PANO TASARIMI VE MONTAJ

DERS SUNUMLARI(ÖZET)

Genel Bilgi• Üretilen enerjiyi tüketim bölgelerinde kolaylıkla ve diğer

elektrikli alıcıların çalıştırılmalarını kesintiye uğratmadan kullanabilmek için dağıtım tablolarına ihtiyaç duyulur.

• Dağıtım tabloları elektrik enerjisinin olduğu her yerde kullanılır (Örneğin; konutlarda, mekan ve mağazalarda, atölyelerde, fabrikalarda vb.).

• Enerji, Atölye ve fabrika gibi yerlere dağıtım panoları aracılığıyla girer. Enerji buradan da makinelere veya yardımcı (dağıtım) tablolara verilir. Panolar enerjinin geldiği yöne göre duvara yakın veya kapalı bir yere monte edilir.

Pano ÇeşitleriElektrik dağıtım ve kontrol sistemlerinde kullanılan tablo ve panolar

yapıldığı malzemeye, kullanıldıkları yerlere ve kontrol teknolojisine göre isimler alırlar.

• Dağıtım Panoları• Kumanda Panosu • Şantiye panosu• Etanj paslanmaz panosu• PLC panosu• CNC panosu• Otomasyon panosu • Sayaç panosu • Kompanzasyon • Aydınlatma panosu • Kuvvet panosu

Ana Pano• Elektrik şebekesinden gelen enerjinin bağlandığı

panodur. • Ana pano üzerinde sayaç, ana şalter, ana kolon

sigortaları, sinyal lâmbaları ve ölçü aletleri bulunur.

Dağıtım tabloları

Dağıtım tabloları ana panodan beslenir. Üzerindeki linye sayısı azdır.

Kullanıldıkları yerlere göre tablo çeşitleri;• Sıva altı dağıtım tabloları• Sıva üstü dağıtım tabloları

Yapıldığı malzemeye göre tablo çeşitleri;• Yalıtkan gereçlerden yapılan tablolar• DKP sac tablolar

Kumanda Tabloları• Atölye ve fabrikalarda makinelerin otomatik kumanda

edilmesi amacıyla yapılan tablolardır. • Kumanda tablolarında ihtiyaca göre şunlar kullanılabilir:

Sigorta, kontaktör, zaman rölesi, aşırı akım rölesi, motor koruma rölesi, faz sırası rölesi, fotosel rölesi, enversör rölesi, düşük gerilim rölesi, sinyal lâmbası vb.

Şantiye Tabloları

• İnşaat halindeki bina ve fabrika gibi yerlerin elektrik ihtiyacını (asansör, vinç, hidrofor ve aydınlatma, bekçi evi aydınlatması vb.) karşılamak için kullanılan tablolardır.

• Şantiye tabloları inşaat bittiğinde kaldırılır. Şantiye tablosu için şantiye elektrik aboneliği alınır. İnşaat faaliyete geçince bu abonelik normal kullanma aboneliğine çevrilir. Şantiye tabloları bekçi kulübesine, depo gibi yerleşik bir yere veya TEDAŞ’a ait olan direğe montaj edilebilir.

• Şantiye tabloları tek parça halinde yapılabildiği gibi iki parça halinde de yapılabilir.

• Birinci parçada sayaç, kaçak akım koruma rölesi ve kolon sigortası bulunabilir.

• İkinci parçada genel amaçlı kullanmak üzere bir fazlı topraklı priz ile üç fazlı priz ve sigortaları bulunabilir.

Etanş (Etanj) Tablolar• Rutubetin ve tozun çok bulunduğu yerlerde etanş

tablolar kullanılır. Etanş tablolar içerisine nem ve toz almayacak şekilde imal edilirler.

• Eğer mekanik darbe olma ihtimali varsa alüminyum dökümden yapılırlar, aksi takdirde cam elyaflı polyesterden yapılan etanş tablolar kullanılır.

• Etanş tablolarda; anahtar ve şalterler kapağın üzerine, kapak açılmadan çalışacak şekilde monte edilirler. Sigortalar ise tablonun kapağı açıldıktan sonra müdahale edilebilir şekilde montaj yapılırlar.

Kompanzasyon Panosu

• Tesisin güç kat sayısını düzeltmek için gerekli cihaz, kondansatör ve ölçü aletlerinin bulunduğu panodur. Endüktif yükler (motorlar, trafolar, balastlar vb.) reaktif güç de çeker. Reaktif gücün ihtiyaç duyulduğu noktaya en yakın yerde üretilmesinde, elektrik sisteminin en iyi şartlarda çalıştırılması açısından büyük yararları vardır.

• Bobinli bir yükün küçük olan güç kat sayısının daha büyük bir değere yükseltilmesi işlemine güç kat sayısının düzeltilmesi veya kompanzasyon denir.

• Kompanzasyon panolarında standart olarak – baralar, – bağlantı iletkenleri, – akım trafoları, – şalterler, – ampermetre, – kondansatörler, – sigortalar, – kontaktörler, – voltmetre komitatörü ve voltmetre, – kosinüsfimetre, – reaktif güç kontrol rölesi (regler) kullanılır.

Panolarda kullanılan malzemeler-1

• KUMANDA DEVRE KONTROL ELEMANLARI– Butonlar– Sinyal Lambaları– ŞALTERLER• Paket Şalterler• Yıldız Üçgen Paket Şalterler• Üzengili Şalterler• Kompakt Şalterler (Termik Manyetik Şalterler)

Panolarda kullanılan malzemeler-2

• ÖLÇÜ ALETLERİ– Ampermetreler– Voltmetreler– Frekansmetreler– Cosfimetreler– Wattmetreler– Sayaçlar– Akım Trafoları - Gerilim Trafoları

Panolarda kullanılan malzemeler-3

• Kontaktörler• Röleler– Zaman Röleleri– KORUMA RÖLELERİ• Aşırı Akım Rölesi• Faz Koruma Rölesi• Aşırı ve Düşük Gerilim Röleleri• Termistör Rölesi

Panolarda kullanılan malzemeler-4

• SİGORTALAR– Buşonlu Sigorta– Otomatik Sigorta– Bıçaklı Sigorta

• Raylar• Klemensler• Baralar• Mesnet İzolatörleri• İletken kablolar• Kondansatörler

Baralar• Baralar elektrik enerjisinin kontrol ve kumanda

edilebilmesinde kullanılan teçhizat ve malzemelerin birbirleri ile irtibatını sağlayan iletkenlerdir. Bara malzemeleri işletme gerilimine, akımına ve bulunduğu yere göre seçilir.

• Dağıtım panoları teknik şartnamesine göre 100 A üzerinde olan akımlar için pano bağlantıları kesinlikle baralarla yapılmalıdır.

• Baralar genellikle kırmızı, mavi, sarı, siyah, yeşil renklerinde boyanmaktadır. Baralar üzerine sürülen boya, ısı yayılma direncini artırdığı için ( ısı transferini kolaylaştırdığı için ) baranın soğuması daha kolay olur. Bu nedenle boyalı baranın akım taşıma kapasitesi daha yüksek olur.

Şalterler

• Ana dağıtım panolarında giriş şalteri olarak yük şalteri, kompakt şalter ve büyük güçlerde açık tip otomatik şalterler kullanılmaktadır.

• Çıkış şalterleri olarak küçük panolarda pako şalter, büyük akımlar için kompakt şalter veya açık tip otomatik şalterler kullanılmaktadır. Eski tip panolarda üzengili şalterler kullanılmıştır. Pako şalterler kullanıldığı zaman ayrıca sigortalar da (anahtarlı otomatik sigorta veya bıçaklı sigorta) kullanılmalıdır.

Akım trafoları (transformatörleri)• Ana dağıtım panosunda ana şalter çıkış baralarına montaj

yapılır. Görevleri ampermetre, reaktif güç rölesi, cosinüsfimetre, multimetre gibi cihazlara dönüştürme oranına göre akım sağlamaktır.

• Akım transformatörleri, ölçü ve koruma akım transformatörleri olmak üzere iki şekilde imal edilmektedir.

• Ölçü akım transformatörleri ölçme aletleri, sayaçlar, röleler ve benzer teknikle çalışan diğer aygıtları beslemek amacıyla yapılmıştır. Bu cihazları yüksek gerilim şebekelerinden yalıtan ve ölçü aletlerinin sınırı dışında olan akımlarını ölçülebilir değerlere indirmesini sağlayan transformatörlerdir.

• Koruma akım transformatörleri, koruma rölelerini besleyen bir akım transformatörüdür.

Mesnet İzolatörleri

• Panolarda kullanılan mesnet izolatörleri, baraları pano gövdesi üzerine yalıtımlı olarak tutturmaya yarar. Pano içinde baralar için bir taĢıyıcı ayak görevi de üstlenir. Bunlara bara izolatörleri de denir.

Kondansatörler

Kondansatörler kompanzasyon panosunun en önemli elemanıdır. Güç kat sayısının düzeltilmesi görevinde bulunur.

Örnek bir pano

BMS – Bina Yönetim Sistemleri

• Binalara kurulan havalandırma, aydınlatma , elektrik sistemleri , yangın sistemleri ve güvenlik sistemleri gibi binanın mekanik ve elektrikli ekipmanlarını kontrol eden, bilgisayar tabanlı kontrol sistemidir.

MCC - Motor Kontrol Merkezleri

• MCC panoları motor ya da motorlu cihaz ve makinelerin çalışmasını sağlamak için gerekli güç ve kumanda devlerini içeren (röle, kondüktör, sigorta vs.) panolardır.

• MCC panoları, motorların beslendiği kontrol ve kumanda merkezlerinde kullanılırlar. (Silolar, arıtma tesisleri, pompa istasyonları ve sanayi tesisleri).

Mimik Diyagram Sistemleri

• Kontrol odası teknolojilerinde açık izleme ve kontrol işlemlerinde scada sistemi olan veya olmayan uygulamalarda görsel takip için yapılan üzerinde motorlarla ilgili devrede, devre dışı arıza bildirimleri tank ve havuzlarda boş, dolu yüksek - alçak seviye veya % doluluk 0- 10 v 4-20 mAmp anolog bilgilerin bargraf veya benzer ihbarların ışıklı ledler anolog göstergeler ile sunulduğu otomasyonda bütün kademelerin tamamının tek bir görüntüde takip edilebildiği proses ve operatör arasındaki iletişim araçlarıdır.

Mimik Diyagram Sistemleri

Sınavla ilgili açıklamalar

• Sınav klasik soru ağırlıklıdır.• Hazırlanan bu sunumdan sorumlusunuz.• Başarılar dileriz…