Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12.2013 Tarih ve 612436 Sayılı … · 2016. 8. 24. · İSTANBUL - 2014 . 2 Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12.2013 Tarih ve 612436 Sayılı

1

Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12.2013 Tarih ve 612436 Sayılı Olur’ları ile

Oluşturulan Komisyonun Çalışması Sonucunda Hazırlanan

Marmara Bölgesi Koruya Dönüştürme Raporu

Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Orman Amenajmanı ve Hasılat Araştırmaları Başmühendisliği

Abbas ŞAHİN

Başmühendis V.

İSTANBUL - 2014

2

Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12.2013 Tarih ve 612436 Sayılı Olur’ları ile Oluşturulan

Komisyonların Çalışması Sonucunda Hazırlanan

Marmara Bölgesi Koruya Dönüştürme Raporu

Konu: Koruya dönüştürme çalışmalarının yürütüldüğü Orman Bölge Müdürlüklerinde bugüne

kadar yapılan çalışmaların yerinden incelenerek bu konudaki uygulamalarda gelinen aşamaları

görmek amacıyla Genel Müdürlüğün 23.12.2013 tarih 612436 sayılı Olurları ile oluşturulan

Komisyonların çalışması sonucunda Komisyon Başkanı tarafından hazırlanmış Rapor.

İnceleme: Marmara Bölgesindeki Bölge Müdürlüklerinde, meşe ormanlarından yakacak odun

üretmek amacıyla uygulanmakta olan baltalık işletmeciliğinden, alternatif enerji kaynaklarının

yaygınlaştırılması ile birlikte 1998 yılından itibaren kısmi olarak vazgeçilmeye başlanmıştır.

Marmara Bölgesinde, 2006 yılından sonra baltalık işletme şekline tamamen son verilerek, baltalık

olarak işletilen meşe ormanları koruya dönüştürme çalışmalarına konu edilmiştir. Koruya

dönüştürme çalışmaları gerçekleştirilirken, meşe türlerinin biyolojik özellikleri, iklim, toprak ve

coğrafi koşullar olmak üzere yetişme ortamının özellikleri yanı sıra sosyal faktörler ve teknik

müdahale şekilleri ve şiddetleri bu ormanların meşcere gelişimine etki etmektedir.

Orman Genel Müdürlüğü tarafından, koruya dönüştürme çalışmalarının yürütüldüğü Orman Bölge

Müdürlüklerinde uygulama sonuçlarının yerinde incelenerek, gerçekleştirilen çalışmaların

başarısını ya da başarısızlığını ve bunlara etki eden faktörleri her yönüyle ortaya koymak için bir

çalışma yapılması istenilmiştir. Bu çalışma sonucu oluşturulacak raporda, özellikle yetişme ortamı

şartlarının ve ağaç türlerinin koruya dönüştürmeye uygun olmadığı alanlar için çeşitli öneri ve yeni

işletme şekilleri modellerinin önerilmesi talep edilmiştir.

Çalışmanın kapsamı, Genel Müdürlüğün 23.12.2013 tarih 612436 sayılı Olurları ile belirtilen

konuları ve 05.02.2014 tarihinde Antalya’da gerçekleştirilen Araştırma İhtisas Grupları toplantısı

kapsamında Şube Müdürleri Uğur TÜFEKÇİOĞLU ve Yakup KILIÇ ile komisyon başkanlarının

birlikte gerçekleştirdiği toplantıda karar altına alınan konularla sınırlandırılmıştır. İncelenmesi

istenilen konular, komisyon başkanının katılımıyla her Bölge Müdürlüğünde oluşturulan

komisyon üyeleri ile birlikte Bölge Müdürlükleri merkezlerine gidilerek gerçekleştirilmiştir.

Çalışma üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar;

1- Komisyon başkanı tarafından uygulayıcılardan istenilen tablo halinde plan ve uygulama ve

verileri ile koruya tahvil çalışmaları hakkında işletme müdürlüğündeki çalışmalarla ilgili

görüş ve önerileri,

2- Bölge Müdürlüğü merkezinde tüm Orman İşletme Müdürlüklerinde Müdür/Müdür Yrd. ya

da ilgili orman işletme şefleri/teknik elemanların katılımı ile gerçekleştirilen

forum/çalıştay,

3- Çalışma konusu ile ilgili obje, meşcere ve uygulama alanlarının yerinden incelenmesi.

şeklinde gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar tamamlandıktan sonra tüm veriler toplanmış ve elde

edilen veriler kullanılarak komisyon başkanınca rapor hazırlanmıştır. Rapor üç bölümden

oluşmaktadır. Birinci bölüm, Marmara Bölgesindeki meşe türleri, meşenin yayılış alanı ve koruya

dönüştürme amacına uygun olan türler hakkında bilgilerden oluşmaktadır. İkinci bölümde, dört

ayrı Bölge Müdürlüğündeki meşe ve meşe koruya tahvil alanları, bunlarla ilgili uygulama

sonuçları ve Bölge Müdürlüğü kapsamındaki başarı ya da başarısızlıkların nedenleri arazide

çekilen görsel materyallerle birlikte incelenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ise tüm bu

çalışmalar değerlendirilerek Marmara Bölgesindeki meşe koruya dönüştürme alanları ile ilgili

bulgular ve bunlara bağlı olarak öneriler aktarılmaya çalışılmıştır.

3

BİRİNCİ BÖLÜM

1.1. Ormanların alansal dağılımı, işletme şekilleri, meşe türleri ve koruya dönüştürme

çalışmaları

1.1.1. Ormanların alansal dağılımı ve işletme şekilleri

Türkiye’de 1963 yılı ormancılık sektöründe orman amenajman planlamasında klasik envanter

yöntemlerinin bırakılıp, modern kombine envanter yöntemlerine başlandığı tarihtir. Envanter

çalışmalarına 1963 yılında başlanan orman amenajman planlama çalışmaları ülke genelinde 1972

yılında tamamlanmıştır. Ülke genelinde ormancılıkla ilgili yapılacak çalışmalarda

karşılaştırılabilir başlangıç verileri olarak kullanılabilecek temel veriler bu envanter sonuçlarına

göre ortaya konulmuştur (Şahin, 2013). Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter

verilerine göre 20199296,0 hektar ormanlık alanın 2679558,0 hektarı normal, 6585131,0 hektarı

da bozuk ve çok bozuk olmak üzere toplam 9264689,0 (% 46) hektarı baltalık orman alanlarından

oluşmaktadır. Orman Genel Müdürlüğü’nün 2012 yılı envanter sonuçlarına göre ülke ormanlarının

toplam ormanlık alanı 21678134,0 hektar olup bu alanın 10281728,0 hektarı (% 47,4) normal koru,

6978864,0 hektarı (% 32,2) bozuk koru, 1276940,0 hektarı (%5,9) normal baltalık ve koruya

tahvil, 3140602,0 hektarı da (% 14,5) bozuk baltalık olarak işletilmektedir. Baltalık ve koruya

tahvil olarak işletilen toplam orman alanı 4417542,0 hektar (% 20,4)’dır. 1963 – 1972 yılı envanter

verileri ile 2012 yılı envanter sonuçları karşılaştırıldığında 1972 yılı sonunda ülke ormanlarının %

46’sı baltalık olarak işletilirken 2012 yılında baltalık ve koruya tahvil olarak işletilen orman

alanlarının toplam orman alanına oranı % 20,4’tür. Normal baltalık ormanlarının geçmiş plan

dönemlerinde önemli bir kısmının koru ormanlarına aktarıldığı görülmektedir (Şahin, 2013).

Harita 1. Türkiye’deki meşe ormanlarının yayılışı

Ülke ormanları içerisinde sürgün kökenli ormanların çok büyük bir kısmını meşe ormanları

oluşturmaktadır. 2010 yılı envanter verileri ağaç türüne göre incelendiğinde ülke ormanlarının

6426277,3 hektarının (% 29,83) meşe ormanlarından oluştuğu görülmektedir. Envanter

sonuçlarına göre meşe ormanlarının % 89,23’ü baltalık ve koruya tahvil olarak işletilmektedir

(Şahin, 2013).

Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre Marmara Bölgesi ormanlarının

toplam alanı 2931677,0 ha. olup, bu alanın 1325300,0 hektarı koru, 1606377,0 hektarı ise baltalık

olarak işletilmiştir. 2012 yılı verileri incelendiğinde toplam orman alanı 2994256,0 hektar olarak

görülmektedir(Tablo 1). Ormanların tümü koru ya da koruya tahvil olarak işletilmektedir. Baltalık

ormanı mevcut değildir.

4

Orman amenajman planları incelendiğinde 2994256,0 hektarlık toplam orman alanının, 913507,3

hektarlık kısmı (% 30,5) meşe ormanlarından oluşmaktadır (Tablo 2). Orman fonksiyonları

açısından değerlendirildiğinde bu orman alanlarının 716462,6 hektarı (% 78,4) ekonomik (üretim),

197044,7 hektarı (% 21,6) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlardan

oluştuğu görülmektedir. Meşe ormanları verimlilik açısından değerlendirildiğinde 913507,3

hektarlık orman alanının 683729,5 hektarlık kısmı (% 74,8) verimli, 229777,8 hektarı (% 25,2)

ise bozuk orman alanlarından oluşmaktadır (Tablo 3).

Bölgenin meşe ormanları işletme şekilleri bakımından incelendiğinde orman alanlarının 565705,3

hektarlık kısmı (% 61,9) mevcut amenajman planlarına göre koruya tahvil, 347802,0 hektarı (%

38,1) ise meşe (saf) ya da meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir. Meşe koruya tahvil

ormanlarının 498182,0 hektarı (% 88,1) ekonomik (üretim), 67523,3 hektarı (% 11,9) ise ekolojik

ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir (Tablo 3).

Tablo 1. Marmara Bölgesi 1963 – 1972 envanter verilerine göre orman İşletme şekilleri ve alanları

İşletme Şekilleri

ADAPAZARI BALIKESİR* BURSA İSTANBUL Toplam

Alan

(Ha.)

% Alan (Ha.)

Koru

Normal Koru 102273 433747 211839 149119 896978 30,6

Bozuk Koru 44540 192059 154910 36813 428322 14,6

Toplam 146813 625806 366749 185932 1325300 45,2

Baltalık

Normal Baltalık 104889 124595 166879 260812 657175 22,4

Bozuk Baltalık 82043 554671 167446 145042 949202 32,4

Toplam 186932 679266 334325 405854 1606377 54,8

Ormanlık Alan Toplamı 333745 1305072 701074 591786 2931677 100

Açıklık Alan Toplamı 506155 1750363 878714 1192291 4327523

Genel Alan Toplamı 839900 3055435 1579788 1784077 7259200

Ormanlık Alanın Genel

Alana Oranı (%)

39,74 42,71 44,38 33,17 40,39

* Çanakkale Bölge Müdürlüğü’ne bağlı Keşan Orman İşletme Müdürlüğü Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü’nde

gösterilmiştir.

0

200000

400000

600000

800000

1000000896978

428322

657175

949202

Ala

n (

Ha.

)

İşletme Şekilleri

Grafik 1. Marmara Bölgesindeki ormanların 1963 - 1972 envanter verilerine göre işletme şekillerine alansal dağılışı

Normal Koru

Bozuk Koru

Normal Baltalık

Bozuk Baltalık

5

Tablo 2. 2012 envanter verilerine göre Marmara Bölgesindeki orman işletme şekilleri ve alanları

Orman Şekli

ADAPAZARI BALIKESİR BURSA İSTANBUL* Toplam Alan

(Ha.)

% Alan (Ha.)

Verimli Orman 296945 723511 491462 583574 2095492 70,0 Bozuk Orman 52329 451472 268130 126833 898764 30,0

Toplam 349274 1174983 759592 710407 2994256 100

* Çanakkale Bölge Müdürlüğü’nün kapatılması sonrası Keşan Orman İşletme Müdürlüğü İstanbul Orman Bölge

Müdürlüğü’ne bağlanmıştır.

Harita 2. Marmara Bölgesindeki meşe ormanlarının saf ve karışık olarak dağılımı

2095492 ha. (% 70)

898764 ha. (% 30)

Verimli Orman

Bozuk Orman

Grafik 2. Marmara Bölgesindeki Ormanların 2012 Envanter Verilerine Göre Alansal Dağılışı

Verimli Orman

Bozuk Orman

6

Tablo 3. Marmara Bölgesindeki meşe ormanlarının işletme amaçlarına göre alansal dağılımı

Orman Fonksiyonları ve

İşletme Amaçları

ADAPAZARI BALIKESİR BURSA İSTANBUL Toplam

Alan

(Ha.) Alan (Ha.)

Ek

on

om

ik (

Üre

tim

) F

on

ksi

yon

lu O

rman

lar

Meş

e K

oru

ya

Ta

hv

il

Verimli 51042,0 52360,2 117582,8 165102,0 386087,0

Bozuk 13052,3 26864,4 38158,6 34019,7 112095,0

Toplam 64094,3 79224,6 155741,4 199121,7 498182,0

Meş

e (S

af)

Ko

ru

Verimli 2414,2 34564,2 5689,4 55102,0 97769,8

Bozuk 2659,1 30244,7 1040,3 24016,0 57960,1

Toplam 5073,3 64808,9 6729,7 79118,0 155729,9

Meş

e K

arı

şık

Ko

ru

Verimli 4625,3 21552,8 3320,3 26783,4 56281,8

Bozuk 1421,1 3166,8 633,3 1047,7 6268,9

Toplam 6046,4 24719,6 3953,6 27831,1 62550,7

Toplam Verimli 58081,5 108477,2 126592,5 246987,4 540138,6

Toplam Bozuk 17132,5 60275,9 39832,2 59083,4 176324,0

TOPLAM 75214,0 168753,1 166424,7 306070,8 716462,6

Ek

olo

jik

ve

Sosy

o-K

ült

üre

l (Ü

reti

m)

Fon

ksi

yon

lu

Orm

an

lar

Meş

e K

oru

ya

Ta

hv

il

Verimli 2049,0 1611,9 - 56334,0 59994,9

Bozuk 954,0 572,4 - 6002,0 7528,4

Toplam 3003,0 2184,3 - 62336,0 67523,3

Meş

e (S

af)

Ko

ru

Verimli 2436,8 18764,1 1088,1 20926,5 43215,5

Bozuk 4872,3 20674,9 698,1 7252,9 33498,2

Toplam 7309,1 39439,0 1786,2 28179,4 76713,7

Meş

e K

arı

şık

Ko

ru

Verimli 3120,7 11906,5 - 25353,3 40380,5

Bozuk 1079,5 7219,7 - 4128,0 12427,2

Toplam 4200,2 19126,2 - 29481,3 52807,7

Toplam Verimli 7606,5 32282,5 1088,1 102613,8 143590,9

Toplam Bozuk 6905,8 28467,0 698,1 17382,9 53453,8

TOPLAM 14512,3 60749,5 1786,2 119996,7 197044,7

GENEL TOPLAM 89726,3 229502,6 168210,9 426067,5 913507,3

Genel Ormanlık Alana Oranı (%) 25,7 19,5 22,1 60,0 30,5

2012 Yılı Ormanlık Alanı (Ha.) 349274,0 1174983,0 759592,0 710407,0 2994256,0

7

1.1.2. Meşe türleri ve yayılışı

Meşeler, odunlarının anatomik yapıları, meyvelerinin olgunlaşma süresi, yaprak ve kabuk

özelliklerine göre başlıca:

1. Ak Meşeler,

2. Kırmızı Meşeler,

3. Herdem Yeşil Meşeler olmak üzere üç gruba ayrılır.

Meşe ormanları 18 tür ile bunlara ait alt tür, varyete ve hibritleri ile doğal olarak ülkemizde yayılış

göstermektedir. Elde edilen bilgilere göre, bu meşe türleri içerisinde Marmara Bölgesi ormanlarında

doğal yayılışı bulunan türler ve alt türler tablo halinde aşağıda verilmiştir. Bu türlerin varlığı ile ilgili

Tablo 4 oluşturulurken Eraslan (1954a), Kantarcı (1974), Irmak ve ark. (1980), Yaltırık (1984),

Kasaplıgil (1992), Öztürk (2013) ve Güler (2013) kaynaklarından yararlanılmıştır.

Tablo 4. Marmara Bölgesinde yayılış gösteren meşe türleri / alt türleri

AK MEŞELER (Tür – Alt tür) Synonyms (Sinonim) Türkçe adı

Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. Quercus sessiliflora Smith

Quercus dschorochensis K. Koch Sapsız meşe, Çoruh meşesi

(ak meşe, ballıca meşe)

subsp. petraea Sapsız meşe

subsp. iberica (Steven &Liebl.) Krassilin Kuzey Anadolu sapsız meşesi

Quercus frainetto Ten. Quercus hungarica Hubeny

Quercus conferta Kitt Macar meşesi

(Kara meşe,)

Quercus robur L. Quercus pedunculata K. Koch

Quercus pedunculiflora K. Koch Saplı meşe

(Yaz meşesi, Alman meşesi)

subsp. robur L. Saplı meşe

Quercus hartwissiana Steven Quercus armeniaca Kotschy Istranca meşesi

Quercus infectoria Oliver Quercus lusitanica Boiss. Mazı meşesi

subsp. infectoria Kuzey Anadolu mazı meşesi

Quercus pubescens Willd. Quercus humilis Miller Tüylü meşe

Quercus virgiliana Ten. Yalancı tüylü meşe

KIRMIZI MEŞELER

Quercus cerris L. Saçlı meşe, Türk meşesi,

Quercus cerris L. var. cerris Derin loplu saçlı meşe

Quercus cerris L. var. austriaca (Willd) Lou. Sığ loplu saçlı meşe

Quercus ithaburensis Decne Quercus aegilops L.

Quercus valonea Schw. Palamut meşesi

subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt. Anadolu palamut meşesi

Quercus trojana P.B. Webb. Makedonya meşesi, Troya

meşesi, Kazdağı meşesi

subsp. trojana Makedonya meşesi

HERDEM YEŞİL MEŞELER

Quercus coccifera L. Quercus calliprinos Webb Kermes meşesi

Quercus ilex L. Quercus rotundifolia Lam. Pırnal meşesi

8

1.1.3. Meşe türlerinin floristik özellikleri ve koruya dönüştürme çalışmalarına uygunluğu

Meşe yetişme ortamı genel olarak ortalama yağışın 350 mm.nin üzerinde olduğu ve su tutma

kapasitesi yüksek, genellikle yeteri kadar kil ihtiva eden topraklardır. meşeler tipik ışık ağacıdır.

Ancak gençliğin oluşum evresinde birkaç yıl gölgeye dayanır. Derin, havalanma kapasitesi

yüksek, balçık tekstürlü toprakları tercih eder. Ağır balçıkta da gelişir, ancak istenilen gelişimi

yapamaz. Durgun sudan hoşlanmaz.(12)

Akmeşelerde tohum olgunlaşması bir yılda gerçekleşirken, Q. cerris'te tohum olgunlaşması 2 yılda

olur. Nisan ayı sonunda çiçekler oluşmakta ve döllenme Mayıs ayında gerçekleşmektedir. Meşeler

35 – 40 yaşından itibaren tohum tutmaya başlamaktadır. Bu yaş türden türe değişmektedir. Zengin

tohum yılında bir ağaç yaklaşık 50.000 tane palamut üretebilmektedir. Zengin tohum yılında m2’de

ortalama 50 palamut görülebilmekte ve bu değer m2’de 80 palamuda kadar çıkabilmektedir

(Evans, 1984).

Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz kıyı dağlarından 1000 m’nin üzerine kadar yükselen meşe

ormanları Doğu Anadolu’ya doğru 1500m’nin üzerine kadar çıkar. Son derece geniş bir alanda

görülen meşe ormanlarındaki meşe türleri indikatör olarak dikkate alınabilir. Şöyleki; İç Anadolu

çevresinde ve burada yükselen dağlarda yarı kurak koşullar altında İç Anadolu Meşesi de denilen

tüylü meşe ( Q. pubescens) toplulukları yaygındır. Lübnan meşesi (Q. libani) Güneydoğu Anadolu,

Bingöl ve Mercan Dağları yöresindeki nemli ortamlarda yetişir. Saçlı meşe (Q. cerris) Marmara

Bölgesinin doğu ve güneyi, Nur Dağları çevresinde ve Karadeniz kıyısında görülür. Palamut

meşesi, (Q. ithaburensis) Ege ve Akdeniz bölgelerinin kıyı kuşağında yaygındır. Kuzey Anadolu

sapsız meşesi (Q. petrea subsp iberica),Karadeniz kıyı kuşağında ve Marmara Bölgesinin nemli

yerlerinde görülür. Istranca meşesi (Q. hartwissiana) Karadeniz kıyı kuşağında, Doğu Karadeniz

meşesi de (Q. pontica) da Doğu Karadeniz kıyı kuşağında görülür(10).

Marmara Bölgesinde bulunan meşe türlerinden boylu gövdeler yaparak ekonomik bakımdan

değerli meşçereler kuran meşe türleri aşağıda belirtilmiştir. Bunlar;

Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. (Sapsız meşe); Dar tepeli 30 m’ye kadar

boylanabilen, 2 m.’ye kadar çap yapabilen, ülkemizde en geniş yayılışı olan meşe türlerindendir.

Quercus frainetto Ten. (Macar meşesi); 25-30 m kadar boylanabilen, 2 m’ye kadar çap

yapabilen, kalın dallı ve geniş tepeli bir ağaçtır.

Quercus robur L. (Saplı meşe); 30-40m’ye kadar boylanabilen, 2 m’ye kadar çap yapabilen

400-500 sene ömre sahip geniş tepeli bir ağaçtır.

Quercus hartwissiana Steven (Istranca meşesi); 25 - 30 m’ye kadar boylanabilen, 2 m’ye

kadar çap yapabilen düzgün gövdeli dar tepeli bir türdür.

Quercus cerris L. (Saçlı meşe); 25-30 metreye kadar boy, 1-1,20 m çap yapabilen geniş

tepeli bir ağaçtır.

Akmeşe gurubu türlerinden Quercus pubescens Willd. (Tüylü meşe) ve Quercus virgiliana Ten. (Yalancı

tüylü meşe) bölgenin daha çok güney kesimlerinde, Trakya’da ise kalker ana kayanın bulunduğu ve su

açığının olduğu yarı kurak – kurak alanlarda yayılış göstermektedir. Akmeşe gurubundaki bu türler

Marmara Bölgesinde çok geniş alanlarda saf meşcereler oluşturmamaktadır. Quercus pubescens

Willd. (Tüylü meşe) ve Quercus virgiliana Ten. (Yalancı tüylü meşe) bu bölgede genellikle Quercus

petraea (Mattuschka) Liebl. (Sapsız meşe) kısmen de Quercus frainetto Ten. (Macar meşesi) ile

karışıma katılırlar. Quercus infectoria Oliver (Mazı meşesi), 12 m’ye kadar boy, 80 cm çap

yapabilen geniş tepeli, yarı herdem yeşil bir ağaç olup diğer meşe türleri ile serpili halde meşcere

karışımına katılır.

9

Kırmızı meşe grubu türlerinden üç tür Marmara Bölgesinde yayılış göstermektedir. Bunlar,

Quercus cerris L. (Saçlı meşe), Quercus ithaburensis Decne (Palamut meşesi) ve Quercus trojana

P.B. Webb. (Makedonya meşesi)’dır. Quercus cerris L. (Saçlı meşe) bölgedeki tüm meşe türleri

içerisinde en fazla yayılış alanı olan meşe türlerinin başında gelmektedir. Bu meşe türü bölgedeki

ekonomik değeri yüksek olan akmeşe gurubu türleri ile benzer büyüme ve gelişim özelliği

göstermektedir. Koru ormanı oluşturmak için uygun bir tür olduğu arazi çalışmalarında da tespit

edilmiştir. Quercus ithaburensis Decne (Palamut meşesi) Marmara Bölgesinin güneybatı kısmında

yayılış göstermektedir. Ülkemizde genel yayılışı Akdeniz ikliminin etkisinin olduğu yerlerde yani

Ege ve Akdeniz kıyı kuşağında yaygınlaşmaktadır. Quercus trojana P.B. Webb. (Makedonya

meşesi) ülkemizde geniş yayılışa sahip meşcereler oluşturmamaktadır. Yayılış alanı, Marmara

Bölgesinin Anadolu yakası bölümünde Bursa, Balıkesir ve Çanakkale’nin olduğu bölümde

yoğunlaşmaktadır. Bu alanlarda genel olarak tek ağaç, küme, grup ya da meşcere içerisinde serpili

halde bulunur.

Resim 1. Quercus robur L. (Saplı meşe) Balıkesir – Gönen – Dereköy Mevkii (Foto: ŞAHİN A., 2014)

Marmara Bölgesinde herdem yeşil meşe gurubuna ait iki tür bulunmaktadır. Bunlar, Quercus ilex

L. (Pırnal meşesi) ve Quercus coccifera L. (Kermes meşesi)’dır. Quercus ilex L. (Pırnal meşesi),

boylu bir çalı veya 12-15 m’ye kadar boylanabilen, yuvarlak geniş tepeli herdem yeşil bir ağaçtır.

Quercus coccifera L. (Kermes meşesi), çoğunlukla sık dallı, herdem yeşil, 2-3m boyunda bir çalı

veya korumaya alındığında ya da yetiştirildiğinde 6-7 m’ye kadar boylanabilen bir ağaçtır. Herdem

yeşil meşe türleri ekonomik değeri yüksek olan koru ormanları kurmaya uygun türler olmayıp bu

türler fonksiyonel verimlilikleri dikkate alınarak planlanmalı ve silvikültürel işlemlere konu

edilmelidir. Koruma fonksiyonlu ormanlar olarak ön plana çıkmaktadırlar.

Marmara Bölgesinde geniş alanlar kaplayan ve meşcerenin asli ağaç türünü oluşturan, ekonomik

bakımdan değerli başlıca meşe türleri; Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. (Sapsız meşe),

Quercus frainetto Ten. (Macar meşesi), Quercus cerris L. (Saçlı meşe) ve Quercus hartwissiana

Steven (Istranca meşesi)’dır. Quercus robur L. (Saplı meşe) daha çok toprak derinliğinin fazla

olduğu alüvyal topraklarda ve toprak suyunun bol olduğu alanlarda tek ağaç, küme, gurup ve

meşcereye ikinci tür olarak karışan bir tür olarak ön plana çıkmaktadır. Değerli koru ormanları

oluşturabilen meşe türlerimizden Quercus cerris L. dışındakilerin tümü akmeşe grubunda yer

almaktadır.

10

İKİNCİ BÖLÜM

2.1. Koruya tahvil (dönüştürme) çalışmalarının aktüel durumunun belirlenmesi

2.1.1. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe ormanlarının durumu

Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre Adapazarı Orman Bölge

Müdürlüğü ormanlarının toplam alanı 333745,0 ha. olup, bu alanın 146813,0 hektarı koru,

186932,0 hektarı ise baltalık olarak işletilmiştir (Tablo 1). 2012 yılı verileri incelendiğinde toplam

orman alanı 349274,0 hektar olarak görülmektedir. Ormanların tümü koru ya da koruya tahvil

olarak işletilmektedir. Baltalık ormanı mevcut değildir.


hektarlık kısmı (% 25,7) meşe ormanlarından oluşmaktadır (Tablo 3 ve 5). Orman fonksiyonları




hektarlık orman alanının 65688,0 hektarlık kısmı (% 73,2) verimli, 24038,3 hektarı (% 26,8) ise

bozuk orman alanlarından oluşmaktadır (Tablo 5).



13,8) meşe (saf), 10246,6 hektarı ise (% 11,4) meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir.

Meşe koruya tahvil ormanlarının 64094,3 hektarı (% 95,5) ekonomik (üretim), 3003,0 hektarı (%

4,5) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir (Tablo 5).

Tablo 5. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü meşe ormanlarının işletme amaçlarına göre alansal dağılımı

İŞLE

TME

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

Meşe Koruya Tahvil Meşe (Saf) Koru Meşe (Karışık) Koru GENEL TOPLAM

Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam

Alan (Ha.)

EKONOMİK FONKSİYONLU (ÜRETİM) ORMANLAR

Adapazarı 1729,0 - 1729,0 - - - - - - 1729,0 - 1729,0

Akyazı 1852,0 129,5 1981,5 355,5 - 355,5 1462,5 493,0 1955,5 3670,0 622,5 4292,5

Geyve 632,5 120,8 753,3 205,7 239,1 444,8 922,0 371,9 1293,9 1760,2 731,8 2492,0

Gölcük 7539,6 417,3 7956,9 248,5 1161,5 1410,0 683,7 - 683,7 8471,8 1578,8 10050,6

Hendek 5123,7 92,0 5215,7 513,1 5,0 518,1 489,6 274,5 764,1 6126,4 371,5 6497,9

İzmit 34165,2 12292,7 46457,9 1091,4 1253,5 2344,9 1067,5 281,7 1349,2 36324,1 13827,9 50152,0

Karasu - - - - - - - - - - - -

Toplam 51042,0 13052,3 64094,3 2414,2 2659,1 5073,3 4625,3 1421,1 6046,4 58081,5 17132,5 75214,0

EKOLOJİK ve SOSYO-KÜLTÜREL FONKSİYONLU ORMANLAR

Adapazarı - - - - - - - - - - - -

Akyazı 85,0 9,0 94,0 29,3 - 29,3 227,7 84,9 312,6 342,0 93,9 435,9

Geyve - - - 934,6 1675,4 2610,0 1524,4 980,1 2504,5 2459,0 2655,5 5114,5

Gölcük - - - 39,8 831,5 871,3 809,3 14,5 823,8 849,1 846,0 1695,1

Hendek 62,0 - 62,0 256,1 188,9 445,0 498,3 - 498,3 816,4 188,9 1005,3

İzmit 1902,0 945,0 2847,0 1177,0 2176,5 3353,5 61,0 - 61,0 3140,0 3121,5 6261,5

Karasu - - - - - - - - - - - -

Toplam 2049,0 954,0 3003,0 2436,8 4872,3 7309,1 3120,7 1079,5 4200,2 7606,5 6905,8 14512,3

Gen. Top. 53091,0 14006,3 67097,3 4851,0 7531,4 12382,4 7746,0 2500,6 10246,6 65688,0 24038,3 89726,3

11

2.1.2. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmaları

Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan toplam 67097,3 hektarlık alanın 31143,3

hektarlık (% 46,4) kısmında koruya dönüştürme kapsamında gerekli silvikültürel uygulamalar

yapılmıştır. Bu alanların bir kısmına ikinci kez silvikültürel müdahaleler de gerçekleştirilmiştir

Meşe koruya tahvil ormanlarında silvikültürel müdahalelerin yapıldığı meşcerelerin 29742,4

hektarı (% 95,5) ekonomik (üretim), 1400,9 hektarı (% 4,5) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma)

fonksiyonlu ormanlardır (Tablo 6).

Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan meşcerelerde tıraşlama kesimleri en son

2006 yılında yapılmış olup bu alanlarda en genç meşcereler aktüel olarak 8 yaşında, çağ sınıfı

olarak ta “a” çağındadırlar. Aktüel olarak “a” ya da nadiren “ab” çağında olan meşcerelere

silvikültürel müdahaleler yapılmamış olup bu meşcereler 8 ile genel olarak 16 yaşları arasında

bulunmaktadırlar. Müdahale görmüş meşcereler ise genel olarak “ab” ya da “b” çağındadırlar.

Tablo 6. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü meşe koruya tahvil alanları uygulama miktarları

İŞLE

TME

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

Meşe Koruya Tahvil (Ekonomik)

Meşe Koruya Tahvil (Ekolojik ve Sosyokültürel)

GENEL TOPLAM

Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam

Alan (Ha.)

Adapazarı 1219,0 - 1219,0 - - - 1219,0 - 1219,0

Akyazı 640,8 7,5 648,3 - - - 640,8 7,5 648,3

Geyve 559,4 55,5 614,9 - 2,9 2,9 559,4 58,4 617,8

Gölcük 4715,4 - 4715,4 - - - 4715,4 - 4715,4

Hendek 2843,5 82,0 2925,5 45,5 - 45,5 2889,0 82,0 2971,0

İzmit 17221,3 2398,0 19619,3 1250,5 102,0 1352,5 18471,8 2500,0 20971,8

Karasu - - - - - - - - -

Toplam 27199,4 2543,0 29742,4 1296,0 104,9 1400,9 28495,4 2647,9 31143,3

51

04

2,0

13

05

2,3

24

14

,2

26

59

,1

46

25

,3

14

21

,1

20

49

,0

95

4,0

24

36

,8

48

72

,3

31

20

,7

10

79

,5

0,0

10000,0

20000,0

30000,0

40000,0

50000,0

60000,0

V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k V e r i m l i B o z u k

M e ş e K o r u y a T a h v i l M e ş e ( S a f ) K o r u M e ş e ( K a r ı ş ı k ) K o r u

ALA

N (

HA

.)

G r a f i k 3 . A d a p a z a r ı O r m a n B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü M e ş e O r m a n l a r ı n ı n O r m a n F o n k s i y o n l a r ı n a G ö r e A l a n s a l D a ğ ı l ı m ı G r a f i ğ i

Ekonomik Ekolojik ve Sosyo-Kültürel

12

2.1.3. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmalarının genel

değerlendirilmesi

Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12 2013 tarih ve 612436 sayılı Olur’ları ile oluşturulan

komisyonun Adapazarı Bölge Müdürlüğü’nde 19.03.2014 tarihinde yapılan toplantısında 7 Orman

İşletme Müdürlüğü’nden katılan idari ve teknik elemanlarınca ortaya konulan görüş ve öneriler ile

komisyon başkanlığına sunulan yazılı görüş ve öneriler, redaksiyon çalışması yapılarak İşletme

Müdürlükleri itibariyle aşağıda verilmiştir.

Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Meşe Koruya tahvil işletme sınıfı adı altında yapılan meşe sahalarında tam başarının

sağlandığını söylemek henüz erken olduğunu, bu tür silvikültür çalışmalarının sonuçlarını görmek

için en az 4. veya 5. periyotta ki müdahale sonuçlarının beklenmesi gerekmektedir.

2. Adapazarı İşletme Müdürlüğü koruya tahvil alanlarının tamamı orta ve kötü bonitet de olup

özellikle bu bonitetlerde meşe ormanlık alanlarının koruya tahvil işletme sınıfına ayrılması son

derece isabetli olmuştur.

3. Orman köylüsünün yakacak odun ihtiyaçlarının karşılanmasında baltalık işletme sınıfından

koruya tahvil işletme sınıfına geçmek sancılı olmuştur. Özellikle bu tür sosyal baskılı ormanlarda

birden baltalık işletmesinin bırakılması Orman köylüsü açısından zor olsa da geçen 7-8 yıl içinde

Orman köylüsünün buna alışması bir başarıdır.

4. Koruya tahvil alanlarında orman köylüsünün 34. maddeden doğan KPS hakkının devam

etmesi, orman köylüsüne ekonomik katkı yaptığından orman halk ilişkilerinde bir olumsuzluk

yaşanmamasını neden olmuştur.

5. Koruya tahvil sahalarından kesinlikle bu aşamadan sonra tekrar Baltalık İşletme Sınıfına

dönüş düşünülmemelidir.

6. Meşe Koruya tahvil çalışmaları, İşletme Müdürlüğümüzdeki ormanlarımızın yapısını şu

ana kadar bozmamıştır.

7. Başarısızlıkla sonuçlanan meşe koruya tahvil çalışma alanlarında kesinlikle tür

değişikliğine gidilmemelidir. Ormanlarımızın, doğanın asli ağaç türleri mutlak suretle

korunmalıdır.

Akyazı Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Meşe ağaç türlerimiz, I. ve II. bonitet sahalarında, yetişme ortamının elverişli olduğu

yerlerde ekonomik değeri yüksek, kaliteli kıymet ağacını oluşturmaktadır. Boniteti iyi yerlerde bu

çalışmalar artırılmalıdır. Bu sahaların seçiminde ağaç türü, bonitet ve orman köylülerinden

olabilecek sosyal baskılar gibi hususlar daima göz önünde bulundurulmaktadır. Baltalık işletme

şekliyle işletilen ormanlarda ki, ağaç kütüklerinin sonsuza kadar sürgün verme enerjisi olduğunu

düşünmek olanaksızdır, uzun yıllardan beri baltalık olarak işletilen bu meşcerelerin kökleri

yorulmuş ve verimleri sürekli azalmaktadır.

2. Tüm sosyal ve ekonomik haklarını alabileceği köylülere anlatılmalı bu konuda

bilgilendirme toplantıları yapılmalıdır. Şöyle ki; baltalık ormanların koru ormanlarına

dönüştürülmesinden sonra koru ormanlarından orman kooperatiflerince üretilen tomruk ve sanayi

13

odunlarının ayrı ayrı % 25’ine kadarı istedikleri takdirde satış istif yerlerinden Orman Bölge

Müdürlüklerinin son açık artırmalı satış ortalaması fiyatlarından % 20 düşülerek tespit edilecek

bedelle kendilerine satılacağı bilinmektedir. Ayrıca, % 25’lerde bedel farkı doğduğunda

kendilerine nakden ödeme yapılacağı, Köylü Pazar Satışı (K.P.S.) kayıplarının bu şekilde telafi

edileceğinin ilgili orman köylülerine izah olunarak bu çalışmalara katılmalarının sağlanmasına

gayret gösterilmelidir.

İşletme şefliklerimizde de uygulamalarda görüldüğü üzere kanuni haklarını alan köylüler,

yapılacak üretim çalışmalarını benimseyerek yapmaktadırlar. Hatta bazı köylüler bakım ve tensil

sahalarının kesimlerinden önce bu çalışmaları yapmak istemektedirler. Ekonomik getirisi

bakımından bu çalışmalardan kazandıkları paralar ile ailesini geçindiren köylüler bile

bulunmaktadır.

3. Ormancılık çalışmaları eski olan Avrupa ülkelerinde basit bir işletme şekli olan baltalık

işletmeciliği çok yıllar önce terkedilmiş, ormanlarının tamamı koruya dönüştürülmüştür. Arazi

üzerinde ki uygulamalarda bu sahalar sık sık kontrol edilmeli istikbal ağaçlarının kesilmesine izin

verilmemeli aksi halde amacımıza ulaşamayız. Köylü genelde odun çıkartmak amaçlı kalın fertleri

kesmekte bu fertler genellikle istikbal ağaçlarımızı oluşturmaktadır. Bu kalın sanayi

standardındaki emvallerin köylüye veriş fiyatları artırılarak bu durumun önüne geçilmeli.

4. Baltalıkta mevcut ağaç türü veya türleri, o yetişme ortamı için öngördüğümüz koru ormanı

için tatminkâr görünmez veya sürgünlerin durum ve dağılışları, daha önce ortaya koyulan

dönüştürme tekniklerine elverişlilik göstermez ise baltalığı koruya çevirmek için "tür değiştirerek

dönüştürülür. Yapay gençleştirme teknikleri kullanılır.

5. Köylü işin her aşamasından bilgilendirilmeli ve sürekli bir şekilde ekonomik gelirinin bu

çalışmalar ile artacağının farkında olmalıdır. Orman köylüsüne sosyal ve ekonomik katkı sağlayan

“Köylü Pazar Satışı” sistemi uzun bir süre daha devam edecektir. Ayrıca, baltalık kesimleri

tekniğinden dolayı kış mevsiminde 12 ay gibi kısa süreler içerisinde gerçekleştirilirken koruya

dönüştürme çalışmaları yılın her mevsiminde yani 12 ay yapılabilmektedir. Buda her mevsim

köylümüze iş demektir.

6. Bu sahalarda yapılacak uygulamalara global bakılmalı. Dünya ölçeğinde durum

değerlendirilmelidir. Benzer iklim koşullarında ki ülkelerin yapmış olduğu çalışmalar araştırılmalı

üniversitelerle görüşülmeli ve yapılacak her çalışma doğa ile uyumlu olmalıdır.

Baltalıklardan elde edilen ürünlerin ince çaplı ve ekonomik değerinin düşük olması

nedeniyle baltalıkların koru ormanlarına dönüştürülerek boylu ve çaplı ormanlar haline getirilmesi

temel amaç olmalıdır. Baltalık işletme şekliyle işletilen ormanlarda ki, ağaç kütüklerinin sonsuza

kadar sürgün verme enerjisi olduğunu düşünmek olanaksızdır, uzun yıllardan beri baltalık olarak

işletilen bu meşcerelerin kökleri yorulmuş ve verimleri sürekli azalmaktadır. Baltalık işletmesi

ormanlarında bahsettiğimiz olumsuz etkileri ortadan kaldırılarak gelecek nesillere daha iyi, verimli

ve sağlıklı ormanlar bırakabilmek için Baltalık ormanları Koru ormanlarına dönüştürülmelidir.

7. Baltalıkların koru ormanlarına dönüştürülmesi ile; ormanda meydana gelen ekosistem

değişikliği, yaban hayatı göçü, toprak kaybı vb. etkiler ortadan kalkacağı ormanlar doğal seyrinde

herhangi bir değişiklik olmadan kendi kendini yenileyeceği doğaya yakın ormancılık yapılmış

olacaktır. Bunun sonucunda toplumda gelişen doğa ve çevrecilik bilinci içerisinde düzensiz olarak

faydalanılan ormanların hem sürdürülebilir ormancılığın bir gereği olarak ve hem de ekolojik ve

ekonomik olarak uyum içerisinde olacağı sürdürülebilir bir ormancılık yapılacaktır.

14

Koru ormanlarına yapılan müdahalelerde ormanın iklim, flora, hayvan ve böcek faunası

için gerekli koşullar normal seyrinde devam ederken, baltalık olarak işletilen ormanlarda yaşlı

ağaçlarda yaşayan birçok kuş türleri üreme ve barınma yerlerine kaybeder, zararlı böceklerle

tırtılları yiyerek dengeyi sağlayan parazit ve yırtıcı böceklerin yaşamaları için gerekli koşullar

ortadan kalkar.

Ülkemiz için orman alanlarının artırılması, sürekli ve düzenli ormanlar oluşturulması

yaşamsal önem taşır. Ormanın çok yönlü fonksiyonlarından en yüksek düzeyde yararlanmak

ülkemizin her yerinde yaşanabilir sağlıklı ortamların oluşturulmasını sağlar. Bu fonksiyonların

gerçekleştirilmesi ancak Koru Ormanlarının oluşturulması ve düzenli biçimde işletilmesiyle

mümkün olacaktır.

Sonuç: Müdürlüğümüzde çok az da olsa mutlak ve fizyolojik derinliğin yetersiz olduğu yerlerde

koru ormanı oluşması mümkün olamayacağından, kısa süreli idare müddeti belirlenip lif-yonga

üretimine yönelik baltalık olarak işletilebilir. Az miktardaki bu alanların dışında koruya

dönüştürme işlemleri esas alınmalıdır.

Baltalık ormanları çok eski bir işletme şekli olduğu, geniş yapraklı ormanlara yapılan

düzensiz ve kuvvetli müdahaleler neticesi bu faydalanma şeklinin ortaya çıktığı, sonraları yakacak

odun ve odun kömürüne olan talep doğrultusunda baltalık işletmeciliğin bugüne kadar süre geldiği

bilinmektedir. Günümüzde ise azalan talep doğrultusunda sosyal talebin ve yöresel baskının

olmadığı baltalık ormanlardan başlamak üzere uygun silvikültürel uygulamalar ile süratle koruya

dönüştürülmesi zorunluluğu artık toplum tarafından kabul görmektedir. Çünkü, orman işletme

şekillerinden koru işletmesi, baltalık ve korulu baltalığa göre doğaya en uygun işletme şekli olup

bu işletmecilik modeli, toplum yaşamının bugünü ve geleceğine yönelik ekolojik ve ekonomik

değere sahip birçok hizmeti sağlamakta olduğu gerçeğiyle bozuk orman alanlarının süratle koruya

dönüştürülmesi gerekmektedir.

Geyve Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Koruya tahvil işletme yöntemleri ile çalışma yapılan meşe sahalarında çok büyük

gelişmeler yaşandığı, gerek çap gerekse boy artımlarından gözlemlenmiştir.

2. Orman köylüsünün yakacak odun ihtiyaçlarının karşılanmasından dolayı olumlu etki

yapmıştır.

3. Koruya tahvil sahalarında KPS ekonomik katkı yaptığından orman halk ilişkilerinde

olumlu etkisi olmuştur.

4. Meşe koruya tahvil sahaları, genelde şahıslar tarafından korunan ormanlar olduğundan bu

alanalar kendi ormanları gibi kabul edilmekte, üretim çalışmalarında belli kişilerce çalışma yapılıp

köylünün tümü faydalanamamaktadır. Bu durum KPS hakkından dolayı bazı sıkıntılar

yaratmaktadır.

5. Bazı koruya tahvil sahalarında ki KPS hakları ormanın gelişmesi ve devamlılığı açısından

olumsuz sebeplere neden olmaktadır, bu açıdan değerlendirildiğinde bazı sahalara da normal

bakım şeklinde üretime geçilmesi ve köylü ihtiyaçlarının bu şekilde verilmesi gereklidir.

6. Genelde sahaların bir daha önceki plan döneminde tıraşlama kesilmiş olup şu anda fertlerin

%80 i 8 cm altında olması, teknik olarak çalışıldığında işaretleme ve üretim de kontrollerin

zorlaştırması nedeniyle koruya tahvil sahalarının olumsuz yönleri de vardır.

15

7. Koruya tahvil sahalarında her sene üretimin bazı köylerde olmaması köylünün iş gücü

açısından sıkıntılara sebep olmakta yani kesimci bulunamamakta, ya da yeterli alt yapı ve teçhizatlı

işçi bulunamamaktadır.

8. Koruya tahvil sahalarında koruya dönüşme ihtimali olmayan sahalarda tıraşlama

yönteminin de düşünülmesi gerekmektedir.

Gölcük Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Koruya tahvilin uygulanmasında, kuruluş özellikleri ve ekolojik şartlar önemli bir etkendir.

Meşe ağacı genç yaşta genellikle düzgün gövde geliştirmez azman yapar dolayısıyla başlangıçta

sahaya sık getirilmelidir. Güneş ışınlarına maruz kalan gövdelerde su sürgünleri oluşur, yoğun su

sürgünleri ise tepe çökmesine neden olur. Tepe çökmesi görülen ağaçlar erken yaşlarda böcek ve

mantar zararına maruz kalır. Bu nedenle meşe türü için aralamanın şiddeti ve zamanı çok önemli

bir etken olup meşenin gelişimi önemli oranda etkileyebilmektedir. Önceki yıllarda ülkemiz

ormanlarında yapılan ormanların tahribatı düzensiz faydalanmalar ve kuvvetli müdahaleler

ormanların yapısını bozmuş bugün koruya tahvile geçilen meşe ormanlarımızda kalite ve

endüstriyel odun üretimi mümkün görünmemektedir.

Ülkemiz için orman alanlarının artırılması, sürekli ve düzenli ormanlar oluşturulması

yaşamsal önem taşır. Ormanın çok yönlü fonksiyonlarından en yüksek düzeyde yararlanmak

ülkemizin her yerinde yaşanabilir sağlıklı ortamların oluşturulmasını sağlar. Bu fonksiyonların

gerçekleştirilmesi ancak kaliteli ormanların oluşturulması ve düzenli biçimde işletilmesi ile

sağlanır. Bu nedenle meşe de kalitenin arttırılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır.

2. İşletmemizdeki koruya tahvil uygulamalarında ekolojik klimatolojik ve fizyolojik

toprak faktörleri önemli bir etken oluşturmaktadır. Meşenin biyolojik ve ekolojik özelliklerine

bakarsak; yarı ışık veya ışık ağacı olarak bilinen meşeler yeterli ışığa ulaşamadıklarında sürgün

kayıpları başlar. Derin havalandırma kapasitesi yüksek, balçık tekstürlü toprakları seven meşe

ağacı ağır balçıklı topraklarda gelişir ancak istenilen gelişimi yapamaz. Durgun sudan hoşlanmaz.

Düzlükleri yer altı suyu yüksek yerleri sever sırtlardan hoşlanmaz. Islak ve rutubetli yerlerde

yetişebilir. Su baskınları ve sellere dayanıksızdır. Kuraklığa dayanabilmek için kazık kök gelişimi

yapar ardından yoğun güneş ışığına maruz kalan gövdelerde su sürgünleri oluşur.

İşletme Müdürlüğümüz Kadırga Şefliği 49, 50, 51, 52 nolu Mab3 meşçerelerine

bakıldığında ormanın meşenin biyolojisine uygun düzlük alanda kurulduğu, ıslak ve rutubetli

toprak yapısına sahip olduğu görülmekle beraber toprak özelliklerinin kötü olması nedeniyle

yeterli drenaja sahip olmadığı görülmektedir. Gerek olumsuz toprak koşulları gerekse de önceki

yıllarda yapılan düzensiz faydalanmalar ormanının yapısını bozmuş müdahale sonrası bırakılan

istikbal ağaçları bile kalite ve fiziki yapı anlamıyla çok bozuk olup idare süresini tamamlayarak

ormanın devamlılığını sağlamakta endişe uyandırmaktadır.

16

Resim 2-3. Kadırga Şefliği olumsuz toprak şartlarının olduğu koruya tahvil alanları

İşletme Müdürlüğümüz Gölcük Orman İşletme Şefliği 106 nolu KsDyab3 meşçeresine

bakıldığında sahanın fiilen meşe ile kaplı olduğu ancak gerek fizyolojik toprak özellikleri gerekse

de önceki yıllarda yapılan düzenli veya düzensiz uygulamalar aynı şekilde ormanının yapısını

bozmuş, meşçerenin idare süresini tamamlayarak ormanın devamlılığını sağlamasından endişe

duyulmaktadır.

Resim 4-5. Kadırga Şefliği 106 nolu bölme, geçmişte düzensiz yararlanılmış koruya tahvil orman alanları

3. İşletme Müdürlüğümüz bünyesinde yapılan koruya tahvil çalışmalarında orman-halk

ilişkileri olumlu yönde etkilenmiştir. Orman köylüsünün bizzat katılımının sağlandığı

uygulamalarda gerek Köylü Pazar ihtiyacı gerekse de halkın zati yakacak ihtiyacını

karşıladığından orman halk ilişkilerini güçlendirmiştir.

4. Meşe ve özelliklerle kestane ormanlarında meydana gelen kurumalar ağaçların gövde

kalitesi ve devamlılığını olumsuz yönde etkilemekte bu sahaların tıraşlanarak yeniden tesise konu

edilmesi hususunda da talepler çoğunluktadır.

5. Meşe ağacı genç yaşta genellikle düzgün gövde geliştirmediğinde gençliğinde sahaya sık

getirilmelidir. Güneş ışınlarına maruz kalan gövdelerde su sürgünleri oluşacağından ve sonrasında

17

bu su sürgünlerin yoğunluğu tepe çökmesine neden olabilmektedir. Bu ağaçlar erken yaşlarda

böcek ve mantar zararına maruz kalır. Bu nedenle meşe türü için aralamanın şiddeti ve zamanı çok

önemli bir etkendir. Özellikle meşenin gençliğinde yapılan uygulamaların şiddetine çok önem

verilmeli sık sık sahalar kontrol edilmelidir. Kapalılığı kırılmış, tepe çatısı çökmüş, çok bozuk

yapıdaki koruya tahvil sahaları tespit edilerek yeniden tesise konu edilebilir.

6. Uzun yıllardan gelen süreç içerisinde ormanı sahiplenmiş ve koru dışındaki ormanlarda

kendi hak sahipliği yargısı bulunmaktadır. Baltalık işletmeciliğinde ormanlar tıraşlandığından

çevresel faktör olarak halkın tepkisini uyandırmakla beraber meşe ormanlarının ve ormancılığının

kötüye gitmesi ormanların yok olması tehlikesini uyandırdığından meşe ormanlarında tekrar

baltalık işletmeciliğine dönüş şeklinde düşünceler ağırlıktadır. Köylü pazar satışı ve zati yakacak

odun ihtiyacı ile ilgili yapılacak yeni düzenlemelerle beraber halkın koruya tahvil ormanlarına

baskısı ve odun amaçlı orman olarak görülme anlayışı azalacaktır.

7. Koruya tahvil uygulamalarında çalışan teknik personel orman köylüsü ve köylü işçi

postaları işin başında eğitilmeli, uygulamalı tatbikatlar yapılmalı ve uygulanın şiddeti ve nasıl

yapılacağına dair bilgilendirilmelidir. Ayrıca yapılan çalışmaların doğruluğu İşletme

Müdürlüğünce ve Bölge Müdürlüklerince daha sık kontrol edilmelidir.

8. Yetişme ortamı faktörleri ve türlerin biyolojisinin o şartlara uygun olmadığı yerlerde daha

kısa dönüşüm süreli koruya tahvil işletmeciliği veya baltalık işletmeciliği yoluna gidilmeli ya da

saha yeniden tesis edilerek sahaya uygun fertler dikilmelidir.

9. Yetişme ortamı faktörleri ve türlerin biyolojisinin o yöre şartlarına uygun olmadığı

yerlerde, düzgün tepe çatısı ve gövde gelişimi yapamayan meşe sahaları ile yine dal kanserinin

hakim olduğu, kalite ve fiziki yapılarının bozuk olduğu, idare müddetini bile tamamlayamayacak

fertlerin hakim olduğu meşcerelerde daha kısa dönüşüm süreli koruya tahvil işletmeciliği veya

baltalık işletmeciliği yoluna gidilmesinin ya da sahanın yeniden tesis edilerek sahaya uygun

fertlerin dikilmesi uygun olacaktır.

Hendek Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Meşe gerek tür çeşitliliği gerekse de yayılış alanı ve yetişme ortamı şartlarına uyum

gösteren bir tür olmakla beraber bölgemizde yer alan meşe türlerinin birçoğu düşük bonitetli

sahalarada yer almaktadır. Meşe türlerinin büyük bir çoğunluğunun koruya tahvil çalışmalarına

uygun olmadığı (canlandırma kesimi hariç) düşünülmektedir. Şöyle ki:

Koruya tahvil uygulamasının farklı tekniklerini uygulamanın nihai amacı meşcereyi doğal

gençleştirmeye uygun safha getirerek doğal gençleştirme uygulamaları sonucu tohumdan gelen

koru meşcereleri oluşturmaktır. Ancak gerek bölgemizde gerekse de ülkemiz genelinde meşe

türleri ile yapılmış başarılı doğal gençleştirme çalışmaları yok denecek kadar azdır.

İşletme Müdürlüğümüzde de olduğu gibi (örnek olarak Kurtköy Şefliği 35, 37, 57, 58, 75

ve 76 nolu bölmeler) özellikle 20 yaşını geçen meşe fertlerinde yoğun kurumalar meydana

gelmekte bu nedenle meşe fertleri doğal gençleştirme çağına kadar yaşlandırılamamaktadır. Bu

kurumaların sebebi de tespit edilememiştir.

18

Resim 6-7. Kurtköy Şefliği 57 nolu bölme, yoğun kurumaların olduğu orman alanları

Birçok meşe meşceresinde doğal yaşlı ağaçlar olmasına rağmen doğal gençlik gelmemesi

nedeni ile yapılan yapay gençleştirme çalışmalarında sürgünden gelen fertler yapılan yoğun ve

şiddetli sürgün kontrolü çalışmalarına rağmen dikimle gelen kültürlere galip gelmesi nedeniyle

yapay gençleştirme çalışmaları başarısız olmakta ve saha en sonunda sürgün kökenli fertlere

bırakılmaktadır. Buda büyük zaman ve maddi kayba neden olmaktadır.

Ayrıca yapay gençleştirme sonucu elde edilen ya da edilecek olan meşcerelerin uzun

vadede nasıl bir gelişme göstereceği de tam olarak ortaya konulmuş değildir.

Özellikle bölgemizde yer alan ve sürgün kökenli meşe sahalarının ekolojik şartlar

bakımından uygun çimlenme ve yetişme ortamına sahip olmaması (özellikle toprak şartları ve su

açığı yönünden) tohumdan gelen ya da ekim yoluyla elde edilen fertlerin çimlenmesini ya da dikim

yoluyla sahaya getirilen fidanların tutma yüzdesini ve akabinde gelişini olumsuz etkilediğinden

başarısızlık neredeyse kesin olmaktadır.

Yukarıda yazılan nedenlerle özellikle baltalık kökenli olup koruya tahvil işletme sınıfına

alınan meşe sahalarının yine enerji ormanı tekniği ile işletilmesinin uygun olacağı, yetişme ortamı

yönünden iyi ve uygun meşe türlerinden oluşan koru meşcerelerinde ise uygun yöntemlerle (siper

altında dikim) gençleştirme yapılarak koru işletmesine devam edilmelidir. Ancak yetişme ortamı

ve koru işletmesine uygun meşe türleri yanlış silvikültür teknikleri ya da usulsüz kesimler

nedeniyle sürgün kökenli hale gelmişse buralarda koruya tahvil çalışmaları ile bu meşcereler koru

işletme şekline dönüştürülmelidir.

2. İşletme Müdürlüğümüzde yapılan koruya tahvil çalışmaları sonucunda yetişme ortamının

iyi olduğu sahalarda doğal olarak meşcerelerde daha iyi gelişim gözlenmektedir. Ancak, düşük

bonitetli sahalarda özellikle direklik çağına gelen fertlerde kurumalar, ayrıca daha düşük boy

artımı ve çap gelişimi görülmektedir. Bu meşcereler yapılan bakım çalışmalarına çok hızlı cevap

vermemekte, gelişim çok yavaş olmakta ve özellikle ikinci dönüşlerde müdahele edilecek fert

bulunması zor olan meşcereler bile olmaktadır. Yetişme ortamının zayıf olduğu bu sahalarda

19

ileriki yaşlarda kurumalar meydana gelmektedir. Yukarıda da bahsedildiği gibi Kurtköy Şefliği

35, 37, 57, 58, 75 ve 76 nolu bölmelerdeki Mc3, Mcd3 ve Md3 meşcere tipindeki sahalarda yoğun

kurumalar görülmektedir.

3. Koruya tahvil çalışmalarında orman halk ilişkileri genel anlamda KPS hakkının koruya

tahvil uygulamalarında da verilmesi nedeniyle çok kötü yönde etkilenmemiştir. Ancak baltalık

döneminden kalan ve kesim düzeni sistemine bağlı sahiplilik algısı koruya tahvil çalışmalarının

zamanında ve etkin bir şekilde yapılmasına olumsuz etki etmiştir. Bir köy hududundaki ormanların

o köy halkı tarafından ve kendi aralarında kabul gören sahiplilik olgusu çoğu zaman işletmelerin

yıllık bakım programlarının yapılması önünde ciddi bir olgu olarak durmakta ve buda bazı

meşcerelerin zamanında ihtiyacı olan bakımı görmemesi sonucunu doğurmaktadır. Ancak koruya

tahvil çalışmalarının özellikle şehirlerde yaşayan ve ormanla maddi anlamda ilişkisi olmayan

toplumun büyük birçoğunun tepkisini çeken tıraşlama kesimlerinin kalkması açısından

memnuniyetle karşılandığı da aşikârdır.

4. Koruya tahvil çalışmalarının büyük bir bölümünü sıklık bakımı ve ilk aralama bakımları

oluşturmaktadır. Özellikle her yıl geniş sahalarda yapılan çalışmalar teknik elemanların birim alan

başına gösterecekleri ilgi ve ayıracakları zamanı azaltmaktadır. Bu nedenle bu sahalarda hizmet

alımı yöntemi ile mutlaka teknik eleman nezaretinde yapılacak işaretlemelerle çalışmaların

yapılması faydalı olacaktır.

Ayrıca idaremizce çıkarılan yönetmeliklerde ağaç türü ve meşcere boyu baz alınarak

öngörülen müdahale dozlarının sadece bu kritere göre belirlenmesi, sahada bırakılacak istikbal

ağacı sayısı ve çıkarılacak fertlerin belirlenmesi açısından yetersizdir. Meşcerelerde yapılacak

bakımın yılın hangi mevsiminde yapıldığı erken baharda yapılan bakımlarla sonbaharda yapılacak

müdahale dozunun meşcerenin yeni duruma göstereceği uyum ve abiyotik etmenlerden etkilenme

derecesi bakımından farklı olması, yine meşcerenin bakı, yükselti, eğim gibi fizyografik

etmenlerden dolayı yapılacak müdahaleden ne şekilde etkileneceği göz önünde bulundurularak

bakımların yapılması gerekmektedir.

Yakacak odun ihtiyacı verilmesi amacıyla üretim yapılması da sadece yakacak odun

ihtiyacı zamanında bu tür çalışmalara katılan ve yeterli tecrübesi olmayan, yapılan çalışmanın

amacı hakkında bilgisi ve fikri olmayan ve tek amacı kısa zamanda odun ihtiyacını karşılamak

olan köylünün orman üzerindeki menfi etkisini artırmaktadır. Bu nedenle rampa satışları ile bu

konuda tecrübeli ve nitelikli kesim işçileri ile üretimin yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Koruya

tahvil çalışmalarında orman en menfi etki bu tip yeterli bilgi ve tecrübesi olamayan kişilerin

çalıştığı ve çok kısa sürelerde üretim çalışmasının yapıldığı alanlarda meydana gelmektedir.

Uzun vadede orman köylüsüne üretim yaptırmak yerine, bu konuda ehliyetli kişilere üretim

yaptırılmasının, teşkilatımızın üretimden elde ettiği gelirin bir bölümünü orman köylüsüne

aktarması şeklinde bir sübvanse yönteminin kullanılmasının teşkilatımız ve ormancılık çalışmaları

açısından çok önemli bir etkisi olacağı düşünülmektedir.

5. Köyler arsında bulunan sosyal ihtilaflar nedeni ile birçok bölmede üretimler zamanında

yapılamamaktadır. Köy hudutlarından kaynaklanan nedenlerle çıkan ihtilaflar mülki amirler

tarafından çözülmeden orman ile ilgili konu denilerek idaremize yönlendirilmekte, ancak konu

sınır ihtilafından kaynaklandığından 288 sayılı tebliğe göre yapılan tevziatlar taraflarca kabul

görmediğinden bir sonuç alınmamakta ve bakım çalışmaları aksamaktadır.

Yine orman varlığı az olan köylerde ileriki yıllarda zati ihtiyaç alamayacakları endişesi ile

bakım ihtiyacı olan bölmelerin üretime açılması noktasında direnç göstermektedir.

20

Baltalık kesim düzeninden kalma sahiplilik olgusu nedeniyle köylüler sadece kendilerine

ait olduğunu düşündükleri meşcereler de kesim yapmak istemekte, diğer bölmelerde herhangi bir

üretim faaliyetine girmemektedir. Bunun sonucunda da aynı anda birçok bölmede üretim açılması

talepleri olmakta bu durum ormanların bir bölümün uzun yıllar bakımsız kalması bazı

bölümlerinde ise aşırı müdahale yapılması tehlikesini oluşturmaktadır.

Yukarıda belirtilen vb. nedenlerle orman köylüsünün sosyokültürel yapısı ormanlara

yapılacak müdahalelerin zamanında yapılması noktasında ciddi bir engel oluşturmaktadır.

Yapılacak mevzuat düzenlemeleri ile teşkilatımızın özellikle genç meşecere üretimlerinde orman

köylüsünün çalışmaları engelleyici bu tutumlarına karşı teşkilatın elini güçlendirecek mevzuat

değişikliği yapılarak, orman köylüsü dışında da üretim yaptırılmasının yolu açılmalıdır.

6. Ormancılık tekniği açısından yapılan tüm üretim çalışmalarının temel amacı ormanın daha

iyi duruma getirilmesi olup, üretim sonucu çıkarılacak emval ve buradan elde edilecek gelir bir

amaç değil sonuçtur. Ancak ormanda çalışan gerek kesim işçisi gerekse de orman köylüsünün ise

temel amacı en fazla geliri en kısa zamanda en az maliyetle yapmak ve kazanç

maksimizasyonudur. Yapılacak çalışmalardan beklentiler bu anlamda değerlendirildiğinde birbiri

ile çok da fazla örtüşmemektedir. Bu nedenle bu uyumsuzluktan oluşan negatif sonuçların ortadan

kaldırılabilmesi için;

Teknik eleman kontrolü yapılacak müdahalelerinin tüm aşamalarında bulunması

gerekliliği tartışmasızdır. Ancak İşletme şeflerinin iş yoğunluğu nedeniyle kontrolünde meydana

gelen aksamalar hizmet alımı yöntemiyle mühendis istihdamı ile giderilmelidir.

Köylülerin kısa vadeli kazanç yerine ormanın sürdürülebilir şekilde işletilmesi ile uzun

vadede daha kazançlı olacağı konusunda bilgilendirilmeli yaptıkları işin önemi konusunda daha

bilinçli olmaları sağlanmalıdır.

Yapılacak mevzuat değişiklikler ile profesyonel kesim işçiliğine doğru hızla geçilmeli

mutlaka sertifikalı orman işçiliği konusunda ilgili mevzuat çıkarılarak daha profesyonel bir işgücü

ile çalışmanın yolu açılmalıdır.

7. Biyolojik ve ekolojik açıdan hangi meşe türlerinin hangi silvikültürel metotlarla işletilmesi

bilimsel ve teknik olarak yapılacak araştırmalarla ortaya konulmalı.

Planlama aşamasında meşelerin türleri de tespit edilmeli hatta meşelerin rumuzlarına hangi

türe ait olduğunu gösteren ilaveler yapılmalı. Planlama aşamasında biyolojik ve ekolojik yapısı

mutlaka dikkate alınmalı.

Tüm meşe sahalarının baltalığa dönüştürülmesi gibi kaba ve genel bir değerlendirme

yapılmamalı. Pazar durumu göz önüne alınarak yakacak oduna talebin azaldığı lif yonga

kuruluşlarının da meşeye olan talebinin az olduğu göz önüne alınarak ne kadar alanda baltalık

işletmesi yapılması gerektiği ve idare müddetlerinin ne olacağı konusunda Pazar durumu mutlaka

göz önüne alınmalı.

Yetişme ortamının çok kötü olduğu meşe sahalarında yapılan müdahalelere cevap

vermeyen meşcerelerde (maki formunda) toprağı koruma fonksiyonu göz önünde tutularak bu

sahalara en az müdahale olacak şekilde işletme metodu seçilmeli.

Sonuç: Mevcut sahalardan biyolojisi ve ekolojisi yönünden uygun olan ve koru olarak işletilen

sahalar aynen devam etmeli ya da çeşitli nedenlerle sürgün kökenli duruma gelmiş olanlar varsa

21

da koruya tahvil çalışmaları ile koru işletmesine dönüştürülmelidir. Toprak koruma fonksiyonu

olan sahalar koruma fonksiyonu ile işletilmeli, baltalığa uygun türlerin olduğu nispeten düşük

bonitetli olan ve belli bir yaştan sonra yaşlandırılması mümkün olmayan sahalarda ise piyasa

şartları da göz önüne alınarak belirlenecek idare sürelerinde baltalık olarak işletilmelidir. Sosyal

yönden tepkilere neden olan ön görünümlü meşcerlerde ise mutlaka bantlar halinde meşcereler

bırakmak gibi hem yaban hayatı açısından hem de toplumsal tepkileri azaltmaya yönelik

tedbirlerde alınarak çalışmalar yapılmalıdır.

İzmit Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Tüm meşe baltalıklarının koruya tahvil işletme sınıfına alınmasına müteakiben daha

radikal bir karar daha alınarak KPS hakkının da kaldırılarak sosyal baskının azaltılması

sağlanmalıdır.

2. 1/10 tarife bedeli ile yakacak odun ihtiyacının karşılanması uygulamasından vazgeçilmeli,

onun yerine rampa satışı ile yakacak odun ihtiyacının karşılanması sağlanmalıdır. Sebep: onlarca

kişinin yakacak odun ihtiyacını karşılamak için, koruya tahvil işinin özünü bilmeden ormana

girmesi, ormanı bölüşmesi ve iyi niyetle çalışması çok zor.

3. Zati ihtiyacın karşılandığı ormanlık alanı az olan köylerde ikinci dönüşüm başladı. İkinci

dönüşümde hem çap arttı hem de çıkan emval azaldı. Bu nedenle yakacak odun ihtiyacını

karşılamaya devam edeceksek, yakacak-lif yonga ayrımının ortadan kaldırılması gerekmektedir.

4. İyi bonitet sahalar ile anropojen etki ile bozulan sahalar dışında kalan meşe alanlarında

koruya tahvil uygulamasından vazgeçilmesi, bu sahalardaki kurumlardan yola çıkarak kısa süreli

işletme sistemi ile gençleştirilmesi tıraşlama olan yöntemin tercih edilmesi.

5. Farklı meşe türlerinin silvikültür isteklerine göre farklı koruya tahvil uygulama

yöntemlerinin bir prensip olarak benimsenmesi.

6. Koruya tahvil çalışmasının baltalık işletmesine göre daha teknik bir iş olmasından dolayı

artan iş yüküne uygun personel takviyesi veya hizmet alımı ile mühendis istihdamının sağlanması.

7. Geçmiş yıllarda yapılan ekim, dikim veya doğal gençleştirme sahaları ile 3-4-5 veya 6

dönüşümün uygulandığı sahaların tespit edilerek bu ormanların olduğu yerlere bu işin yoğun

olduğu işletme şefleri ile teknik gezilerin yapılması.

Karasu Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Karasu Orman İşletme Müdürlüğü, Karasu Orman İşletme Şefliği’nde koruya tahvil

işletme sınıfına ayrılmış sadece 98 nolu bölme bulunmaktadır. Koruya tahvil sahasının alanı 35.5

ha.dır. KnGna 19,5 ha. ve KnGnab3 16,0 ha. dır.

Söz konusu 35,5 ha.lık koruya tahvil bölmesinin bakım blokunda yer alan KnGnab3

meşcerelerinden farkı yoktur. Yalnızca köye odun verilebilmesi için 2003-2013 süreli amenajman

planında 3,0 ha. lık parsellerle 10 yıl yakacak odun verilebilmesi düşünülerek planlanmıştır.

2. Koruya tahlil çalışmalarına amaç orman köylüsüne zati yakacak odun vermek ise KPS

satışları kaldırılmalı ve koruya tahvil sahaları da bakım sahalarına aktarılmalıdır. Her iki

uygulamada da ileri ki yıllarda yapılan silvikültür müdahale aynıdır.

22

3. Koruya tahvil sahaları genelde işçi postalarının insafına bırakılmış bir şekilde uygulama

yapılmaktadır. Halbuki bu sahalar çok dikkatlice ve özenli bir şekilde damgalanmalıdır. Damga

yapılmadan bu sahalardan uygulama yapılması engellenmelidir. Teknik elemanın damga

yapmadığı koruya tahvil alanlarında uygulama yapılmamalıdır.

4. Baltalık işletmeciliği çağ dışı ve ilkel ve sadece yakacak odun amaçlı uygulanmaktadır.

Geriye tekrar baltalık işletmeciliğini getirmeyi düşünmek ormancılığımızı geriye götürmektir.

Ayrıca, baltalık ormanları o zamanın şartlarında açmacılığı engellediğinden mevcut koruya tahvil

sahaları korunmalı, açmacılık eğilimli potansiyel sosyal baskılı sahalarda koruma

yoğunlaştırılmalıdır.

5. Bozuk meşe sahaları ağaçlandırmaya konu edilmeden, rehabilitasyon şeklinde uygulamaya

konu edilmelidir.

2.2.1. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe ormanlarının durumu

Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre Balıkesir Orman Bölge

Müdürlüğü ormanlarının toplam alanı 1305072,0 hektar olup, bu alanın 625806,0 hektarı koru,



olarak işletilmektedir. Baltalık ormanı mevcut değildir. Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü’ne

bağlı Keşan Orman İşletme Müdürlüğü 1963 – 1972 envanter verilerine göre Balıkesir’de,

Çanakkale Bölge Müdürlüğü’nün kapatılması sonrası Keşan Orman İşletme Müdürlüğü İstanbul

Orman Bölge Müdürlüğü’ne bağlandığından 2012 envanter verileri İstanbul’da gösterilmiştir.











Meşe koruya tahvil ormanlarının 79224,6 hektarı (% 97,3) ekonomik (üretim), 2184,3 hektarı (%

2,7) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir (Tablo 7

ve Grafik 4).

Resim 8. Susurluk Orman İşletme Şefliği

Kirazköy Mevkii (Foto: ŞAHİN A., 2014)

Quercus cerris (Saçlı meşe) + Qercus

frainetto (Macar meşesi) karışık koruya tahvil

meşceresi.

23

Tablo 7. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü Meşe Ormanlarının İşletme Amaçlarına Göre Alansal Dağılımı

İŞLE

TME

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ



Alan (Ha.)


Alaçam - - - - - - - - - - - -

Balıkesir 6863,3 3889,7 10753,0 12346,6 14974,1 27320,7 2809,1 1131,5 3940,6 22019,0 19995,3 42014,3

Bandırma 15931,9 1271,7 17203,6 7874,5 3055,0 10929,5 6344,5 1669,4 8013,9 30150,9 5996,1 36147,0

Bayramiç - - - 111,1 65,6 176,7 1516,6 - 1516,6 1627,7 65,6 1693,3

Biga 16824,0 17864,0 34688,0 2355,5 1228,0 3583,5 - 32,0 32,0 19179,5 19124,0 38303,5

Bigadiç - - - - - - - - - - - -

Çan 3575,6 1782,0 5357,6 3806,8 4033,6 7840,4 3896,5 - 3896,5 11278,9 5815,6 17094,5

Çanakkale 8000,7 1986,5 9987,2 1005,5 456,9 1462,4 581,1 67,3 648,4 9587,3 2510,7 12098,0

Dursunbey - - - 385,7 693,8 1079,5 41,7 266,6 308,3 427,4 960,4 1387,8

Kalkım - - - 728,1 519,1 1247,2 2987,8 - 2987,8 3715,9 519,1 4235,0

Sındırgı 539,8 68,7 608,5 894,4 41,8 936,2 83,5 - 83,5 1517,7 110,5 1628,2

Yenice 624,9 1,8 626,7 5056,0 5176,8 10232,8 3292,0 - 3292,0 8972,9 5178,6 14151,5

Toplam 52360,2 26864,4 79224,6 34564,2 30244,7 64808,9 21552,8 3166,8 24719,6 108477,2 60275,9 168753,1


Alaçam - - - 114,6 1448,7 1563,3 - - - 114,6 1448,7 1563,3

Balıkesir 319,4 515,4 834,8 1767,3 3552,7 5320,0 2704,8 - 2704,8 4791,5 4068,1 8859,6

Bandırma 1292,5 57,0 1349,5 2336,9 877,4 3214,3 4832,6 856,7 5689,3 8462,0 1791,1 10253,1

Bayramiç - - - - - - - - - - - -

Biga - - - - - - - - - - - -

Bigadiç - - - 596,4 611,5 1207,9 - 5710,1 5710,1 596,4 6321,6 6918,0

Çan - - - 5044,7 4002,6 9047,3 612,0 104,1 716,1 5656,7 4106,7 9763,4

Çanakkale - - - 191,2 952,9 1144,1 92,6 - 92,6 283,8 952,9 1236,7

Dursunbey - - - 344,2 2786,7 3130,9 25,3 548,8 574,1 369,5 3335,5 3705,0

Kalkım - - - 591,1 671,9 1263,0 2382,0 - 2382,0 2973,1 671,9 3645,0

Sındırgı - - - 6843,4 5030,2 11873,6 404,4 - 404,4 7247,8 5030,2 12278,0

Yenice - - - 934,3 740,3 1674,6 852,8 - 852,8 1787,1 740,3 2527,4

Toplam 1611,9 572,4 2184,3 18764,1 20674,9 39439,0 11906,5 7219,7 19126,2 32282,5 28467,0 60749,5

Gen. Top. 53972,1 27436,8 81408,9 53328,3 50919,6 104247,9 33459,3 10386,5 43845,8 140759,7 88742,9 229502,6

52

36

0,2

26

86

4,4

34

56

4,2

30

24

4,7

21

55

2,8

31

66

,8

16

11

,9

57

2,4

18

76

4,1

20

67

4,9

11

90

6,5

72

19

,7

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000



ALA

N (

HA

.)

G r a f i k 4 . B a l ı k e s i r O r m a n B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü M e ş e O r m a n l a r ı n ı n O r m a n F o n k s i y o n l a r ı n a G ö r e A l a n s a l D a ğ ı l ı m ı G r a f i ğ i


24

2.2.2. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmaları



yapılmıştır. Bu alanların 1154,3 hektarlık kısmında ikinci kez silvikültürel müdahaleler

gerçekleştirilmiştir. Meşe koruya tahvil ormanlarında silvikültürel müdahalelerin yapıldığı

meşcerelerin tümü ekonomik (üretim) fonksiyonlu ormanlardır (Tablo 8).

Tablo 8. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü meşe koruya tahvil alanları uygulama miktarları

İŞLE

TME

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ



GENEL TOPLAM


Alan (Ha.)

Alaçam Koruya tahvil mevcut değil

Balıkesir 5530,7 - 5530,7 5530,7 - 5530,7

Bandırma 12901,9 - 12901,9 12901,9 - 12901,9

Bayramiç Koruya tahvil mevcut değil

Biga 15379,5 - 15379,5 15379,5 - 15379,5

Bigadiç Koruya tahvil mevcut değil

Çan 3777,2 - 3777,2 3777,2 - 3777,2

Çanakkale 4717,8 - 4717,8 4717,8 - 4717,8

Dursunbey Koruya tahvil mevcut değil

Kalkım Koruya tahvil mevcut değil

Sındırgı - - - - - -

Yenice 515,7 - 515,7 515,7 - 515,7

Toplam 42822,8 - 42822,8 42822,8 - 42822,8






Resim 9. Gönen Orman İşletme Şefliği

(Foto: ŞAHİN A., 2014) Quercus cerris

(Saçlı meşe) + Qercus frainetto (Macar

meşesi) karışık koruya tahvil meşceresi.

25

2.2.3. Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmalarının genel

değerlendirilmesi


komisyonun Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü’nde (Dursunbey İşletme Müdürlüğünde)

17.04.2014 tarihinde yapılan toplantısında tüm şube ve işletme müdürlerinin katılımıyla

gerçekleştirilen toplantıda ortaya konulan görüş ve öneriler ile komisyon başkanlığına sunulan

yazılı görüş ve öneriler ile komisyonca arazide gerçekleştirilen çalışmaların sonucunda belirlenen

esaslar aşağıda verilmiştir.

Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Balıkesir OBM de 2006 yılında Baltalıkların Koruya Tahvil İşletme Sınıfına alınmasından

sonra bu güne kadar yapılan koruya tahvil sahalarında genel yapı itibariyle meşe türleri, saf veya

karışım olarak Quercus petraea (Sapsız Meşe), Quercus frainetto (Macar Meşesi) ve Quercus

cerris (Saçlı Meşe) meşcerelerinden oluşmaktadır. En iyi gelişme sapsız meşenin saf ve Macar

meşesi ile karışımda olduğu sahalarda görülmüştür. Bunun yanında Macar meşesinin saçlı meşe

ile yaptığı karışımlarda da gelişimlerin iyi durumda olduğu gözlenmiştir.

Bonitetin iyi olduğu şahalarda bu durum daha bariz olarak önümüze çıkmaktadır. Saçlı meşenin

saf olduğu meşcereler ile Macar meşesi ile karışım yaptığı sahalarda ise gelişmeler çok olumlu

olmayıp bunda antropejen etkiler, klimatik ve edafik faktörler rol oynamaktadır. Koruya tahvil

uygulamalarında başarı, meşe türlerinin biyolojileri ile ekolojilerindeki istekleri doğrultusunda

önemli olmaktadır. Sapsız ve Macar meşesinde bunu gözlemlemekteyiz. Şartlar kötüleştiğinde

Saçlı meşe diğer meşe türlerinin yerini almaktadır.

Resim 8. Quercus cerris - Quercus frainetto Resim 9. Quercus frainetto - Quercus petraea

2. Balıkesir ve Çanakkale İli İşletmelerinin Marmara denizinden gelen rutubet ve diğer genel

faktörler çerçevesinde meşe türleri gelişimlerinde etki iyi yönde gözlenmektedir. Bu durum Bölge

Müdürlüğü ormanlarının güney kesimlerine inildikçe bariz olarak göze çarpmaktadır. Uygulama

yapılan Koruya Tahvil sahalarında iyi bonitetlerde, özellikle toprak şartları iyi fizyolojik toprak

derinliğinin “1” Metrenin üzerinde, kapalı meşcerelerdeki sahalarda yapılan çalışmalarda, başarı

oranı artmakta, müdahale sonrası meşcere çap ve boy artımı daha hızlı gözlenmektedir. Bonitetin

orta ve kötü olan sahalarda, eğer toprak derinliği iyi değilse fert sayısı fazla olsa dahi müdahale

sonrası çap - boy artımı istenilen düzeyde olmamaktadır. Bonitetin kötü sahalarda fert adedi az ve

gelişimin zayıf olması nedeniyle müdahale daha mutedil yapılmaktadır. Rakımın müdahalenin

başarısı üzerine bir etkisi gözlenmemiştir.

26

Konu ile ilgili olarak Bandırma İşletme Müdürlüğü Şefliklerinde yapılan değerlendirmeler;

Sarıköy Şefliğinin Şaroluk köyü hudutlarında bulunan 239 ve 240 nolu bölmelerde III. bonitette

400 rakımda, toprak yapısının kumlu balçık olup, meşcere tipi Mb3, hektardaki fert sayısının 1229

adet olup, servetin hektarda 63,414 m³ ve artımın 3,207 olması nedeniyle hektarda 30 m³ eta

verilmiştir. 239 ve 240 nolu bölmelerde 20 yıl önce baltalık işletmeye sınıfına göre tıraşlama

yapılmış ve bu zamana kadar herhangi bir müdahale görmemiştir.

Resim 10. Sarıköy Şefliği 239 nolu bölme Resim 11. Sarıköy Şefliği 240 nolu bölme

Resim 12. Sarıköy Şefliği 239 nolu bölme Resim 13. Sarıköy Şefliği 240 nolu bölme

Bu bölmelerde 2013 yılında yapılan müdahale sonrası, çap ve boy artımı, tepe gelişimi üzerine

olumlu etkileri görülmeye başlanmıştır (Resim: 10, 11, 12, 13).

Sarıköy Şefliği 182 nolu bölmede III. bonitette, toprak yapısı killi balçık, rakım 100 metre, Mb3

meşçeresine 1229 adet fert olan, servetin 63,414 m³ ve artımın 3,207 m³ bu bölmeye verilen eta

ise 8 m³ tür.

27

Aladağ Şefliğinin Alacaoluk köyü hudutlarında bulunan 89 nolu bölme Mb2 meşçeresi III.

bonitette 400 m. rakımda, toprak yapısı kumlu balçık, hektardaki fert sayısı 405 adet olup, servet

hektarda 20,816 m³ ve artımın 1,053 olması nedeniyle 5 yıllık dönemde hektarda damga miktarı

11 m³ ve 90 nolu Mb3 meşceresinde III. bonitet 400 rakımda, toprak yapısı kumlu balçık

hektardaki fert sayısı 1150 adet olup, servet hektarda 105,850 m³ ve artım 4,460 olması nedeniyle

5 yıllık dönemde hektarda 45 m³ eta verilmiştir.

Resim 14. Aladaş Şefliği 90 nolu bölme Resim 15. Aladağ Şefliği 89 nolu bölme

Aladağ Şefliğinin Karaağaçalan köyü hudutlarında bulunan 138 nolu bölme Mab3 meşçeresi III.

bonitet 80 m. rakımda, toprak yapısının killi balçık, hektardaki fert sayısının 925 adet, servetin

hektarda 40,267 m³ ve artımın 2,150 m³ olması nedeniyle 5 yıllık dönemde hektarda 19 m³ eta

verilmiştir.

Resim 16. Aladağ Şefliği 138 nolu bölme Resim17. Aladağ Şefliği 138 nolu bölme

Bu bölmelerde 2013 yılında yapılan müdahale sonrası çap ve boy artımı, tepe gelişimi üzerine

olumlu etkileri görülmeye başlanmıştır. Saçlı meşe ve Macar meşesinin hakim olduğu

meşcerelerde ise başarı etkilerinin görülmesi daha yavaş olmaktadır (Resim: 14, 15, 16, 17).

3. Orman köyleri genelde ilk aşama da canlandırma kesimlerinden koruya tahvile geçişte zati

yakacak odun ihtiyacı ve köy kesim düzeninde tıraşlama kesiminin kolaylığı yönünden olumsuz

yaklaşsa da uygulama süresince zamanla koruya tahvil uygulamalarında bakım müdahalelerinin

daha iyi olduğu kanaati köylerde ve kamuoyunda olumlu karşılanmış, sonucunda orman halk

ilişkilerinin gelişmesinde iyileşme olmuştur. Yeterli iş gücü olmayan köyler ise kısmen bu

28

sahalardan uzun yıllardır kışlık yakacak odun ihtiyaçlarını temin ettiği için bu çalışmalara olumsuz

yaklaşabilmektedir.

4. Koruya tahvil çalışmalarında meşcere gelişimini geriye götürecek usulsüz ya da yanlış

müdahaleleri engellemek için; öncelikle sahalarda teknik elemanlarca işaretleme yapılması sonrası

kontrol ve denetim önem teşkil etmektedir. Ayrıca köylülerin kışlık zati yakacak odun

ihtiyaçlarının bu sahalardan karşılanması da olumsuz etkiler oluşturabilmektedir.

5. Koruya tahvil uygulamalarında KPS ve köylü zati yakacak ihtiyaçlarının kaldırılması,

orman-halk ilişkilerinde bilinçlendirmeye gidilmesi ile saçlı meşe meşcerelerinde tekrar baltalık

kesimlerine dönülmesi ile koruya tahvil uygulamalarının başarısını olumlu yönde etkileyecek

idari, hukuki ve sosyal düzenlemelere ihtiyaç vardır.

Bunun yanında, gelir düzeyinin yüksek olduğu orman ve hayvancılıkla geçinen köylerde koruya

tahvil programları sorunsuz olarak gerçekleştirilmesi daha kolay olmaktadır. Gelir düzeyinin

düşük olduğu orman ve hayvancılıkla geçinen kırsal köylerde ise koruya tahvil programlarının

gerçekleşmesi sosyal ve ekonomik nedenlerden dolayı daha güç olmaktadır. Koruya tahvil sahası

olarak verilen meşe meşcerelerinin köylüler ile istişare edilerek belirlenmesi, köy hudutlarında

ihtilaf olan yerlerde kesinlikle koruya tahvil sahası verilmemeli ve öncelikle ihtilaf giderilmelidir.

Koruya tahvil sahalarında usulsüz kesim yapan köylülere bir daha KPS kesimi verilmemesi

yönünde de hukuki ve sosyal düzenlemelere gidilebilir.

6. Koruya Tahvil çalışmalarında istenmeyen sonuçların meydana gelmesinde; İşletme

Şefi’nin eş zamanlı pek çok konuda görevli ve sorumlu olması, geniş sahalarda yeterli sayıda

personel olmaması, çalışan köylü veya posta işçilerinin müdahalelerde istismar yapma ihtimalleri

ile denetim ve takibinin zorlukları söz konusudur.

Bu bağlamda, bakımlarda kesim işlerinin ehil işçilere verilmesi, gerekirse bu noktada işçi

postalarının Orman İdaresince eğitime tabi tutulmaları ve belgelendirilmeleri ile denetim ve

kontrol için ara eleman alınması başarıda rol oynayacaktır.

Ayrıca; Koruya tahvil çalışmasında teknik elemanın yapılan çalışma hakkında bilgi sahibi olması,

çalışan köylülere, işçi postalarına yapılan çalışma hakkında bilgi vermesi başarıyı artırmaktadır.

Çalışan işçiler ister köylü, ister işçi postası olsun uygulamalı kesim yapılması, sahanın işaretli

olması ve çalışan işçilerin yaptıkları bakım hakkında bilgili olmaları başarıyı artırmaktadır.

Koruya tahvil çalışması yapılan İşletme Şefliklerinde veya İşletme Müdürlüklerinde orman

köylülerinin ve işçi postalarının da katılımıyla seminerler verilmesi de fayda temin edecektir.

7. Koruya dönüştürme şartlarının zor olduğu, bilhassa saçlı meşenin yayılış gösterdiği

sahalarda enerji ormancılığı yapılabilir. Ayrıca, bozuk yapı gösteren sahalarda ağaçlandırma

çalışmaları ile uygun türler getirilerek koru ormanı elde edilmesi sağlanabilir. Gerekirse tür

değişikliğine gidilebilir.

8. Bölge Müdürlüğümüz İşletmelerinde ekim ve dikim yoluyla elde edilmiş meşe meşcereleri

mevcut değildir.

29

2.3.1. Bursa Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe ormanlarının durumu

Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre Balıkesir Orman Bölge




olarak işletilmektedir. Baltalık ormanı mevcut değildir.




1786,2 hektarı (% 1,1) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlardan oluştuğu

görülmektedir. Meşe ormanları verimlilik açısından değerlendirildiğinde 168210,9 hektarlık

orman alanının 127680,6 hektarlık kısmı (% 75,9) verimli, 40530,3 hektarı (% 24,1) ise bozuk

orman alanlarından oluşmaktadır (Tablo 9).


hektarlık kısmı (% 92,6) mevcut amenajman planlarına göre koruya tahvil, 8515,9 hektarı (% 5,1)

meşe (saf), 3953,6 hektarı ise (% 2,3) meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir. Meşe

koruya tahvil ormanlarının tümü ekonomik (üretim) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir

(Tablo 9 ve Grafik 5).

Tablo 9. Bursa Orman Bölge Müdürlüğü Meşe Ormanlarının İşletme Amaçlarına Göre Alansal Dağılımı

İŞLE

TME

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ



Alan (Ha.)


Bilecik 46089,0 8647,0 54736,0 - - - - - - 46089,0 8647,0 54736,0

Bursa 30856,8 10108,1 40964,9 1017,0 631,9 1648,9 - - - 31873,8 10740,0 42613,8

İnegöl 12177,2 8040,1 20217,3 - - - - - - 12177,2 8040,1 20217,3

Keles 610,5 0,5 611,0 - - - - - - 610,5 0,5 611,0

MK Paşa 16486,4 5274,2 21760,6 4672,4 408,4 5080,8 3320,3 633,3 3953,6 24479,1 6315,9 30795,0

Orhaneli 3539,4 3475,7 7015,1 - - - - - - 3539,4 3475,7 7015,1

Yalova 7823,5 2613,0 10436,5 - - - - - - 7823,5 2613,0 10436,5

Toplam 117582,8 38158,6 155741,4 5689,4 1040,3 6729,7 3320,3 633,3 3953,6 126592,5 39832,2 166424,7


Bilecik - - - - - - - - - - - -

Bursa - - - - - - - - - - - -

İnegöl - - - - - - - - - - - -

Keles - - - - - - - - - - - -

MK Paşa - - - - - - - - - - - -

Orhaneli - - - - - - - - - - - -

Yalova - - - 1088,1 698,1 1786,2 - - - 1088,1 698,1 1786,2

Toplam - - - 1088,1 698,1 1786,2 - - - 1088,1 698,1 1786,2

Gen. Top. 117582,8 38158,6 155741,4 6777,5 1738,4 8515,9 3320,3 633,3 3953,6 127680,6 40530,3 168210,9

30

2.3.2. Bursa Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmaları



yapılmıştır. 117582,8 hektarlık verimli koruya tahvil orman alanının 65318,0 hektarlık (% 55,6)

kısmında silvikültürel uygulamalar yapılmıştır. Bu alanların yaklaşık % 10’luk kısmında ikinci

kez silvikültürel müdahaleler gerçekleştirilmiştir. Meşe koruya tahvil ormanlarında silvikültürel

müdahalelerin yapıldığı meşcerelerin tümü ekonomik (üretim) fonksiyonlu ormanlardır(Tablo 10).






Tablo 10. Bursa Orman Bölge Müdürlüğü meşe koruya tahvil alanları uygulama miktarları

İŞLE

TME

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ



GENEL TOPLAM


Alan (Ha.)

Bilecik 21016,6 583,5 21600,1 - - - 21016,6 583,5 21600,1

Bursa 18437,7 537,2 18974,9 - - - 18437,7 537,2 18974,9

İnegöl 9588,2 4180,4 13768,6 - - - 9588,2 4180,4 13768,6

Keles 118,5 - 118,5 - - - 118,5 - 118,5

MK Paşa 10013,3 8,0 10021,3 - - - 10013,3 8,0 10021,3

Orhaneli 923,1 88,8 1011,9 - - - 923,1 88,8 1011,9

Yalova 5220,6 - 5220,6 - - - 5220,6 - 5220,6

Toplam 65318,0 5397,9 70715,9 - - - 65318,0 5397,9 70715,9

11

75

82

,8

38

15

8,6

56

89

,4

10

40

,3

33

20

,3

63

3,3

10

88

,1

69

8,1

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000



ALA

N (

HA

.)

G r a f i k 5 . B u r s a O r m a n B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü M e ş e O r m a n l a r ı n ı n O r m a n F o n k s i y o n l a r ı n a G ö r e A l a n s a l D a ğ ı l ı m ı G r a f i ğ i


31

2.3.3. Bursa Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmalarının genel

değerlendirilmesi


komisyonun Bursa Bölge Müdürlüğü’nde 20.02.2014 tarihinde yapılan toplantısına katılan idari

ve teknik elemanlarınca ortaya konulan görüş ve öneriler ile komisyon başkanlığına sunulan yazılı

görüş ve öneriler ayrıca, komisyonca arazide gerçekleştirilen çalışmaların sonucunda belirlenen

esaslar aşağıda verilmiştir.

Bursa Orman Bölge Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Bölge Müdürlüğündeki Meşe Koruya Tahvil alanlarının tümü daha önce normal (standart)

baltalık olarak planlanan alanlardan oluşmamaktadır. Daha önce köylüye yakacak odunu temin

etmek amacıyla baltalık işletme sınıfları içerisinde planlanan bozuk nitelikli meşe alanları da

koruya tahvil alanlarına aktarılmıştır. Ayrıca bu alanların bir kısmı koruya dönüştürülmesi uygun

olmayan meşe türlerine ait meşcerelerden oluşmaktadır.

2. Yapılacak çalışmalar orman köylüsünün sosyal ve ekonomik durumunu olumsuz

etkileyecek sonuçlara neden olmamalıdır. Bunun olmaması için;

Orman köyü tanımı niteliğindeki 31. ve 32. Madde tanımlarındaki ölçütler yeniden

belirlenmeli,

Orman köyü kavramı ve ölçütleri, amenajman planlarında verilen eta miktarı ile

ilişkilendirilmemeli mülki sınırlar içerisindeki verimli orman alanı miktarı ya da varlığı dikkate

alınmalı,

Ormancılıkta üretim (hasılat eldesi) düzenlemesini yapan 280 sayılı Tebliğ yeniden ele

alınmalı,

3. Meşe ormanlarının koruya dönüştürme çalışmaları yoğun ormancılık tekniğini

gerektirdiğinden meşe koruya tahvil çalışmalarında fiili olarak çalışan orman köylüsünün

haklarının yeniden değerlendirilmesi bu ormanların geleceği açısından yararlı olacaktır.


müdahaleleri engellemek için Ho faktörünü dikkate alan yöntemi geliştirmek ve bu çalışmalara

uyarlamak çalışmalara önemli katkı sağlayacaktır.

Ho faktörü: Meşcere içerisindeki ince çaplı bireylerin kesilip, galip – istikbal ağacı olarak

belirlenen bireylerin kalan meşcerede bulunacak şekilde müdahale edileceği ve elde edilen ürüne

göre ödemeyi öngören ve teşvik eden yöntem.

5. Rusum bedelleri özellikle ilk kez gerçekleştirilecek müdahaleler için orman işçiliği

yapanlar lehine yeniden düzenlenmelidir.

6. Ayıklama, sıklık, ve ilk aralama bakım çalışmalarında tüm köylünün çalıştırılması yerine,

bu konuda uzmanlaşmış – eğitilmiş orman mühendislerinin gözetiminde ve kontrolünde işçi

postalarının çalıştırılması hukuksal olarak sağlanmalıdır.

7. Dünyada ve özellikle ülkemizin coğrafi, ekolojik, topografik benzerlikleri olan ülkelerdeki

sürgün kökenli meşe ormanlarındaki uygulamaların yerinde görülmesi sağlanması, ülkemizdeki

32

çalışmalara ışık tutacaktır. O ülkelerde yapılan uygulamaların ülkemize uyarlanması ve

karşılaşılan sorunların karşılaştırılmalı olarak ortaya konulması sağlanmalıdır. Bu konuda yetkin

olan teknik personelin ve komisyon üyelerinin bu ülkelere teknik geziler yapması yararlı olacaktır.

Resim 18. Bursa İşletme Şefliği – Uludağ Mevkii (Foto: ŞAHİN A., 2014) 1980 yılında baltalık olarak

tıraşlanmayıp köylü ikna edilerek koru işletmesine aktarılan Quercus petraea (Sapsız meşe) meşceresi. Meşcere

orta yaşı yaklaşık 55 yaşında, meşcere orta boyu 20-22 m., meşcere orta ağacı çapı 22cm.

8. Meşcere yaşı ve gelişimi uygun olduğu halde koruya tahvil çalışmalarında bakıma

girilemeyen yerler ile ilgili nedenler ayrıntılı olarak incelenmelidir (yetişme ortamı koşullarının

yetersizliği ve sosyal nedenler gibi.).

9. Meşe ve kayın bakım patikalarının uygunluğu yeniden ele alınmalıdır.

Resim 19. Yumurtatepe Orman İşletme

Şefliği (Foto: ŞAHİN A., 2013) Meşe

koruya tahvil alanlarındaki bakım

patikası.

33

10. Koruya tahvil çalışması ile ilgili alanlarda orman köylüsünün temel geçim kaynağı

ormancılık faaliyetleri ise ormancılık çalışmalarında başarı oranı düşmektedir. Alternatif geçim

kaynaklarının olduğu köylerde uzmanlaşmış kişilerce yapılan ormancılık çalışmaları (bakım

çalışmaları) daha başarılıdır.

Resim 20. Sergen

Orman İşletme Şefliği

(Foto: ŞAHİN A., 2014)

Üst kısım koru olarak

işletilen, alt kısım ise

koruya tahvil olarak

işletin orman alanları.

11. Pazara yakınlık orman işletmeciliğinde olumlu etkiler yaparken, ormanlar üzerinde orman

köylüsünün etkisi olumsuz yönde (usulsüz kesimler) etki etmektedir.

12. Lif – Yonga sanayisinin talepleri arasında meşe türleri bugün için ön planda

tutulmamaktadır. Ancak, belirli işletme müdürlüklerinde meşe yapacak emvalleri çok daha iyi

fiyatlarla kolay pazarlanabilmektedir.

Resim 21. Biga Orman İşletme Şefliği (Foto: ŞAHİN A., 2014)

Quercus cerris (Saçlı meşe) + Qercus frainetto (Macar meşesi)

lif- yonga odunu. Resim 22. Bursa – Uludağ Mevkii (Foto:

ŞAHİN A., 2014) Quercus petraea (Sapsız

meşe) gövdesi.

34

13. 2001 yılına kadar yapılan meşe ekim çalışmaları tamamıyla başarısız olmuştur. Bu tarihten

sonra ekim çalışması yapılmamıştır. Başarısız olan ekim çalışmaları yerleri özellikle fıstıkçamı ve

diğer çam türleri ile yeniden ağaçlandırılmıştır. Meşe fidan dikimi çalışması yapılmamıştır.

14. Ülkemizde gerçekleştirilen “başarılı doğal gençleştirme çalışmaları” geniş alanlarda Bursa

Orman Bölge Müdürlüğünde yer almaktadır.

15. Koru olarak işletilen/planlanan ama kökeni sürgün olan meşe ormanlarının durumu ayrıca

iyi bir şekilde irdelenmelidir.

Resim 23. Çalı Orman

İşletme Şefliği Unçukuru

Mevkii (Foto: ŞAHİN A.,

2014) Quercus cerris (Saçlı

meşe) + Qercus frainetto

(Macar meşesi) karışık

meşceresi. Yaklaşık 50

yaşında, 20-30 cm çap

aralığında, 20 - 22 m.

meşcere orta boyu olan

meşcere gelişimi oldukça iyi

olan Mbc3 koru meşceresi

16. Ihlamur ve kestane ile karışım oluşturan meşe ve kayın meşcerelerinde meyve üretimine

yönelik yapılan çalışmalarda meyve veren türler lehine müdahaleler yapılarak meşe ve kayın

türleri meşcerelerde uzaklaştırılmaktadır. Buna yönelik gerekli önlemlerin alınması sağlanmalıdır.

2.4.1. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe ormanlarının durumu

Orman Genel Müdürlüğü’nün 1963–1972 envanter verilerine göre İstanbul Orman Bölge




olarak işletilmektedir. Baltalık ormanı mevcut değildir. Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü’nün

kapatılması sonrası Keşan Orman İşletme Müdürlüğü İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü’ne

bağlandığından 2012 envanter verileri İstanbul’da gösterilmiştir.








35

Tablo 11. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü Meşe Ormanlarının İşletme Amaçlarına Göre Alansal Dağılımı

İŞLE

TME

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ



Alan (Ha.)


Bahçeköy 306,8 11,4 318,2 - - - - - - 306,8 11,4 318,2

Çatalca 39408,8 866,4 40275,2 1317,7 46,8 1364,5 1816,8 4,7 1821,5 42543,3 917,9 43461,2

Demirköy 7630,0 194,8 7824,8 23552,3 957,2 24509,5 9274,1 106,3 9380,4 40456,4 1258,3 41714,7

Edirne 9862,0 2908,0 12770,0 2417,0 10354,5 12771,5 770,0 - 770,0 13049,0 13262,5 26311,5

İstanbul 3086,7 83,9 3170,6 - - - - - - 3086,7 83,9 3170,6

Kanlıca 5569,9 17,6 5587,5 525,4 - 525,4 460,6 21,6 482,2 6555,9 39,2 6595,1

Keşan 4246,9 6873,9 11120,8 - - - 230,5 - 230,5 4477,4 6873,9 11351,3

Kırklareli 3103,0 2697,0 5800,0 17708,5 11795,0 29503,5 9194,5 760,0 9954,5 30006,0 15252,0 45258,0

Şile 25246,5 3809,1 29055,6 861,6 206,7 1068,3 1851,8 - 1851,8 27959,9 4015,8 31975,7

Tekirdağ 32348,1 15570,6 47918,7 454,3 553,1 1007,4 673,8 4,7 678,5 33476,2 16128,4 49604,6

Vize 34293,3 987,0 35280,3 8265,2 102,7 8367,9 2511,3 150,4 2661,7 45069,8 1240,1 46309,9

Toplam 165102,0 34019,7 199121,7 55102,0 24016,0 79118,0 26783,4 1047,7 27831,1 246987,4 59083,4 306070,8


Bahçeköy - - - 987,4 24,5 1011,9 3805,9 123,2 3929,1 4793,3 147,7 4941,0

Çatalca 30852,9 1880,8 32733,7 6305,8 247,7 6553,5 4508,8 138,2 4647,0 41667,5 2266,7 43934,2

Demirköy - - - 3916,4 113,4 4029,8 477,6 2,9 480,5 4394,0 116,3 4510,3

Edirne - - - 749,0 1933,0 2682,0 74,0 - 74,0 823,0 1933,0 2756,0

İstanbul 1345,7 5,8 1351,5 2804,6 893,1 3697,7 3780,3 827,4 4607,7 7930,6 1726,3 9656,9

Kanlıca 955,6 - 955,6 1229,8 - 1229,8 7028,4 501,3 7529,7 9213,8 501,3 9715,1

Keşan 3285,5 2640,7 5926,2 - - - 45,3 721,0 766,3 3330,8 3361,7 6692,5

Kırklareli 3576,5 186,0 3762,5 537,5 3451,0 3988,5 587,5 856,0 1443,5 4701,5 4493,0 9194,5

Şile 3986,1 565,8 4551,9 1096,4 251,4 1347,8 806,0 13,4 819,4 5888,5 830,6 6719,1

Tekirdağ 5037,2 115,4 5152,6 1147,0 279,1 1426,1 5,2 - 5,2 6189,4 394,5 6583,9

Vize 7294,5 607,5 7902,0 2152,6 59,7 2212,3 4234,3 944,6 5178,9 13681,4 1611,8 15293,2

Toplam 56334,0 6002,0 62336,0 20926,5 7252,9 28179,4 25353,3 4128,0 29841,3 102613,8 17382,9 119996,7

Gen. Top. 221436,0 40021,7 261457,7 76028,5 31268,9 107297,4 52136,7 5175,7 57672,4 349601,2 76466,3 426067,5

Resim 24 - 25. Sergen Orman İşletme Şefliği (Foto: ŞAHİN A., 2014) Koruya tahvil olarak işletin orman alanları

36




Meşe koruya tahvil ormanlarının 199121,7 hektarı (% 76,2) ekonomik (üretim), 62336,0 hektarı

(% 23,8) ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir

(Tablo 11 ve Grafik 6).

2.4.2. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmaları

Koruya tahvil orman işletme sınıfları içerisinde yer alan toplam 261457,7 hektarlık alanın

143670,7 hektarlık (% 54,9) kısmında koruya dönüştürme kapsamında gerekli silvikültürel

uygulamalar yapılmıştır. 221436,0 hektarlık verimli koruya tahvil orman alanının 134873,7

hektarlık (% 60,9) kısmında silvikültürel uygulamalar yapılmıştır. Bu alanların yaklaşık % 15’lik

kısmında ikinci kez silvikültürel müdahaleler gerçekleştirilmiştir. Meşe koruya tahvil

ormanlarında silvikültürel müdahalelerin yapıldığı meşcerelerin yaklaşık % 75 lik kısmı ekonomik

(üretim), % 25 lik bölümü ise ekolojik ve sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olduğu

öngörülmektedir (Tablo 12).






165102,0

34019,7

55102,0

24016,0 26783,4

1047,7

56

33

4,0

60

02

,0 20

92

6,5

72

52

,9 25

35

3,3

41

28

,0

0,0

20000,0

40000,0

60000,0

80000,0

100000,0

120000,0

140000,0

160000,0

180000,0



ALA

N (

HA

.)

G r a f i k 6 . İ s t a n b u l O r m a n B ö l g e M ü d ü r l ü ğ ü M e ş e O r m a n l a r ı n ı n O r m a n F o n k s i y o n l a r ı n a G ö r e A l a n s a l D a ğ ı l ı m ı G r a f i ğ i


37

Tablo 12. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü meşe koruya tahvil alanları uygulama miktarları

İŞ

LETM

E

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ



GENEL TOPLAM


Alan (Ha.)

Bahçeköy 185,9 - 185,9 - - - 185,9 - 185,9

Çatalca 26209,6 1213,0 27422,6 12895,1 916,0 13811,1 39104,7 2129,0 41233,7

Demirköy Veri elde edilememiştir. Sahanın % 58,5 ine girildiği belirtilmiştir. 4452,1 47,0 4499,1

Edirne 6816,0 624,0 7440,0 - - - 6816, 624,0 7440,0

İstanbul 892,9 - 892,9 513,6 - 513,6 1406,5 - 1406,5

Kanlıca Veri elde edilememiştir. Sahanın % 45 ine girildiği kabul edilmiştir. 2944,4 - 2944,4

Keşan Veri elde edilememiştir. Sahanın % 45 ine girildiği kabul edilmiştir. 3389,6 4281,6 7671,2

Kırklareli Veri elde edilememiştir. Sahanın % 45 ine girildiği kabul edilmiştir. 3005,8 1297,4 4303,2

Şile 25860,3 - 25860,3 678,3 - 678,3 26538,6 - 26538,6

Tekirdağ 23911,3 - 23911,3 866,8 - 866,8 24778,1 - 24778,1

Vize 22052,0 418,0 22470,0 200,0 - 200,0 22252,0 418,0 22670,0

Toplam 105928,0 2255,0 108183,0 15153,8 916,0 16069,8 134873,7 8797,0 143670,7

2.4.3. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğündeki meşe koruya tahvil çalışmalarının genel

değerlendirilmesi


komisyonun İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü’nde 17.03.2014 tarihinde yapılan toplantısında

Orman İşletme Müdürlüklerinden katılan idari ve teknik elemanlarınca ortaya konulan görüş ve

öneriler ile komisyon başkanlığına sunulan yazılı görüş ve öneriler, redaksiyon çalışması yapılarak

İşletme Müdürlükleri itibariyle aşağıda verilmiştir.

Bahçeköy Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Koruya Tahvil uygulamaları kapsamında yapılan işaretleme, damgalama ve kesimlerin

kontrolü mutlaka ilgili şef veya görevlendirilen mühendis tarafından yapılmalı.

Resim 26. Midye Orman

İşletme Şefliği (Foto:

ŞAHİN A., 2013) Teknik

elemanlar tarafından

işaretlenen ve mutedil bir

silvikültürel müdahalenin

yapıldığı 17 yaşındaki

meşe koruya tahvil alanı.

38

2. Koruya tahvil çalışmalarına başlanılmadan her yıl düzenli olarak işletme şeflikleri bazında

Silvikültür Şube Müdürlüğü tarafından şeflere, ilgili mühendislere, ilgili muhafaza memurlarına

ve işçi postalarına işaretleme, damgalama ve kesim tekniği konusunda uygulamalı eğitim

verilmeli.

3. Yıl içerisinde kesim yapılan ve yapılmakta olan sahaların Silvikültür Şube Müdürlüğünce

kontrolleri sık sık yapılmalıdır. Yapılan uygulamanın uzun vadedeki getirisi ve önemi görevli

personele ve işçi postalarına anlatılmalı.

4. Öncelikle iyi bonitet meşe koruya tahvil sahalarında idare sürelerinin kısaltılarak

gençleştirme çalışmalarının erkene alınması yönünde planlama yapılmalı.

5. Bozuk Meşe Koruya Tahvil sahalarının tespitinin iyi bir şekilde yapılıp, bu sahalarda nasıl

bir silvikültürel müdahalenin yapılacağı belirlenmeli.

6. İşletme Müdürlüğümüzde Koruya Tahvil uygulamalarında orman halk ilişkileri

bakımından herhangi bir problem yaşanmamıştır.

Çatalca Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Koruya tahvil çalışmalarında türün etkisi olup olmadığı açısından değerlendirme

yapılmamıştır.

2. İyi bonitetli sahalarda, orman verimli olduğu için koruya tahvil çalışmaları daha başarılıdır.

Boniteti düşük olan sahalarda koruya tahvil çalışmaları keserek değil, meşçereyi yaşlandırarak

yapılması ve mutedil girilmesi gerekir.

Resim 27 - 28. İğneada Orman İşletme Şefliği (Foto: ŞAHİN A., 2013) Kötü ve iyi bonitetli koruya tahvil alanları

39

3. Koruya tahvil çalışmalarında orman halk ilişkileri olumlu yönde etkilenmiştir. Ormanda

gerçekten çalışmak isteyenlere imkân doğmuştur. Fakat ormanda fiili olarak çalışmayan

kişilerinde iş almaları ve işi başkalarına el altından para ile devretmeleri nedeniyle problemler

oluşmaktadır.

4. Koruya tahvil çalışmaları baltalıktan gelen ormanların iyileştirilerek koru ormanı haline

getirilmesi amacını taşıyan önemli bir teknik çalışmadır. Bu nedenle eline motorlu testereyi,

baltayı alan herkesin ormana gidip yapabileceği bir iş değildir. Yapılacak koruya tahvil

çalışmalarında elde edilecek emvalin KPS’ına konu edilmemeli, vahid-i fiyat ile ormanda üretim

işçiliği yapmak isteyenlere verilmeli ve orman içi rampalara istif edilerek ihale ile satılması

sağlanmalıdır. Ayrıca koruya tahvil çalışmalarında işaretleme yapmak ve daha sonra buna göre

kesim yapmak bir çözüm gibi görünse de fiili olarak koruya tahvil sahalarının tamamının

işaretlenmesi mümkün değildir. Çünkü sahalar oldukça fazladır ve bazı sahalara diri örtü

yoğunluğu nedeniyle kesim motoru ile kesim yapılmadan girilmesi mümkün değildir.

5. Orman içi ve kenarında yaşayan köylülerin en önemli geçim kaynağı ormancılıktır. Bu

nedenle buralarda yaşayan halkın ormanlar üzerinde önemli bir baskısı vardır. Bu baskının

azaltılması için orman köylüsü için ormanlar bir geçim kaynağı olmaktan çıkartılmalıdır. Ormanda

fiilen çalışanlara iş tevziatı yapılmalı, dilekçe verip fiilen çalışmayanlara iş verilmemeli, menfaat

karşılığı işin devri engellenmelidir. Ayrıca yapılacak koruya tahvil çalışmalarda elde edilecek

emvalin KPS’ına konu edilmemeli vahid-i fiyat ile ormanda üretim işçiliği yapmak isteyenlere

verilmeli ve orman içi rampalara istif edilerek ihale ile satılması sağlanmalıdır.

6. Koruya tahvil çalışmalarında görevli teknik personelin yapacağı denetim ve kontrolün

önemi çok büyüktür. Ancak çalışılan sahaların çok büyük olması, personelin yeterli olmaması,

ormanda üretim yapan sayısının çok fazla olması başarıyı olumsuz yönde etkilemektedir. Orman

işçisi, orman köylüsü ve köylü işçi postalarının yapılacak olan koruya tahvil çalışmalarının

başarısında önemli ölçüde etkilidir.

7. Koruya tahvil çalışmalarındaki verimi düşüreceğinden enerji ormanı çalışmaları Çatalca

Orman İşletme Müdürlüğümüz için uygun değildir. Bu gibi yerlerde tıraşlama kesimi vb.

kesimlerden ziyade boşluk olan yerlere dikim veya ekim yoluyla tamamlama yapmak

gerekmektedir.

Resim 29 - 30. Susurluk Orman İşletme Şefliği, bölme no: 94 – 95, Quercus cerris + Quercus frainetto (Foto: ŞAHİN

A., 2013) Doğal gençleştirme alanında boşluklara tohum ekimi yapılarak gençlik elde edilmiş alan.

40

Demirköy Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Meşenin biyolojik özellikleri ve ekolojik istekleri beraber değerlendirildiğinde meşe

koruya tahvil meşcerelerine mutedil müdahale edilmesi ancak müdahale sıklığının meşcerenin

vereceği tepkiye göre düzenlenmesi değerlendirilmelidir.

Meşe koruya tahvil sahalarında Amenajman Planında mevcut verilere göre yıllık ortalama

toplam yağış miktarının 835 mm olduğu, bu miktarın yalnızca 195 mm’sinin vejetasyon

mevsiminde oluştuğu, Thornthwaite yöntemine göre haziran-eylül aylarında su noksanının olduğu

görülmüştür.

Meşe koruya tahvil sahalarında toprak türü kumlu balçık ve balçık, fizyolojik derinliği

genel olarak derin (> 120 cm) topraktır. Bonitet ise genel olarak iyi veya orta bonitettir.

2. Meşe koruya tahvil sahaları klimatolojik olarak değerlendirildiğinde kesimlerin vejetasyon

dönemi dışında yapılmasının faydalı olacağı değerlendirilmektedir. Fizyolojik ve toprak

özelliklerine göre de iyi bonitette daha sık kötü bonitette ise daha seyrek aralıklarla müdahalenin

yapılması değerlendirilmektedir.

3. 2006 yılında baltalıktan koruya tahvile geçiş aşamasında orman halk ilişkileri öncelikle

olumsuz etkilenmiştir. 1 yıl süreyle koruya tahvil sahalarında köylü çalışmamak diğer bir deyişle

baltalığa geri dönmek için elinden gelen tepkiyi göstermiştir. Ancak geri dönülmeyeceğinin

anlaşılması üzerine yavaş yavaş uygulamaya başlanılmıştır. İşin yapımı aşamasında iki önemli

sorun ortaya çıkmıştır. Bunlar;

Birincisi kesim tekniği veya dozajıdır. Baltalık kesimlerinde tek unsur bölme sınırı iken

koruya tahvilde idaremizin dahi ortak bir uygulama birliğini sağlayamadığı damgasız kesim birçok

zorluğu beraberinde getirmiştir. İdarenin ve dürüst orman işçisinin tecrübe kazanması üç dört yılı

bulmuştur. Bu zaman içerisinde art niyetli orman işçileri ormana zarar vermiş buna karşılık bazen

yaptıkları yanlarına kalmış bazen de durum adli mercilere taşınmıştır. Adli merciye taşınan

vakalarda da işin damgayla değil de sözlü tarifle yapılmış olması sebebiyle idaremiz işi savunmada

zorlanmıştır. Bu sorunun çözümü orman işçisine teslim edilen sahanın evrak ve arazi üzerinde çok

ne bir şekilde belirlenmesidir. Örneğin işin planlanarak önce bakım patikalarının açılması bu

bittikten sonra ortaya çıkan parsellerde kesim yapılması, patikaların açılmasından sonra ortaya

çıkan parsellerin arazide tarifinin daha kolay olması ve tevziat tutanağından numara verme

koordinat belirtme gibi işlemlerin yapılması sağlanmalıdır. Daha sonra tevziatı müteakip bölmede

çalışan tüm köylülerle bir parselde kesim yaptırılması, işin işçiye tarif edilmesi, işin nasıl

yapılacağının öğretildiğine dair tutanak tutularak üretim dosyasında bulundurulması yapılabilir.

İkinci önemli sorun ise baltalıktan gelen alışkanlık üzere işin tüm köy nüfusuna tevzi

edilmesi işidir. Baltalıklarda geleneksel olarak yapılan bu tevziat sorun oluşturmaz iken koruya

tahvilde önemli bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Koruya tahvilde baltalığa kıyasla yapılacak iş

miktarı azalmış ve kesim tarzı zorlaşmıştır. Kişi başı kazanç azalmıştır. Orman işçiliği yapmak

isteyen köylüye yeteri miktarda iş verilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Ancak diğer taraftan

yıllardır kendisi çalışmadan sözde hissesini devrederek çalışan orman işçisinden para kazanan

uyanık köylü ve bu işi organize eden muhtarlar huzursuz olmuştur. Baltalıktan koruya tahvile

geçişte zor duruma düşen muhtar ve sözde hisse sahipleri bu sefer de gelirlerini kaybetmekle karşı

karşıya kalmışlardır. Bu sorunun çözümü ise; alışkanlıklardan vazgeçilerek arazide tüm

hazırlıkların yapılarak tevziatın bizzat İşletme Şefi tarafından yapılması olmalıdır.

41

4. Koruya tahvil sahaları üretimin her aşamasında çok sıkı şekilde İşletme Şefince kontrol

edilmelidir. Köylüye verilecek eğitimlerden önce İşletme Şefi ve üretim memurları yapılacak

çalışmayı yerinde görüp kararlaştırmaları ve fikir birliğine varmaları önemlidir. Üretim işçisine

yapılacak işin tekniği İşletme Şefince başka, üretim memurunca başka şekilde tarif edilebilmekte

bu durumda sorun oluşturmaktadır. İşletme Şefince bilinen teknik müdahale şeklinin üretim

memurlarınca anlaşılması ve orman işçisi tarafından da uygulanması esastır. Bu silsiledeki

aksaklık işin tekniğine uygun yapılmaması sonucunu doğuracaktır.

5. Yetişme ortam koşulları iyi olan Yıldız dağlarının kuzey bakısında bulunan Demirköy

Orman İşletme Müdürlüğü Koruya Tahvil sahalarında ılımlı ve tecrübeli orman köylüsünün de

desteği ile başarılı çalışmaların yapıldığı değerlendirilmektedir.

Edirne Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. İşletme Müdürlüğümüzde, Quercus cerris (Saçlı Meşe) ve Quercus freinetto (Macar

meşesi) koruya tahvil sahalarında en çok bulunan türler olup, koruya tahvil çalışmalarında başarı

elde edilmektedir.

2. İşletme Müdürlüğü sınırlarında karasal iklim mevcut olup, toprak verimsiz ve orta

derinlikte, bonitet düşüktür.

Resim 31. Ergene havzasında boniteti çok kötü koruya tahvil alanı (Foto: ŞAHİN A., 2013)

3. Orman halk ilişkileri ilk yıllarda olumsuz etkilenmiştir. Köylü elinden önemli bir hakkının

devlet eliyle gasp edildiğini düşünmüştür. Şimdi olumlu veya olumsuz hiçbir etki

bulunmamaktadır.

42


müdahaleleri engellemek için yapılan damgalama ve işaretleme kesim aşamasında sıkı kontrol

edilmeli.

5. Orman köylüsü tüm orman için olduğu gibi, koruya tahvil sahalarını da maddi geçim

kaynağı olarak görmekte, elde edilen odun miktarı düştüğü için rahatsız olmaktadır. Silvikültürel

istek dikkate alınarak aynı sahalara periyodik olarak belli aralıklarla girilerek odun üretimi

arttırılmalı ve çok geçmeden bu sahalar koru olarak planlanmalıdır.

6. Baltalıktan, koruya tahvile geçişte geçen süre başarı veya başarısızlığı değerlendirmek için

yeterli süre değildir. Bir plan dönemi geçmeli ve başarının kriterleri belirlenmelidir.

7. Bozuk koruya tahvil sahalarında sahalar tamamen boşaltılarak dikim yoluyla meşe

meşceresi oluşturulmalı, ihtiyaç varsa tür değişikliğine gidilmeli. İşletmemizde toplam 184,0 ha

dikim yoluyla tesis edilmiş meşe ağaçlandırma sahası mevcuttur. Başarılıdır.

Resim 32. Dikim yoluyla elde edilmiş meşe gençliği (Foto: ŞAHİN A., 2014)

Keşan Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. 2005 Yılında yürürlüğe giren amenajman planları düzenlenirken koruya tahvil işletme

sınıfları da ayrılmıştır. Bu sınıflandırmada meşelerin koruya tahvil uygulamasına uygun olan

türleri gözetilmiştir. Dolayısıyla koruya tahvil uygulamalarında meşe türlerinin başarısızlığa yol

açan bir etkisi bulunmamaktadır. Yapılan tespitlere göre İşletme bünyesinde akmeşelerden

Quercus robur (Saplı Meşe), Quercus petraea (Sapsız Meşe), Quercus hartwissiana (Istranca

Meşesi), Quercus frainetto (Macar Meşesi), Quercus infectoria (Mazı Meşesi), Quercus

pubescens (Tüylü Meşe), Quercus virgiliana (Yalancı Tüylü Meşe), kırmızı meşelerden Quercus

cerris (Saçlı Meşe), Quercus ithaburensis (Anadolu Palamut Meşesi) ve herdem yeşil meşelerden

Quercus coccifera (Kermes Meşesi) yayılış göstermektedir.

43

2. Orta ve kötü bonitetli sahalarda meşcereler daha seyrek ve daha cılız görünümlü fertlerden

oluşmaktadır. Bu sahalarda tohum tutmaya teşvik edilecek ağaçları belirlemede zorlanılmakta,

yeterli sayıda fert belirlenememektedir. Bu gibi sahaların özel ağaçlandırmaya konu edilmesi

düşünülebilir.

Resim 33 - 34. Ergene havzasında yer alan Vize Orman İşletme Şefliği koruya tahvil alanlarında çok kötü bonitetli

meşe meşcereleri (Foto: ŞAHİN A., 2013)

3. Yöre halkının meşe ormanlarından kışlık zati yakacak odun temin etme dışında bir

beklentisi olmadığından koruya tahvile dönüş olumlu ya da olumsuz bir etkiye yol açmamıştır.

Halkın alışılageldik bir KPS beklentisi de bulunmamaktadır. Ayrıca baltalık uygulamasına son

verilerek geçimini otlatma hayvancılığına dayalı olarak sürdüren köylülerin işlediği otlatma suçları

da azalmıştır.

4. Buralarda yapılacak çalışmaların ehil kişiler eliyle yapılması, köylülerin zati ihtiyacının

karşılanması amacıyla çok sayıda kesimcinin ormana sokulduğu kesme taşıma hariç satış

metodunun buralarda uygulanmaması gerekir. Yine KPS gibi üreticinin odun üretimini arttırma

beklentisinin çok olduğu üretim şekillerinin de en azından sosyal problem yaşanmayacak

bölgelerden başlanarak tedricen de olsa terk edilmesi yerinde olur.

5. Koruya tahvil uygulaması karşısında karşılaşılan engellemelerin önüne geçebilmek için

üretimden elde edilen kazancın bir kısmının köy bütçesine ya da doğrudan köylülere destekleme

vb. adlarla aktarılmasına yönelik kanuni düzenlemeler uygulamaların başarısını olumlu yönde

etkileyecektir.

6. İşletme Şefliklerinin görev alanları çok geniş sahaları kapsamaktadır. Bu geniş sahalarda

yürütülen teknik çalışmaların tamamı sadece 1 teknik eleman (İşletme Şefi) nezaretinde

yürütülmektedir. Bu da özellikle ilk aralama bakımı, sıklık bakımı ve koruya tahvil gibi işaretleme

aşamasında yoğun emek ve zaman gerektiren uygulamalarda teknik elemanın istenilen verimi

verememesine yol açmaktadır. Bu gibi uygulamalarda İşletme Şefliklerinin alanlarını daraltılması,

Şeflik bünyesinde yardımcı teknik eleman istihdamının sağlanması ya da dışarıdan hizmet alımı

yapılması gibi seçeneklerin devreye sokulması gerekmektedir. Ayrıca sadece koruya tahvilde değil

tüm üretimlerde çalışacak işçilerin sertifikalı ya da bu amaçla eğitim veren okullardan mezun,

güvenlik tedbirlerini alma konusunda yeterince donanımlı kişilerden seçilmesi yerinde olur.

7. Baltalık işletmeciliğinin devam ettiği ve koruya dönüştürme şartlarının zor olduğu

sahalarda uygun koşullar sağlanana kadar baltalık işletmesinin dışında bir alternatif

görünmemektedir.

44

Şile Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Koruya tahvil uygulamalarında ki başarı ya da başarısızlıkta meşe türünün çok fark edilir

bir etkisinden ziyade, uygulama hatalarından söz edilebilir. Uygulamalar, entansif çalışmalarla

iyileştirilebilir.

2. Koruya tahvil uygulamalarında iyi bonitetlerde çap ve boy gelişimi, düşük bonitetlere göre

daha iyidir. Buralarda uygulama hatalarının telafisi iyi bonitetlere oranla daha zor olduğundan,

hassas davranmak ve memur potansiyelini bu kesimlere daha çok yönlendirmek uygulama

hatalarını azaltacaktır.

3. Koruya tahvil uygulamalarının başlangıcından günümüze kadar geçen süreçte, baltalık

kesimlerindeki serbestlik ve elde edilen ürün miktarındaki fazlalık hala gündeme getirilmektedir.

2. dönüş uygulamalarında birim alandan çıkan emvalin azalması, harcanan emeğe karşılık

bulunamadığı şikâyetlerini beraberinde getirse de, verilecek en ufak taviz telafisi zor sonuçlar

doğurabilir. Kısacası baltalık işletmesine geri dönüş özlemi uyuyan bir dev gibi pusuda

beklemektedir.

Resim 35. Sergen Orman İşletme Şefliği, Bölme No:88, Meşcere tipi: Mbc3 (Foto: ŞAHİN A., 2014). Baltalık olarak

tıraşlanmayıp koru işletmesine aktarılan orta bonitetli Quercus petraea (Sapsız meşe) meşceresi. Meşcere orta yaşı

yaklaşık 40 – 50 yaşında, meşcere orta boyu 14- 16 m., meşcere orta ağacı çapı 18 cm.

4. Genç meşcerelerin yoğun olduğu şefliklerde, işaretlemeler için hizmet alımının yapılması

gereklidir. Koruya tahvil çalışması yapılacak köylerde, hizmet alımını üstlenen mühendislik

bürolarının, teknik elemanlarına yardımcı olacak elemanları çalışmanın yapılacağı köylülerden

seçerlerse hem sosyo-ekonomik yönden katkı, hem de işin takibinde süreklilik sağlanabilecektir.

5. Sahile yakın köylerin ekonomik durumları iç köylerden daha iyi olduğundan koruya tahvil

çalışmalarına ilgisiz kalmaktadırlar. Kışlık yakacak odun ihtiyaçlarının karşılanması onlar için

yeterli olmaktadır. İç kesimlerdeki köyler, mangal kömürü üretimi yaptıklarından fiilen koruya

45

tahvil çalışmalarına katılmaktadır. Daha çok kazanma arzusu yapılan müdahalenin dozunu arttırıcı

etkisi olmaktadır. Bu kesimlerde kesim tatbikatlarının daha fazla, kontrollerin daha yoğun

yapılması gerekmektedir.

6. Koruya tahvil uygulamalarındaki başarı yeterli teknik eleman, memur ve bu alanda

yetişmiş orman işçisi sayısı ile yakından alakalıdır. Dışarıdan getirilecek işçi postaları, mümkünse

daha önce baltalıkta çalışmamış, koru ormanlarında çalışmış postalardan seçilmesi faydalı

olacaktır. Herşeye rağmen mutlaka işe başlamadan mahallinde eğitici uygulamalar yapılmalı ve

uygulamalar fotoğraflanmalı, kayıt altına alınmalıdır.

7. Kestane dal kanserinin yaygın olduğu sahalarda halen mevcut sağlıklı ya da hipovirülent

fertlerin korunarak, hastalıklı diğer fertlerin tamamen sahadan uzaklaştırılmasıyla hastalığın

yavaşlatılması sağlanacaktır. Elde edilecek emval ile tel-çit kazığı ve kestane çubuğu pazar

ihtiyaçlarına bir nebze cevap verilebilecektir.

8. İşletmemizde muhtelif yıllarda sun'i yolla tesis edilmiş (1+0 tüplü fidan dikilerek) toplam

36,0 Ha. meşe alanı vardır. Kültür bakımları düzenli olarak yapılmakta olsa da gelişimleri şimdilik

arzu edilen seviyede değildir.

Sonuç: Şile Orman İşletme Müdürlüğümüzün Koruya Tahvil İşletme Sınıflarındaki meşe ve diğer

ağaç türlerinden oluşan koruya tahvil meşcerelerinde çalışmalar; mevcut teknik ve tali elemanlarla

bu güne kadar özveriyle elden gelebildiğince tekniğine uygun yapılmaya çalışılmıştır. Ancak gerek

yeteri kadar hizmet alımı ve gerekse yetişmiş işçi ve teknik eleman takviyesi ile uygulamaların

çok daha iyi seviyelere getirilebileceği muhakkaktır.

Tekirdağ Orman İşletme Müdürlüğü Görüş ve Önerileri

1. Koruya tahvil çalışmaları esnasında silvikültürel uygulamalar doğrultusunda icra edilerek,

mutedil bir seleksiyon ile hedef meşcere tipine ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu nedenle 2006 yılında

Plan Değişikliği Raporu ile Çerkezköy Orman İşletme Şefliği’nin Orman Amenajman Planı

yenilenmiştir. Yenilenme sonucunda plan dâhilinde ki meşe koruya tahvil bölmeleri yıllara göre

planlanmış olup uygulamada kolaylık sağlanmıştır. Silvikültürel olarak uygulamada başarıya

ulaşılmasında etkili olmuştur.

2. Genel sahalarımızda bonitetin belirsiz olduğu yerler çoğunlukta olup uygulamada mutedil

davranılarak elit fert ve meşcerenin kapalılığına dikkat edilmiştir. Bu itibarla meşcerelerde

kapalılık ve alt tabaka formasyonunu koruyucu uygulama yapılmıştır.

3. Orman Amenajman Planında belirtilen zaman – mekan düzeninde hareketle orman köyüne

isabet eden bölme alanı ve servet miktarına dikkat edilmiş ve yeterince bilgi aktarılarak orman –

halk ilişkisi korunmuştur.

4. Silvikültürel uygulamalar öncesi yapılan eğitim amaçlı tatbikatlar sayesinde yanlış

müdahalelerin önüne geçilmelidir.

5. Meşe koruya tahvil alanları ile ilgili KPS rüsum bedelleri ormanların iyileşmesine olumlu

etki yapacak şekilde yeniden ele alınmalıdır.

6. Trakya genelinde meşe türlerinde kök yorgunluğu seyir göstermektedir. Bu nedenle daha

önce baltalık işletmesi içerisinde yer alan meşcerelerde yaşlı köklerden yararlanarak yeni kök

oluşturulması için yöntemler geliştirilmelidir.

46

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3. Marmara Bölgesindeki koruya dönüştürme çalışmalarının genel değerlendirilmesi,

bulgular, sonuç ve öneriler

Komisyon başkanı ile dört ayrı Bölge Müdürlüğündeki komisyon üyeleri birlikte, yaklaşık 5 aylık

süre içerisinde büro ve arazilerde ülkemiz ormancılığı için önemli olan bir konuda çalışma

yapmıştır. Tüm bu çalışmalar Bölge Müdürlükleri bazında yukarıdaki bölümlerde iyi bir şekilde

verilmeye çalışılmıştır. Bu bölümde ise dört ayrı Bölge Müdürlüğünde ayrı ayrı ele alınan konular

harmanlanıp, değerlendirildikten sonra sonuç ve önerileri komisyon başkanı tarafından aşağıda

verilmiştir Bunlar;

1. Marmara Bölgesindeki mevcut orman amenajman planları incelendiğinde 2994256,0

hektarlık toplam orman alanının, 913507,3 hektarlık kısmı (% 30,5) meşe ormanlarından

oluşmaktadır. Bölgenin meşe ormanları işletme şekilleri bakımından incelendiğinde orman

alanlarının 565705,3 hektarlık kısmı (% 61,9) koruya tahvil, 347802,0 hektarı (% 38,1) ise meşe

(saf) ya da meşe karışık koru ormanı olarak işletilmektedir. Meşe koruya tahvil ormanlarının

498182,0 hektarı (% 88,1) ekonomik (üretim), 67523,3 hektarı (% 11,9) ise ekolojik ve

sosyokültürel (koruma) fonksiyonlu ormanlar olarak işletilmektedir.

2. Ülke ormanları içerisinde sürgün kökenli ormanların çok büyük bir kısmını meşe ormanları

oluşturmaktadır. 2010 yılı envanter verileri ağaç türüne göre incelendiğinde ülke ormanlarının

6426277,3 hektarının (% 29,83) meşe ormanlarından oluştuğu görülmektedir. Envanter

sonuçlarına göre meşe ormanlarının % 89,23’ü baltalık ve koruya tahvil olarak işletilmektedir.

Anadolu ve Trakya’da çok geniş yayılış alanına sahip olan ak meşeler, kırmızı meşeler ve herdem

yeşil meşeler floristik özellikleri, büyüme, gelişim ve silvikültürel özellikleri bakımından

birbirlerinden oldukça farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklara rağmen meşeler yeterince

araştırmaya konu edilmemiş, yapılmış olan hemen hemen tüm ormancılık çalışmaları cins esasına

göre gerçekleştirilmiştir. Ülke ormancılığı açısından çok büyük öneme sahip meşe ormanlarının

gelecekte en kısa zamanda tür ya da takson esaslı çalışmalara konu edilmesi sağlanmalıdır.

3. Arazi inceleme ve gözlemler ile yapılan inceleme ve kaynak taramasında Marmara

Bölgesinde en çok sapsız meşe (Q.petraea (Matt.)Lieb.), macar meşesi (Q. frainetto Ten.) ve saçlı

meşe (Q. cerris L.) gözlenmiştir. Meşe karışık meşcerelerinde büyüme ve gelişim farklılık

göstermektedir. Bazı meşe türleri büyüme ve gelişim bakımından diğer türlere göre üstünlük

sağlamaktadır. Meşe türlerinin bu gelişimleri dikkate alınarak idare süreleri ile koruma hedefleri

ve işletme amaçları farklılaştırılmalıdır.

4. Bozuk nitelikteki meşe alanlarında öncelikle koruma ve rehabilitasyon çalışmaları

gerçekleştirilmeli, bu yöntemlerle başarı sağlanamayacak alanlarda yapay gençleştirme

çalışmalarına başlanmalıdır. Fonksiyonel verimlilik açısından değerlendirildiğinde o fonksiyonu

yerine getirecek nitelikteki alanlarda yapay gençleştirmeye konu edilmemelidir.

Ormanlarımızdaki asli ağaç türleri mutlak suretle korunmalı eğer endüstriyel ağaçlandırmalar

yapılacaksa bunlar yetişme ortamı şartları dikkate alınarak uzmanlar tarafından belirlenmelidir.

5. Marmara Bölgesinde koruya tahvil sahalarından kesinlikle bu aşamadan sonra tekrar

Baltalık İşletme Sınıfına dönüş düşünülmemelidir.

6. Koruya tahvil sahalarında, koruya dönüşme ihtimali olmayan sahalarda baltalık işletme

sınıfı kurulmaksızın farklı yöntemler ve işletme amaçları altında küçük alanlarda ormanı

iyileştirmek şartıyla tıraşlama yöntemi uygulanmalıdır. Bu çalışmalar, koruya tahvil işletme

47

sınıfında yer alan tüm meşcerelere en az bir kez bakım yapılıp ve baltalık işletmesine dönülmesinin

mümkün olmadığı algısı net bir şekilde anlaşılıncaya kadar başlanılmamalıdır.

7. Koruya tahvil meşcerelerindeki ağaç âdeti, kapalılık, servet ve artım üzerinde en etkili olan

değişkenlerin başında ocak sayısı, ocaklardaki ağaç sayısı ve ocakların alandaki dengeli dağılımı

gelmektedir. Yetişme yeri kötü alanlar ya da kötü bonitet alanlarda ocak sayısı bonitetin iyi olduğu

alanlara göre daha azdır. Koruya tahvil uygulamalarında başarı kendisini gösterinceye kadar

mümkün olduğu kadar ocaklar söndürülmeden devam ettirilmelidir.

8. Kötü bonitet alanlardaki servet ve artım miktarı orta ve iyi bonitet alanlara göre oldukça

düşüktür. Bonitetin düşük olması meşcerenin tepe tacı gelişimi ve boy büyümesi üzerinde de etkili

olmaktadır.

9. Yetişme ortamı şartlarının iyi olduğu I. ve II. bonitet alanlarda idare süresi kısa tutulmalı

belirlenen süre içerisinde dönüştürme tamamlanmalıdır.

10. Orman envanteri ve planlanması, idare süreleri ve işletme amaçları, hâsılat tabloları, dikili

gövde hacim ve artım tabloları, silvikültürel müdahale şekilleri meşe türleri esas alınarak

gerçekleştirilmelidir.

11. Koruya tahvil meşcerelerine yapılacak ilk müdahaleden sonra ortalama göğüs yüksekliği

çapının 8 cm ve üzeri olduğu meşcerelerde yapılacak aralama müdahalelerinin şiddeti kapalılığın

bir daha ki dönüş süresine kadar oluşmasına engelleyecek şiddette olmamalıdır. Böylece bu

müdahale şekliyle ağaçlarda su sürgünü oluşmasına fırsat verilmemiş olacaktır.

12. Elde edilen bulgulara göre 20 yaşında mutedil müdahale görmüş orta bonitet meşe

meşcerelerine, yaklaşık 5 yıl sonra ikinci kez müdahale edilebilir. İlk müdahale ayıklama şeklinde

yapılırken ikinci müdahale daha çok koruya dönüştürmenin esasları dikkate alınarak yapılmalıdır.

13. Sıklık çağındaki meşcerelerde temel amaç “sıklık, sıklık kalacak prensibi” doğrultusunda

müdahale yapılması olmalıdır. Daha ileri yaşlarda (40 –60) alana homojen bir şekilde dağılmış

belirli sayıda (hektarda 70–100 adet) tohum ağacı seçilip bunların bakımına yönelik silvikültürel

müdahaleler yapılmalıdır. Meşcerelerin gençleştirilmesine esas olacak olan tohum ağaçlarındaki

kovuk oluşum durumu, tepe çökmesi, su sürgünü oluşumu gibi faktörler dikkate alınarak

dönüştürme süresi (patolojik olgunluk süresi) belirlenmelidir.

14. Marmara Bölgesi ve özellikle Trakya’da yakın gelecekte çok geniş meşe koruya tahvil

alanları doğal gençleştirme çalışmasına konu olacaktır. Meşe koru ormanlarının gençleştirme

çalışmalarındaki düşük başarı durumu dikkate alındığında meşe türlerinin biyolojisini dikkate alan

ve gençleştirme yöntemlerinin başarısını arttıracak araştırmaların yapılması yararlı olacaktır.

Biyolojik ve ekolojik açıdan hangi meşe türlerinin hangi silvikültürel metotlarla işletilmesi

bilimsel ve teknik olarak yapılacak araştırmalarla ortaya konulmalı.

15. Planlama aşamasında meşelerin türleri de tespit edilmeli hatta meşelerin rumuzlarına hangi

türe ait olduğunu gösteren ilaveler yapılmalı. Planlama aşamasında biyolojik ve ekolojik yapısı

mutlaka dikkate alınmalı.

16. Öncelikle iyi bonitet meşe koruya tahvil sahalarında idare sürelerinin kısaltılarak

gençleştirme çalışmalarının erkene alınması yönünde planlama yapılmalı.

48

17. Meşcere yetişme ortamına ve sağlığına göre (ağaçlarda dipten çürüme başlayıp,

başlamadığı da dikkate alınarak) 80 – 200 yaşları arasında gençleştirmenin yapılması

düşünülmelidir (Çalışkan, 2000).

18. Yetişme ortamının iyi olduğu sahalarda doğal olarak meşcerelerde daha iyi gelişim

gözlenmektedir. Ancak, düşük bonitetli sahalarda özellikle direklik çağına gelen fertlerde

kurumalar, ayrıca daha düşük boy artımı ve çap gelişimi görülmektedir. Bu meşcereler, yapılan

bakım çalışmalarına çok hızlı cevap vermemekte, gelişim çok yavaş olmaktadır. Bu tür meşcereler

için farklı faydalanma metodları geliştirilmelidir.

19. Ülkemizde yer alan meşe türlerinin birçoğu düşük bonitetli sahalarda yer almaktadır.

Ülkemizdeki yetişme ortamı koşulları ve meşe türlerinin yayılış alanı düşünüldüğünde Marmara

Bölgesi koruya dönüştürme açısından en uygun alanlardır. Bu durumda dikkate alınarak

ülkemizdeki endüstrinin talep ettiği kaliteli ve nitelikli odun hammaddesinin karşılanacağı orman

alanları bu bölgede bulunmaktadır. Bu kapsamda amaçlanan dönüştürme süreleri içerisinde,

meşcereyi doğal gençleştirmeye uygun safhaya getirerek doğal gençleştirme uygulamaları sonucu

tohumdan gelen koru meşcereleri oluşturmaktır. Ancak gerek bölgemizde gerekse de ülkemiz

genelinde meşe türleri ile yapılmış başarılı doğal gençleştirme çalışmaları yok denecek kadar azdır

ve bu konular daha çok ön plana çıkarılmalıdır.

20. Ayrıca idaremizce çıkarılan yönetmeliklerde ağaç türü ve meşcere boyu baz alınarak

öngörülen müdahale dozlarının sadece bu kritere göre belirlenmesi, sahada bırakılacak istikbal

ağacı sayısı ve çıkarılacak fertlerin belirlenmesi açısından yetersizdir. Meşcerelerde yapılacak

bakımın yılın hangi mevsiminde yapıldığı erken baharda yapılan bakımlarla sonbaharda yapılacak

müdahale dozunun meşcerenin yeni duruma göstereceği uyum ve abiyotik etmenlerden etkilenme

derecesi bakımından farklı olması, yine meşcerenin bakı, yükselti, eğim gibi fizyografik

etmenlerden dolayı yapılacak müdahaleden ne şekilde etkileneceği göz önünde bulundurularak

bakımların yapılması gerekmektedir.

21. Yetişme ortamının çok kötü olduğu meşe sahalarında yapılan müdahalelere cevap

vermeyen meşcerelerde (maki formunda) toprağı koruma fonksiyonu göz önünde tutularak bu

sahalara en az müdahale olacak şekilde işletme amacı belirlenmelidir.

22. Bozuk nitelikli ve “1” kapalı ormanlar ormanın fonksiyonları da dikkate alınarak koruma

fonksiyonlu ormanlar olarak planlanmalı ve bu alanlarda faydalanma yerine iyileştirme çalışmaları

yapılmalıdır.

23. Ormancılık tekniği açısından yapılan tüm üretim çalışmalarının temel amacı ormanın daha

iyi duruma getirilmesi olup, üretim sonucu çıkarılacak emval ve buradan elde edilecek gelir bir

amaç değil sonuçtur. Ancak ormanda çalışan gerek kesim işçisi gerekse de orman köylüsünün ise

temel amacı en fazla geliri en kısa zamanda en az maliyetle yapmak ve kazanç

maksimizasyonudur. Yapılacak çalışmalardan beklentiler bu anlamda değerlendirildiğinde birbiri

ile çok da fazla örtüşmemektedir. Bu nedenle bu uyumsuzluktan oluşan olumsuz sonuçların

ortadan kaldırılabilmesi için;

Teknik eleman kontrolü yapılacak müdahalelerinin tüm aşamalarında bulunması

gerekliliği tartışmasızdır. Ancak İşletme şeflerinin iş yoğunluğu nedeniyle kontrolünde meydana

gelen aksamalar hizmet alımı yöntemiyle mühendis istihdamı ile giderilmelidir.

Koruya tahvil çalışmalarında meşcere gelişimini geriye götürecek usulsüz ya da yanlış

müdahaleleri engellemek için; öncelikle sahalarda teknik elemanlarca işaretleme yapılması sonrası

49

kontrol ve denetim önem teşkil etmektedir. Ayrıca köylülerin kışlık zati yakacak odun

ihtiyaçlarının bu sahalardan karşılanması da olumsuz etkiler oluşturabilmektedir.

Gelir düzeyinin yüksek olduğu orman ve hayvancılıkla geçinen köylerde koruya tahvil

programları sorunsuz olarak gerçekleştirilmesi daha kolay olmaktadır. Gelir düzeyinin düşük

olduğu orman ve hayvancılıkla geçinen kırsal köylerde ise koruya tahvil programlarının

gerçekleşmesi sosyal ve ekonomik nedenlerden dolayı daha güç olmaktadır. Koruya tahvil

çalışması ile ilgili alanlarda orman köylüsünün temel geçim kaynağı ormancılık faaliyetleri ise

ormancılık çalışmalarında başarı oranı düşmektedir. Alternatif geçim kaynaklarının olduğu

köylerde uzmanlaşmış kişilerce yapılan ormancılık çalışmaları (bakım çalışmaları) daha

başarılıdır.

Köylülerin kısa vadeli kazanç yerine ormanın sürdürülebilir şekilde işletilmesi ile uzun

vadede daha kazançlı olacağı konusunda bilgilendirilmeli yaptıkları işin önemi konusunda daha

bilinçli olmaları sağlanmalıdır.

Koruya tahvil çalışmalarına başlanılmadan her yıl düzenli olarak işletme şeflikleri bazında

Silvikültür Şube Müdürlüğü tarafından şeflere, ilgili mühendislere, ilgili muhafaza memurlarına

ve işçi postalarına işaretleme, damgalama ve kesim tekniği konusunda uygulamalı eğitim

verilmeli.

Yıl içerisinde kesim yapılan ve yapılmakta olan sahaların Silvikültür Şube Müdürlüğünce

kontrolleri sık sık yapılmalıdır. Yapılan uygulamanın uzun vadedeki getirisi ve önemi görevli

personele ve işçi postalarına anlatılmalı.

Yapılacak mevzuat değişiklikler ile profesyonel kesim işçiliğine doğru hızla geçilmeli

mutlaka sertifikalı orman işçiliği konusunda ilgili mevzuat çıkarılarak daha profesyonel bir işgücü

ile çalışmanın yolu açılmalıdır.

Koruya tahvil sahaları genelde işçi postalarının insafına bırakılmış bir şekilde uygulama

yapılmaktadır. Halbuki bu sahalar çok dikkatlice ve özenli bir şekilde damgalanmalıdır. Damga

yapılmadan bu sahalardan uygulama yapılması engellenmelidir. Teknik elemanın damga

yapmadığı koruya tahvil alanlarında uygulama yapılmamalıdır.

Yakacak odun ihtiyacı verilmesi amacıyla üretim yapılması da sadece yakacak odun

ihtiyacı zamanında bu tür çalışmalara katılan ve yeterli tecrübesi olmayan, yapılan çalışmanın

amacı hakkında bilgisi ve fikri olmayan ve tek amacı kısa zamanda odun ihtiyacını karşılamak

olan köylünün orman üzerindeki olumsuz etkisini artırmaktadır. Bu nedenle rampa satışları ile bu

konuda tecrübeli ve nitelikli kesim işçileri ile üretimin yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

Orman varlığı az olan köylerde ileriki yıllarda zati ihtiyaç alamayacakları endişesi ile

bakım ihtiyacı olan bölmelerin üretime açılması noktasında direnç göstermektedir.

24. Koruya tahvil uygulamalarında çalışan teknik personel orman köylüsü ve köylü işçi

postaları işin başında eğitilmeli, uygulamalı tatbikatlar yapılmalı ve uygulanın şiddeti ve nasıl

yapılacağına dair bilgilendirilmelidir. Ayıklama, sıklık ve ilk aralama bakım çalışmalarında tüm

köylünün çalıştırılması yerine, bu konuda uzmanlaşmış – eğitilmiş orman mühendislerinin

gözetiminde ve kontrolünde işçi postalarının çalıştırılması hukuksal olarak sağlanmalıdır.

25. Dünyada ve özellikle ülkemizin coğrafi, ekolojik, topografik benzerlikleri olan ülkelerdeki

sürgün kökenli meşe ormanlarındaki uygulamaların yerinde görülmesi sağlanması, ülkemizdeki

50

çalışmalara ışık tutacaktır. O ülkelerde yapılan uygulamaların, ülkemize uyarlanması ve

karşılaşılan sorunların karşılaştırılmalı olarak ortaya konulması sağlanmalıdır. Bu konuda yetkin

olan teknik personelin ve komisyon üyelerinin bu ülkelere teknik geziler yapması yararlı olacaktır.

26. Ormancılığı gelişmiş ve coğrafi konumu ülkemize daha benzer olan Avrupa ülkeleri

baltalıklarının genel orman alanı içindeki oranları % olarak şu şekildedir; Almanya % 5, Avusturya

2, Fransa 55, İtalya 60, İspanya 36, Yunanistan 65, Bulgaristan 45 ve Türkiye % 46 (FAO, 1963).

Bu ülkeler daha sonraki yıllarda sürgün kökenli ormanlarını önemli oranda koruya dönüştürmüş

ya da dönüştürmektedirler.

27. Baltalık kesim düzeninden kalma sahiplilik olgusu nedeniyle köylüler sadece kendilerine

ait olduğunu düşündükleri meşcereler de kesim yapmak istemekte, diğer bölmelerde herhangi bir

üretim faaliyetine girmemektedir. Bunun sonucunda da aynı anda birçok bölmede üretim açılması

talepleri olmakta bu durum ormanların bir bölümün uzun yıllar bakımsız kalması bazı

bölümlerinde ise aşırı müdahale yapılması tehlikesini oluşturmaktadır.

28. Meşe ormanlarının koruya dönüştürme çalışmaları yoğun ormancılık tekniğini

gerektirdiğinden meşe koruya tahvil çalışmalarında fiili olarak çalışan orman köylüsünün

haklarının yeniden değerlendirilmesi bu ormanların geleceği açısından yararlı olacaktır. Bu

kapsamda;

Orman köyü tanımı niteliğindeki 31. ve 32. Madde tanımlarındaki ölçütler yeniden

belirlenmeli,

Orman köyü kavramı ve ölçütleri, amenajman planlarında verilen eta miktarı ile

ilişkilendirilmemeli mülki sınırlar içerisindeki verimli orman alanı miktarı ya da varlığı dikkate

alınmalı,

Ormancılıkta üretim (hasılat eldesi) düzenlemesini yapan 280 sayılı Tebliğ yeniden ele

alınmalı,

29. Koruya tahvil çalışmalarında orman halk ilişkileri bazı işletmelerde varsayılanın aksine

olumlu yönde etkilenmiştir. Ormanda gerçekten çalışmak isteyenlere imkân doğmuştur. Fakat

ormanda fiili olarak çalışmayan kişilerinde iş almaları ve işi başkalarına el altından para ile

devretmeleri nedeniyle problemler oluşmaktadır. Koruya tahvil çalışmalarında orman köylüsünün

tümü yerine bizzat bu işte yetkin ve çalışan köylülerin istihdam edilmesi sağlanmalı (Ör: Yangın

mükellef listelerinin oluşturulmaları gibi).

30. Koruya tahvil çalışmalarında görevli teknik personelin yapacağı denetim ve kontrolün

önemi çok büyüktür. Ancak çalışılan sahaların çok büyük olması, personelin yeterli olmaması,

ormanda üretim yapan sayısının çok fazla olması başarıyı olumsuz yönde etkilemektedir. Orman

işçisi, orman köylüsü ve köylü işçi postalarının yapılacak olan koruya tahvil çalışmalarının

başarısında önemli ölçüde etkilidir.

31. Genç meşcerelerin yoğun olduğu şefliklerde, işaretlemeler için hizmet alımının yapılması

gereklidir. Koruya tahvil çalışması yapılacak köylerde, hizmet alımını üstlenen mühendislik

bürolarının, teknik elemanlarına yardımcı olacak elemanları çalışmanın yapılacağı köylülerden

seçerlerse hem sosyo-ekonomik yönden katkı, hem de işin takibinde süreklilik sağlanabilecektir.

51

32. Baltalıklardan elde edilen ürünlerin ince çaplı ve ekonomik değerinin düşük olması

nedeniyle baltalıkların koru ormanlarına dönüştürülerek boylu ve çaplı ormanlar haline getirilmesi

temel amaç olmalıdır.

33. Lif – Yonga sanayisinin talepleri arasında meşe türleri bugün için ön planda

tutulmamaktadır. Ancak, belirli işletme müdürlüklerinde meşe yapacak emvalleri çok daha iyi

fiyatlarla kolay pazarlanabilmektedir.

34. Koru olarak işletilen/planlanan ama kökeni sürgün olan meşe ormanlarının durumu ayrıca

iyi bir şekilde irdelenmelidir.


müdahaleleri engellemek için Ho faktörünü dikkate alan yöntemi geliştirmek ve bu çalışmalara

uyarlamak çalışmalara önemli katkı sağlayacaktır.

Ho faktörü: Meşcere içerisindeki ince çaplı bireylerin kesilip, galip – istikbal ağacı olarak

belirlenen bireylerin kalan meşcerede bulunacak şekilde müdahale edileceği ve elde edilen ürüne

göre ödemeyi öngören ve teşvik eden yöntem.

36. Rusum bedelleri özellikle ilk kez gerçekleştirilecek müdahaleler için orman işçiliği

yapanlar lehine yeniden düzenlenmelidir.

37. Meşcere yaşı ve gelişimi uygun olduğu halde koruya tahvil çalışmalarında bakıma

girilemeyen yerler ile ilgili nedenler ayrıntılı olarak incelenmelidir (yetişme ortamı koşullarının

yetersizliği ve sosyal nedenler gibi.).

38. Köylünün ihtiyacının rampa satışıyla karşılanması yoluna gidilmelidir.

39. Koruya tahvil alanlarında yıl içerisindeki kesim süresi kısa tutulmalıdır.

40. Orman kanunun 40. Maddesine göre iş gücü tanımı yapılmalıdır.

41. Bozuk meşe meşcerelerinin köylünün sadece yakacak odun ihtiyacını karşılayacak şekilde

planlanması yapılmalıdır. Bozuk meşe meşcerelerinde yapılacak çalışmalarda geniş alanlarda

tıraşlama yapılmamalı. Bu alanda yapılan çalışma baltalık işletmesine geri dönüş olarak

algılanabilecektir.

42. Orman köylüsü içerisinde orman suçlarından hüküm giymiş kişilerin, KPS hakkının

verildiği ormancılık çalışmalarında çalıştırılması engellenmeli.

43. Koruya tahvil işletme sınıfının olduğu köylerde sosyal baskının olduğu durumlar var ise

34. Madde hakları verilmemelidir. Bu alanlar koruya tahvil işletme sınıfından çıkarılarak koru

işletme sınıfına aktarılmalıdır.

44. Köyler arasındaki ihtilafların temel nedenlerinden en önemlisi KPS hakkıdır. Koruya tahvil

alanlarında KPS hakkının kaldırılması Marmara Bölgesindeki hemen hemen tüm idari ve teknik

elemanlar tarafından istenmektedir.

45. Koruya tahvil alanlarında uygulama yapılırken, yıllık uygulama miktarı İşletme Şefliğinin

teknik işgücünün ve yapabilirliğinin üzerinde olmamalı. Alanın fazla olması gerekli kontrollerin

52

yapılmasına engel olduğundan teknik uygulamaların ve müdahalelerin başarısını olumsuz

etkilemektedir. Dolayısıyla meşcere yapısının çağ ve kalite sınıfı aşağıya düşmektedir.

46. Orman Genel Müdürlüğü, kendisini ülkedeki orman köylüsünün İş ve İşçi Bulma Kurumu

olarak görmemelidir. Orman Genel Müdürlüğü’nün istihsal (üretim) çalışmaları günümüz

koşullarına ve yasal mevzuatına uyumlu hale getirilmelidir (4857 sayılı İş Kanunu ve 6331 sayılı

İş Güvenliği kanunu ile uyumlulaştırılmalı).

47. 280 sayılı Tebliğ ile belirtilen KPS hakkı koruya tahvil sahalarında kaldırılmalı,

kaldırılmadığı takdirde yararlananların kimler olacağı Tebliğ ile net bir şekilde belirtilmelidir.

48. Koruya Tahvil İşletme Sınıfı bulunan plan ünitelerinin amenajman planlarının süresi bittiği

takdirde hemen yenilenmelidir. Plan yenilenmediği takdirde aynı bölme içerisindeki bölmecikler

uygulayıcı tarafından bir çok parsele bölünmekte ve bu parsellerde koruya tahvil çalışmaları aynı

zamanda gerçekleştirilememektedir. Dolayısıyla bir bölmedeki meşcere tipi bir çok alt bölmeciğe

bölünmekte ve meşcere tipinin homojen yapısı ortadan kaybolmaktadır.

49. Koruya tahvil meşcereleri “b” çağına ulaştığında KPS satışına konu edilmeyecek şekilde

planlanmalı. Yani, Koruya tahvil işletme sınıfından çıkarılarak koru işletme sınıfına aktarılmalıdır.

50. Tüm meşe baltalıklarının koruya tahvil işletme sınıfına alınmasına müteakiben daha

radikal bir karar daha alınarak KPS hakkının da kaldırılarak sosyal baskının azaltılması

sağlanmalıdır. 1/10 tarife bedeli ile yakacak odun ihtiyacının karşılanması uygulamasından

vazgeçilmeli, onun yerine rampa satışı ile yakacak odun ihtiyacının karşılanması sağlanmalıdır.

Sebep: onlarca kişinin yakacak odun ihtiyacını karşılamak için, koruya tahvil işinin özünü

bilmeden ormana girmesi, ormanı bölüşmesi ve iyi niyetle çalışması oldukça zordur.

51. Koruya tahvil alanlarının ileride koru ormanına dönüştürüleceğinden dolayı bu alanlardaki

yol ağları yeniden planlanmalıdır.

52. Meşe ve kayın bakım patikalarının uygunluğu yeniden ele alınmalıdır.

53. Koruya tahvil sahalarında baltalık işletmesi zamanında kalan mevcut sürütme yolları halen

mevcut olduğundan ayrıca bakım patikası yapılması durumunda ormanda gereksiz yere tahribat

olmaktadır. Uygulayıcıya mevcut sürütme yollarının olduğu yerlerde bakım patikası yapmama

serbestliği sağlanmalıdır.

54. Ihlamur ve kestane ile karışım oluşturan meşe ve kayın meşcerelerinde meyve üretimine

yönelik yapılan çalışmalarda meyve veren türler lehine müdahaleler yapılarak meşe ve kayın

türleri meşcerelerde uzaklaştırılmaktadır. Buna yönelik gerekli önlemlerin alınması sağlanmalıdır.

55. Koruya Tahvil İşletme sınıfındaki meşcerelerde müdahale edilmeden bırakılan kontrol

parselleri olmalı. Bu alanlar, ormanın süksesyonu hakkında bilgi veren alanlar olacaktır.

56. Koruya dönüştürme çalışması ekonomik olmalı ve yetişme yeri koşullarına aykırı

olmamalıdır.

57. Koruya dönüştürme metodları içerisinde Marmara Bölgesi ekonomik fonksiyonlu iyi

bonitetli koruya tahvil meşcereleri için en uygun yöntem; doğrudan doğruya dönüştürme metodu

içerisinde Direkt metodudur. Koruma fonksiyonlu ormanlar için küçük alanlarda grup metodu da

53

kullanılabilir. Tür değiştirerek dönüştürme metodu içerisinde öncelik şeritlerde tür değiştirme

küçük alanlarda olmak şartıyla tam alanda tür değiştirmede kullanılabilir.

58. Marmara Bölgesinde bulunan meşe türlerinden boylu gövdeler yaparak ekonomik

bakımdan değerli meşçereler kuran meşe türleri; Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. (Sapsız

meşe), Quercus frainetto Ten. (Macar meşesi), Quercus robur L. (Saplı meşe), Quercus

hartwissiana Steven (Istranca meşesi) ve Quercus cerris L. (Saçlı meşe)’dir. Bu türlerin saf ya da

karışım oluşturduğu meşcereler Marmara Bölgesinde koruya dönüştürmeye uygun alanlardır.

59. Farklı meşe türlerinin silvikültür isteklerine göre farklı koruya tahvil uygulama

yöntemlerinin bir prensip olarak benimsenmesi sağlanmalıdır. Her tür için aynı şablon

uygulanmamalı. Silvikültürel uygulamalar şablon yaklaşımı reddeder.

Ülkemiz için orman alanlarının artırılması, sürekli ve düzenli ormanlar oluşturulması yaşamsal

önem taşır. Ormanın çok yönlü fonksiyonlarından en yüksek düzeyde yararlanmak ülkemizin her

yerinde yaşanabilir sağlıklı ortamların oluşturulmasını sağlar. Bu fonksiyonların gerçekleştirilmesi

ancak optimal ormanların oluşturulması ve düzenli biçimde işletilmesi ile sağlanır.

Kaynaklar

Acatay, A., 1970, Trakya Mıntıkasındaki meşe monokültürü, bunun koruya tahvil ve

değiştirilmesi zarureti. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt:16, Sayı: 2, Dergi Seri

No: 32, s.3–12. Güzel İstanbul Matbaası, Ankara.

Anonim, 2012, Türkiye Orman Varlığı. CTA Tanıtım Limited, Ankara.

Anonim, Orman Amenajman Plan verileri.

Eraslan, İ., 1954a, Trakya ve Bilhassa Demirköy Mıntıkası Meşe Ormanlarının Amenajman

Esasları Hakkında Araştırmalar. T.C. Tarım Vekâleti Orman Umum Müdürlüğü

Yayınlarından, Sıra No: 132, Seri No: 13. Kader Basımevi.

Güler, N., 2013, Vize’nin flora ve vejetasyonu. (Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Basılmamış Teknik

Rapor)

Irmak, A., Kurter, A., Kantarcı, M.D., 1980, Trakya’nın Orman Yetişme Bölgelerinin

Sınıflandırılması. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 2636, O.F.

Yayın No: 276. Matbaa Teknisyenleri Basımevi, İstanbul.

Kantarcı, M.D., 1974, Trakya orman sahalarının tabii ağaç ve çalı türlerine göre bölgesel

sınıflandırılması. Edebiyat Fakültesi Basımevi, Güney – Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi,

Sayı: 2-3

Mattfeld, J., 1971, Doğu Trakya’nın Bitki Coğrafyası Bakımından Durumu. İstanbul

Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 1544, O.F. Yayın No: 159. Kutulmuş

Matbaası, İstanbul. (Çeviren: Muzaffer SELİK).

Odabaşı, T., 1976, Türkiye’de Baltalık ve Korulu Baltalık Ormanları ve Bunların Koruya

Dönüştürülmesi Olanakları Üzerine Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi

Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 2079, O.F. Yayın No: 218.

Öztürk, S., 2013, Türkiye’nin Meşeleri Teşhis ve Tanı Kılavuzu. Orman Genel Müdürlüğü,

Orman Zararlılarıyla Mücadele Dairesi Başkanlığı.

Şahin, A., 2009, “Koruya tahvil ormanlarındaki uygulamalar”. Basılmamış Teknik Rapor – Sunu,

İstanbul.

Şahin, A., Şahin, N., Çalışkan, A., Ertaş, A., 2013, Trakya’daki Meşe (Quercus sp.) Koruya

Tahvil Meşcerelerindeki Uygulamaların Orman Amenajmanı ve Hasılatı ile Silvikültürel Esaslar

Açısından İncelenmesi. Ormancılıkta Sektörel Planlamanın 50. Yılı Uluslararası Sempozyumu,

Bildiriler Kitabı s: 548 – 561, 26-28 Kasım 2013, Antalya.

Vural, F., 1940, Belgrad Ormanında Meşenin Silvikültürce Tabi Olacağı Muamele, Ekolojik

Esaslar ve Teknik Teklifler. Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü.

Documents

Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12.2013 Tarih ve 612436 Sayılı … · 2016. 8. 24. · İSTANBUL - 2014 . 2 Orman Genel Müdürlüğü’nün 23.12.2013 Tarih ve 612436 Sayılı