·I l k d i ya l i z

hakkında ne bilmek istiyorum

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Bu bilgi broşürü aşağıda adı verilen hekimin tıbbî-bilimsel desteğiyleoluşmuştur:

Prof. Dr. med. Dieter BachMedizinische Klinik IIIKlinikum KrefeldLutherplatz 4047805 Krefeld

©2001ORTHO BIOTECHEine Geschäftseinheit derJanssen-Cilag GmbHRaiffeisenstraße 841470 Neuss

http://www.nephronetz.de

İçindekiler

Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Neden diyalize girmek zorundayım? . . . . . . . . . . . . 1Diyalizin asıl anlamı nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Diyaliz tedavisi ne zaman başlar? . . . . . . . . . . . . . . . 3Diyalize başlanmasını geciktirebilirmiyim? . . . . . . . . 4Diyalize başlamanın ne zaman mecburi olduğunu . . 5

nasıl fark ederim?Her zaman bir hastaneye sevk edilmem . . . . . . . . . . 5

zorunlumudur?Hangi diyaliz metotları mevcuttur? . . . . . . . . . . . . . . 6Hemodiyalizin fonksiyonu nasıldır? . . . . . . . . . . . . . . 7Peritonaldiyalizin fonksiyonu nasıldır? . . . . . . . . . . . . 8Benim için en uygun olan metot hangisidir? . . . . . . . 9Hemodiyaliz ne kadar zaman almaktadır? . . . . . . . . 10Kaç defa diyalize girmem gereklidir? . . . . . . . . . . . . 10Diyalize girmeyi bırakabilirmiyim? . . . . . . . . . . . . . . 11Hemodiyaliz için hangi ön hazırlıkların yapılması . . . 12

gereklidir?Bir sondaya ihtiyacınız varmı? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Henüz bir shunt’ınız varmı? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Bir shunt’ın takılmasından önce nelere dikkat . . . . . . 15

etmeniz gereklidir?Size en yakın diyaliz merkezi nerededir? . . . . . . . . . 16

I

·ILK

DIY

ALIZ

Diyaliz merkezine nasıl gelebilirim? . . . . . . . . . . . . . 16Ve diyalize başladıktan sonra: . . . . . . . . . . . . . . . . . 17… önce terazinin üzerine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17… ve şimdi de makineye bağlanma . . . . . . . . . . . . . . 19Diyaliz esnasında hangi rahatsızlıklar ortaya . . . . . . 21

çıkabilir?Diyaliz esnasında ne yapabilirim? . . . . . . . . . . . . . . . 22Diyalizler arasındaki zamanlarda nasıl . . . . . . . . . . . 23

davranmalıyım?Diyalizler arasındaki zamanlarda hangi . . . . . . . . . . 23

rahatsızlıklar ortaya çıkabilir?Bir diyaliz hastasının anlatımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Son söz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Teknik terimlerin açıklanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Tümleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

II

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

GirişHastalar ve aileleri zamanımızda dahi kronik böbrek yet-mezliği teşhisi ile beklenmedik bir zamanda birdenbirekarşı karşıya kalabilirler. Çoğu böbrek hastalıkları genel-likle farkına varılmadan gelişirler. Bazen gelişmiş safhadaolan bir böbrek hastalığı ancak laboratuvar araştırmalarısonucunda tespit edilir. Öte yandan, başka hastalar iseböbreklerinin çalışma gücünün azaldığını çok öncedenbildiklerinden, kendilerini diyalize başlamak için daha iyihazırlayabilirler.

Neden diyalize girmek zorundayım?

Böbreklerinizin hastalanması sonucu vücudunuzda su vezehirli maddelerin birikimi ortaya çıkar. Böbrekleriniz esasgörevi olan vücudun zehirli maddelerden arındırılmasınıve su miktarının ayarlanmasını yapamaz veya yeterli dere-cede gerçekleştiremez. Kanda çok miktarda su ve zehirlimadde birkimi hemen hemen bütün organların doğru ola-rak çalışmalarını engeller. Böbreklerin hayatî önemi vardır,onlar çalışmadan insan yaşayamaz. Bu sebepten diyalizböbreklerin görevlerinin büyük bir kısmını üzerine almakzorundadır. Daha sonra yapılacak bir böbrek nakli diyaliztedavisinin yerine geçebilir. Bununla beraber tibbî sebep-lerden dolayı her hasta bir böbrek nakline müsait değildir.

1

·ILK

DIY

ALIZ

Diyalizin asıl anlamı nedir?Diyaliz böbreklerin görevini üzerine alan ve vücutta mev-cut olan metabolizma maddelerini, kan tuzlarını (elektrolit)ve suyu vücuttan uzaklaştıran bir kan temizleme metodu-dur. Diyaliz önemi kabul edilmiş ve güvenli bir metot ola-rak uzun bir süre için böbreklerin görevini üzerine alabilir.

2

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Bununla beraber hangi çeşit metot seçilirse seçilsin, diya-liz böbrek foksiyonunun sadece küçük bir kısmını sadeceyeterli derecede yapma gücüne sahiptir. Almanya’da bugünortalama 50.000 kadar hasta eksilen böbrek çalışmasınıdiyaliz tedavisiyle gidermektedir.

Diyaliz tedavisi ne zaman başlar?

Diyaliz tedavisinin ne zaman başlaması gerektiği hakkın-daki kararı doktorunuz sizin genel durumunuza göre,öncelikle laboratuvar sonuçlarına bağlı olarak verebilir.Bilhassa akciğerde biriken su nedeniyle ortaya çıkannefes darlığı ve bacaklardaki su toplanması vücudun aşırıderecede sulanmış olduğunu gösteren âcil işaretlerdendir.Bu başlangıçta tansiyon için alınan ilâçların tesir etmeme-leri ile başlar. En geç bu zaman zarfında laboratuvar çalış-maları da devamlı yüksek üre, kreatinin ve genellikle depotasyum değerleri gösterirler. Bazı durumlarda zehirlenmederecesi dışarıdan önemli bir işaret görülmeksizin yükselir.Daha sonra ileride ortaya çıkabilecek diğer komplikasyon-ların önlenmesi için tedavinin başlaması ön plana alınır.Doktorunuz burada önemli olan noktaları kesin olarak bil-mektedir.

3

·ILK

DIY

ALIZ

Diayalize başlanmasınıgeciktirebilirmiyim?

Böbrek hastalığının ilk safhalarında ilâçlarla ve belli birçapta doktor tarafından ayarlamış bir beslenme ile diya-lize başlanmasının geciktirilmesi kısmen mümkündür, ancakbu suretle hastalığın tedavisine bir çok durumlarda erişile-mez. Diyalizin başlama zamanı geldiğinde tedavinin gecik-tirilmesi tavsiyeedilmez. Zama-nında başlananbir tedavi vücu-dun zehirlenmesive aşırı sulanmasıdolayısıyla ortayaçıkabilecek komp-likasyonları vebunun sonucu dasık sık hastanedekalma mecburiye-tini önler.

4

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Diyalize başlamanın ne zamanmecburi olduğunu nasıl fark ederim?

Vücudun kuvvet gücünün azalması, başlayan bir nefesdarlığı, iştahsızlık, mide bulantısı, sabahları olan kusma vesu toplanmaları (kilo almak, bacakların ve yüzün şişmesibunun işaretleridir) böbreklerin yetersizliğini yansıtırlar.Daha sonra siz kendinizi bitkin, yorgun ve kuvvetsiz hisse-dersiniz. Bu gibi işaretlerde en kısa zamanda lütfen dokto-runuza danışınız. Doktorunuz diğer muayeneler ve labo-ratuvar değerlerinin sonuçlarına istinaden diyalizin nezaman başlayacağını tespit edecektir. Normal olan biridrar miktarı vücudun zehirlerden arınmasını garantilemez.

Her zaman bir hastaneye sevkedilmem zorunlumudur?

İlâçlarla ve pehriz yoluyla yapılan kronik böbrek yetersiz-liği tedavisinden diyaliz mecburiyetine geçme işlemi âcilkoşullar altında bir diyaliz merkezinde veya bir hastaneambülansında gerçekleştirilebilir. Müstesna durumlarda has-tanede kalmak gerekli olabilir.

5

·ILK

DIY

ALIZ

Hangi diyaliz metotları mevcuttur?Böbreklerin fonksiyonu yerterli derecede değilse ve temiz-leme görevinin diyaliz yoluyla gerçekleştirilmesi gereki-yorsa, prensip olarak iki metot hakkında karar verebilirsi-niz:

Hemodiyaliz (kan yıkanması) ve peritonaldiyaliz(diyaframdiyalizi).

Hemodiyalizde kan yıkanması vücudun dışında, diyafram-diyalizde ise vücudun içinde gerçekleşir.

6

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Hemodiyalizin fonksiyonu nasıldır?Zamanla zehirlimaddelerle zengin-leşen kan vücuttanalınarak “yapayböbrek” diye adlan-dırılan alete gönde-rilir. Bu “yapay böb-reğin” merkez nok-tası kan temizliğiiçin ön görülen vediyalizör olarakadlandırılan bir fil-tredir. Kan diyalizöresevk edilir, oradazehirli maddelerden ve sudan arındırılarak vücuda gerigönderilir. Burada kan bir makineye bağlı bulunan bir hor-tum sistemi yardımıyla vücudun dışına alınır. Bu makineninana görevi kan dolaşımını emniyete almak ve kontrol etmek-tir. Zehirlerin esas temizlenmesi filtrede (diyalizör) gerçek-leşir.

Diyaliz makinesinde bulunan pompalar kan akışının yeterlive devamlı derecede olmasını sağlarlar. Makineye gerekliolan kan talebini karşılamak için size “shunt” diye adlan-dırılan bir damar girisi operatif olarak yerleştirilecektir. Bukonuda fazla bilgi ileride verilecektir.

7

·ILK

DIY

ALIZ

Peritonaldiyalizin fonksiyonu nasıldır?Burada diyafram (peritonum) filtre olarak zehirli maddele-rin arındırılmasında kullanılır, bu kanın kendi diyaframını-zın yardımı ile temizlenmesi anlamına gelmektedir. Diyalizsıvısı (diyalizat) küçük bir torbadan karın duvarına sabit

olarak dikilmiş birsonda üzerindenkarın boşluğunagönderilir. Dahasonra diyalizsıvısı ve diyafra-mın kan damar-ları arasında birmadde değiştokuşu olur. Buesnada zehirlimaddeler veminaraller diyali-zata akarlar.Farklı konsantras-yonlarda diyalizsıvısı içerisindebulunan şeker

suyu kendine bağlar ve bu suretle vücuttaki aşırı derecedekisıvıyı dışarıya alır. Zehir maddeleriyle zenginleşen sıvı bir-kaç saat sonra tekrar sonda yoluyla boşaltılır ve yeni diya-liz sıvısı ile değiştirilir. Bu sıvı genellikle her 6 saatte yeni-

8

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

lenmek suretiyle 24 saat karın boşluğunda kalır. Bütün tedavihasta ile birkaç gün yapılan bir eğitimden sonra hastanınkendisi tarafından gerçekleşir. Bunun için makinelere ihtiyaçyoktur.

Diğer geliştirilmiş bir diyaframdiyaliz metodu ise geceleriuyku esnasında bir makine yardımıyla yapılan diyaframdi-yalizidir. Ama bu metot her hastada tatbik edilememekte-dir.

Benim için en uygun olan metothangisidir?

Karar vermekte tıbbî durumumuz, hayat koşulları ve kendidisiplinimiz önemli bir rol oynarlar. Hemodiyaliz ve perito-naldiyaliz rekabet eden metotlar değil de, bilhassa alter-natif metotlardır. Her metodun avantajları ve dezavantaj-ları vardır. Siz doktorunuzla birlikte peritonaldiyaliz içinkarar verdiyseniz, bu sizin için büyük ölçüde makinelerdenve bir diyaliz tesisinden bağımsız olmanız demektir. Dahasonra genel olarak ayda bir kere kontrol için diyaliz dok-torunuza gidersiniz. Bu tedavi metodu belli bedensel koşul-ları gerektirmekte ve büyük bir ölçüde kendi sorumluluğu-muzu kendinizin üstlenmesini ve kişisel bir tecrübe kazan-mayı ön görmektedir. Peritonaldiyaliz evde yapılabilen birdiyaliz metodudur.

9

·ILK

DIY

ALIZ

Hemodiyalizde kan temizlenmesi uzman bakım yapılanbir tesiste (diyaliz) gerçekleştirilir. Kanınız burada haftadaüç defa birkaç saat süreyle bir makine yardımıyla temizle-nir. Özel koşullar altında, hemodiyaliz tedavisine ait eği-timler yapıldıktan sonra (burada yardım eden bir kişigereklidir) hemodiyalizin evde yapılma imkânı bulunmak-tadır.

Hemodiyaliz ne kadar zamanalmaktadır?

Genel olarak ilk diyaliz aşağı yukarı 3 saat sürmektedir.Bu zaman süresi diğer takip eden diyalizlerde ortalama4 veya 5 saate kadar yükseltilebilir. Diyalizin ne kadarsüreceği vücuttan atılması gerekli olan zehirli maddelerinve suyun miktarına bağlıdır. Her kişiye göre değişebilendiyaliz süresine doktorunuz sizinle beraber karar verecek-tir. Yeterli bir derecedeki diyaliz süresi komplikasyonlarıönlemek açısından önemlidir.

Kaç defa diyalize girmem gereklidir?

İlk başlangıçtaki 3 veya 4 diyaliz genellikle arka arkayagelen günlerde gerçekleşmektedir. Bu safha “andiyalizörseri” olarak adlandırılmaktadır. Bundan sonra genelliklehaftanın her ikinci gününde, örneğin pazartesi, çarşamba

10

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

ve cuma veya salı, perşembe ve cumatesi olmak üzere haf-tada üç defa diyalize gitmeniz gereklidir. Çoğu diyalizlerfarklı zamanlarda yapılabildiğinden – kendi isteğinizegöre – ya sabahları, öğleden sonraları veya muhtemelenakşamları ve kısmen de geceleri diyalizinizi gerçekleştire-bilirsiniz.

Diyalize girmeyi bırakabilirmiyim?

Haftada üç defa yapı-lan zehirlerin temiz-lenmesi böbreklerindevamlı olarak çalış-masının kısmen yerinegeçer. Kesin olarakbelirlenen bu zaman-ları takvime yazınız,çünkü haftada üç defaaşağı yukarı 4 saatle(3 x 4 saat = 12 saat)böbreklerin bütün haf-talık (168 saat) çalışmagücünün karşılanmasıgereklidir. Bu sebeptendiyalizi bırakmamanızgereklidir. Belki siz debir kere “uzun aralık”

11

·ILK

DIY

ALIZ

diye adlandırılan bir kavramı duymuşsunuzdur. Bu iki diya-lizin arasında bir diyalizin yapılmaması anlamına gelmez,bilakis haftada üç kez olan bir diyaliz ritiminde iki günlükbir aranın bulunmasıdır. Örneğin pazartesi-çarşamba-cumaşeklinde olan bir diyaliz ritiminde hafta sonunda iki günlük,uzun aralık (cumartesi ve pazar) bulunmaktadır.

Diyalize girmeniz ve kesin diyaliz zamanları sizin oturdu-ğunuz muhite bağlı kalmanız anlamına gelmez. Sizin önce-den yapacağınız bir kayıt ile tatil yapacağınız yerde diya-lizinizi gerçekleştirebilme olanağınız vardır.

Diyaframdiyalizinde dahi problemsiz olarak gerekli olanmalzemeleri istenilen tatil yerine gönderme ve orada teda-viyi kendi başınıza sürdürme imkânınız vardır.

Hemodiyaliz için hangi ön hazırlıklarınyapılması gereklidir?

Hemodiyalizin yapılması için “yapay böbreğin” kolay veçok defa tekrarlanacak bir şekilde hastanın kan damarsistemine bağlanması gereklidir. Bunun için damar siste-mine uygun olan bir giriş mecburiyeti şarttır. Burada geçiciolarak kullanılan damar girişi (sonda) ve devamlı damargirişi (shunt) ayırt edilmektedir.

12

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Ön kolunuzda bulunan ve doktorunuzun kan aldığı nor-mal kan damarları (toplardamarlar) diyaliz esnasındamakineye gerekli olan kan akışının sağlanmasını garantiedemezler. Sonuçta dakika başına muhtemelen 250 mlkanın vücuttan alınması, makineden geçirilmesi ve aynızamanda tekrar geri verilmesi gereklidir.

Bir sondaya ihtiyacınız varmı?

Şayet âcil olarak böbrek yetmezliğiniz varsa veya kronikbir böbrek yetmezliğinde hemen diyaliz yapılması mecburgörülüyorsa, size geçici olarak bir damar girişi takılacaktır.Bu damar girişi bir sonda yardımı ile genellikle boyundakibir toplardamar üzerinden gerçekleşir ve sterilize olarakbağlanması mecburidir. Diyaliz uzman bakıcıları her diya-liz tedavisinde bu girişe dikkatle bakacaklardır. Bir shunttakılana ve kullanılana kadar siz bu giriş üzerinden diya-lize gireceksiniz.

Diyafram diyalizinde diyaframın içinde bulunan sondanınsterilize olan çıkışına gerekli olan alıştırmalardan sonra ken-diniz bakacaksınız. Bu sonda devamlı olarak karın bölge-sinde bırakılacaktır.

13

·ILK

DIY

ALIZ

Henüz bir shunt’ınız varmı?En uygunu ilk diyalizinizde bir shunt’ınızın mevcut olması-dır. Shunt İngilzce bir kelimedir ve “kontak” veya “bağ-lantı” anlamına gelmektedir. Ayakta yapılan küçük biroperasyonda sizin ön veya üstkolunuzdaki atardamar ve

toplardamar için bir bağlantı takılmıştı. Bu operatif olaraksağlanan bağlantı vücudunuza ait veya yapay olan mater-yal ile sağlanabilmektedir. Kan akışının direkt olarak top-lardamara sevk edilmesi ile diyaliz esnasında yeterli mik-tarda kan alınabilir ve temizlenebilir. Shunt, kelimenin doğruanlamıyla sizin hayatî atardamarınızdır. Burada devamlıolan değişikliklere – atışlar veya şişmeler gibi – bir gözatmanız ve bunları zaman geçirmeden doktora veya bakıcıpersonele bildirmeniz gerekmektedir. En iyisi shunt’ınızıher gün dikkatli bir şekilde parmaklarınızla yoklayarakkontrol ediniz. Siz kuvvetli bir kan akışını vızıldama olarakhissedecek ve bu konuda kendi duyarlılığınızı geliştirecek-

14

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

siniz. Shunt’ın takılmış olduğu kolu günlük işlerinizde hemenhemen hiç engel olmadan kullanabilirsiniz. Ancak yüksekölçüde yaralanma tehlikesi olan faaliyetlerden ve ağır yükkaldırmadan kaçınmanız gereklidir.

Bir shunt’ın takılmasından önce neleredikkat etmeniz gereklidir?

Shunt’ın aletinin takılması – en uygun durumda – en azın-dan diyaliz tedavisinin başlamasından 6 veya 10 haftakadar önce gerçekleşmelidir. Daha sonra operatif olarakyapılan bu bağlantının içiçe kaynaşması için yeterli zamanvardır, shunt toplardamarı böylece kuvvetlenebilir. Damar-larınızın yeterli miktarda kan akışını sağlaması için siz ken-diniz damarlarınızı shunt takılmasından hemen sonra schunt-ball (özel lastik top) ile ekzersiz yapabilirsiniz.

İlk defa yapılan takılmada shunt genellikle kullanılmayankola – örneğin sağ koluyla iş görenlerde sol kola- tatbikedilmektedir. Shunt’ın hangi kola takılacağını önceden bili-yorsanız, doktor muayenelerinde ön görülen bu kola iğneyapılmasından veya kan alınmasından kaçınınız.

15

·ILK

DIY

ALIZ

Size en yakın diyaliz merkezinerededir?

Hemen hemen her büyük şehirde bir diyaliz merkezi bulun-maktadır. Sizi tedavi eden nefroloğunuza (özel böbrekeğitimi olan dahiliyeci) gidiniz ve kendinize zaman ayıra-rak bilgi edininiz. Sık sık diyaliz merkezleri tarafından düzen-lenen tanıtıcı günlerde bir çok bilgi edinebilirsiniz. Siz nekadar çok bilgi edinirseniz, kendinizi tedavinin başlangı-cında o derecede güvenli hissedersiniz.

Diyaliz merkezine nasıl gelebilirim?

Çoğu durumlarda diyaliz merkezi sizin oturduğunuz muhiteyakın olmadığından bir vasıtaya ihtiyacınız olacaktır. Ken-diniz araba sürüyorsanız veya belediyenin araçlarıylagidiyorsanız, diyaliz tedavisinin kuvvetinizi azaltabileceğiniunutmamalısınız. Bu sebepten çoğu hastalar başka kişile-rin kullandıkları taşıtlarla getirilmektedirler. Diyaliz tesisin-deki bakıcı ekibiniz hangi transport aracının sizin için uygunolduğunu bildirebilir. Burada size sağlık sigortasının sözleş-mesi kapsamında gidiş geliş masraflarının karşılaması içingerekli olan bir nakliye fişi verilecektir.

16

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Ve diyalize başladıktan sonra:Başlangıçta doğal olarak her şey yeni ve alışılmamıştır.Ancak her diyalizin yapılışı aynıdır ve siz de kısa zamandatecrübe kazanacaksınız.

… önce terazinin üzerine

Diyaliz zehirli maddelerin yanında, fazla olan suyu davücuttan uzaklaştırmaktadır. Doktor vücudunuzun çokfazla veya çok az su ihtiva etmemesi için sizin gereken

kişisel ağırlığınızıhesaplıyacaktır.Diyaliz dahasonra bu verilereuygun olarakayarlanacaktır.Çok defa tekrarla-nan diyalizdensonra kilonuzunazaldığı ve sıvıbirikiminin işaret-leri kaybolduğugörülebilir. Bir çokdiyaliz hastala-rında birkaç haf-tadan sonra evvel-

17

·ILK

DIY

ALIZ

den mevcut olan tansiyonun düzelmesi tespit edilir ve dok-tor muhtemelen bazı tansiyon ilâçlarını alınmasını dahi azal-tabilir.

Bilhassa idrarüretimi olma-yan hastalardahemodiyaliz-den önce vesonra sadecedevamlı birşekilde kiloölçülmesiyoluyla su mik-tarının doğrubir kontrolümümkündür.

Dikkat: Kilonuz ölçülürken devamlı aşâğı yukarıaynı ölçüde giyinmiş olmanız gerekmektedir!

18

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Kilo verilerinde yapılan her yanlış kendi kalenize attığınızbir gol gibidir! Esas kilonuzu diyaliz tedavisinden öncedaha az gösterirseniz, su çekilmesi daha az olarak hesap-lanacağından optimal kilonuza erişemeyeceksiniz – ve busebepten diyalizi vücudunuzdaki fazla su ile terk edecek-siniz. Buna karşı kilonuzu çok daha fazla gösterirseniz, çokfazla su uzaklaştırılacağından sık sık tansiyon düşmeleriveya baldırda adele kasılmaları ortaya çıkacaktır. Başlan-gıçta en iyisi başka birisinin yardımıyla tartılmanızdır.

… ve şimdi de makineye bağlanma

Şimdi yatağa veya yatılacak bir yere rahatça uzanacaksı-nız. Siz burada gelecek birkaç saati geçireceksiniz. Teda-viden önce, esnasında ve sonra, tansiyonunuz ve nabzınızbakıcı personel tarafından kontrol edilecektir.

Makine bakıcı ekibiniz tarafından hazırlandıktan sonra,sizin shunt’ınıza iki iğne takılacaktır: birisi kanın makineyeakmasını ve diğeri de kanın vücuda geri dönmesini sağla-maktadır. Her iki iğnenin doğru olarak damarlara yerleşti-rilmesinden ve sağlam bir şekilde oturtulmasından hemensonra bunlar bir hortum sisteminin yardımı ile aletle bağla-nırlar. Küçük bir pompa kanınızı birinci iğne ile hortum sis-temi üzerinden filtreye (diyalizör) gönderir. Burada kanzehirli maddelerden arındırılır. Böylece temizlenen kan ikinciiğne üzerinden tekrar vücuda geri verilir. Diyaliz esnasında

19

·ILK

DIY

ALIZ

küçük bir pompakanınızı devamlısevk ederek filt-reden geçmesinisağlamaktadır.Makine buradadiyalizin doğruolarak gerçekleş-mesini ve ayarla-nan diyalizzamanını kontroletmektedir. Diya-lizin sonundamakinede bulu-nan kanın tekrarvücuda verilme-sinden ve pompanın kapatılabilmesinden sonra hortum sis-temi bir tuz çözeltisi gönderilerek temizlenmektedir. Dahasonra takılan iğneler itina ile uzaklaştırılmaktadır. Kan top-lanmasını ve iğne sokulan yerde sonradan olabilecek birkanamanın önlenmesi için özenle sterilize edilmiş bir tam-ponla bu bölgeye bastırılmaktadır. Bunun için genellikle10–20 dakika kadar olan zamanı kendinize ayırınız. Buesnada kan dolşımınız tekrar kuvvetlenecek ve siz de yavaşyavaş kalkabileceksiniz.

20

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Diyaliz esnasında hangi rahatsızlıklarortaya çıkabilir?

Diyaliz tedavisi bugün oldukça basit olan, tecrübe edinil-miş bir metotdur. Bununla beraber ara sıra rahatsızlıklarortaya çıkabilir.

Örneğin baş dön-mesi, soğuk ter,huzursuzluk, midebulantısı, nefesdarlığı veya ağrılargibi sübjektif rahat-sızlıkları hemendoktora veyabakım personelinebildirmeniz gerek-mektedir. Ekseri-yetle rahatsızlıklarkan dolaşımı ileilgilidir.

Fakat makinelerde de arızalar ortaya çıkabilirler. Hassasolan denetim sistemi kan temizlenmesinin gidişini tam ola-rak kontrol etmekte ve bir değişikliğin tespit edilmesi halindeakustik ve optik bir alarm vermektedir. Bunun sizin için genel-likle hiç bir önemi yoktur. Bakım ekibi arızayı hemen bula-cak ve daha sonra tedavi devam edecektir.

21

·ILK

DIY

ALIZ

Diyaliz esnasında ne yapabilirim?Günün zaman-larına görediyaliz mer-kezleri size biryemek veyaküçük bir öğünve biraz içeceksunmaktadır-lar. Siz okuya-cak bir şeylergetirebilirsinizveya komşu-nuz ile sohbetedebilirsiniz.Çoğu diyalizmerkezlerindezamanınızıgeçirmeniziçin bir televiz-yon veya birradyo bulun-maktadır. Bunun dışında bazı diyaliz merkezlerinde diyalizesnasında spor ekzersizleri programına katılma imkânınızvardır.

22

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Diyalizler arasındaki zamanlarda nasıldavranmalıyım?

Yaşantının yeni koşullara uydurulması gereklidir, fakat kim-senin bütün her şeyi değiştirmesine gerek yoktur. Ancakgüncel yaşantınızda yapacağınız birkaç değişiklikler has-talığınızın tedavisini kolaylaştıracaktır. Örneğin böbrekleraz miktarda idrar üretiyorlarsa, sizin içecekleri azaltmanızve hastalığa uygun olarak beslenmeniz önemlidir. Çoğudiyaliz merkezleri bu konuda özel danışma sunmaktadırlar.

Diyalizler arasındaki zamanlardahangi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir?

Muntazam olarak yapı-lan diyaliz tedavisinerağmen bazı kritikdurumlar ortaya çıkabi-lirler. Başlangıçta olanbir emniyetsizlik safhasın-dan sonra zararsız olanrahatsızlıkları ve kritik birdurumu gösteren alarmişaretlerini ayırt etmeyiöğreneceksiniz. Buradaşüpheli durumlarda da şugeçerlidir: Tedavi eden

23

·ILK

DIY

ALIZ

doktora çok daha fazla soru sormak, çok az soru sormak-tan daha iyidir!

Aşağıdaki kısa açıklamalar size olması tamamen engelle-nemeyen durumlarda vücuttaki işaretlerin tanınmasına vegüvensizlik olmadan buna karşı doğru olarak davranma-nıza yardım edeceklerdir.

Shunt’ın kapanması halinde ne hissedersiniz?

Fazla terleme, yüksek çevre sıcaklığı, tansiyon düşmesiveya ateşlenme shunt’ın kan pıhtılaşması sonucu kapan-masına sebep olabilir. Bu toplar damarın ve atardamarınbirleştiği bölgede (shunt’ta) hafif bir sancıyla kendisinibelli eder, ayrıca nabız atması ve bununla beraber gelenhışırtı azalır. (Siz shunt’ınızın çarpıntısını ve vızıldamasınıtanıyacaksınız ve kendi kendinizin shunt nöbetçisi olacak-sınız.)Derhal tedavi eden doktoru haberdar ediniz!

Bir potasyum zehirlenmesi kendisini nasılgösterir?

Çok potasyumlu gıdalarla besleniyorsanız, her şeydenönce idrarınız da oldukça azalmış ise, kısa bir zamanzarfında potasyum zehirlenmesi gelişebilir. Bu en tehlikelidurumlardan biridir! Ağızdaki bir metal tadı ve dudaklar-daki uyuşma burada önemli bir işarettir. Çoğu hastalar ise

24

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

bacaklarda ağırlık hissedilmesinden yakınırlar.Derhal tedavi eden doktoru haberdar ediniz!

Benim çevrem muhtemel bir kolapsüse karşınasıl davranabilir?

Bir kolapsüs bayılmalı veya bayılmasız olarak meydanagelirse, derhal doktor yardımı gerekmektedir. Bu gibi işa-retlerde hemen davranmak için siz ailenize, arkadaşları-nıza ve meslektaşlarınıza bilgi veriniz.Derhal tedavi eden doktora veya âcil doktora tele-fon ediniz!

Nefes darlığında nasıl davranmalıyım?

Nefes darlığı akciğerlerdeki fazla suyun, çok yüksek tansi-yonun veya kalp zayıflığının işareti olabilir.Derhal tedavi eden doktoru haberdar ediniz!

Ansızın ortaya çıkan bir shunt kanamasında neyapabilirim?

Bazı durumlarda siz evdeyken shunt’ın iğne batırılan yer-lerinden halen kan çıkabilir.Bu iğne batırılan yeri aşağı yukarı 20 dakika sterilizeedilmiş bir tampon ile aynen diyaliz merkezindeyapıldığı gibi bastırmayı deneyiniz. Yoğun, durduru-lamayan kanamalarda doktorunuzu haberdar ediniz.

25

·ILK

DIY

ALIZ

Âcil durumdatelefon etmeniziçin gerekli olantelefon numara-sını doktorunuzasorunuz ve tele-fonunuzun yakı-nında iyi görünürbir yere koyunuz.Sizin önemliadreslerinizi vetelefon numarala-rınızı bu broşürünsonunda bulaca-ğınız diyaliz bel-gesini kayıt ede-

bilirsiniz. Bu belgeyi yanınızda taşıdığınız taktirde, başka-ları da âcil durumda sizi diyaliz hastası olarak tanıyabilirlerve derhal sorumlu olan önemli kişileri haberdar edebilirler.

26

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Bir diyaliz hastasının anlatımıYarım seneden beri böbreklerimin büzüldüğünü bildiğimhalde, “böbrek yetmezliği” teşhisi hiç beklenmedik biranda konuldu. Ben kendimi devamlı kötü, zayıf hissetmem-den ve açık bir şekilde düşüncelerimi kuramamamdansonra, oldukça şiddetli zehirlenme belirtileriyle hastaneyesevk edildim. Orada doktor bir çok muayenelerden sonrabana diyaliz yapılmasının şart olduğunu bildirdi. O zamanher şey olsun, ama bu olmasın diye düşünmüştüm. Kade-rin bu darbesine karşı içimde büyük bir isyan doğmuştu.Ben diyalize girmek istemiyordum, ancak başka hiç birçare yoktu. Ve böylece henüz hastanede ilk defa diyalizegirdim. Doğrusu ben bundan fazla bir şey anlamadım.Vücudumun zehirlenmesi sonucu ben adeta sarhoş gibiy-dim ve sadece çevremin yabancı ve oldukça telâşlı oldu-ğunu hatırlıyorum. Ama ben o güne kadar böyle “böbre-ğin yerini alan” bir tedavinin nasıl yapıldığını hiç düşünme-miştim.

Diyaliz tedavileri sonucunda kendimi kısa zamanda beden-sel olarak daha iyi hissetmiştim. Gerçi diyalizden sonrakendimi halen çok zayıf hissediyordum, ama mide bulan-tım geçmişti ve kan dolaşımım tekrar düzelmişti. Fakat insa-nın böyle bir hayatı aslında hiç istememesi duygusu orta-dan kalkmamıştı. Kendi hastalığını kabul etmek, çok uzunve zor bir iş. Bunun yanında eşinizin anlayışlı ve sabırlıolması bu zahmetli yolda size refakat edebilmesi açısından

27

·ILK

DIY

ALIZ

çok önemlidir. Şu anda yedi ay diyaliz yaptıktan sonrabunun büyük bir kısmını başardım. Hastalığımı kabul etmek,benim için hastalığımı kavramak açısından çok önemli.Özellikle tedavinin başlangıcında kafamdan bir çok soru-lar geçti: Şimdi ne yiyebilirim? Henüz ne kadar içebilirim?Ama her şeyden önce şu soru: Daha ne kadar böyle yaşa-yabilirim? Ben doktor ve bakıcı ekibine bir çok sorular sor-duğumda ve hemşirelerin bana bazı hastaların 20 sene-den beri diyaliz yaptıklarını söylemelerinden sonra oldukçasakinleştim ve yaşantımı düzenli bir yola getirmeye çabagösterdim. Diyalizden dolayı günlük yaşantımı daha iyiorganize etmeye mecbur kaldım. Boş olan günlerimde –salı, perşembe ve hafta sonu – bir çok şeyleri telâfi etmeyeve zaman alıcı tedaviye rağmen aile ve arkadaşlarımlaolan ilişkilerimi devam ettirmeyi denedim.

Benim için en büyük dönüm noktası ani karar vermeninmümkün olmamasıydı. Ben devamlı seve seve seyahat ettim,ama şu ana kadar yeni bir yolculuğa teşebbüs etmeyegüvenim olmadı. Ama Noel Bayram’ında Münih’te oturanoğlumu ziyaret edeceğim ve kendimi orada bulunan birdiyaliz merkezinde tedavi ettireceğim. Bu benim bu seneiçindeki bir hedefim ve bundan dolayı çok seviniyorum.Evet, ben kısıtlamalarla da olsa diyaliz ile yaşayabilirim,ve yaşamak istiyorum. Bu daima sizin kendi görüş açınızabağlıdır.

H. Lts.

28

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

Son sözBir diyaliz tedavisinin başlaması her hasta ve onun ailesiiçin yaşamda büyük bir değişim anlamına gelmektedir. Buher hastada aynı şekildedir. Bilhassa başlangıçta bir çoksorular ve tereddütler ortaya çıkmaktadır. Doktorunuz ve

bakıcı ekibinizsize yardımcıolacak, diyalizve böbrek naklihakkındaki soru-larınıza seveseve cevap vere-ceklerdir. Amasiz kendi kendineyardımı amaçlı-yan yerel olanhasta gruplarınada baş vurabilir-siniz. Burada sizkendinizi nasılhissediyorsanızveya hissetiyse-niz, aynen öylebenzeri insanlarıbulacaksınız.

29

·ILK

DIY

ALIZ

Teknik terimlerin açıklanması

ÂcilBirden bire ortaya çıkan, kronik olarak gelişmenin tersi

AtardamarKalpten dışarı sevk eden kan damarı

KronikYavaş yavaş gelişen, âcilin tersi

DiyalizatArındırma çözeltisi, kanın temizlenmesi için gerekli sıvı

DiyalizörZehir maddelerini küçük ve sık gözlü bir süzgeç gibi kan-dan uzaklaştıran filtre

DiyalizZehir maddelerinin böbrek yetmezliğinde kandan yapayolarak uzaklaştırılması için geliştirilmiş metot

Kandaki zehir maddeleriÜre, kreatinin, tuzlar, asitler ve buna benzer zararlı mad-delerin yüksek konsantrasyonda vücutta bulunmaları; nor-mal olarak çalışması halinde bunlar böbrekler tarafındanvücuttan atılırlar

HemodiyalizKan sisteminde bir makine yardımıyla direkt olarak gerçek-leştirilen kan temizlenmesi

30

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

PotasyumKanda mevcut olan mineral maddesi, çok yüksek veyaçok alçak konsantrasyonlarda kalp atışı rahatsızlıklarınayol açabilir

SondaVücudun organlarına gönderilmek veya kan damarlarınınboşaltılması ve doldurulması için ön görülen ince hortum

NefrologBöbrek ve yüksek tansiyon hastalıkları hakkında mütehas-sıs doktor

Peritonaldiyaliz (Diyaframdiyalizi)Diyaframın doğal filtre olarak çalıştığı kan temizlenmesimethodu

PeritonumDiyafram; karın boşluğunu içeriden kaplayan doku taba-kası

ShuntAtardamar ve toplardamar arasında operatif olarak yer-leştirilen bağlantı

ÜremiBöbreklerin normal olarak vücuttan attığı maddeler tara-fından zehirlenmesi

ToplardamarKalpe sevk eden kan damarı

31

·ILK

DIY

ALIZ

TümlemeDialysepatienten Deutschlands e.V.Weberstraße 255130 MainzTelefon (0 61 31) 8 51 52 · Telefax (0 61 31) 83 52 98

Diyaliz ve böbrek internette

http://www.nephronetz.deBurada böbrek hastalığınız hakkındaki bilgileri ve faydalılinkleri bulacaksınız.

http://www.dialyse-online.deEn çok aranan, tartışma meydanı olan ve daha genişinformasyonları içeren internet sayfalarından biri. BuradaAlmanya Diyaliz Hastaları Cemiyetinin Hasta Birliği temsiledilmektedir.

http://www.dialyseadressen.deBurada Almaya’da mevcut olan diyaliz adreslerini birarama servisi üzerinden göstertebilirsiniz, kısmen sunulanhizmetler ve her sayfaya ait link mevcuttur.

http://www.bdo-ev.deFederal Almanya’nın Organ Nakli Birliği hastalarla böb-rek naklinden önce ve sonra ilgilenmekte ve burada ken-disini tanıtmaktadır.

32

HA

STA

EN

FO

RM

ASY

ON

U

http://www.ddnae.deBu web sayfasında yerleşmiş nefrologlar teşkilatı sizeAlmanya’daki diyaliz bakımı ve bununla ilgili diğer konu-lar hakkında bilgi vermektedir.

http://www.kfh-dialyse.deBu sayfa size diyaliz hakkında daha geniş çapta bilgilervermektedir, diyaliz ve böbrek naklinin umumî menfaatlereyönelik cemiyetinin idare meclisini de tanıtmaktadır.

http://www.phv-dialyse.deHastaların evde bakımı ile ilgili olan bakımının internetsayfası umumî menfaatlere yönelik hayır vakfı tarafındanyapılan hizmetlerini açıklamaktadır.

33

·ILK

DIY

ALIZ

Mat

.-Nr.

4811

8

ORTHO BIOTECHEine Geschäftseinheit derJanssen-Cilag GmbHRaiffeisenstraße 841470 NeussTelefon: (02137)955-625

http://www.nephronetz.de

PER

ITO

NA

LDIY

ALI

Z

Der Inhaber dieses Passes hat eine chronischeNierenerkrankung und ist Peritonealdialysepatient(Bauchfelldialyse).Bu hüviyetin sahibinde kronik bir böbrek hastalığımevcuttur ve kendisi peritonaldiyaliz hastasıdır(Diyaframdiyalizi).

Er/Sie besitzt einen PeritonealdialysekatheterOnda peritonal sonda bulunmaktadır.

Aktuelles Dialyseverfahren Aktüel diyaliz metodu

HEM

OD

IYA

LIZ

Der Inhaber dieses Passes hat eine chronischeNierenerkrankung und ist Hämodialysepatient.Bu hüviyetin sahibinde kronik bir böbrek hastalığımevcuttur ve kendisi hemodiyaliz hastasıdır.

Er/Sie besitzt einen Dialysezugang amOnun kolunda bir diyaliz girişi bulunmaktadır

Bitte in dieser Region Blutdruckmessung, Blutent-nahmen oder Injektionen wenn möglich vermeiden.Lütfen bu bölgede tansiyon ölçülmesinden, kan alın-masından veya iğne yapılmasından mümkünse kaçı-nınız.

Arm kol

Im Notfall benachrichtigenAcil durumda haber verilmesi gereken yerlerAngehörige Ailesinden olanlar

Dialysezentrum Diyaliz merkezi

Behandelnder Arzt Tedavi eden doktor

PER

ITO

NEA

LDIA

LYSE

Im Notfall benachrichtigenAcil durumda haber verilmesi gereken yerlerAngehörige Ailesinden olanlar

Dialysezentrum Diyaliz merkezi

Behandelnder Arzt Tedavi eden doktor

HÄ

MO

DIA

LY

SE

HÄ

MO

DIA

LY

SE Dialysepass Diyaliz hüviyet

Name Adı

Anschrift Adresi

Telefon

PER

ITO

NEA

LDIA

LYSE Dialysepass Diyaliz hüviyet

Name Adı

Anschrift Adresi

Telefon

HEM

OD

IYA

LIZ

Weitere Informationen Diğer bilgiler

’dan bir servis

Datum und Unterschrift des behandelnden ArztesTarih ve tadavi eden doktorun imzası

PER

ITO

NA

LDIY

ALI

Z

Weitere Informationen Diğer bilgiler

’dan bir servis

Datum und Unterschrift des behandelnden ArztesTarih ve tadavi eden doktorun imzası