OTITIS-korigovan color za PDF · ISBN 86-7117-119-1 (ii) CIP - Katalogizacija u publikaciji Narodna biblioteka Srbije, Beograd 616.284-002. (083.1) OTITIS media / (priredila) Radna

Republi~ka stru~na komisija za izradu i implementaciju vodi~a u klini~koj praksi

Ministarstvo zdravlja Republike Srbije

O T I T I S M E D I A

Nacionalni vodi~ za lekare u primarnoj zdravstvenoj za{titi

Novembar, 2004.

Projekat izrade Vodi~a za klini~ku praksu

Finansira Evropska unija i rukovodi

Evropska agencija za rekonstrukciju

OOTTIITTIISS MMEEDDIIAA

Nacionalni vodi~ za lekare op{te prakseRepubli~ka stru~na komisija za izradu i implementaciju vodi~a uklini~koj praksi

Medicinski fakultet Univerziteta u BeograduMinistarstvo zdravlja Republike Srbije

Izdava~: Medicinski fakultet Univerziteta u BeograduCIBID - Centar za izdava~ku, bibliote~ku i informacionu delatnost

Za izdava~a: Dragan Panteli}, Direktor CIBID-a

Tehni~ka priprema: Aleksandar Mandi}

[tampa: Valjevo print

Tira`: 3500, I izdanje

© Copyright Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu

ISBN 86-7117-119-1

(ii)

CIP - Katalogizacija u publikacijiNarodna biblioteka Srbije, Beograd616.284-002. (083.1)OTITIS media / (priredila) Radna grupa za izradu vodi~a, rukovodilac RadomirRadulovi}). - 1. izd. - Beograd: Medicinski fakultet Univerziteta, CIBID,2004(Valjevo: Valjevo print). - VII, 15str.; 21 cm. - (Nacionalni vodi~ za lekareu pri-marnoj zdravstvenoj praksi /Ministarstvo zdravlja Republike Srbije,Republi~kastru~na komisija za izradu i implementaciju vodi~a u klini~koj praksi)

Tira` 3.000. - Bibliografija: str. 11-15.

ISBN 86-7117-119-11. Srbija. Ministarstvo zdravlja.Republi~ka stru~na komisija za izradu iimplementacijua) Uho - Bolesti- UputstvaCOBISS. SR-ID 118981132

UVODNA RE^

"Medicina koja se zasniva na dokazima je ona koja koristi najboljedokaze koji su nam na raspolaganju, u zdravstvenoj za{titi celokupnogstanovnistva ili pojedinih njegovih grupa."

Ministarstvo zdravlja Republike Srbije je, u èlji da stvori jedan mod-eran sistem zdravstvene za{tite u kome bi pacijenti bili le~eni na jednaki za sada najbolji dokazani na~in, pokrenuo pisanje vodi~a sa ciljem dastandardizuje dijagnosti~ko-terapijske procedure.

Tim povodom je imenovana Republi~ka stru~na komisija za razvoj iimplementaciju vodi~a klini~ke prakse. U njenom sastavu su profesoriMedicinskog i Farmaceutskog fakulteta, predstavnici zdravstvenih ustano-va (Domova zdravlja, bolnica i Klini~kih centara), medicinskih udruènjai drugih institucija sistema zdravstvene za{tite u Srbiji.

Da bi definisala na~in svog rada ova komisija je izradila dokument -Poslovnik o radu RSK za vodi~e.

Teme su birane u skladu sa rezultatima studije "Optere}enje boles-tima u Srbiji" i iz oblasti u kojima postoje velike varijacije u le~enju, sveu cilju smanjenja stope morbiditeta i mortaliteta.

Rukovodioci radnih grupa za izradu vodi~a su eksperti za odre|enuoblast, poznati {iroj stru~noj javnosti i predloèni od strane RSK. Oni subili u obavezi da formiraju multidisciplinarni tim.

Svaki vodi~ je u svojoj radnoj verziji bio testiran u DZ Vo`dovac iDZ Zemun, a zatim u zavr{noj formi prezentovan ispred odgovaraju}esekcije SLD ili Udruènja, koji su zatim dali svoje stru~no mi{ljenje u pis-menoj formi. Tek nakon ovoga RSK je bila u mogu}nosti da ozvani~iliNacionalni vodi~.

Za tehni~ku pomo} u realizaciji ovog projekta, Evropska unija jepreko Evropske agencije za rekonstrukciju, angaòvala Crown Agents.

@elim da se zahvalim svima koji su u~estvovali u ovom procesu, naentuzijazmu i velikom trudu, i da sve korisnike ohrabrim u primenivodi~a.

(iii)

Beograd, Novembar 2004.

Predsednik RSK za izradu i implementaciju vodi~a u klini~koj praksi

Prof. dr Vera Popovi}Profesor Medicinskog fakulteta

Univerziteta u Beogradu

RRaaddnnaa ggrruuppaa zzaa iizzrraadduu vvooddii~~aa

RRuukkoovvooddiillaacc::Prof. dr Radomir Radulovi}, Institut za otorinolaringologiju i maksilofacijalnu hirurgiju, Klini~ki centar Srbije, Beograd fax: 011/ 2643696

SSeekkrreettaarr::Doc. dr Ljiljana Vla{ki, Klinika za bolesti uva, grla i nosa, Klini~ki centar Novi Sadfax: 021/ 613-140; e-mail vlaskilj@ eunet.yu

^̂llaannoovvii::dr Dragan Plav{i}, specijalista za ORL, ZC Kraljevodr Mirjana Kneèvi}, specijalista za ORL, DZ Rakovicadr Nenad STojanovi}, specijalista za ORL, DZ Stari Grad

(iv)

(v)

KLASIFIKACIJA PREPORUKA

Ovaj vodi~ je zasnovan na dokazima sa ciljem da pomogne lekarima udono{enju odluke o odgovarajucoj zdravstvenoj za{titi. Svaka preporuka, data u vodi~u, je stepenovana rimskim brojevima (I, IIa,IIb, III) u zavisnosti od toga koji nivo dokaza je posluìo za klasifikaciju:

NNiivvoo ddookkaazzaa

Dokazi iz meta analiza multicentri~nih, dobro dizajniranih kon-trolisanih studija. Randomizirane studije sa niskim la`no pozitivnim iniskim la`no negativnim gre{kama (visoka pouzdanost studija)

Dokazi iz, najmanje jedne, dobro dizajnirane eksperimentalne studi-je. Randomizirane studije sa visoko la`no pozitivnim i/ili negativnimgre{kama (niska pouzdanost studije)

Konsenzus eksperata

SStteeppeenn pprreeppoorruukkee

Postoje dokazi da je odre|ena procedura ili terapija upotrebljiva ilikorisna

Stanja gde su mi{ljenja i dokazi suprotstavljeni

Procena stavova/dokaza je u korist upotrebljivosti

Primenljivost je manje dokumentovana na osnovu dokaza

Stanja za koje postoje dokazi ili generalno slaganje da proceduranije primenljiva i u nekim slu~ajevima moè biti {tetna

Preporuka zasnovana na klini~kom iskustvu grupe koja je sa~inilavodi~

A

B

I

II

III

IIaIIb

C

(vi)

SADR@AJ

I. UÊSTALOST 1

II. DEFINICIJA I KLASIFIKACIJA 1

III. DIJAGNOZA 2

IV. KLINI^KA SLIKA OTITIS MEDIA ACUTA (OMA) 3

V. KLINI^KA SLIKA OTITIS MEDIA SECRETORIA (OMS) 4

VI. TERAPIJA OTITIS MEDIA ACUTA 6

VII. TERAPIJA OTITIS MEDIA SECRETORIA 8

Literatura 11

(vii)

(1)

OOttiittiiss mmeeddiiaa ((OOMM)) je zajedni~ki termin za upalni proces sluznice srednjeguva. Po u~estalosti je druga bolest u de~jem uzrastu, iza upala gornjihrespiratornih puteva. Prema razli~itim autorima najmanje jednu upalusrednjeg uha ima 20%-90% dece u uzrastu do 10. godine ìvota. Ovooboljenje se u praksi ispoljava kao akutni proces, sporadi~ni proces,rekurentni i u hroni~noj formi - Otitis media secretoria (u anglosakson-skoj literaturi - Otitis media with effusion (OME)). U uzrastu do 2 godine91.1% dece ima najmanje jednu epizodu akutnog upalnog procesa sred-njeg uva - Otitis media acuta (OMA) i/ili OME (Otitis media with effu-sion - OM sa sadràjem u srednjem uvu)(1). U uzrastu do 3 godine, 35%dece nema OM, 1-2 epizode ima 40%, a vi{e od 3 epizode ima 24%dece, koja se u ovom uzrastu izdvajaju kao deca sklona otitisu (otitisprone children)(2). Prema najnovijim istraìvanjima(4) u SAD godi{nji brojpregleda zbog OM je oko 31.000.000.

Otitis mmedia acuta (OMA)

OMA je naglo nastala upala sluznice srednjeg uva sa trajanjem upalnogprocesa do 3 nedelje. Po pravilu nastaje rinofarinksnim putem, a uzro~nicisu virusi, bakterije ili se radi o virusno/bakterijskoj koinfekciji. Naj~e{ceizolovani virusni uzro~nici, u oko 20% OMA, su respiratorni sincicijelnivirus RSV, rhinovirus, adenovirus, influenza i parainfluenza virus, kao iCMV. U 50% OMA dokazan je virusni uzro~nik, a u polovini tih uzorakasadràja srednjeg uva dokazana je bakterijsko/virusna koinfekcija {toobja{njava izostanak uspeha antibakterijske terapije kod ove dece(5). Premave}ini studija bakterijski uzro~nici se javljaju u dosta konstantnom proce-ntu kod OMA(6) i to: oko 35% kod Streptococcus pneumoniae, oko 25%kod Haemophilus influenze i oko 15% kod Moraxella catharralis.Klini~kom slikom dominiraju lokalni simptomi, dok su op{ti simptomiuglavnom blagi (pacijent nije bolesna osoba, ve} osoba sa bolesnim uvom).

I . UÊSTALOST

II. DEFINICIJA I KLASIFIKACIJA "OTITIS MEDIA" (OM)

(2)

Spooradi~~ni OMA

Podrazumeva pojavu vremenski udaljenih epizoda OMA (interval izme|udve epizode OMA je ve}i od 3 meseca) bez zaostajanja sadràja u pro-storima srednjeg uva.

Recidivantni OMA

Pojava tri epizode OMA unutar 6 meseci ili ~etiri epizode OMA u tokugodinu dana (15-30% dece(7)) ukazuje na recidivantni OMA. Ovaj oblikOM podrazumeva zaostajanje sadràja u prostorima srednjeg uva (MEE -midlle ear effusion), izmedu ponavljaju}ih egzacerbacija upalnog procesa(8).

Otitis mmedia secretooria - OMS (Otitis mmedia with effusioon - OME)

Podrazumeva prisustvo sadràja u prostorima srednjeg uva (serozni, sero-mukoidan, mukoidan) bez znakova za inflamaciju, a moè biti i posle-dica OMA (permanentno zaostajanje sadràja u prostorima srednjeg uhaduè od 3 meseca). Glavna karakteristika ovog oblika OM je dugotraj-nost, nagluvost sprovodnog tipa, koja moè da uti~e na razvoj govora irazvoj kognitivnih funkcija.

Nivodokaza III. KLINI^KA DIJAGNOZA OM Stepen

preporuke

Dijagnoza patologije srednjeg uva i mogu}nostdisti-nkcije OMA i OME, posebno u najranijemìvotnom uzrastu moè biti te{ka. Postavlja se naosnovu heteroanamnesti~kih i anamnesti~kihpodataka, op{teg stanja deteta i otoskopskog pre-gleda sa uve}anjem (Otoskop). Senzitivnost oto-skopije u rukama vi~nog otorinolaringologa u dete-kciji prisustva sadràja u srednjem uvu je oko 90%,s tim da je ovaj nivo senzitivnosti zna~ajno sman-jen u pedijatrijskoj i op{te-medicinskoj praksi(9).

Zato pri sumnji na o{te}enje sluha i zaostajanjesadràja u srednjem uhu neophodno je deteuputiti ORL specijalisti.

(3)

Nivodokaza

IV. KLINI^KA SLIKA OTITIS MEDIA ACUTA (OMA)

Stepenpreporuke

Dominira lokalna simptomatologija: bol u uvu inagluvost, a od op{tih simptoma: lako do srednjepovi{ena telesna temperatura, retko visoka,pla~ljivost, razdra`ljivost, gubitak apetita uz znakerinofarinksne infekcije. Kod dece do godinu danamoè se javiti povra}anje i/ili proliv. Bol u uvu se~esto opisuje kao specifi~an simptom za OMA.Moè se kao takav proceniti u uzrastu dece nakonnavr{ene druge godine ìvota, ali ga je kao sim-ptom te{ko proceniti u dece mla|e od dvegodine. Bol u uvu se u ovom uzrastu procenjujena osnovu uznemirenosti, pla~ljivosti, odbijanjahrane i bu|enja u toku sna. Bol u uvu, kao simp-tom OMA, javlja se u 50-75% dece i ~e{ci je koddece starije od dve godine ìvota(10,11,12).

Povi{ena telesna temperatura nije dobar prediktorOMA. Istraìvanja novijeg datuma poku{avaju dadaju odgovor na pitanje da li je prate}a povi{enatelesna temperatura indikacija za momentalnozapo~injanje antibiotske terapije u pore|enju saodloènim zapo~injanjem antibiotske terapije (nakon72 h pra}enja deteta) u slu~aju afebrilnog deteta(13).

Lokalni znaci (otoskopski nalaz):

Spolja{nji u{ni kanal bez promena. Bubna opna upo~etku bolesti izraèno crvena du` strije malearisi rubnog dela bubne opne, a potom difuzno crve-na, zamu}ena, ù}kaste boje sa napinjanjem iliprisutnom perforacijom i posledi~nom sekrecijomiz kavuma srednjeg uva (otoskopski nalaz zavisi odstadijuma bolesti srednjeg uva)

Bol u uvu je pozitivan prediktor OMA, ali odsustvoovog simptoma ne isklju~uje bolest srednjeg uva.

(4)

1. Urgentno upu}ivanje: svaka sumnja na razvijaju}uotogenu komplikaciju - meningitis, pareza n. faci-jalisa po perifernom tipu, vertigo, retroaurikularniotok sa crvenilom i anteponiranjem u{ne {koljke(mastoiditis)

2. Odloèno urgentno upu}ivanje (2-3 dana):neuspeh antibiotske terapije sa perzistentnim,izraènim znacima i simptomima OMA (visokatelesna temperatura i/ili izraèni, nepopu{tajucibol u uvu)

3. Nije za urgentno upu}ivanje: perforacija bubneopne sa perzistentnom supuracijom bez proprat-nih op{tih simptoma inflamacije

Osnovni simptom je nagluvost sprovodnog tipa razli~itog stepena,naj~e{}e lakog do srednjeg stepena o{te}enja sluha. Otkriva se po indi-rektnim znacima, tako {to roditelji prime}uju da dete poja~ava zvuk tele-vizora, ~esto je nezainteresovano, ne slu{a naredbe roditelja i ne odazi-va se na pozive, posebno kada je okrenuto le|ima sagovorniku, ili je udrugoj prostoriji. De{ava se da dete drì glavu u pojedinim poloàjima dabi bolje ~ulo, jer time pokre}e sekret u srednjem uvu, a ponekad se àlii na "{um u glavi". Bol u uvu se retko javlja, a ako je prisutan kratkotra-jan je i spontano prestaje, sem u slu~aju zapaljenske egzacerbacije u tokuakutne rinofarinksne upale.

Na osnovu simptoma i otoskopskog nalaza mogu seproceniti stepeni hitnosti za upu}ivanje deteta ORLspecijalisti(5):

Otogene komplikacije, bilo da su prete}e ili sa razvi-jenom klini~kom slikom, pripadaju domenu radaotorinolaringologa-otologa, infektologa i/ili neuro-hirurga.

V. KLINI^KA SLIKA OTITIS MEDIA SECRETORIA (OMS)

B IIa

(5)

Nivodokaza Lokalni nalaz Stepen

preporuke

Spolja{nji u{ni kanal bez promena. Bubna opnanejasnih detalja, zamu}ena, nazna~ena radijalnavaskularna mreà bubne opne; bubna opnamoè biti ù}kaste boje ili mrko-plavi~asta(uznapredovali stadijumi bolesti); re|e se krozbubnu opnu vi|a jasan nivo te~nosti samehuri}ima vazduha nad nivoom sadràja.Otoskopski nalaz u postavljanju dijagnozeprisutnog sadràja u kavumu timpani ima senzi-tivnost 74% i specifi~nost 60%. Sadràj u sred-njem uvu moè biti prisutan i pored urednogotoskopskog nalaza uz dobro uo~avaju}e detaljena bubnoj opni tako da se definitivna potvrdasekretornog otitisa daje nakon sprovedenogfunkcionalnog ispitivanja impendancmetrijom(timpanometrija) i tonalnom liminarnomaudiometrijom (za decu uzrasno kooperabilnu,nakon navr{ene 4. godine ìvota).

Nagluvost kod odoj~adi i uzrasno male dece(deca mla|a od 2-3 godine) ~esto se ne prepo-znaje(14), jer se naj~e{}e radi o lakom stepenuo{tecenja sluha (do 40 dBnHL), a uobi~ajenagovorna komunikacija se odvija na vi{em inten-zitetu, prim. autora.

Dete sa pozitivnim heteroanamnesti~kim i/ilianamnesti~kim podacima o nagluvosti koja trajeduè od 2-3 meseca, bez obzira na otoskopskinalaz, treba uputiti ORL specijalisti radifunkcionalne dijagnostike (impendancmetrija -timpanometrija i tonalna liminarna audiometrija(za decu uzrasno kooperabilnu, nakon 4. ili 5.godine ìvota), daljeg pra}enja i terapije.

(6)

Nivodokaza VI. TERAPIJA OMA Stepen

preporuke

FFaarrmmaakkoolloo{{kkaa aannaallggeezziijjaa::

AAnnttiibbiioottiiccii

Prisutne su {iroke varijacije u pogledu primeneantibiotika u terapiji OMA, kako u frekventnostiprimene, vremenu zapo~injanja terapije, tako i uduìni terapije. Tako da je raspon primeneantibiotika od 31% u Holandiji do 98% uAustraliji i SAD- u(16).

Najve}i broj savremenih autora savetuje da seantibiotici ne uklju~uju u terapiju OMA u prvih48 h-72 h bolesti, ve} da se dete prati jer su ran-domizirane kontrolisane studije(17,18) pokazale da u70%-90% dolazi do spontanog izle~enja unutar7-14 dana za prvi put nastale OMA i sporadi~neOMA. Dalje, zaklju~ci randomiziranih kon-trolisanih studija(19) su da rana primena antibiotikaobezbe|uje ublaènje simptoma nakon 24 h,kada isti i spontano nestaju, a da je pove}anaincidenca proliva kod dece za 10%, dok samo24% roditelja uklju~e preporu~eni antibiotiknakon 72 h pra}enja stanja svog deteta, tako dapristup "watch and wait" (odloèno davanjeantibiotika) umanjuje upotrebu istih za 76%.

Primarno, u terapiji bola, preporu~uje se prime-na lokalnih suvih toplih obloga na obolelo uvo.

Paracetamol u odgovaraju}oj dozi za uzrast, aprema telesnoj masi deteta. Multicentri~na, ran-domizirana kontrolisana studija, koja je uporedi-la ibuprofen sa paracetamolom i placebom,dokazala je statisti~ki zna~ajniju efikasnostupotrebe paracetamola u otklanjanju bola(15).

A I

(7)

IIzzbboorr aannttiibbiioottiikkaa::

preporu~uju se cefalosporinski preparati u par-enteralnom obliku (ceftriakson).

Antibiotik prvog reda u terapiji OMA(20,21,22) (nakonpra}enja deteta, ukoliko ne do|e dopobolj{anja, jave se znaci povi{ene telesne tem-perature i/ili poja~anje bolova u uvu, curenje izuva ili se lekar odlu~i da odmah zapo~neantibiotsku terapiju) je amoksicilin u dozi 80-90mg/kg TM podeljen u tri doze(7).

Za decu mla|u od dve godine se preporu~ujeantibiotska terapija u trajanju 10 dana, po istomredosledu(30).

Nakon svake epizode OMA, roditelje treba upo-zoriti na mogu}u ponovnu upalu srednjeg uva iukazati im na potencijalne faktore rizika -boravak deteta u pred{kolskom kolektivu,izloènost deteta duvanskom dimu, hranjenjedeteta bo~icom isklju~ivo dok je dete uuspravnom, sede}em poloàju(32,33).

Ukoliko se epizode OMA jave vi{e od tri putaza 6 meseci ili 4-6 puta u 12 meseci dete trebauputiti ORL specijalisti radi funkcionalnogpra}enja i eventualnog daljeg le~enja(34,35,36,37).

Optimalna duìna trajanja antibiotske terapijenije za sada decidirana i kre}e se prema pre-porukama autora od 5 do 10 dana(23,24,25,26). Kodizostanka efekta preporu~uje se druga linijaantibiotika(27,28,29) - amoksicilin sa klavulanskomkiselinom, a tek po izostanku efekta ove terapije

B

B

B

B

A

IIa

IIa

IIa

I

IIb

(8)

S obzirom na op{te stanje zdravlja na{e popu-lacije, i organizaciju zdravstvene slu`be (opre-mljenost ambulanti, odsustvo kontinuiraneedukacije te spremnost kolega pedijatara i lekaraop{te medicine za validnim sprovo|enjem oto-skopskog pregleda) smatramo, da se za sadamoramo prikloniti stavu rutinske upotrebeantibiotika u le~enju OMA od po~etka bolesti, tj.pregleda deteta, a prema napred navedenom.

Komentar:

Dekongestivi i antihistaminici se ne preporu~ujuu terapiji OMA(38,39,40).

OMA je gotovo po pravilu pra}en rino-farinksnom infekcijom, posebno u dece mla|eod dve godine ìvota, {to zna~ajno kompromi-tuje disanje na nos, te smatramo da je kod decesa OMA neophodna primena nazalnihdekongestiva (sol. ephedrini 0.25% ili 0.5% triputa na dan ili sl.), kao i aspiracija sekreta iznosa metodom po Proetzu. Pobolj{anje disanjana nos svakako doprinosi boljoj drenaì i venti-laciji srednjeg uva i brèm izle~enju upalnogprocesa.

Lokalna primena kapi u cilju smanjenja bola sene preporu~uje(41,42).

A

B

B

IIa

I

(9)

Nivodokaza VII. TERAPIJA OMS Stepen

preporuke

U na{im uslovima dijagnoza i terapija sekretornogotitisa pripada domenu otorinolaringologa.Sumnju, radnu dijagnozu, treba da postavi pedi-jatar ili lekar op{te medicine na osnovu slede}eg:

- dete poja~ava izvore zvuka, ne odaziva se napozive, deluje nezainteresovano ... (detaljnijeopisano u okviru klini~ke slike);

- perzistiraju}a otoskopska slika "kao upalni pro-ces", kratko nakon zavr{ene antibiotske terapije ilisa svakom narednom upalom gornjih respiratornihputeva.

TTeerraappiijjaa

Modaliteti terapijskog pristupa variraju odduèvremenog pra}enja do aktivne, hirur{ke,terapije.

Antibiotici u tretmanu otitis media secretoriaimaju efekat u kratkom vremenskom periodu injihova primena nije neophodna.

Analgetici: nepotrebniAntibiotici: postoje brojna istraìvanja o zna~ajuantibiotske terapije u tretmanu sekretornog otiti-sa sa nekoliko randomiziranih kontrolisanihstudija (RCTs) koje se vi{e bave analizomme|usobnog efekta antibiotika, nego samogefekta antibitika na bolesno stanje srednjeg uva.Dve ameri~ke RCTs(43,44) upu}uju na korisnostantibiotske terapije u jednomese~nom pra}enjudece, ali ne i nakon tog perioda. Meta analiza 8RCTs(45) negira efekat primene antibiotika u ter-apiji sekretornog otitisa.

A IIa

(10)

Dekongestivi i antihistaminici: prema RCTs(46,47,48) subez efekta u le~enju sekretornog otitisa.

Ostajemo u uverenju da dekongestivi svakako neodmaù u le~enju.

Mukolitici: nije dokazana efikasnost primenemukolitika u terapiji sekretornog otitisa, kao ni usmanjenju potrebe za hirur{kim le~enjem(49,50).

Topi~ki (intranazalni) i sistemski kortikosteroidi:ne preporu~uju se. Dokazan je samo kratkotra-jni efekat u smislu brèg oporavka stanja u sred-njem uvu u slu~aju kombinovane primene kor-tikosteroida i antibiotika(51).

Autoinflacija (Politzer, Valsalva manevar):istraìvanja na ovom polju su sa niskim nivoomzna~ajnosti s obzirom na neujedna~enostmodaliteta ovog segmenta terapije. Moè imatiefekat kod neke dece sa sekretornim otitisom(52).

A

A

A

B

IIb

IIb

IIa

I

LITERATURA

1. Paradise JL, Rockette HE, Colborn DK, Bernard BS, Smith CG, Kurs-LaskyM, & Janosky JE. Otitis media in 2253 Pittsburg-area infants: prevalne andrisk factors during the frst two years of life. Pediatrics, 1997; 99: 318-33.

2. Teel DW, Klein JO, Rosner B. Epidemiology of otitis media during the firstseven years of lifein children in greater Boston: A prospective, corchort study.J Infect Dis 1989; 160(1): 83-94.

3. Block SL, Hendrick VA, Hrrison CJ, et al. Increasing incidence of acute oti-tis media in the 1990s during the first 3 years of life. Abstract of theInterscience Conference on Antimicrobial Agents and Hemotherapy;September 1998: 600. Abstract MN-40.

4. Mc Ewen LN, Farjo R, Foxman B. Antibiotic prescribing for otitis media: howwell does it match published guidelines? Pharmacoepidemiol Drug Saf 2003Apr-May; 12(3): 213-9.

5. Richard L et al. Otitis media. Gudelines for Clinical Care. University ofMichigen. Health System. 2002.

6. Bluestone CD, Klein JO. Otitis media in infants and children. Second Edition.Philadelphia: WB Saunders.1995.

7. Stephen Pleatman et al. Evidence Based Clinical Practice Guideline Otitismedia in children 2 months to 6 years of age. Health Policy & ClinicalEffectiveness Program. Cinncinati Children's Hospital Medical Center, 1999.

8. Elizabet B. Medical and surgical strategies for prevention of recurrent otitis.In Strategies for the prevention of recurrent Acute Otitis Media. 2002; Vol.1No2: 10-27.

9. Bluestone CD, Cantekin EI. Design factors in the characterization and inden-tification of otitis media and certain related conditions. Ann Otol RhinolLaryngol Suppl 1979; 88 (5 Pt 2 Suppl 60): 13-28.

10. Hayden GF, Schwartz RH. Characteristics of earchache among children withotitis media. Am J Dis Chil 1985; 139: 721-3.

11. Pitkaranta A, Virolainen A, Jero J, et al. Detection of rhinovirus, respiratorysincytial virus and corona virus infections in acute otitis media by reversetranscriptase polymerase chain reaction. Pediatrics 1998; 102: 291-5.

12. Niemela M, Uhari M, Jounio-Ervasti K, et al. Lck of specific symptomatol-ogy in children with otitis media. Pediatr Infect Dis J 1994; 13: 765-8.

(11)

13. Little P, Gould C, Moore M, et al. Predictors of poor outcome from antibi-otics in children with otitis media; pragmatic randomized trial. BMJ 2002;325: 22-5.

14. Hoberman A, Pradise JL. Acute otitis media: diagnosis and management inthe year 2000. Pediatr Ann 2000; 29: 609-20.

15. Bertin L, Pons G, d'Athis P, Duhamel JF, Maudelonde C, Lasfarguaes G, etal. A randomized, double-blind, multicentre controlled trial of ibuprofenversus acetaminophen and placebo for symptoms of acute otitis media inchildren. Fundam Clin Pharmacol 1996; 10: 387-92.

16. Froom J, Culpepper L, Grob P, Bartelds A, Bowers P, Bridges-Webb C, et al.Diagnosis and antibiotic treatment of acute otitis media: report fromInternational Primary Care Network. BMJ 1990; 300: 582-6.

17. Rosenfeld RM, Bluestone CD. Evidence-Based Otitis Media. B.C. Decker1999.

18. Marcy M et al. AHRQ Evidence report on management of acute otitis media2001.

19. Little P, Gould C, Williamson I, Moore M, Warner G, Dunleavey J. Pragmaticrandomized controlled trial of two prescribing strategies for childhood acuteotitis media. BMJ 2001; 322: 336-42.

20. Bauchner H, Klein JO. Parental issues in selection of antimicrobial agents forinfants and children. Clin Pediatr (Phila) 1997 Apr; 36(4): 201-5.

21. Seikel K, Shelton S, McCracken G. Middle Ear Fluid concentrations ofAmoxicillin after large dosages in children with acute otitis media. PediatrInfect Dis J 1996; 16: 710-1.

22. McCracken GH. Treatment of acute otitis media in an era of increasingmicrobial resistence. Pediatr Infect Dis J 1998; 17: 576-9.

23. Kozyrskyj AL, Hildes-Ripstein GE, Longstaffe SEA, Wincott JL, Sitar DS, KlassenTP, Moffatt MEK. Short course antibiotics for acute otitis media (CochraneReview).In: The Cochrane Library, Issue 2, 2002. Oxford:Update Software.

24. Bain J, Murphy E, Ross F. Acute otitis media: clinical course among childrenwho received a short course of high dose antibiotic. Br Med J (Clin Res Ed)1985; 291: 1243-6.

25. Jones R, Bain J. Three day and seven day treatment in acute otitis media:double blind antibiotic trial. J R Coll Gen Pract 1986; 36: 356-8.

26. British Medical Association, Royal Pharmaceutical Society of Great Britain.British National Formulary 44. London: The Association, The Society; 2002.

(12)

27. Dagan R, et al. Bacteriologic and clinical efficacy of amoxicillin/clavulanate vs.Azythromycin in acute otitis media. Pediatr Infect Dis J 2000; 19: 95-104.

28. Leibovitz E, et al. Bacteriologic and clinical efficacy of one day vs. Threedays intramuscular ceftriaxone for treatment of nonresponsive acute otitismedia in children. Pediatr Infect Dis J 2000; 19: 1040-5.

29. Schrag S, et al. Effect of short-course, high-dose amoxicillin therapy onresistent pneumococcal carriage. JAMA 2001; 286: 49-55.

30. Hoberman A, Paradise JL, Burch DJ, Valinski WA, Hedrick JA, Aronovitz GH,Drehobl MA, Rogers JM. Equivalent efficacy and reduced occurence of diar-rhea from a new formulation of amoxicillin/clavulanate potassium(Augmentin) for treatment of acute otitis media in children. Pediatr Infect DisJ 1997; 16: 463-70.

31. Dowell SF. Ed. Principles of judicious use of antimicrobial agents for pedi-atric upper respiratory tract infections. Pediatrics 1998; 101: 163-84.

32. Rosenfeld RM. An evidence-based approach to treating Otitis Media. PedClin N Am 1996; 43(6): 1165-81.

33. Tully SB, Br-Haim Y, Bradley RL.: Abnormal tympanopgraphy after supinebottle feeding. J Pediatr 1995;126: 105-11.

34. Teel DW, Klein JO, Chase C, Menyuk P, Rosner BA. Otitis media in infancyand intellectual ability, school achievement, speech and language at age 7years. Greater Boston Otitis Media Study Group. J Infect Dis 1990 Sept;162(3):685-94.

35. Mandel EM, Rockette HE, Paradise JL, BluestoneCD, Nozza RJ. Comparativeefficacy of erytromycin-sulfisoxasole, cefaclor, amoxiccilin or placebo for oti-tis media with effusion in children. Pediatr Infect Dis J 1991; 10: 899.

36. Bachmann KP, Arvedson JC. Early identification and intervention for childrenwho are hearing impaired. Pediatrics in Review 1998 May; 19(5): 155-65.

37. Hsu GS, Levine SC, Giebink GS. Management of otitis media using Agency forHealth Care Policy and Research guidelines. The Agency for Health Care Policyand Research. Otolaryngol Head Neck Surg 1998, Apr; 118: 4: 437-43.

38. Flynn CA, Griffin G, Tudiver F. Decongestants and antihistamines for acuteotitis media in children (Cochrane Review). In: The Cochrane Library, Issue2, 2002 Oxford: Update Software.

39. McCormick DP, Saeed K, Uchida T, Baldwin CD, Deskin R, Lett-Brown MA,Heikkinen T, Chonmaitree T. Middle ear fluid histamine and leukotriene B4inacute otitis media: effect of antihistamine or corticosteroid treatment. Int JPediatr Otorhinolaryngol 2003; 67(3): 221-30.

(13)

40. Chonmaitree T, Saeed K, Uchida T, Heikkinen T, Baldwin CD, Freeman DHJr, McCormick DP. A randomized, placebo-controlled trial of the effect ofantihistamine or corticosteroid treatment in acute otitis media.J Pediatr 2003;143(3):377-85

41. Hoberman A, Pradise JL, Reynolds EA, Urkin J. Efficacy of Auralgan for treat-ing ear pain in children with acute otitis media. Arch Pediatr Adolesc Med1997; 151: 675-8.

42. Sarrell EM, Mandelberg A, Cohen HA. Efficacy of naturopathic extracts inthe menagement of ear pain associated with acute otitis media. Arch PediatrAdolesc Med 2001; 155: 796-9.

43. US Department of Health and Human Services. Agency for Health CarePolicy and Research. Otitis media with effusion in young children.Rockville(MD): The Agency; 1994. Clinical Practice Guideline No 12.AHCPR Publication No 94-0622.

44. Williams RL, Chalmers TC, Stange KC, Chalmers FT, Bowlin SJ. Use of antibi-otics in preventing resurrent acute otitis media and in treating otitis mediaith effusion. A meta-analytic attempt to resolve the brouhaha. JAMA 1993;270: 1344-51.

45. Cantekin EI, McGuire TW. Antibiotics are not effective for otitis media witheffusion: reanalyses of meta-analyses. Oto Rhino Laryngologia Nova 1998;8: 214-22.

46. Haugeto OK, Schøder, Mair IWS. Secretory otitis media, oral decongestantand antihistamine. J Otolaryngol 1981; 10: 359:62.

47. Cantekin EI, Mandel EM, Bluestone CD, et al. Lack efficacy of a deconges-tant-antihistamine combination for otitis media with effusion ("secretory" oti-tis media) in children: results of a double-blind, randomized trial. N Engl JMed 1983; 308: 297-301.

48. Dusdieker LB, Smith G, Booth BM, et al. The long term outcome of non-suppurative otitis media with effusion. Clin Pediatr 1985; 24: 181-6.

49. Pignataro O, Pignataro LD, Gallus G, Calori G, Cordaro CI. Otitis media witheffusion and S-carboxymethilcysteine and/or its lysine salt: a criticaloverview. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 1996; 35: 231-41.

50. Commins DJ, Koay BC, Bates GJ, Moore RA, Steeman K, Mitchell B, et al.The role of mucodyne in redicing the need for surgery in patients with per-sistent otitis media with effusion. Clin Otolaryngol 2000; 25: 274-9.

(14)

51. Butler CC, van der Voort JH. Oral or topical nasal steroids for hearing lossassociated with otitis media with effusion (Cochrane Review) In: TheCochrane Library, Issue 2, 2002.Oxford: Update Software.

52. Reidpath DD, Glasziou PP, Del Mar C. Systemic review of autoinflation fortreatment of glue ear in children. BMJ 1999; 318: 1177.

KKoorrii{{}}eennee bbaazzee ppooddaattaakkaa ii iizzvvoorrii lliitteerraattuurree

- Cochrane Library (http://www.cochrane.org)

- Agency for Health Care Research and Quality (AHRQ)(http://www.AHRQ.gov)

- Clinical Evidence (http://www.clinicalevidence.com)

- Evidence-Based Medicine Reviews (http://www.ovid.com)

- Medline (http://www.ovid.com)

- Pretraìvanja preko Interneta prema klju~nim re~ima

(15)

Documents

OTITIS-korigovan color za PDF · ISBN 86-7117-119-1 (ii) CIP - Katalogizacija u publikaciji Narodna biblioteka Srbije, Beograd 616.284-002. (083.1) OTITIS media / (priredila) Radna