PITANJA I ODGOVORI ZA ISPIT IZ PREDMETA „OTPAD I RECIKLIRANJE“

1. Definicija otpada?Otpad je svaki materijal bilo koje vrste koji je:

• potpuno ili djelimično nepoželjan;

• bez ikakve komercijalne vrijednosti;

• namjenjen za odbacivanje.Prema Zakonu o otpadu Tuzlanskog kantona (Sl. Novine TK 17/2000) otpad su

materije i predmeti koje je pravna ili fizička osoba odbacila i odložila, namjerava ih ili mora odložiti.

2. Klasifikacija otpada?Otpad po mjestu nastanka je:

• Komunalni – opštinski otpad• Industrijski /tehnološki/ otpad

Otpad po svojstvima se razvrstava na: • Otpad kojim se posebno rukuje (inertni)• Posebne kategorije opasnog i opasnog industrijskog otpada• Ambalažni otpad

Prema mjestu nastajanja otpad se može klasificirati kao:• Komunalni otpad

- otpad domaćinstava koji dolazi iz kuća i lokacija gdje ljudi žive;- otpad sa drugih lokacija koji se može smatrati kao kućni (otpad komercijalnog sektora, prodavnica, restorana, tržnica, zanatstva i neki industrijski otpad);- otpad od čišćenja ulica i trgova;- organski otpad sa privatnih i javnih zelenih površina.

• Tehnološki otpad- otpad agrikulture i agroindustrije; - otpad iz industrije, rudarstva i energetike i komercijalnog sektora;- građevinski otpad;- sanitarni otpad i sl.

3.Podjela otpada prema uticaju na okolinu?Prema uticaju na okolinu otpad se može podijeliti na:

• Opasni- agrohemijski otpad;- istrošene baterije i akumulatori;

- otpad naftnih derivata;- farmaceutski otpad;- proizvodi označeni kao “toksični” i “opasni” i sl.;- radioaktivni otpad.

• Bez-opasni /inertni/ otpad

- komunalni i drugi sličan otpad.-

4. Elementi upravljanja otpadom?– Količina– Reciklaža– Insineracija– Deponovanje• Ekonomski instrumenti

5. Direktive EUOsnovne direktive o otpadima upućuju da pri harmonizaciji zakonodavstva sa

zakonodavstvom EU treba donijeti propise u skladu sa slijedećim direktivama:

Direktiva o otpaduDirektiva o uklanjanju upotrebljenih uljaDirektiva o opasnom otpadu koja zamenjuje o otrovnim i opasnim otpadima Direktiva o industrijskom otpadu titanijum dioksidu Direktiva o nadzoru i kontroli u zajednici prekograničnog prenosa opasnih otpadaDirektiva o zaštiti životne sredine i posebno zemljišta u slučaju korišćenja

sekundarnih đubriva u poljoprivrediDirektiva o redukciji zagađenja iz novih gradskih postrojenja za spaljivanje

otpada i o redukciji zagađenja iz postojećih gradskih postrojenja za spaljivanje otpadaDirektiva o baterijama i akumulatorima koji sadrži opasne supstanceDirektiva o ambalaži i ambalažnom otpaduDirektiva o spaljivanju opasnog otpada

6. Selektivno (odvojeno) skupljanja otpada?Kruti komunalni otpad sadrži mnoge komponente koje se sa uspjehom mogu koristiti kao kvalitetne sekundarne sirovine ili za dobijanje energije. Najracionalnije je sabirati ih odvojeno na izvoru nastanka ne dozvoljavajući da se miješaju sa ostalim otpadom jer se zagađuju i nepotrebno povećavaju cijenu prevoza.Proces vraćanja korisnog otpada u proizvodni ciklus se naziva reciklaža. Odvajanje korisnog otpada se može vršiti i na deponijama gdje se dovozi zajedno sav otpad i vrši njegova separacija. Pri tom se najlakše odvajuju feritni materijali i papir dok je druge materijale otežano odvajati zbog nepostojanja adekvatnih uređaja.

• Izdvojeni korisni otpad se vraća u proces u kojem se i ranije upotrebljavao a može ići i u slične druge procese. Ovim se čuvaju prirodni resursi, štedi energija i vrši zaštita životne okoline.

Selektivno skupljanje otpada ima niz prednosti:• smanjuje se težina i obim otpada;• čuvaju se sirovine;• izbjegava se rizik od zagadjenja vode i zraka odvajanjem opasnih komponenata na izvoru.

7. Od mjesta sakupljanja do mjesta tretmana ili odlaganja krutog otpada, u principu razlikujemo dva načina transporta i to:-putem specijalnih transportnih vozila-putem pneumatsko-vakuum metoda

8. Transport otpada putem transportnih vozila kod nas se danas isključivo koristi a uslovljen je sa:-količinom i sastavom otpada-veličinom i vrstom posuda za prikupljanje otpada-prostornim razmještanjem posuda-njihovom udaljenošću od mjesta tretmana-raspoloživim transportnim vozilima-osobinama transportnih puteva

9. Procesi obrade otpada?Otpad se podvrgava raznim procesima obrade u cilju lakšeg odvajanja, nabijanja i deponovanja, i sl. Obično se ove operacije izvode na mjestu njegove prerade ili na deponiji.

Operacije koje se najčešće koriste su:• dorobljenje i mljevenje, • prosijavanje,• magnetna separacija,• klasifikacija zrakom,• pakovanje u bale.

10. Definicija opasnog otpada?• Opasan otpad – otpad koji ima bar jednu od opasnih karakteristika

(eksplozivnost, zapaljivost, sklonost oksidaciji, organski je peroksid, akutna otrovnost, infektivnost, sklonost koroziji, u kontaktu sa vazduhom oslobađa zapaljive gasove, u kontaktu sa vazduhom ili vodom oslobađa otrovne supstance, sadrži toksične supstance sa odloženim hroničnim djelovanjem, kao i ekotoksične karkateristike), kao i ambalaža u kojoj je bio ili jeste spakovan opasan otpad.

11. Karakterizacija opasnog otpada?Laboratorijsko utvrđivanje na propisan način i poslije propisanog uzorkovanja da li otpad ima opasne karakteristike (jednu ili više):

• eksplozivnost, • zapaljivost, • sklonost oksidaciji, • organski je peroksid,

• akutna otrovnost, • infektivnost, • sklonost koroziji, • u kontaktu sa vazduhom oslobađa zapaljive gasove, • u kontaktu sa vazduhom ili vodom oslobađa otrovne supstance, • sadrži toksične supstance sa odloženim hroničnim djelovanjem, • kao i ekotoksične karkateristike), • kao i ambalaža u kojoj je bio ili jeste spakovan opasan otpad.

12. Upravljanje opasnim otpadom?Upravljanje opasnim otpadima mora uključiti slijedeće postavke:

· podržati održivo korišćenje prirodnih resursa· podržati prevenciju generisanja opasnih otpada stimulišući:

– primenu novih “čistih” tehnologija;– rekonstrukciju postojećih tehnoloških postupaka u cilju maksimalne zaštite

okoline;– zamjenu opasnih sirovina manje opasnim;

· podržati reciklažu i ponovno korišćenje materijala i energije;· smanjiti ugrožavanje okoline od dejstva opasnog otpada;· smanjiti broj lokacija koje su ugrožene opasnim otpadima;· izvršiti sanaciju napuštenih zagadjenih lokacija od dejstva opasnog otpada.

13. Tehničko-tehnološke mjere koje se odnose na ponovno korištenje materijala iz otpada?

• Tehnološke i tehničke mere koje se odnose na ponovno korišćenje materijala iz otpada direktnom upotrebom u procesu proizvodnje istog ili za upotrebu u nekoj drugoj proizvodnoj delatnosti, uključuju slijedeće:· iskorišćenje otpada sa organskim materijama, biljnih i životinjskih masti za

pravljenje komposta, i drugih organskih djubriva (otpad iz šećerana, prehrambene industrije)

· ponovna upotreba otpada sa značajnim sadržajem minerala (metalurška šljaka, pepeo iz termoelektrana, gips generisan u postrojenjima za prečišćavanje gasova) u građevinarstvu, za sanaciju podzemnih i nadzemnih kopova, u proizvodnji gipsa, cementa i sl.

· ponovna upotreba i reciklaža posebno sortiranih i razdvojenih metalnih otpada za proizvodnju čistih metala

· reciklaža i ponovna upotreba rastvarača za direktno ponovno korišćenje ili za prodaju trećem licu

· reciklaža i ponovna upotreba termoplastičnih materijala u ponovnoj proizvodnji plastike

· reciklaža i ponovna upotreba otpadnog papira u proizvodnji papira · reciklaža i ponovna upotreba otpadaka od gume, škartnih proizvoda od gume,

otpadne gume iz održavanja po fabričkim i transportnim cijelinama, i to u gradjevinarstvu (mljevenje), kao punioca za druge gumene proizvode

· reciklaža i ponovna upotreba otpadnih ulja u cilju ponovne upotrebe direktno ili prodaje trećem licu

14. Tehničko-tehnološke mjere koje se odnose na termički tretman otpada?• Tehničko – tehnološke mjere koje se odnose na termički tretman otpada

uključuju:· maksimalnu primjenu svih potrebnih riješenja za zaštitu okoline i smanjenja

rizika po zdravlje ljudi i životnu sredinu· maksimalno iskorišćenje energetske vrijednosti opasnog otpada za dobijanje

energije.• Procesi termičke prerade otpada su: pirolitičke metode, termička imobilizacija

opasne supstance u keramičarskim proizvodima ili u ciglama, betonskim kapsulama i sl., iskorišćenje energetske vrijednosti dobijenog proizvoda, kao i ostali procesi termičke prerade uz korišćenje dobijene energije.

• Primjena termičkog tretmana sa iskorišćenjem energije za upravljanje opasnim otpadom bazira se na postojećim proizvodnim kapacitetima (cementare), ali i na postavljanju osnove za izgradnju visokotemperaturnih insineratora za opasne otpade.

15. Definicija pojma komunalnog otpada?Komunalni otpad predstavlja čvrsti otpad iz domaćinstava i njemu sličan otpad iz industrijskih pogona, javnih ustanova, hotela i drugih ugostiteljskih objekata (npr. ostatak jela i otpad iz kuhinja, ostaci papira, ostaci od sagorijevanja i mali upotrijebljeni dijelovi, koji se uobičajeno skupljaju u određene oblasti zajedno sa komunalnim otpadom, najčešće u okviru komunalne djelatnosti).

16. Sistemi skupljanja komunalnog otpada?1. višekomponentni2. jednokomponentni3. trokomponentni sistem

17. Višekomponentni sistem skupljanja Višekomponentni sistem skupljanja otpada podrazumijeva skupljanje i odvoz

dvije grupe komponenti iz otpada sa korištenjem dvije posude (kontejner ili kanta) koja je podijeljena na dvije komore.

U jednu posudu ili komoru te posude skuplja se mješavina korisnih komponenti, npr.staklo, papir, metali, tekstil i plastične mase, a u drugu posudu ili komoru skuplja se ostatak otpada. Gustina otpada u posudi za skupljanje zavisi od zapremine posude i vrste komponenti otpada.

18. Jednokomponentni sistem skupljanja?

Ovaj sistem podrazumijeva skupljanje samo jedne korisne komponente u jednu posudu ili vreću, npr. papir. Ovakav sistem dovodi do veoma visokog procenta skupljanja i visoke čistoće pojedinih korisnih komponenti.

Za razdvojeno skupljanje ostatka otpada i pojedinih korisnih komponenti iz otpada, npr. staklo, papir, metalne doze i sl., koriste se različite posude (kontejneri/kante) i vreće različitih boja i dezena. Odvoz ovih posuda ili vreća vrši se u različitim turnusima (npr. svakih 7 dana ili mjesečno). Ovaj sistem se često koristi za dva ili više grada koji nisu suviše udaljeni.

19. Trokomponentni sistem skupljanja otpada?Trokomponentni sistem skupljanja otpada podrazumijeva korištenje 3 posude ili vreće. U jednu posudu ili vreću skupljaju se korisne komponente, u drugu biootpad i u treću ostatak otpada. Ovim sistemom se ostvaruje ukupno iskorištavanje kućnog otpada od oko 60 – 65 %, a veoma je dobro prihvaćen od strane lokalnog stanovništva. Ovaj sistem zahtijieva osiguranje znatnog prostora za smještaj posuda za skupljanje, što je dosta teško ostvariti u gusto naseljenim oblastima. Zbog toga se u ovim oblastima često koriste kontejneri sa više komora za koje je lakše obezbijediti potreban prostor.

20. Skupljanje biootpada?Jedna od varijanti razdvojenog skupljanja komponenti otpada je skupljanje organskih otpada (biootpada) u određenu posudu (kontejner/kantu) ili vreću.

Razdvojeno skupljanje biootpada u domaćinstvima dovodi do smanjenja kućnog otpada od oko 30 %. Cilj razdvojenog skupljanja biootpada u bioposudu ili biovreću je postizanje visokog kvaliteta organskih komponenti koje osiguravaju proizvodnju komposta. Za razdvojeno skupljanje biootpada najčešće se koriste kante zapremine 50, 120 i 240 l. U neki slučajevima koriste se i plastične ili papirne vreće.

Odvoz ovih posuda ili vreća je u određenim turnusima, zavisno od niza uticajnih faktora

21. Prednosti reciklažnih dvorišta?Koncept reciklažnih dvorišta zasniva se na tome, da se za određenu oblast organizuje pripremljeno i fino uređeno mjesto sa kompletnom infrastrukturom, odnosno sa kvalitetnim pristupnim putevima, nadstrešnicama, potrebnim brojem kontejnera i kanti za prijem sortiranih komponenti iz kućnog i njemu sličnom odpadu.

Reciklažna dvorišta u principu odgovaraju konceptu skupljanja otpada sistemom kontejnera koji su postavljeni na centralnom mjestu, i nudi mogućnost prijema široke lepeze komponenti iz otpada.

22. Postupci obrade komunalnog otpada?1. Postupci za razdvajanje materijala za ponovno korištenje i za proizvodnju komposta

2. Postupci za razdvajanje materijala za ponovno korištenje i za proizvodnju sekundarnih energetskih goriva iz otpada (GizO) 23. Značaj reciklaže komunalnog otpada?

ŠTEDNJA PRIRODNIH SIROVINA

SMANJENJE KOLIČINA OTPADA ZA KONAČNO ZBRINJAVANJE ŠTEDNJA PRIMARNE ENERGIJE SMANJENJE EMISIJE ISKORIŠTAVANJA ZBRINJAVANJA OTPADA

24. Šta je i kako se dobija kvalitetan kompost?U oblastima gdje su zastupljeni individualni stambeni objekti koji imaju bašte i vrtove računa se da od ukupnih količina kućnog otpada oko 50 % je organski kompostabilni otpad. Od ovih količina kompostabilnog otpada oko 10 – 12 % su ostaci od pripreme jela, a ostatak je biootpad iz bašta i vrtova. Od ovih kompostabilnih otpada moguće je u bašti ili vrtu proizvesti kvalitetan kompost. Proizvodnjom komposta iz ovih otpada smanjuje se zapremina kućnog otpada za oko 25 %. Za osiguranje kvalitetnog komposta najvažnije je osigurati optimalne uslove za mikroorganizme i druge sitne životinjice (gljivice, gliste i sl.) koji razgrađuju biološki lakorazgradljive komponente otpada, a to su:

dovoljno različitog biološki lako razgradljivog biootpada stalnu vlažnost, stalno prisustvo zraka i odgovarajuću temperaturu i dr.

25. Razlika između reciklaže i kompostiranja?Najjednostavnije rečeno: Reciklaža je prerada odbačenih materijala, u nove materijale.Uključuje sakupljanje, izdvajanje, preradu i izradu novih proizvoda iz iskorištenih stvari ili materijala.Dok je sa druge strane kompostiranje je razgradnja biootpada (ili organski otpad).

26. Postupci obrade mješavine komunalnog otpada prema cilju korištenja konačnih produkata obrade (nabrojati):

GRUBO USITNJAVANJE FINO USITNJAVANJE SUŠENJE OBRADA OZONOM FINO PROSIJAVANJE SORTIRANJE U ZRAČNOM KLASIFIKATORU

27. Šta se postiže procesom reciklaže i koji su njeni nedostatci?

28. Osnovne prednosti korištenja starog papira i kartona kao sekundarne sirovine u industriji papira su:

- za proizvodnju novih papirnih i kartonskih proizvoda može se koristiti stari papir i karton u iznosu od 13 do 98 %

-korištenjem starog papira i kartona znatno se smanjuje eksploatacija šumskog fonda, koga danas nema u dovoljnim količinama kako u Bosni i Hercegovini, tako i u

svijetu.

Ovo potvđuje činjenica da jedna tona sortiranog papirnog otpada srednjeg kvaliteta zamjenjuje u prosjeku od 3,3 do 5,3 m3 celuloznog drveta.

• Stari papir i karton može se koristiti i do 7 puta za proizvodnju novih papirnih i kartonskih proizvoda. Ovo ograničenje vezano je za skraćenje vlakana, što se dešava kod svake upotrebe. Nakon potpunog iskorištenja stari papir i karton se najčešće koristi kao sekundarno gorivo.

• Reciklažom starog papira i kartona smanjuje se količina komunalnog otpada, odnosno poboljšava se uopšte stanje zaštite okoliša i bolje iskorištenje zapremine deponija otpada.

• U procesu proizvodnje papira i kartona, korištenjem starog papira i kartona, ostvaruju se značajne uštede u potršnji energije i svježe tehnološke vode, uz istovremeno smanjenje opterećenja osnovnih elemenata okoliša, posebno podzemnih i površinskih voda

29. Pod otpadnim papirom i kartonom podrazumjeva se: sav papir i karton koji postaje neupotrebljiv nakon njegove upotrebe, pri čemu se razlikuje:

– otpadni papir i karton i– stari papir i karton.

Pod otpadnim papirom i kartonom podrazumijeva se papir i karton koji nastaje u procesu proizvodnje i obrade ambalaže, štampane i neštampane formatizirane papirne i kartonske folije i sl. Otpadni papir i karton se pojavljuju i u grafičkoj industriji pri proizvodnji i obradi štampanih proizvoda (novine, knjige, sveske, propagadni materijal i sl.).

30. Pod starim papirom i kartonom podrazumijeva se sav ostali papir i karton koji nastaje nakon što je izvršio svoju prvobitnu namjenu. U ovu grupu papira i kartona svrstava se dnevna i druga informativna štampa, otpisana arhiva, ambalažna papirna konfekcija, nepovratna kartonska ambalaža, stare knjige i sveske, propagadni materijal i sl

31. Tehnološki postupci obrade starog papira i kartona?Skupljeni stari papir i karton u tvornicama papira se obrađuje složenim

postupcima, pri čemu se dobivaju reciklirana vlakna, koja su kvalitetnija od drvenih, a manje kvalitetna od celuloznih. Postupak obrade starog papira i kartona u fabrikama papira za prozivodnju novih papirnih proizvoda sastoji se iz slijedećih procesa:

• Razvlaknjivanja• Čišćenja, se vrši:

- sortiranjem na sitima

- pranjem - centrifugalnim klasifikatorima - flotacijom

• Termičkog procesa• Mljevenja i• Proizvodnje papira, kartona i valovitog kartona

32. Mjesta nastanka staklenog krša?• Proizvodnja stakla, a posebno proizvodnja jednostavne staklene šuplje ambalaže,

moguća je u neograničenom broju korištenjem starog staklenog krša.• Reciklaža stakla u početnom periodu imala je za cilj smanjenje udjela staklenog

krša u komunalnom otpadu. Međjutim, danas reciklaža stakla predstavlja mnogo više nego što zahtijevaju ekološke mjere zaštite okoliša.

• Stakleni krš iz komunalnog otpada predstavlja veoma konkurentnu sekundarnu sirovinu u industriji stakla u odnosu na primarne sirovine, posebno uzimajući u obzir uštede u potrošnji energije

33. Sistemi skupljanja staklenog krša?Skupljanje staklenog krša vrši se razdvojeno prema boji u posebnim kontejnerima, zbog ograničenog sadržaja drugih boja staklenog krša za proizvodnju određene boje staklene ambalaže.

Dozvoljeni sadržaj staklenog krša drugih boja kod proizvodnje staklenih šupljih proizvoda određene boje dat je u tabeli 1., za slučaj da udio staklenog krša u ukupnoj masi kod proizvodnje nove staklene zelene ambalaže ne prelazi 50 % a kod proizvodnje braon i bijele staklene ambalaže 30 %. U tabeli 2. dat je dozvoljeni sadržaj stranih komponenti, odnosno dozvoljeno onečišćenje staklenog krša

34. Obrada staklenog krša?Razdvojeno skupljeni stakleni krš se transportuje u fabriku stakla, gdje se vrši njegova obrada prije upućivanja u tehnološki proces proizvodnje staklenih proizvoda.

U fabrikama za proizvodnju stakla u Austriji obrada razdvojeno skupljenog staklenog krša vrši se u slijedećim koracima (fabrike stakla Vetropack Pocheim- Niederosterreich; Kremsmunster – Oberosterreich i Werk der Stolzle Oberglas – Koflach1 korak: Na prijemnom bunkeru vrši se izdvajanje vidljivih materijala koji ometaju tehnološki proces.

2 korak: Magnetični metali izdvajaju se iz transportnog toka sa tračnog transportera pomoću magnetnog odvajača.3 korak: Na izbirnom tračnom transporteru vrši se ručno izdvajanje materijala koji ometaju tehnološki proces.4 korak: U odgovarajućoj drobilici vrši se usitnjavanje staklenog krša na krupnoću (-15+0 mm).5 korak: Iz drobilice usitnjeni stakleni krš se prosijava. Iz podrešetnih frakcija vrši se ponovno izdvajanje magnetičnih metala pomoću magnetnog odvajača. Takođe, u ovom koraku vrši se usisavanje lakših materijala od staklenog krša.

6 korak: Iz prosijanih frakcija staklenog krša pomoću automatskog uređaja izdvajaju se strani materijali.7 korak: U ovom koraku vrši se ručno sortiranje, odnosno izdvajanje iz transportnog toka na izbirnom tračnom transporteru materijala štetnih za tehnološki proces.8 korak: Iz prosijanih klasa staklenog krša dodatno se pomoću magnetnog odvajača izdvajaju eventualno zaostali magnetični metali.9 korak: Na posljednjoj kontrolnoj stanici vrši se još jedanput kontrola kvaliteta staklenog krša.10 korak: Obrađeni stakleni krš se kao sekundarna sirovina koristi za proizvodnju jednostavne staklene ambalaže.11 korak: Izdvojeni materijali koji štete tehnološkom procesu se upućuju na dalje korištenje ili se pak konačno zbrinjava, odnosno odlaže na uređene deponije otpada. Najveći dio štetnih materijala iz procesa obrade staklenog krša su razne vrste stijena, keramika i porculan.

35. Podjela plastičnih masa u odnosu na postupke obrade odnosno reciklaže?U odnosu na postupke obrade, odnosno na postupke reciklaže, plastične mase se mogu podijeliti u tri osnovne grupe:

Termoplastične - sastoje se iz linearnih ili razgranatih polimera, pri zagrijavanju omekšavaju, postupno iz gumastog stanja prelaze u kapljasto stanje. Mogu se više puta obrađivati i topljenjem obnavljati, odnosno reciklirati.

Duroplastične - sastoje se iz tečnih monomernih produkata. One su inverzibilne i termički nisu regenerativne.

Elastomerne - su dugotrajno elastične. Izgrađene su iz široko umreženih polimera. Mogu podnijeti velika istezanja, a nakon rasterećenja vraćaju se u prvobitni oblik. Kod sobne temperature imaju elastičnost gume.

36. Vrste otpada plastičnih masa?Otpadi plastičnih masa u domaćinstvima, industrijskim pogonima, trgovačkim objektima i dr. javnim ustanovama produkuju se:

u tehnološkim procesima proizvodnje plastičnih masa, kod obrade i prerade plastičnih masa i kod korištenja proizvoda od plastičnih masa

U kućnom otpadu najveći udio otpada plastičnih masa od oko 90 % odnosi se na otpade od termoplastičnih masa i to od polietilena (PE), polipropilena (PP), polistirola (PS) i polivinilhlorida (PVC).

37. Problematika reciklaže otpada plastičnih masa?Za efikasnu reciklažu otpada plastičnih masa od posebnog značaja je organizacija skupljanja ovih otpada.

Stepen onečišćenja, odnosno miješanje drugih vrsta otpada sa određenom vrstom otpada plastičnih masa osim što zavisi od vrste i obima, direktno utiče i na efikasnost reciklaže ovih otpada.Najveći uticaj na efikasnost procesa reciklaže otpada plastičnih masa imaju sljedeći faktori:

Onečišćenje otpada Miješanje drugih vrsta otpada Aditivi

38. Uticaj onečišćenja otpada na efikasnost reciklaže?Prema porijeklu onečišćenje se dijeli u tri grupe:

Onečišćenje usljed kontakta sa drugim vrstama otpada (5 – 10%), Onečišćenje koje je nastalo upotrebom samog proizvoda (10 – 35%) i Onečišćenje koje je nastalo miješanjem sa drugim vrstama otpada.

Svi materijali koji se pune u plastične proizvode imaju visoku vlažnost. Sušenjem plastičnih proizvoda može se smanjiti njihovo onečišćenje od 5 do 15 %.Sadržaj drugih vrsta otpada u otpadu plastičnih masa zavisi od postupka skupljanja. Kod skupljanja otpada plastičnih masa potrebno je koristiti posebni kontejner sa velikim otvorom za ubacivanje krupnih komada otpadaZa ponovno korištenje otpada plastičnih masa iz domaćinstava koji se koriste za dobivanje visoko korisnih proizvoda, potrebno je vršiti njihovo čišćenje i izdvajanje drugih vrsta otpada. Zalijepljeni materijali za proizvode od plastičnih masa se izdvajaju pranjem sa vodom

39. Uticaj mješanja drugih vrsta otpada na efikasnost reciklaže?Mješanje različitih vrsta otpada plastičnih masa smanjuje kvalitet reciklaže određene vrste otpada.Proizvodnju kvalitetnijih proizvoda od plastičnih masa moguće je vršiti samo iz određene vrste razdvojene plastične mase u kojoj nema veći udio drugih vrsta ovih otpada (npr. korištenje polietilena (PE) ograničeno je na minimalni sadržaj od 60 do 70 mas. %). Sortiranje otpada plastičih masa nije samo ekonomski ograničeno, nego je u nekim slučajevima i tehnički neizvodljivo, npr. kod višeslojne ambalaže

40. Uticaj aditiva na mogućnost reciklaže?Aditivi se koriste u samom proizvodnom procesu, tzv. proizvodni aditivi, pri čemu se razlikuju:

aditivi za stabilizaciju, aditivi za modifikaciju i aditivi kao pomoćna sredstva.

Veliki broj aditiva sastoji se iz halogenih ili metal-organskih jedinjenja, koji djelimično negativno utiču na okoliš.

41. Sortiranje otpada plastičnih masa prema razlici u gustini?Priprema mješavine za sortiranje po ovom postupku može se izvršiti ručnim predsortiranjem ili drugim postupcima sortiranja.

Teoretski proces sortiranja se može ostvariti ako je razlika njihove gustine ρ > 0,02 g/cm3. Sortiranje otpada plastičnih masa prema gustini vrši se po tri postupka:

"pliva - tone", sortiranje u hidrociklonu i sortiranje u centrifugalnom klasifikatoru

42. Postupci reciklaže otpada plastičnih masa?Recikliranje otpada plastičnih masa principijelno se može vršiti mehaničkim, hemijskim i termičkim postupcima. Mehaničkim postupcima dobiva se regranulat ili miješane komponente.Hemijskim i termičkim postupcima dobivaju se osnovne komponente plastičnih masa koje se koriste za dobivanje energije.

43. Postupci iskorištavanja recikliranih plastičnih masa?Iskorištavanje recikliranih plastičnih masa na današnjem nivou tehnike i tehnologije vrši se slijedećim postupcima:

Pirolizom Topljenjem Hidrolizom Sagorijevanjem

44. Postrojenja za reciklažu nesortirane mješavine otpada plastičnih masa?Sortiranje otpada termoplastičnih masa je relativno skup proces. Razvijeno je više postrojenja koja obrađuju mješavinu termoplastičnih masa sa direktnim topljenjem u pužnom ili valjkastom ekstruderu.

- Real postupak- Postupak Wormser

- Real postupak

U prvoj fazi obrade termoplastičnih masa se vrši njihovo usitnjavanje i prosijavanje, da bi se iz mješavine ostranili onečišćeni tvrdi i abrazivni materijal. U drugoj fazi krupnije komponente se dodatno usitnjavaju u mlinu na potrebnu krupnoću, a zatim se ova masa skladišti u odgovarajuće silose.Za reciklažu mješavine termoplastičnih masa otpada po Real postupku podesni su:- industrijski termoplastični otpadi iz automobilske industrije i ostaci termoplastičnih masa u procesu pakovanja i- termoplastični otadi iz kućnog otpada

- Postupak Wormser

Po ovom postupku recikliraju se miješane i onečišćene termoplastične mase bez izdvajanja stranih materijala. Ulazni materijal mora sadržavati minimalno 80% termoplastičnih masa.

Za proizvodnju formatiziranih dijelova koristi se postupak livenja i presovanja. Godišnji kapacitet ovog postrojenja iznosi do 600 tona.

45. Postrojenje za reciklažu sortirane mješavina termoplastičnih otpada?Postrojenja za reciklažu otpada termoplastičnih masa, čiji je cilj proizvodnja regranulata, koji djelimično supstituira primarne sirovine, moraju imati istu fazu sortiranja. Samo sortiranje frakcije termoplastičnih masa mogu se koristiti za proizvodnju vrijednih plastičnih proizvoda.Poznat je postupak reciklaže sortiranih otpada termoplastičnih masa po postupku firme Amberger Kaolinwerke iz SR Njemačke

46. Mjesto produkcije i oblasti korištenja drvenog otpada?Drveni otpad produkuje se:

• pri rušenju, gradnji i rekonstrukciji građevinskih objekata;• u industrijsko-trgovačkim pogonima (npr. palete za jednokratnu upotrebu, sanduci

i sl.);• u komunalnom otpadu kao krupni otpad (npr. namještaj i sl.);• u drvno-prerađivačkim pogonima (npr. pilanama, tvornicama namještaja i sl

47. Drveni otpad se može kroz različite postupke obrade koristiti kao sekundarna sirovina za:Drveni otpad se može kroz različite postupke obrade koristiti kao sekundarna sirovina za:

- proizvodnju izolacionih ploča za potrebe građevinarstva i industrije namještaja;

- za proizvodnju briketa kao sekundarnog energetskog goriva;- za proizvodnju komposta – u mješavini sa biootpadom.

Drveni otpad se ne koristi za proizvodnju papira izuzev u nekim slučajevima kada se koristi piljevina iz pilana.

48. Obrada drvenog otpada za proizvodnju drvenih ploča sastoji se od:Obrada drvenog otpada za proizvodnju drvenih ploča:

- usitnjavanja;- čišćenja i izdvajanja stranih primjesa (npr. magnetnim odvajačem, zračnim

klasifikatorom, pranjem i sl.) i- prosijavanjem usitnjenih frakcija (sitima, zračnim klasifikatorima i sl.).

49. Proizvodnja briketa iz drvenog otpada moguće je iz sljedećih vrsta otpada:- komada drvenog otpada;- piljevine pri rezanju i obradi drveta i- fine prašine pri finoj obradi drveta i uređaja za otprašivanje drvoprerađivačkih pogona.

50. Za proizvodnju briketa od usitnjenih komada drvenog otpada piljevine ili drvene prašine koristi se :Za proizvodnju briketa od usitnjenih komada drvenog otpada piljevine ili drvene prašine koriste se prese sa istiskivanjem.

Presa za briketiranje usitnjene mješavine drvenog otpada sastoji se od:- prijemnog bunkera; - pužnog transportera; - kanala za briketiranje;- hidrostatičkog pogona;- sigurnosnog sistema); - uređaja za sječenje briketa;- komandne table.

51. Vrste energetskih sekundarnih sirovina iz otpada1. drvo2. biomasa3. stari papir4. stare automobilske gume5. tekstil6. plastične mase7. gorivo iz ostatka otpada8. boje, lakovi I ostaci otpada9. paste, muljevi I rafinerijski ostaci10. bolnički otpad11. muljevi iz postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda

52. Postupci iskorištavanja energetskih sekundarnih sirovina iz otpada

53. Piroloza energetskih sekundarnih sirovina iz otpada?Osnove procesa pirolize

Piroliza polimernih materijala u otpadima odvija se u dva stupjna koji se izvode jedan za drugim:

- primarno razlaganje, pri ćemu se obrazuje H20, C02, NH3, HCI, H2S, CH4 i drugi alifati, i pri tome dolazi do termičke depolimerizacije u monomere

- sekundame reakcije, kao polimerizacija primamih produkata razlaganja u katran.

54. Sagorijevanje energetskih sekundarnih goriva iz otpada?Babcock postupak sagorijevanja energetskih sekundamih sirovina iz otpada u postrojenjima sa rešetkom.Po ovom postupku vrši se sagorijevanje otpada, pri ćemu se dobiva toplotna i električna energija. Sagorijevanje otpada vrši se na rotacionoj rešetki, koja se sastoji iz 6 rotacionih valjaka. Regulacijom broja obrtaja ovih valjaka vrsi se optimalno sagorijevanje otpada. Dovod zraka za sagorijevanje vrši se usisavanjem iz prijemnog bunkera za otpad.

55. Gasifikacija čvrstih energetskih sekundarnih sirovina iz otpada?Pod gasifikacijom ili rasplinjavanjem otpada podrazumijeva se preobražaj čvrstih organskih komponenti sa sadržajem ugljika na visokim temperaturama u plinovita goriva. Kao sredstvo za gasifikaciju koristi se zrak, vodena para ili njihova smjesa.Gasifikacija otpada se izvodi u plinskom generatoru, kojih ima razlicitih izvedbi, ali je princip rada svih tipova u osnovi jednak. U plinski generator se ubaci otpad, a zatim se potpali i u generator dovode zrak, vodena para ili njihova smjesa. Prolazeci kroz plinski generator, zrak, vodena para ili smjesa zraka i vodene pare dolaze u kontakt sa uzarenim otpadom, pri cemu nastaju određene hemijske reakcije sa ugljikom. Produkt su plinovi, koji se odvode iz plinskog generatora, a na dnu generatora se skupljaju neizgoreni ostaci otpada (sljaka i pepeo).

56. Obrada energetskih sekundarnih goriva iz otpada (GizO) za korištenje u industriji cementa?Cement spada u najvažnije građevinske materijale i koristi se podjednako uspješno u niskoj i visokogradnji. Osnovne sirovine za proizvodnju cementa su krečnjak i glina, ili njihova prorodna mješavina -laporac. Osnovne sirovine za proizvodnju cementa se dobivaju na površinskom kopu uz korištenje savremenih rudarsko-građevinskih mašina. Iz silosa homogenizirana sirovina transportuje se u rotacionu peć sa izmjenjivačem toplote u kojoj se vrši pećenje na temperaturi 1.450 °C. U ovoj peći odvijaju se razne hemijske reakcije, odnosno proces poznat pod nazivom sinterovanje, pri ćemu se dobiva novi proizvod - cementni klinker. Nakon pećenja cementni klinker se hladi i skladišti u silosima za klinker. Iz ovih silosa klinker se transportuje u mlinove sa kuglama, u kojima se melje do veoma finog cementa uz dodavanje gipsa i anhidrata, kao i drugih dodataka, zavisno od toga za kakvu upotrebu je cement namijenjen. Opšta šema postupka proizvodnje cementa:

Gotov cement se skladišti u odvojenim silosima, zavisno o vrsti cementa. Iz ovih silosa cement se otprema prema potrošačima u rasutom stanju u cisternama za cement. Takođe, cement se iz ovih silosa pakuje u vreće pomoću rotacionih mašina za pakovanje, a vreće se slađu na drvene palete.Za pećenje klinkera prosjećna potrošnja energije iznosi oko 3,3 GJ po toni. Ložište goriva za kalcinator nalazi se između rotacione peći i ciklonskog izmjenjivača toplote za sušenje izmljevene sirovine. Dovodenjem energije na ova mjesta dolazi do razlaganja CaC03 na CaO i C02. Ova endotermna reakcija odvija se na temperaturi od oko 850 °C, pri ćemu se mogu koristiti goriva sa manjom toplotnom

57. Sagorijevanje muljeva iz postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u industriji cementa?Sagorijevanje muljeva iz postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u industriji cementaJedna od alternativa za zbrinjavanje muljeva iz postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda je njihovo sagorijevanje u rotacionim pećima u industriji cementa. U zemljama Zapadne Evrope izradeno je vise studija i industrijskih proba vezano za mogucnost sagorijevanja ovih muljeva u rotacionim pecima zajedno sa primarnim gorivom. Za efikasno izbjegavanje neželjenih mirisa i za potpuno sagorijevanje organskih supstanci u muljevima iz postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda potrebna je temperatura veća od 800 °C. Direktno ubacivanje ovih muljeva sa vlažnosti od oko 95 % znatno opterećuje sistem rotacione peći zbog:- gubitka dodatne toplote za isparavanje vode,- zahlađenja zone gorenja na ulaznoj strani, - smanjene proizvodnje klinkera usljed visoke količine vodene pare,- povećane potrošnje električne energije za odvodenje dimnih plinova.

Količina muljeva koja može supstituirati primarno gorivo zavisi od:- vlažnosti ovih muljeva i njihovog uticaja na temperaturu- sagorijevanja,- uticaja muljeva na hemijski i mineraloski sastav klinkera i- uticaja muljeva na emisiju iz rotacione peći.

58. Sagorijevanje starih guma u industriji cementa?Zbrinjavanje starih guma od putničkih automobila i teretnih vozila u proteklom periodu predstavljao je znatan problem. Oko 45 % ovih guma mogao se reciklirati, a oko 55 % morao se zbrinjavati na druge naćine. Sagorijevanje starih automobilskih guma i komada gumenog otpada u industriji cementa u zemljama Zapadne Evrope praktikuje se unazad 20- tak godina.

59. Proizvodnja bioplina iz otpada?Ostatak otpada sa organskim komponentama u procesu fermentacije (truljenje, vrenje i metanizacija) oslobađa bioplin, koji se koristi kao energetsko gorivo za proizvodnju električne ili toplotne energije.

Proces fermentacije ovakvog otpada odvija se uz enzimsku katalizu ali bez zraka. Vrenje je karakteristično za ćelije nekih mikroorganizama koji mogu živjeti bez prisustva zraka, pa se ovi mikroorganizmi nazivaju anaerobni organizmi. Bioplin nastaje u anaerobnim reaktorima kao mješavina gorivih i negorivih plinova, gdje je najzastupljeniji metan (CH4) sa 60 do 65 % i ugljen-dioksid (C02) sa 35 do 40 %.Pošto se biogas proizvodi tamo gde se organski materijal razgrađuje bez vazduha, postoji širok spektar organskih materija koje su pogodne za anaerobnu razgradnju.Neki od tih materija su:- tečno i čvrsto stajsko đubrivo - posebno prikupljan biolški otpad iz stambenih dijelova - obnovljivi materijali, kao što su kukuruzna silaža, sjemenke koje se ne koriste za ishranu- mulj iz kanalizacije i masti - korišteni podmazivači - trava- biloški otpad iz klaonica; pivara, destileria; prerade voća i proizvodnje vina; mljekara; industrije celuloze, šećerana...

60. Sastav i karakteristike građevinskog otpada?U procesu izvođenja građevinskih radova u visoko- i niskogradnji dolazi do produkcije određenih ostataka građevinskih masa, odnosno građevinskog otpada. On se produkuje pri:

- iskopavanju stijenskih masa - rekonstrukciji cesta - rušenju i rekonstrukciji građevinskih objekata

(tzv. građevinski šut) i - kao građevinski otpad sa gradilišta

61. Osnove za reciklažu iskorištenja građevinskog otpada?U procesu izvođenja građevinskih radova nastali građevinski ostaci mogu se podijeliti u sljedeće grupe:

- Polomljeni i oštećeni materijali - Građevinski ostaci npr. drveni odsječci, polomljeni i oštećeni dijelovi

građevinskog materijala i sl.- Ostaci pomoćnih materijala, koji se više ne mogu koristiti, npr. ostaci

dasaka za oplatu. - Materijali za pakovanje građevinskog materijala i građevinskih

komponenti, koji služe za njihovu zaštitu od oštećenja kod skladištenja transporta i montaže

• Proces rušenja određenog građevinskog objekta treba vršiti po planiranim koracima demontaže pojedinih komponenti iz objekta a to je:

– Demonteža transportnih sredstava (liftovi), armatura, radijatora, cjevovoda i sl.

– Demontaža prozora, vrata električnih kablova i dr.– Demontaža podova, zidnih enterijera, metalnih okova

– Demontaža krovne i fasadne konstrukcije – Razdvojeno sakupljanje materijala koji se ne može ponovo koristiti bez

obrade– Rušenje noseće konstrukcije objekta

62. Sortiranje građevinskog otpada (cilj i efikasnost)?Cilj sortiranja ovog otpada je dvojak:

– Razdvajanje otpada na gorive, mineralne i metalne materijale, da bi se ti materijali koristili za sagorijevanje, odlaganje u monodeponije i obradu za dobivanje sekundarnih sirovina i

– Ponovno korištenje pojedinih materijala iz građevinskog otpada. Pri ovome se drvo, papir i plastične mase tretiraju kao gorive komponente

• Efikasnost rada postrojenja za sortiranje zavisi od sadržaja građevinskog šuta u njemu. Primjena postupka sortiranja zasniva se na različitim gustinama i magnetnim osobinama materijala u otpadu.

• Čisti sortirani materijali kao što su karton, papir, plastične mase i drvo krupnoće >200mm, mogu se dobiti samo ručnim izdvajanjem iz gomile otpada.

• Koncepcija rada postrojenja zasniva se na jednostavnom prosijavanju do potpunog izdvajanja korisnih materijala

• Najbolji efekat kod izdvajanja otpada krupnoće >300mm postiže se vibracionim i inercionim sitima.

• Kod rotacionih sita prevrtanjem laki materijali kao papir i plastika se izdvajaju na površini materijala u unutrašnjosti sita.

63. Postupci i oprema za reciklažu građevinskog šuta?• Za efikasno korištenje postrojenja za reciklažu građevinskog šuta potrebno je

kontinuirano snadbijevanje šutom. • Minimalni godišnji kapacitet postrojenja iznosi 5000 do 6000 tona šuta. • Kod mobilnih i polustacionarnih postrojenja se najčešće vrši ručni izbir neželjenih

materija a kod stacionarnih poatrojenja se koriste razni mokro suhi postupci.• Deponovanje recikliranih građevinskih materijala vrši se na otvorene deponije ili

pak u silose.

64. Osnovne komponente postrojenja za reciklažu građevinskog šuta?• Za neometan rad postrojenja za reciklažu potrebno je izvršiti određene

predpripreme šuta. Tu se misli na prijem, deponovanje, sekundarno ustitnjavanje i predaja šuta postrojenju za obradu.

Ovaj šut mora biti razvrstan na:– betonski materijal

- materijale od rušenja zidova – jako onečišćeni materijale i – asfalt

• Predaja građevinskog šuta u prijemni bunker postrojenja za reciklažu vrši se horizontalnim ili vertikalnim transportom.

• Iz prijemnog bunkera šut ide dalje u drobilicu i drobljenje se može vršiti u nekoliko stepeni.

• Transport materijala se vrši najčešće preko gumene trake a u uptrebi su još i grabuljasti i člankasti transporteri.

• Na efikasnu obradu građevinskog šuta od posebne je važnosti prosijavanje sitnih frakcija

Povećanje efikasnosti prosijavanja, odnosno klasiranja građevinskog šuta postiže se na dva naćina:

• osiguranjem da građevinski šut bude što suhlji i• korištenjem optimalnih tipova mreža na sitima za određenu vrstu građevinskog

šuta (npr. metalne ill plastične mreže kvadratnog, okruglog otvora ili otvora u obliku harfe

65. Postrojenja za reciklažu građevinskog šuta?Izbor postrojenja za reciklažu građevinskog šuta vrši se prema sljedećm faktorima: - vrsti postrojenja, odnosno mobilnosti postrojenja,- vrsti mašine za usitnjavanje i- konceptu postupka za izdvajanje neželjenih materijala iz rovnog građevinskog šuta.

Na svjetskom trzištu nude se razne vrste i tipovi postrojenja za reciklažu građevinskog šuta kapaciteta od 50 do 400 t/sat. Najveću primjenu imaju postrojenja kapciteta od 100 do 150 t/sat. Uobičajena podjela ovih postrojenja je prema stepenu njihove mobilnosti, pri čemu se razlikuju sljedeća postrojenja:

• stacionarna,• polustaclonarna i• mobilna

66. Uticaj reciklaže građevinskog šuta na okoliš?U procesu reciklaže građevinskog šuta, te kod korištenja recikliranih građevinskih materijala potencijalno može doći do negativnog uticaja na okoliš kroz sljedeće faktore:

• onečišćenje voda (površinskih ili podzemnih) i zraka,• djelovanje bukom i• oštećenje zemljišta• Opterečenje okoliša od postrojenja za reciklažu građevinskog šuta zavisi od same

strukture okoliša, postupka reciklaže, te mašina i uređaja koji ulaze u sastav odredenog postrojenja.

• Reciklaža građevinskog šuta predstavlja kompleksan sistem koji može uticati na različita opterečenja okoliša, a najizraženiji uticaji na okoliš su kroz emisiju buke i vibracije te emisiju prašine

Buka i vibracije kao i onečišćenje zraka predstavljaju glavne izvore emisija u procesu reciklaže građevinskog šuta.

• Vibracije nastaju, prije svega, od mašina i uređaja sa visokom energijom ubrzanja. Vibracije na radnika se prenose preko nogu, ako stoji na vibrirajučoj podlozi, preko tijela, ako sjedi i preko ruku, ako drži vibrirajući alat u rukama. Dejstvo vibracija na čovjekov organizam je veoma štetno. Kao zaštitna mjera za

samnjenje štetnih vibracija na čovjeka preponjćuje se uravnoteženje mase rotirajucih elemenata (balansiranje) ili izolacija vibrirajućih dijelova postrojenja

Emisija prašine predstavlja sljedeći faktor koji ima negativni uticaj na okoliš. Prašinom se smatraju sve sitnozrne čistice koje mogu lebdjeti u zraku. Lebdeća prašina sa zrakom čini disperzni sistem u kojem je zrak disperzna sredina, a prašina disperzna faza.

Prema stepenu disperznosti razlikujemo tri kategorije prašine: • Prašina sa česticama krupnoće većim od 10 mm, koja se taloži

povećanom brzinom kad zrak miruje.• Prašina sa česticama krupnoće od 10 do 0,1 mm, koja se taloži

konstantnom brzinom kad zrak miruje.• Prašina sa česticama krupnoće ispod 0,1 mm, koja se ne taloži