibi lpius, nihil aliud Pignificant, q u a m po- f te ros , a Jacobo atque Ifracle o r iu n d o s , & ab illo p ro - pterea n o m e n lortitos.

G O m n i -

O m n i u m p o f t r e m o an im a d v e r t en d u m " eft , in utra- que hac ultima v e r b o r u m pe riodo elegantem & m axime empha t icam exhiberi g r ada t ionem , qua fce lerum, qu i bus ie comm acu laveran t S imeon & L e v i , eo deteftabi- Jior fenti re tur atrocitas. Plus en im ftgnifrcat ctus, quam con filium ; plus foci ari, q u a m in trare; plus g lo r ia , qua m anima ; gravius eft de induftria t f maxima animi obleSlatio- ve aliquod perpetrare facinus , quam in effervefcentia irce; concitat ius fu ro r , q u a m ira \ d i rum magis crudelis, quam vehemens ; fortius denique dispergere, quam dividere.

V e r s . 8 .