PRIVREDNA IZGRADNJA (2003) XLVI: 1-2 str. 13-24

UDC 338.22/.26Originalni naucni rad

Kosta Josifidis*

OSVRT NA POLITICKU EKONOMIJU TRANZICIJE I

Moze Ii se iskustvo tranzitologizovati?

Uvod

Vise od jedne decenije akademski ekonomski svet u POZICIJI je da koncep­tualizira, proucava, prati i praktikuje epohalni, u smislu najznacajnijeg dogadjajadruge polovine dvadesetog veka, sistemski transformacioni proces u bivsirnsocijalistickim zemljama Centralne i Istocne Evrope.

Proizilazi, otuda, sasvim logicna dilema. Da Ii postoji, iii je u fazi nastajanja,politicka ekonomija tranzicije, nazovimo je tranzitologija procesa preobrazavanjaodnosno marketizacije i/illi demokratizacije ex-socijalistickih ekonomija?

Ukoliko je pristup afirmativan, u kontekstu suvisnosti postavljenog pitanja, tj.dovodjenja u pitanje egzistencije politicke ekonomije tranzicije, onda se, po prirodistvari, dalje generise citav niz otvorenih problema koji ambijentalno provocirajunovonastalu teoriju.

(Posebno pitanje odnosi se na ispitivanje mogucnosti da Ii ipak nije rec 0

politickoj ekonomiji tranzicije, vee se samo radi 0 primeni manje-vise poznatihmetoda i instrumenata osobito urgentne instrumentalizacije na "novom" teritorijalnopolitickoekonomskom i ekonomskopolitickom podrucju, a sve zarad straha odreverzibilnosti i gusenja procesa komodifikacije novonastajucih ekonomija).

Nastavimo u pravcu koji ne problematizuje postojanje politicke ekonomijetranzicije, tj. da ista de facto postoji. U datom okviru, ishodisna pitanja su: 0 kojoj seteoriji radi, kao epicentrumu, sa kojim metodoloskim ishodistern i posebnoanalitickim aparatom? Pre svega, da Ii je ree samo 0 uni/ambi/valentnoj teoriji, koja

* Redovni profesor, Ekonomski fakultet Subotica-Novi Sad. Rad je primljen marta 2003.I Rad je podeljen u dva dcla, LJ prvom propitujemo upravo egzistenciju teorije politicke ekonornijetranzicije, sa prezentacijom supstrata u kroki verziji, dok ce se u drugom delu, u nastavku,analizirati teorija i praksa Washingtonskog sporazuma (skupa sa oponentskim stavovima), kaosrcdisne filozofije koja jc forsirana tokom tranzicionog procesa, Ideja i promisljanja u vezi saistom nastali Sll kao rezultat mnostva diskusija i serije predavanja odrzanih na Washington StateUniversity i Portland State University tokom boravka u SAD, u okviru Fulbright VisitingProgram-a, na Washington State University, Pullman, Washington State, u periodu 01.09.2002­01.03.2003.

PRIVREDNA IZGRADNJA GODINA XLVI

je istovremeno i pozitivna i normativna, pa potonja zadovoljava kriterijeoperativnosti ali i kriticnosti, iii se moze meditirati i na temu evolutivnosti//institucionalnosti teorije, cime se poprima drugaciji sound u odnosu na 'cisti'ekonornisticki prilaz?

Na temu politicke ekonomije tranzicije, posmatrano kroz prizmu prisutnosti naakademskom trzistu, napisan je ogroman broj radova, s obzirom na izazov koji jekolaps socijalistickog istorijskog projekta (ponavljamo, na podrucju Centralne iIstocne Evrope, posta smo na stanovistu heterogenizacije socijalizarna, kao god ikapitalizama, a ne uniformnosti).

Naredna pitanja, proizasla iz cinjenice mnostva stiva i diskusija na temu tranzicijeiii transformacije, se svode na prornisljanje da Ii je teorija politicke ekonomijetranzicije nastala kao ex ante teorijski prozvod odnosno sistem, iii tokorn samogprocesa tranzicije, iii stavise, kao ex post teorija. Drugim recima, da Ii je teorijapoliticke ekonornije tranzicije nastala kao misaoni proizvod akademskih(polit)ekonomista, suocenih sa potrebom davanja gotovih receptura za realizacijumasivnih promena u bivsim socijalistickirn zemljarna, iii je teorija politickeekonomije tranzicije nastajala istovrerneno sa samim tokom transfonnacionogprocesa, eksperimentisuci, improvizujuci i dopunjujuci ga saobrazno empirijskimnalazima i suocavanjima. Ostaje i poslednja mogucnost, da je pamet proizvedenanaknadno, u povratku, sto ce reci, nakon dovoljno istorijskog materijala, prakticnose pocelo uopstavati, time sto se preobracalo u teorijsko.

Nismo sigurni u kojoj se meri na netom otvorena pitanja moze pouzdanoodgovoriti. Sledi da i nas pristup mora biti opreznosni, dakle respektujucihronologiju dogadjaja, objavljivanja, uporista i sporova.

Treci set pitanja, koja vee izvesno potvrdjuju etabliranost teorije politickeekonomije tranzicije odnosi se na raspored snaga unutar same teorije. Nairne, kojanaucna disciplina, sarnim tim i njeni praktikanti, dominira u 'novoj' teorijskojoblasti - ekonomija iii politikologija, iii cak, u okviru multidisciplinarnog pristupa, ipravo, sociologija, psihologija? Potpitanje je, dakle, sta znaci politicka ekonornija,skup kojih pojava i fenomena, cija se eksponencija proucava? Iskustvenoposmatrano, na osnovu transparencije materijala, ekonomija je oblast koja senajznacajnije izlozila, i to po svoj prilici, economics, njen primenjeni deo, iii skupasa politikorn, mogli bismo je okarakterisati kao politicku ekonomiku tranzicije, sobzirom da preovladava aplikativni ekonomski instrumentarijum (koji se, doduse,nije ni mogao izbeci i koji je dao dragocen doprinos determinisanju procesualizacijepromena sisternskog karaktera). Ostaje dilerna za kasnije, da Ii je bilo moguce, kaogod i celishodnije, terrninoloski upraznjavati politicku ekonomiju u izvornornsmislu, iii politicku ekonorniku, u savremenom smislu, (mada se u literaturi neprave znacajne razlike - nota bene, nije rec 0 kritici politicke ekonornije), ida Ii bito onda podrazumevalo i drugaciji, autenticniji, rnetodoloski koren, iIi ne?

Time se stiglo do pozicije u kojoj se moze donekle demaskirati teorijskibackground politicke ekonornike, sustinski upucen na neoklasicnu ekonorniju, kao

J4

BROJ 1-2 OSVRTNA POLITICKU EKONOMIJUTRANZICIJE

mainstream u okviru ekonomske nauke, kojaje sa manje-vise poznatim i oprobanim(takodje vise iii manje pouzdanim) receptima 'lecila' bolesna ekonomska stanja uemergentnim ekonornijama, bilo Latinske Arnerike, bilo jugoistocnc Azije idelirnicno Afrike. Skidajuci masku iii oblandu dalje sledi famozni Washingtonskisporazum kao menu, koji je trebalo primeniti i zatim sacekati ishod njegove(ne)izvesne primene, ocekivanog u izrazu iz-marketizovane ekonomije, u prvomkoraku (sa svim obelezjirna marketizacije - liberalizacija - deregulacija, stabilizacija,privatizacija, decentralizacija, au drugom koraku - dernokratizacije drustava, madasa znacajno manjim akcentorn na drugi korak).

I tu je nastao problem, delimicno i dalje otvoren, s obzirom na znacajna nesla­ganja vodecih protagonista Washingtonskog sporazuma, s jedne strane, i vodecihoponenata, s druge strane. Dakle, Washingtonski sporazurn vs Post- Washingtonskisporazum, kao krucijalne uporisne tacke i sporna stajalista u vezi sa stratagernamatranzicije, a time, i krucijalnog pitanja, da li je postojala, odnosno da Ii postojisloboda izbora tranzicijskog kursa, iii je prostor za manevrisanje bio suvise skucen,limitiran velikim brojern faktora ~ startnim pretpostavkama, ideoloskim zabludamadruge vrste (iluzija 0 svemocnosti trzista), eksternim diktatirna i strucnirn nezna­njem, lutanjima ekspertimentalnog tipa.

.Jedno smo pitanje ipak samo naceli, pa je obaveza da ga okoncamo u status nomsmislu dalje otvorenosti. Ako teorija politicke ekonornije ipak ne postoji kao zaseb­na teorijska disciplina, onda se ostaje na poziciji iz prethodnog stava daje Washing­tonski sporazurn, kao inicijalna okosnica, temeljen na neoklasicnoj ekonorniji, nistadrugo do kurativa poznate recepture (kao sto je naglaseno, u narednom nastavkuelaborirace se esencija Washingtonskog sporazuma, kao god i Post-Washington­skog, u skladu sa pro et contra teorijskirn i aplikativnim stanovistima i jednog i dru­gog pristupa).

Nisrno sigurni da Ii je potonji pristup tako formal no ogoljen, istinit, pa diskusijunastavljamo u pravcu postojanja teorije politicke ekonornije tranzicije (iako se daljemoze meditirati, a sta je sa teorijama politicke ekonornije ostalih tranzicijskih nivoa- kapitalskih i postkapitalskih, pa opet mozda doci do pocetka, tj. neoklasicneekonornije) i tako pruziti uveravanje citaocu da tu zbilja nesto postoji.

Okvir politicke ekonomije tranzicije?

Fenomenologija tranzicije je izuzetno heterogenog karaktera i na osnovujednodecenijskog iskustva rnogu se izolovati krucijalna podrucja na kojima se vodilai jos uvek vodi, mada, cini se, sa manje ostrascenosti i intenziteta, naucna i strucnadiskusija.

Nomenklaturna transparentnost otvorenih pitanja tranzicije, i politicke ekonornijetranzicije, svodi se na sledece dominantne tacke (verovatno postoje i druge, ali jevlastiti nastup ogranicen saznanjima i autornanipulacijom na osnovu prouceneliterature ):

J5

PRIVREDNA IZGRADNJA

Rezultati

1

GODINA XLVI

Sekvencijalnost ~ Politieka ekonomija ... Prospekcija-, /cje~Strategija l'oliticL~/

Inicijalna kondicionalnost

Na osnovu shematske agende proizilazi i deskriptivni redosled, u formi stepenanaglasenosti pojedinih znacajki kao i medjusobne prozetosti i uzajamnosti, Inicijalnakondicijalnost ostavljena je za kraj/dno, iako je slobodno mogla biti locirana nasamom vrhu, vee u zavisnosti od pristupa; nas ovde referise na uslovljenost igradiranost faza jednih od drugih, a svih prvih pet u tesnoj vezi sa pocetnimuslovima. Dakle:

Strategija tranzicijeSekvencijalnost reformiSignifikantnost politickih uslova i ogranicenjaProspektivna neujednacenostDi(erenciranost ekonomskih per(omansi/rezultataInicijalna kondicijalnost

Navedena paleta politickoekonornskih, kaogod i ekonomskopolitickih aspekatatranzicije, po prirodi stvari, nadalje obavezuje, i istovremeno je u dvostrukojfunkciji. Prvo, da izlista spisak otvorenih krucijalnih problema tranzicije, i drugo,kao rezultat sustine pitanja, da ukaze na potrebu kreiranja i ukljucivanja politickeekonomije tranzicije u tumacenje i predikciju najznacajnijeg projekta druge polovinepros log veka. Otuda, krenimo respektivno.

16

BROJ 1-2 OSVRT NA POLITICKU EKONOMIJU TRANZICIJE

Strategija tranzicije; Jedno od kljucnih polazista u razmatranju politickoekonorn­skih obelezja tranzicije odnosi se na ishodisno pitanje tranzicionih strategija. Poli­tickoekonomski argurnenti u ovom dornenu otvorenih tranzijskih pitanja su neizbez­ni i cine samu okosnicu rasprava i protivrecnosti u vezi sa strategijama tranzicije.Ako se nesto moze iii pak, mora, uzeti kao konstanta, kao repel' u svirn diskusijama,dakle ono sto se uglavnom ne dovodi u pitanje, onda se to odnosi na esencijalnurelaciju:

Socijalizam r efo r m a Kapitatizam

Sa stanovista istorijske distance, pitanje strategije tranzicije rnoze nam se ucinitibespredmetnim i 'ofucanim', jer je diskusija, vodjena na relaciji 'big bang' vs'gradualism' odnosno 'shock therapy'(eksperimentalizam) vs 'incrementalism', pro­vejavana tokorn poslednje decenije dvadesetog veka, imala najvecu specificnu tezi­nu. Medutim, upravo u istorijskom kontekstu, a sa stanovista politickoekonornskogpregleda i sveobuhvata, ovo podrucje je nezaobilazno u nastojanjima pruzanjaodgovora otkud i zasto politicka ekonomija tranzicije, upravo iz razloga sto je uodnosu na opredeljenu strategiju osmisljavana i realizovana odgovarajuca politika,ekonornija, politicka ekonomija reformi, Isto tako, imajuci u vidu cinjenicu daproces tranzicije jos nije okoncan u zernljama koje su ostvarivale negativne rezultatetokom tranzicije (Rusija i vee ina drzava bivseg SSSR), kao god i u nasoj zemlji,koja je u procesu ozbiljnih promena, evidentno je da pitanje strategije jos uvek nijeizgubilo na aktueltnosti, prernda se sve cesee razmatraju posttranzicioniaspekti urazvoju datih ekonornija.

Dinamika reformi, pregnantna je ogromnim brojern presija, istorijske, politicke,pa i ekonornske prirode, od kojih isticerno dye dominantne. Prvo, svakako je najvecabila bojazan (u stvari ne tako blago, to nije bila bojazan, to je bila velika doza straha,maltene panika) od povratka na predjasnje stanje, u socijalizam/komunizam,Proizilazi da je zapoceti proces ukidanja socijalistickog projekta ipak iznenadiozapadni svet (pa i bivsi socijalisticki), tako da nije postojala sigurnost i uverenost unjegov kolaps, odnosno u krah snaga koje su ga vodile. Iz tih razloga, brzinareforma bila je favorizovana u odnosu na filozofiju i fizionomiju reformi, iz cega sukasnije nastajale greske, placane kako vremenorn, tako i gubljenjem poverenja unovi, trzisno orijentisani, dernokratski proces kapitalistickog razvoja. Drugi relevan­tan faktor od uticaja na refonnski dinamizam odnosio se na potrebu brzog iefikasnog koriscenja takozvanog 'medenog meseca' ('honeymoon period') iii kako sejos u literaturi naziva 'window of opportunity', odnosno perioda 'exceptionalpolitics', (ovo su termini koje literatura eksploatise; nas autenticni glasi: 'period preosvescivanja'), dakle, stanja narodnog raspolozenja koje je bilo usmereno u pravcudrustvenog preobrazaja i brze-bolje napustanja bivseg sistema, i to skoro sa blankopoverenjem u novi sisternski projekat, bez obzira na njegovo sustinsko nepozna­vanje a time i cenu i zrtve koje treba podneti. Brzina refonni u odnosu na takozvanu,

PRIVREDNA IZGRADNJA GODINA XLVI

takodje autenticno bismo je nazvali 'politickom rentom', je bila od osobitog znacaja,posto su vee prvi refonnski zahvati rnogli vrlo brzo da prornene raspolozenjapopulacije prerna prornenama, jer je reforrnski redosled prvenstveno targetizovao'sveto trojstvo' (trinity') - liberalizaciju, makroekonomsku stabilizaciju i privatizaci­ju. Liberalizacija cena je podrazumevala 'peglanje' distorzija i dispariteta, makro­stabilnost je znacila ukidanje soft budget constraints, i politiku niske inflacije icvrstog novca, tj. cvrstu monetarnu i fiskalnu disciplinu, dok je privatizacija imalaza posledicu suocavanje sa zastitorn vlasnickih prava j redistribuciju vlasnistva poraznim kriterijumirna i metodama, koji svakako ogromnoj vecini populacije nisu biliniti poznati niti realno dokucivi. Logicno sledi da su politickoekonornski argumentibili u funkciji orudja za vodjenje rasprave u vezi sa strategijama reforrni.

Sekvencijalnost reformi; Rasprava na liniji sekvencijalnosti reforrni je takodje posvorn ezoterijskorn sastavu politickoekonomskog fermata, i svodi se ria objasnja­vanje, opravdavanje iii kritikovanje faznosti/uzastopnosti tranzicijskog reformskogprocesa. Navodirno neka osnovna obelezja i dilerne u vezi sa sekvencijalnoscu:

(i) U svirn zemljama Centralne i Istocne Evrope demokratske reforme suprethodile ekonomskirn reformarna.

(ii) Uspostavljanje institucija politike konkurencije kao prvih reforrnskihrezova (u protivnorn, postojeci monopoli prelaze u privatne ruke, cirne scdrzavni aparat sputava u sprovodjenju politike konkurencije),

(iii) Podsticaj razvoju malih i srednjih preduzeca prethodi sveobuhvatnijimreformama,

(iv) U okviru privatizacije, prvo se privatizuju najbolja preduzeca, u ciljukreiranja politicke podrske za dalju privatizaciju i ostale segrnentereforrne,

(v) Restrukturiranje i zatvaranje preduzeca gubitasa spada u nepopularnezahvate,

(vi) Ubrzanje reforrni suocava reformiste sa povecanirn socijalnimtroskovima (beneficije nezaposlenima, penzije).

Sekvencijalnost je posebno senzitivno podrucje reformskih dilerna jer u sebiukljucuje odnosno ukrsta i rocnost pojedinih tranzicijskih koraka. Nairne, preplitanjekratkih, srednjih i dugih rokova (s tim da su potonja dva istovrerneno i kratki, jer serealizuju bez time-lag-a, bez 'poceka' u inicijalnom srnislu trajanja), moze rezultiratiprornasajima na jednorn delu reformskog projekta, koji sledstveno vitalno ugrozavapozitivne pravce i ishode drugih reforrnskih zahvata, sa ozbiljnim posledicama usrnislu proizvodnje rezignacije, razocaranja i nezadovoljstva u okviru populacije, atime i usporavanja iii pogorsavanja uslova zarealizaciju promena.

Politicki uslovi i ogranicenja; Uloga politickih uslova i ogranicenja je 1I nasernkontekstu dvostruka. Prva i nesumnjiva odnosi se na cinjenicu da su politicalconstraints sasvirn izvesno od uticaja, unutar pojedinih tranzicijskih zernalja, na

I8

BROJ 1-2 OSVRT NA POLlTICKU EKONOMLJU TRANZICLJE

profilisanost i tempo transforrnacije ekonornije i drustva, dok druga uloga zapravorefiektuje uslovljenost razvoja teorije politicke ekonomije tranzicije upravopostojanjem politickih uslova i ogranicenja, Nairne, pored ekonomskih ogranicenja,proucavanje tranzicije iziskuje i analizu politickih ogranicenja, kao vrlo vitalnihrecidiva i/ili podsticaja za oblikovanje i dinamiku reformi. Svaka zemlja u tranzicijiposedovala je sopstvene politicke uslove i ogranicenja, mada su pojedine skupinezemalja delile slicnu sudbinu i na ovom podrucju (recimo opet zemlje bivsegSovjetskog bloka, irnale su izvesno slicne karakteristike politicke prirode).

Prospektivna neujednacenost; Saobrazno slicnostima i razlicitostima, kada su upitanju politicki uslovi i ogranicenja, moze se govoriti i 0 slicnirn i razlicitimaspektima prospekcije medju tranzicijskirn zernljama prema razvoju i integracionompovezivanju i pozicioniranju, koji su u velikoj meri odlucivali (i jos uvek) 0 fermi,toku i brzini reforrni, sto opet spada u domen politicke ekonomije tranzicije.Globalno posmatrano, sa stanovista strategijskih promena u okviru Evropske Unije,odredjen broj zemalja Centralne i Istocne Evrope i Balticke drzave, od samogtranzicijskog starta nije krio niti je imao dilemu u vezi sa konacnim ciljem reformi ­pripadnost Evropskoj Uniji, sto je posluzilo kao izuzetan background i alibi zasprovodjenje procesa. S druge strane, zemlje bivseg Sovjetskog Saveza, bez moguc­nosti gajenja nade, osobito Rusija, u bilo kakvu geopoliticku preorijentaciju, nisuuzivale plodove tako znacajnog dodatnog impulsa i podstreka, sto se svakako i odra­zilo na efikasnost tranzicijskog procesa, kao god i na duzinu trajanja istog.

Diferenciranost ekonomskih perfomansi; Politickoekonomska analiza od osobitogje znacaja na podrucju tumacenja znacajnih razlika u ostvarenim ekonornskimrezultatima po pojedinim zemljama u tranziciji. Nejednakost u kretanju brutodornaccg proizvoda u prvim godinama reforrni, pa zatim i u kasnijim godinama unekirn ekonornijama, u smislu pada GOP, dalje, trajanje pada, kumulativnosti iuzastopnosti, odnosno konsekutivnosti padanja, sto se formulisalo kao tranzicionarecesija, a pre svega i neminovnost pada bruto proizvoda, svakako po svojoj prirodispadaju u domen politicke ekonornije tranzicije. Ovo tim pre, sto je opadanjeoutputa bilo sasvim neocekivano, pravo iznenadjenje i u suprotnosti sa ocekivanjirnavodecih zapadnih akademskih ekonomista i savetnika, koji su predvidjali rastproizvoda zbog izmenjenih sisternskih i makroekonornskih pretpostavki.

Inicijalna kondicionalnost; Konccno, mada ne i na poslednjem rnestu, bez obzirasto su tako situirani, startni uslovi. U sirokorn spektru pitanja, pocev od ekonomskih(privrcdna struktura, tehnoloski nivo, obrazovanost radne snage, makroekonomskapolitika, stepen otvorenosti), preko institucionalnih (planski i ne samo planskikarakter institucija), i pomenutih politickih (manja iii veca zatvorenost zemlje ­izolovanost, ogranicenost civilnih prava i sloboda - dernokratija, razvijcnost partito­i plutokratije i brzina transformacija u nove elite), pa do kulturnih i civilizacijskih

19

PRIVREDNA IZGRADN.lA GODINA XLVI

kondicija (vrednosni i moralni sistern, obicaji i navike stanovnistva, stepen pis­menosti itd), te takodje navedene geopoliticke pozicije, inicijalna kondicionalnost,kao sto se vidi, ima ogromni uticaj na oblikovanje i sprovodjenje tranzicijskereforme, sto po logici stvari, opet pripada politickoj ekonomiji tranzicije. Literaturanavodi veliki broj razlicitih pocetnih pozicija, koje variraju po individualnimzemljama: nivo privrednog razvoja, duzina trajanja komandnog sistema i komunis­tickog rezima, udeo privatnog sektora u nacionalnoj ekonomiji, velicina strukturnihdistorzija, ukljucujuci i zavisnost od bivseg SEV-a iii unutrasnjeg trzista SSSR,otvorenost ekonornije u odnosu na kapitalisticke drzave, iskustvo sa trzisnirnreformama u socijalizrnu i rezultati istih, nivo politicke liberalizacije i demokra­tizacije koji je prethodio kolapsu sistema, prisustvo antikornunistickih pokreta i gru­pa, etnicka homogenost iii diferencijacija, kvalitet drzavne administracije i pravnogsistema, prisustvo agresivnih sindikata, posledice: gradjanskog rata, hiperinflacije,sankcija medjunarodne zajednice i bornbardovanja, kao faktora koji su pecatilizakasnelu tranziciju u nasoj ekonorniji,

Umesto zakljucka; Propitivali smo postojanje teorije politicke ekonomije tran­zicije i istovremeno prezentovali krucijalna podrucja koja je oplemenjuju. Kon-ciz­nost elaboriranih znacajki politicke ekonomije tranzicije posledica je startnog impe­rativa, temeljenog na agendiranju problema, a ne i na sirokirn deskripcijama izuzet­no bogatog tranzicionog podrucja. Ostaje da u nastavku koji sledi ipak uka-zerno naosnovni okvir koji je pecatio tranzicionu praksu, Washingtonski sporazum i njegoveoponente, pre svega, Post-Washingtonski sporazum, kako bi se izvela paralela iidentifikovala situacija koja prati nasa zakasnela tranziciona stanja.

Summary

In this paper we have been analyzed crucial question concerning the existence of politicaleconomics of transition, Framework was determined and centred on strategies, sequenciality,political constraints, prospectives and perfomance, as well as initial conditions, as a esenrial fieldsof political economy of transition.

Key words: political economics of transition, strategies, scqucnciality, political constraints,prospccti YCS, perfornancc, initial conditions

Koriscena Iiteratura

Ahrens J, Meurers M, (2000) How Governance Affects the Quality of PolicyReform and Economic Perfomance: New evidence for Economies in Transition,\y}.Y.:\.Y.:_i~_n/Q!glisnLeO lil?i)pers.Q I/aJlrens-meurers.12<JJ

A lien M, Haas R, ((200 I) The Transition in Central and Eastern Europe: The

2.0

BRO.l 1-2 OSVRT NA POLITICKU EKONOMIJU TRANZICI.JE

Paths? AEurope,

Experience of Two Resident Representatives, IMF Staff Papers, Vol. 48, SpecialIssue

Aslund A, Dmitriev M, (2000) Economic Reform versus Rent Seeking,

J.Lttn: //w}y:,,-v .ce ip.:.QmAslund A, (1998) Possible Future Directions for Economies In Transition,

http://ciep.org/people/aslposs.htmBugaric B, (1998) From Plan to Market: One Way or Alternative

Critique of Institutional Reforms in Central and Easternb.tJJ2 ://YL'vIIW ..~scn.et. uc la..edu/soc/groups/ccsa/bugaric.htm

Berlof E, Roland G, (1997) The EU as an 'Outside Anchor' for TransitionReforms, SITE Working paper No. 132

Bretton Woods Project (2000) New Leal of Fig Leaf? http://brettonwoodspro­ject.org/topic/knowledegebank/newleaf/newleafD.html

Camos N, Coricelli F, (1999) Growth in Transition: What we know, what wedon't, and what we should, Finance&Development, vol. 36, No 2, June

Chong A, -de-Silanes F.L, (2002) Privatization and Labor Force Restructuringaround the World, World Bank Policy Research Working Paper 2884, September

Dabrowsky M, (1996) Different Strategies of Transition to a Market Economy,How Do They Work in Practice? The World Bank Policy Research Department,Transition Economics Division

Dabrowsky M, Gomulka S, Rostowski J, (2000) Whence Reform/ A Critique ofthe Stiglitz Perspective, Centre for Economic Perfomance, London School ofEconomics and Political Science

Dewatripont M, Roland G, (1995) The Designof Reform Packages underUncertainty, The American Economic Review, Volume 85, Issue 5

Dixit A, (1997) Economists as Advisers to Politicians and to Society, Economicsand Politics, Volume 9, NO.3

Dutz M, Stern N, (1999) Restructuring in Transition Economies: Ownership,Competition and Regulation, WB Annual Conference on Development Economics

Estrin S, (2000) Corporate Governance and Privatisation: Lessons fromTransition Economies, Discussion Paper Series, Number I, London Business School

Fidrmuc J, (2001) Economic Reform, Democracy and Growth during Post­communist Transition, http://econserv2.bess.tcd.ie/fidnnucj/lib.

Fischer S, (2002) Ten Years of Transition: Looking Back and Looking Forward,IMF StaffPapers, Volume 48, Special Issue, last updated May 2002

Fisher S, Sahay R, Veigh C, (1998) From Transition to Market: Evidence andGrowth Prospects, IMF Working Paper No 52

Franicevic V, (2002) The postsocialist states in Southeast Europe: challenges anddilemmas, "-Y.~v(.wiiw.as:.~at!balkap/flles/franicevj.~Lmtr

French R, (2001) pre- versus post-transition governance and the role 0/ initialconditions, http://www.irz-muenchen.de/~oeim/french3.pdf

Frydman R. Gray C, Hessel M, Rapaczynski A, (1999) When does privatization

2.1

PRIVREDNA IZGRADNJA GODINA XLVI

work? The impact ofprivate ownership on corporate performance in the transitioneconomies, The Quarterly Journal of Economics, November

Hare P, (200 I) Institutional Change and Economic Perfomance in the TransitionEconomies, Session II of the UNECE Spring Seminar, Geneva

Havrylyshyn 0, (200 I) Recovery and Growth in Transition: A Decade ofEvidence, IMF Staff papers, Vol. 48 Special issue

Havrylyshyn 0, Odling-Smee .I, (2000) Political Economy of Stalled Reforms,Finance&Development, Volume 37, Number 3

Havrylyshyn 0, McGettigan D, (1999) Privatization in Transition Countries: ASampling ofthe Literature, IMF Working Paper No 6

Hellman .I, Kaufmann D, (2001) Confronting the Challenge of State Capture inTransition Economies, Finance&Development, Volume 38, Number 3

Hodgson G, (1998) The Approach of Institutional Economics, Journal ofEconomic Literature, Volume 36, Issue I

IMF (2000) Transition Economies: An IMF Perspective on Progress andProspects, November 3, h!1J;!://'vy'',Vw.imforg/external/np/exir/ib /2_900/ llQ1Q.Q

Katchanovski I, (2000) Divergence in Growth in Post-Communist Countgries,Journal of Public Policy, 20, 1

Kolodko G, (1999)' Transition to a market Economy and Sustained Growth. TheImplications for Post-Washington Consensus', http://www.masterpage.com.pl./ou­tlook/wbpaper_13.html

Kornai .I, (2000) Ten years after 'The Road to a Free Economy': The Author'sSelf-Evaluation, Paper for the World Bank' annual Bank Conference on Develop­ment Economics ~ ABCDE'

Krueger A, De Long B, Taylor T, (2000) Reflections on Economics at the Turn ofthe Millennium, Journal of Economic Perspectives, Vol. 14, Number 1, Winter

Lazear E, (2000) Economic Imperialism, The Quartelry Journal of Economics,February

Lavigne M, (2000) Ten years of transition: a review article, Communist andPost-Communist Studies 33

Lichtenstein P, (1996) A New-Institutionalist Story about the Transformation offormer socialist Economies: A Recounting and an Assesment, Journal of EconomicIssues, Vol. XXX, No.1, March

Lin J.Y, Cai F, Li Z, (1996) The Lessons of China's Transition to a MarketEconomy, The CATO Journal, Vol. 16, No.2

Macedo de J. B, (1998) Converging European Transitions, h.tmjLY\::lY.~:J':C~1!.IJJ.:.P.t~

/~.i bmaceo/paperes/varna.htrnMartinelli C, Tommasi M (1997) Sequencing of Economic Reforms in The

Presence ofPolitical Constraints, Economics and Politics, Volume 9, No.2Melo de M, Denizer C, Gelb A., Tenev S, (1997) Cirucumstance and Choice.'

The Role of Initial Conditions and Policies in Transition Economies, The WorldBank IFC

22

BROJ [-2 OSVRT NA POLITICKU EKONOMIJU TRANZICIJE

.Iuller K, Pickel A (200 1) Transition, Tkransformation, and the Social Sciences.Towards a New Paradigm, http://www.trentu.caJtipec/clappl0.pdf

Nellis .I, (1999) Time to Rethink Privatization in Transition Economies? IFC,Discussion Paper Number 38

Nelson .I, Tilley C, Walker L, (1998) Transforming Post-Communist PoliticalEconomies, National Academy Press, Washington, D.C.

Offer G, (2000) Development and Transition: Emerging but Merging?b11QjL~_QJllx~.h!_&du/-~bLck~s/gurdevtransFIN

Pickel A, (2001) Transformation Theory: Scientific or Political? TIPEC WorkingPapers 01/3

Purfield C, (2002) Fiscal Adjustment in Transition: Evidence from the I99()'s,IMF Working Paper

Qian Y, (1999) The Institutional Foundations of China '.I' Market Transition,World Bank's Annual Conference on Development Economics, Washington, D.C.April

Rodrik D, Subramanian A, Trebbi F, (2000) Institutions Rule: the Primacy ofInstitutions over geography and Integration in Economic Development, NBERWorking Paper 9305

Roland G, (2000) Transition and Economics, politics, markets, andfirms,The MIT Presss, Cambridge, Massachussetts, London, EnglandRoland G, (200 1) Ten Years After...Transition and Economics, IMF Staff Papers,

vI. 48, Special IssueRoland G, (2001) The Political Economy of Transition, William Davidson

Working Paper, No 413Saving .I, (1998) Privatization and the Transition to a Market Economy,

Economic Review, Fourth QuarterSachs .I, Zinnes C, Eilat Y, (2000) The Gains front Privatization in Transition

Economies: Is 'Change of Ownership' Enough? CAER II Discussion Paper No.63,www.cid.harvard.edu/caer2/htm/content/papers/confpub/paper631

Sachs J, (1996) The Transition at Mid Decade, American Economic Review, Vol.86. No.2

Siantchev B, (2000) The Political Economy of Simultaneous Transitions: AnEmpirical Test of Two Models, Midwest Political Science Association Conference,April, Chicago

Summers L, (1999) Distinguished Lecture on Economics in Government,Reflections on Managing Global Integration, Journal of Economic Perspectives,Vol. 13, Number 2, spring

Stiglitz .I, (2000) The Contributions ofthe Economics of Information to TwentiethCentury Economics, The Quarterly Journal of Economics, November

Stiglitz .I, (1999) Whither Reform? Ten Years ofthe Transition, WB Annual BankConference on Develpment Economics, Keynote Address

Stiglitz .I, (1998) More Instruments and Broader Goals: Moving Toward the

PRIVREDNA IZGRADN.lA GODINA XLVI

Post-Washington Consensus, The 1998 WlDER Annual LectureTanzi V, (1999) Transition and the Changing Role of Government, Finance and

Development, June, Volume 36, Number 2Wiesbrot M. Baker D, Krev E, Chen .I, (200 I) The Scorecard on Globalizaton

1980-2000: Twenty years ofDiminished Progress, CEPR, http://www.~.PIJl~t!

(globalization/scorecard on globalization.htmWei S-J, (1997) Gradualism versus Big Bang: Speed and Sustainability of

Reforms, The Canadian Journal of Economics, Volume 30, Issue 4bWilliamson .I., (2000) What Should the Bank Think About The Washington

Consensus? WB World Development Report 200)Williamson .I, (1999) Economic Reform: Content, Progress, Prospects, Indian

Council for Research on International Economic Relations&The Maharaja SayajiraoUniversity of Baroda

Wiesenthal H. (200 I) Politicis against Theory: On the theroretical consequencesofsuccessful large-scale reforms in Poscommunist Europe, 13th Annual Meeting ofthe Society for the Advancement of Socio-Economics at the University ofAmsterdam, http.r/wwwz.hu-berlin.de/gesint

Wyplosz C, (1999) Ten Years of Transformation: Macroeconomic Lessons, WBAnnual Conference on Development Economics