Partnerët e projektit - GONG · 2019-01-07 · 3 Përmbajtja Hyrje në Programin mësimor .....4 1. Projekti GEAR: çka, kush, ku, kur dhe pse? .....5

2

Partnerëteprojektit

ShkollaEkonomikedheTuristikeDaruvar,SinišaGlavaševićShkollaFillore,ShkollaFillore"Dalj",ShkollaeMesmeProfesionaleeGostivarit,ShkollaFillore"Liria".ISBN978-953-7960-12-4Shqyrtimedhepërkthimenëgjuhëtëtjerajanënëdispozicionnë:http://www.gear.gong.hr/KyprojektfinancohetngaKomisioniEvropian.KypublikimreflektonpozicioneteautoritdheKomisioniEvropiannukështëpërgjegjëspërinformacioninnëbotimapopërdoriminetij.

GONG (www.gong.hr) Fundación Educativa y Asistencial Cives / Cives foundation (www.fundacioncives.org) Gruppi di Solidarieta’ Internazionale Italia - GSI Italia (www.gsitalia.org/en) Mirovni inštitut / Peace Institute - Institute for Contemporary Social and Political Studies (www.mirovni-institut.si/en) Nansen Dialogue Centre Osijek / Nansen dijalog centar Osijek (www.ndcosijek.hr/en) Nansen Dialogue Centre Skopje (NDC Skopje, Macedonia) (https://ndc.org.mk)

3

Përmbajtja

HyrjenëPrograminmësimor....................................................................................................4

1.ProjektiGEAR:çka,kush,ku,kurdhepse?...........................................................................5

2.Pseebëjmëkëtë:SfonditeorikiProgramitmësimor...........................................................6

3.Rezultatetarsimore.............................................................................................................12

4.Metodologjia.......................................................................................................................15

5.Monitorimidheevaluimi.....................................................................................................17

Shtojca1.Shembujtëaktiviteteve..........................................................................................19Aktivitetet(burimetarsimore)përnjoftimmesvetedheaktivitetpërthyerjetëakullit..20

Kushështëkëtu?........................................................................................................20Fjaladhesimboli.........................................................................................................20Prit…siquhesh?.........................................................................................................21Bingomenjerëz!.........................................................................................................21Rrjetiipyetjeve..........................................................................................................22Aktrosi–elefant,tosterosemakinëpërlarje!..........................................................22Komunikimidhebashkëpunimi..................................................................................24Apajtohemiosenukpajtohemi?................................................................................24Gishtatdhetruri.........................................................................................................24Kaliparakodrës..........................................................................................................25Sugjerimepërvizatim.................................................................................................25Misioniipamundshëm:luajtjaerolevedhepunaekipore........................................26Krijimiiishullittuaj:nevojatemianëraportmenevojatdhemundësitëetëtjerëve29Aktivitetiifisit.............................................................................................................31Shfaqjaeemocionevedherregullat...........................................................................33Mbledhjaetullumbaceve...........................................................................................34

Jetanëdiversitet................................................................................................................35Cilatjanëngjashmëritëdhedallimetmesnesh?........................................................35Kushështënëfotografi?.............................................................................................35Ishulliibraktisur,listaedëshirave.............................................................................40Gjejeniportokallintuaj...............................................................................................41Grupimisipaspikavemengjyrë..................................................................................41Supozimetpërtrajnuesit............................................................................................42Fotografiafamiljare....................................................................................................43Happashapi...............................................................................................................43Qytetariaaktivedhejoaktive.....................................................................................44Riniaaktive–psetëjenëaktivë?...............................................................................44Udhëheqjaeshtetit....................................................................................................44Tëdrejtëmidiskombeve............................................................................................48Pjesëmarrjanëdramatizim........................................................................................48

Shtojca2.Burimet...................................................................................................................50

4

HyrjenëPrograminmësimorNedëshirojmët’ufalënderojmëpërleximinekëtijprogramimësimordheshpresojmësedotëjetëidobishëm për veprimtarinë tuaj arsimore në të ardhmen. Programi mësimor i prezantuar këtupërbëhetngadisaaktivitetetëimplementuaranëkuadërtëProjektitGEAR(PAEG),tëfinancuarngaprogramiErasmus+iKomisionitEvropian.Mekëtëprojekt,neiumundësojmëqasjeedhearsimtarëvedhetërinjvenëedukiminqytetar,kuptiminendërsjellë,tolerancën,barazinë/paanësinë,komunikiminepadhunshëm,ndërkulturalizmindhepunënekipore.

Programimësimorështë indarënëdisapjesë.NëfilliminformacionetpërProjektinGEARmundtëgjendennëkonteksttëpërshkrimittëteorive,tëcilatembështesinprograminmësimor,kutheksohetrëndësiaeimplementimittëtij.Pjesaedytëpërbëhetngarezultatetarsimore,tëcilatdotëmundt’ipërfitojnëarsimtarëtdhenxënësitgjatëimplementimittëkëtijprogramimësimor.Rezultatetarsimorejanëtëndarapërsecilingruptësynuar,ashtuqëjudotakenimëlehtëtëmësoniseçkajunevojitet.

Veç kësaj, me rëndësi është të theksohet që ky program mësimor i përshkruan metodologjitë epraktikuara,tëcilatjanëdëshmuarsitësuksesshmenëkuadërtëmësimitshkollor.Pjesaefunditeprogramit mësimor bën përshkrimin e proceseve të monitorimit dhe evaluimit dhe do të ofrojëshembujtëmënyravetëvlerësimittëshkathtësivetëpërfituaranëkuadërtëprogramitpërtrajnim.

Kyprogrammësimorpërfshinpërmbajtjenetrajnimittëarsimtarëvedheprograminpërshkëmbimtëtërinjve,sepseatodotëmundtëjenëtëdobishmepërOJQtëndryshme,shkolladheinstitucionetjerapërimplementimnëtëardhmen.Përkëtëarsyeshtojcatnëkëtëprogrammësimorofrojnëvlerëtështuartëkoncepteveteorike,metodologjisëdhevlerësimittëpraktikavetëmonitorimit.

Në shtojcën e parë mund të gjeni shembuj të aktiviteteve të cilat do të mund të përdoren mearsimtarëtosetërinjtënëmëshumëkontekste.AktiviteteteimplementuaranëkuadërtëProjektitGEARkanëqenëmjafttësuksesshme.Tëgjithagrupetesynuaratheksuansekishinpasurmundësitëhulumtojnë për tema të ndryshme dhe se është dëgjuar zëri i tyre. Kjo është me rëndësi ngakëndvështrimi i qytetarisë aktive dhe krijimi i mundësisë që pjesëmarrësit t’i shpjegojnë dhe tëreflektojnërrethopinionevetëtyre.Nëkëtështojcëmundtëgjeniushtrimetëndryshmedhefletështesë,tëcilatmundt’undihmojnënëimplementimineaktivitetit.Poashtuedhesugjerimetpraktikeprezantohensëbashkumekohënpërsecilinushtrimnëkuadërtëaktivitetit.

Nështojcënedytëmundtëgjeninjëlistëtëburimevetëdobishmepërreferencatëardhme–siçjanëlibrat,doracakëtoseartikujteshkruar,sidheburimetekzistuesepraktiketëkësajfushe.

Neshpresojmëqëkydoracakdotë jetë idobishëmpër judhepërpunëntuajnëtëardhmen.Mekënaqësipresimtëmarrimngajuinformacionekthyese.Pra,nësevendosnitarealizonindonjërinngaaktivitetetekëtijprogramimësimor,osevendosnitaimplementonigjithëprograminmësimor,julusimnashkruanipëridetëtuaja,meqëllimqëtapërmirësojmëdokumentin.

Judëshirojmësuksesnëimplementimineprogramitmësimor!

EkipiGEAR1

1Autorë:MartinaHorvat,DomagojMorić,DraženHoffmann,IvanaMilas,EdurneGrau,VeronikaBajt,MartaDesantis,VetonZekolli.

5

1.ProjektiGEAR:çka,kush,ku,kurdhepse?

GEAR(PAEG)katëbëjëme:PërgjigjenAktivetëEdukimitGlobaldhepërmbrojtjenetëdrejtavetënjeriut,inkluzionindhevleratdemokratikenëshoqëritëndërkultore.ProjektiGEARsynontëkontribuojënëkuptiminndërkulturorpërmesbashkëpunimittëorganizatavetëshoqërisëcivilemeshkollat,arsimtarëtdhenxënësit.Përmesndërtimittëmëtejmëtëprogrameveekzistuese, kultivimit të inkluzionit social, arsimit qytetar dhe ndërkulturor, Projekti inkurajonshkëmbimin, përmirësimin dhe shkallëzimin e praktikavemë tëmira ekzistuese tëmësimit global,qytetardhendërkulturorndërmjetshkollavenënivellokal,rajonal,nacionaldhetransnacional.ProjektitubonsëbashkushkollatdheorganizatatngaItalia,Kroacia,Maqedonia,SlloveniadheSpanja.Ndonësedisangaprogrametekzistuesearsimorekanëtraditëtëimplementimitnënivelnacionalnësecilin shtet, ato do të avancohen, ngrihen dhe zgjerohen në përmasa transnacionale përmesbashkëpunimitmepartnerëtdhepërmesmësimitngashembujtmëtëmirë,tëcilëtdotëhulumtohendheprezantohennëkuadërtëprojektit.

Nekemipunuarsëbashkunëniveltransnacionalpërtë:• ZhvilluarprogrametëpërbashkëtamësimorëGEARpërndërtimtëmjediseveinkluzive

ndërkulturorepërmesedukimitglobal,qytetardhendërkulturor.• Shtrirjaeprogrameveekzistuesedhepraktikavetëmira,tëcilatpërfshijnëbashkëpunimine

shkollavedheorganizatavetëshoqërisëcivile.Aktiviteteteprojektitpërfshijnë:

• Siguriminecilësisëdheavanciminemodulevetëarsimit/trajnimit• Arsiminnënivelnacionaltëarsimtarëvedheedukatorëvenësecilinshtetpartnerdhe

shkëmbimindhearsimimintransnacionaltëarsimtarëvedheedukatorëve.• Trajniminetërinjvenësecilinshtetpartnerdheshkëmbimintransnacionaltëtërinjve

promotorëtëtolerancësdhendërkulturalizmit.• Shkollatqëizhvillojnëdheimplementojnëprojektetetyrendërkulturore,inkluzionindhe

veprimetesolidaritetitnëbashkësitëetyrevendore.• Inkurajiminerrjetitnacionaldheatijtransnacionaldheshkëmbiminepraktikavetëmira

përmestakimevepartnere,shkëmbimevetëshkollavedhekonferencave.Përposarsimitdhebashkëpunimitmëtëmirëqytetar,ndërkulturordheglobalmesorganizatavetëshoqërisë civile, arsimtarëve dhenxënësve, ProjektiGEAR synon të kontribuojë në parandalimin eradikalizmit të dhunshëm dhe promovimin e vlerave demokratike, të drejtave fundamentale,mirëkuptiminndërkulturordheqytetarinëaktive.

KyprojektështëfinancuarngaProgramiErasmus+iBashkimitEvropian.

Organizatateshoqërisëciviletëpërfshiranëkëtëprojektjanë:GONG(Kroaci),NansenDijalogCentar(Kroaci), Mirovni Inštitut (Slloveni), Gruppi di Solidarieta' Internazionale Italia - GSI Italia (Itali),FundaciónEducativayAsistencialCives(Spanjë)dheQendrapërDialogNansenShkup(Maqedoni).Shkollat e përfshira në projekt janë Shkolla Ekonomike Turistike “Daruvar”, Shkolla Fillore “SinišeGlavaševića”,ShkollaFillore“Dalj”(Kroaci),ShMKTGostivardheShFK“Liria”(Maqedoni).

6

2.Pseebëjmëkëtë:SfonditeorikiProgramitmësimor

Sot jetojmënënjëbotë,nëtëcilënndodhinndryshimerapide,ashtuqëndryshojnëshkathtësitëenevojshmepërtëarritursuksesnëkuadërtëshoqërivedemokratike.Prazhvillohenekonomitë,hapenvendeterejatëpunëssidhepërballemimendryshimedemografikedhemendryshimetëtreguttëpunës.Nëkëtëmënyrëtërinjtëduhettëpërvetësojnëshkathtësi,dituridhevleratëreja,tëcilatmundtëmosmësohennëkuadërtësistemitformalarsimor.

Kompetencatenevojshmejanë:vetëdijapërtëtjerët,kuptimiiangazhimitqytetardherëndësiaetëqenitaktiv,sëbashkumepërvetësimineshkathtësivesipërmarrësedhekomunikiminemirëmetëtjerët.Tëgjithakëtoshkathtësijanëqenësorepërqytetarëtëpërgjegjshëmdheaktivë,tëcilëtdot’ikuptojnëdallimetbrendashoqërisësëtyredhedotapromovojnëpërfshirjensociale.

Në vitin 2006 Komisioni Evropian ka vendosur ta promovojë dhe inkorporojë konceptin e“Kompetencave kyçe të mësimit gjatë gjithë jetës brenda Bashkimit Evropian”, pasi që beson sepërmesmësimittëkëtijkonceptitërinjtëdhetërrituritdotaidentifikojnësecilatshkathtësitëduhett’ipërmirësojnëdhepërcilatshkathtësiduhettëangazhohenmëshumë.

Përt’ubërëanëtaraktivtëndonjëshoqërieevropiane,njerëzitduhettëpërvetësojnëshkathtësi,tëcilat do t’iu ndihmojnë t’i kuptojnë ndryshimet në shoqëri, gjegjësisht si t’i kuptojnë dallimet e tëtjerëve.Përshkaktëdomosdoshmërisësëkëtyreshkathtësive,programimësimormbështetetnëkëtokompetenca:

- Kompetencaqytetaredhesociale;- Kompetencandërkultore;- Kompetencaekomunikimit;- KreativitetidheNdjenjaeiniciativës.

Duhettëpotencohetsepërmespërdorimittëkëtijprogramimësimor,arsimtarëtdheadoleshentëtdotëzhvillojnëedhekompetencatjera,siçështëvetëdijakulturore.Sidoqoftëbazëekëtijprogramimësimorjanëkatërkompetencatelartpërmendura.Atondihmojnënëzhvilliminedijes,shkathtësivedheqëndrimevetënevojshmepërzhvillimtënjëbotetëdrejtëdhetëqëndrueshme,kusecilikatëdrejtëtapërmbushëpotencialinetij/saj.

Nëpasazhineradhës,dotëprezantohenkonceptetdhesfonditeorikisecilëskompetencë,pasiqëështëme rëndësi tëpërvetësohetnjëpasqyrimmë i gjerë i programitmësimor i zhvilluarbrendaprojektit.

KompetencaqytetaredhesocialeKompetenca qytetare dhe sociale si koncept është zhvilluar më tej përmes disa kornizave dhehulumtimevetëbrendshme.Ështëvërtetuarsepërvojashoqërorendryshondrejtvleraveindividualedhe çështjeve, që kanë të bëjnëme tolerancën dhe respektimin e të tjerëve (Komisioni Evropian,2018).Përkëtëarsye,kompetencaqytetaremundtëofrojëdijedheshkathtësitërëndësishmepërtërinjtë,meqëllimqëtëbëhenanëtarëaktivëtëshoqërisë.

Kompetenca qytetare përfshin tre dimensione funksionale të ndërlidhura mes vete: dija dhemirëkuptimiqytetar,shkathtësitëdhekompetencatqytetaredhesidhevleratdhesjelljetqytetare.KëtodimensionejanëtëtheksuaranëRekomandimineKëshillittëEvropëspërdemokraciqytetaretëvitit2002dhenëKartëneKëshillittëEvropëstëarsimitpërdemokraciqytetaredhearsimitpërtë

7

drejtat e njeriut nga viti 2010. Rëndësia e tyre theksohet në lidhjeme fuqizimin eqytetarëvedhegatishmërinëetyrepërpjesëmarrjeaktivenësferënqytetare,politike,shoqërore,ekonomike,ligjoredhekulturoretëshoqërisësëtyre(Agjenciapërarsimimdhetrajnimtëarsimtarëve,viti2012).

Kompetencaqytetaredheshoqëroreështëerëndësishmepërjetëaktivenëbashkësidhezhvillimtëkulturës demokratike dhe politike.Niveletmë të larta të kompetencave ndërlidhen pozitivishtmeelementeterëndësishmetëkulturësdemokratikedhepolitikedhedisaprejtyrekanë“konsistencëmëtëlartëtëqëndrimevedhevleravepolitikepërsaiupërketçështjevedheproblemevetëndryshmepolitike,nivelitmëtëlartëtëbesimitpolitik,niveletmëtëulëtatëizolimitpolitik,niveletmëtëlartatëmbështetjesnormativetëdemokracisëdheniveletmëtëlartatëgatishmërisësëangazhimitpolitik”(Galston2001,sipasŠalaj,2005:18).Bergan(2007)shpjegonsekulturademokratikevaretngaaftësitëe zhvilluara në mënyrë të duhur siç janë: aftësia për analizë, aftësia për prezantim të qartë tëproblemit,aftësiapërnjohjetëzgjidhjevealternative,aftësiapërhulumtimtëproblemitngakëndetëndryshme,aftësiapërtëshkuarpërtejkornizëssëkëndvështrimitpersonal,aftësiapërtëzgjidhurdheparandaluarkonfliktetdheaftësiapërtënxjerrëkonkluzionedhepërt’izbatuaratonëpraktikë[2].Kompetencaqytetarendërtohetnëshkollapërmesedukimitqytetarosecivil.Poashturoliimësimitjoformal është i rëndësishëm për zhvillim të edukimit qytetar.Më shumë informacione lidhurmeedukiminqytetarmundtëgjendennëRaportinEurydicepëredukimqytetarnëshkollateEvropëspërvitin2017(KomisioniEvropian/EACEA/Eurydice,2017).

Qytetariaglobaledheedukimindërkulturorjanëkoncepte,tëcilatmesvetekanëdisangjashmëri,poredhe kanë edhe disa dallime. Ato së bashku synojnë zhvillimin e dijes, shkathtësive, vlerave dheqëndrimevetënevojshmepërkrijiminenjëbotetëdrejtëdhetëqëndrueshme,nëtëcilëntëgjithëkanëtëdrejtëtapërmbushinpotencialinetyre.

Arsimi global është një nocion gjithëpërfshirës për konceptet pedagogjike, që kanë të bëjnë merealitetinebotëssësotme.Përkëtëarsyeështëkonceptihapur,rrjedhësmultidimensionaliarsimitëpërgjithshëmaktual. Përveçkësaj, aipoashtukonsiderohet sipërgjigje kolektive, gjithëpërfshirësendajsfidëshistoriketëmbështetjestëqytetarëveaktivëtëbotësnëkrijimindhemundësiminenjëbotetëndryshme,mëtëbarabartë,mëtëdrejtë,mëpaqësoredhemëtëqëndrueshme,tëbazuarnësolidaritet.

SiçështëtheksuarnëUdhëzimetglobalepërarsim,edukimiglobalështënjëperspektivëearsimit,ecilambështetetnëfaktinsenëkohëndheepokënesotmenjerëzitjetojnëdhebashkëveprojnënënjëbotë,nëtëcilënshënohetrritjetëglobalizimit.Kyfaktështëkrucialpërarsimin,qët’iujepmundësidhekompetencëatyreqëmësojnë,qëtëreflektojnëdhet’ishkëmbejnëkëndvështrimetdherolinetyre në kuadër të një shoqërie globale dhe të ndërlidhur, por edhe t’i kuptojnë dhe diskutojnëmarrëdhëniet e ndërlikuara të çështjeve të përbashkëta shoqërore, ekologjike, politike dheekonomike,nëmënyrëqëtënxjerrinnëpahmënyratërejatëmendimitdheveprimit(Udhëzimetpëredukimglobal,2012:10).

Edukimiglobalofronmënyrëpërtëbërëndryshimenëniveletlokale,qëtëndikohetnëniveletglobalenëfrymënendërtimittëqytetarisëpërmesstrategjivedhemetodavepjesëmarrëse,nëmënyrëqënjerëzittëmësojnëdukemarrëpërgjegjësi,ecilanukguxont’ilihetvetëmqeverisëdhevendimmarrësvetjerë.Nëfaktarsimiglobalnukkatëbëjëvetëmmetematglobale,problemetbotëroredhemënyrënsesibashkërishttëgjendetzgjidhje.Edukimiglobalpoashtukatëbëjëmemënyrënsesitëparashikoheteardhmjaepërbashkëtmekushtemëtëmirajetësorepërtëgjithë,dukeindërlidhurperspektivatlokaledheglobaledhedukepërcaktuarmënyrënsesikyviziontëbëhetrealitetdheimundshëm,dukefilluarnganjësiajonëevogëlnëbotë.Mësimitransformuesiumundësonnjerëzvetaformësojnënjëviziontëpërbashkëtpërmëshumëdrejtësidhebotëtëqëndrueshmepërtëgjithë.Fokusinëtëardhmenqëedëshirojmëështëshumëirëndësishëmnëvizioninetillëtransformues(Udhëzimetpëredukimglobal,2012:14).Edukimiglobalsynonedukimineqytetarëvepërdrejtësisocialedhezhvillimtëqëndrueshëm,dukeiundihmuaratyreqëmësojnë,qët’ikuptojnëdisangaprocesetendërlikuaratëdhunësdhe

8

konfliktitnënivelinindividual,kolektivdheatëglobal.Poashtu,aisynonqëtëruhetvetëdijesimipërdisangamënyratsesidotëmundtëparandalohendhezgjidhenkëtokonflikte.Përmespromovimitdhekuptimittëkulturavetëndryshmedhebotësmëtëdrejtëdhemëtëbarabartëpërtëgjithë,edukimiglobaldotëmundtëkontribuojënëprocesinezhvillimittëvizionit,poredhedotëmundtëluajërolnëkrijiminemetodavetëreja,nëtëcilatlëvizjetsocialedheprocesetemësimitjoformaljanëqenësorepërt’iudhënëhapësirëvlerave,çështjevedheqasjeve,tëcilatnukjanënëfokusqendroretëmësimformal,meçkadotëmundësohetdëgjimiizërittëtëgjithënjerëzve,dukepërfshirëedhepersonatemargjinalizuar(Udhëzimetpëredukimglobal,2012:14).VeçkësajduhettëpërmendetqëKëshilliiEvropësekahartuarmodelinkonceptualpërkompetencatëquajturKompetencapërkulturëdemokratike,iciliduhettëpërvetësohetngapersonatqëmësojnë,nëseatasynojnëtëmarrinpjesëaktivenëkulturënedemokracisëdhetëjetojnënëpaqesëbashkumetë tjerëtnëshoqëritëmediversitetkulturordemokratik.Kykonceptështëzhvilluarnëbazë tëanalizës së skemëssë101kompetencave.Autorieka shtruarnjë shtresëplotësuesenëmodelinekompetencës,qëkatëbëjëmesjelljen.DukeubazuarnëKompetencapërkulturëdemokratike,tërinjtëduhett’izhvillojnëkëtofusha:

- Vlerat:Vlerësimiidinjitetitnjerëzordhetëdrejtavetënjeriut;vlerësimiidinjitetitkulturor;vlerësimiidemokracisë,drejtësisë,korrektësisë,barazisëdhesundimittëligjit;

- Sjelljet:Transparencandajpërkatësisëtjetërkulturordhebesimevetjera;këndvështrimetdhepraktikat botërore; respekti; mendësia qytetare; përgjegjësia; vetëefikasiteti; toleranca eambiguitetit;

- Shkathtësitë:Shkathtësitëautonomepërmësim;shkathtësipërmendimanalitikdhekritikëshkathtësi për dëgjim dhe observim; empati; fleksibilitet dhe përshtatshmëri; shkathtësilinguistike,komunikativedheshumëgjuhësore;shkathtësitëbashkëpunimit;shkathtësipërzgjidhjetëkonfliktit;

- Dijadhekuptimikritik:Dijadhenjohjakritikepërveten;dijadhekuptimikritikigjuhësdhekomunikimit;dijadhekuptimikritik ibotës:politike, ligjore,tëdrejtavetënjeriut,kulturës,religjionit, historisë,mediave, ekonomive,mjedisit jetësor dhe qëndrueshmërisë. (Këshilli iEvropës,2016).

Njërandërpjesëtearsimitqytetarështëedhemësimdhëniapërqytetarëtaktiv.Kjonënkuptonsetërinjtëpajisenmevegla,meqëllimqëtëkuptohenprocesetdemokratike.Poashtukjoiuofronatyredijenë lidhjemeatëqëmundtabëjnë,meqëllimqëtëarrihetndryshiminëbashkësinëvendore.Ekzistojnëformatëndryshmetëqytetarisëaktive,prejtëcilavekëtumundt’iveçojmë:

• Organizmineforumevedhediskutimiiproblemevedhenevojavenëbashkësi;

• Veprimetepërbashkëtapërmesshoqërisëciviledheasociacionit;

• Punavullnetare;

• Nënshkrimiipeticioneve,aktiviteteveprotestuesedhemosbindjaqytetare;

• Pjesëmarrjanëtubimepublike;

• Pjesëmarrjanëbordetkëshillëdhënëse,këshillatënxënësvedheforumetëfëmijëve.

Programi mësimor GEAR bazohet në konceptet e përshkruara më lartë dhe synon ta promovojëqytetarinë aktive në mesin e të rinjve, por edhe t’i fuqizojë arsimtarët, që t’i përmirësojnëkompetencatetyre,meqëllimqëtështohetnumriityrenëpërshkolla.

Kompetencandërkulturore

9

Transparenca ndaj diversitetit kulturor dhe kuptimit ndërkulturor përfshin kuptimin e identitetitkulturortëpersonitbrendakontekstitlokaldhenacional,kumundtëjenëtënjëjtatëngjashmeosetëndryshmegjuha,traditatdhemarrëdhënietgjuhësoremeatotëtrashëgimisëdhepërvojëspersonale.Ky kuptim i identitetit kulturor të personit gjendet edhe brenda botës së diversitetit kulturor,pavarësishtnëseatokulturabashkëveprojnëosenukbashkëveprojnëmesvete.

Interkulturaliteti është koncept dinamik, i cili iu referohet evoluimit të marrëdhënieve ndërmjetgrupevekulturore.Aidefinohetsi“bashkëveprimekzistuesdheipaanshëmikulturavetëndryshmedhe mundësi për gjenerim të shprehjeve kulturore të ndara përmes dialogut dhe respektit tëndërsjellë.” (UNESCO, 2005). Interkulturaliteti emerr parasyshmultikulturalizmin dhe rezultatet eshkëmbimit“ndërkulturor”dhedialogunnënivellokal,rajonal,nacionaldhendërkombëtar.

Me qëllim të fuqizimit të demokracisë, sistemet arsimore duhet ta marrin parasysh karakterinmultikuturortëshoqërisëdhesynojnëqënëmënyrëaktivetëkontribuojnënëbashkëjetesëpaqësoredhe interaksionpozitiv ndërmjet grupeve të ndryshme kulturore. Tradicionalisht kanë ekzistuar dyqasje: Arsimi multikulturor dhe Arsimi ndërkulturor. Arsimi multikulturor e përdor mësimin përkulturat tjera,meqëllimqë të sigurojëpranimin,ose sëpaku tolerancëneatyrekulturave.Arsimindërkulturor synon të shkojëpërtej bashkëjetesëspasivepër të arriturmënyrë të zhvilluardhe tëqëndrueshme të jetës së përbashkët në shoqëritëmultikulturore përmes krijimit tëmirëkuptimit,respektimit,dialogutndërmjetdhegrupevetëndryshmekulturore.

Prandaj Këshilli i Evropës nxit për t’iu përgjigjur kësaj situate përmes zhvillimit të kompetencësndërkulturore tëatyreqëmësojnëmeanë tëarsimit tëdetyrueshëm.Këshill i Evropëse shehmerëndësinëkrucialeofriminestrategjivearsimore,tëcilatengritinvetëdijenpërçështjetndërkulturoredheekultivojnëdialogunndërkulturordhekomunikimin,dukeitrajtuarvleratqëpërkojnëmenjëratjetrëndheatoqëdallojnëmesvete.EkspertëtbrendaKëshillittëEvropëstheksojnënjashtuqësotnëEvropë ekzistimi i sistemit arsimor, i cili është në gjendje të zhvillojë vetëdije ndërkulturore dheshkathtësinëemërtëgjithëpopullsisësëmoshësshkolloredotëjetë“pikafundamentalepërtestimtëEvropësmultikulturore,qëështënërritjeesipër“(Catarci,2015).

KompetencaekomunikimitKomunikimiështëkompetencëerëndësishme,ecilaepërfshinkomunikiminnëgjuhënamtare,pornjashtuedhenëgjuhëtëhuaja.Nëkornizënteorikekompetencaekomunikimipërfaqësonnjohurinëpërmodeletëkomunikimitefektivdheadekuat,poredhepëraftësinëpërpërdorimdhepërshtatjetëditurisënëkontekstetëndryshme(Cooley&Roach,1984).

Pradukeubazuarnëkonceptetteoriketëkomunikimit,qëllimikryesorështëtëmësohetgjuhameqëllimqëtëkuptohetdrejtdhetëkomunikohetbrendashoqërivedhemjediseveshumëgjuhësore.Në këtë programmësimor, kompetenca e komunikimit synon t’umundësojë të rinjve ta kuptojnërëndësinë e komunikimit verbal dhe joverbal në mjedisin ndërkulturor si dhe të përvetësojnëshkathtësitëndryshmepërkomunikimnërrethanakonflikti.

Nëkuadërtëkësajkompetencepërfshijmëformatëndryshmetëteknikavetëkomunikimit,tëcilatjanëshumëtërëndësishmepërzgjedhjetësuksesshmetëkonflikteve.Përshembull,këtupërfshihetsigurimiiporosivetëqartatëthjeshtadhetëkuptueshme,gjithnjëjepetinformacionkthyesbrendaprocesittëkomunikimitdheparashtrohenpyetjesepsediçkaështëerëndësishme.Poashtuështëerëndësishmetënjoftohentërinjtëmeshkathtësitëeparafrazimitdhepasqyrimit,pasiqëkjomundtëndihmojënëparandaliminekonflikteve.Parafrazimipërfshinmarrjenenjëstrukturetëfakteveoseopinioneve dhe riformulimin e tyre. Kur të përdoret kjo teknikë, me rëndësi është që të ruhetdomethënia origjinale dhe prezantimi i saj në formën e re. Pasqyrimi është formë e thjeshtë e

10

reflektimitdhepërfshinpothuajsepërsëritjetësaktëtëasajqëekathënëfolësi.Kjonënkuptonsepersonidotëmundtapërsërisëfjalinëorigjinale,osevetëmnjëpjesëtësajdheajotregonqëpersonipërpiqettakuptojëseçkaështëthënë.

Megjithatëndonjëherëmundtëndodhinkonfliktet,andajështëerëndësishmetëposedohenshkathtësipërzgjidhjetëkonflikteve.Këtoshkathtësijanëtëgërshetuaramekompetencënqytetaredheatëtëkomunikimit.

Nëkuadërtëzgjedhjessëkonfliktevemundtagjejmëvazhdimësinëe3procesevetëmundshme:negocimi,ndërmjetësimidhearbitrazhi(FundaciónEducativayAsistencialCives,2017).

• Negocimiështëproceduramëe thjeshtë,pasipërfshinpariminqëpersonatepërfshirënëkonfliktmundtëflasinmesvetepandihmëtëjashtme.Atamundtëarrijnëmarrëveshjetëpranueshmepërsecilin(strategjifituesepërtëdypalët).Praështëprocesimëjoformalngatëtreopsionetdhefillonnëmënyrëspontane.

• Ndërmjetësimidotë jetëprocesi inegocimitndërmjetpalëve,por“indihmuar”ngapalaetretëejashtme,ecilanukështëpjesëeproblemit.Nganjëherëkjomundësipërdoretpërshkaksenjerëziteprekurngakonfliktinukmundvetëtazgjidhinatë,ashtuqëfunksioniipalëssëtretë(equajturandërmjetësues)ështëpërtalehtësuarkomunikiminendërprerëmestyre.Ndërmjetësuesinukkafuqipërtaimponuarnjëzgjidhjepërprotagonistët,tëcilëtduhettëmarrinvendimpërvetenetyre,mirëpoaiekontrollonprocesinekomunikimitdheiundihmonpalëve ta identifikojnë pjesën e fshehur të ajsbergut të konfliktit. Pjesëmarrja endërmjetësuesitduhetgjithnjëtëjetëvullnetare.

• Arbitrazhidotënënkuptojëqëgjykimipërpersonatepërfshirënëkonfliktbartettepalaetretë,qëpoashtuqënukështëpjesëekonfliktit.Nëseatanukkanëarrituratëmerrenveshmesvete(përmesnegocimit)sidhekanëdështuartëmerrenveshmendihmënepalëssëtretë(ndërmjetësimit),atëherëatadotëmundtëkërkojnënganjëpalëetretëtëvendosësecilaështëzgjidhjamëepërshtatshmepërta.Nëkëtërastarbitriosegjykatësiekafuqinëtëmerrvendimdhetësigurojëzgjidhje,tëcilënepranojnëtëgjithapalët.Pjesëmarrjanëprocesetëkëtillakatëngjarëqëtëmosjetëvullnetare,portëjetëkërkesëedetyrueshme.

Në botën e sotme edhe arsimtarët edhe të rinjtë duhet të pajisen me shkathtësi për zgjidhje tëkonfliktit–andajnjëpjesëeprogramitmësimorimbulonkeqkuptimetnëkomunikimdheteknikatpërzgjidhjetëkonfliktit.

KreativitetidhendjenjaeiniciativësKreativitetiështëirëndësishëmkurt’iuqasemiproblemevengaqasjetëndryshmeinovativedheështëshumëirëndësishëmpërtëofruarhapësirëtësigurtdhepërtëinkurajuarmendiminkreativ.

Ndjenjaeiniciativësdhesipërmarrësisëiureferohetaftësivetëindividëvepërtëshndërruaridetënëveprim. Po ashtu ajo përfshin kreativitetin dhe inovacionin si dhe aftësinë për të planifikuar dhemenaxhuar projekte me qëllim që të arrihen qëllimet e përcaktuara. Ndjenja e iniciativës dhesipërmarrësisëështëedhemëevlefshme,kurështëendërlidhurmeqytetarinëaktive.Kjonënkuptonsekompetencaepersonitpërdoret,përt’indihmuarrinisëtëfillojëprojektenëshkollatetyreosenëbashkësitëlokalenëlidhjemeçështjetoseproblemetpërtëcilatatapërkujdesen.Nëatëmënyrë,tërinjtëmësohensemundtëpropozojnëide,tazhvillojnëatë,taplanifikojnëdheimplementojnëatënëmjedisinetyredhenëatëmënyrëtëndikojnënëçështjen,qëdëshirojnëtazgjidhin.

Përmes implementimit të projektit dhe në suaza të projektit GEAR pjesëmarrësit e kanë pasurmundësinëtazhvillojnëkëtëkompetencë,siçjanëinkurajuart’ishndërrojnëidetëetyrenëveprimnëambientinpërrrethshkollëssidhegjatëtrajnimitdheshkëmbimit.Atadotëmundtëpropozojnëidedhetëpërpiqentëzhvillojnëzgjidhjetëndryshmedhet’ivështrojnëatonëmënyrëkritike,meqëllim

11

që të tejkalojnë pengesa të caktuara. Në kuadër të projektit GEAR pjesëmarrësit inkurajohen t’izhvillojnë të gjitha shkathtësitë e rëndësishme, që kanë të bëjnë me këtë kompetencë, siç ështëiniciativa, qasja proaktive, pavarësia dhe inovacioni – si në jetën personale po ashtu edhe në atëshoqërore.

Përkëtëarsyegjatëimplementimittëkëtijprogramimësimor,nxënësitdhearsimtarëtdot’izhvillojnëkëtakompetencapasiatodotëndihmojnënëkrijimineprojektevepërzgjidhjetëçështjeveqëkanëtëbëjnëmemirëkuptiminetëtjerëve,promoviminetolerancës,inkluzionindhevleratdemokratike.

12

3.Rezultatetarsimore

Rezultatetarsimoretëprogramitmësimorjanëtëndaranëdygrupetësynuara,tëcilatkanëmarrëpjesënëevenimentetarsimoretëorganizuarabrendaprojektitGEAR.Meqenëseprogramimësimorështëimplementuarmearsimtarëtdhemenxënësit,rezultatetarsimorejanëtëndaranëdykategori:

- Rezultatetpërarsimtarëtdheedukatorët;- Rezultatetpërnxënësit.

RezultatetprituraarsimorepëredukiminearsimtarëveNë kuadër të implementimit të këtij Programimësimor, arsimtarët dhe edukatorët inkurajohen t’iedukojnëfëmijëtdhetërinjtëpërarsiminqytetardhendërkulturor,përtëdrejtatenjeriut,tolerancëndrejttëtjerëvedhemendiminkritik.Rezultatetepriturapërfshijnë:

• Kompetencatëzgjeruaratëarsimtarëve(dija,qëndrimidheshkathtësia)përt’uamësuartëtjerëveedukiminqytetardhepërzhvillimtëarsimitglobaldhetëqëndrueshëm;

• Ndjenja e zgjeruar e iniciativës e arsimtarëve, kompetenca për zgjidhje të problemeve,shkathtësiapërmenaxhimtëprojektitdheshndërrimiiidevenëveprim;

• Kompetencatëzgjeruaratëarsimtarëvepërdialogndërkulturordhekomunikiminëcilësimndërkulturor, ndjeshmëria e tyre për identifikim, mbështetja dhe promovimi i një sërëkategorivetëdiversitetitnësuazatëmjedisevendërkulturore;

• Vetëdijaezgjeruarearsimtarëvepërnjohjetëprezencëssëstereotipavedheparagjykimevenëkonteksttëshkollësdhenëmedia,poredhekuptimiipasojavetëparagjykimit,ecilamundtajustifikojëdiskriminimindhegjuhëneurrejtjesnërrjetineinternetit,sidhemundësiapërtaparandaluaratë;

• Bashkëpunimiizgjeruarndërmjetorganizatavetëshoqërisëciviledheshkollavenëzhvillimindhe implementimin e arsimit civil për solidaritet global, mbështetje të arsimtarëve dheedukatorëve.

MësaktësishtarsimtarëtdheedukatorëtpasimplementimittëkëtijProgramimësimordotëmund:

• ta shpjegojmë edukimin qytetar dhe metodologjitë e përdora, kur këto kompetenca iumësohentërinjve;

• tashpjegojnëzhvilliminglobaldhetëqëndrueshëmtëarsimit,qëllimetetijdhemetodologjitëepërdora,kuriumësohentërinjve;

• t’ikuptojëdhet’ianalizojënëmënyrëkritiketrendetglobaledhemundësitëpërzhvillimtëqëndrueshëm;

• tadinëpërkufiziminedialogutndërkulturordhekomunikiminnëmjedisendërkulturore;• tëdinësitapërdorindialogunndërkulturordhekomunikiminnëmjedisendërkulturore;• taidentifikojnë,mbështesindhepromovojëdiversitetinnëkuadërtëmjedisevetëndryshme;• t’injohinstereotipatdheparagjykimet;• t’idallojnëstereotipatdheparagjykimetnëkonteksttëshkollavedhenëmedia;• takuptojnësecilatjanëpasojategjuhëssëurrejtjesdhesitëpërballenmeformatëndryshme

tëgjuhëssëurrejtjes;• tëdinëtapërkufizojnëkonfliktin,t’injohinstiletdhemënyratpërzgjidhjenekonflikteve;• t’injohinstiletevetapërzgjidhjetëkonfliktevedhekomunikiminbrendakonfliktit;• t’ianalizojnëdallimetndërmjetprivilegjitdheprivimitdhetëzhvillojnëvetëdijesimpërto;• t’ianalizojësupozimeterrënjosurakulturore;

13

• t’izhvillojnëshkathtësitëpërzgjidhjetëproblemevedhetainkurajojëzhvillimineshkathtësivetëtërinjvepërzgjidhjetëproblemeve;

• tainkurajojnëiniciativënetërinjvedhet’ishndërrojnëidetënëveprim;• tëmësojnëqëqytetariademokratikedhepjesëmarrjaaktivemund tëpërdoret simjetpër

promovimdhefuqizimtëinkluzionit;• të përdorinmetoda dhe vegla tëmësimit nga përvoja dhe punëtoria për punë ditoreme

fëmijët.

RezultateteprituratëEdukimittëtërinjveTë rinjtë gjatë implementimit të këtij Programi mësimor i zhvillojnë kompetencat e tyre sociale,qytetare dhe ndërkulturore. Ata do të kenë mundësi të zhvillojnë shkathtësi të ndryshme tërëndësishmepërjetënaktivetëtyrenëtëardhmennëbashkësinëetyrelokale,poredhetëpërfitojnëshkathtësitëtërthortapërpunësimnëtëardhmen.

Rezultatetepriturapërfshijnë:

• Zhvilliminekompetencavesociale,qytetaredhendjenjaeiniciativës,zgjidhjeneproblemevedheshndërrimineidevenëveprim.

• Zhvilliminekompetencavendërkulturore–tërinjtëdotëkomunikojnënëmënyrëmëefektivemetërinjtëekulturavetjera.

• Përvetësimineqëndrimeve,diturivedheshkathtësivendërkulturore–tërinjtëikuptojnëdherespektojnë dallimet, si dhe sjelljen e përvetësuar efektive në kulturat tjera (ndjeshmëriandërkulturore).

• Zhvillimineshkathtësivetëkomunikimitpërbashkëpunimmëtëmirëdhenjohjetëtëtjerëve.• Zhvilliminekompetencavetëqytetarisëdhegatishmërisëpërtëqenëqytetarëaktivëbrenda

bashkësisësëtyrevendore.

Mësaktësisht,pasimpelemtimittëkëtijprogramimësimortërinjtëdotëmund:

• tadefinojnëidentitetin,tipateidentitetevedhemënyrënsesiiformojmëidentitetet;

• t’ikuptojnëdheanalizojnënëmënyrëkritiketrendetglobaledhemundësitëpërzhvillimtëqëndrueshëm;

• t’ianalizojnëdallimetdhengjashmëritëndërmjetdallimevekulturoredhearsyenpseështëerëndësishmetëkuptohendhepranohendallimet;

• tëpërkufizohetprocesiikomunikimitdhetënumërohenfaktorëteprocesittëkomunikimit;

• tëanalizohenbarrieratnëkomunikimdhemundësiapërtejkaliminetyre;

• të mësohet sesi të dëgjohet më mirë dhe si të interpretohen porositë në hapësirënndërkombëtare;

• tëkuptohenpozitatdhenevojatendryshmetënjerëzve;

• tëanalizohetsjelljaetyrenëlidhjemebashkëpuniminmetëtjerët;

• tëanalizohetzgjidhjaendryshmerrethbashkëpunimitmetëtjerët;

• tëanalizohetqasjaendryshmepërzgjidhjetëproblemeve;

• tështrihenshkathtësitëetyrepërpunëekiporemepersonattjerëtëkulturavetëndryshme;

• tëpërkufizohenkonfliktetdhestiletpërzgjidhjenekonflikteve;

14

• tënumërohennevojat,dëshiratdheqëndrimetenjerëzvebrendazhvillimittëkonflikteve;

• tëpërkufizohenstereotipatdheparagjykimet,gjegjësishtarsyejapseështëmerëndësitëflitetpëratë;

• tëvetëdijesohenmëshumëpërstereotipat,qëikrijojmëdheindërlidhimmeidentitetet

• tapërkufizohetinterkulturalizmindherëndësinëetijnëjetënepërditshme.

• tëpërdorenshkathtësitëpërkreativitetdhezgjidhjetëproblemeve;

• tëmerretpjesënëprojektedhetëiniciohetshndërrimiiidevenëveprim;

• të numërohen forma të ndryshme të aktivizmit dhe pjesëmarrjes qytetare në jetën epërditshme;

• të ngrihetmë shumë vetëdija për shembujt e ndryshëm të praktikës sëmirë në fushën eaktivizmitdhebërjessëndryshimevenëbashkësitëvendore.

15

4.Metodologjia

Meimplementiminekëtijprogramimësimorpromovohetmjedisimësimornëtëcilënështënëfokuspersoniqëmëson.Kjoqasjebazohetnëparimetemësimitdemokratik,pjesëmarrës,bashkëpunuesdhe mësimit nga përvoja. Në mjedis të tillë interaktiv, mendimi kritik, dialogu ndërveprues dhekëndvështrimiholistikvlerësohendheinkurajohengjatëgjithëprocesitarsimor.

Metodologjia,ecilaembështetkëtëprogrammësimorështëkombinimimetodologjisëtradicionaledhepërdorimiimetodologjisëjoformale,qëpërdoretmëshumënëkontekstinshkollor.Kombinimiimetodologjisë formaledhe joformalesiguronkrijiminemjedisitmësimor, i ciliështënëpërgjithësirelevantdheefektivpërpersonatqëmësojnë.

Metodologjiaqëpërdoretmekëtëprogrammësimorështë:

• Metodologjiaemësimitngapërvoja:Ajoduhettëndërlidhetmebotënreale.Kjodotëthotëseajombitëgjithambështetetnërealitetin,kontekstindhenevojategrupitmësimor,epastajnërealitetineshoqërisë lokaleqëerrethonatëgrup,gjegjësisht realitetinglobal tëshoqërisë,qëndikonnë realitetet tona lokaledhendërlidhjenmes tyre. Pikë sëpari kjometodologji kërkonshpjegim të të gjitha koncepteve me të cilat do të përballemi, pastaj kërkon shpjegimin epërdorimittëtyrenënjëspektërtëgjerëtëburimeve,tëpërshtaturamekapacitetetendryshmedhekarakteristikategrupitmësimor(p.sh.mosha,njohjaegjuhës,sfondikulturordhekapacitetetfizike)dhendërlidhetmestiletemësimit.

• Mësimiibazuarnëbashkëpunim:Nëmësiminmebashkëpunimkanjëvarësipozitivendërmjetpërpjekjevetëpjesëmarrësvepërtëmësuar.Ataorvatenpërmbështetjetëndërsjellë,meqëllimqëtëgjithëanëtarëtegrupittëpërfitojnëngapërpjekjetenjëritjetrit.Përkëtëarsyekandërvarësipozitive në lidhje me përkushtimin e pjesëmarrësve për të punuar së bashku. Kjo metodë epromovon mësimin përmes bashkëveprimit, i zgjeron shkathtësitë e pjesëmarrësve përkomunikimdheefuqizonvetëvlerësiminetyre.

• Mësimiibazuarnëzgjidhjeneproblemeve:Metodologjitëebazuaranëzgjidhjeneproblemeveiinkurajojnënjerëzittëpyesindhepërgjigjennëpyetje,tashfrytëzojnëkureshtjenenatyrshmenëlidhjemendodhitëosetematspecifike.Pjesëmarrësitftohentëreflektojnënëlidhjemeçështjet,të cilat nuk kanë përgjigje absolute ose procese lehtësisht të sajuara, të cilat e reflektojnëndërlikueshmërinë e situatave reale nga jeta e përditshme. Mësimi i bazuar në zgjidhjen eproblemeveehaprrugënpërnjëqasjeaktive,tëorientuardhetëvetëkontrolluardrejtprocesittëmësimit.

• Metodologjiaebazuarnëhulumtim:Qëllimiikësajmetodologjieështëtërritenkompetencatpërt’upërballurmekundërthëniet,rreziqetdhesfidatpërpërdorimtëmediavesociale,inkurajiminemendimitkritikdhenjohurivepërmedia,dukeeimplementuarmësiminebazuarnëhulumtimnëorët mësimore në shkollë. Mësimi i bazuar në hulumtim fillon me parashtrimin e pyetjeve,problemeve ose skenave – sesa vetëm thjeshtë të prezantohen faktet e vërtetuara ose tëportretizohet një rrugë e lehtë drejtë dijes. Është me rëndësi të inkurajohen nxënësit t’iidentifikojnëdhehulumtojnëçështjetdhepyetjet,qëvetëtëzhvillojnëdituriosezgjidhje.

• Mësimiibazuarnëdialog:dialogukrijonbashkëveprimverbalndërmjetpjesëmarrësve,tëcilëtkërkojnë të stimulojnë shkëmbimin e ideve. Ai shërben si urë ndërmjet njerëzve dhe krijonhapësirëmiqësorepërzhvillimtëideve,reflektimevedhepropozimeve,madjeedhenëseatojanëtëkundërshtuaraosetëndryshme.Dialogundihmonnëkomunikimindhedëgjimineshkathtësive,andajaiepromovonkuptimineçështjevedhekëndvështrimevetëndryshme.Pradialoguështënjërandërmetodaterëndësishmetëarsimitglobal.

• Përkufizimidhekuptimiigrupittëmësimit:sinëtëgjithaformatearsimit,situatadhesfondiigrupittëmësimitështëfundamental;enjëjtavlenedhepërarsiminqytetardheatëglobal.Mosha,numri i pjesëmarrësve, diversiteti kulturor i ndërlidhur me temat e përzgjedhura, kohën,materialetdhehapësiraedisponueshme,duhetparimishttëmerretparasyshgjatëprojektimittë

16

programitglobaltëarsimitdhezgjedhjessëmetodaveadekuate.Edhekontekstiiatyreqëmësojnëedhehulumtimiinevojavetëtyrejanëelementeprimarepërbashkëpunim.

Kyprogrammësimorpërdormetodatëndryshmetëpjesëmarrjes.Airekomandonqëedukatorët,tëcilëteimplementojnëkëtëprogrammësimorpërdorinmetodologjijoformaledhepërdorindiversitettëveglavepozitive,tëcilatmundtëndihmojnënëngritjenevetëdijessëpjesëmarrësve.Përveçkësaj,rekomandohetqëedukatorët tëndërlidhenmemjedise tëndryshmedhe ta inkurajojnëmendiminkritik,icilidotëndihmojënëkrijimineqytetarëvetëardhshëmaktivë,poredhedotëketëefekttërëndësishëmnëparandalimineradikalizimit.

Metodatepërdorajanëtëbazuaranëkomunikim,nëaktivitetdhefokusohenkahshoqëriadhekahvetja:

• Aktivitetepërthyerjetëakullitdhenjohjamesvete,

• Diskutime

• Bashkëveprime

• Shkëmbimetëpërvojës

• Shkëmbimetëpraktikësdheeksperimentimit

• Partneritetidhepunaekipore

• Metarefleksionidheevaluimipersonaldhegrupor.

Nëkëtëprogrammësimorpërdorenformatëndryshmetëpunës:atoepërfshijnëpunënindividuale,punënnëçifte(metodënetëmenduaritnëçifte),punënmegrupetëvogladhepunënmegrupetëmëdha(plenare).

17

5.MonitorimidheevaluimiVlerësimiiaktivitetevetëprogramitmësimormundtëimplementohetnëdisamënyra,dukepërfshirëteknikatemetodologjivesasioredhecilësore,tëcilatdotëofrojnëinformacionetëmjaftueshmepërsuksesineprogramitmësimor,dobinëetij,sidheçkaduhettëpërmirësohetnëtëardhmen.

Rekomandohetqëvlerësimitëimplementohetnëdisanivele:

1) Vlerësimiipikësfillestare:Kjoështëpikafillestarepërpjesëmarrësit–lidhjendhevetëdijenetyremeçështjeqëdotatrajtojnëdheanalizojnë.Këtodotëmerrenparasyshnëformularine regjistrimit dhe do të përbëhen nga koleksioni i të dhënave për aktivitetin, temën dheprezantimin e tyre. Në këtë pikë është e mundshme të observohet përfshirja fillestare epjesëmarrësve të ndryshëm, ku fillojnë ata dhe cilat janë pritjet e tyre në raport meimplementimineaktiviteteve.

2) Vlerësimigjatëimplementimittëprogramitmësimor:Gjithnjëështëideemirëtëvlerësohetniveli i dijes, shkathtësivedheqëndrimevegjatë implementimit të aktiviteteve. Edukatorëtmund të përdorin metoda të ndryshme për ta përcaktuar dijen e pjesëmarrësve, dukeshfrytëzuarushtrime të shkurtramedetyra specifike,dukeparashtruarçështje,qëkanë tëbëjnëmepërmbajtjen,osedukepërgatitur kuis të shkurtër.Kjodo tëmund t‘iundihmojëedukatorëvetapërshtatinmemjeshtripërmbajtjen,ecilaiunevojitetpjesëmarrësve.

3) Vlerësiminëfundtëimplementimittëprogramitmësimor–evaluimimeshkrim:Nëfundtëimplementimittëprogramitmësimorsiideemirëështëtëbëhetnjëevaluimpërfundimtardheanonimirezultateve,nivelittëkënaqësisëdheidetërrethpërmirësimevetëmundshme.Anonimitetisiguronqëpjesëmarrësittëjapininformacionkthyestësinqertë,tëqartëdhetëbesueshëmlidhurmeaktivitetet.Përposkësaj,evaluimiduhettëpërmbajëpyetjettëtipittëmbyllurdhetëhapur,nëmënyrëqët’iujepnipjesëmarrësvemundësit’ishprehinopinionetetyre.Poashtuështë ideemirë,qëtëpërdoretshkallaeLikertit,pasiqëatamundtë japinshpjegimnumeriksesajanëtëkënaqurngalënda(kursi).Evaluimimëshkrimduhettëpërbëhetngakëtopjesë:

• dobiaetemave(shkalla);• aktivitetet,tëcilatkanëqenëtëdobishme(pyetjetëhapura);• çkamundtëpërmirësohet;• sugjerimtëtemavetëardhme;• rregulla praktike – organizimi, ushqimi, vendi, atmosfera grupore, kohëzgjatja e

arsimit(shkalla);• informacionikthyespërarsimin–cilësia,sakenimësuar,metodatepërdorura,qasja

e arsimtarëve, pjesëmarrja juaj, pjesëmarrja e të tjerëve, përmbushja e pritjeve(shkalla);

• komenteosesugjerimetjera(pyetjetëhapura).

4) Vlerësimi në fund të implementimit të programitmësimor – evaulimi gojor: Kjo pjesë evlerësimitështëmjaftedobishme,pasiqëmundtëofrojëinformacionelidhurmekënaqësinëdheçkaështëmëmerëndësipërndikiminqëkaimplementimiiprogramitnëgrupinesynuar.Disangaarsyetpseevaluimigojorështëiorganizuarnëkëtëmënyrëtëpërzgjedhurështëpërshkak të faktit që lejon reflektimin në praktika dhe ndihmon në përmirësimin e mësimit.Përposkësaj,njëavantazhirëndësishëmështëseshënimiiopinionevedallonshumëngatëfolurit–disapjesëmarrësndjehenshumëmëtërelaksuarnëse ishprehinmendimetetyregojarisht,madje ështëmë lehtë për ta t’i përçojnëmendimet e tyre përmes komunikimitverbal.Poashtunësediçkaështëepaqartë,atëherëpjesëmarrësitdotëmundtëpranojnëinformacionkthyestëdrejtpërdrejtë.

18

Ekzistojnëdisamënyrapërorganizimtëevaluimitgojor.Atoiftojnëtëgjithëpjesëmarrësitt’ishkëmbejnëpërvojatdhe të reflektojnëpër gjithëpërvojën. Për këtë arsyedo tëmund tëpërdorni teknika kreative, ashtuqënjerëzit do tëmund të shprehenmë lirshëm:mund tëpërdorni kartela me asocime, gazeta, vizatime, krijim të fotografisë së tyre etj. Për disapjesëmarrëskjoështëmënyrëelehtëpërt’ikomunikuarmendimetdhendjenjatetyre,sidhepërt’iuofruaredukatorëveinformacionetëdetajuaradhetëvlefshme.

5) Vlerësimiikompetencaveparadhepasaktivitetit-vetëevaluimi:Vetëevaluimiështëmetodëerefleksionit,sipassëcilësngapjesëmarrësitkërkohettavlerësojnënivelinetyretëdijesoseshkathtësiveparadhepas implementimittëaktivitetevetëcaktuara.NjërandërmetodatevlerësimittëprogramitmësimorGEARështëvetëevaluimiikompetencavetëpërvetësuaranëtema të caktuara. Pjesëmarrësit iu jepet një pyetësorme tema të theksuara, ku duhet tavlerësojnëdijenetyreparadhepasimplementimittëprogramitmësimornëshkallënnga1derinë5.Këtotëdhënajanëtëvlefshmedheparaqesinprogrestëvërtetënëavanciminekompetencavekyçepërkuptiminetëtjerëve,përkomunikimin,inkluzionin,tëdrejtatenjeriutdhendërkultralitetin.

Bashkimiigjithëevaluimittëpërmendurdhemonitorimiiaktiviteteverekomandohetfuqishëm,pasiqë ato do t’iu ndihmojnë edukatorëve dhe organizatave t’i implementojnë më mirë programetmësimoredhetëpranojnëinformacionkthyespëraktiviteteterealizuara.

19

Shtojca1.ShembujtëaktiviteteveKjoshtojcëprezantonshembujtëburimevearsimoretëzhvilluaradhetëtestuaragjatëimplementimittëprojektitGEAR.Burimetarsimorejanëkrijuarasipërgjigjendajnevojavetëidentifikuaranësecilinshtetpjesëmarrësnëkuadërtëprojektit.Tëgjitharesursetjanëtestuarmearsimtarëdhenxënësnënivelndërkombëtardheështëmarrëinformacionkthyespozitivngapersonatqëmësojnë.Tematepërfshiramekëtaburimetëinformacionevejanëtëndryshmedhepërfshijnëkomunikimin,ndërkuturalizmin,tëdrejtatenjeriut,kuptiminetëtjerëve,angazhiminqytetar,qytetarinëaktivedhenjohjenestereotipavedheparagjykimeve.Shtojcaështëendarënëdykategori:kategoriaeparëpërbëhetngaburimetarsimoreqëkanësynimtë drejtpërdrejtë personat që mësojnë (nxënësit), ndërsa kategoria e dytë është e fokusuar nëedukatorëtdhemundtëpërdoretnëtrajnimeteardhmetëarsimtarëveosearsiminetërriturve.Mëtejekzistonnjëkategorishtesëmeushtrimepërthyerjetëakullitdhenjoftim.Këtoushtrimemundtëjenëtëdobishmepër lidhjetëgrupit,përmbajtjemendtëemravedhepërkrijimtëatmosferëssësigurtdhetëhapurtëmësimit.Burimet arsimore mund të përshtaten dhe ndryshohen, me qëllim që të përmbushen nevojat ebashkësive të caktuara lokale osemund të impelemtohen si të tilla. Në fakt rekomandohet që tëimplementohetitërëprogramimësimor,qëtëndihmojënëmbuliminetemavetërëndësishmepërkuptiminetëtjerëvedhedallimevetëtyre.Çdo burimi arsimor është i fokusuar drejt disa nga temave të lartpërmendura dhe tregon qëmeushtrimetëthjeshtadheefektive,edukatorëtdotëmundtangritinvetëdijennëlidhjemetematecaktuarabrendabashkësivelokale.Seciliburimarsimordo t’uofrojë shembujdheushtrimepraktike, të cilatdo tëmund t’ipërdorni.Brendasecilitburimjudotëmundtëmësonimëshumëpërkohënenevojshmepërimplementim,përqëllimet specifike si dhe për aktivitetet dhe metodologjitë e përdora. Po ashtu secili resurskarakterizohetmenjëtemëqendrore,ashtuqëdotëjetëethjeshtëtëgjendetnjëaktivitetmetemëspecifike. Disa nga resurset janë të pajisura me shembuj të prospekteve, të cilat do të mund tëpërdorendhendahenmepersonatqëmësojnë.Ështëemundshmetëpërshtatenkëtoprospektemenevojategrupevespecifikedhemekontekstineprogramitmësimor,iciliimplementohet.

20

Aktivitetet(burimetarsimore)përnjoftimmesvetedheaktivitetpërthyerjetëakullit

Kushështëkëtu?Tema:Njohjamesvete

Fusha:Kompetencaekomunikimit

Kohapërrealizim:30minuta

Qëllimetspecifike:

• njoftimimesvete;• mësimimëshumëpërpjesëmarrësitdhesfondinetyre;• krijimiiatmosferëssërelaksuar.

Përshkrimiiaktivitetit:

Pjesëmarrësitftohentaprezantojnëvetenparatëtjerëve,dukeitreguarkëtoinformacione:

• emridhembiemrijuaj;• shtetingavini;• meçkamerreni(arsimtar,nxënës…);• moshajuaj.

Pastajpjesëmarrësitftohentëqëndrojnënënjëvijë.Ataduhettaformojnënjëvijëdukeuradhitursipasradhitjesalfabetiketëshkronjëssëparëtëemrittëtyre,osetaformojnënjëvijëdukeuradhitursipasmoshëssëtyre,kupersonimëiriduhettëqëndrojënëfillimtëvijës,ndërsapersonimëivjetërduhettëqëndrojënëfundtëvijës,mirëpoasnjëprejtyredyvenukflet.

• bëninjëhartëtëEvropësdhepozicionivetentuaj–nështetinprejngaviniju;• pozicionohuninëhapësirënedhomës (klasës): kjoështëheraeparëqëkamardhurnë

Kroaci(oseshënoniemrinevenditnëtëcilindotëimplementohetprogramimësimor);• pozicionohuninëhapësirënedhomës(klasës):kjoështëheraeparëqëmarrpjesënëkëtë

llojtëarsimimit.

Nëfund,edukatorëtepërmbyllinaktivitetindukeepërmbledhuratëqëekanëthënëpjesëmarrësit.

Aktivitetiipërshtatshëmpërmoshën:11vjeçareemëshumë

FjaladhesimboliTema:Njohjamesvete

Fusha:Kompetencaekomunikimit,kompetencandërkulturore


Qëllimetspecifike:

• prezantimiipjesëmarrësve;• njohjamesvete;• zbulimiipritjevetënxënësvengaprogrami.


21

Pjesëmarrësiteshënojnënjëfjalëdhenjësimbol,pastajeprezantojnëvetenparatëgjithëpjesëmarrësve,dukeshtuarinformacionetthemelorepërpunëetyredhepritjetngaprogrami.

Kurtëpërfundojëigjithëraundi,edukatorëtipërmbledhinpritjeteshprehurangapjesëmarrësit.


Prit…siquhesh?Tema:Njoftimimesvete,Lojameemra



Qëllimetspecifike:

• njoftimimesvete;• mbajtjamendeemravetëpjesëmarrësvenëgrup;• krijimiiatmosferëssërelaksuar.


Trajneriemerrnjëtoptëbërëngaletradheiahedhnjëpjesëmarrësidukeeshqiptuaremrinetij/saj.Pastajpjesëmarrësiehedhtopin,dukeethënëmezëemrinepersonittjetër,ekështumeradhë.Fazaedytëpërfshinhedhjenetopitpersonittjetër,dukeethënëemrintuajdheemrinepersonit,tëcilitiahidhnitopin.Fazaetretëështëmëendërlikuar,pasiduhetthënëemratetrepersonavenërreth,emrinepersonit,qëiakahedhurtopinpersonitparatij/saj,emrinevetëdheemrinepersonit,tëcilitdot’iahedhtopin.

Në fund, edukatorët informojnë se ata e zbatojnë këtë lojë me emra në kuadër të programitmësimor,meqëllimqëtëmbahenmendemratetëgjithëpjesëmarrësve.

Aktivitetiipërshtatshëmpërmoshën:11vjeçarëemëshumë

Bingomenjerëz!Tema:Njoftimimesvete



Qëllimetspecifike:

• njoftimimesvete;• mësimimëshumëpërpjesëmarrësit;• krijimiiatmosferëssërelaksuar;• fillimiiprocesittëkohezionitgrupor.


Tëgjithëpjesëmarrësitpranojnënjëfletëmekarakteristikatëndryshmetëshënuaranëkatrorinetabelës.Disakarakteristikadotëmundtëjenë:iditëgjithalibrateHariPoterit,shkruanmedorënedjathtë/majtë,mundtambledhgjuhën,mundtëthotë“tungjatjeta”nëkatërgjuhëtëndryshmeetj.

Ngapjesëmarrësitkërkohettëshkojnëvërdallëdhomësdhetëgjejnënjëperson,icili/ecilamundtabëjëatëqëështëshënuarnëkatrorinetabelësoseedinëpërgjigjenepyetjessëshënuarnëtë.

22

Kurpjesëmarrësitegjejnënjëperson,icilimundtëbëjëatëqëështëshënuarnëkatrorinetabelës,ataduhettashënojnëemrinetij/sajnëbrendakatrorit.Tëgjithakatrorëtduhettëplotësohenmeemrateduhura.Sidoqoftënukështëemundshmetëpërdorniemrintuajdyherënëkatrorëtëndryshme.

Kurpersoni të fitojë “bingo”,ai/ajoduhet të thotëmezë“bingo”.Pastajedukatori i kontrollonrezultatet.


RrjetiipyetjeveTema::Njoftimimesvete,lojameemra

Fusha:Kompetencaekomunikimit,kompetencandërkulturore,kompetencatqytetare


Qëllimetspecifike:

• njoftimimesvete;• mësimimëshumëpërpjesëmarrësitdhesfondinetyre;• krijimiiatmosferëssërelaksuar.


Pjesëmarrësitqëndrojnënë rreth,ndërsanjëpjesëmarrësembannëdorë një top tëmadh tëpërbërë prej fijeve (lëmsh). Edukatori/edukatorët parashtrojnë një pyetje në lidhje mekëndvështrimetpersonaletëpjesëmarrësveoseezgjedhinnjëtemë(sipaspreferencëspersonale,interesave,memoriesdheideve);pastajpjesëmarrësitjapinpërgjigjetësaktëpashumëelaborime,mirëpo pjesëmarrësit tjerë mund të parashtrojnë pyetje për qartësim ose arsyetim. Kur tëkompletohetpërgjigjaesecilitpjesëmarrës,aiiapërcjelltopinefijevepjesëmarrësittjetërnërreth(i cili/e cila ende nuk është përgjigjur në pyetje) dhe topin e fijeve e hedh në ajër. Të gjithëpjesëmarrësit,tëcilëtjanëpërgjigjurnëpyetje,qëndrojnënëpjesënetyretëfijesdheembajnëatëtështrënguar,ashtuqësamëshumëqëzhvillohetloja,aqmëshumefijeshtrihenndërmjetpjesëmarrësve,gjëqëduketsirrejtimerimangës.

Pasiqëtëgjithëpjesëmarrësittëpërgjigjennënjëpyetje,pjesëmarrësiifunditkthehetkahpersoniqë iakadhënëtopinmefije,epërsëritemrinetij/sajdhepërgjigjenetij/saj tëpyetjes,ndërsapastajehedhpërsëritopinmefije.Mëpaskypjesëmarrësembështjellpjesënengelurtëfijesdhepërderisa e bën atë, e përsërit emrin dhe përgjigjen e personit, i cili në fillim ia ka hedh topinatij/asaj.Kyveprimvazhdohetderisarrjetitëzbërthehetplotësishtdheplotësishttëmbështilletfijanëtopmepjesëmarrësineparë.


Aktrosi–elefant,tosterosemakinëpërlarje!Tema:aktivitetpërthyerjetëakullit



Qëllimetspecifike:

• fokusiivëmendjesnëtemëneradhës;

23

• realizimiinjëaktivitetizbavitësdheangazhues.


Pjesëmarrësitftohentëmarrinpjesënënjëaktivitetpërthyerjetëakullit.Ataduhettëqëndrojnënë rreth.Pastajnjëperson futetnëbrendi të rrethitdheduhet “t’idrejtohetmezë”njëritngapjesëmarrësitdukethënënjërënngakatërbashkëveprimet,qëepërbëjnëveprimin:toster,XhejmsBond,elefantdhemakinëpër larje.Kurtëqëllohetnjëperson,atëherëpjesëmarrësitrrethtyreduhet të marrin pjesë dhe të krijojnë një formë të ndërlidhur me fjalën e thënë nga personiparaprak.Nësendokushdështontabëjëkëtë,atëherëatabëhengjuajtësi.Kyveprimpërsëritetdisaherë.


24

Komunikimidhebashkëpunimi

Apajtohemiosenukpajtohemi?Tema:Njoftimimesvete

Fusha:Kompetencaekomunikimit,kompetencandërkulturore,kompetencatqytetare


Qëllimetspecifike:

• diskutimirrethrregullatdhemarrëveshjet• krijimiirregullavetëgrupit


Bashkërishtpjesëmarrësitpropozojnëdheicaktojnërregullaegrupit,tëcilatdot’iumundësojnëtëndjehentërespektuardhetëpërfshirëgjatëtrajnimitdhedot’umundësohettëmësojnënganjëri tjetri (p.sh. dëgjimi aktiv, respektimi i opinionit të personave tjerë, respektimi i orarit dhekujdesindajmenaxhimittëkohësdhepersonavetjerëdhetëdrejtavetënjerëzveqëtëdëgjohen,haptasdukeishprehuridetëetj.).

Marrëveshjetegrupitjanëshënuarnëflipçarttabelë,ndërsagjatëtrajnimitpjesëmarrësitmundtashtojnëndonjërregulltjetër,osetasfidojnëatëqëështëshënuarmëparë.


GishtatdhetruriTema:aktivitetipërthyerjetëakullit



Qëllimetspecifike:

• fokusiivëmendjesnëtemëneradhës;• realizimiinjëaktivitetizbavitësdheangazhues.


Ngapjesëmarrësitkërkohettavendosingishtinedjathtëdheshputënedorëssëtyretëmajtëmbigishtinepersonit,qëështëiulurpranëtyre.Kurtrajneritëthotënumri3,pjesëmarrësitpërpiqentakapingishtinepersonattjetër,dukeupërpjekur,qëtjetrimost’uakapgishtin.Procesipërsëritetdyherë.Pastajndryshonpozicioniiduarvedhegishtave.


25

KaliparakodrësTema:Komunikimiefektiv;komunikiminëmjedisinndërkulturor

Fusha:Kompetencaekomunikimit,Kompetencandërkulturore

Kohapërimplementim:35minuta

Qëllimetspecifike:

• tëprezantohetkonceptiikomunikimit;• tëprezantohetrëndësiaekomunikimittëpastër,tëqartëdhetëthjeshtë;• tëngitetmëshumëvetëdijapërdomethënietendryshme,qëuajapinnjerëzveporosive

tënjëjta;• tëdiskutohenbarrieratekomunikimit;• tëzbulohetmënyraetejkalimittëbarrieravenëkomunikim;• tëmësohetsesitëkomunikohetnëkontekstetndërkulturore


Pjesëmarrësitjanëtëndarënënëngrupemengapesë;brendasecilitnëngruppjesëmarrësitndërrohenmeradhëpërt’ilidhursytëmeshami.Nësecilingruppersonimesytëlidhurmerrpjesënëvizatiminepërbashkëtnënjëfletëmemadhësitëflipçarttabelës,dukeindjekurudhëzimetetrajnuesit.Udhëzimetendjekinnjërregulltëpërcaktuar:

-“Vizatonjëkodër.”(pjesëmarrësi1)

-“Vizatonjëkalëparakodrës.”(pjesëmarrësi2)

-“Vizatonjëkarrocëtëtërhequrngakali.”(pjesëmarrësi3)

-“Vizatonjëstivëmesanënëkarrocë.”(pjesëmarrësi4)

-“Vizatonjëtëulurnëstivënmesanë.”(pjesëmarrësi5)

Kohaështëekufizuarderinë30sekondapërçdondërhyrjenëvizatim.Pjesëmarrësittjerëmundtëpërdorinvetëudhëzimeverbale,përtandihmuarpersoninmesytëmbyllurkurekaradhënevizatimit,pornukmundtëndërhyjnëmelëvizjetetyreoset’iudhëzojnëatadrejtpërsëdrejti.Kurtë përmbushet udhëzimi përfundimtar, të gjitha vizatimet varen për ekspozitë dhe diskutohetkeqkuptimetrrethndjekjessëudhëzimevetëtrajnuesitpërvizatimin.

Aktivitetipërshtatshëmpërmoshën:14vjeçareemëshumë

SugjerimepërvizatimTema:Komunikimimenjerëzinëmjedisinndërkulturor;komunikimiverbaldhejoverbal



Qëllimetspecifike:

• tëprezantohetkonceptiikomunikimit;• tëprezantohetrëndësiaekomunikimittëpastër,tëqartëdhetëthjeshtë;• tëvetëdijesohenmëshumëpërdomethënietendryshme,qëuajapinnjerëzitporosivetë

njëjta;• tëdiskutohenbarrieratekomunikimit;

26

• tëzbulohetmënyraetejkalimittëbarrieravenëkomunikim;• tëmësohetsesitëkomunikohetnëkontekstetndërkulturore.• tëkrijohetnjëlistëefaktorëvetësuksesitdhefaktorëvetëpengimittëkomunikimit.


Pjesëmarrësitndahennëçiftedheduhettëulensëbashku,tëkthyermeshpinëkahnjëritjetri(nukshihenmesvete).Njëpersonitijepetnjëvizatim,nëtëcilinjanëshënuarformagjeometrike.Personinëfjalëekapërdetyrët’ijepudhëzimeçiftittëvetëmeinformacionetëdetajuarapërformateshënuaranëletër.Nëtënjëjtënkohëpersonittjetërvizatonnëbazëtëasajqëiatregonanëtaritjetëriçiftit.Çiftetnukduhettëshikohenmesvete.Kurtëpërfundojnëkoha,iatregojnënjëritjetritrezultatinpërfundimtar.Pastajzhvillohetnjëdiskutim,kushpalosendisaobservimetëpjesëmarrësve.

- Siepërjetovekëtëaktivitet?- Cilaishtegjëjamëendërlikuarpërtabërë?- Çkadëshironittëbëni,nësedotëkishitpasurpërsërikëtëmundësi?

Pastajpjesëmarrësveiujepetnjësekondëpërtaparëushtrimin.Atavazhdojnënëçiftetenjëjta,porindryshojnërolet.Përsërierealizojnëushtrimindhenëfundeparaqesinrezultatinpërfundimtar.Përsërizhvillohetdiskutimi:

- Aishitkëtëherëtësuksesshëm?- Çkakenimësuarngapërvojajuajparaprake?- Çkabëriqëmëlehtëtabënivizatimintuaj?Çkaishtemëevështirë?

Kurpjesëmarrësitiparaqesinmesvetepërgjigjet,edukatorëteshënojnënjëlistëtëpikëvetësuksesitdhetëvështirësive,tëcilatmundtëndikojnënëkomunikiminndërmjetdypersonave.


Misioniipamundshëm:luajtjaerolevedhepunaekiporeTema:Punaekipore,luajtjaeroleve,bashkëpunimi,komunikiminëmjedisinndërkulturor,kuptimiitëtjerëve,zgjidhjaeproblemeve

Fusha:Kompetencandërkulturore,kompetencaqytetare,ndjenjaeiniciativësdhekompetencaesipërmarrësisë


Qëllimetspecifike:

• tëdiskutohetpunaekiporedhemënyratebashkëpunimit;• tëdiskutohetpërfshirjadhepërjashtimiinjerëzvenëshoqëri;• tëparaqitenroletendryshme,qëindërmarrimnëgrupdhenëjetë,sidhemënyrasesi

atomundtëndërlidhetmekuptiminetëtjerëve;• njohjaeaktivitetitsfidues,kupjesëmarrësitduhettëjenëtëvetëdijshëmpërshkathtësitë

dhekompetencatetyrenëmjedisinndërkulturor.


Hyrje–15minutaAktivitetifillonmenjëfjalimtëedukatorëve:

27

Tënderuar,

Përzemërsishtjufalënderojpërpritjentuaj.UnëquhemDomdhevijënganjëfondacionimadh,qëjeptëhollapërprojektet,tëcilatiimplementoninëshkollattuaja.Nekemipranuar500aplikimenga500shkolla.Mestjerashmundtëfinancohetedheprojekti,përtëcilinjukeniaplikuar.Nëraundinpërfundimtarkanëngelëtreprojektejanë,kugjendetedheprojektijuaj.Mirëponedëshirojmët’utestojmëpërmënyrënsesipunonimeresursettuaja.Dotëkeninëdispozicion15minutapërpërgatitjedhe40minutapërkryerjetëdetyrës.Juduhettaprezantoniatëqëekenipërgatitur,poredhetaimpresiononifondacionintonë,nëmënyrëqëtëfinancohetprojektijuaj.Sidoqoftëekzistojnëdisarregulla,tëcilaveduhett’iupërmbaheni:

- Duhettëmarrinpjesëtëgjithë;

- Maksimalishtmundtëkryhentredetyranëtënjëjtënkohë;

- Edukatorëtduhettëdinësekurfillonseciladetyrë–juduhettënjoftoni,kurfillondhekurmbaronseciladetyrë;

- Duhett’iaparaqitnirezultatetedukatorëve;

- Seciliduhettadijënëçdokohësecilatdetyrajanëimplementuar;

- Nësevendosnitafilloninjëdetyrë,nukmundtandërprisniatënëmes;

- Nëdispozicionkeni40minutapërimplementimtëdetyrave;

- Kapikënegative;

- Mendonipërresurset–ekzistojnëmateriale,tëcilatmundt’ipërdorni.

Tregonipjesëmarrësve,semundtëparashtrojnëpyetjedhepërkujdesuni,qëpërsecilënpyetjetëjepenpërgjigje.Edukatorëtdotandjekinrrjedhënekryerjesëdetyravedhedotëvlerësojnënëseatojanëpërmbushurnëpajtimmerregullat.Poashtu,jepenedhepikënegative,p.sh.nësepjesëmarrësitnëçdomomentnukidinëdetyrat;nësenukdinëtafillojnëosepërfundojnëdetyrën;osenësepërdorinmaterialetëcilatnukjanëtëlejuar.Përsecilinushtrimdotëishteemirëtëshënohetsecilatmaterialemundt’ipërdorinpjesëmarrësitpërsecilëndetyrëdhet’iujepetatyrenjëpërshkrimpërsecilëndetyrë(p.sh.shtypniatoosepërgatitniprezantimemeudhëzimenëpouerpoint).

Përgatitjaepjesëmarrësve(15minuta)Pjesëmarrësitezhvillojnënjëstrategjipërzbatimtëdetyrëssëdhënë.

Zbatimiidetyrave(40minuta)Pjesëmarrësitikryejnëdetyratedhëna,tëcilatpërfshijnë:

• Tullumbace:Gjithëgrupiqëndronnërreth.Derisaqëndronashtuitërëgrupiduhettëmanovrojëmetullumbacet.Pastajedhetullumbacetjerameshenjatëcaktuaradotëfutennërreth,ndërsapjesëmarrësitduhett’iakalojnënjëritjetritbrendarrethit.Nësendonjërangatullumbacetbienëtokë,duhetpatjetërtënisningafillimi..10minuta–igjithëgrupi–maksimum10pikë

• Fjalëshpejtë:për40minutanësamëshumëgjuhëtëmundshmeduhetitërëgrupitathotëkëtëfjali“Furnizuesiiimiinternetit,nukështëibesueshëm”40minuta–igjithëgrupi–maksimum10pikë

• Muzikaeujit:Juduhett’ipërdornipajisjeteofruara,tëbëninjëinstrumentmuzikordhetëluaninjëmeloditënjohur.15minuta–hapje–maksimum10pikë

28

• NgaAderinëZh:Grumbulloni30gjësende;emriisecilitelementduhettëfillojëmeshkronjatëndryshmetëalfabetit.Tëgjithagjësendetduhettëfutennënjëqesetëplastikut.20minuta–hapje–maksimum10pikë

• SaështëigjatëAlberti:Sipasgjatësisësëshokëvetëtij,juduhettadefinonigjatësinëeAlbertit?15minuta–hapje–maksimum20pikë

• Kullaprejletravedhebalona:Ndërtimiikullësprejletrëssamëtëlartëdheinjëbalone,ecilamundtëzgjasëpër20sekonda.2x25minuta–hapje–maksimum30x2pikë

• Këndimiinjëkënge:Përgatiteninjëkëngëpërkëtëkurstrajnimidhemësojaniatëgrupit.Pastajgrupidotalexojëatë.KëngaduhettëndërlidhetmetrajnimindhemeProjektin.40minuta–igjithëgrupi–maksimum30pikë

Analizapërfundimtare(30minuta)

- Sijudukushtrimi?- Sikomunikuatmesvete?Aishtelehtëtëkomunikonimesvetepërkundërfaktitqë

kenisfondetëndryshmekulturore?Simundtëkenikomunikimmëtëmirëndërkulturor?

- Sikenipunuarmesvete?Akenibashkëpunuaroseakeniqenëkonkurrues?Çfarërolikenindërmarrë?

- Akenipërfshirësecilinnëaktivitete?Aështëndjerëseciliipërjashtuar?Siipërfshijmëoseipërjashtojmënjerëzitngashoqëria?Pseebëjmëatë?Aidinitëgjithashembujt?

- Çkatjetërkenimësuarngakjo?Çkadotëmerrninëatdheuntuaj?

29

FLETAPËRSHËNIMINEREZULTATEVETËEDUKATORËVE

Detyra Kohamaksimale

Nr.ipjesëmarr

ësve

Maksimumpikë

Pikëttuaja

Fillimidhefundii

ushtrimit

Materialet,tëcilatmundtëpërdoren

Tullumbacet 10min Gjithëgrupi

10 Tullumbacetpërgjithëpjesëmarrësit+1tullumbacetjetër

Balona 20min 5persona 10 Letër,gazetë,letërkartoni,leshdhefije,shkopinjtëdrurit

Fjalëshpejta 40min Gjithëgrupi

10 /

Muzikameujë 15min hapur 10 Gota,ujë,lugë

NgaAderinëZh 20min hapur 10 Gjithçkarrethjush+qeseplastiku

SaështëilartëAlberti?

15min hapur 20 /

Kullaprejletrave 25min hapur 30 Letërpërduar,shiritngjitësdhengjitësepërletër

Këndonjëkëngë 40min Gjithëgrupi

30 Kreativiteti:)

Pikëtnegative

GJITHSEJ 130

Aktivitetipërshtatshëmpërmoshën:16derinëmoshën30vjeçare

Krijimiiishullittuaj:nevojatemianëraportmenevojatdhemundësitëetëtjerëve

Tema:interkulturalizmi,kultura,nevoja,marrjaevendimevedhendërlidhjaetyremeprocesinemarrjessëvendimit,zhvillimiiqëndrueshëm

Fusha:Kompetencandërkulturore,kompetencaqytetare


Qëllimetspecifike:

• tëdiskutojseçkaështëerëndësishmenëshoqëri;• tëjemmëivetëdijshëmpërnevojatemia,përnevojatenjerëzvetjerëvedherealiteteve

tëtyre;• tëdiskutojrealitetedhemundësitëndryshme;

30

• tëjemmëivetëdijshëmpërkulturatendryshmedhekomunikimtëndryshëmndërkulturor;

• tëdiskutojpërformatendryshmetëorganizataveshtetëroredhepërmënyrënsesijanëpërcaktuarrregullat.


Hyrjenëaktivitet(10minuta)Pjesëmarrësitndahennëgrupemëngapesë.Atyreiuprezantohetaktiviteti:Tëgjithëkeniqenëtëpërfshirënënjëudhëtimdetar,kuruështëprishuranija.Pasanijembytjesjuzgjoheninëishullmekatërpersonatjerërrethjush.Jujenipersonatevetëmnëatëishull.Juduhettëmendonisesidotëduketishullijuaj.Kjoështëdetyrajuaj:

o mendonipëremrineshtetittuajo cilatjanëresursettuajakryesoreo cilatjanësimbolettuaja(stema,flamurietj.)o siduketkulturajuaj(përshkruanizakonettuajanëlidhjemekremtimet,përshëndetjet,veshjetetj.)

o projektonisesidotëfunksionojëshoqëria–çfarërregulladotëndiqni?

Krijimiiishullit(30minuta)

Pjesëmarrësitnëgrupetetyreekrijojnënjëishulldhecaktojnësesidotëduketai.Përkëtëqëllimsecilitgrupijepenflipçarttabeladhefllomasterë(markerë),nëmënyrëqëtëmundt’ishënojnëidetëetyre.

Ndryshimidhemodifikimi–vizitaeishujvetjerë(20minuta)

Pastaj pjesëmarrësve iu jepen udhëzimet tjera: Një anije lundruese ka ardhur t’i merr katërpersonatngaseciligruppërt’ivizituarishujttjerë.Sidoqoftëpërsërishfaqetnjëstuhidhetanigrupetpërzihen.Nëseciliishullduhettëketënganjëpërfaqësuestësecilitgrup.Detyraenikoqiritnë ishull është t’ua shpjegojë të tjerëve rregullat, kulturën dhe zakonet. Vizitorët mund tëparashtrojnëpyetjedhetëmësojnëmëshumëpërishullin.

Kthimiprapanëishull(20minuta)

Pastajngapjesëmarrësitkërkohettëkthehennëishujtetyredhet’indajnëmetëtjerëtinformacionetemarra.Tani,atakanëmundësitapërshtatinishullinetyredhetëndryshojnëdiçkabrendaishullit,dukeubazuarnëatëqëekanëdëgjuar.

Diskutimidhendërlidhjamebotënreale(30minuta)

Nëfundngapjesëmarrësitkërkohettëbëjnëprezantimpërishullinetyre.Pasitëpërfundojnëprezantimetesecilitishull,zhvillohetnjëdiskutim.

o Sierdhëtnëidenëpërtakrijuarkëtëishullin,qëeprezantuat?o Aarritëttëpajtohenipërgjithçkabrendagrupit?Siizgjodhëtkonfliktet,nësekapasurrastetëtilla?

o Ngamasatenevojshme,qëikenipërcaktuar,cilatprejtyreishinmëtërëndësishmepërkrijimtëishullittuaj?

o Aekenibazuarishullintuajnëmodelinekzistues,qëekeninjohurosekenikrijuarnjëishullplotësishttëri?

o Kurjenikthyerngaishujttjerë,akenindryshuarndonjëgjëdhepsekenindryshuarosenukkenindryshuar?

o Akenipërvetësuarosemodifikuarelementetëkulturëssuajmeatotëtëtjerëve,oseakenirefuzuargjithçkaqëkenidëgjuarngakulturattjera?

o Aekenipërdorëmetodënevëniessëtaksavenështetintuaj?o Siibëjnëpolitikanëtpërzgjedhjetpëratëqëështëerëndësishmepërneve?

31

o Nësedotabënitpërsërikëtëaktivitet,adotëbënitdiçkamëndryshe?Psedotabënitmëndrysheosepsenukdotëndryshonit?


AktivitetiifisitTema:ndërtimiiidentitetittëgrupit,komunikimipërmesndarjevesociale,zhvillimiiqëndrueshëm

Fusha:Kompetencandërkulturore,kompetencaqytetare,ndjenjaeiniciativësdhekompetencaesipërmarrësisë


Qëllimetspecifike:

• tëdiskutohetkomunikimipërmesndarjevesociale;• tëdiskutohenteknikatezgjidhjessëkonfliktitdhemënyratsesindodhinkonfliktet;• tëpërkufizohetkonfliktidhetëdiskutohetrëndësiaekomunikimitnërastetkurndodh

konflikti;• tëngitetvetëdijanëlidhjemestiletendryshmetëzgjidhjessëkonflikteve.


Objektiikëtijaktivitetiështëtëmësohenprocesetekomunikimitndërmjetgrupevedhemekanizmateballafaqimit,siçështëndërmjetësimidhezgjidhjaekonfliktevedukeepërcaktuarnjëdetyrëtëpërbashkëtdhedukeindarëresursetnëmënyrëtëbarabartë.

Grupiduhettëndahetnëkatërnëngrupe,ndërsaanëtarëtegrupitduhettëpërcaktohennëbazëtëdallimevetëtyrekulturore.

GrupiA:Jubërtitni,krijonibënikontaktfizikdhekomunikonipërmesgjesteve.Përshëndetjajuajbëhetdukeurrotulluardyherëdhedukeebërënjëhapmbrapa.

GrupiB:Juduhettëkenikontaktfizik,qëtëkomunikonimenjerëzittjerënëveçantibrendagrupittuajdhemegrupettjera.Jupërshëndetenidukeeshtrënguardorën.

GrupiC:Juflisnimezëtëlartëdhenësetëtjerëtnukflasimmëzëtëlartësikurju,atëherëjunukmundt’ikuptoniata.Jupërshëndetenidukeuavënëdorënmbisupe.

GrupiÇ:Jueshmangnikontaktinfizik.Poashtujunukmundtëbënikontaktmesy,kurflisnimegrupettjera.Jupërshëndetini,dukeupërulur.

MERËNDËSI:Seciligrupduhettadijëpërshëndetjeneveteparasetapërshëndesinnjëgruptjetër,ndërsakarakteristikatdotëmundtëpërshtatendukeubazuarnësecilingrup.

Grupetkanëpërdetyrëtëngjyrosindhepresinfrutat,mirëpoduhettëkenëngadyfrutatësecilitlloj.Bananetduhettëjenëmengjyrëtëverdhë,tëkuqe;mollëtduhettëjenëtëgjelbra;ndërsarrushiduhettëjetëngjyrëvjollce.

Materialetenevojshme:

¨ Kartelanëtëcilatpërshkruhenkarakteristikënesecilitgrupdhepërshëndetjetetyre

¨ Trepaletëgërshërëve

¨ Ngatremarkerëtësecilësngjyrë(everdhë,ekuqe,egjelbërdhengjyrëvjollce)

¨ Ngatetëpërsecilënpemë

32

Shpërndarja:

a. Dypalëgërshërë,tremarkerëtëkuqdhenjëmarkerigjelbër,njëdredhëzdhedybanane

b. Dymarkerëtëgjelbërdhedymarkerëngjyrëvjollce,katërbanane,dymollëdhedykalaveshrrushi

c. Njëpalëgërshërë,dybanane,tremollëdhenjëmarkerngjyrëvjollce

Ç.Tremarkerëtëverdhë,gjashtëdredhëzadhetremollaUdhëzime:

- Mëtejshpjegohetdetyra:seciligrupduhettëgjejëdyfrutatëprerëdhetëngjyrosurngainjëjtilloj.Atapoashtuduhett’iaparaqesinatopersonittëpërcaktuar,icilivendosnëseataekanëpërmbushurstandardinecilësisë.

- Ataduhett’imarrinparasyshkarakteristikatekomunikimittësecilitgrup

- Tregonigrupitsekanëkohëtëkufizuarpërt’imbajturmendkarakteristikatetyre.

- Përfundimishtdotëndërpritetloja,ndërsaedukatorëtepyesingrupinpëratëqëkandodhur.

Nëfundedukatorëtiparashtrojnëkëtopyetje:

• Sireagojmëndajdallimevekulturore?Sindjehemindajreagimevetëtyre?• Çfarëmekanizmamundtëvendosenpërtakuptuarnjëritjetrin?Çkadotëmundtë

bënimpërtapromovuarkomunikimin?

Pastajedukatorëtuaprezantojnëpjesëmarrësveteknikatpërzgjidhjetëkonfliktevedheidiskutojnëqasjetendryshmenëzgjidhjenekonflikteve,ndërsapjesëmarrësitmësojnëmëshumëpërndërmjetësimin,negocimindhearbitrazhin.Poashtukëtupërfshihetedheroliikomunikimitbrendakonfliktit.

Prospekti:Rregullatekomunikimittësecilitgrup

GrupiA:Jubërtitni,krijonibënikontaktfizikdhekomunikonipërmesgjesteve.Përshëndetjajuajbëhetdukeurrotulluardyherëdhedukebërënjëhapmbrapa.

GrupiB:Juduhettëkenikontaktfizik,qëtëkomunikonimenjerëzittjerënëveçantibrendagrupittujadhemegrupettjera.Jupërshëndetenidukeeshtrënguardorën.

GrupiC:Juflisnimezëtëlartëdhenësetëtjerëtnukflasimmëzëtëlartësikurju,atëherëjunukmundt’ikuptoniata.Jupërshëndetenidukeuavënëdorënmbisupe.

GrupiÇ::Juishmangenikontaktifizik.Poashtujunukmundtëbënikontaktmesy,kurflisnimegrupettjera.Jupërshëndetini,dukeupërulur.


33

Prospekti:Shembujtëfrutave

ShfaqjaeemocionevedherregullatTema:dramatizimireagimeveemfatike(këmbëngulëse)



Qëllimetspecifike:

• tëdiskutohenreagimetemfatike;• tëdiskutohetkomunikimndërpersonaldhearsyejapseështëerëndësishmetëpërdoret

nëjetënepërditshme;• ndërlidhjaerëndësisësëkomunikimitverbaldhejoverbal.


Secilit pjesëmarrës i jepet një copë e vogël e letrës, në të cilën janë shënuar emocione tëndryshme.Pastajprejtyrekërkohett’ishfaqinatoemocioneparagrupit,dukemospërdorëasnjëfjalë.Grupiduhettagjejësaktësepërçfarëemocionibëhetfjalë,dukeubazuarnëshprehjenefytyrësdhegjuhënetrupittësecilit“aktor/aktore”.

Paskësajpjesëmarrësitndahennëdygrupemëtëvogladhengarkohenmedetyrëtëkrijojnërregullatëpërbashkëtatëlojës,tëcilatdotëobservohenngaigjithëgrupi.Secilinëngrupmundtëvendosënëbazëtëtrerregullavepërkomunikimdhebashkëpunimndërpersonaldheqëtëtreparaqitennëdramatizimmegjestikulacionosebashkëveprim,dukemospërdorëfjalëporvetëm

34

përmes lëvizjeve, shprehjeve të fytyrës, gjestikulacione dhe gjuhës së trupit. Secili rregull imenduarmirështohetnëlistënerregullave,tëcilatmëpaspërdorengjatëgjithëtrajnimit(këtumundtëpërfshihenrregullasiçështëdëgjimimesvete,lëniaanashetelefonave,ngritjaedorëspërtamarrëfjalën,poredhebuzëqeshjamesvete,braktisjaelidhjevetëhierarkisëetj.)


MbledhjaetullumbaceveTema:trajtimiidrejtisituatavekonfliktuoze

Fusha:Kompetencaekomunikimit,ndjenjaeiniciativësdhekompetencaesipërmarrësisë

Kohaerealizimit:60minuta

Qëllimetspecifike:

• tënjoftohenpjesëmarrësitmestrategjitëpërzgjidhjetëkonflikteve;• tënjoftohenpjesëmarrësitmekomunikiminbindës,agresivdhepasivbrenda

konflikteve;• tëdiskutohetmënyrasesistrategjitëendryshmedotëkenëefektetëndryshmebrenda

konfliktit;• tëdiskutohetmënyrasesitëmenaxhohetkonfliktinëmënyrëmëtëmirë.


Dhoma(klasa)ështëepërmbushurmenjëmoritullumbaceshtëfryra(përafërsisht30copë)parasetëarrijëgrupi.

Pasi të arrijnë pjesëmarrësit, të gjithëve iu jepet ta fryjnë nga një tullumbace. Përveç kësaj,pjesëmarrësitulenpër rrethdhomës (klasës)ashtuqëdisa janëmëafër tullumbacevesesa tëtjerët.Mëtejpasitënxitennëaktivitet,ngapjesëmarrësitkërkohettëngrihenngaulësetetyredhepër30sekondatëmarrinsamëshumëtullumbacenëduartetyre.

Mirëpotrepjesëmarrësveiujepenrolespecifike:

- Dypjesëmarrësnukmarrinpjesënëgrumbulliminetullumbaceve,atathjeshtmerrenvetëmmetullumbacetqëikanëfryrëvetëdhesillensitëpainteresuarnëraportmetullumbacettjera.

- Njëpjesëmarrësiijepetroliiplaçkitësit;aioseajoduhettëpërpiqetmeforcët’iamerrtullumbacenndonjëritosemëshumëpjesëmarrësve.

Pasi të përfundojë kohë e paraparë, atëherë reflektohet rreth strategjisë së grumbullimit tëtullumbaceve si metaforë për qasje ndaj situatave konfliktuoze në përgjithësi. Këto strategjipërfshijnëprocesineqasjespasivedhetërheqjes(shpërblimiulëtpërpjesëmarrësin),plaçkitjeetullumbacevengatëtjerëtdukeprezantuarqasjeagresive(shpërblimilartëpërpjesëmarrësin,por e çrregullon besimin) dhe qasje bindëse, që përfaqësohet nga grumbullimi proaktiv itullumbaceve,dukeirespektuarpërpjekjetetëtjerëvepërtabërëtënjëjtën.


35

Jetanëdiversitet

Cilatjanëngjashmëritëdhedallimetmesnesh?Tema:Njoftimimesvete,prezantimiingjashmërivedhedallimeve

Fusha:Kompetencaekomunikimit,kompetencandërkulturore,kompetencaqytetare


Qëllimetspecifike:

• tënjoftohenmesvete;• t’idiskutojnëdallimetdhengjashmëritë,tëcilatihasinpjesëmarrësvenëjetënetyretë

përditshme;• tëdiskutojnësesinëtënjëjtënkohejemitëndryshëmdhetëngjashëm.


Pjesëmarrësveiuthuhetseduhettëndahennëçifte.SeciliçiftduhettabëjëDiagramineVenit,kuduhet t’i shënojnë të gjitha ngjashmëritë dhe dallimet që i kanë gjetur, me theks të veçantëaktivitetetqëibëjnënëshkollë(p.sh.veprimevullnetare,projekte).Mëpasdiagramiprezantohetnëfillimngatrajnuesi,dukeetheksuarshembullinetyre(p.sh.MartinadheDomagojpunojnësëbashkunëGONG;Martinanukhamish,Domagojhagjithçka,Martinaorganizonprotesta,Domagojbënshumëpunëvullnetare).Dallimetduhettëshënohennëpjesëtëndaratërrethit,ndërsanëmesduhettëshënohenpikatepërbashkëtameçiftin.

Ata mund të vizatojnë brenda diagramit, mund të përdorin gazeta, prej ku mund t’i presinfotografitëdhefjalëtetj.

Pastaj prej tyre pritet t’i prezantojnë gjetjet më interesante në diagramet e tyre. Pasi tëprezantohentëgjitha,atëherëtrajneriiparashtronkëtopyetje:

• Çkaështëengjashmepërtëgjithë?• Çkadallonmesnesh?• Psekeningjashmëridhedallime?Çkandikonnëtë?• Çkaështëmerëndësipërmjedisinndërkulturor?


Kushështënëfotografi?Tema:Stereotipadheparagjykime

Fusha:Kompetencandërkulturore,kompetencaqytetare


Qëllimetspecifike:

• tëprezantohetkonceptiistereotipavedheparagjykimeve• tëdiskutohetpseështëmëerëndësishmet’idallonistereotipatdheparagjykimettuaja• tëvetëdijesohenimëshumëpërfaktorët,qëndikojnënëstereotipa• tëdiskutohetçkamundtëbëjmëpërt’izvogëluarstereotipatdheparagjykimet


Pjesëmarrësitftohentëlëvizinpërrethdhomës(klasës),kudot’ishohin12fotografitënjerëzveparatyre.Atakanëpërdetyrëtëmendojnërrethprofesionittëkëtijpersonidhesidukenata

36

sipastyre.Kurtëmendojnësekanëpërgjigje,ataduhettashënojnëatënënjëfletëpërshënimetëshkurtradheatëtabëjnëpalënëdyfish.Ataduhettangjisinletrënnëfotografi.Kjoprocedurëpërsëritetderisatëgjithëtëkalojnërrethfotografive.Pastajedukatorëtkalojnëpërparasecilësfotografivedheilexojnëhipotezatepjesëmarrësve.Edukatorimëtejtheksonpërshkriminevërtetëtësecilitperson,pasiqëpjesëmarrësittajapinsupoziminetyre.

Nëfundzhvillohetnjëdiskutim:

- Siegjetëtprofesioninenjerëzve?- Nëçfarëkritereembështetëtgjykimintuaj(pamja,imagjinata,kultura,ngjyraelëkurës,

përparësitëdhedobësitëqëkapersoni)?- Pseështëmerëndësi,qëtëmosigjykojmëtëtjerëtnëbazëtëstereotipave?

Paskësajedukatoriejepkonceptinestereotipavedheparagjykimevedheendërlidhatëmeushtriminsepseështëmerëndësitënjihenstereotipatdheparagjykimetpersonale.Poashtupjesëmarrësitftohentëdiskutojnëseçkamundtëbëjmëmeqëllimqët’izvogëlojmëstereotipatdheparagjykimet.

SHEMBUJTËFOTOGRAFIVEDHEPËRSHKRIMIIPERSONAVE:

HozeAlberto“Pepe”MuhikaKordano(ilindurmë20majtëvitit1935)ështëpolitikaniUruguait,icilikashërbyersipresidentii40-tëiUruguaitngaviti2010derinëvitin2015.Aiishtepërshkruarsi“kryetarimëmodestnëbotë”përshkaktëstilittëtijtëjetesësdhedhëniessidonaciontërreth90%tërrogëssëtijmujoreprej12000dollarëpërqëllimebamirësepërpersonatevarfërdhepërsipërmarrjetevogla.Aipërvetembantevetëm1250dollarënëmuaj.PresidentiiUruguaitishteilindurnë

njëfamiljetëimigrantëveevropianë.Babaiitijkaqenëmeprejardhjespanjolle,ndërsanënëetijmeprejardhjeitaliane.Aikaqenënjëluftëtargueril,përçkakakaluar13vitenëburggjatëdiktaturësushtarakenëvitet1970-tëdhe1980-të.Poashtuaikaqenëedheministëribujqësisëdhesenator.Sëbashkumebashkëshortenevetë,LuciaTopolanski(ecilaështëpoashtupolitikane)jetojnënëfermënetyre.PërderisakaushtruardetyrëneKryetarit,aidhebashkëshortjaetijnukkanëdashurtëjetojnënëpallatinpresidencial,andajgjatëdimrittëvitit2012vendositëstrehojëdisapersonatëpastrehënëpallatinpresendcial,nëmënyrëqëtëmosvdesinngatëftohti.

ForestStivenUajtejkerIII(ilindurmë15korriktëvitit1961)ështëaktor,producentdheregjisoramerikan,mësëshumtiinjohurpërrolinediktatorittëUgandësIDIAMIN.Përtaportretizuarmësëmiridiktatorin,Uajtejkershtoi22kilogram,mësoitëluajëmefizarmonikëdheuzhytnëhulumtim.AilexoilibrapërAminin,shikoilajmedhedokumentarepërtëdhekaloikohënëUgandëdukeutakuarmemiqtë,mefarefisin,megjeneralëtedhemeviktimateAminit;poashtuaimësoigjuhënsvahilidheepërvetësoitheksineafrikanolindortëAminit.PërrolinetijnëfilminpërdiktatorineUgandësIdiAminnëvitin2006fitoishpërblimin“Mbretiifundit”tëSkocisë(TheLastKingofScotland).UajtejkerfitoiçmiminOskar,shpërbliminBAFTA,çmiminGlobiiartë,çmiminKëshillinacionalpërrishikim,çmiminAktorëtfilmik,dhenjësërëçmimetëgrupevetëkritikëvepërluajtjetërolitkryesor.

37

StevenUiliamHouking(Oksford,8janartëvitit1942.-(Kembrixh,14marstëvitit2018)kaqenëfizicientteorikiAnglisë.HoukinguekafilluararsiminetijuniversitarnëuniversitetineOksforiditnëmoshën17vjeçare.Pas18muajveiafilloitëndjehetimërziturdheivetmuar.Atijidukejpunaakademikesi“shumëelehtë”.AiipërfundoistudimetefizikësnëOksford,ndërsastudimetedoktoratësnëUniversitetineKembrixhit.PërnjëkohëtëshpejtëaiubëanëtariShoqërisëMbretëroretëLondrës,njëndërasociacionetmëtëvjetrashkencorenëbotë.DerinëvdekjeailigjëroilëndënematematikësdhefizikësnëUniversitetineKembrixhit.Aiubëfamshëmpërkontributinedhënënëfushëneosmologjisëdhevrimavetëzeza,poredhepërlibratetij,nëtëcilatnëpërgjithësikashkruarpërUniversinnëpërgjithësi.Gjatërinisëaikalënguarngasklerozalateraleamiotropike(ALS),sëmundjaecilagradualishtekaparalizuaratë.Edhepasiehumbitëfolurit,aiendemundtëkomunikontepërmespajisjevepërgjenerimtëtëfolurit.Fatmirësishtsëmundjanukiakishteprekurtrurin,andajpërnjëkohëtëgjatëaiishtenëgjendjet’ikontribuojëshkencës.

FaniAnnViolaEdi(1974–2004)kaqenëaktivistepërtëdrejtatepopullsisëlezbikevedhegejnëatdheunesajnëSieraLeonedheanekëndAfrikës.Nëvitin2002ajoethemeloiasociacioninepopullsisëlezbikedhegejnëSieraLeone,asociacioniiparëikëtijllojinëatështet.Ajoudhëtoianekëndbotës,dukembajturfjalimenëKombeteBashkuaradhenëgrupetjerandërkombëtarepërtëbiseduarlidhurmediskriminimindhesituataterrezikshmemetëcilatpërballetkomunitetiLGBT.Ediishtevrarëmë29shtatortëvitit2004.Njëgrupipërbërëngasëpakutreburrahynëmeforcënëzyrënesaj,etherënmethikëdhenëfundiathyenqafën.Edielapasvetenjëdjalëtëmoshës10vjeçaredhetëdashurënesajEsterÇikalipa.Nëvitin2008përndertësajuemërtuaçmimiipoezisëFaniAnnViolaEdi.

38

MalvinaRejnolds(23gusht23tëvitit1900–17marstëvitit1978)kaqenëkëngëtare/kompozitoreamerikaneemuzikësfolk/blluzdheaktivistepolitike,qëmësëmirinjihetpërkompozimetesaja,siçjanëkëngët“LittleBoxes”(Kutitëevogla)dhe“MorningtownRide”(KalërimiMorningtaun).Prindëritesajishinhebrenjdheimigrantësocialistë,tëcilëtekishinkundërshtuarpërfshirjeneSHBA-venëLuftënsëParëBotërore.Shkollaemesme,tëcilënajokishtemësuarkishterefuzuart’iajepasajdiplomën,përshkakseprindëritesajkishinqenëpacifistëdheekishinkundërshtuarpërfshirjeneSHBA-venëLuftënsëParëBotërore.Nëfundajostudioigjuhënangleze

nëUniversitetinBerklidheembrojtidoktoratënnëvitin1939.Ajokakënduarkëngëpërpaqen,ekabojkotuarNestlen,kaprotestuarnëSanFrancisko(kurkishindashurtëndërtojnëautostradënëpark)dhekaluftuarpërtëdrejtatenjeriut.Ajokalënëgjurmëtërëndësishmenëhistorinëemuzikës,nëveçantipërarsyeseartiisajiudedikohettëdrejtavetënjeriutdhediskriminimit.FilipDaglasTejlor(ilindurmë13gushttëvitit1960)ështëlojtarprofesionistilojësmegjuajtenërreth(pikado),icilinjihetmeepitetinFuqia.Aigjerësishtnjihetlojtarimëimirëitëgjithakohërave,dukefituar216turnirëprofesional,85titujkryesorëdherekordenë16KampionateBotërore.Aiështëkampionmemëshumëtitujtëfituar,krahasuarmetëgjithasportet.FilipiekafituarKampionatinprofesionaltëlojësmegjuajtenërrethpërvitet:2006,2008,2009,2010,2011dhe2012.PoashtuaikaqenëdyherëinominuarsipersonalitetivititngaBBCSports.Parafinalessëkampionatitbotërortëvitit2018,FilipTejlorkonfirmoipensioniminngalojaprofesionalemegjuajtenërreth.

JonGnar(elindurmë2janartëvitit1967)ështëaktor,komediandhepolitikaniIslandës,icilakashërbyersikryetariKomunëssëRejkjavikutngaviti2010derinëvitin2014.KjofotografiështëbërëgjatëparadëssëkrenarisësëLGBT-sënëRejkjavik.Aikaqenënjëkomediashumëinjohurdheaktorngavitet1990-tameparaqitjenëradiodhetelevizion.Nëvitin2009aieformoipartinëBest,partipolitikeecilafilloisishaka–sisatirëpolitike,mirëpopërshpejtkohëushndërruanëprotagonistëtëvërtetëpolitikë,përshkaktësuksesitelektoral.

39

DominikStraus-Kanështëpolitikafrancez,ishdrejtoriFonditMonetarNdërkombëtar(FMN)dhefigurëkontroverseePartisëSocialistetëFrancës,përshkaktëpërfshirjesnëdisaskandalefinanciaredheseksuale.AikaqenëprofesoriekonomisënëUniversitetinUesttëParisit.Më28shtatortëvitit2007gjithsej24drejtorëtekzekutivëtëFonditMonetarNdërkombëtarezgjodhënatësidrejtoririmenaxhues,mendihmënepresidentitfrancezNikolasSarkozi.AikaqenëdrejtoriFonditMonetarNdërkombëtarderinëvitin2011pasiuarrestuangapoliciaeNjuJorkutmë15majpërshkaktëpretendimevepërsulmseksual,qëmevonëuvendosënnëgjyq.MalalaJusafzai(elindurnëvitin1997)ështëaktivisteenxënësvepakistanezëdhefituesemëereeÇmimitNobel,tëcilinefitoinëvitin2014.Ajonjihetpërmbrojtjenetëdrejtavetënjeriut,nëveçantipërmbrojtjenetëdrejtëssëarsimittëfemravedhefëmijëve.Nëvitin2009ajoubëefamshme,përshkakseBBCNjuz(BBClajme)publikoinjëkontributpërjetënesajdhepunënebërëpërsigurimtëarsimitpërtëgjithë.Ajokaqenëviktimëenjëbandititalibannëvitin2012,icilieqëlloinëkokëmenjëplumb.Paskëtijsulmiajoehumbivetëdijendheranëgjendjekritike.MalalaumjekuanëMbretërinëeBashkuar,kuiuvendosnjëpllakëmetalinëkokë,meqëllimqët’irikthehetdëgjimi.“Unëshpeshmendojpëratërastdheeimagjinojqartëatëskenë.Edhepseatavijnëtëmëvrasin,unëdot’uthematyreseështëgabimajoqëduantabëjnëdhesearsimiështëedrejtajonëthemelore.”

—deklarataeMalalaJusafzai,passulmitQeveriaePakistanitvendosiqëmeemrinesajtahapnjëshkollëpërfëmijëtëvarfër.Rreth300000personakanënënshkruanpeticion,qëMalalatënominohetpërÇmiminNobelpërPaqe.

XhorxhKluni(ilindurnëLeksington,Kentakimë6majtëvitit1961),ështëaktor,regjisor,producent,skenarist,aktivist,afaristdhefilantropamerikan.AikafituartreÇmimetëGlobittëArtëdhedyÇmimOskarpërpunënetijsiaktor.AiubëifamshëmnërolineDr.DagRos(Dr.DougRoss)nëserialinE.R.,ndërsamëvonëedhenëfilmateklasittëparë.Klunigjithnjëkabërëbaraspeshëndërmjetfilmavemefitimtëlartëdheangazhimittëtijnëjetënshoqëroredheatëpolitike.Nëvitin2008aiubëambasadoripaqessëKombevetëBashkuara,qëparaqetnjërolshumëtërëndësishëm.

40

TejlorAlisonSuift(elindurmë13dhjetortëvitit1989.)ështëkëngëtaredheaktoreamerikane.NjuJorkTajmsekapërshkruarSuftinsinjëndërkompozitorëtmëtëmirëtëkëngëvepop.SuiftishteelindurnëPensilvani,ndërsamëvonënëmoshën14vjeçarekaloinëNeshvil,Tenesipërtandjekurkarrierënesajmuzikorepërmuzikëkantri.AjonënshkroimeBigMachineRecordsdheubëartistjamëere,ecilakanënshkruarmeproduksioninmuzikorSony/ATVMusic.AlbumiidytëisajFearless(Pafrikë)ulëshuanëvitin2008.Mesuksesineshënuarmepopsinglatmuzikorsi“LoveStory”(Tregimiidashurisë)dhe“YouBelongwithMe”(Timëpërketmua),Fearlessubëalbumimëishiturpërvitin2009nëShteteteBashkuaratëAmerikës.AlbumifitoiÇmiminGremi,ndërsaSuiftubëkompozitorimëiriiAlbumittë

vitit.


Ishulliibraktisur,listaedëshiraveTema:diskutimnëgrup,komunikim,komunikimndërkulturor,punaekipore

Fusha:Kompetencaekomunikimit,kompetencandërkulturore,kompetencaqytetare


Qëllimetspecifike:

• tëdiskutohetseçkaështëerëndësishmepërmuadhepërtëtjerët;• tëdiskutohetcilatjanëkarakteristikatekomunikimitndërpersonal;• tëdiskutohetrëndësiaekomunikimittëmjedisitndërkulturor;• tëngrihetvetëdijaerëndësisësëpunësekiporedheroletqëimarrimgjatëpunësnë

ekip.


Pjesëmarrësitndahennëgrupe tëvoglaashtuqëdypersona të tënjëjtitnëngrupnukekanëgjuhënenjëjtëamtare.Pastajatadiskutojnësecilatgjësende,përposatyrethemelore,duhett’imarrinmevetenëishullinebraktisur,dukeezgjedhurnganjëgjësendngakëtokategori:

- njëlibër,- njëpikëmuzikore,- njëgjësendluksoz.

Pastajsecilinëngrupprezantonzgjedhjetebëraparasecilitgrupsidhepërgjigjetedhëna.Përkëtëçështjeduhett’iparashtronikëtopyetje:

- Siarritëttëmerreniveshpërlistënpërfundimtare?Sidukejprocesi?- Akenipasuropinionetëndryshmedhesikeniarriturtëpajtoheni?Akenipunuarsiekip?

(jumundtandërlidhnikëtëmeroletepunësekiporesipasM.Belbin)- Akaluajturrolkulturajuajnëkrijiminekësajliste?Psekaluajturrolkultura,gjegjësisht

psenukkaluajturrol?- Çkaështëmerëndësipërkomunikiminndërpersonal,nëveçantinëmjedisinndërkuturor?


41

GjejeniportokallintuajTema:vetëdijapërstereotipine“ngjashmërisë”



Qëllimetspecifike:

• tëdiskutohenstereotipatdheparagjykimetdhetënjoftohenmëmirëmesvete;• tëngrihetvetëdijapërstereotipine“ngjashmërisë”• tëdiskutohetseçkanabëntëndryshëmdheçkanabëntëbarabartë.


Secilipjesëmarrësemerrnganjëportokallngaqesjaenjëjtëeportokajvetëtënjëjtitllojdhekanjëminutëkohëpërobservimdhepërtëmbajturmendspecifikatetij.Pastajmblidhentëgjithaportokajvedheshpërndahenanekënddyshemesë,ndërsapjesëmarrësvebashkërishtiujepetnjëminutënëdispozicionpërt’iidentifikuardhemarrëportokajtëetyre.Meqenësemesiguriatadotë jenë të suksesshëm, diskutoni me ta pse mendojnë se arritën t’i identifikojnë aq lehtëportokajtë e tyre. Pastaj do të vizatohen paralele ndërmjet stereotipit të “ngjashmërive” dheanëtarëvetëgrupittënjëjtësocial,tëcilitnukipërkasin.


GrupimisipaspikavemengjyrëTema:dallimetnëshoqëri;vetëdijaevështirësisësëpërzierjes,kurjenindryshe



Qëllimetspecifike:

• tëdiskutohendallimetnëshoqëri;• tëngrihetvetëdijaevështirësiveepërzierjes,kurndokushështëndryshe;• tëdiskutohetindividualitetipërballëpranimitshoqëror;• tëngrihetvetëdijaediskriminimitdheprivilegjittëdisanjerëzvenëshoqëri.


Pjesëmarrësveiujepetletërvetëngritëse,tëcilatduhett’ingjisinnëballinetyre,përderisaikanëtëmbyllursytë,nëmënyrëqëtëdinësecilafletëngjitëseiuështëdhënë.Disashenjapërsëriten(p.sh.jepenpesemengjyrëtëkaltër,pesëmengjyrëtëkuqedhekatërmengjyrëtëgjelbër).Pasit’i jepetsecilipjesëmarrësnganjëshenja,ata ihapinsytëdukeeparësegjithëtëtjerëtkanëshenjanëballinetyre.Pastajprejtyrekërkohettagjejnëgrupin,përtëcilinmendojnëseitakojnë,pakomunikimverbal,porvetëmdukelëvizurlirshëmanekënddhomësdhedukepërdorëgjuhënetrupitpërkomunikimmetëtjerëtseçfarëngjyrëikanëshenjanëballë.Procesiikërkimitdhegrupimitmundtëzgjasëderinënjëminutë.

Sidoqoftënjërindërngapersonatijepetnjëshenja,eciladallondukshëmngatëtjerët,sipërngangjyra,poashtuedhepërngaforma.Kypersonlihetjashtëpaspërfundimittëgrupimit,dukeiudhënëhapësirëtëmendojnësepsenukjanëpërputhurmeasnjëringrup.

42

Mëpasshpjegohetushtrimiparagjithëgrupit,ndërsapersoniiciliështëlënëjashtë,pyetetsesiështëndjerë (nëveçanti rekomandohetqëpersoni, icili lihet jashtëtë jetëndonjëpersonmekaraktermjafttëfortë,nëmënyrëqëtëmosndjehetipërjashtuar;nëdisakontekstemundtëjetëmeemirëtë lihendypersonameshenja tëndryshme,ashtuqënë fundata ta formojnëgrupinetyretëvogël).Pastajitërëgrupidiskutonnocionin“tjetri”dhendikiminshoqëror(stigma,vështirësitënëintegrim)itëqenitndryshe(nëveçantidukshëmindryshëm/endryshme).


SupozimetpërtrajnuesitTema:vetëdijapërsupozimeterrënjosurakulturore



Qëllimetspecifike:

• tëngrihetvetëdijapërsupozimeterrënjosurakulturore;• tëngrihetvetëdijapërmënyrënsesineikrijojmëidetëpërnjerëzittjerë;• tëdiskutohetmënyrasesifaktorëtëndryshëmmundtëndikojnënëkrijimine

stereotipaverrethnjerëzvetëcaktuar.


Edukatori/edukatorëtqëndron/qëndrojnëparagrupitdhekërkon/kërkojnëngapjesëmarrësittëzhvillojnësupozimetëarsyeshmepërjetënpersonaletëedukatorit/edukatorëvesipaskësajradhitje:

1. Kujetoj(nëcilinqytet,nështëpiosenëbanesë)?2. Ciliështëreligjioniim?3. Sagjuhëunëflas?Cilatjanëato?4. Çfarëtipittëveturësunëvozis?5. Ciliështëarsimiqëkammbaruar?6. Ajami/emartuar?Akamfëmijë?Safëmijëkamdhecilaështëmoshadhegjiniaetyre?7. Cilatjanëhobitemia?8. Cilillojimuzikësmëpëlqen?9. Akamvëllezërdhemotra?Savëllezërdhemotrakamdhecilaështëmoshaetyre?10. Sidotëdukejpushimiimideal?

Passecilitraundtësupozimevetëpjesëmarrësve,trajnuesitofrojnëinformacionetëbesueshmepërvetenetyre.Nëfundzhvillohetnjëdiskutim:

• Siedinitsecilaështëpërgjigjaesecilëspyetje?Çfarëstrategjiekenipërdorëpërtëbërësupozimet?

• Çkakandikuarnëpërgjigjettuaja?Ciliështëndikimiikulturësnëpërgjigjetedhëna?Çkatjetërmundtëndikojënëkrijiminesupozimeve?


43

FotografiafamiljareTema:mësimipërmikrohistorinëpersonalenëkonteksttëbashkësivediversive



Qëllimetspecifike:

• tëndahetmetëtjerëthistoriapersonaledhefamiljare;• tëbëhetkohezionmëimirëgrupor;• tëndërlidhenhistoritëpersonalemeatoshoqërore;• tëzhvillohetrefleksionpërhistorinëemigracionitdhekontaktindërkluturor.


Secili pjesëmarrës e sjell një fotografi të vjetër të familjes (jomë të vjetër se 10 vjet), qoftëfotografieshtypurosendonjëfotografidigjitalenëndonjëpajisjecelulare.Pastajpjesëmarrësitndahennëçifte.Brendaçiftittëdypjesëmarrësititregojnënjeritjetritnëlidhjemefotografinë–kurdhekuështëshkrepurajo,kushështënëfotografi,çfarëlidhjekapjesëmarrësimepersonatnëfotografi,nëçfarëkontekstiështëshkrepurfotografiadheçfarërëndësiekapërpersonin,qëeprezantonatë.Secilitçiftijepetmundësiatëprezantojë,mirëpoanëtarëteçiftitprezantojnëpërnjëritjetrin,dukenumëruarsamëshumëdetajeqëështëemundur.Pastajnëgrupprezantohenidetëehistorivepersonaledhefamiljarenëraportmehistoritëshoqëroretëvendittëtyretëorigjinës,dukeipërfshirëedherefleksionetehistorivetëmigracionitdhekontaktitndërkulturor.


HappashapiTema:ngritjaevetëdijespërprivilegjindheprivimin,zhvillimiiqëndrueshëm

Fusha:Kompetencaqytetare,kompetencandërkulturore


Qëllimetspecifike:

• tëdiskutohenprivilegjetnëshoqëri;• tëdiskutohetsesitëgjithënjerëzitkanëmundësitëndryshmepërrealizimtëpotencialit

tëtyretëplotë;• tëdiskutohetdiskriminimindajnjerëzvetëndryshëmnëshoqëri;• tëdiskutohetfuqiadhendikimiitijnëshoqëri;• tëkrahasohenprivilegjetdhepriviminëmjedisintonë.


Pjesëmarrësveiujepencopëtëvoglatëletrësmepërshkrimtëdisaidentitetevesociale.Disajanëmëtëdetajuarasesatëtjerat,mirëpotëgjithadallojnëpërsa iupërketprivilegjevesocialetëbazuaranëdimensionetëndryshme–siçjanëmosha,gjinia,pasuria,puna,pakicakombëtare,personamestatustëemigrantitoserefugjatit,identitetiLGBT.

Pjesëmarrësitradhitennënjëvijëtëgjerë,dukeqëndruartëkthyermeshpatullakahnjëritjetri.Trajnuesie lexonnjëpohim,ndërsa secilipjesëmarrës, identitetit i supozuar i të cilitmund tëpërputhet me deklaratën e bën një hap përpara, ose qëndron në vend nëse nuk përputhetidentitetiitij/sajmepohiminethënë.Kjopërsëritetpër20pohime.Pastajpjesëmarrësitshikojnë

44

përrrethdhevërtetohennësejanëdukeqëndruarnëfundtëushtrimit.Pastajzbulohetidentitetiityre,ndërsaatashpjegojnënësepajtohenosenukpajtohenmendonjërënngapohimet.


Qytetariaaktivedhejoaktive

Riniaaktive–psetëjenëaktivë?Tema:pjesëmarrjaaktive,arsimiqytetar,qytetariaaktive

Fusha:Kompetencandërkulturore,kompetencaeqytetarisë,ndjenjaeiniciativësdhekompetencaesipërmarrësisë


Qëllimetspecifike:

• tëprezantohetaktivizimiirinisëdhepseështëirëndësishëmpërshoqërinë;• tëprezantohetformaeaktivizimittërinisë;• tëdiskutohenshembujtëaktivizimitnëbashkësitëlokale;• tëndahenshembujtepraktikëssëmirë;• tëprezantohetshkallaepjesëmarrjessipasHartit.


Aktivitetipërthyerjetëakullit(10minuta):Pjesëmarrësitftohennësesionmestuhiideshdhepërpiqentapërkufizojnëaktivizimin.Çdosugjerimështëishkruarnëflipçarttabelë.

Kontributinëformëneaktivizimit(30minuta):Edukatorëtndërlidhenmerezultatetesesionitstuhiideshdheprezantojnëseçkaështëaktivizimidhecilatjanëformatendryshmetëaktivizimittërinisë,varësishtnganiveliipjesëmarrjes.Poashtu,njësegmentirëndësishëmështëprezantimiipjesëmarrjessipasshkallëssëHartit.

Shembujtëpraktikëssëmirë(20minuta):Pastajdisapjesëmarrësftohentandajnëmetëtjerëtpraktikëneaktivizimitnëbashkësitëetyre.Ataftohentaprezantojnëatëqëekanëbërëdheçfarëndikimikapasurajondajtëtjerëve.

Aktivitetipërshtatshëmpërmoshën:ngamosha16derinëmoshën30vjeçare

UdhëheqjaeshtetitTema:vetëdijarrethprivilegjeve,zhvillimiiqëndrueshëm,qasjanëresurse,pabaraziabrendabashkësive

Fusha:Kompetencaqytetare,kreativiteti,ndjenjaeiniciativësdhekompetencaesipërmarrësisë


Qëllimetspecifike:

• tëngrihetvetëdijalidhurmeprivilegjetdheqasjeneresurseve;• tëngrihetvetëdijapërpabarazinëbrendabashkësisë;• tëdiskutohennevojatemianëlidhjemenevojënenjerëzvetjerë;• tëndërlidhetmevendiminlidhurmeprocesetnënivellokaldheatënacional.

45


Pjesëmarrësveiujepetnjëprezantimiushtrimit.Pjesëmarrësitjanëtëndarënëgrupedheiujepetfotografiaevisevetëtyre.

Edukatorithotë:Judotaudhëhiqninjështetmetreqytete,njëvargmal,dylumenjdhenjëqasjenëdet.Juduhettëbëninjëevaluimlidhurmeresursetmëtërëndësishmepërzbatimnështetintuaj,meqëllimqët’izhvilloniato.Përpiqunitagjenistrategjinëmëtëmirë.Jukeninëdispozicionbuxhetprej1200spesevepërtëblerëdhepërtëkrijuarresurse.

Secilitgrupijepetnjëprospektmekostoneshpenzimeve.Ataftohentëzgjedhinatëqëështëmëerëndësishëmvendinetyredhezhvilliminetij.Poashtuatamundt’ivizatojnëgjetjetetyrenëletrënedhënë.Prospektipërmbankëtëlistëtëresurseve:

Kostojaeresurseve(përsecilënnjësi):

Fabrikë(F):80spesë

Sallësporti(S):30spesë

Rrugë(R):50spesë

Shkollatëartitdhemuzikës(Art):30spesë

Ura(U):20spesë

Liman(L):50spesë

Bujqësi(B):50spesë

Qendërtëbashkësisë(Q):30spesë

Shkollëfillore(Sh):40spesë

Shkollëtëndërmjetme(ShN):40spesë

Shkollëtëmesme(ShM):50spesë

Universitet(Un):60spesë

Disko-kafene(DP):20spesë

Autoritetelokaletëshëndetësisë(ALSh):30spesë

Sistemitëujsjellësit(Uj):50spesë

Spital(H):50spesë

Fushësporti(FS):30spesë

Sistemtëkanalizimit(SS):70spesë

Hidrocentrale(HC):80spesë

Mullimeerë(ME):80spesë

Kinema(C):30spesë

Dyqane(D):20spesë

Pasiqëpjesëmarrësittapërfundojnëdetyrënetyre,ataftohent’iprezantojnëgjetjetetyredheshpjegojnëpsezgjedhingjëratëcaktuara.Nëfundzhvillohetnjëdiskutim:

• Siështëtëqenitpërgjegjëspërzgjedhjetëresurseve?Ajenipajtuarlehtëosejo?

• Cilakaqenëstrategjiajuaj?• Ajeninisurnganevojatdheprioritetettuaja?• Ajanëprioritetettuajatënjëjtatmeatatëtjerëve?Ajanëtënjëjtame

prioriteteteqeverisë?• Akanëqenëtëmjaftueshëmresursetqëjutëzhvillonigjithçkaqëkeni

dëshiruar?Amundtandërlidhnikëtëmevendimmarrjengajetareale?


TëdrejtëmidiskombeveTema:mësimipërmesbiografisëindividualedheinterpretimiiaktittëmotivimit

Fusha:Kompetencaqytetare,kompetencandërkulturore


Qëllimetspecifike:

• tëdiskutohentëdrejtatenjeriut;• tëngihetvetëdijaemotivacionitindividualpërt’iundihmuartëtjerëve;• tëanalizohenhistoritëpersonaledhesfondiiinformacionevenëkrahasimme

ballafaqiminmekufizimetefuqishme;• tëdiskutohenvleratmoralenëshoqëridhetëndërlidhenmesituatatesotme

nëEvropëdhebashkësitëlokale.


Pjesëmarrësve iu jepenprospekteme tekste shumëtë shkurtranë lidhjemedisangapersonat,tëcilëtekanëpranuarmirënjohjenTëdrejtëmidiskombeve;seciliprospekttregondiçkapërjetënetyreparaLuftësëDytëBotërore,veprimetetyregjatëluftësdheatëqëiukandodhurmëvonë,nësegjendetndonjëinformacion.Pastajgrupireflektonpërmotivacionetepersonavenëmbrojtjenehebrenjvengapersekutimidhezhdukja,dukepërdorënxitjetedhënanëprospekte(p.sh.inkurajimi,simpatia,detyra,solidariteti,besimietj.).

Poashtupjesëmarrësitanalizojnëqëindividët,tëcilët ikanëshpëtuarhebrenjtëkanëqenëtëmoshavetëndryshme,gjinitëndryshme,shkallëtëndryshmeshoqërore,arsimdhe profesion të ndryshëm, bindje politike dhe religjion të ndryshëm. Kjo shpie nëpërfundimin që njerëzit janë në gjendje të bëjnë përzgjedhje madje edhe përballëkufizimevetëfuqishme.Nëfundvijonnjëdiskutimpërvleratmorale,dukëbërëkrahasimmekohënetanishme.


PjesëmarrjanëdramatizimTema:njohjadhedramatizimiiformavetëpjesëmarrjesformaledhejoformale

Fusha:Kompetencaqytetare,kompetencandërkulturore,ndjenjaeiniciativësdhekompetencaesipërmarrësisë


Qëllimetspecifike:

• tënjihenformatendryshmetëpjesëmarrjes;• tëvetëdijesohenmëshumëpërformatepjesëmarrjesformale,joformaledhe

atonërrjetineinternetit;• tëdiskutohenformatëndryshmetëpjesëmarrjesnënivelnacional.


49

Duhet të jepen format e ndryshme të pjesëmarrje formale dhe joformale (dhemundësishtatoqëgjendjennërrjetine internetit),përderisapjesëmarrësitmendojnëpërta.Kurtëkrijohetnjë listëegjatëetrajtaveformaledhe joformale,pjesëmarrësitgrupohensipasshtetevengavijnëdheidiskutojnëdisamanifestimetërëndësishmetëinkluzionit(p.sh.punadhevarfëria,imigrantëtdherefugjatët,zhvillimiiqëndrueshëm,arsimidhetrajnimi).Grupetriorganizohen,pasiqëseciligrupnacionaltakrijojënjëhartëtë shpejtë mendore. Këtë herë grupi duhet patjetër të përbëhet nga së paku njëpjesëmarrësnga secili shtetpjesëmarrës.Pastajatyre iu jepetvetëmnjënga temateinkluzionitpërprezantimparaanëtarëvetjerëtëgrupit.Prezantimimundtamerrformëne një prezantimi dinamik me afishe, ose dramatizim të shkurtër të një forme tëpjesëmarrjes në një ose më shumë shteteve. “Aktorët/aktoret” e shpjegojnëdramatiziminetyrepasitëpërfundojnëparaqitjenskenike.Gjatëshfaqjesatamundtëpërdorinedheobjekteskenike.


50

Shtojca2.Burimet

1. Beacco,J-C.etal.(2016)Guideforthedevelopmentandimplementationofcurriculaforplurilingualandinterculturaleducation.Strasbourg:CouncilofEuropePublishing,gjendetnëhttps://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806ae621,qasurmë20qershortëvitit2018.

2. Brander,P.,DeWitte,L.,Ghanea,N.,Gomes,R.,Keen,E.,Nikitina,A.&Pinkeviciute,J.(2012).Compass:ManualforHumanRightsEducationwithYoungPeople.Strasbourg:CouncilofEuropePublishing.

3. CabezudoA.,ChristidisC.,CarvalhodaSilvaM.,Demetriadou-SaltetV.,HalbartschlagerF.,MihaiG-P.(2012).GlobalEducationGuidelines:AHandbookforEducatorstoUnderstandandImplementGlobalEducation.Lisbon:North-SouthCentre(NSC)oftheCouncilofEurope.

4. Catarci,M.(2015)InterculturalisminEducationacrossEuropeinCatarciM,FiorucciMassimiliano(ed.)InterculturalEducationintheEuropeanContext:Theories,Experiences,Challenges.LondonandNewYork:Routledge.

5. Cooley,R.E.,Roach,D.(1984)“AConceptualFramework,”inCompetenceinCommunication:AMultidisciplinaryApproach,ed.RobertN.Bostrom(BeverlyHills,CA:Sage,1984),25.

6. CouncilofEurope(2016)Competencesfordemocraticculture-Livingtogetherasequalsinculturallydiversedemocraticsocieties,gjendetnëhttps://rm.coe.int/16806ccc07,qasurmë21qershortëvitit2018.

7. CouncilofEurope(2002)MaastrichtGlobalEducationDeclaration-AEuropeanStrategyFrameworkForImprovingandIncreasingGlobalEducationinEuropetotheYear2015,gjendetnëhttps://rm.coe.int/168070e540,qasurmë6qershortëvitit2018.

8. АgjenciapërАrsimimdheТrajnimtëАrsimtarëve(2012)ProgramimësimorpëredukimqytetartëKroacisë.ААТА.Kroaci:Zagreb,gjendetnëhttp://www.azoo.hr/images/Kurikulum_gradanskog_odgoja_i_obrazovanja.pdf,qasurmë20qershortëvitit2018.

9. EuropeanCommission(2018)ProposalforaCouncilRecommendationonKeyCompetencesforLifeLongLearning.EC.Belgium:Bruxelles,gjendetnëhttps://ec.europa.eu/education/sites/education/files/swd-recommendation-key-competences-lifelong-learning.pdf,qasurmë6qershortëvitit2018.

10. EuropeanCommission/EACEA/Eurydice,(2017)CitizenshipEducationatSchoolinEurope–2017.EurydiceReport.Luxembourg:PublicationsOfficeoftheEuropeanUnion,gjendetnëhttps://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/6b50c5b0-d651-11e7-a506-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-56573425,qasurmë20qershortëvitit2018.

11. FundaciónEducativayAsistencialCives(2017)PeacefulConflictResolution:apracticalandtheoreticalperspective.Easy-readpack.CIVES.Spanjë.

12. Huber,J.(Ed.)InterculturalcompetenceforallPreparationforlivinginaheterogeneousworld,CouncilofEurope,gjendetnë

51

https://www.coe.int/t/dg4/education/pestalozzi/Source/Documentation/Pestalozzi2_EN.pdf,qasurmë20qershortëvitit2018.

13. Kovačić,M.,Horvat,M.(ed.)(2017):Ngalëndadrejtqytetarëve:Zhvillimiikompetencësqytetaretërinjtë/Odpodanikadograđana:razvojgrađanskekompetencijemladih.InstitutipërhulumtimeshoqëroredheGONG/InstitutzadruštvenaistraživanjaiGONG.Kroaci:Zagreb.

14. Šalaj,B.(2005):Arsimipolitiknëshkolla:Politizimiipanevojshëmiarsimitoseparakushteterëndësishmepërdemokraci?RastiiAnglisë/Političkoobrazovanjeuškolama:nepotrebnapolitizacijaobrazovanjailivažanuvjetdemokracije?SlučajEngleske.Političkamisao,XLII,2,fq.77–100.Kroaci:Zagreb.

15. UNESCO(2005)ConventionontheProtectionandPromotionoftheDiversityofCulturalExpressions,gjendetnëhttp://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=31038&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html,qasurmë21qershortëvitit2018.

52

Documents

Partnerët e projektit - GONG · 2019-01-07 · 3 Përmbajtja Hyrje në Programin mësimor .....4 1. Projekti GEAR: çka, kush, ku, kur dhe pse? .....5