Persian Civilization

4دنباله

= جمع »رایت« یعنی »پرچم«/ علم/بیرق در عربی )نگا. رایت(.رایات

= در عربی بمعنی »پرچم« /بیرق/علم/درفش )مثل درفش کاوی!انی/اخ!تررایت

کاویانی و غیره. باحتمال قوی واژه »رایت« در ع!!ربی از ریش!!ه »رای« فارس!!ی

باس!!تان ک!!ه )عالوه ب!!ر »راه«/نظ!!ر/عقی!!ده و غ!!یره( ب!!ه عن!!وان لقب ش!!اهان در

زبانه!!!!ای آری!!!!ائی )ایران!!!!و ! هن!!!!دی ! اروپ!!!!ائی( اس!!!!ت، یع!!!!نی »ص!!!!احب

نظر«/رهبر/پادشاه و غیره.

1

واژه های »راج« /راجه در زبان آریائی هن!!د از همینجاس!!ت. در زبانه!!ای اروپ!!ائی

تلف!ظ میش!ود )= ش!!اه( بهمین دلی!!ل،Reyمثل اسپانیائی، پرتق!الی و غ!!یره ن!!یز

یعنی آریائی بودن اصل واژه »رای/راج/راجه« متوجه میشویم که عربی /س!!امی

نیست. )توجه واژه »رایزن« در فارسی بمعنی »مشاور«/صاحب نظر/متخص!!ص

فکری و غیره نیز از همین ریشه است(.

= از همان »زرنب« فارسی که وارد عربی نیز شده است؛ نوعی گیاه ب!!ازرنب

برگهای درشت و خوشبو که در پزشکی برای تنگی نفس و »پادزهری« مع!!ده و

پاکی خون و غیره بک!!ار می رود. در ع!!ربی ب!!ر »رزنب« فارس!!ی، ب!!ه آن »رج!!ل

الجراد« )یعنی: پای ملخ( نیز می گویند.

= از همان »رخت« فارسی یعنی: لباس/جامه/پوش!!اک و غ!!یره. در ع!!ربیرخت

این واژه برای »پوشاک« اسب ه!ا یع!نی »زین« )= پ!االن اس!ب( بک!ار می رود

Z در فارسی قدیم نیز برای اسب همین واژه را بک!!ار می ب!!رده ئن!!د، و )که احتماال

لذا وارد عربی نیز شده است، در حالیکه در فارسی فرام!!وش ک!!رده ییم(. جم!!ع

واژه »رخت« در عربی »رخوت« )تلفظ = روخوت( است.

= جمع واژه »رخت« فارسی که در زب!!ان ع!!ربی هم وارد ش!!ده اس!!ت.رخوت

)نگا. رخت(

= در عربی بمعنی گریب!ان / یخ!ه پ!یراهن / کیس!ه لب!اس. اص!ل واژه ی!کجیب

تلفظ غلط عربی از واژه »چین« فارسی یعنی: »چروک«/تاه/درز/آژن!!گ/کیس!!ه/

2

هر چین و چروکی که بشکل »پاکت«/جیب/کیسه است. )نگ!!ا.فرهن!!گ فارس!!ی !

(.407انگلیسی ! آریانپور ! ص !

در زبانهای دیگر آریائی )ایرانو ! اروپائی( مثل انگلیسی و التین و غیره ن!!یز همین

)که از »جیب« عربی به اروپا رفته اس!!ت( بک!!ارSime/simuoواژه ایرانی بشکل

می رود. هم!!ان واژه مع!!روف ریاض!!ی ک!!ه دانش!!مندان اس!!المی ای!!ران مث!!ل

)=لوگ!!اریتم( س!!ازنده و پردازن!!ده آن بودن!!د )نگ!!ا.Algorithem»الخ!!وارزمی«

(Webster/Simus/simeفرهنگ انگلیسی

3واژه »جیب« )بمعنی کیسه/قسمت جیب/میان تنه و غیره( در قرآن مجید ن!!یز

Z در سوره نمل ) و دیگران. 12( آیه 27بار آمده است. مثال

= در ع!!ربی ب!!ه مع!!نی»چ!!ادر«/ش!!لوار/زیرجام!!ه/هرچ!!ه ب!!دن راازار/ازاره

بپوش!!اند/پوش!!اک بط!!ور کلی/لن!!گ /لنگی/ فوت!!ه )ک!!ه در ع!!ربی فوط!!ه ش!!ده

است(/هوله/دستار و غیره است. در عربی بمعنی »پیش بند« آشپزی یا آهنگ!!ری

)مثل درخش کاویانی( نیز گفته میشود. معنی دیگ!!ر »ازار«/ازاره یع!!نی »پش!!ت

بند« / گچ کاری یا سیمان کاری قسمت پائین دیوار که آنرا محکم تر کند/س!اروج

پای دیوار و غیره.

عربها بع!!دها از این واژه فارس!!ی ص!!یغه بن!!دی ه!!ای زی!!ادی ک!!رده ئن!!د و بمع!!نی

»پشت و پناه«/ یار و یاور/ کمک کار/ مددکار /معاون/دستیار و غیره نیز استفاده

3

کرده ئند )مثل: »شدازره« و مشتقات عربی آن در قرآن مجی!!د هم دوب!!ار آم!!ده

Z در سوره فتح ) .31( آیه 20/سوره طاها )29( آیه 48است. مثال

باحتمال قوی »ازار/ازاره« از تلفظ عربی »الچادر« )=الجادر/الجاذر( ب!!ه مع!!نی

»ازار« مبدل شده است.

= تلف!!ظ ع!!ربی واژه »س!!ردر« فارس!!ی، ک!!ه »فس!!طاط« ن!!یز خوان!!دهسرداق

میشود؛ در وازه شهر، بارگاه، زیارتگاه، کاخها، میدانها، باغه!!ای ملی و غ!!یره ک!!ه

بشکل سایبان جلوی عمارات بزرگ و هتلها و غیره درست میشود. )چیزی ش!!بیه

میگوین!!د. )نگ!!ا. فرهن!!گ ع!!ربی !Margneeت!!اق نص!!رت( ک!!ه ب!!ه آن در فرانس!!ه

(.560/ص ! 1980انگلیسی المورد ! بیروت /

احتمال آنکه »سرادق« در عربی از »سردک« فارسی، یعنی سایبان و جائیکه در

هوای گرم »سرد« است، آمده باشد، نیز هست.

آمده است. 29( آیه 18واژه »سرادق« در قرآن مجید نیز در سوره کهف )

Z از تلفظ ع!ربی »س!غ« فارس!ی، بمع!نی »س!قف«/ب!ام ک!ه ب!اسقف = ظاهرا

خشت یا آجر درست شود/ پوشش خانه )با توجه به تاریخ ق!!دیم خان!!ه س!!ازی در

ایران باستان و اینکه »هوشنگ« اولین کسی بود که »خانه سازی« را بمردم یاد

یع!!نی خان!!ه از ن!!ام »هوش!!نگ« اس!!ت/ و اینک!!هHouseداد/در انگلیسی ن!!یز واژه

»مدینه« یعنی شهر ب!ا ن!ام »م!اد«ه!ا ارتب!اط دارد و غ!یره، فهم اینک!ه »س!غ« /

4

سقف هم از ایران باشد، آسان تر میشود. در بیابانهای عربستان با هیمه و چادر،

همه اینها غائب است(. )نگا. فرهنگ عمید »سخ«(.

= تلف!!ظ دیگ!!ر »سفس!!ار« فارس!!ی، یع!!نی، »سمس!!ار«/دالل/کس!!یکهسفسیر

واسطه مع!!امالت اس!!ت/می!!انجی خری!!دار و فروش!!نده/واس!!طه بین فروش!!نده و

خریدار.

= گرچه دیگران آنرا عربی میدانند، بنظر نویسنده واژه »سفر« از ریش!!هسفیر

فارس!!ی »سفس!!یر«/سفس!!ار/سمس!!ار )نگ!!ا، عمی!!د( آم!!ده اس!!ت ک!!ه بمع!!نی

»دالل«/کارس!!!از/ واس!!!طه /می!!!انجی / )=»کارچ!!!اق کن«( در مع!!!امالت بین

فروش!!نده و خری!!دار اس!!ت. ک!!ار س!!فیرها می!!انجیگری بین دو کش!!ور و حک!!ومت

است.

) = صقلب( = تلف!!ظ ع!!ربی »س!!قالب«/ص!!قالب فارس!!ی، ن!!ام یکی ازسقلب

قبائل آریائی در اطراف رودخانه دانوب و قسمتهای دیگ!!ر اروپ!!ا جم!!ع ع!!ربی آن

سقالبه/ صقالبه است. در فارسی »سگالب« به سگ آبی نیز گفته میشود.

= نگا. سقلبصقلب

Z از واژهسوق = در عربی بمع!نی »ح!رکت دادن«/ران!دن/بس!ویی ب!ردن/ظ!اهرا

»سگ« فارسی یعنی »تکان«/جنبش/وس!!یله ت!!یزی ک!!ه ب!!رای ح!!رکت چهارپای!!ان

)=االغ و غیره( به بدن آنه!!ا ف!!رو میکنن!!د )نگ!!ا. فرهن!!گ عمی!!د/س!!ک( مث!!ل س!!ک

زدن/سیخ زدن و غیره.

5

Z »مس!ت« ازسکاری = جم!ع س!کران در ع!ربی، بمع!نی »مس!ت ه!ا« )ظ!اهرا

»مزدا« یعنی »اهورا م!زدا« آم!ده اس!ت/یع!نی »ش!یفته«/ش!یدا/از خودبیخ!ود و

غیره(.

Z هم گفته ش!!د )= نگ!!ا. س!!کر( هم!!ه اینه!!ا ب!!رمی گ!!ردد ب!!ه واژه همانطور که قبال

»شکر« فارسی؛ که در ع!!ربی ب!!ه »س!!کر« تب!!دیل ش!!ده و در انگلیس!!ی و دیگ!!ر

تلفظ می شود.Sugarزبانهای آریایی

Z 7Zواژه »سکر« و مشتقات عربی آن مجموعا بار در قرآن مجید آمده است. مثال

و دیگران.43( آیه 4در سوره نساء )

= تلفظ عربی واژه »سبکا« یعنی »سرکه با«/ آتش سرکه/مثل شوربا وسکباج

غیره. مشتقات این اصطالح در عربی بسیار است.

= از »سکرچه« فارسی بمعنی »جای شکر/ظرف کوچه سفالی/کاس!!هسکرجه

سفالی/دیزی و هر ظرف س!!فالی ک!!ه ب!!رای پختن و ی!!ا خ!!وردن غ!!ذا بک!!ار ب!!رده

شود« در فارسی »سکره« نیز می گویند )نگا. عمید/سکره(.

= تلفظ عربی »سپستان« فارسی است؛ نام درخ!!تی اس!!ت بلن!!د، ب!!اسبستان

برگهای نوک تیز و کلهای سفید، که می!!وه زرد رن!!گ آل!!و ش!!کل دراد؛ در پزش!!کی

بکار می رود. تلفظ های دیگر آن »ساق بستان« و »سکبستان« است.

= تلفظ عربی »سنباده« فارسی است )سنگ سمباده/ کاغذ سمباده(.سنباذج

6

= تلفظ عربی »سم« فارسی، یعنی »ناخن« دست و پای جانوران؛ س!!مسنبک

ستوران. »کفش طبیعی« چهارپایان که در تمام عمر به پا دارند. جمع ع!!ربی آن

»سنابک« است.

= تلف!!ظ ع!!ربی »س!!نبک« فارس!!ی اس!!ت، ک!!ه ن!!وعی کش!!تی کوچ!!کس''نبوق

مسافری و باری است.

= تلفظ عربی »سبیل« فارسی یعنی، موی لب باال در مردان، که به آنسبلت

در فارسی »بروت« هم گفته میشده است. عربی آن »شارب « اسب.

= تلفظ عربی »سکو« در فارس!!ی، بمع!!نی »شاهنش!!ین«/ تختگ!!اه/چ!!یزیصفه

بشکل تخت که از سنگ و آجر درست می کنند در جلوی خانه، داخل مسجد و ی!ا

تاالرهای بزرگ برای نشستن شاه و مشاورانش و یا جمع ص!!وفیان در خانق!!اه و

غیره. )مثل اصحاب صفه در مسجد پیغم!!بر اس!!الم ب!!رای مس!!لمانان مه!!اجر ک!!ه

خانه یی نداشتند، و داخل مسجد، بر روی آن »صفه«/سکو می خوابیدند(.

Z در سوره های ط!!ور ) (52واژه »صفه« در قرآن مجید نیز دوبار آمده است. مثال

.15( آیه 88 / غاشیه )20آیه

= واژه عربی، که باحتمال قوی ترجمه واژه »س!!گ زب!!ان« )مث!!للسان الکلب

گاو زبان و غیره( از خانواده گیاهان دارویی است. )= مثل انواع »چای ه!!ا« در

چینی و ژاپنی و غیره(

7

= واژه ع!!ربی، ک!!ه بق!!ول مرح!!وم جالل آل احم!!د، ترجم!!ه لفظیراس م''ال

»سرمایه« فارس!!ی اس!!ت. در ق!رآن مجی!!د ن!!یز بش!کل جم!ع آن یع!نی »رئ!!وس

Z بقره ) .279( آیه 2اموالکم« آمده است. مثال

= از همان شمعدان فارسی، یعنی »ج!!ای ش!!مع«/ قن!!دیل گ!!اه ک!!ه درشمعدان

بکار می رود.Candlabrumزبان انگلیسی نیز بشکل

= تلفظ »گاومیش« فارسی که وارد عربی شده است.جاموس

= تلفظ دیگر »رأس مال« )= سرمایه( )نگا. راس مال(رأسمال

= سرمایه یی/مربوس به سرمایه )نگا. رأس مال(رأسمالی

= تلفظ عربی »س!!رمک« فارس!!ی / س!!لمه و غ!!یره، ک!!ه وار ع!!ربی ن!!یزسرمق

ش!!ده اس!!ت. ن!!ام ن!!وعی س!!بزی )= گی!!اه( مانن!!د اس!!فناج ک!!ه در پختن»آش

ها«/بورانی و غذاهای« دیگر بکار می رود.

= تلفظ دیگ!!ر واژه »س!!رمق« در ع!ربی ک!ه آنهم در آخ!ر ب!!ه »س!!رمک«سلمه

فارسی مربوط میشود. سلمه/سرمق/سرمک نام نوعی س!!بزی/گی!!اه ه در پختن

Z »آش ه!!!ا« و ب!!!ورانی بک!!!ار می رود )خیلی ش!!!به اس!!!فناج اس!!!ت(. ض!!!منا

»سلمه«/سرمق/سرمک را برای دباغی چ!!رم و پوس!!ت خ!!ام ج!!انوران بک!!ار می

برند.

= بمعنی »نسب« یعنی ناخن دست و پای جانوران؛ یک واژه فارسی ک!!ه درسم

عربی »بشکل« »سنبک« وارد شده است )نگا. فرهنگ عمید/سنبک(.

8

Z »س!!م« بمع!!نی »س!!وراخ« )مث!!ل س!!وراخ س!!وزن و غ!!یره( و گ!!ودال در ض!!منا

زمین/آغل و غیره ن!!یز در فارس!!ی بک!!ار می رود. در ع!!ربی این واژه فارس!!ی دو

معنی »سوراخ سورن« مشهور شده است. باین معنا در قرآن مجید نیز »س!!هم

Z در سوره اعراف ) .40( آیه 7الخیاط« )= سوراخ سوزن( آمده است. مثال

Z از همان واژه »س!!م« فارس!!ی ک!!ه بمع!!نی »س!!وراخ« )س!!وراخسماخ = ظاهرا

سوزن/سوراخ گوش و غیره( است. )نگا، »سم«(.

= تلفظ عربی دیگ!ر »س!ماخ« ک!ه خ!ود تلف!ظ ع!ربی دیگ!ری از »س!م«صماخ

فارسی بمعنی سوراخ )سوراخ گوش/سوراخ سوزن و غیره( است. نگا »سم«.

= تلفظ »سمانه« فارسی، یعنی »بل!!درچین«/ ورتیج/ک!!رک و غ!!یره ک!!هسمانی

نام نوعی پرنده بیاب!انی حالل گوش!ت اس!ت. در زب!ان ع!ربی )و ع!بری/یه!ودی(

»سلوی«/س!!لوا/ ن!!یز می گوین!!د. )ک!!ه خدان!!د بش!!کل »من� و س!!لوی« ب!!رای بین

اسرائیل از آسمان فرستاد(.

= جمع »سماء« در عربی یعنی »آسمانها«. همانطور که در جای خودسماوات

گفته ش!!د، واژه »س!!ماء« در ع!!ربی در واق!!ع از واژه فارس!!ی»س!!مان«/آس!!مان

(. تلفظ »السماء« در عربی شباهت آن!!را ب!!ا390میآید)نگا. نامهای فارسی ! ص

»آسمان« بخوبی نشان میدهد.

= در عربی بمعنی: آسمانی )نگا. سماء/سماوات(. سماوی

9

= )بکسر سین و فتح میم( = یعنی »داغ«/عالمت بر پوست انس!!ان و ی!!اسمت

جانوران که از زخم و یا داغ آهنی ایجاد ش!!ود/ عالمت شناس!!ایی ب!!ر ج!!انوران و

بردگ!!ان در ق!!دیم ک!!ه ب!!ا س!!وزاندن پوس!!ت آنه!!ا ب!!ا آهن داغ ایج!!اد میش!!ود.

نشان/عنوان/مقام اداری و غیره.

ولی ج!!!!!!الب آنس!!!!!!تکه اص!!!!!!ل واژه »س!!!!!!مت« ب!!!!!!ر میگ!!!!!!ردد ب!!!!!!ه

»اسم«/باسمه/باصمه/وسم/وس!!مه/چ!اپ/مه!ر/داغ/نش!ان و غ!!یره ک!ه از ریش!ه

(.83فارسی پهلوی است. )نگا. نامهای فارسی ! ص

= از همان »سنبل« فارسی که وارد عربی نیز شده است. )نگ!!ا. نامه!!ایسنبل

( بمعنی »خوشه«/خوشه گندم/ج!!و و غ!!یره. تلف!!ظ ع!!ربی آن433پارسی ! ص /

»سنبله« است. )یعنی یک دان!!ه س!!نبل( و جم!!ع ع!!ربی آن »س!!نابل«/ س!!نبالت و

غیره است. ولی بدون شک واژه »سنبل« فارسی است.

Z ب!ار آم!ده5در قرآن مجید نیز بشکل عربی »س!نبله«/س!نابل/س!نبالت مجموع!ا

Z در سوره بقره ) .261( آیه 2است. مثال

= )نگا. »سنبل«(.سنبله

= جمع عربی »سنبله«)نگا. »سنبل«(. سنبالت

= جمع عربی »سنبله« )نگا. »سنبل«(.سنابل

= نوعی گیاه پزشکی است. )نگا. »سنبل«(.سنبل الطیب

10

= نام گی!!اهی اس!!ت ک!!ه در داروس!!ازی و پزش!!کی بک!!ار می رود.سنبل رومی

)نگا. »سنبل«(.

= نام نوعی گیاه دارویی است، که به آن در ع!ربی و فارس!ی »ن!ردین«ناردین

هم گفته میشود؛ سنبل رومی. )نگا. فرهنگ عمید/ سنبل رومی(.

= تلفظ دیگر »ناردین« فارسی که وارد عربی نیز شده اس!!ت ن!!ام دیگ!!رنردین

آن »سنبل رومی« است. )نگا. فرهنگ عمید/ سنبل رومی(

= از واژه »س!!نجه« فارس!!ی وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت؛ بمع!!نیس''نجه

»س!!!!نگ«/س!!!!نگ ت!!!!رازو/پارس!!!!نگ/وزن!!!!ه یی ک!!!!ه در ت!!!!رازو میگذارن!!!!د

برای/»سنجیدن/سنجش«/مثل کیلوگرم و غیره.

( ک!!هSandal= تلفظ عربی واژه آریائی )ایرانو ! اروپائی ! هندی( س!!ندل )صندل

نوعی درخت تناور همانند گردو است. ازین درخت عالوه بر س!!ایر اش!!یاء، کفش

چوبی نیز درست میکنند )مثل کفشهای گاندی و دیگران( در زبانهای اروپ!!ائی ب!!ه

« می گویند. تلفظ دیگر این واژه در زمانه!!ایSandalکفشهای بندی و روباز نیز »

مختلف و اقوام مختلف اینطور هم بوده اس!!ت: چن!!دل/چن!!دن/س!!ندلک/س!!ندله و

دیگران. )شاید »سندلی« در فارسی/صندلی نیز در رابطه با همین چوب نامی!!ده

شده باشد(.

11

= تلفظ عربی واژه »سنسان« بمع!!نی »س!!ردنده«/س!!رپره ه!!ای چ!!رخسنسن

Z بعمنی کس!!یکه »زب!!ان الکن«/غ!!یر /سردنده های پهلوی انسان و جانوران. ضمنا

فصیح/سخن نامفهوم نیز گفته شده است. )نگا. فرهنگ عمید/سنسان(

= از هم!!ان واژه »س!!نقر« فارس!!ی )عمی!!د: ت!!رکی؟( ک!!ه م!!رغ ش!!کاریسنقر

(. 433است/باز شکاری/ از خانواده عقابان شکارگر. )نگا. نامهای فارسی ! ص

= از ریش!!ه »کالم!!ا« ک!!ه در زبانه!!ای آری!!ائی )= ای!!رانی ! هن!!دی ! یون!!انی(قلم

بمعنی »نی«/نی قلم میباشد، وارد عربی نیز ش!!ده اس!!ت. بعض!!ی ه!!ا اص!!ل این

در سانس!!!!کریت میدانن!!!!د)ولی مگ!!!!رKalama در یون!!!!انی و Kalamusواژه را

Mdianسانسکریت و یونانی شاخه هایی از آریائی ها یعنی ایرانی نیستند؟( )نگا.

Epi…, D.C. Sircar, Delhi,1965»برای تحقیقات بیشتر ب!!ه هفت!!ه نام!!ه »ام!!رداد )

! مراجع!!ه5/م!!اه مه!!ر ! ص ! 1390/س!!ال 262نشریه زرتشتیان ایران ش!!ماره

شود.

Z در سوره قلم ) ( آی!!ه68واژه »قلم« در قرآن مجید نیز چهار بار آمده است. مثال

یکم. بعالوه خود »نام« سوره »قلم«.

= تلفظ عربی »ستو«/سه تو/سه تار، که یکی از آالت معروف موس!!یقیستوق

از خانواده »تار« است. در زبانهای دیگر آریائی )= ایرانو ! اروپائی ! هن!!دی( ن!!یز

Sitar .نگا( .می گویند، که تلفظ هندی »سه تار« است Webester.)

12

= باحتمال ق!وی تلف!ظ ع!ربی ش!ده واژه ق!دیم فارس!ی »س!هی« یع!نیصحیح

»راست«/درس!!ت/ مس!!تقیم/ کش!!یده/بلن!!د )مث!!ل »س!!رو س!!هی«( نگ!!ا. فرهن!!گ

عمید/سهمی.

Z در تاریخ ایران باستان »سهی« نام همس!!ر »ای!!رج« یکی از س!!ه فرزن!!دان ضمنا

فریدن شاهنشاه ایران )مثل سه پسران نوح؟( و ریشه ایرانیان فعلی، هم ب!!وده

(.384است.)نگا. نامهای پارسی !

= تلفظ عربی »پرسیان« فارسی، نام نوعی گیاه که در اط!!راف ش!!هربرسیان

�ل/کوهپایه( شهر مرزی ایران و عراق فعلی می روید. دیگر �ه/ت کوفه )= کوپه /کپ

آن »سیان« ابرسیانا و غیره است. در عربی به نوعی خرما نیز گفته میشود.

= از همان »سیسبان« فارسی وارد عربی ش!!ده اس!!ت؛ ن!!وعی گی!!اهسیسبان

داروئی که برای عالج اسهال و دیگر بیماریها بکار می رود.

= واژه ع!!!ربی ک!!!ه گ!!!اهی »الس!!!یما« هم تلف!!!ظ میش!!!ود، بمع!!!نیس'''یما

»بیمانن!!د«/بیمث!!ال/ت!!ک/مخص!!وص/ وی!!ژه/منحص!!ر/خیلی مهم. ظ!!اهر از دو واژه

فارسی »سی« یعنی: مانند/مثل/شبیه و غیره بعالوه »ما« یع!!نی »مانن!!د« یع!!نی

»شبیه«/بسان/ همانند و غیره. بنابر این »سمی + مانند« یع!!نی »ش!!بیه/مث!!ال«

است. و اگر بگوییم »السیما« یعنی: آنچه ندارد شبی/بیمانند/بیمث!ال/ت!ک/وی!ژه و

غیره. سیمیا = از واژه »سیمیا« در فارسی که وارد عربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، در

ع!ربی بیش!تر بمع!نی »عالمت/بهجت« و غ!یره می گوین!د. در اص!ل فارس!ی آن

13

بمعنی »طلسم«/جادو/شعبده/نیرنگ ساحران است. ریشه همه آنها برمی گ!!ردد

به »سیم« در زبان فارسی بمعنی »نق!!ره« و م!!واد مع!!دنی دیگ!!ر ک!!ه از طری!!ق

»کیمیاگری« )= تلفظ دیگر سیمیاگری( تبدیل به »طال/نقره« میشوند.

واژه »شیمی« در زبانهای دیگر آریائی )ایرانو ! اروپائی( مثل فرانسه، انگلیسی،

درAl-Chemist/Al-Chemyیون!!انی و غ!!یره از همین ریش!!ه فارس!!ی اس!!ت. )نگ!!ا.

فرهنگهای انگلیسی که تلفظ همین واژه باضافه الف و الم تعریف در زبان عربی

آمده است(.

واژه »س!!!!یمیا« ی فارس!!!!ی، بمع!!!!نی ع!!!!ربی ش!!!!ده آن »س!!!!یما« یع!!!!نی

Z در »بهجت/عالمت/چهره/صورت« و غیره در ق!!رآن مجی!!د ن!!یز آم!!ده اس!!ت. مثال

.29( آیه 48سوره فتح )

= از واژه »بنفش!!ه« فارس!!ی باض!!افه »گالب« ع!!ربی یع!!نیبنفس''بح الکالب

»سگها« = یعنی: »بنفشه سگان« که نام نوعی گیاه دارویی است. نامهای دیگر

فارسی آن »شاهبانگ«/شابانج )تلفظ عربی کلمه اول(/شابانک و غیره است.

= تلفظ عربی »شاهبانگ«/شابانک، نوعی گیاه داروئی که ن!!ام دیگ!!ر آنشابانج

»بنفسبح الکالب« )= بنفشه سگها( است. )نگا. بنفسبح الکالب(

= از هم!!!ان »ش!!!اه« فارس!!!ی وارد ع!!!ربی ن!!!یز ش!!!ده اس!!!ت، بمع!!!نیش''اه

»شهریار«/پادشاه/شاهنشاه/خسرو/کیا و غیره در طول تاریخ بلند ایرانزمین.

14

= ترجم!!ه »واژه ب!!واژه« )= تحت اللفظی( »ش!!اه افس!!ر«/ش!!اهاکلیل الملک

اسپر/اسپرک/اسفرک و غیره، در فارسی که وارد عربی شده اس!ت؛ ن!ام ن!وعی

گیاه که در رنگرزی بکار میرود.

= از واژه فارس!ی »ش!اه بن!در«/ش!اهبندر ک!ه وارد ع!ربی ن!یز ش!دهشاه بندر

است؛ یعنی رئیس بندرگاه/رئیس بازرگان که واردات و ص!!ادرات در بن!!درگاهها و

ب!!ازار ب!!ا آنهاس!!ت؛ یکی از مقام!!ات ق!!دیم در شاهنش!!اهی ای!!ران ک!!ه هم ق!!درت

اقتصادی بود و هم سیاسی و نظ!!امی. این واژه ن!!ام خ!!انوادگی بعض!!ی اف!!راد در

کشورهای غربی نیز شده است )از جمله »شاه بندر« که ن!!ام زن س!!ابق یکی از

رؤسای جمهوری عراق بود(.

= از واژه »شاهین« فارسی وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، هم!!ان ش!!اهشاهین

پرندگان مثل عقاب/ پرنده شکاری/ بازشکاری جمع آن در ع!!ربی »ش!!واهین«/ و

شیاهین است.

= از واژه »شاهین« فارسی وارد عربی نیز شده اس!!ت. )ک!!ه عالوه ب!!رشاهین

ه ت!!رازو را ب!!ه آن � آن پرنده شکاری( بمعنی »زبان!!ه ت!!رازو« )میل!!ه یی ک!!ه دو کف!!

آویزان کنند( / شاهین ترازو. جمع عربی آن شواهین/شیاهین است.

Z تلفظ عربی »چاک« فارسی است که وارد عربی نیز شده است؛شق = احتماال

چاک شکاف/ شکافته /تکه/پاره/نیمه یی از ه!!ر چ!!یز. )مش!!تقات ع!!ربی »ش!!ق«

بسیار است(.

15

Z در قرآن مجید ب!!ار آم!!ده28واژه »شق�« و دیگر اقسام عربی شده آن مجموعا

Z در سوره عبس ) و دیگران.26( آیه 80است. مثال

= )نگا، شق(شقه

= تلفظ عربی »شلمک« فارسی، ک!!ه ب!!ه آن گن!!دم دیوان!!ه/گن!!دم ه!!رزه وشیلم

غیره نیز گفته میشود. نوعی گیاه تلخ دانه که در گندمزارها میروید.

= در ع!ربی بمع!نی »ش!!مع ف!روش/ش!!مع ری!!ز/ش!!مع س!!از«. اص!ل واژهشماع

Z عربی میدانند، ولی نویسنده کتاب نامهای فارسی آن!!را فارس!!ی »شمع« را غالبا

( تحقیقات بیشتری الزم است.408میداند )نگا. نامهای فارسی ! ص !

= همان »چراغک« طبیعی که از موم و ی!!ا »پی« هم!!راه ب!!ا آه!!ک و اس!!یدشمع

سولفوریک میسازند. غالب فرهنگها آنرا عربی گفته ئند ولی »نامه!!ای فارس!!ی«

(. تحقیق!!ات بیش!!تر الزم408آنرا فارسی میدان!!د. )نگ!!ا. نامه!!ای فارس!!ی ! ص !

است.

در فارسی »شماله« هم تلفظ شده، که باحتمال قوی اصل واژه »شمع« ع!!ربی

شده امروزی است )نگا. فرهنگ عمید ! »شماله«/شمخال و غیره(

= در عربی بمعنی »خورشید«؛ باحتمال قوی از واژه »شمسا/شمس!!ه«شمس

در فارسی قدیم وارد عربی نیز شده است، که ه!!ر دو در فارس!!ی ق!!دیم بمع!!نی

»خورشید«/نور/روشنائی/پرت!!و م!!اه و خورش!!ید ی!!ا آتش میباش!!ند. )نگ!!ا. فرهن!!گ

(.409عمید/شمسا/شمسه/همچنین »نامهای فارسی« ص

16

Z در سوره اع!!راف )33واژه »شمس« در قرآن مجید نیز (7 بار آمده است. مثال

و دیگران.54آیه

= در عربی به »عبا«/شال/چادری که بخود پیچند/لباس ندوخته که بشکلشمله

Z تلف!ظ ع!ربی واژه »ش!!مل« فارس!!ی پارچه و یا شمد دور بدن به پیچی!!د. ظ!!اهرا

است؛ نوعی کفش چرمی که به پا به پیچند/کفش!ی ک!ه ب!ا تس!مه و ی!ا نخ ب!ه پ!ا

بسته شود/چارق/شم نیز گفته میشود.

= تلف!!!ظ ع!!!ربی »چم!!!وش« فارس!!!ی؛ اس!!!ب چم!!!وش/ س!!!رکشش''موس

/نافرمان/»شیطان« و غیره. )توجه: چون در عربی حرف »چ« نیست لذا آنرا به

شمسوس تبدیل کردند. تازه آنها ما را »عجم« یع!!نی »زب!!ان بس!!ته«/ بی زب!!ان/

»چ�س الل« میگویند(.

= تلفظ عربی »شنگرف« فارسی است؛ نوعی سنگ مع!!دنی س!!رخ وشنجرف

یا قهوه یی که در نقاشی و دیگر کارهای صنعتی بک!!ار می رود. در ع!!ربی ب!!ه آن

»زنجف!!ر« ن!!یز می گوین!!د. در فارس!!ی عالوه ب!!ر ش!!نگرف، تلف!!ظ ه!!ای دیگ!!ر آن

نشنجر/زنجرف و غیره است.

= تلفظ ع!ربی واژه »زن!!گ« زنگی یع!نی »سیاهپوس!!ت« آفریق!ائی/ س!!یاهزنج

چرده.

= جم!!ع ع!!ربی »س!!وار« )ب!!روزن »ش!!کار«( یع!!نی »زی!!ور« بخص!!وصاس''اور

»دستبند« زنان/دست برنجن )نگا. سوار(

17

Z از »زی!ور« فارس!ی آم!ده اس!ت.اسوره = جمع »سوار« در ع!ربی ک!ه ظ!اهرا

Z در سوره زخرف ) .53( آیه 43)نگا. سوار(. در قرآن مجید هم آمده است. مثال

= بر وزن »ش!!کار«، تلف!!ظ ع!!ربی »زی!!ور« فارس!!ی، یع!!نی »زی!!ورآالت«/سوار

آرایش ب!!دن ب!!ا طال و ج!!واهرات / آذین/آدین/آرایش ب!!ا س!!نگهای گرانبه!!ا، طال و

غیره. واژه »سوار« بیشتر به معنی »دستبند« زنان/ النگو/ مچ بند طال و ج!!واهر

بکار می رود. نام دیگر آن در فارس!!ی »دس!!ت ب!!رنجن« اس!!ت. در زب!!ان ع!!ربی

واژه »سوار« فارسی را جمع بسته و بشکل »اساور«/اسوره و غیره بکار ب!!رده

ئند.

بار آم!!ده5واژه »اساور«/اسوره )جمع عربی شده »سوار«( در قرآن مجید نیز

Z در سوره انسان ) . و دیگران. 21( آیه 76است. مثال

= از همان »سورنجان«/سورنگان فارسی که وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!دهسورنجان

است، نوعی گیاه با گلهای زرد، شبیه زنبق، که در پزشکی و داروسازی بکار می

رود.

Z تلفظ ع!!ربی واژه »س!!اس« در فارس!!ی اس!!ت، ن!!وعی حش!!رهسوس = ظاهرا

کوچک مثل »کنه«/ کیک و غیره که داخل تشک و لحاف و پارچه ها جا می کند و

آنها را می خورد. ن!!ام دیگ!!ر آن در فارس!!ی »بیب«/بی!!د/بی!!و اس!!ت. )این واژه ب!!ا

»سوسک«/شوشک/شاشک و غیره مربوط است( سوسمار.

= تلفظ دیگر »عربی« سوس فارسی است )نگا. سوس(سوسه

18

ادامه "م"

ماش = از همان ماش فارسی، که دانه های ریز سبز رنگ اس!!ت و پس از پختن

بشکل غذا مصرف می شود.

Z آبگوشت، چ!!ای، مزمز= تلفظ عربی "مزمز" یعنی "مزه، مزه" = چشیدن )مثال

قهوه و غیره(

ماشک = از همان واژه "ماشه" در فارس!!ی بمع!!نی "ان!!بر" ج!!زئی در تفن!!گ ک!!ه

چاشنی را آتش می کند، آلتی در سالح گرم که چاشنی را منفجر می کند.

مائی = عربی بمعنی "آبی / آبزی/آنچه به آب مربوط است. ولی اصل ماء/می!!اء

به کلمه پهلوی "مایه" که ماده اولیه خلقت است برمی گردد. )نگا، مایه(

مدالیون = یعنی مدال بزرگ، از کلم!!ات اروپ!!ائی وارد ع!!ربی ش!!ده اس!!ت. ولی

" یعنی "فلز" و ب!!االخره ب!!ه "Metralاصل همه آنها بعالوه مدال برمی گردد. به "

Mederیعنی قوم "ماد" ایرانی که اولین کاشف و مخترع فل!!ز اس!!ت در جه!!ان "

(.Medalبودند. )نگا، مدال،

مسک = تلفظ عربی کلمه "مشگ" در فارسی؛ ماده خوشبو ک!!ه ازن!!اف "آه!!وی

مش!!گ" گرفت!!ه و در ص!!نعت عطرس!!ازی و بخ!!ورات )بخص!!وص در حرمه!!ا و

زیارتگاهه!ا، مع!ابر ب!ودائی و هن!دی و غ!یره( بک!ار می برن!د. در زبانه!ای آری!ائی

19

)ایرانو ! اروپائی( دیگر مثل انگلیسی، التین و غ!!یره ن!!یز از همین کلم!!ه پارس!!ی

استفاده می شود.MWKبصورت

جالب اینجاست که نامهای "مس!!کو" )پ!!ایتخت روس!!یه ک!!ه "ماس!!کوا" تلف!!ظ می

( و مسقط )پایتخت عمان/یکی از ای!!االت ق!!دیم ای!!ران ب!!زرگ( وMask-vaشود

" هر سه با این کلمه پارسی "مش!گ ی!ا مس!ک" درDemascusشهر "دمشق یا

در واژهWebsterع!!ربی و زبانه!!ای دیگ!!ر رابط!!ه دارن!!د)نگ!!ا، فرهن!!گ انگلیس!!ی

Muscat.چیزی شبیه "مشگین شهر" خودمان و یا "اندیمشگ" و دیگران )

Z در سوره "مطفقین" ) ( آیه83کلمه "مسگ" در قرآن مجید هم آمده است. مثال

26.

مسکاتی = آنچه از "مسک = مشگ خوشبو" درست شود؛ نام ن!!وعی "ش!!راب"

)= زرآب ، آب طالیی( که از انگور خوشبویی بنام "انگ!!ور مش!!ک" میس!!ازند. در

میگویند، که از همان ریشه "مسک = مشگ"Muscatelزبانهای اروپائی نیز آنرا

فارسی است.

مسوره = تلفظ دیگری در عربی از کلمه "ماسوره" فارسی؛ نی ب!اریکی ک!ه در

کارهای ریسندگی از آن استفاده میشود. لوله باریک و کوتاهی که نخ را ب!!دور آن

می پیچند، نوعی "قرقره" برای نخ پیچی.

Z تلفظ عربی "کشمش" است، اما در ع!!ربی بمع!!نی "زردآل!!و" مشمش = ظاهرا

بکار می رود؛ ولی ریشه کالم فارسی است )توجه: زردآلو در زبانهای اروپ!!ائی "

20

Apricot برقوق" آمده است ولی آخرش برمیگردد به–" است. که از عربی "ال

(.81"برقوق/برکوک" فارسی )نگا، نامهای پارسی ! چاپ هند ! ص

ج!!الب آنس!!تکه ن!!ام "علمی /گیاهشناس!!ی" مش!!مش در التین و زبانه!!ای غ!!ربی

Prunus Armeniaca.است

یعنی "گوجه ارمنس!!تانی" و ب!!ا توج!!ه ب!!ه اینک!!ه ارمنس!!تان یکی از ق!!دیمی ت!!رین

استانهای ایران بزرگ و تاریخی است، فهم ریشه این کلمه آسانتر میشود.

" در پارس!!ی، یع!!نی رئیس کاهن!!انMithrenمطران = تلف!!ظ ع!!ربی "می!!ترین =

Z بیشتر به سر کشیش مسیحیان اطالق میشود)=چیزی معابد؛ مؤبد موبدان؛ فعال

مثل "آیت الله" در شیعه(. اما ج!الب اص!ل این لغت اس!ت ک!ه خیلی ق!دیمتر از

مس!!یحیت و اس!!الم اس!!ت. اص!!ل "مط!!ران/می!!تران" از "مت!!یراء االه!!ه آری!!ائی،

مسئول" پیمان/عهد/قرار/عشق/نور/محبت" و غیره است. از آن به بعد هرکسی

یع!!نی "االهی/خ!!دائی"Mithrenکه "االهی/خدائی.م!!ذهبی/دی!!نی" ب!!ود "می!!تربن"

نزدیک به خدای آسمانها و غیره لقب یافت )نگا، "نامهای پارسی ! چ!!اپ هند! ص

Webster یعنی میترائی/خدائی/دینی"(. نگا فرهنگ انگلیس!!ی Mithren واژه 276

و دیگران.Miterواژه

)مشتقات عربی "مطران" زیادست از جمله مطرنه/مطرانیه/مطارنه و غیره(

مغنة = چوب "ماهو/باهو/ماهون/مغون" که در زبانهای اروپ!!ائی ن!!یز همین کلم!!ه

بک!!ار می برن!!د؛ ن!!وعی چ!!وب س!!خت و پ!!رMahgogamyقدیم پارسی را بشکل

21

دوام ک!ه در عص!ا، ب!اتون، چوبدس!تی پاس!بانان و ارتش!یان و همچ!نین در م!یز و

صندلی و مبلمان سازی و یا سقف و کف ساختمان بکار میرود.

مغنی = چوب "ماهو" )نگا، مغنة(. در زبانهای اروپ!!ائی ن!!یز همین کلم!!ه پارس!!ی

بکار می برند.Mehoganyقدیمی را بصورت

ه" � مکه = شهر "مکه"، مرکز اسالم؛ ش!!هر پی!!دایش اس!!الم؛ تلف!ظ دیگ!!ر آن "بک!!

است که در قرآن مجید نیز به همان شکل "بکة" آم!!ده اس!!ت )نگ!!ا، آل عم!ران)

(.96(آیه3

"��ة" )و بهمان دلیل "مکة"( از کلمه پهلوی "بک جالب اینجاست که اصل واژه "بک

یا "بغ" می آید یعنی "خدا" )مثل "بگوان" که هنوز هندیها می گویند و "ب!!غ + داد

= بغداد" یا ش!!هر خ!!داداد، و در زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ایی ! اس!!الوی مث!!ل روس!!ی و

لهستان و غیرنیز "بغ" است.در ترکی و مغولی "بی!!گ/بی!!ک" تلف!!ظ میش!!ود. نگ!!ا،

"73نامهای پارسی "چاپ هند ! ص

بنابر این "بکه" / مکه" یعنی "شهر خدا/جای خ!!دا/بیت الل!!ه" درس!!ت مث!!ل ش!!هر

"بعلبک" در لبنان م!رکب از "بع!ل = یکی از خ!دایان س!!امی و + ی!!ک = خ!الق/

خدا" یعنی "جائی که خدا/خالق آن بعل" اس!!ت. "معب!!دبعل"، پرستش!!گاه خ!!دای

.75"بعل". )نگا، "نامهای پارسی" ! ص

مکوک = تلفظ عربی "ماکو/ماکوب" فارس!ی؛ آل!تی مث!ل "ت!یر کوچ!ک" ک!ه در

بافندگی برای رفت و آمد نخ بکار می رود، در چرخ خیاطی نیز برای رساندن نخ

22

استفاده میشود. )جمع عربی آن: مکاکی!!ک اس!!ت( در فارس!!ی "مک!!و" هم تلف!!ظ

می شود.

Z از ریشه "مکیدن" در فارسی بمعنی "ج!!ام" "نعلبکی" و ظ!!رف مکوک = ظاهرا

آشامیدن است. چیز شبیه "اکواب و اباریق" که جمع عربی "ک!!اب" و "ابری!!ق =

آبریز" فارسی یعنی "جام نوشیدنی ها" که در قرآن مجی!د هم بش!کل "اک!واب و

، در چهار سوره قرآن مجی!!د18( آیه 56ابادیق" آمده است. )نگا، سوره واقعه )

آمده است(.

جالب آنستکه در زبانهای دیگر آریائی )ایرانو ! اروپ!!ائی( ن!!یز همین واژه فارس!!ی

" یا "کاپ" استفاده می شود.CUPبشکل "

ملس = از همان "ملس" فارسی بمعنی "میخوش"، ترش و شیرین، مزه خوش

Z "مل!!وس" هم بمع!!نی ن!!رم، که نه زیاد شیرین ونه زیاد ترش است، میانه؛ ض!!منا

قشنگ، زیبا، خوشگل و غیره، از همین ریشه اس!ت. در ع!ربی عالوه ب!ر هج!ای

Z به همین معنای باالست. "ملس" بشکل "ملص" نیز آمده که دقیقا

ملص = نگا، "ملس".

ملک = در عربی بمعنی پادشاه است و مؤنث آن ملک!!ه اس!!ت. در زب!!ان پهل!!وی

"شاهنشاه" را "ملکان مل!!ک" می گفت!!ه ئن!!د یع!!نی "ش!!اه ش!!اهان")نگ!!ا، نامه!!ای

ملیت مختل!!ف27( ب!!ا توج!!ه ب!!ه اینک!!ه شاهنش!!اهی ای!!ران از 258پارس!!ی ! ص

تشکیل شده بود و زمانی هم زبان آرامی )= سامی( یکی از زبانه!!ای رس!!می و

23

خط سازی یکی از خطهای رسمی ایران بود، بای!!د دی!!د ک!!ه واژه "مل!!ک" بمع!!نی

پادشاه از کدام زبانهای شاهنشاهی ایران باستان بوده است.

ملکه = "شهبانو" )نگا، ملک(

مناخ = از واژه "مناخ" درپهلوی بمعنی "جا"، مکان، ظ!!رفیت، بمع!!نی "خان!!ه" و

محل سکونت هم آمده است )نگا، عمید(. در فارسی "منا" هم گفته میشود.

منجنیق = تلفظ عربی "منجینک" پارسی؛ نوعی وسیله جنگی که با آن س!!نگهای

بزرگ، قلوه سنگ و یا آتش پاره بسوی دشمن و یا داخل فلسفه محاصره شده،

Z س!!ه کیل!!و( و Z از دو کلم!!ه "من" یع!!نی وزن!!ه مع!!روف )معم!!وال میاندازند. ظ!!اهرا

"جن/زن = زننده/پرتاب کنند"

بعالوه پسوند "یک" آریائی بمعنی "نسبت /دارنده/کننده" مثل "ایرانیک/ایرانیک!!ا"

Melesqvic"در اروپای شرقی، یوگسالوی و غیره( و ی!!ا "ایچ" در "نیم!!ا یوش!!یج(

شاعر مع!!روف ای!!رانی "نیم!!ا" ک!!ه اه!!ل "ی!!وش" مازن!!دران ب!!و، یع!!نی "یوش!!ی"

)بنیانگذار شعر ن!و در ای!ران، ک!ه ن!ام اص!لیش علی اس!فندیاری ب!ود(. بن!ابر این

منجنق در عربی بمعنی منجینک فارسی = آنچه وزنه یک "من" اندازد ی!!ا "س!!نگ

انداز" آتش انداز و غیره.

"چل!!ه نش!!ینان" و ج!!ادوگران ب!!دور خ!!ود می کش!!ند و درمندل خط دائره یی که

داخل آن دعا و جادو می کند "دائره حرز و تعذیه خوانی" حفظ جادوئی و کاهنی

سر "شمن" ها در درون آن "حله" می نشیندند. مندله هم گفته میشود.

24

در هندی و دیگر زبانهای آریائی از همین ریش!!ه پارس!!یMandel یا Mantraکلمه

(160است. )نگا "نامهای پارسی" ! چاپ هند ! ص

مندله = نگا، مندل

بنابر این منجنیق در عربی یعنی منجینک فارسی = آنچه وزنه یک "من" اندازد یا

"سنگ انداز" آتش انداز و غیره.

مهردار= مسئول "مهر" دولتی )در ک!!اخ و ی!!ا وزارت خان!!ه و غ!!یره(، متش!!کل از

کلمه یعنی مهره که نام و نشان فرد یا اداره بر آن نقش بسته.

Z این کلم!!ه هم از طری!!ق مهر بعالوه "دار" فارسی یعنی "دارنده داشتن". ظ!!اهرا

ترکی عثمانی وارد زبان عربی شده است.

مهرجان = از مهرگان پارسی یعنی ماه مهر"آنچه ب!!ه خورش!!ید" )مه!!ر، می!!تر =

خدای خورشید ایرانیان( مربوط است"

امروزی به هر جشن ملی، جشنواره هنریجشن پائیزی ایرانیان قدیم. در عربی

،271"مهرج!!ان" می گوین!!د. )نگ!!ا، نامه!!ای پارس!!ی، چ!!اپ هن!!د/صو ف!!رهنگی،

همچنین فرهنگ عمید ودیگران(.

مهین = در عربی بمعنی "اهانت شده"، بی ارزش، منفور، نکبت، خوار و غ!!یره.

در فارسی بعکس بمعنی بزرگ، بزرگ!!وار، برت!!ر، مح!!ترتر. ولی اینگون!!ه "ض!!دیت

معنا" در اصل قضیه چندان فرق نمی کند، همانطور که بع!!د از ج!!دائی و اختالف

آرائیان ایرانی و هندی تمام خدایان "خوب" ایرانی در میان آریائیان هندی "ب!!ده"

25

شدند و بعکس. برای نمون!!ه "دی!!و" در ای!!ران بداس!!ت در حالیک!!ه در ه!د "خ!دای

خوب" است؛ همچنین "آسورا/آش!!ورا/)عاش!!ورا(" ک!!ه ب!!رای گ!!روهی از آریائی!!ان

محترم و برای گروه مخالف منفور است و غیره.

ریشه لغت "میهن" حتی به زبانهای مالزی!!ائی/فیلیپس!!ین هم کش!!یده ک!!ه در آنج!!ا

"مهینه" بمعنی "ضعیف/بی خاصیت/بدرد نخور" و غیره است.

Z در س!وره به این معنی، در قرآن مجید هم "مهیمن" چه!ار ب!ار آم!ده اس!ت. مثال

و دیگران.52( آیه 43زخرف )

)تحقیقات بیشتر در مورد ریشه کلمه "مهیمن" الزم است(

مور = ریشه کلمه "مار" در عربی بمعنی "مررو" عب!!ور، ح!!رکت، رفت و آم!!د و

Z هم درباره "مار" که در زبانهای آریائی )ایران!!و غیره است. ولی همانطور که قبال

! اروپای ! هندی( بمعنی "راه" است توضیح دادیم، احتمال زی!!اد اس!!ت ک!!ه اینهم

یکی از واژه های عاریه در عربی )باصطالح لغت "عجم!!ه"( اس!!ت ک!!ه بع!!دها ب!!ا

تعریف عربی، شاخ و برگ پی!!دا ک!!ره و ح!!تی ب!!رای خودم!!ان هم ناش!!ناس ش!!ده

است.

در رابطه با "مار" آریائی و "مرور" ع!!ربی ش!!ده آن، لغت "م!!روه" و "ثم!!ور" در

" که در قرآن مجید هم �Z س!!وره نم!!ل )35عربی است و "مر بار آمده است. مثال

و دیگران88( آیه 27

26

)پ!!ایتخت روس!!یه( ک!!ه ب!!ه خ!!ود زب!!ان روس!!یموس!!کو= تلف!!ظ ع!!ربی "مس!!کو"

تلفظ میشود. راجع به اصل آریائی این واژه در چند جا توضیح"Mus-kua"مسکو/

"مسکوا" از "مسک" یعنی "مشک" فارس!!ی ک!!ه م!!اده خوش!!بویداده ییم. اصل

ناف آهو است، میآید. بنابر این مسکو یعنی شهر "مشک" و عنبر )نگ!!ا، فرهن!!گ

(.Musk واژه Websterانگلیسی

Z شهر دمشق )پایتخت سوریه( یا " " و "مسقط" پ!!ایتخت عم!!انDe-Mascuoضمنا

ب!!رمی گردن!!د ب!!هMuscat)که یکی از استانهای قدیم شاهنشاهی ای!!ران ب!!ود( ی!!ا

همین کلمه مشک فارسی )اضافه کنید: مشگین ش!!هر، اندیمش!!ک و ب!!االخره این

مسکویه دانشمند بزرگ اسالمی ایران را(.

موم = تفاله عسل، جایگاه عسل که بش!!کل نیم!!ه س!!فت )بح!!الت ص!!ابونی( در

میآید و برای استفاده های ص!!نعتی و مومی!!ایی مردگ!!ان )مث!!ل مومی!!ائی فراعن!!ه

مصر( بکار میرود. در زمان انگلیسی و دیگر زبانهای اروپائی کلمه "مومی!!ائی" از

بکار میرود.Mummyهمین واژه پارسی بشکل

�مومی!!ائی فارس!!ی ک!!ه در زبانه!!ای اروپ!!ائی ن!!یز هم!!ان کلم!!ه فارس!!ی مومیاء = ا

بکار برده میشود.Mummyمومیائی بشکل

مومیه = جمع "مومیاء"

مید = کلمه "میدان" فارسی که در عربی هم یعنی "حرکت/ج!!والن/زمین وس!!یع

برای اسب دوانی و غیره/ولی اصل همه آنها روبرومیگردد. به "م!!اد" یع!!نی ق!!وم

27

ماد که ها+مادان ریشه )=همدان( پایتخت آنها بود. مدینه و م!!دائن و م!!دین ن!!یز

از کلم!!ه "م!!اد" ریش!!ه دارن!!د. در زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی( ن!!یز

Mede/Medes.یعنی "ماد" می گویند

مشتقات این کلمه فارسی )=میدان( در عربی بسیار است. نگا فرهنگ لغات.

میری = مخفف� "امیری" در عبی یعنی "دولتی"، مرب!!وط ب!!ه دولت و ی!!ا "ملی"،

حکومتی و کشوری و غیره. اصل آن برمی گ!!ردد ب!!ه واژه "م!!یر" فارس!!ی یع!!نی

"ح!!اکم/ش!!اه/ش!!اهزاده/سرلش!!ک و غ!!یره. )مث!!ل م!!یره = خواج!!ه = ب!!زرگ =

کدخدا؛/همچنین میرزاده، میرشب یعنی پلیس، میرشکار، میرغضب و دیگران(

میز = همان "میز" فارسی، وسیله یی ک!!ه ب!!رای نوش!!تن و ی!!ا کاره!!ای دیگ!!ر در

خانه و اداره قرار داده و روی آن از کتاب و دفتر و اش!!یاء دیگ!!ر را اس!!تفاده می

کنیم.

میزاب = از همان "میزاب" فارسی یعنی ناودان، آبرا، لوله و ی!!ا نمی!!ه لول!!ه ک!!ه

توسط آن آب از پشت ب!ام ب!ه زمین میآی!د. جم!ع ع!ربی آن "م!آذیب/م!وازیب و

میازیب" است.

میزر = از همان کلمه قدیم فارسی "میرز" بمعنی "عمامه، دستار، شال کم!!ر و

یا سرو غیره".

حرف "ن"

28

نارجیل = تلفظ عربی "نارگیل" فارس!!ی، ک!!ه ن!!وعی می!!وه درخ!!تی اس!!ت دارای

پوسته سخت و الیاف زیاد، با "نوشابه" نیمه شیرین که در مناطق استوائی مث!!ل

Z هن!د و پاکس!تان، و جن!وب آس!یا می رود؛ جوزهن!دی ن!یز گفت!ه میش!ود. )ظ!اهرا

نارگیل از د لفظ "انار" و "گیل/گل" بمعنی آنار گیالن یا "انار زمین" آمده اس!!ت.

( P.318,Persian, Name)نگا،

نارجیله = تلفظ "نارگیله" در فارسی، بمعنی "علیان" که با آن تنباکو را ب!!ا آتش

Persian water Pipeو گذار از آب کوزه آن، مصرف می کنند. در انگلیسی به آن

هم می گویند.Shidiah و Haedeachیعنی "لوله آبی/غلیان پارسی" و یا

نارنج = تلفظ عربی "نارنگ" )=نارنگ و ترنگ( نوعی پرتقال تلخ را می گویند.

ناس = از کلمه پهلوی "ناسو" بمعنی "انسان" مردم، آدمها؛ بمعنی جد هم آمده

.(321است. )نگا، "نامهای پارسی"چاپ هند ! ص

ناسوت = یعنی "ناسی" آنچ!!ه مرب!!وط ب!!ه انس!!انیت اس!!ت، انس!!انی )در مقاب!!ل

الهوت یعنی "االهی/خدائی"( و ملکوت یعنی مربوط به مالئک!!ه و فرش!!تگان(. از

کلمه "ناسو" در پهلوی ! نگا "ناس".

ناموس = بمعنی "راز، س!ر و پوش!یدنی، ش!رف و ع!زت؛ بگفت!ه مرح!وم عمی!د

اصل آن یونانی است"

Z گفته ییم، یونان و هند شاخه هایی از ق!!وم آری!!ا، یع!!نی در )ولی همانطور که قبال

اصل ایرانی هستند.( حدث بنده آنست ک!!ه ن!!اموس ب!!ا واژه آری!!ائی "ن!!ام" یع!!نی

29

اسم و هر سهم رابطه ریشه یی دارد. تحقیق!!ات بیش!!تر الزم اس!!ت؛ )ولی آنچ!!ه

مسلم است عربی نیست که خیلی ها فکر می کردند(.

نای = از کلمه "نای" در فارسی بمعنی "لوله" = لولهین حمام، آب و فاض!!الب

و غیره.

از همین ریشه است "اناء" و آینه بمعنی "ظرف" کاسه آب، جام و غ!!یره ک!!ه ب!!ا

واژه "آیین" و "انین" پهلوی یعنی "خمره" خم آب و مایع!!ات دیگ!!ر ی!!ا "خنب" در

Z "( در هندی و غیره، رابطهKhumb Melaزبانهای آریائی دیگر )= مثل "خنب مثال

ریشه یی دارد. )نگا، فرهنگ عمید ! "آئین" انین(.

به این معنی )ظرف/ج!ام/آب!دان( در ق!رآن مجی!د واژه "آین!ه" و مش!تقات دیگ!ر

Z در سوره انسان )5عربی آن و دیگران.15( آیه 76 بار آمده است. مثال

نای = همان "نای"فارسی یا "نی" که بعنوان وس!!یله موس!!یقی توس!!ط چوپان!!ان

)=تلفظ عربیش = شوبان /شبان( و در بزم های عیش و نوش نواخت!!ه میش!!ود.

نی لبک؛ فلوت.

نبیذ= یع!!نی "ش!!راب" )=زرآب/آب طالئی؛ اص!!ل کلم!!ه فارس!!ی پهل!!وی اس!!ت(

گرچه غالب فرهنگ ها آنرا "عربی" میدانن!!د ولی ب!!ا توج!!ه ب!!ه حق!!ایق ت!!اریخی و

اینک!!ه "ش!!راب )= زرآب( اولین ب!!ار در ای!!ران کش!!ف و اخ!!تراع ش!!د و ش!!باهت

عجیب این لغت با کلمه "نبید" در زب!!ان پهل!!وی )=نوی!!د در زب!!ان دری ام!!روزی(

( گم!ان311بمعنی "خوشخبری/بشارت")نگا، "نامه!ای پارس!ی" چ!اپ هن!د ! ص

30

نزدیک به یقین بنده آنست که این لغت نیز مثل هزاران واژه دیگر فارسی داخ!ل

عربی هم شده است )یعنی باصطالح "عجمه" است(.

نبر = ریشه کلمه "انب!!ار" در ع!!ربی ک!!ه هم!!ان "تعری!!ف" عربه!!ا از واژه "انب!!ار"

فارسی است، یعنی جائیک!!ه خیلی چ!!یز "انباش!!ته" ش!!ود، رویهم گذاش!!ته و جم!!ع

آوری شود، مخزن ی!!ا خزین!!ه )=مع!رب "گنجین!!ه"( مق!دار زی!!ادی از اش!!یاء مث!!ل

Z ن!!ام غالت، ادوات تجاری و ص!!نعتی و غ!!یره. "انب!!ان" خیلی خیلی ب!!زرگ. )ض!!منا

شهر تاریخی در عراق امروزی اس!!ت ک!!ه مرک!!ز "انب!!ار" غالت و اغذی!!ه و توش!!ه

ارتش شاهان ساسانی ایران ب!!ود، آن!!روز ک!!ه "بغ!!داد" )=ب!!غ + داد( ب!!غ+دت =

شهرخداداد( یکی از چهار پایتخت شاهنشاهی ایران بحس!!اب میآم!!د؛ چق!!در دنی!!ا

عوض شده است؛ بیخود نبود که فردوسی روانشاد "گله" میکرد از دست "چ!!رخ

گردن"(.

جمع عربی "انبار" انابر، انابیر است.

Z ب!!ا کلم!!ه نبق = نام ن!!وعی گی!!اه از خ!!انواده "نیل!!وفر" و زنب!!ق ه!!ا اس!!ت. ض!!منا

" گویند، رابط!ه ریش!هAlembicفارسی "انبیق = انبیک" که در زبانهای دیگر هم "

یی دارد.)شاید بخاطر شکل کوزه انبیق که در داروسازی ب!!رای تقط!!یر مایع!!ات

بکار می رود(. نگا، انبیق.

31

نخ = از همان "نخ" فارسی که ب!!رای ریس!!مان و تن!!اب و بافن!!دگی اس!!تفاده می

شود. در فارسی و عربی هر دو بمع!نی "زیل!!و" گلیم، ف!رش نخی بک!!ار می رود.

جمع عربی آن "انخاخ" است.

نرجس = تلفظ عربی "ن!!رگس" گ!!ل ن!!رگس، نس!!ترن، در ع!!ربی ب!!ه یکدان!!ه آن

Z نام بانوان در فارس!!ی و ع!!ربی از جمل!!ه ن!!ام مب!!ارک "نرجسه" می گویند. ضمنا

مادر امام زمان )عج(

نرجسه = نگا، نرجس

نرد = همان بازی معروف "نرد" ایرانی!ان ک!ه بی ش!باهت ب!ه ش!ترنج نیس!ت در

Backانگلیس!ی ب!ه آن gamppon گوین!د و کلم!ه Diceدر انگلیس!ی ن!یز از هم!ان

( استخوانی برای بازی ن!!ردcube"تاس" فارسی آمده است که دو مهره مکعب )

هستند.

نردین = تلفظ عربی "نرد" که یک واژه آریائی )ایرانو ! اروپائی( و سانس!!کریت

)یعنی آریائی/ایرانی( است که نوعی گیاه خوشبوی داروئی است، که روغن آن!!را

برای بخور و شفا مصرف می کنند.

نرنج = تلفظ عربی "نارنج/نارنگ" فارسی، ک!!ه ن!!وعی می!!وه مای!!ل ب!!ه تلخی، از

خانواده "نارنگ" )پرتقال( است.

32

نزک = فعل "نیزه زدن" )= چاقوزدن/فروکردن قمه ی!!ا اس!!لحه فل!!زی ب!!ه ب!!دن

کسی(. این لغت را عربها از کلمه "نیزه" فارسی صیغه بندی ک!!رده و تب!!دیل ب!!ه

فعل هم کرده اند. )نگا،(

نیزک = نیزه و جمع آن "نیازک" در عربی(.

نساء = در عربی امروز بمعنی "طول عم!!ر" زن!!دگی ب!!ا ب!!رکت و غ!!یره، ولی در

فارسی "اوستائی" این واژه تاریخ طوالنی دارد؛ نام چن!!دین "مح!!ل خ!!وش آب و

هوا است"، اسم تعدادی از شهرهای آسیائی مرک!!زی ک!!ه از آنه!!ا یکی "نس!!ائی"

معروف در حدیث و فقه اسالمی و غیره برخاسته است. شهر مع!!روف نیش!!ابور

)آرمگاه ابدی حکیم عمرخیام( نیز از "نساپور" یعنی "شهر نس!!اء" ی!!ا خ!!وش آب

(. نس!!اء در فارس!!ی بمع!!نی "س!!ایه،327ه!!وا میآی!!د. )نگ!!ا "نامه!!ای پارس!!ی"ص

سایبان" و غیره هم آمده است.

نساء = جمع ع!!ربی بمع!!نی "زن!!ان/زنه!!ا" ولی ریش!!ه آن از واژه "ن!!اس" ع!!ربی

است که خود آنهم از واژه "ناسو" در زبان پهلوی بمعنی "انس!!ان" آم!!ده اس!!ت.

(.318)نگا، "نامهای پارسی" ص

نناس = در غالب فرهنگه!ا آن!را ع!ربی دانس!ته ئن!د ولی هم!انطور ک!ه در م!ورد

"ناس/ناسو" گفتیم، ریشه این لغت برمیگردد به "ناسو" در زب!!ان پهل!!وی بمع!!نی

(. نناس ن!!وعی ج!!انوران مهیب افس!!انه318"انسان" )نگا، "نامهای پارسی"، ص

33

ی بودن!!د، مث!!ل بوزین!!ه، ک!!ه قب!!ل از آدمی!!ان در روی زمین میزیس!!تند. ج!!انوران

اینسان شکل و عجیب و غریب.

نسوه = جمع "امرأه" در عربی است یعنی زنان )که البت!!ه اش!!تباه اس!!ت، چ!!ون

نسو، و نسوان و نساء همه با کلمه "ناسو"، یعنی "ن!اس/انس!ان" ک!ه اص!لش از

.318زبان پهلوی است، رابطه ریشه یی دارند( نگا، "نامهای پارسی"ص

نسوی = نسائی یعنی زنانه در زبان عربی. ولی اصل آنها هم!!ه ب!!رمی گ!!ردد ب!!ه

(.318کلمه "ناسو" در زبان پهلوی بمعنی "انسان" نگاء، "نامهای پارسی" ! ص

مشتقات دیگر عربی آن "نسائیه" نسوانیه و غیره است.

نشادر = یا نوشادر، از همان کلم!!ه "نش!!ادر" فارس!!ی، ک!!ه ن!!وعی م!!اده مع!!دنی

است و در کارهای صنعتی و پزشکی و غیره مثل لحیم کاری استفاده می شود.

نشان = از هم!!ان کلم!!ه "نش!!ان" فارس!!ی یع!!نی عالمت، ه!!دف در تیران!!دازی و

نشان افتخار یا مدال ارتشی و غیره.

نشانجی = تلفظ عربی "نشانچی" یعنی نشانه گیر و یا تیران!!داز، کمان!!دار )مث!!ل

آرش کمانگیر قهرمان ایران باستان(

در عربی "نشنجی" هم می گویند.

نشاء = تلفظ عربی "نشاسته" که نوعی گرته است که از خشک ک!!ردن گن!!دم و

یا سیب زمینی بدست میآید و در خوراکیها و برای آه!ار پارچ!ه و لب!اس اس!تفاده

میشود. )مستقات دیگر آن در عربی عبارت است از نشوی، نشویات و غیره(

34

Z ب!ا کلم!ه نشل = در ع!ربی بمع!نی "رب!ودن" قاپی!دن، دزدی!دن، جیب ب!ه ظ!اهرا

فارسی نشل که بمعنی چنگ زدن، درآویختن و همچنین "قالب ماهیگیری" است،

رابطه ریشه یی دارد.)نگا، فرهنگ عمید "نشلیدن" و نشل(.

در عربی مش!!تقات دیگ!!ر هم دارد از جمل!!ه "نش!!ال" یع!!نی جیب ب!!ر، جیب زن و

غیره.

نشنجی = تلفظ عربی "نشانه چی" یا تیرانداز، کماندار )نگا، نشانجی(.

نشنکاه = با حرف کاف، تلفظ عربی "نشانگاه" یعنی "جای نشان ی!!ا ه!!دف" در

تیراندازی، خالی و یا نقطه و تصویر یا هرچیزی که بسوی آن تیر میاندازند.

Z بمع!!نی "ب!!ادنجود ک!!ردن" ب!!اد ب!!ه غبغب نفج = در عربی بمعنی "پری!!دن"؛ ض!!منا

انداختن، غرور و خودستائی و غیره. در فارس!ی ب!ه "کاغ!ذ" نوش!تنی، قرط!اس،

موادیکه از چوب تبدیل به کاغذ میشود برای نوشتن، "نفج" میگویند. در رابطه با

ریشه این دو، تحقیقات بیشتری الزم است.

نفیر = از همان "نفیر" فارسی بمعنی "شیپور"، سرنا، کرن!!ا، ب!!وق، جم!!ع آن در

عربی "انگار" "انفار" است. مشتقات دیگر آن "انفره" و غیره است.

نفط = تلفظ عربی "نفت" پارسی که اولین چاه آن در خاور میانه در ای!!ران، در

میالدی در مسحد سلیمان کشف شد. در زب!!ان انگلیس!!ی ن!!یز همین1909سال

" بکار می برند. )راجع به کشف اولین چاه نفتNaphthaواژه پارسی را بشکل "

رجوع شود(.Nov.20/2009/BBCخاور میانه به

35

ه زن"در مصر، کسیکه طب!!ل میزن!!د؛ در م!!ورد اص!!ل � نقرزان= تلفظ عربی "نقار

ه" هنوز مدرک خاص!!ی ن!!داریم ولی کلم!!ه "زن" یع!!نی کس!!یکه میزن!!د � کلمه "نقار

Z از طریق کردهای حاکم مص!!ر مث!!ل خ!!انواده ص!!الح ال!!دین فارسی است. احتماال

ایوبی و دیگران از فارسی به عربی هم وارد شده است.

ناقوس = در مورد اصل فارسی یا عربی بودن ناقوس هنوز دلیل خاصی نداریم،

گرچه "حدس علمی" بر آنستکه فارسی باشد )مثل "جاموس" ک!!ه ع!!ربی ش!!ده

"گاومیش" فارسی است و "قاموس" یعنی دریا که بعدها بمعنی "فرهنگ لغات"

تبدیل شد؛ این تبدیل از آن!!وقت ش!!روع ش!!د ک!!ه مهم!!ترین فرهن!!گ لغ!!ات ع!!ربی

توسط یک دانشمند مسلمان ایرانی بنام "فیروزآبادی" در قرن پانزدهم میالدی با

عنوان "القاموس المحیط" نگاشته ش!د. از آن ب!ه بع!د کلم!ه ق!اموس در ع!ربی

Theمس!اوی ش!!دبا "فرهن!!گ لغ!ات")نگ!!ا، فرهن!!گ ع!ربی "الم!ورد" و همچ!!نین "

Persian names)ص ! "

فیروزآبادی بعدها به یمن مهاجرت کرد، داماد شاه یمن و قاضی القضات کش!!ور

یمن هم شد.

ولی آنچه ما را به فارسی بودن "ناقوس" معتقد میکند آنست که یکی از قدیمی

ترین آهنگهای موس!!یقی ای!!ران "ن!!اقوس" اس!!ت، ک!!ه یکی از س!!ی لحن "بارب!!د"

Z این اس!!م حت!!ا ب!!ه موسیقی دان و نوازنده بنام ایران قب!!ل از اس!!الم ب!!ود و یقین!!ا

قرنها پیش از "باربد" مربوط میشود.

36

Z کلمه دیگریکه هم آهنگ ناقوس میباشد واژه "ناموس" اس!ت ک!ه خیلی ه!ا ضمنا

خیال کرده اند عربی است ولی بق!!ول ص!!احب فرهن!!گ عمی!!د "ن!!اموس" یون!!انی

Z با واژه "نام" آرایی )ایرانو ! اروپائی( ارتباط ریشه ئی است نه عربی، که ظاهرا

دارد. اگر ثابت شد یونانی است، آنوقت می گ!!وییم مگ!!ر یون!!انی ه!!ا غ!!یر از ی!!ک

شعبه آریائی )=ایرانی نژاد( هستند؛

نکاح= در عربی و فارسی هر دو بمعنی "ازدواج"است. ولی جالب اینجاست که

مسلمانان "چنینی" که اسالم را از طریق ایرانیان و آسیای مرکزی یاد گرفتن!!د و

ن!!ه از طری!!ق عربه!!ا و ل!!ذا هن!!وز ب!!ه "نم!!از" میگوین!!د نم!!از و ب!!ه وض!!و میگوین!!د

"آبدست" و صدها واژه اسالمی ایرانی دیگر، بل!!ه مس!!لمانان چنی!!نی ب!!ه "نک!!اح"

میگویند "نیک خواه" همان تلفظ قبل از اسالم این کلمه!

کسانیکه واژه "نیک" را خوب میشناسند میدانندکه حتا در ع!!ربی ام!!روز ن!!یز این

واژه فارسی بمعنی "مقاربت" یا زناشوئی و باصطالح دقی!!ق عامی!!ان "گ ... ن"

است. لذا معنی دقیق "نیکواه" یعنی "خواستن رشته زناشوئی" است.

بنابر این "نکاح" یکی از هزاران واژه فارسی است که معرب هم شده است. در

Z Z در س!!وره23قرآن مجید کلمه نکاح و مشتقات آن مجموعا بار آمده است. مثال

و دیگران.22( آیه 4نساء )

مشتقات نکاح در عربی بسیار است.

37

نمط = از همان "نمط" فارسی یعنی روش، روی!!ه، طریق!!ه، ط!!ور، راه و غ!!یره.

بجاست شعر جاودانه شیخ سعدی را زمزمه کنیم: "گ!!ر ت!!و ق!!رآن ب!!دین "نم!!ط"

خوانی/به بری رونق از مسلمانی!"

نمطی = یعنی "پیرو اصول و ضوابط" سختگیر، مالنقطی، ظاهر بین، بی فکر و

بی تحلیل.

نمق = در عربی بمعنی "آرایش و پیرایش" بخصوص در کالم و سخنرانی، گفتار

پسر صمطراق و فصحی نما، بیانات زیبا و "گنده گ!!ویی" و تعری!!ف بخص!!وص ب!!ا

کلمات "قشنگ" حدس اینجاست آنستکه اصل این واژه "نم!!ق" ب!!ا واژه "نم!!ک"

فارسی یکی است. تحقیقات بیشتر را به نسل آینده وامیگذاریم.

نموذج = تلفظ عربی "نمونه" یعنی "نماینده" و یا "یکدان" برای نمایندگی جمع،

مثل یک جنس که بعنوان نمونه به خریدار عرضه میشود.

نموذجی = کسی یا جنسی که نمون!!ه و نماین!!ده "انب!!وه" و ی!!ا ت!!وده باش!!د، ف!!رد

"نمونه".

نمی = ریش!!ه کلم!!ات "نم!!و�" نم!!اء و غ!!یره در ع!!ربی بمع!!نی رش!!د )=گی!!اه و

جانداران( پیشرفت، بزرگ شدن و غیره. حدس بنده آنس!ت ک!ه این واژه ه!ا ب!!ه

کلمه "نم" فارسی یعنی "اص!ل /مای!!ه آب" ک!ه ب!!اعث هم!ه رش!!دها در نبات!!ات و

حیوانات میشود، مربوط است.

38

(30( آی!!ه21و معنی آیه قرآنی: "از آب همه چیز را زنده کریدم")س!!وره انبی!!اء )

اینجا روش تر میشود. )برای توضیحات بیشتر درینمورد ب!!ه کلم!!ه "مای!!ه" رج!!وع

شود(.

مشتقات عربی "نمی" بسیار زیاد است.

نوبتجی = تلفظ عربی "نوبت چی" یعنی کسیکه "نوبت پاسداری"ئش باشد؛ ب!!ه

کشیک چی؛ سرکشیک و غیره. در مورد "نوبت" هنوز دلیل قاطعی نیست؛ گرچه

پسوند "چی" از زبان ترکی است که در فارسی هم معمول است.

نوخ = ریشه کلمه "مناخ" که در عربی بمعنی "ج!!ا" مح!!ل اق!!امت، اس!!تراحتگاه

است. این واژه از مناخ فارسی ریشه دارد )نگا، فرهنگ عمید"مناخ"(.

مناخی = در عربی بمعنی "آب و هوا" محیط، ش!!رایط ه!!وائی، از کلم!!ه "من!!اخ"

فارسی بمعنی "جا" اقامتگاه آمده است)نگا،"نوخ"(.

نور= از همان "نور" پهلوی )که ریشه "نار" و نیران و دیگر واژه ه!!ا هم هس!!ت.

نگا، "نار"(. در زبان پهل!وی "ن!ور" بمع!نی "م!اه" هم آم!ده اس!ت)نگ!ا، "نامه!ای

( همانطور ک!!ه ق!!رآن مجی!!د هم آن!!را "والقم!!ر ن!!ورا" خوان!!ده332پارسی"، ص !

(.5( آیه10است)نگا؛ سوره یونس)

Z در سوره توبه )49کلمه "نور" پهلوی در قرآن مجید ( آی!!ه9 بار آمده است. مثال

Z نام سوره 32 قرآن مجید نیز "نور" است.24 و دیگران. ضمنا

39

مشتقات کلمه "نور" در عربی بسیار است از جمل!!ه "ن!!ار" ن!!یران، ان!!وار، من!!ور،

منیر، نوری، نورانی و دیگران.

ن!!ورج = تلف!!ظ ع!!ربی "ن!!ورد" در فارس!!ی؛ میل!!ه ی اس!!توانه یی ک!!ه در وس!!ائل

Thrashingکشاورزی برای کوبی!دن خ!رمن اس!تفاده میش!ود. ) MachineZ (؛ ض!منا

همین میل!!!!ه )ک!!!!ه از اختراع!!!!ات ه!!!!زاران س!!!!ال پیش ایرانی!!!!ان هم!!!!راه

"چرخ/چرخه/کرخه/چکرا" و غیره ب!!ود( ب!!رای ریس!!ندگی و بافن!!دگی، بخ پیچی، و

غیره مثل "ماسوره" بکار میرود.

در پهن کردن خم!!یر و کی!!ک )=ک!!اک ای!!رانی( و غ!!یره ب!!ه آن "وردان!!ه" هم گفت!!ه

ه( ه!!ای ق!!دیم جنگی و چ!!رخ گ!!اری و غ!!یره ن!!یز همین � میشود. در عراب!!ه )=اراب!!

"میله" یا نورد باشکال مختلف استفاده میشود.

Hansجمع عربی آن "نوارج" است )نگا، فرهنگ ع!ربی ! انگلیس!ی اس!تاد Wehr

(1010آلمانی ! ص

نورز= تلفظ عربی کلمه "نورس" فارسی )ک!!ه در بعض!!ی کش!!ورهای ع!!ربی هم

/ص1980"ن!!ورمس" تلف!!ظ می کنن!!د. نگ!!ا، فرهن!!گ "الم!!ورد" ع!!ربی ! ب!!یروت/

404=Gullبمعنی "نوچه"، ت!ازه رس!یده، جوج!ه، بچ!ه، س!اده، گ!ول خ!ور، بی ،)

(322تجربه و غیره )نگا، "نامهای پارسی"/هند/ص

Z "کافرس!!تان" ن!!ام داش!!ت، منطق!!ه یی نورس!!تانیا = هم!!ان "نورس!!تان" ک!!ه قبال

کوهستانی بین افغانستان و پاکستان که تا چندین دهه پیش بودائی م!!ذهب، هن!!د

40

Z مسلمان شده ئند. )و لذا اسم "نورستان" عالوه و یا طبیعت پرست بودند و فعال

بر "پاکستان" بر آنها نهاده شده است!(

نوروز = همان "نوروز" پارسی که طبیعی ترین "س!!الگرد" و س!!ال ن!!و در ت!!اریخ

ره � بشر است و هیچ ملتی جز ایرانیان )و پیروان فرهنگ و آداب آن!!ان( از این "ف!!

Z قس!!مت اعظم ایزد" و موهبت الهی، به این شکل بهره مند نبوده و نیستند )مثال

دنیای مس!!یحیت و پ!!یروان غرب!!زده ش!!ان عی!!د میالد و س!!ال ن!!و خ!!ود را "وس!!ط

زمس!!تان" میگیرن!!د، آنهم خ!!ود تقلی!!دی از "ش!!ب یل!!دا" و تول!!د "می!!ترا" االه!!ه

آریائی/ایرانی است!(

نوروز یکی از "ده فرمان" جمشید )یماخشتا = رهبر نورانی = "بهترین انس!!ان،

( دومین202و ش!!بیه ت!!رین بش!!ر ب!!ه خورش!!ید")نگ!!ا، "نامه!!ای پارس!!ی" ! ص

شاهنشاه آریائی!!ان ب!!ود. فرم!!ان دیگ!!رش تقس!!یم "ش!!هروندان" ب!!ه چه!!ار طبق!!ه

"حاکمان/عالمان،ارتشیان/جنگاوران، بازرگانان/پیشه وران، کشاورزان/کارگران"

برای حفظ جامعه از قحطی و مرگ حتمی بود. )که این سنت کهنه هن!!وز هم در

هندوس!!تان بین آراییه!!ا معم!!ول اس!!ت، عالوه ب!!ر من!!ع گاوکش!!ی جهت حف!!ظ

کشاورزی و جلوگیری از قحطی عمومی(.

او که فرزند "ویواحوا" )=آدم و حوا؟/مشی و مشیانه؟( ی!!ا "هوش!!نگ باس!!تانی"

سال بر آریائیان حکومت کرد و سرانجام توسط ب!!رادرش کش!!ته700بود حدود

شد )=هابیل و قابیل؟(

41

. 202 ! ص1994نگا، "نامهای پارسی، چاپ هند

در عربی بمع!!نی »توش!!ه« راه، خ!!وراک س!!فر و غ!!یره آده اس!!ت.62= صزاد

)نگا(

�ز« فارسی کمربند کشیشان، رشته و بن!!دی ک!!ه روح!!انیونزنFار = از همان »زنا

مسیحی بکمر خود می بندند، که نمودار قدرت دی!!نی و م!!ذهبی آنهاس!!ت؛ زنج!!یر

گردن، که صلیب یا چلیپا را با آن به گردن میآویزند )در اصطالح صوفیان و عرفا

»طوق بن!!دگی و اط!!اعت خداون!!دی« »س!!گ درب م!!وال« وف!!اداری، وابس!!تگی و

غیره( جمع آن در عربی »زنانیر« است.

= در فارس!!ی بمع!نی »زایی!!دن« اض!!افه ک!!ردن، تول!!د و تولی!!د اس!!ت. ولیزیاد

Z ریشه هر دو لغت یکی است و با توجه به برتری فرهنگی ایرن باستان بر احتماال

همسایه های جغرافی یش، میتوان دریافت که هر لغت زیاد/زیادی/زیادت و غیره

از همان ریشه زادن و زائیدن فارسی، یعنی تولد و تولید آمده اس!!ت. )مش!!تقات

این کلمه در عربی بیش از صد تا است!(

= همان پرنده سیاهپر، از خانواده کالغان، که حالل گوشت هم هست.زاغ

= صدای »ویز ویز« پر حشرات. اص!!ل کلم!!ه زنب!!ور. گرچ!!ه این کلم!!ه مث!!لزن

بسیاری کلمات دیگر، بعربی بودن مش!!هور ش!!ده اس!!ت، ولی ت!!رکیب و تلف!!ظ و

شباهت زیاد آن به دیگر کلمات با این »آوا« نشان میدهد که ریشه فارسی دارد.

42

= همان زنبور فارسی ک!!ه متاس!!فانه ع!!ربی مع!!رفی ش!!ده اس!!ت )جم!!عزنبور

عربی آن زنابیر است(.

= جمع »زند« بمعنی کبریت و »چخماق« )نگا. زند(زناد

�ز« فارسی کمربند کشیشان، رشته و بن!!دی ک!!ه روح!!انیونزنFار = از همان »زنا

مسیحی بکمر خود می بندند، که نمودار قدرت دی!!نی و م!!ذهبی آنهاس!!ت؛ زنج!!یر

گردن، که صلیب یا چلیپا را با آن به گردن میآویزند )در اصطالح صوفیان و عرفا

»طوق بن!!دگی و اط!!اعت خداون!!دی« »س!!گ درب م!!وال« وف!!اداری، وابس!!تگی و

غیره( جمع آن در عربی »زنانیر« است.

= از زنبورک فارسی، یعنی »زنبورچه« یا زنبور کوچ!!ک میآی!!د در ع!!ربیزنبرک

امروزه، این کلمه را برای »سیم پیچ مارپیچی« )پشت دفتر و یا کتاب و غ!!یره(،

سیم و یا فنر حلزونی شکل بکار میبرند؛ پیچاپیچ.

= از همان »زنبق« فارس!!ی ی!!ا »زنب!!ک/زنب!!ه« میآی!!د ک!!ه ن!!ام دیگش گ!!لزنبق

سوسن است. جمع آن در عربی »زنابق!« است.

= زنبرک )نگا.(زنبلک

= از همان»زنبیل« فارسی، یا سبدی که از ترکه ونی و غیره، میبافند. درزنبیل

فارسی زنبیر، تبنگو و سله هم گفته ئند.

= از همان »زنگ« فارسی که در اص!ل ص!مغ و کت!!یرای درخت!!ان و گیاه!انزنج

است، که چس!!بناک و در کاره!!ای ش!!یمیائی و نج!!اری و کتابس!!ازی و غ!!یره بک!!ار

43

میرود. ولی در عربی این لغت را بیشتر به مع!!نی »زنگی« فارس!!ی ق!!دیم یع!!نی

سیاهپوست )برنگ زنگ؟/کتیرائی رنگ؟( بکار میبرند. زنجی هم می گویند، یع!!نی

زنگی و سیاهپوست.

= عربی شده »زنگار« یعنی زنگ مسی و دیگر م!!واد فل!!زی، زن!!گ س!!بززنجار

رنگی که بر ظروف مسی و فلز دیگر میروید.

= همان زنگبار فارسی، ن!ام جزی!ره ی ک!ه در کش!ور آفریق!ایی تانزانی!ازنجبار

واقع شده اس!!ت. )س!!اکنان اص!!یل و اولین گ!!روه خارض!!یان ک!!ه مقیم آن جزای!!ر

شدند به ایرانی بودند. این گروه ایرانی ! عمانی تج!!ارت بین کش!!ورهای اط!!راف

خلیج فارس بخصوص مسقط در عمان، و عدن در یمن و غیره را با آفریقا ب!!راه

انداختند. نام زنگبار از دو کلمه »زنگ« + »بار« یعنی بارگاه/بندر/مک!!ان و مق!!ام

63آمده یعنی»بندرسیاهپوستان« ص

= از همان کلمه »زنگبیل« فارس!!ی مع!!رب ش!!ده اس!!ت. زن!!گ هم!!انزنجبیل

ص!!مغ و کت!!یریی اس!!ت ک!!ه ب!!ا ش!!کر میجوش!!انند و ش!!ربت ه!!ای گون!!اگون از آن

میسازند. زنجبیل فعلی نام گیاه تند مزیی )مثل نعن!!اع( اس!!ت ک!!ه ب!!رای ادوی!!ه و

خوش طعمی غذا و شیرینی جات و غیره بکار می برند )در قرآن مجید هم آمده

.17( آیه 76است. نگا. سوره دهر /انسان )

44

رب کلم!!ه »زنگ!!ر« ی!!ا »تلنگ!!ر«زنجر � = باحتمال قوی ریشه فارسی دارد و مع!!

است که بمعنی »سرانگشت« یا »با سرانگشت زدن« )= مثل زدن حشرات ب!!ا

نک انگشت(.

رب ش!!ده؛ در فارس!!ی هم گ!!اهیزنجف'ر � = از کلم!!ه »ش!!نگرف« فارس!!ی مع!!

زنجرف و یا زنگرف می گویند؛ معدن سیماب یا جی!!وه؛ زرگ!!ون و زرق!!ون هم در

زبانهای مناطق مختلف ایران و زمانهای متفاوت، گفته شده است. )در انگلیسی

Cimmabar.می گویند، که همان تلفظ اروپائی »زنگرف« و یا »شنگرف« است

= همان »زنجیر« فارسی است. جمع عربی آن »زناجیر« است.زنجیر

Z از همان »زنخ« فارس!!ی ب!!ه ع!!ربی هم وارد ش!!ده؛ بمع!!نی چان!!ه،زنخ = ظاهرا

ذقن، زنخدان در عربی امروز بیش!!تر ب!!ه چ!!یز ترش!!یده، ش!!ب مان!!ده، ب!!و گرفت!!ه

میگویند )شاید بخ!!اطر تش!!ابه ب!!ا ب!!وی دهن پس از بی!!داری، چ!!نین نامی!!ده ش!!ده

است(.

= همان »زند« فارسی که چوب آتش زا، یا آتش افروز است )= دو چ!!وبزند

باال و پائین، که با سائیدن آنها بهم آتش ایجاد میش!!د، مث!!ل س!!نگ چخم!!اق ق!!دیم

کبریت مردم باستان. چوب باالیی را »زند« و چوب زیرین را »پازند« می گفتند.

نگا عمید ! »زند«( جمع آن در عربی »زنود« و »زناد« هم هست.

= مع�رب »زن!!دک« بمع!!نی کس!!یکه پ!!یرو »زن!!د« اوستاس!!ت )کت!!اب دی!!نیزندق

زردشتیان( یعنی بیدین؛ کافر، )خارج از اسالم( ملحد، مرتد، و غیره.

45

= از کلم!!ه فارس!!ی »زن!!دیک = زن!!دی« یع!!نی پ!!یرو کت!!اب زن!!د اوس!!تایزندیق

زرتشت. در زبان عربی و تاریخ اسالم، به بیدینسان و تظاهرکنندگان باس!!الم ک!!ه

Z ب!!دین ق!!دیم زرتش!!تی ب!!اقی بودن!!د )= منافق!!ان ای!!رانی!( اطالق میش!!ود. باطن!!ا

)عبدالله مق�فع یا »روزب!!ه« فارس!!ی ک!!ه بزرگ!!ترین خ!!دمات را بزب!!ان و ادبی!!ات

( ب!ا ترجم!ه بی نظ!یر »کلیل!ه و دمن!ه« از62عرب و اسالم کرد، بخص!وص )ص

زبان پهلوی قدیم به عربی، که هنوز هم که هنوز است، بعد از قرآن کریم، و نهج

البالغه، برترین کتاب ادبیات در زبان عرب بشمار میرود، یکی از همان »زندیق«

ها بشمار میرود. او بخاطر همین »خوشخدمتی« به اعراب مسلمان و یا ش!!اید

بخاطر اینکه ثابت کند بقول فردوسی حکیم: هنر نزد ایرانیان است و بس! مورد

حسادت ماله!!ای ع!!رب ق!!رار گ!!رفت ک!!ه او را متهم ب!!ه »رق!!ابت ادبی ب!!ا ق!!رآن

س!الگی36کریم« نمودند و باالخره باتهام »زندقه« )بی دینی( در سن ج!وانی !

�ه کرده و در آتش سوزاندند! کجای قرآن و اسالم چ!!نین حکمی �ه تک ! بدنش را تک

هست که ما نمیدانستیم؟(.

= عربی شده کلمه »زندان« و زندانی شدن. سل انفرادی در زندان.زنزانه

= از همان »زنزاالخا« ک!ه ن!!ام باس!!تانی و پهل!!وی »ی!!اس« در فارس!!یزنزلخت

جدید یا باصطالح »دری« امروز است؛ یاس کبود، ی!!اس درخ!!تی و ی!!ا ش!!یروانی.

هم می گویند، ولیChina Treeبعضی از خارجی ها آنرا بغلط »درخت چینی« یا

چنین در چه دوره یی از تاریخ؟ )چون زمانی مرزهای دو کش!!ور تغی!!یرات زی!!ادی

46

Mehiaداشته است(. نام علمی آن در گیاهشناسی Aehrandachاست که کلم!!ه

«Azadarach.شباهت زیادی به »آزاد درخت« و ی!!ا »آذر درخت« فارس!!ی دارد »

می گویند و در زبان التین هم نام علمی آنPersian Lilacدر زبان انگلیسی به آن

Syrianga Persica (.509 است. )نگا. »نامهای پارسی« ص

Z تلفظ عربی کلمه »تنگ« در فارس!!ی اس!!ت. در ع!!ربی ام!!روز همزنق = ظاهرا

بمعنی تنگ کردن و بس!!تن )بن!!د اس!!ب و االغ( مح!!دود ک!!ردن )علوف!!ه ج!!انوران(

سخت گیری )نسبت به دیگران( حساسیت و تنگ نظری و غیره، بکار میرود )نگا

Zaniq 508 در »نامهای پارسی« ص.)

= نگا »زنق«زنقه

Z تلفظ عربی »زنار« یع!!نی گ!!ردن بن!!د کشیش!!ان مس!!یحی، ط!!وقزناق = ظاهرا

گردن، یوغ جانوران و بردگان.

= از دو کلم!!ه فارس!!ی »زن + م!!ردی« یع!!نی زنیک!!هزنم''رده/ ی''ا زنم''ردی

مردنماست، زن شیر و روپیتاره، زن بی حیاء و دریده، زن شلخته )در انگلیسی ،

Tombay.)می گویند

( زناء باحتمال بسیار قوی از کلمه »زن« در پارس ق!!دیم )ک!!ه در زبانه!!ای65ص

هم از آن ریشه اس( یعنی »انسان مادینه« جنس م!!ؤنث،Gen و یا Geneآریائی

جفت م!!رد. زن!!اء یع!!نی »عم!!ل جنس!!ی غیرق!!انونی بین زن و م!!رد« جفتگ!!یری

نامشروع خالف شرع. در زبانهای عربی و عبری هم »زناء« می گویند ک!!ه بنظ!!ر

47

میرسد اثر فرهنگ باستانی ایران بر هر دو قوم سامی اس!!ت. )مش!!تقات ع!!ربی

Z س!!وره اس!!راء ) آن بسیار زیاد است. در قرآن مجید هم باره!!ا آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران(.32( آیه 17

Z در بیابانهای خش!!ک وزهر = در عربی بمعنی »گل« است. ولی از آنجا که: اوال

لم یزرع عربستان آب هم نیست تا به گل برسد و گلی نیست تا اسمش باش!!د و

Z تمام گلهای جهان امروز، بخصوص ی!!اس، رز)گ!!ل س!!رخ( و ش!!قایق و Z تقریبا ثانیا

زنبق )= زنبک( همه از آسیای مرکزی )ایران باستان( سرچشمه گرفته ئند. ل!!ذا

احتمال آنکه نام گل از ایران شوع شود، خیلی بیشتر است تا از بیابانهای خش!!گ

عربس!!تان. عالوه ب!!ر این چ!!ون کلم!!ه زه!!ر )= س!!م( ی!!ک لغت فارس!!ی اس!!ت،

باحتمال قوی بوی تند گل )از جمله گلهای سمی بیاب!انی( و ش!یره آنه!ا ک!ه مای!ه

/ب!!وی تن!!د � عطر و داروسازی است، باعث شده که اس!!م »زه!ر« یع!نی گ!ل/س!!م

سمی و غیره به خود گل اطالق می شود. )اضافه بر اینکه نفوذ فرهنگی و هنری

و ص!!نعتی ای!!ران باس!!تان )ب!!ر کش!!ورهای همس!!ایه، بخص!!وص یمن، عم!!ان و

Z هم ثابت شده است(. مشتقات »زهر« در عربی بسیار استم عربستان، قبال

= باحتم!!ال ق!!وی از هم!!ان کلم!!ه »زه/زهی« فارس!!ی اس!!ت ک!!ه بمع!!نیزهی

»آفرین« »زنده باش« زنده رهی »خوشا به حال تو« احسن و غیره. در عربی،

صیغه بندی های زیادی از آن شده و تغییر شکل داده، ولی معنا یکی است.

48

Z از هم!!ان کلم!!ه »زی« در فارس!!ی آم!!ده، ک!!ه ریش!!ه »زیب!!ا« وزی = ظ!!اهرا

»زیبائی« و »زیبنده« که همه حکایت از ش!!کل و قیاف!ه و ظ!!اهر آراس!!ته انس!ان

Z به همین معنا بکار میرد. )ص (.66می دهند. در عربی هم دقیقا

= ع!!ربی ش!!ده کلم!!ه »جی!!وه« ی!!ا »ژی!!وه« یع!!نی س!!یماب، ک!!ه در ص!!نایعزنیق

شیمیایی و یژشکل، بکار میرود. در فارسی درز آب!!ک هم گفت!!ه ش!!ده )ک!!ه اص!!ل

کلمه »اب!!ق« ی!!ا »آب!!ق« در ع!!ربی بمع!!نی »بن!!ده ف!!راری« هم از انجاس!!ت. نگ!!ا

داستان حضرت یونس )ع( پیغمبر در قرآن مجید(.

= از کلمه »زیچ« و یا »زی!!گ« فارس!!ی گرفت!!ه ش!!ده اس!!ت، بمع!!نی ج!!دولزیج

محاسبات نجومی، جدول ستاره شناسی؛ )در عربی جمع آن »زیجات« است(.

= در عربی به کوزه گلی یا تنگ آب گفته میشود. جمع آن »زیار« است و زیر

»ازیار«. اما با توجه به ق!دمت ه!نر ک!وزه گ!ری در ای!!ران و اینک!!ه »زی!!ار« ن!!ام

ایرانی است مثل »آل زیار« و غیره، احتمال اینکه اصل آن فارس!!ی باش!!د، زی!!اد

است.

= صدای زیر )در مقابل بم( که در تارهای گیت!ار و غ!یره ایج!اد می ش!ود؛ اززیر

Z به همان معنی است. همان کلمه فارسی و دقیقا

Z مع�رب کلمه »زیره« )چون در ع!!ربی »ژ« نیس!!ت(، ک!!ه ب!!ه مع!!نیزیز = احتماال

دانه ها ریز برف که از آسمان میریزد. در عربی امروزه به ن!وعی حش!ره بال!دار

مثل ملخ می گویند. شباهت اسمی و امکان اصالت فارسی آن زیاد است.

49

= از کلمه فارسی »زیرفون« گرفت!!ه ش!!ده اس!!ت. ن!!ام درخ!!تی اس!!تزیزفون

شبیه سنجد که از گلهای آن بعنوان دارو در پزشکی استفاده میشود.

= این کلم!!ه هم در فارس!!ی و هم در ع!!ربی بک!!ار رفت!!ه اس!!ت. در فارس!!یزیغ

بمعنی زیلو، حصیر، بوریا و همچنین بمعنی نفرت و کینه تنگ نظری بک!ار رفت!ه و

در عربی بمعنی گمراهی، انحراف از حق، کجروی. باحتمال قوی اصل »پهلوی«

دارد. در قرآن کریم هم چندین بار بکار برده شده )نگا،..(

Z پیش!!وا، س!!رور،زور = از همان کلمه فارسی »زور« بمعنی ن!!یرو، ق!!وت، ض!!منا

رئیس و بمعنی دروغ و باطل )= شنبه پر زور؟ = زورگویی؟( هم آمده است.

Z از کلم!ه »زورک« فارس!ی یع!نی»زور ی!ا ن!یروی کوچ!ک«، ی!ازورق = احتم!اال

Z آن!!را لغت ع!!ربی خوان!!ده ئن!!د، ولی وزن کالم، آهن!!گ آن و کش!!تی کوچ!!ک. غالب!!ا

ترکیب آن یعنی »زوژ« + »اک« نشان از ریشه فارس!!ی می ده!!د. ب!!ا توج!!ه ب!!ه

سابقه ایرانیان در دریانوردی، که هنوز هم کلمه »ناو« فارس!ی در تم!ام زبانه!ای

غربی مترادف با کشتی و دریانوردی است، خوب میتوان ب!!ه این احتم!!ال اهمیت

داد.

= از هم!!ان لغت فارس!!ی »زوش« یع!!نی زش!!تخو، ب!!داخالق، پس!!ت وزوش

فرومایه، نادرست و باصطالح »ازگل«.

50

Z از کلمه »زوغ« فارسی یا »جوب/جوغ/جوی آب« آمده است. درزوغ = احتماال

عربی امروزه بمعنی »کج!!روی« »کن!!اره گ!یری« »خ!روج از راه ح!ق« و غ!!یره.

)مثل جوی آب که با پیچ و خم، راهشرا کج و راست می کند؟(

= بر وزن »تص�ور« در عربی بمعنی »حیران ش!دن«/ از خودبیخ!ود ش!دن/توFله

از خوشی یا غم خود را نشناختن/خود فراموش!!ی/ ش!!یدائی/ دی!!وانگی عش!!قی و

غیره.

این واژه از اص!!ل»وال!!ه« ع!!ربی )= ی!!ا فارس!!ی؟( اس!!ت ک!!ه آنهم ب!!ا »واال« در

فارسی مربوط است یعنی »بلند مرتبه« /باال/باالمقام/خیلی عزیز/قابل س!!تایش

)که بهترین نمونه قابل ستایش بین همه اقوام »خدا«/خدایان هستند(.

خالصه اینکه »عش و پرستش« خدا/ خدایان آنها را »االه/اله/اله!!ه/آله!!ه« میکن!!د

یعنی »پرستیدنی/ عش ورزیدنی/قابل عاشقی شدید و جنون وار/ عشق االهی و

صوفیانه و عارفانه که »عابد« را دیوانه می کن!!د، بح!!دی ک!!ه مث!!ل منص!!ور حالج

فریاد میزند »اناالحق!«

)منم آن حقیقت!/همه چیز اوست!(

واژه »الل!!ه« در ع!!ربی م!!رکب اس!!ت از »ال!!ف و الم« تعری!!ف ع!!ربی بعالوه

»االه/اله« یعنی: »ال + اله« = الله! در قرآن مجید ن!یز بیش از ه!ر واژه دیگ!ر

آمده است.

51

ه« ب!!ه واژه »وال!!ه« و ب!!االخره »واال« ک!!ه فارس!!ی اس!!ت � )در م!!ورد واژه »تول!!

مراجعه شود(.

= بر وزن »خزر« تلفظ عربی »ت!!زر« فارس!!ی ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!دهطرز

است، نوعی گیاه تابستانی است.

= تلفظ عربی »تومار« فارسی است، نوعی نامه دراز که آنرا پیچیده /طومار

لوله کرده و بهنگام خواندن باز می کردند. )چیزی شبیه کتابهای مقدس یهودی!!ان

یا نامه شاهان قدیم، اطالعیه های عمومی و غیره(.

= ریشه واژه عربی »اتو�ن« یع!!نی »ت!!ون حم!!ام«/ آتش!!دان )نگ!!ا، فرهن!!گتون

عربی المورد و دیگران(. تون فارس!ی بعالوه ال!ف و الم معرف!ه در زب!ان ع!ربی

است.

Z تلفظ عربی واژه »ت!یزویر« فارس!ی ک!ه وارد ع!ربی ن!یز ش!دهتزویر = ظاهرا

است. تزویر در عربی بمعنی »زرنگی« /حقه بازی/کل!ک/ ریاک!اری/دوروئی/دروغ

و غیره. در حالیکه »تیزویر« فارسی یعنی »تیزهوش«/زرنگ/باهوش/باسیاست/

بادرایت و غیره )نگا، فرهنگ عمید ! واژه »تیزوبر«

= تلفظ عربی )مؤنت( واژه »جاری/ی!!اری« فارس!!ی/ پهل!!وی اس!!ت. ک!!هجاریه

وارد عربی نیز شده است؛ جاریه در ع!!ربی یع!!نی »کن!!یزک/دخ!!ترک/کلفت« ام!!ا

اصل فارسی »حاری/یاری« )ب!!ا واژه »ی!!ار« مرب!!وط اس!!ت( بمع!!نی »زن ب!!رادر

52

شوهر«؛ زنان چند برادر نسبت بیکدیگر »جاری/ی!!اری« هس!تند. )نگ!!ا، »فرهن!!گ

عمید« واژه »جاری«(.

= تلف!!ظ ع!!ربی واژه »گ!!اورس« فارس!!ی، ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!دهجاورس

اس!ت، ن!وعی دان!ه تلخ م!زه از ت!یره ارزن ک!ه در کش!تزارهای گن!دم می روی!د.

Z اصل واژه گاورس از »گاوارز« یعنی »ارزن گاو« یا »برنج گاو« باشد. احتماال

= تلفظ عربی »گاو شیر«، که نوعی ضمغ یا کتیرای سرخرنگ و ب!!دبوجاوشیر

است، که برای مصارف صنعتی و دارویی بکار می رود.

= تلفظ دیگ!ر»ج!اه« ع!ربی ک!ه آنهم از ریش!ه »گ!اه« در فارس!ی آم!دهجاهه

است، بمعنی مقام، جایگاه فر و شکوه، عزت، تخت شاهی، مق!!ام و م!!نزلت در

پیش شاهان و صاحبان قدرت )نگا، فرهنگ عمید واژه »گاه«(.

= تلفظ ع!!ربی واژه »زدوار« ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت؛ ن!!وعیجدوار

ریشه گیاهی که بعنوان داروی ضد سموم و تصفیه بدن از مواد س!!می بک!!ار می

رود. )نگا، فرهنگ عمید واژه »جدوار«(.

= در عربی و فارسی هر دو بمعنی »زنگ«/زنگوله/درای/ناقوس و غیرهجرس

Z جرس از اصل فارسی »جرنگ« آمده است، بمعنی صدای برخورد است. ظاهرا

چیزهای آهنین یا بل!ورین و غ!یره بهم ص!دایی ک!ه از برخ!ورد اش!یاء بوج!ود آی!د،

بخصوص اگر آهنگ آنها با موسیقی و ترتیبی یعنی حساب شده باشد. در فارسی

»جرنگیدن/چرنگیدن« نیز تلفظ شده است.

53

Z از ریش!!ه »ج!!روه«جرور = در عربی بمعنی »اس!!ب س!!رکش« اس!!ت. ظ!!اهرا

Z فارسی یعنی اسب اخته آمده است )نگا، فرهن!!گ عمی!!د »ج!!رده/ج!!ره«(. ض!!منا

Z ب!!ا واژه »ج!!ره« در فارس!!ی یع!!نی »نرین!!ه/ن!!ره/ه!!ر واژه جرور در عربی احتماال

جانور« »نر« اعم از پرنده یا چرنده مربوط است.

= در عربی بمعنی »گستاخ«/بیب!!اک/دل!!یر و غ!!یره. باحتم!!ال ق!!وی از رویجری

»جره« در فارسی بمعنی »نر«/»جانوران نر« چه چرنده/اسب سرکش و غ!!یره

آمده است )نگا، فرهنگ عمید »جره«( رجوع به واژه »جرور«.

= در عربی بمعنی »سزا« میباشد و باحتمال قوی تلفظ عربی همان واژهجزاء

فارسی »سزا« نیز هست، بمعنی »پاداش«/م!!زد/آنچ!!ه درازای انج!!ام ک!!اری ب!!ه

کننده آن داده شود، چه خوب و چه بد.

Z در سوره نساء )117جزا )سزاء( در قرآن مجید نیز ( آی!!ه4 بار آمده است. مثال

و دیگران.93

= تلفظ عربی واژه »گزیت« فارسی است، بمعنی مالیات/خراج )=ه!!ا +جزیا

راج( /مالی!!ات زمین/مالی!!ات س!!رانه ک!!ه بع!!دها بیش!!تر ب!!ه مالی!!ات س!!رانه از

»غیرمسلمانان« که توسط دولت اسالمی جمع میشد، اطالق گردید.

Z در س!!وره توب!!ه ) واژه »جزیه« )= گزیت( در قرآن مجید ن!!یز آم!!ده اس!!ت. مثال

.29(آیه 9

54

Z تلفظ عربی »کالهک« است، بمعنی »گلوله گلی«/ مهره گلینجالهق = ظاهرا

که در تیراندازی بکار می رود/ در فارسی به آن »کمان گروهه« یا »دانه/گلوله«

در تیرکمان، گفته میشود.

= تلفظ عربی واژه »چلفور« که وارد عربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت؛ چلف!!وز درجلوز

( دان!!ه/می!!وه درخت ص!!نوبر1فارسی، همچنین در عربی، دارای دو معنی اس!!ت:

Z در زم!!ان عامیان!!ه فارس!!ی ب!!ه آدم بی خاص!!یت هم2 ( فض!!له پرن!!دگان. )ض!!منا

»چلغوز« می گویند. مثل »ازگل« و غیره(.

Rose= تلف!!ظ ع!!ربی »گلنگ!!بین«/ گ!!ل انگ!!بین«)جلنجبین preserveش!!یره / )

گلها/عسل/ هر چیز شیرین/شیره یی همراه گل و یا گالب پخته شود/ مرب!!اء گ!!ل

سرخ و غیره.

Z از واژهجل = در عربی بمع!نی »پ!االن«/ پوش!ش چهارپای!ان/ و غ!یره. ظ!اهرا

»جله« فارسی یعنی »گره«/ گره ریسمانی/نخ/گلوله نخی ک!!ه از آن »ج!!وال« و

پارچه های نخی میسازند، آمده اس!!ت. ش!!اید »جلب!!اب« ک!!ه لب!!اس گش!!اد )مث!!ل

کیسه/سرتاپا( است نیز در عربی از همین واژه »جله« »جل« آمده باشد.

= در عربی به لباس گشاد/ کیسه مانن/سرتاپا، گفته میشود. چادر زنانهجلباب

را ن!!یز می گوین!!د. باحتم!!ال زی!!اد از واژه »جل!!ه« فارس!!ی بمع!!نی »گ!!ره نخی«/

ریسمان آمده است )نگا، جله/جل(.

55

= در عربی بمعنی »زنبی!ل« ک!ه از ب!رگ خرم!ا/ ی!ا ترک!ه میبافن!د، و غ!یرهجله

Z با واژه »جله« فارس!!ی یع!!نی »گ!!ره/گ!!ره نخی /ریس!!مانی« ب!!رای است. ظاهرا

بافتن پارچه و غیره آمده است.)نگا، جل/جله(.

= تلفظ عربی واژه »کمست/گمست« فارس!!ی، ک!!ه ن!!وعی »ی!!اقوت«جمست

)واژه دیگر فارسی که وارد عربی نیز ش!!ده اس!!ت( برن!!گ س!!رخ و ی!!ا زرد و حت!!ا

برنگ آسمانی است. در زبانهای دیگ!ر آری!ائی )ایران!و ! اروپ!ائی( مث!ل انگلیس و

« بکار میرود.Gemالتین و غیره نیز همین واژه فارسی بشکل »

= در عربی و فارسی ه!!ر دو بمع!!نی »شخص!!یت/ آدم مح!!ترم« و غ!!یره.جناب

اصل واژه بمعنی »آستانه/ درگاه/ خانه بزرگان/ حرم/ کاخ/قصر« و غ!!یره اس!!ت

)لذا »عالیجناب« یعنی کسیکه دروازه خانه ئش باالست / عالی قاپو در ترکی و

باب عالی در عربی و ترکی/ شخصیت مهم، پولدار، قدرتمند، ارباب، عالیمقام و

غیره(.

ریشه واژه »آستانه/ درگاه« برمی گردد به »جناب/ جناغ« یعنی استخوان س!!ینه

« اس!!ت )و در ش!!رطبندی بک!!ار می رود(. ل!!ذا »جن!!اب«8مرغ که بش!!کل ع!!دد»

تلفظ دیگ!!ر »جن!!اغ« فارس!!ی اس!!ت؛ و آس!!تانه/ درگ!اه/ ح!رم/ دروازه ک!اخ »هم

بشکل« جناغ مرغ/ جناب« است.

56

« و شکل دروازه ع!!الی م!!ردم8بنابراین »جناب« = جناغ = یعنی شکل عدد »

ثروتمند و مهم و عالی؛ و جناب یعنی کسیکه »درگاه خانه ئش بلند و باال است«

یعنی قدرتمند و پولدار و باالخره شخصیت مهم است.

= تلفظ عربی واژه »گناه« فارسی است. یعنی »جرم/ب!!زه/قانونش!!کنی«جناح

Z در سوره بقره )25در قرآن مجید نیز و دیگ!!ران158( آیه 2 بار آمده است. مثال

لذا اصطالح معروف قرآنی »لیس علیکم جناح ...« یعنی »کناه نیست اگ!!ر ش!!ما

چنینی/ چنان کنید... ممنوع نیست / حرام نیست اگر ...« )حاال ما معانی کلم!!ات

قرآنی را بهتر می فهمیم چون اص!!ل و ریش!!ه لغ!!ات آن!!را در زب!!ان پارس!!ی به!!تر

شناختیم!(

= جم!!!!ع واژه »جن!!!!دار« ع!!!!ربی آنهم از واژه »جن!!!!د« یع!!!!نیجن''''ادره

»سرباز/ارتشی« است که آنهم تلفظ عربی »گند« فارس!!ی/پهل!!وی اس!!ت یع!!نی

»جنگنده/ نظامی« و غیره. )رج!!وع ش!!ود ب!!ه واژه »جندش!!اپور/گندیش!!اپور« ک!!ه

شهر معروف تاریخی ایران و شهر ارتشیان »شاپور«، شاهنشاه ایران بود/ شهر

پادگانی / نظامی ایران باستان(.

ب!!ار29واژه »جند« و جمع عربی آن »جنود« یعنی لشگریان، در قرآن مجید نیز

Z در سوره یاسین ) و دیگران.28( آیه 36آمده است. مثال

= در عربی بمعنی »گناه کوچک/ بزه/ جرم و یا قانونشکنی جزئی؛ تلف!!ظجنحه

عربی واژه »گناه« فارسی است که وارد عربی نیز نیز شده است. )نگا، جناح(.

57

= تلفظ عربی »گند« فارسی است که وارد عربی نیز شده اس!!ت، بمع!!نیجند

»جنگن!!ده /س!!رباز/ ارتش!!ی/ ارتش!!یان/ نظ!!امی /نظامی!!ان. در ق!!رآن مجی!!د ن!!یز

Z در س!!وره دخ!!ان )29»جند/جنود« و دیگ!!ران.24( آی!!ه 44 بار آمده اس!!ت. مثال

)نگا، جنادره(

= مفرد واژه »جنادره« است )نگا، جنادره( که از فارسی در ع!!ربی ن!!یزجندار

Z در29وارد شده است. در قرآن مجید بشکل »جند/ جنود« بار آمده است. مثال

و دیگران.28( آیه 36سوره یاسین( )

= جمع »جند« در عربی که از »گنه« فارس!!ی یع!!نی »جنگن!!ده/ارتش!!ی«جنود

ب!!ار آده اس!!ت.29آمده است )نگا، جند( در قرآن مجید ن!!یز واژه »جن!!ود/جن!!د«

Z در سوره دخان ) و دیگران.24( آیه 44مثال

= تلفظ عربی »جوال« فارسی )= توبره ب!!زرگ/کیس!!ه دراز ک!!ه در آنجوالق

غالت را بر پشت چهارپای!!ان جابج!!ا می کنن!!د( جم!ع ع!ربی آن »جوالی!!ق« اس!!ت

( ریش!!ه »جوال!!ق«101 ! ص ! 1367)نگا، فرهنگ تاج االسامی/ دانشگاه تهران/

از واژه »جولخ« فارسی است، که نوعی پارچه ضخیم و خش!!ن اس!!ت ک!!ه از آن

خرجین و جودال و غیره درست می کنند. )نگا، فرهنگ فارسی عمید(.

= در عربی یعنی »جوالفروش«؛ از واژه »جوالق« که تلفظ »جوال«جوالقی

فارسی است )نگا، جوالق(. اصل کلمه از واژه »جولخ« که نوعی پارچ!!ه ض!!خیم

است آمده است.

58

= جمع عربی »جوالق« که آنهم تلفظ ع!!ربی »ج!!وال«/ ت!!وبره/ کیس!!هجوالیق

دراز در زبان فارسی است )نگا، جوالق(. اص!!ل واژه از کلم!!ه »ج!!ولخ« فارس!!ی

است، نوعی پارچه خشن و محکم که از آن خرجین و جوال درست میکنند.

= جم!!ع ع!!ربی »ج!!وهر« ک!!ه آنهم تلف!!ظ ع!!ربی واژه »گ!!وهر« یع!!نیج''واهر

سنگهای گرانبها و باصطالح »جواهرات« است. گوهرها/سنگهای قیمتی.

= تلفظ دیگر »ج!!وق« در ع!!ربی ک!!ه ه!!ر دو از واژه »جرخ!!ه« /»ج!!وخ«جوقه

فارسی آمده است، بمعنی جوقه = تلفظ دیگر »جوق« در ع!!ربی ک!!ه ه!!ر دو از

واژه »جوخه«/ جوخ« فارسی آمده است، بمعنی »گروه«/ دس!!ته/جم!!ع انجمن/

همراهان فکری »عقیدتی «، کاری و غیره/ گروه نظامی.

= تلفظ عربی واژه »ج!ولخی پ!وش«/ کس!یکه پارچ!ه خش!ن ک!ه از آنجولقی

جوان ذحزجین میسازند، به تن می کند/ درویش/قلندر پشمینه پوش/ کسیکه ب!!ه

لباس اهمیت ندهد.

= تلف!!ظ ع!!ربی »گ!!وهر« فارس!!ی اس!!ت جم!!ع آن ج!!واهر اس!!ت )نگ!!ا،جوهر

»جواهر«(

»چ«حرف

غفیر = در عربی بمعنی »کث!یر/انب!وه/جم!ع ب!زرگ م!ردم/ ت!وده م!ردم/جم!اعت

Z Z ! تلف!!ظ ع!!ربی واژه »چ!!یره« فارس!!ی اس!!ت ک!!ه دقیق!!ا آدمیان« و غیره. ظاهرا

بهمین معنا است. )نگا فرهنگ فارسی عمید ! واژه »چپیره«(.

59

= تلفظ فارسی »چرغ«/ چ!!رغ، ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، ن!!وعیصقر

پرنده شکاری از تیره بازه!!ا )= »ب!!از« ن!!یز لف!!ظ دیگ!!ر فارس!!ی در زب!!ان ع!!ربی

است( که بیشتر بشکل »دست آم!وز« و اهلی در مس!ابقات ش!کار و ی!ا بعن!وان

جانور خانودگی بکار گرفته میشود.

»ح«حرف

= تلفظ عربی »هوبره« فارسی ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، ن!!امحباری

نوعب پرنده حالل گوشت بیابانی که از م!!رغ خ!!انگی بزرگ!!تر اس!!ت. در فارس!!ی

عالوه بر »هوبره« به آن »ابره« /تودره/ ج!!رز/ چ!!رز/ج!!رد ن!!یز می گوین!!د. )این!!و

تنوع نام، بخاطر تعداد زیاد قبائل آریائی و غیره آریائی ایران بزرگ اس!!ت، عالوه

بر تاریخ بلند ایرانزمین که حداقل ده هزار سال قدمت دارد(.

= مرکب از »حب« ع!!ربی و »ب!!ان« ک!!ه ی!!ک واژه آری!!ائی )ایران!!و !حب البان

اروپائی( اس!!ت، ن!!وعی درخت ک!ه در هن!!دی »ت!!یزه« ه!ای آن را »پ!!ان« هم می

ک!ه مع!روف »ب!ه انج!یرBanyan یعنی »خیزران« و Bambooگویند. تیزه درختان

هندی بنگ!!الی« ن!!یز هس!ت، در همین رابط!ه »ب!!ان« و در ع!ربی »حب الب!!ان«

است.

= جمع »حبل« در عربی یع!!نی ریس!!مان، از »کب!!ل« فارس!!ی )آری!!ائی =حبال

( یع!!نی »ریس!!مان«/نخ/بن!!د/تن!!اب و غ!!یره )نگ!!ا، حب!!ل( نگ!!ا،ableایرانو ! اروپائی

فرهنگ عمید»کبال«

60

= تلفظ عربی »کبال« فارسی یعنی »بند«/تناب/ریسمان/نخ و غیره )نگ!!ا،حبل

»حبال«( در زبانه!ای دیگ!!ر آری!!ائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی( مث!!ل انگلیس!ی، فرانس!ه،

بکار می رود.Cableاسپانیائی و غیره نیز همین واژه آریائی )ایرانی( بشکل

= م!!رکب از »حب!!ل« )= ع!!ربی ! فارس!!ی »کی!!ل«/ کب!!ال( بعالوهحبل الورید

»ورید« عربی یعنی »شاهرگ«/سیاهرگ و غ!!یره. حب!!ل الوری!!د ب!!ه رگ اص!!لی و

بزرگ کردن انسان و جانوران می گوین!!د. واژه »حب!!ل« )کب!!ل) الوری!!د در ق!!رآن

Z در سوره قافه 7مجید نیز و دیگران.16 آیه 50 بار آمده است. مثال

= از واژه »حبل« کبل/کبال فارسی و »ذارع« ع!!ربی یع!!نی ب!!ازو،حبل الذراع

حبل الذراع در عربی به »رگ بازو« گفته میشود )برای معنی »حبل«/کبل/کبال(

به لغت »حبل« رجوع شود(.

= م!!!!!!!!!رکب از دو واژه »حب/ هب در زب!!!!!!!!!ان پهل!!!!!!!!!وی«حب''''''''ذFا

بمعنی»دارندگی«/دارائی/دوست داشتن و باالخره عشق و عالق!!ه )نگ!!ا، نامه!!ای

! کلمات »هب اس!!پا« )= کس!!یکه اس!!ب دارد/اس!!ب153پارسی ! چاپ هند/ص

دوست دارد( و »هبوب/ها + بوب« )=کسیکه دارنده جانوران »خ!!وب« اس!!ت(

و غیره. در زبانهای دیگر آریائی )=ایرانو ! اروپائی( مثل انگلیس ن!!یز همین واژه

یعنی »داشتن/دارندگی/دارائی« بکار میرود.Haveایرانی بشکل

61

قسمت دوم واژه یا پسوند »ذا« که در عربی بمعنی »این /آن« )=اسم اش!!اره(

است نیز باحتمال قوی ریش!!ه پهل!!وی دارد. ولی هن!!وز م!!درک آن!!را بن!!ده ن!!دارم.

تحقیقات بیشتر الزمست.

واژه »حب«)هب( در زبان/یهودی )که بسیار اثر از فارسی پهلوی گرفت!!ه اس!!ت(

نیز به همین معنا و باالخره بمعنی »عشق به هر چیز« آمده اس!!ت. واژه »حب«

)= هب( بمعنی جدیدتر آن یعنی »عشق/دوست داشتن چ!!یزی« در ق!!رآن مجی!!د

Z در سوره آل عمران )95نیز .14( آیه 3 بار آمده است. مثال

حکمت = از واژه »هگمت« فارس!!!!ی پهل!!!!وی یع!!!!نی »دانش/فلس!!!!فه/بینش/

روشنفکری/ آگاه فکری و غیره. )نگا،واژه »حکیم«/حاخام/هاخ!!امنش(. از جمل!!ه

شواهد جالب آن اصطالح معروف »هگمت خسروانی« )یعنی خردمندی شاهانه(

است.

واژه حکمت )هگمت( را اع!!!!راب از ایرانی!!!!ان آموختن!!!!د )هم لفظش را و هم

معانیش را توسط عبدالل!!ه بن مقط!!ع و دیگ!!ر ه!!زوران ای!!رانی ت!!ازه مس!!لمان(.

درینج!!ا قس!!متی از مقال!!ه روزنام!!ه »ام!!رداد« )هفت!!ه نام!!ه خ!!بری ! ف!!رهنگی

زردشتیان ایران( میآوریم:

»... )گذشته از اصل واژه هگمت که پیش از اس!!الم از زب!!ان پهل!!وی وارد ع!!ربی

شده ب!!ود(، بع!!د از آم!!دن اس!!الم و مس!!لمان ش!!دن ایرانی!!ان( دب!!یران ای!!رانی ب!!ا

دگرگونی در واژه ی »هگمت« آنرا بس!!ان »حکمت« درآورده و س!!پس ریش!!ه ی

62

»حکم« را از آن گرفتن!!د. آنگ!!اه ب!!ه ص!!رف آن در دس!!تور زب!!انی ک!!ه )اس!!تاد(

»سیبویه« )شیرازی که »پدر« دستور زبان عربی در جهان اس!!ت( ب!!رای ایش!!ان

پرداخته بود، پرداختند و واژگان »حکیم«/حاکم/محک!!وم، تحکیم/حک!!ومت و ... را

1389 آذر م!!اه 27در زبان عربی پدید آورن!!د.« )نگ!!ا »ام!!رداد« ! س!!ال ی!!ازدهم/

(5خورشیدی ص

210واژه »حکمت« )= هگمت( و مشتقات دیگر عربی آن، در قرآن مجی!!د ن!!یز

Z در سوره بقره ) و دیگران.188( آیه 2بار آمده است مثال

Z تلفظ عربی واژه »ه!ا + ت!!ا« یع!نی ت!!ا »بعالوه« »ه!ا« ک!ه واژهحتی = ظاهرا

معرفه در زبان قدیم پهلوی )و در زبان ع!!بری/یه!!ودی هن!!وز هم »ه!!ا« بک!!ار می

رود( است. »ها« در زبان پهل!!وی مساویس!!ت ب!!ا »ال!!ف و الم« معرف!!ه در زب!!ان

عربی، که در زبان فارسی جدی!!د )یع!!نی زب!!ان درب!!اری/دری/دره یی( دیگ!!ر بک!!ار

نمی رود.

)برای درک به!!تر ح!!رف »ه!!ا« در فارس!!ی ق!!دیم توج!!ه ش!!ود ب!!ه ب!!رخی نامه!!ای

باستانی ایرانی مثل: ه!!ا خ!!ام/هاخ!!امنش/هام!!ادان = هم!!دان = یع!!نی آن ش!!هر

ماده!!!!!!ا/هام!!!!!!اوران در یمن/ه!!!!!!رات در افغانس!!!!!!تان و »هاراپ!!!!!!ا« در

پاکستان/هندوستان/هپیون = اپیون که در عربی »افیون« شد/ و غیره.

حتی/حتا/هاتا یعنی: تا/ تاآنکه/ تاجائیکه/ تا آنجا که و غیره.

63

= تلفظ دیگر»حاکم« در عربی اس!!ت یع!نی »فرمان!!دار/فرمان!!ده/ص!احبحاتم

اختیار/قانونگذار/ و غیره ک!!ه فرم!!انش »حتمی/ب!!دون بروبرگ!!رد/یقی!!نی« اس!!ت.

راجع به اصل فارسی/پهلوی »حاکم« به واژه های »حاکم/حکیم/حکم/حک!!ومت«

نگاه شود.

اما »حاتم« )که نام رئیس قبیله طالئی در عربستان هم بود، مشهور با س!!خاوت

Z مرکب است از دو واژه پهلوی »ها+تم« )=ه!ا= ح!رف تعری!ف در زب!ان ظاهرا

پهلوی قدیم و هنوز هم در زبان ع!!بری/یه!!ودی، بعالوه »تم« ک!!ه هن!!وز ب!!رای م!!ا

ناشناخته است. معنی این واژه = »آن + تم« = حاکم.

واژه »حاتم« بشکل تعریف ش!!ده »ختم« )ت یقی!!نی/یقینی!!ا/ق!!انونوار/ب!!دون ب!!رو

برگشت/حتمی/ شدنی/ بدون چون و چرا و غیره( در قرآن مجید نیز آمده است.

Z در سوره مریم ) .71( آیه 19مثال

Z در ب!!!ان/پ!!!رده دار/محاف!!!ظ ح!!!اجب = در ع!!!ربی بمع!!!نی »اب!!!رو« و ض!!!منا

اندرون/نگهبان درون خانه و غیره نیز هست.

Z »حاجب« از دو واژه »ها« )= الف و الم تعریف در زبان پهلوی ک!!ه دیگ!!ر ظاهرا

در زبان فعلی ما )= زبان دری/دربار ساسانی/دره یی( بکار نمی رود(.

بعالوه»جب/یب/= ایبرو = ابرو آمده بمعنی: »آن ابرو«. در زبانهای دیگر آریائی

)ایران!!و ! اروپ!!ائی( مث!!ل انگلیس!!ی ن!!یز همین واژه ای!!رانی بش!!کل »آپ!!برو =

Eyebrow.بکار میرود »

64

واژه »ح!!اجب« )=ه!!ا + ایب/ه!!ا + ای!!برو( و مش!!تقات ع!!ربی بش!!ده آن مث!!ل

Z در سوره اع!!راف )8»حجاب« و غیره در قرآن مجید نیز (7 بار آمده است. مثال

و دیگران.46آیه

(155)در مورد ریشه فارسی »حاجب/حجاب« نگا. »نامهای/پارسی« ! ص

Z ن!!ام یکی از آهنگه!!ایحج''از = ن!!ام منطق!!ه یی در عربس!!تان س!!عودی، ض!!منا

باستانی ایرانی است )= ها + جاز؟(

Jazzواژه »ج!!از« )= / Jassآفریق!!ائی )از کش!!ور Z ( ک!!ه ن!!وعی موس!!یقی اص!!ال

کنگو/زئیر( است نیز به احتمال قوی با واژه فارسی »ج!!ز/جزج!!ز ک!!ردن« یع!!نی

صدای آهنگدار چیزی در آتش و یا روغن میسوزد مربوط است. احتم!!ال آنک!!ه ب!!ا

واژه »جرسی« فارسی و »جرنگ« نیز ارتباط ریشه یی داشته باشد، زیاد اس!!ت

(.204)نگا، نامهای فارسی ! ص

= در عربی بمعنی»حجامت« کننده/خونگ!!یر/دالک خ!!ون در آور. باحتم!!الحجام

قوی مرکب اسم از دو واژه »ها« که در زبان پهلوی حرف تعریف بوده )در زبان

عبری/یهودی هنوز واژه »ها« بمعنی »الف و الم« تعریف اس!!ت( بعالوه »ج!!ام«

فارسی که حجامتگران توسط آن »جام« خون می گیرند، )= ها + جام(

= نگا، حجام.حجامت

65

= در عربی بمعنی »کجاوه« است. باحتمال قوی از تلف!!ظ غل!!ط ع!!ربیحداجه

»ها+داجه«/ها+جاوه/و باالخره »کجاوه« آمده است. جمع ع!!ربی آن »ح!!دائج«

است.

= نگا، حداجه )=کجاوه( جمع عربی »حداجه«حدائج

= در ع!!!!!ربی بمع!!!!!نی»ح!!!!!رمت«/مح!!!!!ترم/ح!!!!!ریم دار/دارایح'''''رام

دیوار/محفوظ/جائیکه ورود ب!!ه آن ق!دغن و ح!رام باش!!د، مانن!!د »ح!رم ش!!اهان«

اندرون خانه و غیره.

Z تلفظ عربی»هرم« )مفرد »اهرم« قبرهای ممنوعه فراعنه مصر( اس!!ت. ظاهرا

باحتمال قوی از واژه آریائی )ایرانی( »ها+رام« یعنی »آنچه خدایی است«/آنچه

مقدس/محترم/آسمانی است/چیزیکه باید برایش احترام قائل شد و غیره.

با واژه های فارسی که دنبال میآی!د ارتب!اط ریش!ه یی دارد: اه!رمن = اه!ریمن/

اهرم )وسیله تحرک اشیاء( /اهرن/اهران/اهریمه و غیره که همه بمعنی: ا + ه!!ا

+ رام = آنچه که ضد خدا )=رام( است/ شیطان/دش!!من »آرام«/ غیرخ!!دایی و

« در شروع یک واژه فارسی یع!!نی »ض!!د« اس!!ت. مث!!ل:1غیره. )توجه: حرف »

ایران/انیران )= غیرایرانی( که در زبانهای دیگر آری!!ائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی( مث!!ل

انگلیسی بشکل های »ابنورمال«/ اموال )= غیراخالقی( و غیره بکار میرود(.

66

کلم!!!!ات: رام الل!!!!ه )در فلس!!!!طین( / رامهرم!!!!ز )=رام هرم!!!!ز(/ رامس!!!!ر/

اورامن/اورامان/اورامان!!ات و غ!!یره، بفهم بیش!!تر واژه »رام« / ه!!ا+ رام/ه!!رام/

رام )یعنی خدا در زبان آریائیان ایرانی نژاد هندوستان( کمک می کنند.

= تلف!!ظ ع!!ربی واژه »کت« فارس!!ی اس!!ت )نگ!!ا، هفت!!ه نام!!ه »ام!!رداد« !خط

( بمع!!نی »چ!!وب«/ ترک!!ه/نی/بری!!دن نی بش!!کل5 ! ص 1389 اس!!فند ! 7تهران

قلم/قلمتراشی و غیره.

»کت، پس از معرب شدن، ریشه این واژگ!!ان« »خ!!ط، قص!!ه،کت!!اب« ب!!ه ریخت

کنونی شان است. نگا. امرداد

)واژه های مشتق ع!!ربی آنه!!ا: خط!!وط، مخطوط!!ات، خط!!اط و غ!!یره. همچ!!نین

کتاب، کاتب، کتیبه و »کته« که ریشه »قصه« در عربی است(. همانجا.

Z در سوره عنکبوت ) 48( آیه 29واژه خط در قرآن هم آمده است. مثال

Z در س!!وره ه!!ود )26واژه »قصه« در قرآن مجید ( آی!!ه11 ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

100

Z در320واژه »کتاب« و مشتقات آن ن!!یز ب!!ار در ق!!رآن مجی!!د آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.187( آیه 2سوره بقره )

Z واژه »کت« و تمام مشتقات و ص!یغه بن!دی ه!ا/ ع!ربی آن ب!ار در347مجموعا

قرآن مجید آمده است.

67

= تغییر شکل واژه »کت« )=ریشه کتاب/کتابت/کتیبه( و »کلم!!ه«/کالم، ازقلم

ریش!!ه پهل!!وی هم!!ان »کت« یع!!نی: »چ!!وب«/ترک!!ه/نی/بری!!دن نی بش!!کل قلم/

قلمتراشی/قلم سازی و غیره است.

(. در5!!!ص1389 اس!!فند !!!7)نگا. هفته نامه ام!!رداد ! مجل!!ه زرتش!!تیان ای!!ران !

فارسی»کلک« هم میگویند.

احتمال ارتباط ریشه یی آن با »کلم« ک!!ه گی!!اه مع!!روف اس!!ت، از لح!!اظ ریش!!ه

لغات، نیز وجود دارد.

Z چه!ار ب!ار واژه »قلم« پهلوی اوستائی و مشتقات دیگر عربی ش!ده آن مجموع!ا

Z عن!وان یکی از س!وره ق!رآنی »قلم«14در قرآن مجید نیز آمده اس!ت. )اص!وال

(.68است. نگا، سوره !

= جمع »قلم« در عربی، از ریشه »قلم« فارسی پهلوی است )نگا. قلم(اقالم

= جمع عربی واژه »کلمه« که از ریشه »کلم«/کل/کل ک!!ل در فارس!!یکلمات

پهلوی است )نگا. کلمه(.

= از »کل« فارسی پهلوی بمعنی »گفت!!ار« )نگ!!ا. »ک!!ل ک!!ل« در فرهن!!گکلمه

عمید( عربها طبق معمول از این واژه فارسی نیز صیغه بندیهای مختلف کردند:

مثل »کالم«/تکلم/کلمات/مکالمه/تکلم و غیره.

بار آمده است.75واژه »کلمه« اوستائی و مشتقات دیگر آن در قرآن مجید نیز

Z در سوره طاها ) . و دیگران.129( آیه 20مثال

68

« در عربی دارای دو مع!!نی اس!!ت حFب � (2( عش!!ق و دوس!!تی 1= بر وزن »لّپ

Kmubبمعنی »ظرف سفالی بزرگ« یعنی: خنب )ک!!ه در زب!!ان آری!!ائی هن!!د ن!!یز

است( که گویش دیگر آن »خم« است. )مثل »غدیرخم«(.

بمعنی دوم آن، گمان بنده آنستکه ریشه آن کلمه از»خنب« فارسی باشد.

= تلفظ عربی واژه »هرو« )بروزن »س!!رو«( فارس!!ی باس!!تانی ک!!ه واردحرب

عربی )و زبان عربی /یهودی( نیز شده است، بمعنی »جنگ«/کارزار، کش!!مکش،

(. یکی از »فرنامهای« )= الق!!اب(163نبرد و غیره. )نگا »نامهای پارسی« ص !

خسرو پرویز، امپراتور ایران نیز »هرواک« یعنی »جنگجو«/دالور بود.

Z در سوره محمد )6واژه »حرب« در قرآن مجید نیز ( آیه47 بار آمده است. مثال

و دیگران.4

( گن!!اه،2( فش!!ار/تنگی، مش!!قت و غ!!یره 1= در عربی به چن!!د معناس!!ت: حرج

( »رج!!ه« لب!!اس ب!!رای4( دام که برای گرفتاری جانوران گذارند 3حرمت وغیره

آویزان کردن جامه ها و غیره.

با توجه به این معنی آخری یعنی »رج!!ه«/رج/رژه ک!!ه فارس!!ی باس!!تانی هس!!تند،

عقیده بنده اینستکه اصل واژه »حراج« از »ه!!ا + رج« یع!!نی »آن + رج« ب!!وده

است؛ از آنجا که »ها« که حرف تعریف است )مثل الف و الم در عربی و »ه!!ا«

که هنوز در زبان عربی/یهودی بک!!ار می رود( در زب!!ان فارس!!ی باس!!تان معم!!ول

بود، ولی در زبان فارسی دری )= درباری ساسانی( حذف ش!ده اس!ت، میت!وان

69

به یقیین گفت که واژه »ها + راج« ب!!ه »ح!!راج« در ع!!ربی تب!!دیل ش!!ده اس!!ت.

)مثل »خراج« ! نگا، خراج(.

Z در سوره مائده )15واژه »حرج« در قرآن مجید نیز ( آی!!ه5 بار آمده است. مثال

و دیگران.6

Zح''رز = در ع!!ربی بمع!!نی»پناهگ!!اه«/ج!!ای محف!!وظ، اس!!توار و محکم. ض!!منا

»تعویذ« و دعائیکه برای حفاظت و حسراست نوشته بگردن اندازند و غیره.

جالب آنستکه اصل این واژه بظاهر عربی برمیگردد ب!!ه ریش!ه فارس!!ی باس!!تانی

Z به همین معنای فعلی عربی آنست )نگا، »نامهای پارسی« ! ص »هرز« که دقیقا

!169)

)ریشه این واژه و تعداد زیادی واژه های دیگر پهلوی از »هیر« یعنی »آتش« ک!!ه

Z بمعنی Fireدر انگلیسی شده است، میباشد. ضمنا

»قول« بمعنی »مقدس« بمعنی »متواضع« و نیکوکار نیز در عرض هزاران سال

فرهنگ ایرانی بک!!ار رفت!!ه اس!!ت. واژه ه!!ای »هیرب!!د« یع!!نی کش!!یش زردش!!تی،

»هرمز« )تلفظ دیگر »اه!!ورا م!!زدا« خ!!دای دان!!ا(، »ه!!رمس«/هیری!!د/ه!!رس )=

حرس در عربی( و غیره همه برمی گردد به همین »هیر«( نگا، نامهای گارس!!ی !

.169ص !

70

= تلف!!ظ ع!!ربی »ه!!رس« فارس!!ی باس!!تانی، »ح!!رز« یع!!نی حف!!اظت،ح''رس

Z در ع!!ربی169نگهبانی و غیره. )نگا، حرز( رجوع: »نامهای پارس!!ی« ص . ض!!منا

»نگهبان« را نیز »حرس« می گویند.

= تلفظ ع!ربی واژه »خس!!ک« یع!!نی »خ!!ار و خس«/خاش!!اک/ تک!!ه ک!!اهحسک

یاعلف خشک )شاید با واژه »خشکه« ارتباط ریشه یی داشته باشد.

= یع!!نی »خ!!اردار« از واژه فارس!!ی وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت،حس''کی

بمعنی/خاشاک/گیاههان خشگه )نگا، حسک(.

= همان گل معروف که »گرته« آنرا برای رنگ بدن و داروسازی بک!!ار میحناء

برند. اصل واژه از تلف!!ظ غل!!ط »قن!!ا« در فارس!!ی آم!!ده اس!!ت. )نگ!!ا، »نامه!!ای

(.352پارسی« ص !

در زبانهای دیگر آریائی )ایرانو ! اروپائی( مثل انگلیسی نیز همین واژه را بش!!کل

بکار می برند.Hennaعربی آن )و با تصور غلط که واژه عربی است( یعنی

= تلفظ عربی واژه »چانه« فارسی که »زنخ« /زنخدان هم گفته میش!!ود،حنک

Z در قدیم »ها« که حرف تعریف در زبان پهلوی و ع!!بری/یه!!ودی میباشد. )احتماال

است، معادل الف و الم در عربی بر سر کلمه بوده که تبدیل به »ح!!ا« در تلف!!ظ

عربی شده است. امثال این در معربات بسیار زیاد است(.

71

جنک در عربی به چانه و قس!!مت زی!!ر چان!!ه گفت!!ه میش!!ود. از همین واژه »تحت

الحنک« )یعنی قسمتی از عمامه که در وقت نماز و غ!!یره از زی!!ر زنخ ب!!ه پش!!ت

میاندازند( در عربی درست شده است.

= مرکب از »تحت« که عربی یعنی زیر بعالوه »حنک« ک!!ه تلف!!ظتحت الحنک

عربی »چانه«/زنخ/زنخدان در زبان فارسی است، میآید. تحت الحن!ک عبارتس!ت

از گذراندن قسمی از عمامی زیر »چانه« یا زنخ/زنخدان که علم!!ا در ح!!ال نم!!از

Z مردم افغانستان و پاکستان و قبائل بل!وچ ای!رانی هم اینک!ار انجام میدهند )ضمنا

را می کنند(. نگا، حنک.

= از هم!ان واژه »خ!اتون« فارس!ی ک!ه داخ!ل ع!ربی هم ش!ده اس!ت.خاتون

Z ب!اال س!ال. جم!ع آن در ع!ربی خ!وایتن خانم/کدبانو/ب!انو/زن باشخص!یت و نس!بتا

است.

= جمع »خاتون« فارسی )نگا. خاتون(.خواتین

= از همان »خال« فارسی که وارد عربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، بمع!نی نقط!هخال

سیاه که بر روی انسان و یا اعضای دیگر ایجاد می ش!!ود. جم!!ع ع!!ربی آن خیالن

است.

= جمع عربی »خال« فارسی است )نگا. خال(خیالن

، یعنی »آنچ!ه ک!هDiphterie= اسم فاعل از »خناق« یعنی خفگی/دیفتری خانق

خفگی آورد«/ خفه کننده/بیماری خناق که گاه »حناق« هم تلفظ میشود.

72

جالب آنستکه ریشه این واژه برمیگردد به »حنک« که در واقع تلفظ ع!!ربی واژه

»زنخ/زنخدان«/ و باالخره »چانه« فارسی است. )رابطه خن!!اق ب!!ا خفگی هم!!ان

بیماری »گلو« است(.

= نوعی گیاه سمی است )نگا. خانق(خانق الذئب

= نام گیاه سمی است )نگا. خانق(خانق الکلب

مازریون سیاه )نگا، خانق(.خانق النمر=

تلف!!ظ ع!!ربی واژه »خانگ!!اه« فارس!!ی، معب!!د درویش!!ان، جایگ!!اهخانق''اه =

اجتم!!اعی ص!!وفیان، مرک!!ز »خ!!ان« = ب!!زرگ ره!!بر دراویش. خانق!!ه ن!!یز تلف!!ظ

میشود.

ریشه واژه »مخدرات/مخدر/و غیره. در عربی بمعنی »چ!!ادر«/ پ!!رده/وخدر =

هر چیزی که بصورت »پوشش« /غالف /روپوش بر روی اشیاء عمل کند.

بانوان پشت پرده را »مخدره/مخدرات« گویند و مواد مخدره نیز که مغ!!ز آدم را

در پرده غفلت می برند به این جهت نام نهاده ئند.

ولی جالب آنستکه واژه »خدر« عربی، در واق!!ع تلف!!ظ »چ!!ادر« فارس!!ی اس!!ت!

همین واژه ریشه »چتر« فارسی نیز هست.

ادامه حرف »خ«

= تلفظ »خش خش« فارسی؛ صدای برگ خش!!ک، کاغ!!ذ، و غ!!یره. درخشخش

عربی، به آن خشخشه نیز می گویند.

73

= صدای »خش خش« )نگا. خشخش(.خشخشه

= از همان »خشخاش« فارسی که نوعی گیاه با گلهای س!!فید و دان!!هخشخاش

های آن برای »مواد مخد�ر« و »نعشه آور« نام دیگ!!ر آن در فارس!!ی»کوکن!!ار« و

نارکوک است.

= نوع دیگر تلفظ عربی »خشخاش« فارس!!ی اس!!ت. یکی از مع!!انیخشخاشه

فعلی آن در عربی یعنی »مقبره«/قبر )=چیزی شبیه »حقه« خشخاش که ج!!ای

دانه های آن است(.

Z از همان »خشم« فارسی بمعنی »عصبانی شدن«/ غضب کردنخشم = ظاهرا

و غیره آمده است. در عربی امروز »خش!!م« بمع!!نی »مس!!تی«/ از خ!!ود بیخ!!ود

شدن بر اثر شراب و الکل و غیره است. )= بد مستی؟(

= از همان ریشه »خشم« )نگا. خشم( در عربی به معنی »دماغ/بینی«خیشوم

)عالمت ظاهری خشم در چهره انسان و جانوران؟( گفته میشود.

= یعنی »شاه/شاهنش!!اه« لقب ش!!اهان چی!!نی در زب!!ان فارس!!ی. بخالفخاقان

تص!!ور عم!!وم )از جمل!!ه مرح!!وم عمی!!د( واژه خاق!!ان ت!!رکی نیس!!ت، بلک!!ه واژه

فارسی است که در مورد شاهان »ترکستان ایران قدیم« که/ ام!!روز بخش!!ی از

(.225آسیای مرکزی و چینی است، بکار میرفت. )نگا، »نامهای پارسی« ص !

حتا اگر»ترکی« هم بود، ثابت میشود که عربی نیست، بلک!!ه ب!!ر اث!!ر نف!!وذ زب!!ان

فارسی وارد عربی هم شده است.

74

Z از »خالب« فارسی، یعنی گل و الی، زمین گل آلود که چس!!پناکخالب = ظاهرا

است و پای انسان و ج!!انوران در آن ف!!رو م!!یرود، جائیک!!ه پ!!ای ج!!انوران در گ!!ل

میماند در عربی بیشتر بمعنی »گیر/گیره« گیر افتادن در چنگال عق!!اب و غ!!یره،

وسوسه و گیرافتادن و بدام افتادن بکار می رود.

= تلفظ عربی»خمورچی« یع!!نی عرقفروش!!ی، شرابفروش!!ی، دک!!انخمورجی

عرق. از »خمر« عربی یعنی شراب بعالوه »چی« ترکی که در عربی ب!!ه »جی«

Z از طری!!ق ت!!رکی مبدل شده است؛ ولی ترکیب این کالم فارسی است و ظ!!اهرا

عثمانی وارد عربی هم شده است.

= متش!!!!!کل از »خ�م« فارس!!!!!ی یع!!!!!نی خنب!!!!!ه/خن!!!!!بره /خم الرج'''''اج

خنب/خمب/»خمره/کوزه بزرگ مایع!!ات« و غ!!یره. بعالوه »دج!!اج« ع!!ربی یع!!نی

مرغ، کلمه خم الرجاج در عربی به »مرغدان/قفس مرغ!!ان« گفت!!ه میش!!ود. )در

از همین ریشه آریائی است(.Khumb Melaزبان هندوستانی نیز واژه »خمب«/

= از همان خنج!!ر فارس!!ی ک!!ه در ع!!ربی ن!!یز بک!!ار می رود )مث!!ل خنج!!رخنجر

کم!!ری م!!ردم عم!!ان و یمن ک!!ه ه!!ر دو از اس!!تانها و س!!اتراپیهای ای!!ران باس!!تان

بودند(، دشنه، کارد جنگی و دفاعی.

= معرب واژه »کنده« در فارسی است. )نگا.سحندن(.خندق

75

Z تلفظ عربی خنب/خنبره/خنبه »خم/خمب«/ که همه از واژه آریائیخن = ظاهرا

Khumbبمع!!نی »ک!!وزه ب!!زرگ مایع!!ات« و غ!!یره اس!!ت، میباش!!د.) Melaدر

هندوستان(.

�ه« بمعنی »دماغی/تودماغی حرف زدن« و غیره ن!!یز میباش!!د. در عربی »خن/خن

باحتمال زیاد شکل »خم!!ره یی« دم!!اغ / بی!!نی انس!!ان ب!!اعث اس!!تعمال خم/ خن

بمعنی »دماغی« در عربی شده است.

= دماغی )نگا.خن(خنه

= تودماغی )نگا. خن(خنیس

= تلف!!!ظ ع!!!ربی دیگ!!!ری از واژه »خواج!!!ه« در فارس!!!ی بمع!!!نیخواج'''ا

»سرور/رئیس قوم/بزرگ خان!دان /ح!اجی /پول!دار/اعی!ان واش!راف/پ!یر مح!ل و

غیره.

= از همان واژه »خوان« فارسی بمعنی »سفره/طبق/تنبک = طبق کهخواجه

ت، جهیزه و غیره گذاشته به خانه عروس می برن!!د، � بر آن غذا، میوه، آجیل، تنقال

تخته یی که بر آن میوه یا غذا و شیرینی انباشته و برای ف!!روش روی س!!ر حم!!ل

می کنند«

Z« فارسی است.خوذه = تلفظ عربی»خود/کاله خود« در فارسی و یا »کال

= از مسافرخانه فارسی آمده است؛ سرا، کاروانسرا و غیره.خان

76

= همان میوه معروف که آنرا بصورت خام میخورند و ی!!ا از آن در س!!االد وخیار

ترشی و غیره استفاده میکنند.

= تلفظ عربی »خیار چنبر« فارسی است )نگا. خیار(خیار شنبر

= نوعی »نی« بزرگتر و محکم تر از نی معم!!ولی ک!!ه ب!!ه آن نی هن!!دیخیزران

نیز گفته میشود. در کارهای چوب بست ساختمانی و ی!!ا ب!!رای عص!!ای ش!!اهانه و

افسران از آن استفاده میشود.

گرچه بعض!!ی اس!!اتید )از جمل!!ه مرح!وم عمی!!د( آن!!را ع!ربی دانس!ته ئن!!د ولی در

(.223حقیقت فارسی است )نگا،»نامهای پارسی« ص !

= از همان واژه »خیش« فارسی که نوعی پارچه خشن کت!!انی اس!!ت ک!!هخیش

از آن پرده و یا فرش زیرپا در ادارات و دفاتر کار و غیره، درست میشود، چیزی

Canvasمثل زیلوی مساجد و حسینیه ها و زیارتگاهه!!ا. در زب!!ان انگلیس!!ی ب!!ه آن

می گویند، که آنهم از ریشه اصلی آریائی )ایرانو ! اروپائی( کنف/کنب است( ک!!ه

پارچه گونی، کنف و الیاف زبر برای پرده و فرش زیر پا گفته میش!!ود. در ع!!ربی

خیشه را به »خیمه« می گویند.

= از هم!!ان خ!!ام فارس!!ی، ض!!دپخته، در ع!!ربی واژه خ!!ام را بیش!!تر ب!!رایخ'ام

»پارچه چلوار/ قلمکار« بکار می برند.

77

= تلف!!ظ ع!!ربی»دوب!!اره« فارس!!ی، بمع!!نی »ب!!اردوم«. در ع!!ربی ب!!هبفت''ه

»ریسمان/نخ/رشته های پنب!!ه یی«، گفت!!ه میش!!ود )دو ی!!ا چن!!د رش!!ته نخ ک!!ه بهم

تابیده شوند/»دوباره«(.

»د« حرف

= از هم!!!ان »دوب!!!اره« فارس!!!ی بمع!!!نی »ب!!!ار دوم«. در ع!!!ربی ب!!!هدوب''اره

»ریسمان/نخ/رشته های پنب!!ه یی«، گفت!!ه میش!!ود )دو ی!!ا چن!!د رش!!ته نخ ک!!ه بهم

تابیده شوند/»دوباره«(.

Z از واژه »دبش« فارسی آمده است. در عربی به شیره قند گفتهدبس = احتماال

میشود.

= از همان دبوس فارسی که به »گرز« و یا چوبدستی که س!!ر آن قلنب!!هدبوس

است و یا به آن کالهک فلزی سوار کرده ئند، برای حمله با دشمن و یا دف!!اع. در

عربی بیشتر بمعنی »سنجاق« )که سرش مثل سرگرز است( اطالق میشود.

Z تلف!!!!!ظ ع!!!!!ربی واژه »دد« یع!!!!!نی »دی!!!!!و و دد« یع!!!!!نیددن = ظ!!!!!اهرا

»جانور/جانوران/جانورانه« و غیره. در ع!!ربی بیش!!تر ب!!ه »له!!و و لعب«/ عبش و

نوش، مستی و بدمستی و غیره بکار می رود.

= در عربی بمع!نی »خ!وی« و خص!لت، ع!ادت، روش، داب و خصوص!یاتدیدن

یکنفر و یا یک ملت و قوم، فرهنگ م!!ردم و غ!!یره. ح!!دس نویس!!نده آنس!!تکه این

واژه نیز مثل هزاران واژه دیگر در زبان عربی، از ریشه آریایی/ایرانی است.

78

= در عربی واژه »نرده« جل!!وی ب!!الکونی، راه پل!!ه؛ ط!!ارمی، و غ!!یرهدرابزون

است. در عربی به آن در ابزین نیز میگویند که از واژه فارسی »دار آف!!رین« )=

درآوی!!زان/درآوی!!ز/دس!!تاویز/دس!!تگیره« آم!!ده اس!!ت. در فارس!!ی پهل!!وی ن!!یز

(.107»دارآفرین« است)نگا. »نامهای پارسی« !

= درآویزان، طارمی، نرده )نگا. درابزون(.درابزین

= از همان»دردار« فارسی، یعنی درخت س!!فیدار، درخت پش!!ه ن!!یز گفت!!هدردار

میشود.

ه Fگوهر /لؤلؤ( یعنی مروارید )که خلیج فارس از ن!!وعد[ر =( » � = تلفظ عربی »در

( The pearl of the Persian gulfمعروف آن در جهان است

« ع!!ربی نیس!!ت، بلک!!ه ریش!!ه پارس!!ی دارد )نگ!!ا. � بخالف تص!!ور عم!!وم کلم!!ه»در

(.115»نامهای پارسی« ص !

= از همان »درز« فارس!!ی بمع!!نی »چ!!اک«/ش!!کاف/تک!!ه ه!!ا/جام!!ه ک!!ه بهمدرز

دوخته و پوشاک میسازند. از همین واژه »درزی« آمده بمعنی »خی!!اط/دوزن!!ده«

)نگا. درزی(.

و همچنین »درزن« که در فارسی ق!!دیم بمع!!نی »س!!وزن« اس!!ت. )نگ!!ا.فرهن!!گ

عمید(.

= از واژه »درز« فارسی بمع!نی »خی!اط/دوزن!ده/کس!یکه درز ی!ا چ!اک ودرزی

شکاف جامه را بهم میدوزد.« )هنوز در هندوس!!تان و پاکس!!تان و غ!!یره خی!!اط را

79

Z »اسماعیل دروز/درزی« ب!!انی م!!ذهب »دروزه!!ا/دروزی درزی می گویند(. ظاهرا

ها« در لبنان و سوریه از پیشه درزی گری/خیاطی، زندگی میکرد و لذا خ!!ود او و

پیروانش به »دروزی/دروزها« معروف شدند. او هم مثل خیلی س!!ران گروهه!!ای

مذهبی ! سیاسی ! جنگوی خاورمیانه )مثل اس!ماعیلیان و حس!ن ص!باح و غ!یره(

(Assasinsایرانی نژاد بود. )نگا، حشاشین

= پیروان مذهب»دروز« در لبنان و سوریه )نگا. درزی(. درزی

Z با کلمه »درب« فارسی رابطه ریش!!ه ئی دارد، در ع!!ربی بمع!!نیدرف = ظاهرا

»طرف« راست و چّپ و غیره بکار می رود. )تحقیقات بیشتر الزم است(.

در زب!!ان انگلیس!!ی، یع!!نی گ!!راز دری!!ائی/م!!اهیDolphin= تلف!!ظ ع!!ربی درفیل

یونس است. ولی با توجه به اینکه کلمه »فیل« از اصل »پیل« فارسی اس!!ت. و

در زبانهای آریائی دیگر )یعنی فی!!ل( این واژه قاب!!لElephantباحتمال قوی کلمه

تحقیقات بیشتر است.

ه Fگوهر( فارسی است.)نگا. »نامهای پارس!!ی« ص !!!در=( » �= تلفظ عربی »در

115.)

Z در سوره نور ) .24( آیه 35در قرآن مجید نیز آمده است. مثال

= تلفظ دیگری از »درم« فارسی اس!ت. بعض!ی گفت!ه ئن!د ک!ه ی!ک واژهدرهم

یونانی است. )یعنی آریائی ! ایرانو ! اروپائی( ک!!ه در آنص!!ورت ب!!از اص!!ل ای!!رانی

80

Z Z عربی نیست، آریائی است. در قرآن مجید ن!!یز آم!!ده اس!!ت، مثال دارد. ولی یقینا

.20( آیه 12در سوره یوسف )

= تلفظ دیگر»درهم« فارسی است. )نگا. درهم(.درم

= از همان»درهم« فارسی است که در عربی نیز بکار می رود؛ »درسنگ«درم

یعنی وزن یک »درم«؛ در عربی نیز بمعنی »وزن درم« بکار می رود.

= جم!!ع ع!!ربی واژه »درهم« فارس!!ی اس!!ت. در ق!!رآن مجی!!د ن!!یز آم!!دهدراهم

Z در سوره یوسف ) .20( آیه12است. مثال

= از واژه فارسی قدیم »دریوزه« یعنی کسیکه گدائی در خان!!ه ه!!ا میدرویش

کند، در بدر گدائی کردن، دریوز، درپوش، درویزه نیز در زمانهای مختلف تحوی!!ل

زبان فارسی بکار می رفته است. اصل واژه »درویش« در زب!!ان »اوس!!تائی« از

نام »دریوی« ک!!ه فرش!!ته مس!!ئول »فق!!راء« اس!!ت، مش!!تق ش!!ده اس!!ت. )نگ!!ا.

(.114»نامهای پارسی«ص !

Z از کلم!!ه »دل!!داری« فارس!!ی آم!!ده اس!!ت. در ع!!ربی بمع!!نیدرای = ظ!!اهرا

»دلداری/تملق/تشویق/دلگرمی« و غیره است.

= یعنی »یک دسته« از هر جنس )مثل قلم، دف!تر و غ!یره(، ه!ر مجموع!هدزینه

می گوین!!د ک!!هDozenدوازده ت!!ائی در انگلیس!!ی و دیگ!!ر زبانه!!ای اروپ!!ائی ن!!یز

بمعنی»دوازده تا« است و با واژه »دوازده« در زبانهای آریائی )ایرانو ! اروپائی(

مربوط است. بعضی معتقدند که اصل آن ایتالیائی و یا »ونیزی« اس!!ت، ولی ب!!ا

81

توجه به اینکه تجارت و کاروان در ایران هزاران سال قبل از »ونیز« شروع شد،

و ایرانیان در زمان داریوش کبیر معیار متر و کیلو و دیگر اندازه )=ها ان!!دازه =

Dozen سال پیش به جهان هدیه کردن!!د، »دوازده ت!!ا = دس!!ته 2500هندسه( را

بیش!!!!!تر فارس!!!!!ی ب!!!!!ه نظ!!!!!ر می آی!!!!!د« )توج!!!!!ه: کلم!!!!!ات ک!!!!!اروان/

کاروانسرای/بانک/چ!!ک/ب!!رات/حوال!!ه و دیگ!!ر لغ!!ات بازرگ!!انی ش!!واهد دیگ!!ر این

مدعاست(.

= از همان دستور فارسی که بمعنی فرمان/قانون شاهی/امر شاهنش!!اهدستور

که قانون کشور بود )= توجه به اصطالح اروپائی»ق!!انون پارس!!ها و ماده!!ا قاب!!ل

Z جمع »دساتیر« نیز هست که ن!!ام اولین کت!!اب آس!!مانی اولین تغییر نبود«( ضمنا

پیامبر ایرنی بنام »آباد/مهاباد« یعنی »ده فرمان/ قانون« او بود.) نگ!!ا. »نامه!!ای

پارسی« ! ص یکم( پ!!یروانش را »آبادی!!ان« عبادی!!ان/عب!!ادی/عب!!اد و غ!!یره )مث!!ل

فرقه مسلمان عمان، که یکی از استانهای باستانی ایران ب!!ود( می نامن!!د. ش!!هر

باس!!تانی »آب!!ادان« ن!!یز از هم!!ان پ!!یروان »آب!!اد« پی!!امبر باس!!تانی ای!!ران اس!!ت.

)صاحب بن عباد وزیر و دیگران.(

در عربی »دستور« یعنی »قانون«/قانون اساسی کشور و غیره است.

= مربوط به ق!!انون؛ در ق!!انون اساس!!ی ی!!ا اساس!!نامهگروه، انجمن ودستوری

غیره.

82

= از همان »دس!!کره« فارس!!ی ق!!دیم، ک!!ه در ع!!بی هم معم!!ول اس!!ت؛دسکره

Z ص!!ومعه و ش!!رابخانه و عیاش!!خانه و »دهکده« /دهات/قریه/خوره/ک!!وره/. ض!!منا

غیره نیز هست.

باحتمال قوی از دو واژه »دس« )= کلم!!ه آری!!ائی بمع!!نی »ده ت!!ا« ک!!ه هن!!وز در

هندوس!!تان »دس« میباش!!د( »وک!!ره« )یع!!نی »ک!!وره«/خ!!ره/قری!!ه/بمع!!نی

شهرک/دهات( یعنی »دهکده«. چ!!یزی ش!!بیه واژه التی!!نی )= آری!!ائی = ایران!!و !

=Deci/Deca یع!!نی »مجموع!!ه ده ش!!هرک« )Decaplisاروپ!!ائی( »دک!!اپولیس«

یکدهم در الیتن(.

= تلفظ عربی »دوش« )= مثل دوشاب فارسی( هم!ان دوش فارس!ی ک!هدش

در حمام بشکل آب پاش بکار میرود. در زبانهای اروپائی )=ایرانو ! آریائی( مث!!ل

بکار میبرند.Doucheفرانسه نیز همین واژه پارسی را بشکل

= در عربی بمعنی »الوار« تکه های چ!!وب، خ!!رت و پ!!رت، آت!!ه آش!!غال ودشت

غیره در مورد اصل این لغت تحقیقات بیشتری الزم است.

= در عربی بمعنی »تبرک« کردن »وقف خدا« کردن، هدیه مذهبی کردن؛دشن

(. ترکیب!!ات108در زبان فارسی قدیم بمع!!نی »هدی!!ه« )نگ!!ا. »نام!!ه پارس!!ی« !

عربی این لغت زیاد است.

= )نگا. بعد از دفتر(.دف

83

= از همان »دفتر« فارسی یعنی »دفترچه«، کتابچه یی ک!!ه ن!!وز چ!!یزی دردفتر

آن نوشته نشده باشد، مجموعه ورقها که برای نوشتن و یادداشت بکار میرود.

= در عربی بمعنی »دفتر کل« در دفتر داری. دفتر بزرگ و اصلیدفتر االستاذ

اداره.

= از همان دفترخانه فارسی؛ در عربی بیشتر بمعنی »پرونده« ج!!ایدفتر خانه

پرونده ها/ اطاق بایگانی و غیره بکار میرود.

= تلفظ »دپ« فارسی بمعنی »تنبور«/دایره / آلت موسیقی مع!!روف؛ ت!!اردف

که در موسیقی بکار می رود.

= از همان »دوالب« فارسی یعنی »دول + آب« یع!!نی »دل!!و« آبکش!!ی؛دوالب

Persianوسیله آب کشی از چاه، چرخ آب که ب!!ه ن!!وعی از آن در انگلیس!!ی هن!!وز

wheelیع!!نی چ!!رخ )آبکش!!ی( پارس!!ی، ک!!ه از اختراع!!ات ایرانی!!ان ق!!دیم اس!!ت

(.115)نگا.»نامهای پارسی« ! ص

همین لغت »دول« در عبی تبدیل به »دلو« شد. کلمه دول با حالت ع!!ربی ش!!ده

Z در سوره یوسف ) .19( آیه 12آن »دلو« در قرآن مجید نیز آمده است. مثال

)= یونانی؟( ک!!ه در ع!!ربی ب!!ه آنDelphinus= ازواژه انگلیسی»دلفین« دلفین

»درفیل« نیز می گویند، نوعی ماهی بزرگ دریائی پستاندار )خوک ماهی/ خ!!وک

دریایی(. با توجه به اینکه »فیل« در عربی از »پیل« فارسی آمده است، احتمال

84

اینکه این واژه »دلفین« نیز از اصل »فیل« منتها با تلفظ عربی به اروپا و غ!!رب

نیز منتقل شده و »دلفین« )= درفیل( شده است، زیاد است.

= از همان دینار فارسی قدیم که سکه طالئی در ایران باستان بود. گرچ!!هدینار

Z تصور می کنند که یونانی است ولی تحقیق بیشتر ثابت می کن!!د، ک!!ه واح!!د غالبا

(. جمع ع!!ربی »دن!!انیر«113پول ایران قدیم است )نگا، »نامهای پارسی« ! ص

است.

= )نگا. دینار(دیناری

= از همان »دهلیز« فارسی بمعنی داالن/راه!!رو/راه باری!!ک و دراز )مث!!لدهلیز

داالهو در عرب باختران ایران که از »دال + آه!!و« س!!اخته ش!!ده اس!!ت(. جم!!ع

عربی آن دهالیز است.

= از همان »دوباره« فارسی بمعنی باردیگر/بار دوم/دومین بار و غیره.دوباره

در عربی بیشتر به »ریسمان« )نخی که دوس!!ه ال بهم تابی!!ده ش!!ود( و تابی!!دن نخ

گفته میشود.

Z از واژه فارسی »دار/دارائی/داشتن« فارسی یعنی ثروت/م!!الکیتدار = ظاهرا

وارد عربی هم شده است. احتمال دیگر آنستکه »دار« در فارسی بمعنی »چوب

پایه« که اتاق و یا ساختمان بر آن بنا میش!!ود؛ دراچوب!!ه، ج!!وب بس!!ت س!!اختمان

/خربا، و غیره آمده است. در عربی »دار« بمعنی »خانه« است.

85

Z در50واژه »دار« و مشتقات عربی آن در قرآن مجید نیز ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.95( آیه 2سوره بقره )

= از همان دوش فارسی بمعنی »دوشیدن/دوش حم!!ام« و هرچ!!ه ش!!بیهدوش

آن باشد. در عربی نیز بمعنی دوش حمام بک!!ار می رود. در زبانه!!ا دیگ!!ر آری!!ائی

)ایرانو ! اروپائی( مثل فرانس!ه و انگلیس!ی، اس!پانیائی و غ!یره ن!یز هم!ان دوش

بکار می برند.Doucheفارسی را بشکل

= از هم!!ان دی!!وان فارس!!ی وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده ک!!ه دارای چن!!د مع!!نیدیوان

( دی!!وان = اداره3( دیوان = دادگ!!اه، 2( دیوان شعر، 1مختلف است. از جمله:

( دیوان بمعنی نیمکت، صندلی نرم چند نفره در خانه یا اداره؛ همچ!!نین4دولتی،

�و، که ریشه »لفظ« »صفه« ع!!ربی و درSofaبمعنی »«دیوان؛ شاه نشینی، سک

زبان انگلیسی نیز هست.

= از همان واژه »دیدبان« فارسی، که در عربی نیز بمع!!نی »نکهب!!ان« ودیدبان

کشیک است.

ا خیلیدین � = از هم!!ان واژه »دین« پهل!!وی )بخالف تص!!ور غ!!الب م!!ردم و حت!!

( دین بمع!!نی1»علم!!!اء« این واژه ع!!!ربی نیس!!!ت!( ک!!!ه دارای دو معناس!!!ت:

( بمعنی عقیده و ایمان به معنویات و مبانی آس!!مانی؛2»قرض« و مدیون بودن،

(.113مذهب؛ دیانت و غیره )نگا، »نامهای پارسی« ! ص

86

کلماتی مثل »دینور« یعنی دیندار، م!!ذهبی؛ دینش!!اه = ش!!اه دین، رئیس م!!ذهب؛

دینیار = یاور دین؛ دینیگ = دینی، م!!ذهبی، و ب!!االخره »دایان!!ا« ک!!ه ن!!ام ت!!اریخی

زنان است، همه از ریشه »دین« در زبان پهلوی آمده ئند.

بار آمده است. از جمله در اولین سوره ق!!رآن105واژه دین در قرآن مجید نیز

مجید »الحمد« اصطالح مالک یوم الدین.

Z دی!نی، مت!دین، ت!دین، م!دیون و مشتقات کلمه دین در عربی بیشمار اس!ت، مثال

غیره.

= از واژه پهلوی »ذهب!ا« بمع!نی طال، زر، ک!ه یکی از م!واد مع!دنی فل!زیذهب

(.502است. )نگا، »نامهای پارسی« ! ص

Z واژه پهلوی »ذهبا« در قرآن مجید نیز بشکل »ذهب« هشت بار آمده است. مثال

و دیگران.14( آیه 3در سوره آل عمران )

مشتقات »دهب« در عربی بسیار است.

= تلفظ دیگر عربی از واژه »راوند« فارسی که گیاه ت!!رش م!!زه خ!!وردنیروند

بک!!ار می رودRhubarbاست. در زبان انگلیسی نیز همین واژه فارسی را بشکل

)نگا، رواند(.

= تلف!!ظ دیگ!!ر ع!!ربی واژه فارس!!ی »رایت!!انج« و ریت!!انج، ن!!وعی کت!!یرهراتینج

)قطران در تلفظ عربی( که از درخت صنوبر بیرون میزن!!د و خش!!ک میش!!ود؛ در

کارهای صنعتی و دارویی بکار میرود.

87

= تلفظ عربی »رتیل« فارسی که نوعی حش!!ره زرد رن!!گ ش!!بیه عنکب!!وتایتال

است )دلمک و دیلمک نام دیگر آن در بین قبائل مختلف ایرانی، در ازمنه مختلف

بوده است(.

= از واژه »ترجمان = ترزبان« فارسی وارد عربی هم شده است)نگ!!ا،ترجمه

ترجمان(

= تلفظ عربی واژه فارس!!ی »ترزب!!ان« یع!نی م!!ترجم، کس!یکه بتوان!!دترجمان

بخوبی ادای بیان کند، روش!!ن کالم. کلم!!ه ترجم!!ه در زب!!ان ع!!ربی از همین واژه

ساخته شده است. )نگا، فرهنگ عمید ! واژه ترزبان(.

= از همان »رخ« فارسی یعنی »چهره/صورت، رخسار و غیره. در ش!!طرنجرخ

)=چاتارونگا( یکی از مهره های بازی است. در زبانهای دیگر آری!!ائی )= ایران!!و !

بکار می رود.Rook/Rocاروپائی( نیز همین واژه فارسی بشکل

= از واژه فارسی»رخام« یعنی سنگ مرمر، سنگ معدنی معروف، اص!!لرخام

واژه از »رخ« فارسی است یعنی »رخنه« یا شکاف که در بشکل خ!!ط ه!!ا/ت!!رک

دار در سنگهای مرمر فراوان است )گرچه مرح!!وم عمی!!د »رخ!!ام« را »ع!!ربی«

دانسته، ولی دو کلمه پیش از آن وقتی »رخ« و رخنه را توضیح میده!!د، فارس!!ی

بدون رخام ثابت میشود. )نگا، رخ(

88

Z کلم!!ه » « و رخ!!ام در دیگ!!ر زبانه!!ای آری!!ائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی( مث!!لRokhض!!منا

یعنی سنگ خ!!ارا/خ!!اره/ص!!خره،Rockانگلیسی نیز با همین ریشه فارسی بشکل

کمر وغیره بکار می رود.

Zرخو = در عربی بمعنی »راحتی«/استراحت/خوشی/نعمت و دارن!دگی/. ظ!اهرا

کلمه »راحت« در عربی از تلفظ دیگر »رخو« ریشه دارد. واژه »رخو« در زب!!ان

Z بهمین معناست. حاال ب!!ا توج!!ه ب!!ه ق!!دمت و تق!!دم ت!!اریخی »اوستائی« نیز دقیقا

فرهنگ ایرانی بر عربی/عبری/یهودی و غیره، احتم!!ال ریش!!ه فارس!!ی آن بیش!!تر

(362است )نگا، نامهای پارسی ! ص

= در عربی بمعنی»بغچ!!ه«/بس!!ته پارچ!!ه یی/باروبن!!دیل قماش!!ی، رخ!!تی،رزمه

Z آن!!را ع!!ربی میدانن!!د )ک!!ه آنچه داخل پارچه پیچیده و بسته بندی شود. گرچه غالبا

در انگلیسی هم وارد شده است(.Ream در اسپانیائی و Resmaحتا بشکل

ولی حقیق عمیق تر از آنست و نیاز به تیزبینی دارد. واژه »رزمه« از لغت قدیم

آریائی »رزمه« بمعنی »بافندگی« و جامه، لباس و رخت است. باز ریش!ه رزم!ه

وRoseاز »رز/رزیدن« یعنی »رنگ/رنّپ کردن« مثل »رنگرزی« ک!ه آنهم ریش!ه

Rougeدر زبانهای آریائی یعنی »س!!رخ/گ!!ل س!!رخ/گ!!ل رز« اس!!ت )چ!!ون پارچ!!ه

Z رنگی است و معرفترین رنگه!!ا/ در ق!!دیم پوس!!ت »ان!!ار« یع!!نی »س!!رخ« اساسا

بود(.

89

خالصه اینکه رزمه یعنی آنچه س!رخ اس!ت، یع!نی »پارچ!ه« و ی!ا آنچ!ه در پارچ!ه

.Ream/Resmaبسته شده، یعنی بغچه و باالخره هر نوع بسته بندی

= تلفظ عربی »روزنامه« فارس!!ی ک!!ه ام!!روزه در ع!!ربی بمع!!نی »ادارهازنامه

بازنشستگان« که در آن به مسائل بازنشستگان رسیدگی میشود.

= از دو کلمه »رصد« عربی یعنی »خیره شدن«، نظر دوختنی، نگاهرصد خانه

دختنی به چیزی بعالوه پسوند فارسی »خانه« یعنی »جا« مکان، ظ!!رف، کاس!!ه،

کازا و غیره. جائیکه در آن ستارگان را تحت مطالعه و زیر نظر می گیرن!!د، ج!!ای

مطالعات ستاره شناسی، دفتر کار و تحقیقات ستاره شناسان. )مثل رسد خان!!ه

معروف مراغه، ساخته فکر استاد البشر، خواجه نصیرالدین توسی، ک!!ه در ق!!رن

میالدی اولین، بزرگترین و بهترین رصدخانه جهان بود!(13

Z تلفظ عربی»ارزیر« در فارسی یعنی سرب است. با توج!!ه ب!!هرصاص = ظاهرا

سابقه کشف فلزات مختلف در ایران باستان، برای اولین ب!!ار در جه!!ان، آن!!وقت

فهم رابطه »ارزیر« و رصاص روشن تر میشود.

= در عربی بمعنی »تپه/کپه خاک یا آشغال/توده خاک، خاکروبه« و غ!!یرهکومه

Z اسم شهر مذهبی »قم« نیز از هینجاست، که بعدها با آم!!دن اع!!راب ب!!ه )ظاهرا

این شهر به »قم« تبدیل شده است. )نگا، تاریخ قم(.

= تلفظ عربی »رمه« در فارسی )نگ!ا. فرهن!گ عمی!د(. در ع!ربی بمع!نیرمق

»جان« توان/تاب/طاقت/مایه زنده بودن. در فارسی بیش!!تر بمع!!نی »ج!!انوران«

90

بخص!!وص رم!!ه گوس!!فند بک!!ار می رود. ولی اص!!ل لغت فارس!!ی اس!!ت. )توج!!ه:

»رمیدن« در ریشه با »رمق/رومک/رمه« مرتبط است(.

= از همه کلمه فارسی »رمه« که در عربی بش!کل »رم!ق« یع!نی »ج!ان«رمه

»جانداران« )=رمه/گله( میآید. در عربی امروزه بیشتر بمعنی »الشه جانداران«

بکار میرود.

= در عربی و فارسی هر دو به یک معن!!ا اس!!ت؛ روش!!نی، ب!!ا رن!!گ و نم!!ا،رونق

پرشکوه، درخشنده، پرف!!روغ، زن!!ده و باص!!فا و غ!!یره. احتم!!ال فارس!!ی ب!!ودنش

بیشتر است. تحقیقات بیشتر الزم است.

= از همان »روزنامه« فارسی اس!!ت؛ در ع!!ربی ب!!ه »تق!!ویم/س!!النما«روزنامه

Z استعمال دیگر روزنامه در عربی بمعنی »دفتر بازنشستگان« گفته میشود. ضمنا

است.

Z بمع!!نی »بهش!!ت« و درب!!انرض''وان = در ع!!ربی بمع!!نی »خوش!!نودی«، ض!!منا

بهشت نیز هست. ولی جالب آنستکه ریشه این واژه با وجود شکل عربی آن در

واقع از »زبان« پهلوی بمعنی »جای رز = یعنی باغ انگور« و بطور کلی هرگون!!ه

Z »رز« بمع!!نی »رن!!گ« ب!!اغ و س!!بزه زار، مک!!ان خ!!رم و می!!وه زار اس!!ت. ض!!منا

درrouge )یعنی گل س!!رخ( و Roseبخصوص رنگ سرخ نیز هست، که اصل واژه

-369فرانسوی یعنی سرخ/گل سرخ نیز هس!!ت. )نگ!!ا، »نامه!!ای پارس!!ی« ! ص

(. همچنین فرهنگ عمید واژه »رز«/رزبان و دیگران(.3701

91

بنابر این »رضوان« شکل عربی شده »رزبان« فارسی یعنی »ب!!اغ می!!وه«/ج!!ای

گل و گیاه/زمین آباد و پرکت، پارک، بهشت، باغ ارم و غیره است.

= تلفظ عربی دیگر »راوند« یا »ریواس« فارسی است. )نگا، راوند(.روند

= از همان »ریش« فارسی آمده است. در عربی بمعنی »پ!!ر« پرن!!دگانریشه

و مرغان.

= تلف!!!!!!!!!!!!!ظ واژه »ریم« فارس!!!!!!!!!!!!!ی بمع!!!!!!!!!!!!!نیریم''''''''''''ه

»چرک«/کثافت/آلودگی/پلیدی/پلشت/ آت آشغال/پسمانده هر چیز.

حرف »ز«

= تلفظ عربی »ژیوه/جی!!وه/آب!!ک/آب!!ق/س!!یماب؛ یکی از م!!واد مع!!دنی ک!!هزینق

ب!!رای »ح!!رارت س!!نج« و دیگ!!ر مص!!ارف ص!!نعتی بک!!ار می رود. )نگ!!ا، »نامه!!ای

(.514پارسی«ص

= از همان »زار« فارسی یعنی ض!!عیف، نحی!!ف، خ!!وار، ن!!اتوان و غ!!یره. درزار

عربی بیشتر بمعنی »گریه /ه!!ای ه!!ای گری!!ه ک!!ردن/ زار زار گری!!ه ک!!ردن« بک!!ار

میرود.

= تلف!!!ظ ع!!!ربی »زنج!!!ه« فارس!!!ی بمع!!!نی »زنج!!!ه م!!!وره«/ گری!!!هزمج''ر

زاری/مویه/نوحه و غیره.

= از همان »زبان« فارسی یعنی »عضو گوشتی داخ!!ل ده!!ان ج!!انوران«.زبانی

در عربی بیشتر بمعنی »نیش« جانوران بکار می برند.

92

= از همان »زنبیل« فارسی یعنی سبد، ظرف میوه جات و اش!!یاء دیگ!!ررنبیل

که از ترکه نرم میبافن!!د و بع!!د از خش!!ک ش!!دن بعن!!وان »کاس!!ه« )از واژه ک!!ازه

فارسی بمعنی ظرف( و یا ظرف حمل و نقل وس!ایل خ!انگی، می!وه، ت!ره ب!ار و

غالت و غیره، بمعنی ظرف( و یا ظرف حمل و نقل وس!ایل خ!انگی، می!وه، ت!ره

بار و غالت و غیره، استفاده می کنند.

= از همان »زبون« فارسی ک!!ه در ع!!ربی ن!!یز بمع!!نی »ض!!عیف«/ض!!عیفزبون

العقل/ و همچنین بمعنی »مشتری« نیز بکار می رود.

Z تلفظ عربی »آبگینه« فارسی اس!!ت، بمع!!نی »شیش!!ه«/بط!!ریقنیFنه = ظاهرا

مشروبات الکلی و غیره.

= تلف!!!ظ ع!!!ربی »زرگ!!!ون« فارس!!!ی یع!!!نی »مث!!!ل طال/طالئیزرق'''ون

رنگ/سرخرنگ«. در عربی امروز به معنی »سرب سرخ« یا سرنج که در نقاشی

برای رنگ سرخ بکار می برن!!د، گفت!!ه میش!!ود. در ع!!ربی ب!!ه آن »س!!القون« ن!!یز

میگویند که آنهم از ریشه فارسی است.

= از همان »زرکش« فارسی، یعنی »مطال/طال اندود/زران!!دود« و غ!!یرهزرکش

در عربی، بیشتر بمعنی »تزیین/آرایش« زیبا کاری بطور کلی بکار می رود.

= تلفظ دیگر عربی واژه »زلوبیا« همان شیرینی معروف ایرانی اس!!ت.زالبیه

)نگا، زلیبیا/زالبیه(

93

= بخالف تصور عموم )از جمل!!ه مرح!!وم عمی!!د رد فرهن!!گ فارس!!ی( واژهزمام

زمام، عربی نیست، بلکه از فارسی قدیم، بمعنی »مه!!ار«/افس!!ار/عن!!ان ش!!تر و

اسب و االغ و غیره است. )جمع عربی آن ازمه است(.)نگا. »نامهای پارس!!ی« !

(506ص

= در عربی و فارسی هر دو بمعنی »روزگار«/وقت/هنگ!ام/ت!اریخ زن!دگیزمان

جهان و غیره. بخالف تصور عموم )از جمل!!ه غ!!الب فرهنگه!!ا( واژه زم!!ان ع!!ربی

نیست. بلکه تلف!!ظ دیگ!!ری از »زمین« اس!!ت. ه!!ر دو واژه از »زم« پارس!!ی ک!!ه

(.507االهه »زمین« است( مشتق شده ئند. )نگا، »نامهای پارسی« ! ص

= زم + آن( یعنی »چرخش زم/ زمین« )= حرکت فضا که باعث ایج!!ادزمان )

Z همین زمان/وقت/ روز و شب میشود(، روزگار/زمانه/تاریخ زندگی و غیره )ضمنا

واژه »زم« با زمستان/ زامیاد )االه!!ه زمین در ای!!ران باس!!تان(/ زمی )= زمین(/

( ارتباط ریش!!ه13/76زمهریر )= سرمای سخت که در قرآن نیز آمده است =

یی دارد(.

= در عربی بمعنی »نابودی«/نیستی/زایل شدن. در فارس!!ی »زال« بمع!!نیزال

»پیر«/فرسوده/کسیکه عمرش به پایان نزدیک اس!!ت )نگ!!ا. »نامه!!ای پارس!!ی« !

(. رابطه این دو کلمه سزاوار تحقیقات نسل آینده است.506ص

= تلفظ عربی »جیوه« / آبق )تلفظ دیگر ع!!ربی »آب!!ک«( یع!!نی س!!یماب.زنبق

)نگا.آبق(.

94

= از همان »زیر« در فارسی که عالوه بر »پائین« بمعنی رودباریک »ج!!ویزیر

آب/آبراه« نیز هست مثل »زیراب« یعنی »زیر = راه + آب«. در عربی بمع!!نی

»خم آب« بکار میرود.

= از همان »زاغ« فارسی که وارد عربی نیز ش!!ده اس!!ت؛ پرن!!ده یی ش!!بیهزاغ

کالغ که جزو حالل گوشت ها نیز هست. در عربی »عزاب« هم می گویند.

= در عربی بمعنی »مد لباس« /خوشپوش/ زیباپوشی و غیره و لباس بطورزی

Z »زی« در واقع مخفف »زینت« اس!ت ک!ه خ!ود آن ن!یز تلف!ظ کلی است. ظاهرا

عربی »آذین/آدین/آدینه« فارسی یعنی »آرایش/تزیین/جشن و ش!!ادی/مهرگ!!ان«

)= همان »مهرجان« در عربی( ویوالزینه )= یوم آدین!!ه/جش!!ن عم!!ومی( ک!!ه در

Z در سوره طاها )46قرآن مجید نیز .59( آیه 20 بار آمده است. مثال

حرف »س«

= تلف!!ظ دیگ!!ر ع!ربی »اس!!فناج« فارس!!ی اس!!ت. )دیگرتلف!!ظ ه!!ای آن:سبانخ

اسفاناج/ اس!!باناخ/ اس!!پناج/ اس!!پانج/ اس!!پناج/ س!!پاناخ اس!!ت.( در زبانه!ای دیگ!!ر

آریائی )=ایرانو ! اروپائی( مثل انگلیسی و غیره نیز همین واژه پارسی را بشکل

Spinage/spinach.بکار میروند

= تلفظ عربی واژه »سفیداب/سپیداب« )= هم!!ان س!!رخاب س!!پیدابسبیداج

آرایش بانوان و ی!!ا رن!!گ نقاش!!ی و غ!!یره( ن!!وعی گرت!!ه ک!!ه از م!!واد فل!!زی مث!!ل

»روی« )= روی به تلفظ عوام( تولید میشود.

95

= از ریشه »استاذ/استاد« فارس!!ی ک!!ه در ع!!ربی ص!!یغه بن!!دیهای ف!!راوانستز

شده است. در عربی بیشتر بمعنی استاد دانشگاه یا ع!الم دی!!نی و م!!ذهبی بک!!ار

می رود.

= همان »سداب« فارسی است که وارد عربی هم ش!!ده اس!!ت؛ ن!!وعیسداب

درخت پرشاخ و برگ، با گلهای زرد. در عربی »سدب« نیز می گوین!!د. س!!دب =

)نگا. سداب(.

حرف »خ«3دنباله

Z از واژه »خراش« فارسی است. بهمین معنا در عربی »خدشه«خدش = ظاهرا

نیز گفته میشود که معنی اصلی آن هم »خراش« است.

= از »خراش« فارسی است )نگا. خدش(.خدشه

Z از ریشه »خراش/خراشیدن«/تراش/تراش!!یدن، بمع!!نی »ت!!راشخراط = ظاهرا

چوب«/ دستگاه »تراش«/کسیکه هنرش »تراش« چوب باش!!د. این ش!!غل را در

عربی »خراطه« = یعنی »چوب تراشی« هم میگویند.

Z تلفظ عربی »خراتین« فارسی که نوعی کرم سرخرنگ و درازخراطه = ظاهرا

است، کرم خاکی معروف. در فارسی »خراهین« ن!!یز می گوین!!د. )نگ!!ا، فرهن!!گ

عمید ! خراتین(.

= از ریشه فارسی »خرب!!ک«/خرب!!ق ک!!ه ن!!وعی گی!!اه س!!می اس!!ت، واردخربق

(.225عربی نیز شده است. )نگا »نامهای فارسی« ص !

96

= از ریش!!!ه واژه »خ!!!راج« )= ه!!!ا + ارج( فارس!!!ی؛ یع!!!نی: هزین!!!ه /خ''رج

باج/حزاج/خرج کردن، ضد درآمد. با واژه »خورجین« فارسی نیز که کیسه بزرگ

ب!!رای ج!!ا دادن »ام!!وال« و دارائی اس!!ت، مرب!!وط اس!!ت. اص!!طالح ع!!ربی

»بالکورجه« )= یعنی »ب!!اخرجین«( ک!!ه در تج!!ارت مع!!نی »کلی روش!!ی/ عم!!ده

فروشی« است، از همین جهت است.

Z از واژه »خستر« فارس!!ی، ک!!ه بهم!!ان مع!!نی »حش!!ره« اس!!تحشره = ظاهرا

میآید. )نگا،فرهنگ عمید(.

= در عربی به »خالل دندان« یا وسیله سر تیزیکه ب!!ا آن داخ!!ل دن!!دانها راخالل

پاک کنند، گفته میشود. در فارسی »خالندن«/خالنیدن/خلیدن/خل!ه/خلن!ده/خلی!ده

Z بهمین کار گفته میشود. حاال کدام اصل و کدام نقل است، تحقیقات بیشتر دقیقا

الزم دارد و ما آنرا به محققان آینده واگذار می کنیم.

= نام نوعی گیاه که از فارسی داخل عربی هم شده است. در عربی به آنخلر

نیز گفته میشود که باحتم!!ال ق!!وی آنهم از ریش!!ه فارس!!ی اس!!ت. )نگ!!ا. فرهن!!گ

عمید(

= تلفظ عربی واژه »خم« یا خنب فارسی، یعنی جام سفالی ب!!زرگ ک!!هخمره

در آن آب، سرکه، شراب و مایعات دیگر جای میدهند.

= در ع!!!ربی و ب!!!دنبال آن در فارس!!!ی هم واژه »خن!!!اس« یع!!!نی:خن'''اس

شیطان/دیو/دشمن. شرارت گر و غیره. گرچه غالب فرهنگها آنرا عربی میدانند،

97

به نظر نویسنده این واژه با واژه »ناس/ناسو/ناسوش« در زب!!ان پهل!!وی ارتب!!اط

(.321مستقیم دارد.)نگا، »ناسو« در نامهای پارسی ! ص

احتمال دارد »خناس« تلفظ دیگر »ه!!ا + ن!!اس« ی!!ا »ا + ن!!اس« یع!!نی: »آنچ!!ه

�ی/دش!!من خوبیه!!ا/اه!!ریمن و غ!!یره باش!!د. تحقیق!!ات آدمی نیست« یعنی: دیو/جن

بیشتر را به دانایان آینده میگذاریم.

= تلف!!!!!ظ ع!!!!!ربی واژه »خنج« فارس!!!!!ی اس!!!!!ت، بمع!!!!!نی »ن!!!!!از«/غنج

کرشمه/عشوه/لوندی/حرکتهای طنازانه نوع مادینه انسان و جانوران در فارسی.

:Z Z غنج!!!ه ب!!!ه معن!!!ای دیگ!!!ر هم هس!!!ت. مثال »خنج!!!ه« هم می گوین!!!د. )ض!!!منا

شادی/طرب/بهره/سود/نفع/خرجین/جوال/تاچه/ و دیگران(.

= مرکب از دو کلمه »بلط/بلطه« یعنی »تبر/تبرزین« بعالوه »جی« کهبلطجی

تلف!!ظ »چی« ت!!رکی در زب!!ان ع!!ربی اس!!ت. بلطجی در ع!!ربی ام!!روز بمع!!نی

Z این واژه از طری!!ق ت!!رکی »کارشناس/مهندس ارتش/متخصص« و غیره. ظ!!اهرا

عثمانی وارد عربی نیز شده است.

باحتمال زیاد »بلط/بلطه« از »بلوط« فارسی که برای دسته تبره!!ا بک!!ار م!!یرود

ش!!روع ش!!ده و ب!!ا چی/جی م!!رکب گش!!ته اس!!ت. یع!!نی »کس!!یکه ت!!بر بدس!!ت

است/کسیکه مهندس/ سازنده/متخص!!ص اس!!ت.« احتم!!ال آنک!!ه ب!!ا واژه »بل!!د«

فارسی یعنی »دانا/متخصص/راهنما و غیره« مربوط باشد نیز هس!!ت. تحقیق!!ات

بیشتر الزم است.

98

= در عربی بمعنی، موسیقی/لحن خوش/ آواز خوش/ سرود/نوازن!!دگی« وغناء

غیره. با توجه به فرهنگ ایران باستان هزاران س!!ال قب!!ل از عربه!!ای بیاب!!انی ب!!ا

موسیقی/نوازندگی/ و هنر ساز و آواز، رسیده بود، و اینک!!ه اس!!تاد بیچ!!ون عربه!ا

در موسیقی ایرانیان بودند )بخصوص ابواسحاق شیرازی موص!!لی و علی زری!!اب

ایرانی که بعدها هم از اسپانیا سر در آورد و استاد بزرگ موسیقی التین در قرن

هشتم میالدی شد( نویسنده معتقد است که اسم »غناء« هم از یک واژه فارسی

آمده است، یعنی: »خنیا« )نگا. فرهنگ عمید(. خنیاگر/خنیدن و غیره.

در عربی تعریف واژه »غناء« بسیار است: اغنیه/مغنی/مغنیه و غیره.

= بروزن »نوآر« در عربی بمعنی »ص!!دای خرخ!!ر« /بان!!گ گل!!وی ج!!انورانخوار

)مثل گاو، گوسفند و غیره( گرچه فرهنگ عمید آنرا عربی خوانده، ولی نویس!!نده

معتق!!!!د اس!!!!ت ک!!!!ه این واژه ب!!!!ا ریش!!!!ه »خرخ!!!!ره« در فارس!!!!ی یع!!!!نی

»گلو«/نای/خشکنای/ و خرخر، یعنی صدای گلو در حال خواب و یا خرخ!!ر/غرغ!!ر

سگ و دیگر جانوران، ارتباط ریشه یی دارد. )آیا »خوار« تلفظ »گ!!وآر« نیس!!ت،

یعنی صدای »گاو«!(.

Z در سوره طاه!!ا ) ( آی!!ه20واژه »خوار« در قرآن مجید نیز دوبار آمده است. مثال

88.

= در عربی بمعنی »چوب بست«/به میخ کشیدن/ به دار زدن و غیره. درخوزق

فارسی نیز همان معانی »چ!!وب بس!!ت«/ت!!اق نص!!رت/قب!!ه/بارگ!!اه/چ!!وب بس!!ت

99

چراغانی، آذین بن!!دی و جش!!ن و غ!!یره اس!!ت. اص!!ل واژه در فارس!!ی »خ!!وازه«

است )نگا، عمید(.

= تلف!!ظ ع!!ربی خورنگ!!اه/خوردنگ!!اه/خورنگ!!ه/خورن!!ه« بمع!!نی »ت!!االرخورن''ق

غذا«/اتاق بزرگ پذیرائی/سالن خوراک و غیره که در قصرها و ی!ا هتله!ای ب!زرگ

Z در تاریخ، نام یک قصر معروف که نعمان برای مهمانی گروهی وجود دارد. ضمنا

بن منذر شاه/ساتراب دست نشانده شاهنشاهان ایران در »ح!یره« )یمن( ب!!رای

اربابش بهرام گور، شاهنشاه ایران ساخته ب!!ود. )ش!!اید علت اینک!!ه آن قص!!ر ب!!ه

»خورنق/خوردنگاه« معروف شد، آنبود که در جشنهای عم!!ومی مث!!ل مهرگ!!ان و

نوروز و غیره بارعام بود و همه شهروندان در این کاخ حاضر و با هم به مهم!!انی

می نشستند.

= تلفظ عربی دیگر واژه »خوله« در فارسی است )نگا. عمید/خول!!ه( ک!!هخالی

به معنی ضدپر؛ ظرف یا جائیکه در آن هیچ جسمی نباشد.

= در عربی و فارسی هر دو بمعنی »خوبی/نیکی« ضدبدی و غیره باحتمالخیر

قوی واژه خیر در ع!!ربی از ریش!!ه فارس!!ی باس!!تان »ه!!یر« میآی!!د. واژه ه!!یر در

فارس!!ی مع!!انی زی!!ادی دارد )بخ!!اطر ه!!زاران س!!ال فرهن!!گ و ت!!اریخ و تح!!ول و

تغییرات و پیشرفت، بعالوه وسعت ایران بزرگ و قبائل مختل!!ف و تلف!!ظ آن!!ان و

( آتش )خیر برای گرمی زمستان و پختن خوراک1غیره(. برای مثال معانی زیر:

( اط!!اعت و پ!!یروی/ دیس!!یپلین و نظم در خان!!ه و3( تواضع و فروت!!نی 2و غیره(

100

( مح!!ترم و مق!!دس )مث!!ل5( مال دنیا )که وسیله زندگی راحت است( 4جامعه،

( ب!زرگ/بزرگ!وار/عالیمق!ام و6»هیربد« یعنی کشیش و بزرگ م!ذهب زردش!تی

غیره از جمله »هیرمیس« که تلفظ دیگر »هرمز« که آنهم تلف!!ظ کوت!!اه »اه!!ورا

مزدا« یعنی »خدای دانا«/فرد بزرگ و غیره است. )نگ!!ا. »نامه!!ای پارس!!ی« ص

Z نگ!!!ا. گ!!!ل ش!!!ب ب!!!و ک!!!ه اس!!!م ق!!!دیم فارس!!!ی/ع!!!ربی آن169 ( ض!!!منا

»خیری/ه�ری/خیرو« است. )نگا. فرهنگ عمید(.

در زبانه!ای دیگ!ر آری!ائی )= ایران!و ! اروپ!ائی( مث!ل انگلیس!ی ن!یز واژه »ه!یر«

یعنی آتش )که خیر بش!!ریت و زن!!دگی جامع!!ه ب!!ه آنFire و همچنین Fyreبشکل

وابسته است(، بکار می رود.

Z در176در قرآن مجید نیز واژه »خیر« و سمتقات عربی آن بار آمده است. مثال

و دیگران.220( آیه 2سوره بقره )

= واژه فارسی که وارد عربی نیز شده است. اصل فارس!!ی آن »خ!!یرو«خیری

میباشد که بمعنی »گل شب بو« است. در زبانهای دیگر آریائی )ایرانو ! اروپائی(

Gillyمثل انگلیسی هم flowrیع!نی گ!ل »خ!یری/خ!یرو« می گوین!د. در فارس!ی

»هیری« هم تلفظ میشود )نگا. خیر(

= در ع!!ربی و فارس!!ی ه!!ر دو ب!!ه ی!!ک معناس!!ت، بمع!!نی»خ!!وی«/اخالقخیم

ف!!رد/خص!!لت/ ط!!بیعت ف!!رد/حرک!!ات مخص!!وص ه!!رکس ک!!ه ط!!بیعت ث!!انوی او

شده/عادت فردی اشخاص و غیره.

101

Z در فارسی معنی دیگ!!ر واژه »خیم« عبارتس!!ت از »چ!!رک/کثاف!!ات روده و ضمنا

شکمبه/جانوران/زخم و جراحت/اخالق زشت/دیوانگی/پلشت/ و غیره.

حرف »دال«

= تلفظ عربی شده واژه »داه!!ول« فارس!!ی، یع!!نی »تل!!ه« ش!!کارچیان،داحول

شاخه ها و یا تارها و غیره که شکارچی برای گرفتاری شکار/ نخج!!یر/ص!!ید خ!!ود

در سر راه آن قرار میدهد. جمع عربی آن »دواحیل« است. در فارسی عالوه بر

»داهول« به آن »داهل« و »داخول« نیز می گویند. )نگا، فرهنگ عمید(.

= در عربی بمعنی »خانه«/ جائیکه سرپوش برای زن!!دگی خ!!انواده اس!!ت ودار

غ!!!یره. باحتم!!!ال زی!!!اد ب!!!ا واژه ق!!!دیم فارس!!!ی »دار« یع!!!نی »داربس!!!ت«

چوب/بست«/چوبی که ب!!رزمین بکوبن!!د و دیگ!!ر چیزه!!ا را ب!!ه آن بیاویزن!!د )= از

جمله چوبه دار/اعالم( چوبی ک!!ه س!!تون خان!!ه و ی!!ا ه!!ر چ!!یز مث!!ل خیم!!ه و دیگ!!ر

انست. در مورد ریشه این واژه تحقیقات بیشتر الزم است.

Z در50واژه »دار« و مشتقات عربی آن در قرآن مجید نیز ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.81( آیه 28سوره قصص )

= تلفظ عربی واژه »دارافزین« بمع!نی »ت!ارمی«/ن!رده کن!ار پل!ه ه!ا/داربزین

دستگیره منبر و غیره/طارم، طارمی، نرده چوبی، آهنی و یا س!!یمانی ک!ه جل!!وی

ایوان درست می کنند، برای جلوگیری از افتادن کودکان و ی!ا بعن!وان حف!اظت و

غیره. در عربی »دربزین«/ درابزون/دارافرین/دارفرین نیز گفته میشود.

102

= )نگا. درابزین(.دربزین

= تلفظ عربی واژه »دارچینی«/دارچین که نوعی ادویه معروف برایدارصینی

غذا و همچنین بعنوان دارو نیز در پزشکی بکار می رود.

= زیرک/باهوش/دان و غیره. مذکر واژه »داهیه« در عربی. گرچ!!ه غ!!البداهی

فرهنگها این دو کلمه را عربی گفته ئند ولی تحقیقات ما نشان میده!!د ریش!!ه در

(.103زبان پهلوی دارند. )نگا. »نامهای پارسی« ! ص

= مادینه واژه »داهی« )نگا.داهی(.داهیه

= در عربی بمعنی »قابله« ماما و غیره است؛ از اصل واژه فارسی »دایه«دایه

یعنی پرستار زن ک!!ه بچ!!ه داری کن!!د/بچ!!ه زن دیگ!!ر را ش!!یر ده!!د. )توج!!ه: مث!!ال

معروف در فارسی: »دایه مهربان تر از مادر« جمع عربی »دایه« دایات است.

در فارسی، دایه را بص!!ورت »تای!!ه« هم تلف!!ظ می کنن!!د. جم!!ع دای!!ه در فارس!!ی

»دایگان« است )در زبانهای آسیای جنوب شرقی مثل فیلیپینی »پایا« تلف!!ظ می

کنند که از همان اصل فارسی دایه میآید(.

= در ع!!!!ربی و فارس!!!!ی ه!!!!ر دو ی!!!!ک مع!!!!نی دارن!!!!د: بمع!!!!نی اخالقداب

شخصی/خصلت/طبیعت افراد/خوی/عادت. در بعضی فرهنگها آنرا عربی دانس!!ته

(.102ئند، ولی باعتقاد ما فارسی است)نگا. »نامهای پارسی«/ص

= از ریشه »دبیر« فارسی پهلوی وارد زبان عربی نیز ش!!ده اس!!ت، بمع!!نیدبیر

منشی، نویسنده، میرزا، استاد، کسیکه درسخوانده و با سواد است و دیگ!!ران را

103

هم می آموزد. در عربی بمعنی »مدبر« )که یک ص!!یغه بن!!دی ع!!ربی از ی!!ک واژه

خارجی/پهلوی است(. یعنی »مدیر«/کاردان/اداره کننده و غیره بکار می رود.

Fواژه فارسی که وارد عربی نیز ش!!ده اس!!ت، بمع!!نی مرواری!!د. در فارس!!یدر =

ه« هم تلفظ میشد. )نگا، »نامهای پارسی«/ص �(.115قدیم »در

= پرنده یی شبیه کب!!ک ک!!ه گوش!!ت آن حالل و خ!!وردنی اس!!ت. گرچ!!ه دردراج

بعضی فرهنگها آنرا عربی میدانند، ولی تحقیقات م!!ا نش!ان میده!د ک!ه از ریش!ه

(.116زبان پهلوی است)نگا. »نامهای پارسی«/ص

= مادینه »درع« است. )دراعه؟ بمعنی »جبه«/قبا/لباس بلند ک!!ه علم!!ا ودراعه

پیرمردان میپوشند تا پائین پا میرس!!د/مث!!ل پ!!التوی بلن!!د. از آنس!!و »درع« ک!!ه در

ریشه مربوط به دراعه است، بمعنی »زره« است،لباس جنگی که از زنجیر و ی!!ا

تکه های آهن بهم دوخته، درست می کنند(.

هر دوی این واژه های »عربی شده« در واقع ب!!رمی گردن!!د ب!!ه: درع = س!!رد =

زرد=زره = لباس جنگی. )لغات زیادی در عربی از همین واژه درست شده ئند.

Z »زراد« = د 2( زره سازی آهنگر 1مثال � ( س!راد و دیگ!ران(. واژه4( س!رد 3( زر

»درع« بصورت دیگر آن یعنی »سرد« )= زرد( در قرآن مجی!!د ن!!یز دوب!!ار آم!!ده

Z در سوره سبا ) .11( پایه 24است. مثال

104

= تلف!!ظ دیگ!!ر ع!!ربی »درع!!ه/درع« )= س!!رد = زرد = زراد = س!!الح =درقه

لب!!اس جنگی و غ!!یره( ک!!ه هم!!ه از پارس!!ی باس!!تان/پهل!!وی هس!!تند(. در ع!!ربی

»درقه« بمعنی »سپر« )= سالح محافظ بدن( است.

= درعربی بمعنی »تن«/ اندام/تنه/قسمت باالی جس!!م انس!!ان و ج!!انوران.بدن

باحتم!!ال ق!!وی این واژه ع!!ربی ب!!ا کلم!!ه »تن« فارس!!ی ارتب!!اط ریش!!ه یی دارد.

مشتقات واژه »ب!!دن« در ع!!ربی بس!!یار اس!!ت. )ش!!اید حت!!ا واژه »بطن« ع!!ربی

یعنی شکم/ و داخل اشیاء نیز با واژه »بدن/تن« ارتباط ریشه یی داشته باشند(

Z در واژه »بدن« و مشتقات عربی آن در قرآن مجید نیز دو ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و غیره. 92( آیه 10سوره یونس )

ام Fم« در عربی به خرگوش گفت!!ه میش!!ود، از واژه »درم!!ا«در� = )بر وزن »صدا

در زبان پارسی قدیم گرفته شده است. )نگا. فرهنگ عمید(.

= از واژه »د�ر«/مرواری!!د/دان!!ه س!!فید رنگی ک!!ه در ص!!رفها پی!!دا میش!!ود ودری

ی یعنی منس!!وب ب!!ه »مرواری!!د«/ بش!!کل و ی!!ا � بعنوان جواهرات بکار می رود. در

ی = س!!تاره � رن!!گ مرواری!!د، چ!!یز درخش!!ان و روش!!ن رن!!گ )مث!!ل: ک!!وکب در

.115درخشان(. نگا. نامهای پارسی ص

Z در سوره نور ) ی« در قرآن مجید نیز آمده است. مثال �.35( آیه 24واژه »در

= آلت موس!!یقی مع!!روف، از واژه »دپ« فارس!!ی بع!!ربی هم وارد ش!!دهدف

)نگا. فرهنگ عمید/ دف(. نامهای دیگر آن در فارسی )زمانهای مختلف و مناطق

105

مختلف( عبارتند از: دایره /داریه/تبوراک/باتره و دیگر. )جمع عربی دف = دفوف

است(.

= جمع عربی »دف«/دپ فارسی است )نگا. دف/دپ(.دفوف

= از فارسی وارد ع!ربی ن!یز ش!ده اس!ت، هم!ان دس!ته کاغ!ذ بهم دوخت!هدفتر

/چسپیده که برای نوشتن، یادداشت، و غیره.

= یکی دیگر از واژه های فارسی که وارد عربی نیز شده است. دفتردفترخانه

رسمی اسناد/ثبت احوال/محضر رسمی و غیره.

= تلفظ عربی »دله« فارسی، که نام نوعی جانور است، مانن!!د س!!مور، ک!!هدلق

پوست نرم و پرپشم دارد؛ از پوستش جام!!ه گ!!رم و دس!!تکش و ی!!ا آس!!تر لب!!اس

درست میشود. بهمین دلیل لباس »خشن« درویش!!ان را هم »دل!!ق« می گوین!!د.

Z به آدم هرزه، ولگرد و چشم چران هم در فارسی »دله« می گویند )بخاطر ضمنا

شباهت حرکاتش با آن جانور(. در فارسی »دلقک« را برای آدم مسخره و ل!!وده

که در »نمایش ها« و سیرکها کارهای خنده آور و بهلول وار انج!!ام میده!!د، بک!!ار

می برند.

= از همان »دلیک« فارسی که وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، ن!!وعی گی!!اهدلیک

وحشی با گلهای سرخ چهار پره، معروف به گ!!ل س!!رخ وحش!!ی/ص!!حرائی )نگ!!ا.

«(105»نامهای پارسی«/ص

106

= در فارسی و ع!!ربی ه!!ر دو بک!!ار م!!یرود. در فارس!!ی بمع!!نی: افس!!وندمدمه

Z در فارس!!ی /ضریب/مکر/گفتگوی مردم/ همهمه/بی نظم مردمان و غیره. )ضمنا

آواز و صدای دخل را هم می گویند(. در عربی بمعنی »گفت!!ار خش!!م گین« ی!!ا ب!!ا

عصبانیت حرف زدن است. در مورد ریشه این واژه تحقیقات بیشتر الزم است.

ر= در هر دو زبان فارسی و عربی بک!!ار م!!یرود. در فارس!!ی بمع!نی »ن!!وایدمو

آرام« آواز آهس!!!ته/ن!!!رم؛ ص!!!دای خفی!!!ف و گ!!!رم اس!!!ت. در ع!!!ربی بمع!!!نی

»هالکی«/تباهی/نابودی است. در مورد ریشه آن تحقیقات بیشتر الزم است.

= جمع عربی »دینار« )= سکه طالیی که پ!!ول باس!!تانی ای!!رن ب!!ود(. واژهدنایز

دین!!ار ک!!ه هن!!وز هم پ!!ول رس!!می بعض!!ی کش!!ورهای ع!!ربی و یون!!ان و ب!!رخی

Z از ریشه فارسی اس!!ت )نگ!!ا. »نامه!!ای فارس!!ی« کشورهای اروپائی است، اصال

( نگا. دینار.113ص/

غندقجی = از واژه »بندقجی« که آنهم تلف!ظ ع!ربی دیگ!ر »فن!دقچی« فارس!ی

است یعنی: اسلحه چی/اسلحه ساز/آهنگر س!!الح س!!از. م!!رکب از واژه »بن!!دق«

عربی که تلفظ غلط »فندق« فارسی )= همان خشگبار مع!!روف /آجی!!ل هم!!راه

پسته و غیره( یعنی »گلوله« )مثل فن!!دق( بعالوه »جی« ع!!ربی ک!!ه تلف!!ظ غل!!ط

دیگر »چی« فارسی )= توجه: ترکی نیست!( یعنی»نسبت« )مثل: ایرانویچ/نیما

یوشیج/میلوسویچ و دیگر نامهای آریائی در اروپای شرقی(.

107

= واژه عربی شده از »دندیدن« فارسی، بمعنی »غرغرک!!ردن« /زی!!ر لبدندنه

Z نامفهوم است/غرولند خشمالود/آهستن با خ!!ود س!!خن گفتن حرف زدن که غالبا

)نگا. فرهنگ عمید/دندیدن(

Z دوات ازدوات = جای»مرکب نوش!!تن«/رن!!گ قلم و خودن!!ویس و غ!!یره. ظ!!اهرا

تلفظ عربی »دویت« فارسی است. )نگاو فرهنگ عمید( در مورد اص!ل این واژه

تحقیقات بیشتر الزم است )بخص!!وص ب!!ا توج!!ه ب!!ه حق!!ائق ت!!اریخی ک!!ه ایرانی!!ان

هزاران سال پیش کتابهای دینی و پندآموز مینوشتند ولی عربستان قبل از اسالم

نفر بیشتر با سواد نداشت و یک کتاه هم نبود!(7

= ب!!روزن »موص!!ل« در ه!!ر دو زب!!ان فارس!!ی و ع!!ربی بک!!ار می رود. دردوبل

عربی بمعنی »خوک«/ خرکوتوله، در حالیکه در فارسی بمعنی آدم بیوفا/ ازگ!!ل/

بی خاصیت و غیره. )نگا. فرهن!گ عمی!د( درم!ورد اص!ل این واژه تحقیق!ات الزم

است.

= واژه دیگر فارسی که وارد عربی نیز شده است، نوعی گیاه خودرو کهدوسر

در میان گندمها میروید، دانه هایش باریکتر از گندم، پوست آن س!!یاه و ی!!ا س!!رخ

است، و مزه آن نیمه شیرین میباشد.

= از واژه »ده!!ا« در زب!!ان فارس!!ی وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، بمع!!نیدهاء

»هوشمندی« /زیرکی /کاردانی /خردمند /دانائی و هوش و غیره. )نگ!!ا. »نامه!!ای

108

(. مشتقات عربی آن زیادس!!ت مث!!ل: داهی )= ب!!اهوش /دان!!ا( و103پارسی« !

جمع آن »دهاه«/داهیه و جمع آن دواهی و دیگران.

= جمع عربی »دهقان« که آنهم تلفظ ع!!ربی »دهگ!!ان« فارس!!ی ق!!دیمدهاقین

است. در فارسی باستان »دهگان« بمع!نی »دخ!و« = دهخ!دا = کدخ!دای ده =

بزرگ ده = رئیس ده/ خرده مالک/کشاورز )یعنی »زمیندار« نه فقط »زمینکار«

که امروزها به دهقانهای خرده گفته میشود(. دهبان نیز گفته ئند.

مش!!تقات ع!!ربی آن عبارتن!!د از: دهقنت = دهق!!انی/ پیش!!ه دهقانه!!ا؛ همچ!!نین

»دهاقنه« که جمع دیگر عربی این واژه پارسی است.

= تلفظ عربی واژه »دهگان« یعنی »رئیس ده« = دهبان )نگا. دهاقین(دهقان

= صیغه بندی عربی واژه »دهقان« )=دهگان( فارس!!ی اس!!ت، بمع!!نیدهقنت

»دهقانی« )نگا. دهاقین(.

= تلفظ عربی »دهنگ« فارس!!ی ق!!دیم اس!!ت، بمع!!نی »زاج س!!بز«/زنگ!!اردهنج

معدنی/ترکیب اکسید دوفر و جوهر گوگرد. در فارسی »دهنه/دهانه/دهنه فرنگ«

هم گفته میشود.

Z از »داربس!!ت« فارس!!ی اس!!ت(دیار = جمع عربی»دار« یعنی خانه )ک!!ه ظ!!اهرا

Z در50نگا. »دار« و»دیرک« واژه »دار« در قرآن مجید نیز بار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران. 94( آیه 2سوره بقره )

109

= بر وزن »عطار« که در عربی بمعنی »پیر دیر«/رئیس خانق!!اه/دیرنش!!ین.دیار

در عربی بمعنی: »شخص/ فرد/آدمی/کس/هرکس و غیره نیز بکار می رود. )ب!!ه

Z در سوره نوح ) (.26( آیه 71این معنی در قرآن مجید نیز آمده است. مثال

واژه ه!!ای »دی!!ار«/دی!!ر/دار و غ!!یره ب!!ا واژه »دار«/داربس!!ت/ت!!یر/ت!!یرک/ دی!!رک

فارسی )یعنی چوب بزرگ که برای ستون خیمه، خانه و سقف نش!یمن و انب!ار و

زاغه چهار پایان و همچنین »چوب!!ه دار« )اعالم( و غ!!یره بک!!ار می رود( ، رابط!!ه

ریشه یی دارند.

ان« یکی از ص!!فات /نامه!!ای خ!!دای ب!!زرگ اس!!ت، بمع!!نیدیاFن � = ب!!ر وزن »حی!!

»حسابرس«/قاضی/حاک/پ!!اداش دهن!!ده و غ!!یره. ب!!ا واژه »دین« )= م!!ذهب( و

»دین« )= ق!!!رض/ب!!!دهی( رابط!!!ه ریش!!!ه یی دارد؛ و هم!!!ه این واژه ه!!!ا ب!!!ه

»دین«/دیانا و غ!!یره بمع!!نی م!!ذهب در زب!!ان پهل!!وی ب!!رمی گردن!!د)نگ!!ا. نامه!!ای

(.113پارسی ! ص

در زبانهای دیگر آری!!ائی )= ایران!!و ! اروپ!!ائی( مث!!ل یون!!انی، رومی، و غ!!یره ن!!یز

که االهه »ماه« و شکار غیره است، بکار می رود.Dianaهمین واژه بشکل

= یعنی مذهب، آئین، دین، از هم!!ان واژه »دین« در زب!!ان پهل!!وی بش!!کلدیانت

عربی هم در آمده است. )نگا. دین/دیان(

Z در105واژه »دین« و مشتقات عربی آن بار در ق!!رآن مجی!!د آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.29( آیه 2سوره بقره )

110

= تلفظ عربی واژه فارسی »دیزه«/ دیز/بمعنی »رنگ«/رن!!گ خاکس!!تری /دیزج

Z در بعض!ی من!اطق ای!ران ب!زرگ »دی!زه« بمع!نی اس!ب خاکس!تری رن!گ. ض!منا

»دز«/دژ/قلعه/کالت و غیره نیز بکار می رود. )نگا. فرهنگ عمید(.

= تلفظ عربی واژه »افزار« یعنی »وسائل/وسیله/موادی که در غ!!ذا بک!!ارابزار

میرود، و غیره. در فارسی »اوزار« هم تلفظ میشود. )نگا. ابازیر(

= جمع عربی »ابزار« فارسی، یعنی »وسائل«/آالت/موادیکه ب!!رای پختنابازیر

غذا الزم است، بخصوص »ادویه«/م!!واد تن!!دمزه ک!!ه غ!!ذا را خوش!!مزه می کن!!د.

)نگا. ابزار(

= جم!!ع ع!!ربی »ذنب« )=گن!!اه( ک!!ه آنهم از اص!!ل فارس!!ی »ذنب« وذن''وب

»دنباله« فارسی آمده است.

= مرکب از ی!!ک واژه ع!!ربی )=ذو = دارا/دارن!!ده( بعالوه »ذنب« )= ازذوذنب

واژه دنب /دمب فارسی بمعنی »دنباله« جانوران و ی!!ا اش!!یاء( یع!نی: »دم!!دار«/

دمداران/جانورانیکه دارای دم/دمب/دنب/دنباله هستند.

= از دو واژه ع!ربی »ذو« )یع!نی: دارا/دارن!ده( و فارس!ی »زنق!ه« ک!هذوزنقه

باحتمال قوی تلفظ دیگر »زنخ« یا »چانه« در فارسی است )یعنی: گوشه/گوشه

دار( که یکی از اشکال هندسی میباشد.

)با توجه باینک!!ه واژه هندس!!ه ک!!ه ع!!رب و عجم و ت!!رک و دیلم هم!!ه آن!!را ع!!ربی

میدانستند از واژه »هندازه«/ ها + اندازه فارسی آمده است، ل!!ذا احتم!!ال آنک!!ه

111

بعضی واژه های هندسی که هزار س!!ال »ع!!ربی« خوان!!ده میش!!دند، در واق!!ع از

زبان پهلوی باشد، نیز، بسیار زیاد است(.

= بخالف تص!!ور عم!!وم، واژه ذهب بمع!!نی »طال« ع!!ربی نیس!!ت، بلک!!هذهب

(. تلف!ظ اص!لی پهل!وی502فارسی پهلوی اس!ت. )نگ!ا. نامه!ای فارس!ی ! ص !

»ذهبه« است بمعنی »زر«.

Z در8واژه »ذهب« بمع!!نی »طال/زر« در ق!!رآن مجی!!د ن!!یز ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.91( آیه 3سوره آل عمران )

ا/ رئیس بن!!ا«رازه � = تلف!!ظ ع!!ربی واژه »راز« پهل!!وی بمع!!نی »س!!اختمانگر/بن!!

)نگا،فرهنگ عمید( رازه در عربی جمع عربی »رائز« در عربی اس!ت ک!ه آنهم از

واژه »راز« فارسی قدیم درست شده است.

Z نوعی گیاه نیز کهرازقی = تلفظ عربی »رازک« فارسی بمعنی »انگور«/ضمنا

ازان در ساختن »آبجو« )= شراب بطور عموم( استفاده میشود.)نگ!!ا، »نامه!!ای

/فرهنگ عمید»رازک«(.307پارسی« ! ص

= تلفظ مؤنث »رازقی« که از واژه »رازک« فارسی آمده اس!!ت. )نگ!!ا.رازقیه

رازقی(.

= تلفظ عربی »رازیانه« فارسی/رازیان/بادیان/بادیان/زنی!!ان ک!!ه ن!!وعیرازیانج

گیاه خوشبو است، که در ساختن مشروبات الکلی بعنوان »مزه« بکار می رود.

112

= در عربی بمع!!نی »ش!!بان« )= تلف!!ظ ع!!ربی »چوپ!!ان« فارس!!ی( گل!!هراعی

بان/نگهبان چهارپایان بخص!!وص گل!!ه گ!!او، گوس!!فند، ب!!ز و غ!!یره. باحتم!!ال ق!!وی

»راعی« در عربی از واژه »راغ« فارسی یعنی: »مرغزار«/ چراگاه/دامن!!ه س!!بز

کوه/جائیکه علف سبز برای چریدن حیوانات و چرانیدن یافته شود، درست ش!!ده

است )= راغ + یای نسبت( یعنی: کس!!یکه در مرغ!!زار/چراگ!!اه/س!!بزه زار بک!!ار

مشغول است/چوپان. )نگا. فرهنگ عمید/ »راغ«(.

Z واژه »راعی/دائی « در زبان پهلوی بمعنی »شاه«/ حاکم/چوپان کش!!ورRaiضمنا

( در زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ایی ن!!یز369و مردم نیز هست )نگا. نامهای پارسی ! ص

Rey .است. در زبان آریائی ! هندی »راج/راجه« است

= تلفظ عربی »راهنامه« فارسی، بمعنی »نقشه راه/راهنم!!ا/دفترچ!!هراهنامج

راهنمایی/سفرنامه و آنچه مربوط به اطالعات و دانستنیهای جهانگردان است.

= بمعنی »رای« و یا نظر/عقیده/اندیشه/فکر/اعتقاد/راه و غیره در عربی ورأی

فارسی است. باحتمال قوی »رأی« عربی از همان »رای« فارس!ی آم!ده اس!ت

)مثل »رایزن« یعنی مشاور و کمک کار فک!!ری/ ص!!احب نظ!!ر/خب!!یر/متخص!!ص و

غیره(.

= تلفظ عربی »کیکی« یعنی »کاکی« فارسی یعنی شکل »کیک/کوک!!ه«کعکی

که در واقع »گرد« است، شکل »گرد/ دایره یی/ مدور شکل و غیره.

113

Z تلفظ عربی »جعبه خانه« ک!!ه از جعب!!ه ع!!ربی بعالوه »خان!!ه«جبخانه = ظاهرا

فارسی درست شده است؛ در عربی این واژه بمعنی »سالح خانه«/ انبار سالح/

جایگاه مهمات در ارتش بکار می رود. باحتم!!ال ق!!وی این واژه از طری!!ق ت!!رکی

عثمانی وارد عربی هم شده است.

= جمع عربی واژه پهلوی/ایرانی »اب« یعنی »پدر« )نگا، »نامهای پارسی«آباء

(. 1ص

ب!!ار117واژه »اب« و جمع آن »اباء« و دیگر مش!!تقات آن در ق!!رآن مجی!!د ن!!یز

Z در سوره نور ) .31( آیه24آمده است. مثال

= تلفظ عربی واژه فارسی »آبزن«، ظرف بزرگ فلزی و یا چینی ب!!رایابزن

شستن بدن، وان حمام، جائیکه در آن بتوان حمام کرد. »جام« بدن شوئی.

= از هم!!ان واژه »آبن!!وس« فارس!!ی ک!!ه/ ن!!وعی درخت و چ!!وب آن؛ درآبنوس

زبانهای داخل عربی هم شده است، دیگر آریائی )ایرانو ! اروپائی( مثل انگلیسی

بکار می برند.Ebeny Ebenasنیز همین واژه فارسی بشکل

= تلفظ عربی واژه فارسی »آگور«/آگ!!ر )= باحتم!!ال ق!!وی از واژه آری!!ائیآجر

»آص« یعنی آتش( خشتی که در آتش پخت شده است، خشت کوره پز، آجر.

= تلفظ عربی »آخوری« آنچه مربوط به آخور اس!!ت، میخ آخ!!ور ک!!ه چه!!ارآخیه

پایان را به آن می بندند تا رها نشوند. در عربی »اخیه« نیز گفته میشود.

= از همان »آخوری« فارسی وارد عربی نیز شده است )نگا، آخیه(.اخیه

114

= جمع عربی واژه »دین« که فارسی/پهلوی است )نگا، »نامهای پارسی«ادیان

(.113ص

بار آم!!ده اس!!ت.105واژه »دین« و مشتقات دیگر عربی آن در قرآن مجید نیز

Z در سوره فاتحه ) و دیگران.4( آیه 1مثال

= جم!!ع ع!!ربی »ذنب« ک!!ه از واژه »دنب/دمب/دمبال!!ه« فارس!!ی، یع!!نیآذناب

»دم« ج!انوران آم!!ده اس!!ت؛ و گن!!اه را هم ذنب گفت!!ه ئن!!د چ!ون نتیج!!ه آن مث!!ل

»دنب« همیشه با آدم خواهد بود.

ب!!ار آم!!ده اس!!ت.38واژه »دنب« و مشتقات دیگر عربی آن در قرآن مجید ن!!یز

Z در سوره غافر ) و دیگران.55( آیه 40مثال

= جمع عربی »اریک!!ه« فارس!!ی یع!نی »تخت ش!!اهانه«/ اورن!!گ ش!!اهی.ارائک

خود »اریک!ه« از واژه »ارک«/ارگ فارس!ی یع!نی »قص!ر کوچ!ک« ک!ه در می!ان

قصر بزرگ دیگر بپا شود، آمده است. واژه »ارک« بش!!کل جم!!ع»ارائ!!ک« آن در

Z در سوره کهف ) و دیگران.31( آیه 18قرآن مجید نیز پنج بار آمده است. مثال

= از واژه »اراب!!ه« فارس!!ی ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، بمع!!نیعراب''ه

»گردونه«/گاری/گاریچ!!ه دس!!تگاه چ!!رخ دار حم!!ل و نق!!ل )=پ!!در ب!!زرگ ماش!!ین

فعلی، که با اختراع »چرخ/چرخا /چکرا /کرخه« توسط ایرانیان قدیم شروع شد.

Persianنگا، Whol(. در فارسی قدیم به آن»اراده« نیز می گفتند )نگ!!ا، فرهن!!گ

عمید(.

115

! نگا، ارابه/عرابه(.Persian Whol ارابه، چرخ، گاری حمل و نقل اراده =

= واژه فارس!!!ی ک!!!ه وارد ع!!!ربی ن!!!یز ش!!!ده اس!!!ت، بمع!!!نی »ملخاربی'''ان

دریائی«/نوعی خرچنگ و جانور آبزی

تلفظ عربی واژه »ارغ!!وان« فارس!!ی، ک!!ه ن!!وعی درخت، ب!!ا گله!!ایارجوان =

سرخ است که رنگ »ارغوانی« دارند.

تلفظ عربی»ارغوانی«/ رنگ سرخ بسیار تند. )نگا، ارجوان(.ارجوانی =

تلفظ عربی»ارمون« فارسی بمعنی »بیعان!!ه«/پیش به!!ای پ!!ولی ک!!هعربون =

قب!!ل از ش!!روع ک!!ار ب!!ه ک!!ارکر و ی!!ا ص!!احب ش!!غل و ی!!ا جنس بدهن!!د. در ع!!ربی

»اربون« و »ربون« نیز می گویند.

از »ارمون« فارسی، بمعنی بیعانه/پیش خرید/ پیش بها )نگا، عربون(.اربون =

تلفظ عربی »ارمون« فارسی، بمعنی بیعانه/پیش بها/ پیش خرید )نگا،ربون =

عربون(

Zازمان = درعربی بمعنی »کهنه گی/ کهنه شدن/دیرینه/قدیمی« و غ!!یره. ض!!منا

در فارسی »ازمان« یعنی »بدون زمان«/همیشگی/جاودان )متشکل از»ا« یعنی

»نه« باضافه »زمان«(

راجع به ریشه این واژه تحقیقات بیشتر الزمه است.

116

از »ازیغ« فارسی/ آزیغ/آری!!غ، در ع!!ربی بمع!!نی انح!!راف از راه ح!!ق/ اززیغ =

حق برگشتن و غیره. در فارسی بیشتر بمع!!نی کین!!ه/نف!!رت/دلس!!ردی/ع!!داوت و

غیره.

Z در سوره9واژه زیغ و مشتقات عربی آن در قرآن مجید نیز بار آمده است. مثال

و دیگران.7( آیه 3آل عمران )

تلفظ عربی »استاد« فارسی است.استاذ=

جمع »استاره« عربی که خ!!ود تلف!!ظ دیگ!!ر ع!!ربی »چه!!ار« فارس!!یاساتیر=

است. )نگا، فرهنگ عمید(

تلفظ عربی »چهار« فارسی است؛ عدد چهار و همچنین چهار مثقال/واستار =

یک »چارک« و غیره )نگا، فرهنگ عمید(

جمع عربی »ستر« عربی بمعنی »پرده« ک!ه خ!ود آن ن!یز از »آس!تر«استار =

فارسی، یعنی پارچه یی که در قسمت درونی لباس بدوزن!د، مقاب!ل روی!ه لب!اس

)شاید پرده را بخاطر این »ستر/ستره« میگویند که در قسمت داخلی اتاق بکار

می رود(.

Z در س!!وره این واژه در قرآن مجید نیز بشکل»س!!تر« س!!ه ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.90( آیه 18کهف )

117

در عربی جمعی »در پرده شدن«/پنهان شدن/پوش!!اندن/پش!!ت پ!!ردهاستتار =

رفتن و غیره. اصل واژه به »ستر« برمیگردد که آنهم از »آستر« فارسی، یع!!نی

»پارچه یی که در قسمت درونی لباس/پشت پرده/آنطرف رویه لباس میدوزند.

این واژه بشکل »ستر/مستور« و دیگر مشتقات عربی آن در قرآن مجید نیز سه

Z در سوره اسراء ) و دیگران.45( آیه 17بار آمده است. مثال

تلفظ عربی »اشترخار« یعنی »خارشتر« خاری ک!ه ش!!تر میخ!!ورد.اشترغار =

اشترغاز و شترغاز هم گفته میشود.

تلفظ عربی »اشه« که نوعی صمغ/کتیرای تلخی است مانن!!د »کن!!دژ«.اشق =

در عربی به آن »اشبح« و »وشبح« و غیره نیز می گویند.

تلفظ عربی »اشه« نوعی کتیرای تلخ از قبیل »کندر« )نکا، اشق(.اشبح =

تلفظ عربی واژه »اشه« در زبان فارسی که ن!!ام ع!!ربی کت!!یرای تلخ ووشبح=

تند از خانواده »کندر« است )نگا، اشق(.

متشکل از »اصل« عربی بمعنی »بیخ« /ریش!ه/بن )ک!ه خ!وداصل السوس =

ریش واژه »ابن/بن« یعنی فرزند در عربی است!( بعالوه »سوس!!ن« ک!!ه تلف!!ظ

دیگر عربی »سوسن« گل معروف از خانواده زنبقها است.

جمع عربی عرش که خود از واژه »ارش!!یا/عرش!!یا« در زب!!ان پهل!!ویاعراش =

بمعنی »تخت و تاج«/ کسرسی شاهنشاهی/عرش آسمانی و غ!!یره آم!!ده اس!!ت

(.43)نگا،»نامهای پارسی« ! ص

118

33Zواژه »عرش« باشکال مختلف عربی در قرآن مجید نیز بارآم!!ده اس!!ت؛ مثال

و دیگران.42 آیه 27در سوره نمل

تلفظ عربی »تف« فارسی یعنی »تف کردن«/اظهار اهانت/بی اح!!ترامیاف =

و بی ادبی ک!!ردن ب!!ا اظه!!ار »ت!!ف«/ ب!!یرون ریختن/ از خ!!ود دور ریختن و غ!!یره.

Z بمع!نی »وای!«/آه!/اه! و غ!!یره ک!!ه »فری!!اد انزج!!ار«/اع!!تراض/بدآم!!دن و ضمنا

غ!!یره اس!!ت، ن!!یز بک!!ار می رود. واژه »اف« در زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ائی )ایران!!و !

« بکار می رود.Fieاروپائی( مثل انگلیس نیز بشکل »

Z در سوره اس!!راء ) « در قرآن مجید نیز آمده است، مثال � و23( آی!!ه 17واژه »اف

دیگران.

تلفظ عربی »افرنگ« فارسی یعنی »فرنگ« = فرانسه، اروپا و غربافرنج =

مسیحی بطورکلی، اروپا و آنچه مربوط به اروپاست. افرنگ و فرنگس!!تان هم در

فارسی آمده است.

تلفظ عربی واژه »افشره« فارسی، بمع!!نی »آبمی!!وه«/ش!!یره می!!وهافشرج =

جات/ آنچه پس از »له« کردن می!!وه ه!ا بص!!ورت »ش!!ربت« درمیآی!!د. در ع!ربی

»عصاره« نیز می گویند. یعنی »آچاره« که همان »آب« میوه ها و م!!ایع ش!!یرین

آنهاست.

119

جمع عربی »کسری« در زبان فارس!!ی، ک!!ه آنهم تلف!!ظ ع!!ربی واژهاکاسره =

»خسرو« یعنی عنوان شاهنشاهان ایرانست )چیزی ش!!بیه س!!زار، ت!!زار، قیص!!ر،

کایزر و غیره در اروپا که همه از واژه »خسرو« ایرانی گرفته شده ئند.(

جم!!ع »کت!!ف« در ع!!ربی )یع!!نی دوش/ش!!انه( ک!!ه آنهم تلف!!ظ ع!!ربیاکتاف =

�ت«/کول/سفت و غ!!یره ن!!یز بک!!ار »کفت« در زبان فارسی است. در فارسی »ک

می رود. )س!!!ابقه ت!!!اریخی: ش!!!اپور ذواالکت!!!اف ک!!!ه یاغی!!!ان ع!!!رب را از راه

»کتف/کفت« به طریقه صلیب )= چلیپای پارسی)اعدام می کرد(.

تلفظ عربی واژه آریائی )ایرانی ! هندی( »اکرکره« ی!!ا »ک!!اکره«عاقرقرحا =

نوعی گیاه داروئی، شبیه بابونه که طعمش تند است.

در عربی »عقار« و بشکل جمع آن »عقاقیر« یع!!نی »داروه!!ا«/داروه!!ای گی!!اهی

بطور کلی، نیز بکار می رود.

در عربی بمعنی»تپه«/پشته/تل/ج!ای بلن!د. اص!ل واژه آری!ائی )ایران!و !اکمه =

اروپائی( است بمعنی »گنبد«/ تاق گنبدی خانه ها/دهات در قدیم/قبه/تاق حب!!ابی

شکل خانه های ایرانیان باستان. در زبانهای دیگر آریائی مثل آلم!انی و انگلیس!ی

)ن!!وعیACNE )یع!!نی قل!!ه ک!!وه( و همچ!!نین ACMEنیز همین واژه ایرانی بش!!کل

جوش صورت/مثل قبه( بکار می رود.

بر وزن»هوا« در عربی بمعنی»های!«/همان!/خبردار!/آگاه باش! و غ!!یره.اال =

باحتمال قوی تلفظ عربی »ایا« در زبان فارسی بمعنی »ای!«/حرف ندا/صدائی

120

ک!!ه توج!!ه دیگ!!ران را جلب کن!!د، آم!!ده اس!!ت. کلم!!ه »ی!!ا« در زب!!ان فارس!!ی

بمعنی»ای!«/حرف ندا/صدائی که توجه دیگران را جلب کند، آمده اس!!ت. کلم!!ه

»یا« در عربی که برای ندا بکار می رود، از همین ریش!!ه اس!!ت. )به!!ترین نمون!!ه

استعمال »اال« در ادبیات فارسی هم!ان اولین بیت دی!وان حاف!ظ اس!ت: »اال ی!ا

Z یکی از اش!!عار مس!!تانه یزی!!د بن معاوی!!ه و ی!!ا یکی از ایهاالس!!اقی... ک!!ه ظ!!اهرا

همپیاله های اوست!(

مذکر»االهه« )نگا، االهه(.االه =

هم بمعنی»پرستیدن« است و هم بمعنی »خدایگان« که توسط اق!!واماالهه =

انسان پرست بت پرست یونانی، روی، هندی، و ایرانیان قدیم و غ!!یره پرس!!تیده

و التین( »االهه« برای خدایگان زن و »االه« برای خ!!دایگانDivq/Godessشود. )

مرد )= »بعل« در بین اقوام ساعی عرب و غیره(

( یعنی »خدا« و »ایل!!وهیم« یع!!نیELدر زبان عبری/یهودی هم به صورت »ال« )

»خدایان/خدا« بکار می رود. )واژه های میکائیل/اسرافیل/ عزرائی!!ل هم!!ه یع!!نی

فرشتگان »ایل/ال« = خداست(. بنابر این واژه »ال/ای!!ل« ک!!ه ریش!!ه »االه/االه

Z عربی نیست بلکه عبری/یهودی نیز هست. هه/الله« است، صرفا

در عربی نیز تلفظ دیگر اسم خداون!!د »ال« ب!!وده اس!!ت )نگ!!ا، »ت!!اج االس!!امی«

(.30 ! ص /1367چاپ دانشگاه تهران !

121

واژه »الله« نیز در واقع عبارت اس!!ت از »ال!!ف و الم« تعری!!ف در ع!!ربی بعالوه

»االه« یعنی »ال + االه« = الله!

ولی جالب تر از همه اینست که اص!ل این »اس!!ماء« ب!!ر میگ!!ردد ب!!ه »وال!ه« در

عربی بمعنی »عاشق«؛/ و بقول پدر زبان عربی گرامر یعنی »س!!یبویه ش!!یرازی

(421ایرانی« )قرن هشتم میالدی، نگا. »نامهای پارسی« ! ص

»اله« یعنی: معشوق/معبود/آنچه که بزرگترین عشق ملتها و اقوام است.

اصل »واله« نیز با واژه »یله« در فارسی یعنی »رها«/ عاشق/بیخیال/قلندر/آزاد

از قید عقل/ عاشق خ!دا/ مج!!ذوب و غ!!یره مرب!!وط اس!!ت. فری!!اد »یللی!« /یلی

زدن در زبان فارسی و »هلیلویا« در زبان ع!!بری/یه!!ودی از همین ریش!!ه اس!!ت.

Hallel)نگا، Mjahدر انگلیس!!ی و همچ!!نین، فرهن!!گ عمی!!د واژه فارس!!ی »یلی .)

زدن/یللی« و غیره.(

Z در بسم2650در قرآن مجید واژه »اله« / آلهه/الله بیش از بار آمده است مثال

(.9»الله« در اول تمام سوره های قرآن باستثنای سوره توبه فصل

هم در عربی و هم در فارسی بمعنی »پیام غی!!بی«/ن!!وای خ!!دایی/ای!!دهالهام =

یی که ناگاه به دل انس!!ان وارد ش!!ود/کش!!ف حقیقت بط!!ور غیرمترقب!!ه و غ!!یره.

Z اصل این کلمه از دو واژه آریائی »ال/ایل« یعنی »االه/خدا« )که در زب!!ان ظاهرا

عبری/یهودی نیز همان »ال/ایل« است، مثل »اسرافیل/میکائیل/عزرائی!!ل یع!!نی

122

فرشتگان خدا( بعالوه »هام« یا »ها+آم« یعنی»پیام/گفتار/کالم« و غیره اس!!ت.

خالصه اینکه

»الهام« یا »ال + هام« یعنی »پیام االهی«/ کالم غیبی و غیره.

Z در فارسی »هامی« بمعنی »حیران«/سرگردان، چیزی که اصلش نامعلوم ضمنا

است )= پیام غیبی!( میباشد )نگا، فرهنگ عمید ! واژه »هامی«.

از همان »انجبار/انگبار« فارسی که وارد ع!!ربی هم ش!!ده اس!!ت، ک!!هانجبار =

نوعی گیاه دارویی است.

از همان»انگدان« فارسی که وارد عربی نیز شده است؛ نوعی گی!!اهانجدان =

دارویی است؛ در فارسی به آن »انگیان/انگوان/انگژد/انغوزه »نیز می گویند.

تلفظ ع!!ربی »انگلی!!ون« فارس!!ی ک!!ه آنهم از »اوانگ!!ل«/اوانگل!!وس )انجیل =

Evangclesدر یونانی آمده است، بمعنی »خوش خبری/مژده گانی/اعالم نیک« و )

غیره. کتاب مقدس مسیحیان که بدنبال عهد ق!!دیم/ت!!ورات یه!!ود، آم!!ده و ب!!ه آل

»عهد جدید« هم می گویند.

Z در س!!وره آل عم!!ران )12واژه »انجیل« در قرآن مجید نیز بار آمده است. مثال

و دیگران.3( آیه 3

تلفظ عربی »انسان« )= انس + آن / آنکه انس است ن!!ه جن(. اص!!لانس =

واژه برمیگ!!ر ب!!ه واژه پارس!!ی/پهل!!وی »ناس!!و« یع!!نی »آدم/آدمی« )= ریش!!ه

.318»ناسوت« در عربی( نگا. »نامهای پارسی« ! ص

123

واژه »انس« و مشتقات عربی آن یعنی »ناس/نساء )مؤنت ناس یع!!نی زن!!ان( و

ب!ار آم!د اس!ت. از جمل!ه عن!وان یکی از س!وره150انسان« در قرآن مجید نیز

. و دیگران112( آیه 6های قرآن )= نساء(. برای نمونه در سوره انعام )

تلفظ »انفت« فارسی، که وارد عربی نیز ش!!ده اس!!ت، بمع!!نی زی!!ان وانفه =

ضرر، خسارت و از دست رفتنی؛ در ع!!ربی بیش!!تر بمع!!نی»نن!!گ/ع!!ار/ک!!راهت و

غیره بکار می رود.

Z تلفظ عربی »انگوله« فارسی است، بمع!!نی »سرانگش!!ت«. درانمله = ظاهرا

زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ایی )مث!!ل هن!!دی، پنج!!ابی، اردو...( ن!!یز »انگلی/انگل!!ه« گفت!!ه

میشود که نشان میدهد عربی نیست.

ظرف، از آنین فارسی آمده است )نگا، آنیه(اناء =

از ریش!!!ه »آنین« فارس!!!ی وارد ع!!!ربی ن!!!یز ش!!!ده اس!!!ت، بمع!!!نیآنی'''ه =

»آوند«/»سفال«/ظرف/خم کوچک / خمچه که در آن دوغ و غیره ریخته شود.

واژه »آنین« فارسی بشکل »آنیه« و مشتقات عربی آن شش بار در قرآن مجید

Z در سوره غاشیه ) و دیگران.5( آیه 88آمده است. مثال

تلفظ عربی »آوارچه/آورچه« فارسی که وارد عربی هم شده اس!ت،اوارجه =

بمعنی »دفتر حساب و کتاب«/ دفتر خرج و دخ!!ل/حس!!ابداری بط!!ور کلی/دی!!وان

حساب، جمع عربی آن اوارجات است.

124

جمع عربی واژه »اوارجه« که خود تلف!!ظ ع!!ربی »آوارچ!!ه/آورچ!!ه«اوارجات=

فارسی است بمعنی »دفتر حساب و کتاب«/دیوان حساب )نگا، اوارجه(.

در عربی بمعنی »گاه«/هنگ!!ام/وقت/ ظ!!رف زم!!ان / و غ!!یره. اص!ل یناوان =

Z از واژه عربی نیز مثل خیلی واژه های دیگر ع!!ربی از فارس!!ی آم!!ده اس!!ت. اوال

آنیه عربی یعنی »ظرف«/ کاس!ه )ک!ه اینهم از »ک!اس/ک!از/ک!ازه فارس!ی آم!ده

است.

واژه »آنیه« از ریشه »آنین« فارسی/پهلوی آمده است.

جمع »اوان« در عربی یع!نی »ظ!!رف«/آون!!د /آنین/ج!ام/ک!وزه /خم/واواخی =

غ!!یره. اص!!ل ه!!ر دو »واژه اوان/اوانی« از آنین فارس!!ی یع!!نی ظ!!رف/ج!!ام

/کوزه/خم، آمده است.

= معرب »نارگیل«، امروزه در ع!ربی بیش!تر ب!!ه مع!نی غلی!!ان )قلی!!ان(ارکیله

شاید بخاطر اینکه جای تنباکو شکل نارگیل دارد( و آنرا در عربی سیش!!ه و حق!!ه

است.(Hokohهم می گویند. )در انگلیسی هم

= عربی شده »اربون« در فارسی قدیم ک!!ه بمع!!نی بیعان!!ه و پیش به!!اارمون

Z عربی شده باشد!( است. در عربی »عربون« هم می گویند. )واقعا

= از کلمه اساتیر فارسی معرب شده است، که امروزه بیشتر بمعنیاساطیر

(4»داستانهای قدیمی« افسانه های ملل گذشته )بقیه ص

125

= اسفناج = اسپانج در فارس!!ی پهل!!وی )در زب!!ان انگلیس!!ی و اروپ!!اییاسبانخ

Spinachمی گویند. اس!!بیداج = اس!!فیداج = اس!!پیداب = س!!پیداب = س!!فید آب

)سرخاب /سفیداب( در زبان پهلوی قدیم » اسپتیاک« هم گفته شده است.

= از همان استاد فارسی بمعنی معلم، آموزگار و متخص!!ص در ی!!ک فن.استاذ

در عربی امروز، بمعنی رهبر دینی و ع!!الم اس!!المی هم بک!!ار م!!یرود. )در ع!!ربی

مونث آن استاذه و جمع آن اساتذه و غیره است(

= استادی، پروفسوری و حقوق و کرسی استادی دانشگاه هم هس!!ت.استاذیه

حق التدریس معلمان.

= زربفت، زرد و ز�ی شده، دبیت ابریشمی گلدار، طالدوز، دیبای ستبراستبرق

و کلفت، پارچه دوزی گرانبها و اعیانی، اصل فارسی استبرق از کلمه»استبرک«

یعنی ستبر و کلفت، ابریشم کلفت و قیمتی آمده است. در بعض!!ی نق!!اط ای!!ران

س!!وره ال!!رحمن )54قدیم »ستبرک« هم می گویند. در قرآن مجی!!د هم در آی!!ه

( آمده است.55

= سرب، همان فلز سخت معروفاسرب

= ایست گاه اسبان = آغال اسب، آغول )توجه: بعضی فرهنگ نگاراناسطبل

اسطبل را یونانی گفته اند؛ ولی بفرض که درس هم باشد، مگر یونانی ها ش!!عبه

یا مانوی نیستند؟Minoanای از اریایی های مهاجر ایرانی

126

= اس!!تار الب!!ه؛ س!!تاره بی!!نی س!!تاره ج!!ویی )توج!!ه: اص!!ل کلم!!هاس''طرالب

اسطرالب یا بهتر بگوییم »استرالب« بمعنی البه و خواهش و جستجوی ستارگان

است.

= جمع اسطی )نگا، اسطی(اسطوات

= اساطیر از استوانه فارس!!ی )ش!!کل هندس!!ی خ!!اص. ب!!ا توج!!ه ب!!هاسطوانه

اینکه خود کلمه هندسه در عربی از »هیندازه« و اسطوری = نگا.

= استی = مخفف استاذ و یا استاد استاسطی

= اسفاناج = اسپناج در زبان پهلوی قدیم.اسفاناج

= اسپنج = اسپانج، همان جاندار نباتی شکل ک!ه در آب دری!ا رش!د میاسفنج

کند و در شستشوی بدن و یا ظروف غذایی بکار می رود.

= نگا اسفنجاسفنج

= اسپندان = افرا، چوب افرا، خردل )در زبان فارسی بعضی نق!!اطاسفندان

ایران و در زمانهای مختلف آنرا فاترشین، آهوری و غیره هم می گفته ئند.(

= سفیداب = سپیداب )همان ماده سرخاب/سفیداب(اسفیداج

= از کلم!!ه »آس!!مان گون!!ه« ی!!ا رن!!گ آس!!مان آم!!ده اس!!ت؛ آبیاسمانجونی

آسمانی )توچه: اگر ای!نرا بپ!ذیریم ک!ه کلم!ه »س!ماء« در ع!ربی از هم!ان کلم!ه

»سمان« و »آسمان« پهلوی آمده اس!!ت، مطلب روش!!ن ت!!ر میش!!ود. در ق!!رآن

127

( آی!!ه2مجید بیش از صد بار سماء و مشتقات آن آمده است.( نگا، سوره بقره )

و غیره.19

= چوبک اشتان، آذربو، آذربوی!!ه ک!!ه از خاکس!!تر، گی!!اهش »ش!!خار« ک!!هاشتان

(.Saltwort/Potashنوعی ماده شور شیمیایی است، بدست میآید. )در انگلیسی

= خزه، جل و زغ، آشناب، سبزه آبی.اشنه

= نگا اسطبلاصطیل

= اوف/ اوخ، صدای ناراحتی، افسوس و یا انزجار و درد و شکایت.اف

= افرنگ = اورنگ = دبدبه و کبکبه، تخت و تاج ش!!اهان، ش!!کوه و جاللافرنج

زرق و برق مادی )بمعنی فرنگستان و اروپا هم آمده است.(

= افسین = افسون = ج!ادو = ورد ذک!ر/دع!ا/خ!واهش دی!نی. بمع!نیافشین

»منترا« )که یک کلمه آریایی است( و کلمات تکراری و حاجت خواهان!!ه، و ت!!أثیر

عاجالنه و مصرانه، عجز و البه برای قضای حاجات.

= لغت مع!!روف ت!!رکی، ب!!ا اص!!ل فارس!!ی »افندی!!دن« بمع!!نی ب!!زرگی،افندی

( بک!!ارSirآقایی، سیادت و سیطره، افندی امروزه بیشتر بمعنی آقا )در انگلیسی

می رود.

= اکزیر، کیمیا )= س!!یمیا = س!!یم = نق!!ره( م!!اده ش!!یمیایی کیمی!!اگراناکسیر

قدیم که فلزات عادی را به طال و نقره تبدیل می کرده است.

128

= از »انبیق« فارسی = انبی!!ک در زب!!ان پهل!!وی، آلت تقط!!یر مایع!!ات وامبیق

عرقگیری که در آزمایشگاه و داروس!!ازی و ص!!نایع ش!!یمیایی مص!!رف می ش!!ود.

هم می گویند، چون این کلمه از طری!!ق مس!!لمانانAlambic)در زبانهای اروپایی

Z از ایرانیان قدیم(. عرب زبان شنیده شده و نه مستقیما

= از»م!!یر« فارس!!ی = ش!!اه )در مقایس!!ه ب!!ا شاهنش!!اه( ح!!اکم، س!!ردار،امیر

فرماندار، فرمانده ارتش، سرپرست، متصدی و غیره.

= )مؤنث امیر، نگا امیر(.امیره

= مرب!!وط ب!!ه دولت، دول!!تی، حکوم!!تی، کش!!اورزی، )ن!!ه شخص!!ی وام''یری

خصوصی( اداری و غیره.

)و انابیر( = جمع انبار )نگا، انبار(انابر

= جمع کلم!!ه »ن!!اس« فارس!!ی ق!!دیم. از اص!!ل »ناس!!و« در زب!!ان پهل!!ویاناس

بمعنی جسم، جسد، تن، بدن، مردم، موجودات آسمان )فرش!!تگان و هم دی!!وان(

Persianنگا »نامهای پارسی چاپ هند« Names P.118مشتقات عربی آن مث!!ل(

�ا انس!ان و نس!اء و غ!یره »انس« )در مقابل جن( ناس که مفرد اناس است و حت

Z در س!!وره بق!!ره آی!!ه بسیار است. در قرآن مجید بیش از صدبار آمده است. مثال

و بسیار آیات دیگر(60

= از همان انب!!ار فارس!!ی، خزان!!ه، ج!!ای ذخ!!یره و انباش!!تن کااله!!ا و غ!!یره.انبار

)همچنان شهر معروف »انبار« در عراق و ص!دها ش!هر و ش!هرک آن کش!ور ک!ه

129

همه اسم فارسی دارند؛ و مهمترین آنه!!ا هم!!ان »بغ!!داد« اس!!ت ک!!ه از دو کلم!!ه

فارسی قدیم »بغ« )= خدا، مثل بگهوان هندیها( و »داد« )= دادن( ترکیب شده

است و معنی آن »شهر خداداد« اس!!ت. )بعض!!ی گفت!!ه ان!!د »ب!!اغ داد و ع!!دالت

انوشیروان«.

( Alambic= »امبیق« )در زبانهای غربی انبیق

= آنکاره = از »انگوری!!ه« فارس!!ی )= انگورس!!تان/باغه!!ای انگ!!ور( آم!!دهانقره

است. پایتخت فعلی ترکی!ه اس!ت )در »س!هم ای!ران در تم!دن جه!ان«، نگارن!ده

Z فارسی نام هستند برده است، مثل Z پایتخت ده کشور جهان را نیز که اصال حدودا

اسالم آباد، مسکو، دمشق، باکو، ایروان و غیره(

= از دو کلمه فارس!!ی »آو« یع!!نی آب + »آر« یع!!نی بی!!ار = آب بی!!ار! آباوار

برسان! فریاد العطش!= تشنگی ش!!دید و احس!!اس ح!!رارت زی!!اد را مع!!نی می

دهد.

= از دو کلم!!ه فارس!!ی »آو« + »ام« = آبم! در ع!!ربی ام!!روز بمع!!نیاوام

»فریاد آب« تشنگی شدید و نیاز به آب ش!!دید، بک!!ار می رود. )از اص!!طالحات و

محاورات فعلی در کشورهای عربی است(.

= اوگ = اوچ در زبان پهلوی، بمعنی باالترین، بلندترین، برتری، فراز، قله،اوج

سرکوه و غیره.

130

= آوارچه = اواره = ایاره = دفتر حساب دی!!وانی و دول!!تی، حس!!اب واوارجه

کتاب، شمارش اموال دولتی )معادل وزارت دارایی امروز(

= از کلمه »اوستا« = وس!تا، کت!اب م!ذهبی زرتش!ت و دعاه!ای آن، دراوشیه

ع!!بی ام!!روزه، بخصوص!!ی در کلیس!!اهای مس!!یحیان ع!!رب بمع!!نی »ادعی!!ه« و

»اوراد« بکار می رود.

= هلیله )گیاه دارویی معرف ک!!ه رن!!گ س!!یاه و گ!!اه زرد دارد و تلخ م!!زهاهلیج

است(

= )هلیله شکل( = بیضی شکل، تخم مرغی، شکل هندسی معروف.اهلیلجی

= از کلمه فارسی »ایر« بمع!!نی آلت م!!ردی، ک!!ه در ع!!ربی خ!!الص »ذک!!ر«ایر

گفته می شود. )باحتمال قوی کلمه »ایر« با کلمه دیگر فارسی آن که با »کاف«

شروع می شود مربوط است(.

Z اینکه بخالف همه غالت و سبزیجات ک!!ه در ق!!رآن ذک!!ر ش!!ده، کلم!!ه»ارز« اص!!ال

نیس!!ت خ!!ود نش!!ان آنس!!ت ک!!ه عربه!!ا در آن زم!!ان چ!!نین غ!!ذایی لذی!!ذ را نمی

شناختند. بیخود نبود که »فردوسی پاکزاد ! ک!!ه رحمت ب!!ر آن ت!!ربت پ!!اکت ب!!اد«

Z گفت: »زشاش شتر خوردن و سوسمار/عرب را بدانجا رس!!یده اس!!ت ک!!ار/ علنا

که تاج کیانی کند آرزو/ تفو بر تو ای چرخ گردون تفو!«

= همان ایوان فارسی، یعنی پیش اتاق، پیش س!!اختمان، ورودی عم!!ارتایوان

و بنیاد مسکونی.

131

= از همان بابای فارسی که اصلش »پاپا« )از زبان پهل!!وی و آری!!ایی( ب!!ودهبابا

ولی بعلت نبودن حرف »پ« در عربی تلفظش به »بابا« تبدیل ش!!ده اس!!ت. در

Z« برای پیرمردها، به پاپ کاتالیک ها هم عربی امروزه عالوه بر پدر و یا »احتراما

»بابا« می گویند. در فارسی »باب« و »بابک« = )پدر کوچک( هم می گویند.

= از پوپو در فارس!!ی بمع!!نی کاک!!ل مرغ!!ان و پرن!!دگان در ع!!ربی ام!!روزهبؤبؤ

بمعنی ریشه و اساس و مرکز و اصل هر چیزی بکار می رود.

= از کلمه پاپوش فارسی = کفش، دمپایی، پوشش پا. )در انگلیس!!ی همبابوج

می گویند.(Babooxبه آن

= بخسباخس

= از کلمه »ب!!ابر« ی!!ا »ب!!بر« فارس!!ی )ج!!انور درن!!ده از خ!!انواده ش!!یر وبابور

پلنگ(. در عربی امروز بمعنی لوکوموتیو قطار، متور متحرک ماش!!ینهای، کش!!تی

بخاری و غیره بکار می رود. )در شاهنامه فردوسی زنده ی!!اد هم »ببربی!!ان« زره

معروف رستم که از پوست ببر درست شده بود، نشان همین معنی است(.

= بابونک = بابونه، ن!وعی گی!اه خوش!بوی دارویی، ب!ا گله!ای س!فید ک!هبانوبج

وسط آن زرد است.

= پایی، مربوط به کلیسا )نگا، بابا(.بابوی

(Batt= نگاه بت )بات

خ = نگا بوجبا

132

= از همان بادنجان فارسی یا بادنگ!!ان )س!!بزی مع!!روف خ!!وراکی ک!!هباذنجان

حاصلش بنفش مایل به سیاهرنگ است(.

= نگاه بوربار

= نگا »برد« سرد، خنک، یخ )احتماالض از ریشه »باریدن« و »بارش« کهبارد

Z نگاه »بریده«. نتیجه خنکی و سردی هوای اطراف میشود، آمده است( ضمنا

= از هم!!ان برنام!!ه فارس!!ی بمع!!نی »ط!!رح ک!!ار« ی!!ابارن'امج )ی'ا برن'امج(

Z آنچه در ی!!ک جلس!!ه و ی!!ا فع!!الیت م!!رتب ی!!ک ایس!!تگاه رادی!!و و »دستوری«، مثال

تلویزیون و غیره دنبال شود(.

= از کلمه »پاره« فارسی بمعنی تکه، خورده، قسمت، بخش؛ همچ!!نین درباره

�ه بک!!ار می رود. )توج!!ه: عربی بمعنی رشوه، پول زیر میزی، پول خورد و یا س!!ک

« بمعنی پول بطور عموم بکار می رود. با توجه ب!!هPeraدر زبان فیلیپینی کلمه »

همPeraوجود کلمات دیگر فارسی در زبانهای ماالیی و فیلیپینی، احتم!!ال اینک!!ه

ریشه فارسی داشته باشد زیاد است(.

= از همان »باز« فارسی، پرنده شکاری معروف )در عربی مش!!تقات دیگ!!رباز

آن عبارتند از: بزاه، بواز، بیزان و غیره(

= همان باز فارسی، پرنده یی از خانواده شاهین و عقاب، شاه پرندگان.باز

= )نگاه بوس(.باس

= )نگاه بوش(باش

133

= )مثل »غوباغه«( بمعنی ورم، برآمدگی کوچک سل های پوستی در بدن،باغه

غد�ه، باد کردن گوشت بدن. در عربی این کلمه را برای پوسته الک پشت، س!!نگ

پشت و یا برآمدگی پشت جانورانی مثل غورباغه و غیره بکار می برند )باحتم!!ال

قوی کلمه غورباغه هم از دو کلم!!ه غ!!ور + باغ!!ه ج!!ور ش!!ده اس!!ت( در فارس!!ی

»باغره« هم گفته شده بمعنی غده پوستی.

= از همان پسوند »قورباغه« می آید بمعنی »پوسته« »ص!!رف« »قش!!ر«باغه

)مثل پوشه الک پش!ت و غ!یره؛ بمع!نی ورم و آم!اس پوس!ت ب!دن هم بک!ار می

رود.(

باالخره »اندازه گیری« فارسی مشتق شده است، رابطه با اس!!توانه هم روش!!ن

تر میشود.(

= از همان بامیه فارسی که س!!بزی مع!!روفی اس!!ت و بط!!ور پخت!!هبامیا/بامیه

بعنوان غذا مصرف می شود.

= از همان ببر فارسی ک!!ه ج!!انوری اس!!ت درن!!ده از خ!!انواده ش!!یر و پلن!!گ.ببر

Z با ببر که تلفظ افغانی »ببر« باشد، نام شاه معروف نیم!!ه ای!!رانی ! نیم!!ه )ضمنا

مغولی که بنیانگذار خاندان مغول در شبه قاره هند است، ن!!یز هس!!ت. او م!!ردی

بسیار شجاع، و عجیب آنکه استاد بزرگ ادبیات فارسی ! ترکی و شعر و هنر نیز

بود. یکی از کتاب های معروفش »با برنامه« است(. نگابابور.

134

( FبتBatt )گذاشتن، رها کردن، به!!ل بش!!و، اص!!ل لغت »بلبش!!و« ول ک!!ردن =

چیزی، دست شستن از یک موضوع.

�ا« بمعنی بگذار بشود، به!!ل، « از مصدر فارسی »بتائیدن« و »بت � ریشه کلمه »بت

ول کن و غیره آمده است. در ع!ربی ام!!روز بمع!نی بری!!دن، قط!ع ک!ردن، تم!ام

کردن و غیره بکار می رود.

= نگ!!ا، بت� و »البت!!ه« )توج!!ه: کلم!!ه تث!!بیت هم در ع!!ربی از همین ریش!!هبتاتا

است(.

= از بتائیدن و بتا = رها کردن، ول کردن، دست کشیدن، دست شستن، ازبتر

خیرش گذشتن، قطع امید کردن و غیره. در عربی ام!!روزه بمع!!نی بری!!دن، ج!!دا

3( آی!!ه 108کردن، قطع کردن و غیره )توجه: کلمه ابتر در قرآن؛ س!!وره ک!!وثر )

بمعنی »د�مبریده« و مقط!!وع، هم از این ریش!!ه اس!!ت( )مش!!تقات دیگ!!ر »ب!!تر«

عالوه بر ابتر، تبار، متبور و غیره که صیغه بن!!دی ع!!ربی این کلم!!ه اس!!ت، بس!!یار

است(.

= از ریشه »بتائیدن« فارسی بمعنی »رها کردن«. بعبارت دیگ!ر »از دنی!ابتول

بریده و به خدا پیوسته« )لقب حضرت مریم وحضرت زهراء( دختری ک!!ه ازدواج

نکرده وباکره مانده، کنار کشیده از لذات دنیا. )نگا بت و بتا(

= از دو کلمه »ال« )= حرف تعریف ع!ربی ک!ه م!!ترادف ق!دیم اوس!!تاییالبته

ل« ی!!ا بگ!!ذار؛ گذاش!!تن، اج!!اره دادن. درHA»ها« �ه!!� می باشد( و »بتا« یع!!نی »ب

135

Z و غ!!یره بک!!ار می رود. )نگ!!ا فرهن!!گ Z، ک!!امال عربی و فارسی فعلی به معنی حتما

عمید ! کلمه بتائیدن(

Z = کلمه »البته« در ع!ربی هم از ح!روف تعری!!ف ع!ربیبتFه = نگا »بته« )ضمنا

.)Z Z، یقینا Z، طبعا �ه فارسی ترکیب شده است / بمعنی قطعا ال + بت

«بتFی � = نگا. »بت

= بمعنی تغار چوبی، تغاز رختشوئی، تنشور، وان حمام، طش!!ت ی!!ا تش!!ت.بتیه

بمع!!نی تش!!ت لباسش!!وییBatya)توج!!ه: در زبانه!!ای م!!االیی مث!!ل فیلیپی!!نی هم

است(.

Fباحتمال قوی از همان ریشه »بتائی!!دن« فارس!!ی اس!!ت ک!!ه ع!!ربی ش!!دهبّث =

است. معنی آن در عربی عبارتست از پخش کردن، توس!عه دادن، پراکن!دن، ب!از

کردن )پتو، قالی و غیره(.

= نگا »بث«بثق

= نگا »بث«بثور

= از کلمه »به به« فارسی )که گاه در عربی بحبوح

« هم می گوین!!د بمع!!نی »ش!!ادباش« مب!!ارک ب!!اد! مث!!ل بخ بخ عم!!ر ب!!ه � »بخ� بخ

حض!!رت علی »ع« پس از اعالم والیت در غ!!دیر!( این کلم!!ه در ع!!ربی ام!!روز

بمعنی شادمانی، خوشی، شعف و عیش و نوشت است.

136

= از همان کلمه بحبوح در باال )نگا بحب!!وح( بمع!!نی اظه!!ار ش!!ادمانی وبحبوحه

خوشی. )مشتقات این کلمه در عربی زیاد است(.

= نگا »بث« از ریش!!ه »بتائی!!دن« فارس!!ی آم!!ده اس!!ت )بح!!ثره، مبح!!ثر وبحثر

دیگر(.

Fدر رابطه با کلمه »ب!!ه« فارس!!ی )= خوش!!حال، س!!عادتمند( و در ع!!ربیبحر =

بمعنی

»گوشتالو« »چاق« خپل )در واقع »خرسند«، شاد، دماغ چاق و کس!!یکه زن!!دگی

راحت و آسوده یی دارد(.

= نگا »بث«بثق

ی Fنگا »بحر«بحر =

= خرخر کردن )در حال خواب(. با کلمات فارسی »بختو« وبخ

»بختک« )کابوس که در حالت خواب دست می دهد( هم مربوط است.

Fبخ Fاز اص!!طالح ب!!ه ب!!ه! فارس!!ی )= خ!!وب، ع!!الی، به!!تر( بمع!!نی آف!!رین!بخ =

احسن! شادباش!

= نگ!!ا »بخ« )مش!!تقات دیگ!!ر ع!!ربی آن عبارتن!!د از: بخیح!!ه، مبخ!!ه وبخاف''ه

دیگران(.

= سرنوشت، طالع، نصیب، ش!!انس، قس!!مت )مث!!ل خوش!!بخت/ب!!دبخت وبخت

غیره(

137

Fب!!ا کلم!!اتبخ''ر Z = خرامی!!دن، جفت!!ک زدن، ش!!نگول و ش!!ادمان ب!!ودن )ظ!!اهرا

»بختور« و »بخته« فارسی مربوط است(.

= از فارسی بخس!!یدن = پژم!!ردن، کم ش!!دن، بی ارزش ش!!دن، کم به!!ابخس

شدن )با کلمات: بخسانیدن و بخسیده مربوط اس!!ت(. در ق!!رآن مجی!!د هم هفت

و غیره(. ثمن بخس.20( آیه 12بار آمده است. ر ک. سوره یوسف )

= از همان بخش!!ش فارس!!ی بمع!!نی عط!!ا ک!!ردن، انع!!ام دادن، فیشبخشیش

رساندن و غیره در عربی امروز »انعام« به کارگران )مثل رستوران و غ!!یره( در

Bakhshishزبان انگلیسی و زبانهای اروپایی دیگر نیز هم!!ان بخش!!ش فارس!!ی =

می گویند.

= نگا بخت )مشتقات عربی دیگر دارد مثل مبخوت و غیره(بخیت

= بادآر! بادوار، مثل باد، زود، با عجله، سریع، تند.بداری/بدآر

lبدmَ( =Badda،یعنی ن!اگزیر، ناچ!ار، بایس!ته/بایس!ت، واجب، الزم »� ( مثل »البد

ضروری و غیره. از کلمه »بتا« و »بتائی!!دن« فارس!!ی مش!!تق ش!!ده اس!!ت )نگ!!ا.

بتائیدن( مشتقات دیگر این کلمه در عربی عبارتند از: تبدید، ابادیه، مبد�د و غیره.

= ب!!دروم( = س!!رداب، پ!!ائین خان!!ه، زیرات!!اقی، اط!!اق خل!!وت )توج!!ه:بدرون )

انگلیسی هم دارد!(Bedroomشباهت عجیبی با

Z از ریشه »راه« یا (Barahبرج ) = براج که ظاهرا

138

»به راه« فارسی مشتق شده که معنی »راه خود را پیش گرفتی«، رفتن، عازم

شدن، خارج شدن، ترک کردن است. اصطالح معروف عربی »روح!« )= ب!!رو!(

نیز به آن مربوط میش!ود، بمع!نی راهت را پیش بگ!!یر! راه ب!!رو =! = ب!!رو! )در

قرآن مجید هم کلمه »ب!!رج/اب!!رج« و مش!!تقات آن چه!!ار ب!!ار آم!!ده اس!!ت. نگ!!اه

و دیگران(. کلمه »مبارح!!ه« ن!!یز در ع!!ربی از همین80( آیه 12سوره یوسف )

ریشه است.

= از همان »برج« یا »بورگ« زبانه!!ای آری!!ایی، ک!!ه بمع!!نی قلع!!ه، کوش!!ک،برج

بنای بلند، حصار شهرهای قدیم )که هنوز بعضی شهرها ب!!دان ن!!ام هس!!تند. مث!!ل

»هامبورگ« »سالزبورگ« و یا »بوروگرد« خودم!!ان ک!!ه »بروج!!رد« ش!!د بع!!د از

Z از دو کلمه »بورگ« قلع!!ه/حص!!ار آمدن عربها جالب آنست که »بورگرد« احتماال

و »گرد« بمعنی شهر )در زبان روسی( مثل »استالین گراد« )= شهر اس!!تالین(

درست ش!!ده اس!!ت. ش!!اید مع!نی ق!دیم »بروج!رد« »قلع!ه ش!!هری« ی!!ا »ش!!هر

Z برج در زب!!ان فارس!!ی و ع!!ربی ب!!ه من!!اطق فلکی و موض!!ع حصار« باشد(. ضمنا

سیارات هم گفته میشود. )برج جم!!ل، س!!رطان و غ!!یره(. در ق!!رآن مجی!!د کلم!!ه

و78( آی!!ه 4»بروج« که جمع برج است چهار بار آمده است. نگا، سوره نس!!اء )

است(.Burدیگر. )در انگلیسی و دیگر زبانهای اروپایی هم

139

= از کلمه فارسی قدیم، بمعنی هدف، نشانه تیر، مسابقات تیران!!دازیبرجاس

Z در رابطه با نام »برجاسب« پهلوان تورانی ش!!اهنامه همراه با اسبدوانی )ظاهرا

هم هست(

= همان سیاره برجیس یا مشتری. در زبانهای ق!!دیم آری!!ایی »ژوپی!!تر«برجیس

(Tupiterیعنی »پدر زئو« )س( که خدای خدایان یونان بود.)

= خنکی، سردی یخی )شاید با کلمه »برف« هم ریشه و یا تلفظ ع!!ربی آنبرد

باشد( در قرآن مجید هم کلمه »برد« و »بارد« پنج بار آم!!ده اس!!ت. نگ!!ا، س!!وره

و دیگران(.69( آیه 21انبیاء )

= از کلمات پهل!!وی »ب!!رذون/ب!!ردون« = اس!!ب س!!واری، اس!!ب ت!!یزرو،برذون

اسب تیزپا، اسب تاتاری، یابو و دیگر انواع آن. )شاید بردون از دو کلمه فارسی

آریایی و »دون« که مش!تق از »دون!ده« »دوان« یع!نیUpper»بر« یعنی »ابر«

»سواری« وسیله دونده« آمده باشد(. با توجه به اینکه »اسب« یکی از جانوران

معروفی است که آریایی های آس!!یای مرک!!زی ه!!زاران س!!ال پیش آن!!را »اهلی«

کردند، در حالیکه در بیابانهای خشک عربستان جایی برای رشد اینگونه ج!!انوران

حساس و با هوش نبود، این کلمه »اسب عربی« نشان جه!!ل ت!!اریخی اع!!راب و

اروپائیان است. بعد از فتح ایران، رزمندگان اس!!الم، ب!!ه س!!رکردگی ایرانی!!ان )=

ساراس!!ین = خراس!!انیان = ایرانی!!ان( ب!!ه اروپ!!ا تاختن!!د و اروپائی!!ان جاه!!ل ه!!ر

140

مس!!لمانی را »ع!!رب« خواندن!!د )هم!!انطور ک!!ه هن!!وز هم اس!!پانیایی ه!!ا هم!!ه

در انگلیسی(.Moor یعنی »مراکشی« می گویند! نگا Mqroمسلمانان را

= بمعنی ظهور، بیرون آمدن، نمود و ش!!کوه، بلن!!دی، پش!!ته خ!!اک و غ!!یره.برز

Z همین مع!!انی را میده!!د، باحتمال قوی از کلمه فارسی »ب!!رز =؟؟؟« ک!!ه دقیق!!ا

مشتق شده است. )نگ!!ا. عمی!!د »ب!!رز«( در ق!!رآن مجی!!د »ب!!رز« و مش!!تقات آن

و دیگران.154( آیه 3چندین بار آمده است. نگا، آل عمران )

= از کلمه »برزان«، فارسی که خود ترکیبی است از دو کلم!!ه »ب!!رز +برزان

Theآن« )= Borgrبمعنی شیپور، سرنا یا زرنا، بوق، کرنا، شاخ بزرگی ک!!ه در )

اعیاد و جشنهای مذهبی و ملی در آن میدمن!!د، جهت اعالن عم!!ومی و ش!!ادمانی

دسته جمعی.

= مع�رب کلمه »پرده« فارسی است )جهان میان دو عالم دنی!!ا و آخ!!رت،برزخ

که بشکل پرده یی بین دو جهان است( نگا. تفسیر »ترجم!ان الق!رآن« دانش!مند

بزرگ پاکستانی، مرحوم ابواالعلی مودودی که خودش ایرانی االص!!ل و پ!!درانش

از سادات نیشابور ایران بودند )تفس!!یر م!!ودودی، چ!!اپ هفتم، ب!!اهور پاکس!!تان !

(. در ق!!رآن مجی!!د س!!ه ب!!ار آم!!ده اس!!ت. نگ!!اه، تفس!!یر889 ! ص 1989س!!ال

و دیگران.20( آیه 55الرحمان )

= از همان کلم!!ه برس!!ام فارس!!ی بمع!!نی ورم س!!ینه، س!!ینه پهل!!و، ذاتبرسام

الجنب )نگا عمید(

141

= برسم = شبدر و چن!!د ن!!وع گی!!اه و نب!!ات دیگ!!ر از همین خ!!انواده، ازبرسیم

جمله نوعی خرما را هم در عربی »برسم« می گویند. در اصل فارسی »برسم«

نام شاخه های درخت و یا گیاهائی است که زردشتیان در مراسم مذهبی بدست

در کلیساهایPalm Sundayمی گیرند )بعدها مسحیان نیز همین سنت را بشکل

خود تقلید کردند(.

(= از همان کلمه »برش« فارسی است که در ع!!ربی »بوری!!ا«،BORSH ) برش

حصیر، پادری و فرش زیر پا یا زیلو را می گویند. در فارسی عالوه بر معانی باال،

Z تکه پارچه، قاش خربزه، هندوانه و غیره( هم �ه »بریده« از یک چیز)مثال به هر تک

می گویند.

= از همان کلمه »برش!!ته/برش!!تن« فارس!!ی یع!!نی بری!!ان ک!!ردن )مث!!لبرشت

»بریانی« در غذای هند و پاکستان و عربس!!تان و غ!!یره(، تفتی!!دن، س!!رخ ک!!ردن،

پختن، بو دادن و غیره. در عربی این لغت بیشتر در م!ورد »تخم م!رغ آب پ!ز« و

غیره بکار می رود.

(= از کلمه »برشم« فارسی، بمعنی تمن!!ای ش!!دید، ش!!هوت وBarsham )برشم

( نگاDESIREعالقه وافر به هر چیز، چشم طمع دوختن، خیره شدن )در انگلیسی

Persian Name India/1994-p.81مشتقات دیگر این کلمه در زبان عربی عبارتند(

از: برشام/برشامه/برشامجی/برشمجیه و دیگران(

142

ه، ی!!ا ق!!اش )ازBorsh = از کلمه »برش = (Borseبرصه ) � « فارسی بمع!!نی تک!!

همین کلمه قاش، معنی قاشق/قاشک هم روشن می ش!ود( از ی!ک می!وه و ه!ر

چیز دیگر. در اصیطالح تجاری و بازرگانی برگه سهام تجاری )=کوپن( و غیره را

یع!!نی ب!!رگBourseمی گویند)نگا.عمید(. در عربی امروزه و زبانهای اروپائی هم

سهام و سرمایه گذاری مرکز سهام تجاری و صرافخانه و غیره. )توجه: در زب!!ان

=برضفیلیپین »بولسا« می گویند که تلف!!ظ اس!!پانیایی همین کلم!!ه اس!!ت و

تلفظ عربی »برز« فارسی و یا »ورز« بمع!نی جوان!ه زدن گیاه!ان و س!بزیجات؛

اصل نام »برزگر« از همین جا است.

= از برغول فارسی = بلغور و یا »افشه« که گن!!دم نیم!!ه کوفت!!ه اس!!ت؛برغل

آشی که از نوع گندم پخته میشود.

= از برقوق فارسی و یا »برکوک« بمعنی زردآلو )در انگلیس!ی برک!وکبرقوق

تبدیل شده است( آلو، گوجه.Apricotفارسی به

= از همان »پرگار« فارسی بعربی تبدیل شده است؛ وسیله معروف ک!!هبرکار

در هندسه )= از لغت فارسی »اندازه«( و نقشه کشی بکار میرود.

= از برنامه فارسی )= آنچه بر سرنامه نوش!ته ش!ده، ت!ا اج!راء ش!ود(برنامج

طرح، دستور کار، نقشه عملیات و غیره.

= تنزیب، تور، پارچه پنبه یی خیلی نازک و لطیف که برای پیراهن ه!!ایبرنجک

ویژه و یا پانسمان زخم و غیره بکار میرود.

143

= از ریشه همان »برز« فارسی بمعنی »ظهور«، نمودار ش!!دن، برآم!!دن،بروز

جلوه کردن، خودنمائی )نگا »برز«( )توجه: کلمات دیگ!!ر این لغت ک!!ه در ع!!ربی

س!!اخته ش!!دن ان!!د عبارتن!!د از: ب!!راز، بری!!زه، اب!!رز، مب!!ارز، اب!!راز، ب!!ارز، م!!برز و

دیگران(.

= از لغات اروپ!!ایی گرفت!!ه ش!!ده ولی ب!!االخره از اص!!ل آری!!ایی(Bronzeبرونز )

برنج و برنجی یعنی همان فلز معروف آمده است.

= از همان »پروه« در فارسی گرفت!!ه ش!!ده ک!!ه بمع!!نی ت!!اراج در جن!!گ وبروه

غنائم جنگی که از دست دشمن شکست خ!!ورده بگیرن!!د. در ع!!ربی ام!!روزه این

کلمه بیشتر برای وسائل اسقاطی و آت آشغال بکار میرود. )جنگ بازار؟(

= از همان کلمه »بردن« فارسی بمعنی حمل و نقل، رساندن، پیک، پستبرید

و نامه رسانی.

در زبان عربی »برید« یعنی »نامه رسای/پیک/پس!!ت = »دائ!!ره البری!!د« بمع!!نی

»اداره پست و نامه رسانی/پیک است. )توجه: چون ایرانی!!ان اولین مل!!تی بودن!!د

که در جهان سازمان پیک و نامه رسانی را اختراع کردند، ل!!ذا کلم!!ه »بری!!د« هم

که بمعنی بردن و رساندن نامه/پی!!ک/پس!!ت اس!!ت، ن!!یز از س!!اختار زب!!ان ای!!رانی

است(.

= از همان کلمه »برید« فارسی یعنی پیکی، پستی، چاپاری )نگا برید(.بریدی

144

= از همان بزر فارسی یعنی دانه، تخم گیاه!!ان و حبوب!!ات )کلم!!ات ب!!زره وبزر

ابازیر و غیره و در عربی نیز از همین ریشه می آیند که صیغه بندی عربی به آنها

داده شده است(.

Z از وزغ فارس!!ی یع!!نی غورباغ!!ه و غ!!وک آم!!ده اس!!ت. در ع!!ربیبزغ = احتم!!اال

امروزه بمعنی »از پوسته در آم!!دن« )مث!!ل غورباغ!!ه و حیوان!!ات ن!!وزاد(، ب!!یرون

آمدن )خورشید( و دمیدن )سپیده/سحر( و غیره بکار میرود )مشتقات ع!!ربی آن

(6بازغ و بزوغ و دیگران است( در قرآن مجید هم دوبار آمدن نگا، سوره انعام )

.77آیه

= از همان بس فارسی بمعنی »کافی« است. )بس کن!( ب!!از ایس!!تادن ازبس

یک کار و یا خودداری ردن، جلو خ!!ود را و ی!!ا دیگ!!ران را گ!!رفتن، من!!ع ک!!ردن. در

عربی امروز بمع!!نی »فق!!ط« هم بک!!ار م!!یرود. )همین کلم!!ه »بس« پس از فتح

اندلس توسط سرداران اسالمی ! ایرانی مثل طارق بین زیاد، همدانی، ب!ه زب!ان

اسپانیایی و از آنج!!ا ب!!ه زبانه!!ای دیگ!!ر از جمل!!ه فیلیپی!!نی داخ!!ل ش!!ده ب!!ه ش!!کل

( یعنی »بسمه!« »همینه که هست!« و غیره(.Basta»بستا!« )

= از ریشه فارسی بسباس و یا »برباز« بمعنی پوسته ج!!وزبسباس/بسباسه

(. بسپایه و بسبایج و بسفایج هم آمده است.Mace/Fennelیا )

= از کلمه فارسی »بوزه« یعنی ش!!رابی ک!ه از ب!!رنج و ی!!ا ارزن س!!تبسبوسه

می کند. در عربی

145

»بوز« و »بوزه« را به یکنوع خوراکی هم که از ش!!یر و ش!!کر درس!!ت می کنن!!د،

به شراب می گویند.(Boozeمی گویند. )در زبان انگلیسی هم

= از هم!ان بس!تان فارس!ی و ی!ا بوس!تان )= ج!ای ب!وی خ!وش( آم!دهبستان

( بکار م!!یرودGardenاست. در عربی بیشتر به معنی قدیمی آن یعتی باغچه گل )

تا بمعنی »می!وه زار« ک!ه ام!روزه در فارس!ی معم!ول اس!ت )همین خ!ود دلی!ل

آنستکه این کلمات هزاران سال پیش به زبان عربی وارد ش!!ده و اص!!الت مع!!نی

خود را بیشتر حفظ کرده است تا در فارسی امروزه که تحویل به زبان »دری«

و غیره داشته است( مشتقات عربی بستان: بس!اتین )جم!ع(، بس!تانی، بس!تنه و

دیگران.

( = از کلمه بوزین!!ه فارس!!ی اس!!ت )یع!!نی میم!!ون(، ولی درBusaina = )بسینه

( بکار میرود.Kittenعربی امروزه بمعنی بچه گربه )

Z از کلمه »پشت« فارسی، ب!ه لب!اس و ی!ا عب!اء گفت!ه می ش!ود؛ پشت = احتماال

هرچیزی که به »کول« یا پشت انداخته و بدن را از سرما حفظ کنند.

= از هم!ان »بش!م« فارس!!ی ک!ه مع!نی افس!رده و مل!!ول و ی!!ا س!!وگوار،بشم

میدهد. در عربی امروزه بمعنی بد حال بودن، سوء هضم و استفراغ ی!!ا »دل ب!!ه

هم خوردگی« بکار میرود.

= از کلمه »بشمه« فارسی و ی!!ا »یش!!مه« بمع!!نی پوس!!ت ج!!انوران دربشمار

زبان عربی چرم خام حیوانات را می گویند )نگا عمید(

146

Z از کلمه »بشنین« فارسی، نوعی گیاه که ب!!آن »بوم!!ادران« همبشنه = ظاهرا

Z از همان ریشه فارسی است که به »نیلوفر« )کهبشینگفته میشود. = احتماال

آنهم فارسی است( مصری گفته میشود. عالوه ب!!ر »نیل!!وفر مص!!ری« در ب!!رخی

�نار« و »سدر« هم اطالق میشود. مناطق همین اسم به درخت »ک

Z ع!!ربی ش!!دهبطئی = این کلمات و مشتقات دیگ!!ر آن در زب!!ان ع!!ربی احتم!!اال

کلمه »بتائیدن« و »بتا« در فارسی قدیم هستند. در عربی امروزه بمع!!نی »آرام

و بی خیال بودن« یا عدم توجه، »آهستگی نزدیک به توقف«. در فارسی بمع!!نی

»ول کردن« و »بی خیال بودن« و یا »بهل بشو!« )ول کن بشود! که اصل کلمه

»بلبشو« هم هست یعنی بی سر و سامانی، قاتی پاتی و غیره.

= ناگهان، ناگهانی، غیرمترقبه )با احتمال ق!!وی ب!!ا کلم!!ه »بغی« ک!!هبغت/بغته

مساویست با طغیان و ظلم و جور، شورش بر علی!!ه جامع!!ه، عم!!ل غیرق!!انونی،

د، در رباط!!ه اس!!ت(. و مجم!!وع اینه!!ا هم ب!!ا کلم!!ه � قانون شکنی، سرکشی و تمر

»بغ« در فارسی قدیم )و »بهگوان« بزب!!ان سانس!!کریت و هن!!دی( یع!!نی »خ!!دا«

مرتبط هستند. )در زبان روسی »بوگ/بوگا« به خدا می گوین!!د(. کس!!یکه »بغی«

و سرکش و قانونشکنی می کند، در واقع خود را بجای خدا و قانون گذاشته و از

کسی اطاعت و فرمانبرداری نمی کند مگر از خودش. خودش را »خدا« کرده و

مرکز جهان و باصطالح »فرعون« در زمین، طاغی و یاغی و باغی(.

147

اصطالح قرآنی »کسیکه خودش را خدای خویش کرد« از همین مفهوم اس!!تفاده

کرده است.

( فاحشگی و غ!!یره، همگی4( شهوترانی 3( ظلم و جور 2( سرکشی 1 = بغی

در رابطه با »بغ« فارسی است )نگا بغت و بغته(

= از کلمه »بک« فارس!!ی بمع!!نی »وزک«، وزغ، غ!!وک، قورباغ!!ه و ب!!ه چن!!دبق

جانور و حشره دیگر اطالق می شود.

= از هم!!ان بقچ!!ه فارس!!ی یع!!نی بس!!ته پارچ!!ه یی ک!!ه در آن لب!!اس وی ابقچه

وسایل دیگر را حمل می کنند.

= تلفظ عربی کلمه »بخشش« فارسی که در عربی بمعنی»انعام« بهبقشیش

خدمتکار و ی!!ا ک!!ارگران رس!!توران، و غ!!یره بک!!ار می رود. )در انگلیس!!ی و دیگ!!ر

می گویند.(Bakhshishزبانهای غربی و هندی »وارد و« نیز همان بخشیش

= در عربی بمعنی دانه، سیاهی، بکه، پیسه. باحت!!ال ق!!وی ب!!ا کلم!!ه »ب!!ق«بقع

)نگا »بق«( فارسی مربوط است، ولی تلفظ آن ب!!ر اث!!ر قرنه!!ا فاص!!له زم!!انی و

مکانی و فرهنگی تبدیل شده است.

= از همان کلمه ب!اقلوا / ب!!اقالوا در فارس!!ی ک!ه ن!!ام ش!!یرینی مع!روفبقالوه

است، می آید.

= از کلم!!ه بقم و ی!!ا »بکم« فارس!!ی، ن!!ام درخ!!تی اس!!ت ک!!ه آن را دربقم

می گویند.Brazil wordانگلیسی

148

= در زب!!ان ع!!ربی مع!!نی بج!!ا مان!!دن، ب!!ودن در یکج!!ا، تک!!انبقی،بقیه/باقی

نخوردن، ادامه داشتن و غیره می ده!د. ولی ب!ه احتم!ال ق!وی هم!ه این کلم!ات

دوباره به همان »بق« فارسی برمیگردد. نگا »بق« و »بقع«.

Z مخف!!ف کلم!!ه »به!!ل« دربل = بمعنی بلکه، آری، باشد، حرف ایج!!اب )احتم!!اال

فارسی است بمعنی: بگذار بشود! باشد! چنین باشد!(

= لک لک، حاجی لک لک، پرنده سفید معروف که در برجه!!ای خان!!ه ه!!ا وبالرج

قلعه ها آشیانه می کند.

�ر« )اص!!ل تلف!!ظ فارس!!ی بل!!ور، قب!!ل از ع!!ربی ش!!دن آن(بلوFر = از کلم!!ه »بال

بمعنی شیشه، سنگ مع!!دنی ک!!ه از آن شیش!!ه می س!!ازند )مش!!تقات ع!!ربی آن

بسیار است(

= از همان کلمه بلوک فارسی بمعنی ناحیه، منطقه و یا بخشی که ش!!املبلوک

چند دهات یا شهر و یا کشور میشود.

= میوه درختی اس!!ت مث!!ل هلیل!!ه ک!!ه آن!!را بلیلج هم می گوین!!د. در ع!!ربیبلیله

امروزه به نوعی غذا که از شکر و ذر�ت درست می کنند، گفته می شود.

= از همان بم در زبان فارسی که صدای پر و درشت س!!یم ت!!ار و س!!ایر آالتبم

موسیقی را می گویند، بعکس صدای »زیر« )جمع عربی آن »بموم« است.

= باحتمال قوی از دو کلم!ه فارس!ی »بن« = ریش!ه + باغ!ه =بمباغ/بمباغه

»برجستگی«، بمعنی کراوات کوچک )= کراواتچه( یا »پاپیون« است. )ب!!ا توج!!ه

149

Z س!نت و اخ!تراع م!ردم »ک!روآت« بالک!ان به اینکه خود کلم!ه ک!راوات هم اص!ال

است، که مهاجرین قدیم ایرانی هستند، رابطه این دو کلمه روشن تر می ش!!ود.

(.Bowtie)در انگلیسی

= بانک، پولخانه، مرکز پ!!ول و اوراق ارزی )لغت بان!!ک و »بنک!!دار« از جمل!!هبن

لغات قدیم پهلوی هستند که بعدها به اروپ!!ا رفت!!ه و بش!!کل دیگ!!ری ب!!ه خودم!!ان

بازگردانده شدند. )درست مثل کیک که از »کاک« و »کوکه« خودم!!ان ب!!ه غ!!رب

« برگشت(.Cakeرفت و بشکل »کیک

= از همان کلمه بنگ فارسی که از آن چرس و دیگر مواد مخد�ر درس!!ت میبنج

شود. گردی که از برگ درخت شاهدانه بدست می آید و اعتیاد آور است.

Z تلفظ عربی »بنگر« فارسی است که بمعنی چغندر می باشد.بنجر = احتماال

= از همان کلمه »بند« فارس!!ی بمع!!نی قس!!متی از جمل!!ه )بن!!د اول و دوم وبند

غیره( جمع عربی آن »بنود« است.

= از کلمه بندر فراسی بمعنی »بندرگاه« یا ایستگاه کشتی؛ محل حم!!ل وبندر

نقل دریایی.

بندق= از کلمه فارسی فندق )=آجیل مع!!روف(. در ع!!ربی بن!!دق بمع!!نی گلول!!ه

است )= شکل فندق(. کلم!!ه بن!!ادق )= جم!!ع بن!!دق( بندق!!ه، بن!!دقی، بن!!دقچی و

دیگران همه از این ریشه ئند(.

150

که ی!!ک لغت اس!!پانیایی اس!!ت بمع!!نی »پ!!رچم« ولیBandera= از کلمه بندیره

اصل لغت از زبان فارسی قدیم به زبان اسپانیایی رفته است. )فرام!!وش نش!!ود

از اوست، یکGebralterکه »طارق بن زیاد« فاتح اسپانیا که اسم جبل الطارق

سردار ایرانی مسلمان و از اهل همدان بود! و بزرگ!!ترین موس!!یقی دان ان!!دلس

اسپانیا نیز »علی زریاب« ش!!اگرد ابواس!!حاق موص!!لی ب!!ود ک!!ه ه!!ر دو از اه!!الی

ش!!یراز ای!!ران بودن!!د! بن!!ابر این ورود لغ!!ات فارس!!ی ب!!ه اس!!پانیائی مث!!ل)رقص

= یعنی خراسانی = ایرانی وSaracinسرابندان« و »رقص خیتان« و یا معماری

ک!!ه هم!!ان »ش!!یرازیهای« مه!!اجر ب!!ه اس!!پانیا بودن!!د، کلم!!هXeresبالخره و کلمه

cherryش!راب ش!یراز ) Shirazهم!ه نش!انی از نف!وذ عمی!ق فرهن!گ ای!رانی در )

اسپانیاست(.

در زبان انگلیسی( از همان »پادزهر« فارسی بمع!!نی تری!!اقBezoar= )بنزهیر

یا تریاک در پزشکی است.

= از همان کلمه بنفشه فارسی، گل معروف دارویی که بزبان عربی همبنفسج

منتقل شده است.

= بنفشه یی، رنگ بنفش، برنگ بنفش.بنفسجی

= ی!!اقوت ارغ!!وانی، ن!!وعی س!!نگ مع!!دنی گرانبه!!ا )در زبانه!!ای اروپ!!اییبنفش

Amethyst.)می گویند

151

�ر« فارسی است، آمده که مع!!نیبنور = از کلمه »بلور« که خودش مع�رب »بال

»لیوان« را در زبان عربی امروز می دهد.

= از اصل فارسی »بنیاد« گرفته شده و بع!!دها ص!!رف ع!!ربی ب!!ه آنبنیان/بناء

Z معنی »ساختمان« می دهد. داده ئند و فعال

ات اس!!ت. در ع!!ربی آن!!رابوتقه � = از کلمه فارسی »بوته« که ظ!!رف ذوب فل!!ز

»بودقه« هم می گویند )نگا بودقه(.

Z از ریشه کلمه »باختن« یعنی از دست دادن، )مث!!ل در قم!!ار(بوخ/باخ = احتماال

و یا نابود شدن )مثل جان از دست دادن(، نفله شدن، از بین رفتن، تلف شدن.

= )نگا بوتقه(بودقه

Z از همان »بار« فارسی است بمعنی مصیبت و بالء و فالکت وبور/بار = ظاهرا

نابودی )بار گناه، بدبختی و غیره( چیزی که س!!نگین اس!!ت و رنج و ع!!ذاب ایج!!اد

میکند.

= نوعی آش از اسفناج )=لغت دیگر فارسی که وارد عربی و انگلیسیبورانی

و غیره هم شده است( درست می کنند همراه با دیگر سبزیجات و مخل�فات آش

معمولی.

= مأخوذ از کلمه بور فارسی ی!ا ب!ورک ک!ه هم!ان اس!ید بوری!ک دو س!ود،بورق

بورات دو سود یاتنگار که در غالب دریاچه های ای!!ران بط!!ور ط!!بیعی وج!!ود دارد

152

می گویند که از هم!!ان »ب!!وره«Borax)در انگلیسی و زبانهای دیگر اروپایی آنرا

فارسی است(

= از کلمه »بورو« در فارسی بمعنی ش!!یپور، کرن!!ا، ب!!وق، ش!!اخ اعالن دربوری

جشنواره های مذهبی و ملی که طوائف مختلف جهان بکار می برند.

= لغت فارسی که در زبان عربی هم معمول شده است ولی با معانی کمیبوز

متفاوت. اصل فارسی آن بمعنی اسب تندرو، انسان تیزهوش و چابک اس!!ت. در

ع!!ربی ام!!روزه بیش!!تر بمع!!نی ی!!ک انس!!ان غمن!!اک و مح!!زون )مث!!ل ی!!ک نابغ!!ه

مالیخولیائی و غیره( آمده است.

= م!!أخوذ از هم!!ان ب!!وزه فارس!!ی، بمع!!نی ش!!رابی ک!!ه از ب!!رنج و ی!!ا ارزنبوزه

درست می کنند؛ در عربی هم »بوزه« بهمین معنی بک!!ار می رود )در انگلیس!!ی

Booze.)هم می گویند

= از کلم!!ه پ!!والد فارس!!ی، در ع!!ربی عالوه ب!!ر »پ!!والد« »ف!!والد« هم میبوالد

گویند )نکته: ایل بزرگ »جنبالط« در لبنان که پیروان م!!ذهب »دروز« آن کش!!ور

هستند اسم خود را که »حنبالط« باشد از نام پدربزرگ ایرانی خودش!!ان ب!!ه ن!!ام

Z خ!!ود م!!ذهب »ج!!ان پ!!والد« ک!!ه بع!!ربی »جنبالط« ش!!ده اس!!ت، دارن!!د. ض!!منا

»دروزیه« نیز از پیروان یک رهبر دی!!نی سیاس!!ی ای!!رانی بن!!ام »اس!!ماعیل دراز«

)قرآن یازدهم میالدی( میباشند. این دو موضوع جالب تاریخی فرهنگی بما کم!!ک

153

می کند که ب!ه دالئ!ل نف!وذ ف!رهنگی ای!ران، از جمل!ه زب!ان فارس!ی، در زب!ان و

فرهنگ جهانی و بخصوص خاورمیانه عربی، بیشتر پی ببریم(.

= باحتمال قوی از ریشه »به« فارسی بمعنی »نیکو« و فرسند، شادمان،بهجه

زیبا منظر )مثل ب!!اغ و بوس!!تان(. ش!!اید هم از »بهچ!!ه« )ک!!ه در ع!!ربی ح!!رف چ

نیست و لذا به ج تبدیل شده است( و یا حتی »باغچه« مشتق ش!!ده باش!!د. )این

کلمه مشتقات زیادی در عربی دارد(.

Z با کلمات فارسی »به + دل« و یا »ب!!د + دل« مرب!!وط اس!!ت.بهدل = احتماال

معنی ام!!روزی آن در ع!!ربی عبارتس!!ت از: ب!!ه دل ش!!دن، ن!!اراحتی، اذیت و آزار

شدن، رنج کشیدن، دل رنجی و غیره.

Z از اص!!ل فارس!!یبهر؛ ابهر = )مش!!تقات: ب!!اهر و مبه!!ور و دیگ!!ران( ظ!!اهرا

»بهار« مشتق شده اند. در عربی امروزه بمعنی »روشنی« »درخشش« و غیره

آمده است )مثل بهار شاد و روشن در مقابل زمستان تیره و تاریک(.

= عربی شده کلمه فارسی »بهرامه« یعنی بید مشگ که در نوشیدنیهابهر امج

و شربت و حتی داروسازی و طب گیاهای هم استعمال می کنند.

= زرق و برق دار )مثل مهر جان عربی ک!ه از مهرگ!ان فارس!ی آم!دهبهرجان

بمع!!نی »جش!!ن/جش!!نواره/ش!!ادمانی و غ!!یره«( در ع!!ربی ام!!روز »بهرج!!ان« را

بمعنی زیبانما، ظاهر فریب، ظاهر فریب، تظ!اهر و دن!گ و فن!گ بک!ار می برن!د.

)مشتقات بهرجان در عربی عبارتند از بهرج، بهرچه، مبهرج و غیره(.

154

= نگاه بهرامجبهرامه

= عربی شده کلم!ه فارس!ی »بهرم!ان« بمع!نی ی!اقوت س!رخ،بهرم/بهرامن

سرخاب صورت )آرایش بانوان( و همچنین ن!!ام ن!!وعی ابریش!م رنگارن!!گ س!!ت.

)مثل ابریشم »استبرق« یا »استبره« یا »ستبره« ک!!ه در ق!!رآن مجی!!د هم آم!!ده

(54! آیه 55است )نگا، سوره الرحمان !

= بمع!!نی آبگوش!!ت، س!!وپ ن!!وع غ!!ذای آبکی )ش!!اید تلف!!ظ ع!!ربی کلم!!هبهریز

»بریز!« باشد.(

= از کلمه فارسی »بهک« بمعنی لکه س!!فید روی پوس!!ت، ش!!بیه پیس!!ی وبهق

برص، ولی با آن فرق می کند.

= تلفظ عربی همان پهلوان فارس!!ی بمع!!نی شخص!!یبهلوان )با حرف »ب«

Z کلمه پهلوی منس!!وب اس!!ت ب!!ه Z پهلوان و اساسا زورمند، توانا، دالور، دلیر )ضمنا

»پهلو« یعنی شهری، با فرهنگ و متمدن در قابل دهاتی. همچنین نام گ!!روهی از

جنگاوران و نجبای آریایی که به هندوستان و چند منطقه دیگر جهان کوچ کرده و

سکونت گزیدند و در آن مناطق به طائفه »پاالوا« ی!!ا »پهل!!وا« مع!!روف هس!!تند.

نام جزایر »پاالو« در اقیانوس آرام و جزیره »پ!!االوان/پهل!!وان؟« در فیلی!!پین هم

قابل ذکر است(.

155

= از کلمه »پهلوان« فارسی پهلوی بمعنی شخصی پ!!رزور وبهلوان/بهلوائیه

قوی/قهرمان جنگها و یا مسابقات ورزشی و غیره. در عربی امروز بیشتر بمعنی

آکروبات باز )در سیرکهای هنری( بکار میرود.

= از دو کلمه فارسی »به« )=خوشی( »ولول« )=سرمس!!ت، ش!!نگل وبهلول

منگل( آدم بی خیال، شادمان و سرمست، سرخوش و بی غم و غصه، قلندر )از

جمله بهلول معروف زمان هارون الرشید و شیخ بهلول عصر خودمان(.

= نگاه بهجهبهیج

Z از کلمهبهیمه = جانوران اهلی، چهار پایان )ظاهرا

»بهی« در فارس!!ی بمع!!نی »به!!ره من!!دی« »فای!!ده دار« ی!!ا اس!!تفاده رس!!انی و

خدمت، نعمت های دنیوی و غیره آمده است(. کلمات دیگر مش!تق از »بهی« در

زبان عربی، عبارتند از: بهاء، بهو، بهی، ابهی، مباهات و غیره.

= از کلمه پیاده فارسی آمده است. در عربی امروزه بمعنی پی!!اده نظ!!امبیاده

در ارتش؛ یا سربازان غیرسواره، بکار میرود.

= از کلمه »آبیاری« فارسی همان چرخ آبیاری )در کنار رودخانه هایی مثلبیاره

نیل و دجله و فرات( که خود یکی از اختراعات قدیم ایرانیان است. ن!!ام ق!!دیمی

(.Persian Wheelدیگر »بیاره« عبارتند از: ناغوش، ناوره و »چرخه ایرانی« یا )

= از همان پا جامه فارسی یا پیژامه، لباس خانه و خواب )در انگلیسی وبیجاما

فارسی بکار میرود.(Pyjamaزبانهای دیگر اروپائی نیز همین کلمه

156

= زمین خرمن کوبی )جمع عربی آن بیادر است(.بیدر

= تلفظ »بیده/بیاده و باالخره از کلمه پیاده فارسی ک!!ه در ش!!طرنج بک!!اربیدق

میرود، آمدها ست.

= مع�رب کلمه »پیاده« شخصی غیرسوار، راهنمای مسافران در کاروان وبیدق

غ!!یره، س!!رکاروان، س!!اربان )ش!!اید بی!!دق تلف!!ظ ع!!ربی »ب!!یرق« باش!!د ه مع!!نی

»علم« و پ!!رچم اس!!ت ک!!ه راهنمای!!ان ک!!اروان ی!!ا چاووش!!ان ب!!ه دوش خ!!ود می

کشند(.

= از بادنجان فارسی، همان سبزی معروف، بعربی تب!!دیل ش!!ده اس!!تبیذنجان

در عربی »بادنجان« هم می گویند.

= از همان فیروزه )=پیروزه( فارسی مع�رب شده است؛ سنگ آبی رن!!گبیرزج

گرانبها که معدنی است و در جواهرات سازی بکار میرود.

= تلفظ عربی پرگار که در طراحی و مهندسی بک!!ار م!!یرود. ب!!ا توج!!ه ب!!هبیکار

اینک!!ه خ!!ود کلم!!ه »هندس!!ه« هم در اص!!ل فارس!!ی اس!!ت )= از »ه!!ا ان!!دازه«

آنگه رابطه بین پرگار و هنرMeasurement/هیندازه/ و باالخره »اندازه« گیری یا

مهندسی روشن تر می شود.

= از همان بیمارستان فارسی یا شفا خان!!ه اس!!ت. گ!!اه در ع!!ربی،بیمارستان

لغت قدیمی بیمارستان یعنی »مارستان« )از همان »مار« که عالمت داروسازی

157

است؟( بکار میرود. در عربی ام!!روزه بیمارس!!تان عالوه ب!!ر مریض!!خانه، بمع!!نی

تیمارستان )بیمارستان روانیها( هم استعمال می شود.

حرف »پ«

= جمع عربی »پهلوانی« است که مع!!نی »نم!!ایش زورب!!ازو/کش!!تیپهلوانیات

گری و غیره« است. در عربی امروزه بیشتر بمعنی ه!!نر نم!!ائی در »س!!یرک« و

آکروبات و امثال آن بکار برده می شود.

حرف »ت«

= از همان »ت!!ازه« فارس!!ی یع!!نی ش!!اداب، ض!!د کهن!!د، ض!!دبیات وتازه/طاره

مانده )مثل میوه و سبزیجات و غیره(.

= از تبن/تبنک/تبنگ/تبنگو/تنبگه = کاه، حصیر، نی، س!!بد، رفی ک!!ه از ترک!!هتبن

نرم درختان بهاری میبافند و هنگامی که خشک شد برای حمل وقل میوه و غالت

بکار می برند. )مشتقات عربی آن زیاد است(.

= از همان کلمه تخ در فارسی آمده و بمع!نی ور آم!!دن خم!یر، ت!!رش ش!!دنتخ

مواد تغذیه که باعث تخمیر آنها میشود )مثل خمر، آبجو و غیره( در فارسی تفاله

Z تفاله کنجد، انگور و غیره(. را هم می گویند. )مثال

= از همان تخت فارسی بمعنی نیمکت، صندلی چند نشینه، جعبه، تخت!!ه وتخت

غیره.

158

= اطاقچه سواری، هودج، کجاوه، پالکی روپ!!وش دار ک!!هتختروان/تخت روان

چند نفر و یا یک چارپا آنرا حمل کند، برانکار.

= همان تخته سیاه و یا سفید در کالس درس. همچ!نین م!یز ی!ا جایگ!اهیتخته

که از تخته و چوب درست شده باشد.

= از همان کلمه قدیمی فارسی )که هنوز در هند و پاکستان بک!!ارترزی/درزی

میرود(. بمعنی خیاط، دوزنده، لباس دور.

= جای ترس )= خطرناک( در عربی بمعنی »اسلحه خان!!ه«ترسانه/ترسخانه

�د خانه و مهمات ارتش!!ی. بن!!درگاه را هم می گوین!!د. )ش!!اید ب!!ه خ!!اطر اینک!!ه زرا

استفاده نظامی دارد و گاه مواد منفجره در آن انبار میشود(.

= از همان ترنج فارسی که بالنگ و باد رنگ هم خوانده میشود.ترنج

= از کلمه تریاک فارسی که در اصل بمعنی پادزهر، داروی درمانی، عالجتریاق

و دوا بکار میرفته است.

= تلفظ ع!ربی تافت!ه، ن!وعی پارچ!ه ابریش!می گ!رانقیمت )در انگلیس!ی وتفتا

می گویند(.Taffetaدیگر زبانهای غربی هم

= از کلمه »تف!!ک« فارس!!ی بمع!!نی تفت!!ک، ن!!وعی اس!!لحه ب!!ادی درتفکه.تفک

قدیم که با آن گلوله چوبی و یا سفالی پرتاب می کردند.

= تف کردن، آب دهان انداختین )درعربی مشتقات دیگر هم دارد(.تفل

159

= از کلمه »تک« فارس!!ی ک!!ه لغت ق!!دیمی اس!!ت بمع!!نی ت!!ه، پ!!ائین قص!!ر،تک

زیرزیر، در عربی امروزه بیشتر بمعنی زیر پا گذاشتن، له و لورده کردن با پ!!ا و

غیره استعمال میشود.

= نگا »تک« )لغت باال(تکتک

= از همان »تکه« فارسی بمعنی قطعه، قسمت، جزء، پاره یی از هر چیز.تکFه

در عربی امروزه بیشتر بمعنی »کمربند« بکار میرود.

Z از طری!!ق زب!!انتمرجی = تلفظ عربی کلمه »تیمارجی« در فارسی که ظاهرا

ترکی عثمانی به عربی وارد شده است. معنی آن در عربی فعلی عبارتس!!ت از:

پرستار، بیماردار، بیماربان، کسیکه از یک بیمار نگهداری می کند.

ب کلمه »تاج« فارسی یا دیهیم است ک!!ه یکی از نش!!انه ه!!ای اق!!وامتوج � = معر

آریایی )در افغانس!!تان و پاکس!!تان( می باش!!د. البت!!ه ت!!اج ش!!اهان و کاله پوس!!تی

سرداران و کاله یا عمام!!ه/دس!!تار اق!!وام پارس!!ی »پش!!تون«/ ک!!ه بع!!دها توس!!ط

»مغوالن ایرانی شده« به هندوستان هم راه یافت همه »تاج« به حساب میاین!!د.

ه ایرانی!!ان �Z کلمه »تاجیک« )=تاجداران( از همین جاس!!ت. عالمت مشخص!! اساسا

که کاله پوست/ تاج/ عمامه یا دستار آریایی بر سر داش!!تند و بدینوس!!یله خ!!ود را

از اقوام ترک و تاتار و اعراب و غیره متمایز می کردند. کلمه تازی یعنی عربهای

ایرانی االصل که ه!!زاران س!!ال پیش ب!!ه س!!رزمین عربس!!تان مه!!اجرت ک!!رده و

شهرهای اصلی عربستان و یمن و عمان را س!!اختند، در مقاب!!ل عربه!!ای بیاب!!انی

160

بومی که حتی در قرآن هم »اعراب« نامی!ده ش!ده ئن!د و ب!ا »ع!رب« ف!رق می

Z کلمه »اعراب« از الف + ع!!رب ت!!رکیب ش!!ده ک!!ه ال!!ف آن عالمت کنند. ظاهرا

نفی است یعنی »غیر عرب« یا »نیمه عرب« یا »عرب درجه دوم« )= بیاب!!انی،

بادیه نشین واز طبقات پائین( در مقابل »عربهای شهر نشین/ تازیان« که هم!!ان

تاجیک ها و تاجداران ایرانی مهاجر بودند.

در انگلیسی و غ!!یره ازTuran)توجه: عمامه و یا سربند »سیکها« در هند و کلمه

همین جاست(

هم در انگلیس!!یCanvas= از کلمه »تیل« در فارسی قدیم بمعنی کنف )= تیل

از همین کلمه کنف می آید( کتان، و انواع دیگ!!ر پارچ!!ه و ریس!!ندگی نخی و پنب!!ه

می گوین!!د ک!!هTelaیی. )نکته: در زبان فیلیپینی به هر نوع پارچ!!ه ندوخت!!ه »تیال«

Z آریایی آمده است. باحتمال قوی از زبان هندی و اساسا

= )نگا »تیل«(.تیله

= )نگا تمرجی(تیمارجی

= از کلمه فارسی پهلوی»تین« و یا »تین!ه« یع!نی انج!یر )توج!ه: »تین« درتین

قرآن هم از همین کلمه نام گرفته است. سوره ه!!ای دیگ!!ر ق!!رآن مجی!!د هم ک!!ه

نامه!!ای فارس!!ی ق!!دیم دارن!!د عبارتن!!د از: فی!!ل/بق!!ره/که!!ف/ن!!اس/ن!!ور/ و

�سنا« بمع!!نی »پرس!!تش و عب!!ادت« بیش!!تر نزدی!!ک �سن/ی باالخره»لیس« که با »ی

است تا لقب حضرت رسول )ص(و غیره.

161

« در انگلیسی بمعنی گل »الله« گرفته ش!!ده، ولی درTulip= از کلمه »تیولیب

اصل کلمه »تولیب« از دو کلمه فارسی »دو+لب« یعنی گل دو لبه آمده است.

( ک!!هTurbanبعضی معتقدند که چون این گل به شکل »دستار« و یا »عم!!امی« )

Dolآنهم باز به کلمه » Bandفارسی، یعنی آنچه به س!!ر بندن!!د، برمیگ!!ردد، ل!!ذا »

»تولیب« نامیده شده است.

حرف »ث«

= از کلمه »ترید« فارسی )=ن!!ان خیس!!انده در آبگوش!!ت و غ!!یره( گرفت!!هثرید

شده است.

حرف »ج«

= از هم!!ان ج!!ار فارس!!ی بمع!!نی فری!!اد، اعالن، خ!!بردار، در ع!!ربی بیش!!ترجار

بمعنی »دعا« یا فریاد خدا، البه به پیشگاه االهی، و نیایش آمده است )توجه: در

عربی جار بمعنی همسایه هم هست که مورد نظر ما در اینجا نیست.(

= از هم!!ان ج!!ام فارس!!ی بمع!!نی پیال!!ه و ظ!!رف نوش!!یدنیها. )مث!!ال »ج!!امجام

جمشید جم« اولین ش!اه ب!زرگ آریائیه!ا ک!ه ن!امش م!رکب از »جم« و ی!ا »یم«

)=آدم؟( بمع!!نی »فرم!!انروا« و »ش!!ید« بمع!!نی »درخش!!نده/ن!!ورانی« مث!!ل

خورشید. بنابراین اسم جمشید = فرمانروای درخشنده/نورانی/روحانی. جمشید

فرمان اص!!لی م!!ال اوس!!ت، از جمل!!ه10صاحب یک »کتاب آسمانی« هم بود و

»سدته بندی طبقاتی« جامعه به کشاورزان، ارتشیان بازرگانان، حاکمان که نی!!از

162

جامعه قبایلی آنروز بود و بعد از آمدن اسالم در ایران ملغی شده، ولی در هند و

بعضی مناطق دیگر جهان هنوز برقرار است. )نگا: نامهای پارسی، مانیکاگان!!دی،

(.1994چاپ هند

نوروز باستانی هم یکی از فرامین جمشید جم است.

= تلفظ عربی کلمه »جامگی« در فارسی؛ پ!ول خاص!ی ک!ه ب!ه ن!وکر وجامکیه

Allowanceکلفت برای پوشاک و خوراک ساالنه/ماهانه میدهند. در انگلیس به آن

گویند( جمع عربی جامکیه = جوامک!

= تلفظ عربی گاومیش در فارسی است.جامو

= از گاومیش فارسی گرفته شده است.جاموس

= از کلمه »چاودار« فارسی است، که به آن گندم سیاه هم می گویند.جاودار

= از کلمه گاورس = گاوارزن = ارزن گاو، نوعی گیاه تلخ، شبیه ارزنجاورس

که در بیابانها میروید.

Z از »گاه« یعنی مقام، م!!وقعیت، اح!!ترام، شخص!!یتجاه = کلمه فارسی، احتماال

اجتماعی، جایگاه بین مردم و یا در نظر مردم.

= اسلحه خانه، مرکز سالح و مهم�ات ارتشی، جای سالح گرم )باروتی وجبخانه

غیر( باحتمال قوی این کلم!!ه از طری!!ق ت!!رکی عثم!!انی ب!!ه زب!!ان ع!!ربی هم وارد

شده است.

163

�ه« فارسی )در زبانهای اروپایی هم جبFه ( می گوین!!د مث!!لJoupe= از همان »حب

مینی ژوب و غیره( در اص!!ل فارس!!ی آن بمع!!نی »زره« و لب!!اس رزم اس!!ت. در

عربی بمعنی قبا و لباد�ه و لباس رو استعمال می کنند.

= )نگا »جبخانه«(جبFه خانه

= تلفظ عربی کلمه »گری« که نوعی بیماری پوستی در حیوانات است وجرب

باعث بیمو شدن آنها میشود. ریختن موی بدن حیوانات و »گر« شدن آنها.

= از کلم!!ه فارس!!ی »گرب!!ز/گرب!!زی« بمع!!نی زی!!رکی،جرب''ذه/جرب''زه/جرب''ز

شایستگی، لیاقت، هوش!!یاری )در ع!!ربی ام!!روزه بیش!!تر بمع!!نی منفی آن یع!!نی

کلک زن، دغلباز، حقه باز و غیره بکار می رود(.

Z از کلم!!ه فارس!!ی »گ!!ره بن!!دی« بمع!!نی »ت!!وبره«جربدنیه/جرابندیه = ظ!!اهرا

(.Knapsack)بافتنی( جوال، خرجین، کیف پشتی )در انگلیسی

= از همان کلمه »جیر جیر« فارسی )مثل جیرجیرک( بمعنی صدای زیر وجرجر

(Gargleنازک حشرات و پرندگان کوچک )در انگلیس هم همین کلمه را بص!!ورت

تلفظ می کنند(. در ع!!ربی ام!!روزه بمع!!نی »زی!!اد ح!!رف زدن« پرچ!!انگی ح!!رف

بیمعنا و مثل جیرجیره تند و تند صحبت کردن، استعمال میشود.

= از همان کلمه »جریب« فارسی و یا »گری« که مقار زمین مع!!ادل دهجریب

هزار متر مربع را می گویند.

164

Z ترکیبی از کلمه عربی »جزء« بمعنی بخش و قسم و ی!!ا تک!!هجز دادن = ظاهرا

و خرده بعالوه پسوند »دان« فارسی یعنی »جا«. در عربی امروز بمعنی »کی!!ف

(.Purseپول خورد« یا »کیسه پول« است. )در انگلیسی

= از کلمه فارسی »گ!!زر« یع!!نی ه!!ویج و زردک. در بعض!!ی من!!اطق ای!!رانجزر

هنوز هم تلفظ جزر بکار میرود که اثر تس!!لط چن!!د س!!اله عربه!!ا ب!!ر ای!!ران زمین

میباشد.

= از کلمه »گزاف« در فارسی بمعنی مبالغه کردن، زیاده از ح!!د،جزف/جزاف

بیحساب، بیمهوده و غیره است.

= )نگا جز دادن(جزالن

= ششنی بمعنی »نمونه« و یا »نموزج« در عربی، »مسطوره«؛ ی!!کجشنسی

دانه یا یک مشت که نمونه یک خروار از یک جنس و یا کاال باشد.

Z از ی!!ک مص!!در ق!!دیمی فارس!!ی اس!!ت. در ع!!ربیجصطن/جس''طن = ظ!!اهرا

امروزه بمعنی »لم دادن«، لمیدن، ولو شدن، دراز کش!!یدن، اس!!تراحت ک!!ردن و

غیره بکار میرود.

= از هم!!ان کلم!!ه »چفت« فارس!!ی بمع!!نی قالب پش!!ت درب، ی!!اجفت/چفت

»دربند« یا »دربند« یا »کولون« درب؛ در عربی امروزه بیشتر بمعنی »گازانبر«

بکار میرود ولی اصل هر دو کلمه یکی است.

165

= زردوزی، گالبتون )هنر معروف ایرانیان که به هن!!د و چینجفتشی/چفتشی

و دیگر نقاط جهان هم صادر شد(.

Z از فارسی )که توسط ترکی عثم!!انی ب!!ه ع!!ربی هم وارد ش!!دهجفتلک = ظاهرا

است( بمعنی »امالک« مستغالت، تیول، زمینداری و غیره. )در عربی »چفلک«

هم می گویند(.

(، ک!!اهنی، ش!!من پیش!!گی،Magic= علم جف!!ر، ج!!ادو، پیش!!ه »م!!غ ه!!ا« )=جفر

Z کلمه»جفر« از تلفظ عربی »گبر« در فارسی، یع!!نی زرتش!!تی جادوگری )ظاهرا

بوجود آمده است(.

«( = تلفظ عربی »گل« همان روییدنی خوشبو و خوش!!رنگجلF )بر وزن � »کل

مثل گل محمدی/یاس و غیره.

= تلفظ عربی کلمه »گالب« در فارسی، آب گ!!ل، چکی!!ده و ی!!ا جوش!!یدهجالب

گل، که چیزی مانند عطر ست.

= از کلمه ژالتین فرانسوی که آنهم در اصل از »ژل« یا »گل« فارسیجالتین

یا لرزانک گرفته شده اس!!ت )در زبانه!!ای هن!!د و اروپ!!ایی و ی!!ا ای!!رانی ! اروپ!!ایی

ریشه کلمه گل زیاد به چشم می خورد(.

Z از کلمهجلباب/جالبیب )جمع عربی آن( = لباس بلند و لطیف زنانه؛ ظاهرا

جلبک ریشه دارد.

166

Z همریشه با گیالن( بمع!!نی کنج!!د،جلجالن = از کلمه »جیالن« فارسی )و احتماال

دانه روغنی که در انواع و اقسام خوردنیها بکار میبرند )نگا نامهای پارس!!ی/چ!!اپ

(.1994هند/

= از کلمه گلنار فارسی )=گل + نار( آمده است، یعنی »گل ان!!ار« و ی!!اجلنار

هر چیزی که برنگ گل انار باشد.

= شاید از کلمه »جل�« و جلب!!ک فارس!!ی )مث!!ل »ج!!ل وزغ«( ک!!ه در ع!!ربیجلFه

امروزه به مدفوع حشرات و حیوانات آبزی می گویند.

= فارسی یعنی ف!!داکارجمباز/جمبازی= جنباز/جنبازی =جانباز/جانبازی

و فداکاری، جان در کف، جان بقربان و یا باصطالح کردها »پیشمرگ« و فدائی.

= جانباز نگا جمبازجنباز

= جانبازی نگا جمبازیجنبازی

= از همان »زنجبیل« فارسی اس!ت، ک!ه گ!اه در ق!دیم آن!را ش!نگویر وجنزبیل

Gingerشنگیل هم می گفته اند. )در انگلیس هم از همان کلمه فارسی بص!!ورت

تلفظ می کند(.

= جنزار = زنجار از همان »زنگار« فارسی بمعنی مس زن!!گ زده، اکس!!یدجنزر

مس و آهن و فلزات دیگر، بطور کلی زنگ زده گی.

= زنجیر = از همان زنجیر فارسی گرفته شده است.جنزیر

167

�ت، جو و گن!!دم، ذر�تجوال = از همان جوال فارسی یعنی کیسه بزرگ برای غال

و غیره. شاید از کلمه قدیمی »جوبار« )یعنی بارجو( آمده باشد.

= جمع »گوهر« فارسی )نگا جوهری(.جواهر/جواهرات

Z ریشه فارسی دارد و ب!!ا کلم!!ه »جوخ!!ه« )= گ!!روه م!!ردم، دس!!تهجوخ = ظاهرا

جمع( مربوط است.

= از »چاودار« فارسی بمعنی گندم سیاه.جودار)نگا»جاودار«(

= از کلم!!ه ج!!وراب فارس!!ی گرفت!!ه ش!!ده و بهم!!ان مع!!نی ج!!وراب همجورب

امروز در زبان عربی بکار میرود )توجه عربهای اصیل عربس!!تان ح!!تی کفش هم

بپا نمی کردند، تا بخواهند جوراب بپوشند. و لذا فرهن!!گ ج!!وراب پوش!!ی و اس!!م

آن!!را هم مث!!ل ه!!زاران موض!!وع ف!!رهنگی، علمی و ه!!نری دیگ!!ر، از ایرانی!!ان ی!!اد

Z به آن شکل و یا تلفظ عربی دادند(. گرفتند، و گاها

= از همان »جوراب« فارسی یا »گوراب« یا »موزه« که از نخ یا پشم وجورب

یا ابریشم میبافند و پاها را در آن میپوشانند.

= از هم!!ان کلم!!ه »گ!!اوز/گ!!وز« فارس!!ی بمع!!نی گ!!ردو و گردک!!ان می آی!!دجوز

)مشتقات عربی آن جوزه، جوزی و دیگران است(.

= از هم!!ان »کوش!!ک« فارس!!ی خودم!!ان بمع!!نی قص!!ر )= اص!!ل کلم!!هجوسق

»کسری«؟ کاخ و شاهسرا. )در انگلیس و زبانهای دیگر اروپایی ن!!یز همین کلم!!ه

بکار می برند(.Kiuskفارسی را بشکل

168

= تلفظ عربی کلمه »جوخ« فارسی بمعنی جوخه و دس!!ته م!!ردم و گ!!روهجوق

آدمها میباشد.

= از کلمه »گوهر« فارسی که در صال به معنی »مای!!ه« »م!!اده« اص!!ل،جوهر

خالصه شده و چکیده اشیاء جسمانی اس!!ت. و از آنج!!ا ک!!ه س!!نگهای مع!!دنی هم

»چکیده« و عصاره خاکها و سنگها و خالصه »آبکشیده« آنها هستند، لذا گ!!وهر و

ج!!وهر نامی!!ده ش!!ده ان!!د. )مش!!تقات ع!!ربی آن، ج!!وهری، ج!!وهره، ج!!وهرچی،

مجوهرات، جواهر و دیگران است(

= جاودار = چاودار یعنی گندم سیاه.جویدار

Z از دو کلم!!ه »ج!!اه« بمع!!نی مق!!امجهبز)جمع عربی آن: جهابزه( = ظ!!اهرا

د« )ب!!وزن »م!!ده«( بمع!!نی ب!!زرگ، د/ب!!� ت، شوکت و کلمه فارسی پهل!!وی »ب!!� � عز

عظیم الشأن )مثل س!!پهبد(. در زب!!ان ع!!ربی این کلم!!ه بمع!!نی شخص!!یت ب!!زرگ

علمی، هوشمند، دانشمند، ارزشمند و غیره است.

)لغت عبری( به علمای یهود و قاضیان شرعی گفت!!ه میش!!ود.حاخام/خاخام =

�م/حاکم/ و حکیم تب!!دیل ش!!کل داده اس!!ت بمع!!نی دان!!ا، در عربی این لغت به ح�ک

دانشمند، فرهیخته، مجتهد عل!!وم دی!!نی و فلس!!فه و ح!!تی پزش!!ک. ولی باحتم!!ال

خیلی قوی ریشه این کلمه از فارسی پهلوی اس!ت ک!ه »هخ!امنش« بنیانگ!ذار

سلس!!له هخامنش!!یان هم ب!!ه این عن!!وان ملقب و مع!!روف ش!!ده اس!!ت. مع!!نی

169

�نس« = آن + ک!!ه ح!!اکم /م!!دافع /دوس!!تدار + ن!!اس »هخامنش« و یا »هاخ!!ام ا

(.156)=مردم از »ناسو«( میباشد. )نگا »نامهای پارسی« چاپ هند/ص

Z تلف!!ظ ع!!ربی »هب!!ک« فارس!!ی ک!!ه بمع!!نی ک!!ف دس!!ت »و ی!!ا«حبک = ظ!!اهرا

فرورفتگی میان پنجه دست میباشد. در عربی امروزه این کلمه بمعنی »دای!!ره«

و سیر دایره وارسیارگان،است. )در قرآن به »والسماء ذات الحبک« توجه شود(

7( آیه 51سوره »ذاریات« )

F = »تا« و »تا آنکه« باحتال قوی از همان ح!رف اض!افه فارس!ی »ت!ا«حتی/حتا

آم!!ده باض!!افه ح!!رف تعری!!ف »ه! / ح!« ک!!ه در زبانه!!ای س!!امی )ع!!ربی، ع!!بری،

« در انگلیس!ی و ی!اTheمصری؛ بابلیو حتی پهلوی باستانی( مس!اوی اس!ت ب!ا »

Z هم!!ان »ال« در ع!!ربی فعلی. خ!!ود همین ک!!ه مع!!نی »ت!!ا« در فارس!!ی دقیق!!ا

»حتی/حتا« در عربی اس!!ت، به!!ترین دلی!!ل ب!!رای اثب!!ات این مدعاس!!ت. احتم!!ال

اینکه »حتا« از »هاتا/هتا« شروع و پس از قرنها تغی!!یر و تح!!ول و نف!!وذ ع!!ربی و

فرهنگ اسالمی به این شکل در آمده است بس!یار اس!ت )ب!رای مث!ال: در زب!ان

اوستایی کلم!!ه »ه!!ا + دیش« یع!!نی »کش!!ور/میهن/خان!!ه و ی!!ا« »ه!!ا + خ!!ام+

انس« که بعدها هخامنش تلفظ شد، یعنی آن + که ح!!اکم / م!!دافع/دوس!!تدار +

(.156انس/مردم« است. )نگا »نامهای پارسی« چاپ هند/ص

170

= جن!!گ، گرچ!!ه مع!!روف ب!!ه ع!!ربی ب!!دون اس!!ت ولی در زب!!ان ع!!بریح''رب

)=یهودی( هم آمده و اص!!ل ه!!ر دوی آنه!!ا فارس!!ی پهل!!وی اس!!ت )نگ!!ا »نامه!!ای

(.163پارسی/چاپ هند/ص

Z از »خربوزه« /خربزه فارسی آمده اس!!ت. در ع!!ربی ام!!روزحربوشه = احتماال

بیشتر ب!!ه قرص!!های ش!!یرین دارویی )ب!!رای درد گل!!و و خل!!ط س!!ینه و غ!!یره( می

Pastilleگویند. در انگلیس/فرانسه =

حرف »ح«

حرف »ذا«

حرف »را«

حرف »ث«

حرف »ج«

حرف »د«

= از حاخ!!ام )در زب!!ان ع!!ربی( و ب!!االخره از »هاخ!!امنش« ی!!احکم / ح''اکم

»هاخامنش« یا »ها+خام+انس« یعنی »دوستدار انسانها« یا »مدافع مردم« ی!!ا

»وکیل الرعایا« )مث!!ل ش!!ادروان ک!!ریم خ!!ان زن!!د( و همچ!!نین عن!!وان )بنیانگ!!ذار

سلسله هخامنشی ایران. شاید هم عنوانی بوده مثل کسری/قیصر/کایزر/س!!زار/

و تزار و غیره که همه از همان اصل فارسی پهلوی »کسری« مشتق ش!!ده ان!!د.

ک!!ه پادش!!اهان ای!!رانی االص!!ل س!!امی ن!!ژاد ازPharaoیا مثل عنوان »فرع!!ون«/

171

دهانه خلیج فارس )اکنون در خاک عراق( بودند و بعد از ک!!وچ ب!!ه منطق!!ه نی!!ل و

مصر خ!!ود را »فرع!!ون« لقب دادن!!د. کلم!!ه فرع!!ون م!!رکب از دو کلم!!ه ای!!رانی

ه ایزدی = فرمان االهی = فرزند + »را« که مخفف� »میترا« خدای � »ف�ر« = فر

یع!!نی »فرزن!!د خ!!دایPharaoخورشید ایرانیان قدیم بود. بنابر این »فرعون« ی!!ا

Z از همین جاست »بغپور« یا بع!!ربی فغن!!ور ک!!ه عن!!وان پادش!!اهان خورشد« ضمنا

چین هم شد. بغپور هم از دو کلمه »ب!!غ« ای!!رانی یع!نی خ!دا )بهگ!!وان در هن!!دی(

»پور« یعنی »فرزند = فرزند خدا« برای توضیح بیشتر درباره کلمه فرع!!ون، ب!!ه

تفسیر قرن دانشمند فقید پاکستانی ابواالعلی مودودی مراجعه شود(. مش!!تقات

ع!!!!!!!!!!ربی »حکم ی!!!!!!!!!!ا حاخ!!!!!!!!!!ام« در ع!!!!!!!!!!ربی بسیارس!!!!!!!!!!ت:

حکمدار/محکمه/محکوم/احکام/محکم/محاکمه/حکمت و ... و... الی ماشاءالله!(

= از همان مفهوم فارسی بمعنی فرمان!!دار، ش!!هربان، رئیس پلیس )درحکمدار

( Commandantانگلیس

= شهربانی، فرمانداری، استانداری، مرکز پلیس و حاکم دولتی.حکمداریه

= به همان معنی فارسی یعنی رئیس پزش!!کان ش!!اه/ش!!هر/کش!!ور،حکیمباشی

باالترین پزشک یا طبیب دربار یا مملکت. پزشک سلطنتی.

Z از کلمه فارسی »خازوک« )خزه؟( بمعنی »چ!!رک« »کث!!افت«خازوق = ظاهرا

»ریم« و »گند« آمده است. در عربی معانی مختلفی دارد از جمله »کثافت«.

172

Z م!!ردم آنج!!ا راخاق''ان = لقب ش!!اهان ترکس!!تان چین )و ای!!ران ق!!دیم ک!!ه فعال

Z یک تلفظ ترکی و باحتمال قوی تر، فارسی است ک!!ه »اویغور« میگویند(. احتماال

به سرداران ترک اطالق شده است. احتمال آنکه کلمه خاقان از »آن + خ!!اق«

که مرکب از ترکی بعالوه پسوند فارسی »آن« باشد، زیادست. )مث!!ل: س!!روان،

کیوان، ماهان، مروان، شاذان، مهران، و حتی کلم!ات ع!ربی ب!ا پس!وند فارس!ی

مثل مسلمان، نعمان، سلطان، جوعان، عطشان، زعالن، تعبان، و حتی »قرآن«

و »فرقان« یعنی »آنچه که خواندنی است« و »آنچه فرق راستی و ناراستی ه!!ا

است« و یا »رحمان« یعنی »آنکه بسیار رحم کننده است« و غیره(.

نکته: این »پسوند«های فارسی برمی گ!!ردد ب!!ه ه!!زاران س!!ال پیش از اس!!الم و

نفوذ فرهن!گ و زب!ان فارس!ی در عربس!تان آن!روز ک!ه یکی از »س!اتراپی« ه!ای

دست نشانده امپراتوری پارسی بود.

= از همان کلمه »خاک« فارسی، بمعنی آنچه از خاک است، یا مربوط بهخاکی

خاک است و یا برنگ خاک است، مثل لب!!اس ژان!!دارمها و پاس!!داران و چریکه!!ا و

برن!گKhakiغیره ) در انگلیسی و دیگر زبانهای اروپائی نیز همین کلم!ه فارس!ی

Z از طری!!ق زب!!ان فارس!!ی لباس نظامی و یا شبه نظامی گفته میشود، که ظ!!اهرا

هندی به انگلستان و دیگر مناطق اروپایی رفته است.(

173

= از همان کلمه خام فارسی یعنی نپخته، خ!الص، دس!!ت نخ!!ورده و بح!!التخام

اصلی و طبیعی. در ص!!نایع، بمع!!نی م!!واد اولی!!ه ک!!ه هن!!وز بش!!کل ص!!نعتی تغی!!یر

نکرده، و حالت اولیه خود را حفظ کرده است.

= )نگا خان(خان/خانه

= از کلمه »خانه« فارسی )ن!!ه »خ!!ان« بمع!!نی ارب!!اب ی!!ا رئیس قبیل!!ه( درخان

عربی امروز، بخصوص در مصر و شام و شمال آفریق!!ا بمع!!نی »مس!!افر خان!!ه«

کاروانسرا، هتل قدیمی و معمولی، هتل بی ستاره.

= از خولنجان فارسی، یعنی ریشه جوز ک!ه در ع!ربی ب!ه آن »س!عد«خلنجان

هم می گویند )آیا با سغد و سغدیان هم مربوط است؟(. در انگلیس!!ی ن!!یز همین

Galingaleلغت فارسی راب شکل دیگر تلفظ می کنند. یعنی:

= از همان خانه فارسی گرفته شده است. در عربی ام!!روز بیش!!تر بمع!!نیخانه

خانه شطرنج، جدول و مکعب ها در بازی »خانه بازی« و غیره بکار میرود.

= از کلمه »خاویار« فارسی گرفته شده است. خود خاوی!!ار هم، بخالفخبیاری

تصور بعضی فرهنگ نویسان فارسی )مثل شادروان حسن عمید و غیره( که آنرا

آمریک!!ایی( ک!!ه آن!!را ت!!رکیWebster»روسی« گفته ئند و یا بعضی غریبها )مثل

گفته اند و شاید روزی هم بگویند »مریخ�ی« در واقع از دو کلمه فارسی باستانی

است. کلمه »خاو« بمعنی تخم )مثل خاگینه/ ی!!ا خ!!او گین!!ه( و »ی!!ار« هم بمع!!نی

»ان!!رژی/ت!!وان/ن!!یرو« بعب!!ارت دیگ!!ر خاوی!!ار = »تخم ان!!رژی زا«. )نگ!!ا. مجل!!ه

174

Panorama میالدی( در زبانه!!ای دیگ!!ر جه!!ان ن!!یز2005 چاپ فیلیپین ماه ژانوی!!ه

را بکار می برند.Caviarهمین لغت فارسی خاویار

= از اصل فارس!!ی خ!!دیو یع!!نی »خداون!!د« رئیس کش!!ور ی!!ا ق!!وم، خ!!دیورخدیو

)کدیور( پادشاه و سرکرده مردم، داتو )در زبان پهلوی ق!!دیم ک!!ه هن!!وز د کش!!ور

های /مالزی، اندونزی، فیلی پین، برونی، تایلند و چین و غ!یره بک!ار م!یرود. لغت

Z از کلمه »دادن/دهنده/دارا بمعنی پادشاه« آمده و بمعنی »کسیکه »داتو« ظاهرا

دست دهنده دارد« میباشد. در زبان هندی هم »داتا/داتو« گفته میشود )در التین

یا دهنده/دادن از همین ریشه فارسی آری!!اییDataوانگلیسی و لغات اروپایی نیز

است(.

Z از »خرخر« و »خرخره« فارسی گرفته ش!!ده ک!!ه ب!!ه هم!!انخر/خریر = ظاهرا

معنی »خرخر کردن« در خواب و نیز بمعنی حنجره یا »خرخره« هم بکار میرود.

= کرگدن )=خرگدن؟( در فارسی هم خرتیت می گفته اند ک!!ه باحتم!!الخرتیت

قوی از کلمه فارسی »خر« یعنی »بزرگ« یا »هیکل دار« میآید.

= از خرخر کردن فارسی )نگا کلمه و خر(.خرخر

Z از کلمه »خرده« و »خرد« فارسی بمعنیخرد/خریده/خوائد )جمع( = ظاهرا

کوچک، ریزه، و تکه آمده است. در عربی بمع!!نی چ!!یز دس!!ت نخ!!ورده، مرواری!!د

نتراشیده و دختر باکره، و غیره بکار میرود.

175

= از کلمه »خرده گی« فارس!ی و ی!ا خ!رده چی )= فارس!ی ! ت!رکی !خردجی

Z در گوش!!ه عربی؟( بمعنی دستفروشی، کسیکه وسائل کوچ!!ک و کم ارزش )مثال

خیابان و غیره( میفروشد.

= مآخوذ از کلمه »خردک« فارسی که در عربی بمعنی س!!اچمه درش!!ت،خردق

و یا چار پاره، بکار میرود.

= از همان کلمه فارسی خردل، که نوعی گیاه تن!!د م!!زه اس!!ت و بعن!!وانخردل

سبزی و برای تحریک اشتها و م!!زه دادن ب!!ه غ!!ذا و ی!!ا ج!!زو ادوی!!ه و »مص!!اله«

)باصطالح هندیها/پاکستانیها( بکار میرود. این کلم!ه فارس!ی، در ق!رآن مجی!د هم

(.16( آیه 31 و هم سوره لقمان )47( آیه 21آمده است. )نگا سوره انبیاء )

= از همان کلمه »خرده« در فارس!!ی بمع!!نی کوچ!!ک،خرده/خردوات )جمع(

�ه پاره های آهن و دیگر فلزات(، منجوق، دانه تسبیح و یا گردن بن!!د ریزه، تکه )تک

و غیره.

= تلفظ عربی »خرتال« در فارس!!ی، بمع!!نی پوس!!ت گ!!او ک!!ه در ق!!دیمخرطال

برای »سکه دانی« و کیف پول، استفاده میش!د. در ع!ربی ب!!ه آن تنط!ار هم می

گویند. )در قرآن مجید هم بشکل قنطار بکار رفته است. نگا س!!وره آل عم!!رن )

و چند آیه دیگر(.20( آیه 4 و هم سوره نساء )57( آیه 3

= )نکا خرتیت(خرطیط

176

Z از اصل فارسی»خرماچه« ک!!ه بمع!!نی ش!!انه ی زمین ص!!افخرماشه = ظاهرا

کن )در کشاورزی(، مازو، کلوخ شکن و غیره.

= باحتم!!ال زی!!اد از کلم!!ه »خرن!!ک« )= خرگ!!وش / ارتب؟( ک!!ه ی!!ک لغتخرنق

فارس!!ی اس!!ت بمع!!نی بچ!!ه خرگ!!وش )بخ!!اطر ح!!رف »ک« در آخ!!ر آن مث!!ل

Z در عربی بمعنی اهرم و میله کوچک هم بکار میرود. »مردک«(. ضمنا

= از همان کلمه خرنوب فارسی، که نام درختی ش!!بیه گ!!ردو اس!!ت، ب!!اخرنوب

« هم درست می کنند. �میوه های خوردنی که از آن »رب

Z از اسم »خز« فارسی که هم!ان ج!انور مع!روف اس!!ت، ب!!ا پوس!!تخز = ظاهرا

گرانبها. در عربی امروزه بمع!!نی پارچ!!ه ابریش!!م و حری!!ر )ک!!ه ه!!ر دو کلم!!ه ن!!یز

فارسی هستند( بکار میرود؛ استبرق )یا »استبره« و س!!تبره فارس!!ی ک!!ه پارچ!!ه

معروف ابریشمی است و در قرآن مجید هم در سوره الرحمان آمده است(.

= از »خزان!ه دار« فارس!ی بمع!نی »مس!ئول م!الی« کش!ور و ی!ا وزی!رخزندار

دارایی و غیره است. )توجه: کلمه خزانه، خزینه و خازن و مشتقات بس!!یار زی!!اد

آن در زبان عربی همه برمیگردند به کلمه »خ!ز« ک!ه در ع!ربی بمع!نی حری!ر و

پارچه ابریشمی اس!!ت، ولی از آنج!!ا ک!!ه عربه!!ا قبال ز اس!!الم چ!!نین پوش!!یدنیهای

Z نمی شناختند، تا برایش کلمه یی داشته باشند، لذا باحتمال قوی، گرانبها را اصال

اصل »خز« از همان پوست گرانبهای آن جانور معروف پستاندار که شبیه سمور

است، مشتق شدها است. شاید مردم خزر )که در اطراف دریای خزر میزیس!!ته

177

بوده و حتی پیش از آریاییها درCaucasianو از قدیمترین اقوام ایرانی ! قفقازی

آن منطقه می زیسته اند(. نیز با همین کلمه ارتباط ریشه یی داشته باشند.

Z بمع!!نی آدم پس!!ت وخس = از هم!!ان خس و خاش!!اک فارس!!ی اس!!ت. ض!!منا

فرومایه و بی شخصیت آمده است. در عربی بیشتر بمع!!نی پس!!تی و فروم!!ایگی

افراد، بکار میرود.

= باحتمال قوی با کلمه »خسک« فارسی مرب!!وط اس!!ت، ک!ه بمع!نی گ!لخس

زعفران است.در عربی امروزه خس بمعنی »کاهو« و »برگ کاهو« بکار میرود.

ولی رابطه ریشه ی کلمات مشخص است.

= از همان ریشه فارسی »خسته« در فارس!!ی میآی!!د، یع!!نیخستکه/مخستک

بدن کوفته بعد از کار زیاد و یا سفیر و یا ورزش و غیره. در عربی بیشتر بمع!!نی

»ناتوان« ناخوش، مریض و یا کسیکه سرحال نیست، بکار می برند.

Z از همان »خسته« فارسی بمعنی آزرده، دردمن!!د، مان!!ده، رنجخستکه = ظاهرا

کشیده، و باالخره مریض و ن!!اتوان )در ع!!ربی ام!!روزه( یکی از مش!!تقات عجیب

آن در عربی »مخستک« است یعنی مریض و ناتوان، علیل و مردنی.

= کلمه معروف در عربی امروز و حتی مشتقات زیاد آن ک!!ه درخسر/خسران

عربی صرف بندی شده و حتی در قرآن مجید هم زی!!اد بک!!ار رفت!!ه )نگ!!ا. س!!وره

ولعصر( که باحتمال قوی از همان کلمه فارسی خس و خسک = خارو خاش!!اک،

178

کاه و علوفه و باالخره در م!!ورد انس!!انها یع!!نی اف!!راد فرومای!!ه و بی ارزش و ی!!ا

بدون وزنه اجتماعی، ناکس، ناجنس و یا نامرد آمده است.

نکته: در بعض!!ی گویش!!های فارس!!ی و در زمانه!!ای مختل!!ف و قبائ!!ل و اس!!تانهای

گوناگون ایران بزرگ، کلمه

Z همین مع!!نی »خس« را در ع!!ربی میده!!د، یع!!نی »خشاره« )=خس!!اره؟( دقیق!!ا

پستی و فرومایگی افراد. لذا تغییر شکل و تلفظ یک کلمه در عربی چندین ه!زار

سال و در بین قبایل مختلف و دور از هم، چندان جای تعجب ندارد(.

= باحتمال قوی از کلمه »خس« فارس!!ی )و ش!!اید هم از کس!!نگ ! نگ!!اخسیس

فرهنگ عمید( آمده که معنی فرومایه میده!!د و بع!!دها ص!!یغه بن!!دی ع!!ربی ش!!ده

Z در ه!ر دو زب!!ان فارس!!ی و ع!ربی بمع!نی »گ!دا )طب!!ق معم!ول( و ب!!االخرخ فعال

صفت« پولدوست و غیره است.

= در عربی امروزه بمعنی »وارد شدن« داخل شدن به یک جا اس!!ت. ولیخش

باحتمال قوی با کلم!ه »خش« فارس!!ی ک!ه هم!ان تلف!ظ ق!دیمی »خ!وش آم!!د«

باشد، بی رابطه نیست.

= از کلمه خشاره فارس!!ی بمع!!نی خ!!ار و خاش!!اک و علفه!!ای ه!!رزه درخشاره

میان کشتزار. در عربی بیشتر بمعنی غذای پسمانده سفره، و بمعنی چیز پست،

و ناپسند، چیز ناخواستنی.

179

Z از کلمه فارس!!ی »خش آو« ی!!ا »خش!!و« = خ!!وش آب، یع!!نیخشاف = ظاهرا

»کمپوت« میوه در شیره خود ک!!ه آب!!دار )=ملس( و زیادخوش!!مزه اس!!ت. می!!وه

جوشانده همراه با شیره ئش.

= در عربی بمعنی چوب است ولی باحتمال قوی ه!!زاران س!!ال پیش، ازخشب

کلمه »خش« فارسی یعنی خار و گیاه + آب یعنی »خس آب« آمده باش!!د، ک!!ه

بعدها معرب شده است. و با توجه به اینکه در بیابانهای خشک عربس!!تان چن!!دان

چوب و درختی نیست و بعالوه همانطور که گفتیم، س!!اکنان ش!!هرهای عربس!!تان

شاهزادگان ایرانی تاجیک )= تازی( بوده اند، معنی کالم روشن تر میشود.

Z در عربی بمع!!نی »ن!!یزه کوت!!اه« ی!!ا »ذوبین« ب!!رایخشت = لغتی است که فعال

پرتاب بر دشمن، بکار میرود. اصل کلمه از لغات قدیم فارسی اس!!ت، ک!!ه دیگ!!ر

زیاد استعمال در بین فارسی زبانان ندارد.

= از همان خشخاش فارسی گرفته شده است.خشخاش

= همان گیاهی معروف که در فارسی عالوه بر خشخاش، ک!!و کن!!ار وخشخاش

چند نام دیگر هم دارد که بر اثر هزاران سال تاریخ و قبیله های مختل!ف، نامه!ای

متفاوت به آن داده ش!!ده اس!!ت. )در ع!!ربی مش!!تقات و ص!!یغه بن!!دی این کلم!!ه

بسیار زیاد است. رک. فرهنگ لغات عربی(.

= از صدای »خشخش« فارسی گرفته شده که در نتیجه حرکت چیزیخشخش

Z: حشرات( در میان برگهای خشک و غیره ایجاد می شود. )مثال

180

= مرکب از دو کلمه فارسی خشگ + ریشه بمع!!نی »گ!!ری«، ی!!اخشکریشه

»جرب« )= همان تلفظ عربی کلمه »گری«( که نوعی بیماری پوستی است.

= از کلم!!ه خشکس!!ار فارس!!ی بمع!!نی آردی ک!!ه س!!بوس آن!!را گرفت!!هخشکسار

باشند، و نانی هم که از نیگونه آرد تهیه شود.

= )نگا خشم(خشم/خشیوم

= از همان کلمه فارس!ی خش!م میآی!د ولی بمرورزم!ان در ع!ربی مع!انیخشم

مختلفی پیدا کرده است.

= نگاه »خشم« )مشتقات زیادی در عربی دارد(.خشن

= در عربی بمعنی »ترس« »بیم« ولی باحتم!ال ق!وی ب!ا کلم!اتخشی/خشیه

خشینی )کبود رنگ، رنگ پریده، تیره رن!گ، س!فید( و خش!یج و غ!یره در فارس!ی

قدیم، ارتباط ریشه یی دارد.

Fب!!ا کلم!!ات فارس!!ی خ!!ل یع!!نیخل Z = در عربی بمعنی سرکه است. ولی احتماال

»آب دماغ« )= س�ک و خالب /خره آب و گل و الی و غیره رابطه ریشه یی دارد.

Z از هم!!ان خالب فارس!!ی آم!!ده اس!!ت )نگ!!ا خالب،خالب/خالبه/خالب = ظ!!اهرا

خلیج/خلیش و خل(.

= عربی است بمعنی سوراخ و یا چوبی که داخل دندانها برای پاکی دندانخالل

Z با کلمه »خالندن« یا خالنیدن فارسی که بمعنی ف!!رو ک!!ردن بکار میرود. احتماال

181

چیزی باریک و ن!!وک ت!!یز اس!!ت، رابط!ه ریش!ه یی دارد. کلم!ات فارس!!ی خلی!!دن

بمعنی فرو رفتن خار و یا سوزن و یا خلنده، خلیده و غیره بهمین معناست.

= نام قبیله یی از ترکان که از قدیم در ایران می زیسته اند. در ع!!ربی اینخلج

کلمه بمعنی م!!ردم بی فرهن!!گ، بی مای!!ه و مش!!کوک النس!!ب، نااس!!توار، ناپی!!دار

)شاید بخاطر اینکه این مردم کولی و کوچی بوده اند( بکار میرود.

�ته� و غیره؛خلنج = از خلنگ فارسی بمعنی خار، خارین )= مثل خدنگ� مارک�ش( ب

Z بمعنی هر چیز دو رنگ یا ابلق، سیاه و سفید هم می آید. ضمنا

= کلمه عربی است بمعنی راه آب بزرگ و یا شاخاب، شاخابه و شاهخاوهخلیج

اما باحتمال قوی، هزاران سال پیش این کلمه از »خلیش« فارسی بمعنی گل و

لجن )مثل ته آب دریا( یا خالب یعنی گل چس!!بناک )ک!!ه الزم!!ه خلیج آب هس!!تند(

ب بدش!!ه و ب!!ه خلیج تب!!دیل � مشتق شده و مثل هزاران کلمه دیگر فارس!!ی، مع!!ر

یک نمونه خوب این کلمه است، در حالیکهPersian Gulfشده است. خلیج فارس

در بیابانهای خشک عربس!!تان ح!!تی ی!!ک نش!!ان از خلیج/ی!!ا خلیش ب!!ه چش!!م نمی

خورد. )چگونه میتوان نامگذاری کرد آنچه را که ندیده یی؟(.

Z بمعنی بوی گندی!!دهخم = در عربی بمعنی جارو کردن )یک اتاق و غیره( و ضمنا

Z ب!!ا خم و ی!!ا خنب گی و پوسیدگی اشیاء و اغذیه و غیره هم بکار م!!یرود. احتم!!اال

فارسی )ظرف بزرگ آب، س!!رکه و ش!!راب و غ!!یره( رابط!!ه ریش!!ه یی دارد. )از

همین کلمه است »غدیر خم« و جشن آریائیان هندوستان که بزرگترین جشن پ!!ر

182

Khumbجمعیت دنیاس!!ت بن!!ام »خ�مب میالد« یع!!نی »گ!!رد آم!!دن در کن!!ار آب« )

Mela.)یا جشن آب/رودخانه/دریا

= گندیدن پوسیدن، فاسد شدن )غ!!ذاو غ!!یره( نگ!!اه خم/کم!!اج/کماش!!یره وخمج

غیره.

= باحتمال قوی از کلمه فارسی »گمان« درست شده اس!!ت و مع!!نی آنخمن

در عربی امروزه همان »گمان«، ظن و حدس غیریقینی است. )مشتقات ع!!ربی

آن تخمین، مخمن و غیره است(.

= از دو کلمه فارسی خن )= بینی( و خل )= آب بینی/آب دماغ/س�ک�(.خن/خل

در عربی بمعنی تودماغی حرف زدن، دماغ گرفته حرف زدن )مشتقات دیگ!!ر آن

عبارتند از: خنه/خنین/اخن/خناء/خنخن(

= از همان کلمه »خم« فارسی )ظرف بزرگ آب و مایعات دیگر( آمدهخن/خم

است. در عربی امروز بیش!!تر بمع!!نی الن!!ه م!!رغ بک!!ار م!!یرود )ک!!ه ش!!کل »خم«

دارد(. )نکته: در زبان هندی هم »خم« است که ب!!ا جش!!ن مع!!روف »خم میال« )

Khumb Mela مربوط میشود و در زبان فیلیپینی هم )Kom – Au= یعنی خم آب /

پارچ آب نگا، فرهنگ فیلیپینی ! انگلیسی نوشته کشیش معروف استرالیایی بن!!ام

Father English.)

183

= تلفظ عربی کلمه »خناک« فارسی ! خفگی، گلو گ!!رفتگی ب!!دلیل چ!!رکخناق

کردن و باد کردن، بیم!!اری دیف!!تری )مش!!تقات زی!!ادی در ع!!ربی دارد، از جمل!!ه:

خفقان، مخنوق، مختنق، خوانیق، اختناق و غیره(.

= از همان خنجر فارسی یا دشنه، که شمشیر کوچ!!ک اس!!ت. شمش!!یرک.خنجر

)سمبول مردانگی در ایران قدیم، که هنوز هم در بعض!!ی »س!!اترا« »پی« ه!!ای

سابق ایران)استانهای قدیم امپراتوری( مثل عمان و یمن/یمان و عرب نش!!ینهای

دیگر خلیج فارس رایج است(.

Z در اط!!رافخندق = از کلمه فارسی »کندن« و »کنده« یعنی کان!!ال ک!!ه س!!ابقا

شهرها و یا قلعه ها می کندند تا از حمله ناگهانی دشمن در امان باش!!ند. )نکت!!ه:

در جنگ خندق، سلمان فارسی به پیغمبر )ص( ع!!رض ک!!رد در کش!!ور م!!ا ای!!ران

چنین سیستم دفاعی معمول است و لذا پیغمبر هم به کندن خندق دستور داد. از

آنزمان این کلمه در تاریخ اسالم و زبان عربی، معمول شد(.

Z از کلم!!ه »خنی!!اء« فارس!!ی سرچش!!مه گرفت!!ه ان!!د. درخنی/خناء/خنو = ظاهرا

عربی بمعنی کلمات زشت و بد دهنی و هرزه گویی و ل!!وده کالمی بک!!ار م!!یرود.

Z ب!!ا کلم!!ه خنی!!اگری ک!!ه ن!!وعی تف!!ریح توس!!ط نوازن!!دگان/ش!!عر و )توجه: احتم!!اال

موسیقی/ کنسرت که همراه لوده گی و لوتی گری است، مرتبط است(.

= از همان کلمه خواجه فارسی، بمعنی سرور، آق!!ا، بزرگ!!تر، واال مق!!ام،خواجه

محترم، رئیس خانواده و یا جمیع مردمان و یک قبیله یا دهکده و شهرک.

184

= از همان خار بمعنی ذلیل و بدبختی آمده است.خوار/خور/خار

= خوارنه از کلمه آریایی»خورنک« )= خورنق در عربی( که از خورنگاهخوارنه

= خورنگه = خوردنگاه یعنی قصر ش!اهی و ی!ا مع!ابر عظیم ک!ه در ای!ام جش!ن

های مذهبی )=یوم الزینه = یوم آدینه( همه مردم به عب!!ادت دس!!ت جمعی می

پرداختند و پس از انجام عب!!ادات م!!ذهبی، پ!!ذیرائی عم!!ومی / ب!!ار ع!!ام برق!!رار

میشد. )نگا خورنک/خورنق( در عربی امروز »خوری« و خوارنه )جم!!ع خ!!وری(

Cura و در التین Curateبرای کشیشان معابر مسیحی بکار م!یرود. )در انگلیس!ی

Z در رابطه با اینکه کشیشان در معابد )= خوردنگاه( به مردم غ!!ذا است(. احتماال

میدادند/ می خوراندند!

= )نگا خوان(خوان

= همان کلمه فارسی است ک!!ه بمع!نی س!!فره، طب!!ق غ!!ذا، س!!فره ع!!ام،خوان

مهمانی بزرگ است.

خواهش و جستجوی ستارگان است(.

= تلفظ هندی/پاکستانی خواجه فارسی که ب!!ه اس!!ماعیلیان ش!!یعه ک!!ه درخوجه

اصل مهاجرین ایرانی به شبه قاره هند بوده اند، اطالق میشود. عالوه بر مع!!انی

اصلی خواجه )نگاه خواجه( در عربی امروز بمعنی

»سرور«، آقا معلم، سر معلم دبستان و دبیرستان، استاد و غیره بکار میرود.

185

= همان کاله »خود« معروف فارسی، که در جنگ بکار میرود )نکته:خوذه/خوذ

در زبان فیلیپینی آنرا »سالخود« می گویند که از همان کاله خود می آید(.

Z با کلمه »خروس« فارسی رابطه ریش!!ه یی دارد.خورس = خوروس = احتماال

اصل لغت یونانی )=آریایی ! ایرانی( است که امروزه بمعنی »گ!!روه آواز خ!!وان

(.Chorusکلیسا« )همان خروس سحری خودمان؟( است )در انگلیسی/التین

= باحتم!!ال زی!!اداز اص!!ل فارس!!ی خ!!ور = خورش!!ید = ه!!ورخ''وری/خوران''ه

)هوری/حوری(، آمده است. در عربی امروز بیشتر بمعنی »انس!!ان دی!!نی« مث!!ل

کشیش، مرد روحانی، شخص مذهبی و خدایی، بکار میرود.

Z از لغت خورک یا »دوزه« )نوعی گیاه خاردار( و یا دوزخ )جهنم(خوزق = ظاهرا

آمده باشد. در عربی بیشتر بمعنی گرفتار شدن، به مش!!کل افت!!ادن، ب!!ه هچ!!ل و

ب!!هDusaدرد سرافتادن بکار میرود. )نکته: در زب!!ان فیلیپی!!نی هم کلم!!ه»دوس!!ا«

همین معنا استعمال میشود(.

Z از کلمه »پوش!!ک« و پوش!!ه در فارس!!ی میآی!!د بمع!!نی »ورق!!هخوشق = احتماال

بسته بندی« چیزی که بپوشد جسم دیگری راه »پاکت« »پوشش« )در انگلیسی

Wrapping.)می گویند

= از کلمه »خوهار« = خواهر. عجیب است که این کلمه در عربی بمعنیخوی

»برادر« بکار میرود. ولی با توجه به اینکه این کلمات ریشه هزاران ساله دارن!!د،

Z Z در حال سفر و تغییر و تحویل اس!!ت و اینک!!ه در بعض!!ی زبانه!!ا )مثال و زبان دائما

186

ربانهی ماالیی جنوب شرقی آسیا( برادر و خواهر یا ی!!ک کلم!!ه اظه!!ار میش!!وند )

Kapatidیعنی برادر/خواهر( فهم موض!!وع آس!!انتر میش!!ود )ب!!رای توض!!یح بیش!!تر

راجع به »خوی« به کتاب »نامهای پارسی« نوشته مانیکا گان!!دی/چ!!اپ هن!!د/ص

رجوع شود(.231

= از همان خیار فارسی، که میوه سبز رنگ و خوش طعم است، می آید.خیار

= تلفظ عربی خیار چنبر فارسی می باشد.خیار شنبر

= از همان »خیزران« فارس!!ی اس!!ت، ک!!ه ن!!وعی »نی« اس!!ت بس!!یارخیزران

محکم و سخت و از آن در ساختن عمارات و حتی در دفاع شخصی جن!!گ تن ب!!ه

تن )مثل جودو/کاراته و غیره( استفاده میشود.

= از هم!ان کلم!ه خیش فارس!!ی اس!!ت ک!ه ن!!وعی »پارچ!ه کت!!انی زی!!ر«خیش

Z عرف!ا و ص!وفیان و رهبان!ان مس!یحی ب!ه تن می کنن!د، ت!ا راحت میباشد، و غالبا

Sack ک!!ه آن Sachclothطلبی و خوشی این جهان اسیرشان نکن!!د. )در انگلیس!!ی

بمع!!نیClethهم در اصل فارسی است یعنی ساک، توبره، چنته، جوال و غیره و

لباس است، یعنی »لباس ساک مانند«

= باحتمال زیاد از کلمه »دار« فارسی یعنی داشتن، دارایی، مل!!ک و ام!!والدار

و مس!!تغالت و غ!!یره آم!!ده اس!!ت. کلم!!ه دار در ع!!ربی ام!!روزه بمع!!نی»خان!!ه«،

کاشانه، شهر و یار، کشور و غیره بکار م!!یرود. )نکت!!ه: در فارس!!ی ق!!دیم »دارا«

بمعنی پادشاه بود، که »داریوش« هم از آن ریشه است(.

187

= )نگا دوس(داس

= از همان داغ فارسی بمعنی »نشان« یا »آهن داغ« یا عالمتی ک!!ه ب!!ا آهنداغ

سوزان بر پوست چهار پایان میگذارند، تا شناسایی شان آسان تر شود.

= مف!!رد کلم!!ه »دوان!!ق« و »دوانی!!ق« )مث!!ال: منص!!ور دوانیقی، خلیف!!هدائ''ق

Z از کلم!ه »دان!!گ« فارس!!ی آم!!ده، ک!ه یکص!!دم »درم« ی!!ا درهم عباس!!ی( ظ!!اهرا

میباشد. علت لقب منصور دوانیقی نیز همین حساب هر یک درم را داش!!تن و ی!!ا

حس!!اب دان!!گ را از درم کش!!یدن )= پولدوس!!تی، خس!!یس ب!!ودن( او ب!!ود. ل!!ذا

دوانیقی )= دانگی/دانگ شمار( لقب او شد، که منظ!!ور حساس!!یت او در پ!!ول و

�ه یی ب!!وده اس!!ت در ق!!دیم؛ و ام!!روز Z دانگ، نام سک مالدوستی بوده است. ضمنا

برای تقسیم اموال و زمین کشاورزی و غیره بکار میرود. )مثل شیش!!دانگ زمین

یعنی همه آن(.

= از همان دایه فارسی است. در عربی امروزه بیشتر بمعنی ماما و قابل!!هدایه

بکار میرود، ولی اصل لغت از همان ریشه فارسی است )نکته در برخی زبانهای

دیگر از جمله فیلیپین »یایا« هم تلفظ می کنند، که از همان اص!!ل فارس!!ی دای!!ه

است(.

= از همان کلمه »دوباره« در فارس!!ی گرفت!!ه ش!!ده و مع!!نی آندباره/دوباره

�« و ی!!ا »دوبار« یا دفعه است. در عربی امروزه این کلمه بیشتر بمع!!نی »نخ دوال

»ریسمان دو رشته« و یا »تابیده« بکار میرود.

188

= از کلمه فارسی »تاپ تاپه« یا »تاپ تاپ« که صدای ت!!اختن اس!!بان ی!!ادبدبه

سم چهار پایان در ح!!ال دوی!!دن ک!!ه م!!وزون و خ!!وش ص!!دا اس!!ت، آم!!ده اس!!ت.

احتم!!ال دارد کلم!!ه »دپ« )= دپ دپ!!ه( فارس!!ی ک!!ه در ع!!ربی »دف« )وس!!یله

معروف موسیقی( است، نیز از همین ریش!!ه باش!!د. )در فارس!!ی ام!!روزه کلم!!ه

دبدبه بیشتر بمعنی کبکبه، بانگ دهل، و تظ!!اهر ب!!ه مهم ب!!ودن، س!!ر و ص!!دا راه

انداختن و فخر فروشی بر دیگران در انظار عمومی، بکار میرود(.

Z از همان »دبش« فارسی است که بمعنی شیره انگور، یا ت!!وتدبس = ظاهرا

و یا خرما و دیگر میوه جات شیرین، که جوشانده و غلیظ ش!!ده باش!!د. در م!!ورد

مشروبات الکلی هم این کلمه بکار میرود.

= از کلمه »دبک« فارسی، نام نوعی گیاه است که از آن شیره چسبناک ودبق

یا کتیرا می گیرند و در پزشکی و صنعت »چسب« سازی و دیگر امور ش!!یمیایی

از آن استفاده می برند. در عربی بیشتر بمعنی چسب و چسبندگی بک!!ار م!!یرود.

Z »دبق« از دبیق هم می آید که به نوعی دیبا، زربفت، استبرق ی!!ا اس!!تبرک، ضمنا

یا »ستبره«، زری، دبیت ابریشمی گلدار، گفته می شود.

= نوعی رقص جمعی که به »پاکوبی« هم معروف است و هن!!وز همدبک/دبکه

بین کردهای ایران، عراق، سوریه، ترکیه، روس!!یه و غ!!یره مت!!داول اس!!ت. کلم!!ه

دبک و دبکه از همان »بدب/تّپ تّپ« )کوبیدن پای چهارپایان و یا انسانها بر زمین

189

و یا از »دپ« فارسی که در عربی »دف« ش!ده، یع!نی هم!ان دس!تگاه مع!روف

موسیقی که برای رقص و »پایکوی« بکار میرود، مشتق شده است.

دبوس = م!!أخوذ از »دب!!وس« فارس!!ی ک!!ه بمع!!نی گ!!رز آه!!نین ک!!ه ی!!ک س!!ر آن

»قلنب!!ه« و ب!!زرگ اس!!ت و ب!!رای حمالت جنگی تن ب!!ه تن و دف!!اع بک!!ار م!!یرود.

ه آن( بک!!ار � امروزه در ع!!ربی بیش!!تر بمع!!نی س!!نجاق )ش!!اید بخ!!اطر ش!!کل و کل!!

میرود.

Z از کلمه »تپه« فارسی بعربی بر گردانده شده اس!!ت؛ بمع!!نی تپ!!هدبه = ظاهرا

�ه ک!ه اس!م ش!هر کوف!ه در ع!راق ام!روزی هم از آن کلم!ه خاک و یا کپه )= کوپ

فارسی است یعنی تپه و یا تل خاک(.

= از کلمه »دژ« فارسی که بعربی ب!!دل ش!!ده، بمع!!نی »قلع!!ه«، حص!!ار، دزدج

)مثل ذزفول = دژیل؟( و بمعنی تاریکی هم هست )مثل شب دیجور( و خش!!م و

قهر و بدخویی )مثل دژ خیم( و غیره )شاید نام »دجله« یعنی همان رود معروف

در عراق که به خلیج فارس میریزد هم بعنوان »رود خشمناک،تن!!د و ن!!ا آرام« از

همین ریشه آمده باشد(.

= در ع!!ربی بمع!!نی دود آتش. ولی باحتم!!ال ق!!وی از کلم!!ات »دوخ« ک!!هدجن

در انگلیس!!یTheنوعی گیاه است )نگا دخن( و پسوند فارس!!ی »آن« ک!!ه براب!!ر

است یعنی »آن دوخ یا آنچه از دوخ بر میآید« )= دود و غ!!یره( آم!!ده باش!!د. این

190

Z اسم یکی از س!!وره ه!!ای ق!!رآن کلمه در قرآن مجید هم دوبار آمده است و اصال

! و غیره(.10( آیه 44هم »دخان« است )نگا سوره دخان )

Z از کلمه »دوخ« فارسی، که ن!!ام گی!!اهی نی مانن!!د اس!!ت، میآی!!ددخن = احتماال

)نگا دخان(

= در عربی بمع!نی دان!ه ارزن و هم بمع!نی دود دادن )ب!ه خان!ه، م!اهی ودخنه

غیره( گفته میشود، ولی باحتمال قوی اصل آن فارسی است )نگا دخان(

= از هم!!ان کلم!!ه »دد« فارس!!ی بمع!!نی دی!!وی و ش!!یطانی، آم!!ده اس!!ت.ددی

احتم!!ال آنک!!ه از »دادا« )بمع!!نی کاک!!ا و ب!!رادر ب!!زرگ و داداش( هم آم!!ده باش!!د

هست )یعنی شخص مسلط بر ما یا حاکم بر برادر کوچکتر وزیر دست( در زب!ان

ترکی هم »دد/دده« بدین معنی پدر ب!!زرگ و ی!!ا خ!!دمتکار مس!!ئول فرزن!!دان، در

خانه اعیان، بکار م!!یرود. در ع!!ربی ام!!روه »ددی« بمع!!نی »ل!!وس ک!!ردن« بچ!!ه

�ر شدن بچه، بی ادب شدن بچه ها، �ن Z توسط پدر بزرگ و یا خدمتکار خانه )ن )غالبا

بکار م!!یرود. ولی اص!!ل »دد« هن!!وز حف!!ظ اس!!ت )توج!!ه: در زب!!ان انگلیس!!ی هم

همین کلمه »دادا« یا »ددی« را بعنوان »پدر« یا گاه »ناپدری« و غیره بک!!ار می

.Dad/Daddyبرند. نگا

ه Fدر/ Fاز کلمه فارس!!ی »دره!ا« بع!ربی تب!!دیل ش!!ده اس!!ت )نگ!!ا، »نامه!ایدر =

( بمعنی مروارید که خلیج فارس و بخصوص بحرین ک!!ه س!!ابقا115پارسی« ص

استانی از ایران قدیم بود، از هزاران سال پیش، مرکز تولید آن بوده است.

191

ه Fاز کلم!!ه »در در« چ!!یزی ش!!بیه »ترت!!ر« »زرزر« حرفه!!ایدر در Z = ظ!!اهرا

بیمعنی زدن؛ در عربی امروزی به شرشر آب هم گفته می شود

= )نگاه »در دره«(در دشه

گفته میشود. ولی احتم!!ال آنDolphin= در عربی امروز به »دلفین« در فیل

هم هست که این نام مرکب از دو لغت فارسی دریا + فیل، یع!!نی فی!!ل دری!!ایی

بوده باشد که در آنصورت اصل آن فارسی است.

Z از کلمه »در آویزان« فارس!!ی آم!!ده اس!!ت بمع!!نیدرابزین/دربزین = احتماال

جائیکه میتوان آویزان شد تا نیفتی، دستگیره، دسته و غیره معنی امروزه ع!!ربی

آن = نرده)گچی، آهنی، چوبی و غیره( طارمی، دست آویز )دستگیره( صراحی،

�ه( یا سیمانی و غیره، دیواره حفاظتی. ستون گچ بری )در پل

= پرنده یی است شبیه کبک؛ از همان کلم!ه دراج فارس!ی بع!ربیدراFج/دراFجه

رفته است.

= از کلمه قدیم فارسی »د�وراک« یعنی هلو و یا شفتالو که ه!!ردFراق/دFراقین

دو از یک نوعند ولی شفتالو کوچکتر از هلوست )در التین آنرا»گوج!!ه و ی!!ا آل!!وی

(.Prunus Persicaپارسی« می نامند

= از هم!!ان کلم!!ه »درب« فارس!!ی بمع!!نی در، دروازه، درب!!ار )ش!!اهی( ودرب

غیره، در عربی امروزه بمعنی »گذرگاه« »تنگراه میان دو کوه/دره«، راه، ج!!اد�ه

192

باریک، باریکراه و ب!ه مع!نی تم!رین، مش!تق و ت!ربیت هم می گوین!د. )مش!تقات

عربی آن زیاد است(.

ف کلم!!ه »دربس!!ت« بمع!!نی »چفت در« »قف!!ل پش!!ت در« ی!!ادربس � = مخف!!

»کل!!ون« ی!!ا »زبان!!ه قف!!ل پش!!ت درب« )ب!!رای حف!!اظت و مم!!انعت ورود اف!!راد

ناشناس یا جانوران درنده و غیره مشتقات عربی آن: درباس، درابیس و غیره.

Z از کلم!ه فارس!!ی »دریچ!!ه« ی!!ا دریچ!!ه آم!!ده اس!!ت. در ع!ربیدربکFه = ظ!!اهرا

امروزه به نوعی تنبک مخروطی که برای ایجاد ص!!دای موس!!یقی از آن اس!!تفاده

می کنند، نوعی آلت موسیقی، اطالق میشود.

Z از همان درد فارسی یعنی »بیماری« گرفته شده است. در عربیدرد = ظاهرا

امروزه بیشتر بمعنی »درد دندان« و یا »بیدندان شدن« بکار می رود )مش!!تقات

دیگرش: ادرد بوزن »امرد« یعنی آدم بیدندان، و غیره است(

Z از دو کلمه درد + ق!!یز یع!!نی »زن بیدن!!دان« زش!!ت، پ!!یر ودرد بیس = ظاهرا

پاتال.

= نام قدیم درخت معروفی است که در فارسی ن!!و ب!!ه آن »س!!فیدار« ودردار

»درخت پشه« می گویند. )نکته: شاید کلمه »در« بمعنی پشه و یا حشرات انگل

آن درخت باشد(.

= از کلمه »درد« فارسی، بمع!!نی ت!!ه نش!!ین مایع!!ات، بخص!!وص ش!!رابدردی

است.

193

= از همان کلم!!ه فارس!!ی »درز« یع!!نی ش!!کاف، چ!!اک پ!!اره گی در جام!!ه،درز

�ه، سجاف، حاشیه و غیره در لباس و دوزندگی بطور عموم. بخی

= ن!!ام فرق!!ه یی از مس!!لمانان غ!!الی )مث!!ل »علی اللهی ه!!ا« ی!!ادرزی/دروز

علویان/ اهل حق و غ!یره( ک!ه در س!وریه و لبن!ان زن!دگی می کنن!د. آن!ان ج!زو

پیروان فاطمیان و ره!!بر معروفش!!ان، »اس!!ماعیل دراز« )= بلن!!د ق!!د( ک!!ه ی!!ک

میالدی میزیست(.11ایرانی بود، میباشد. )اسماعیل دراز در قرن

= از همان کلمه »درز« فارسی بمعنی خی!!اط، لب!!اس دوز، پ!!ا جام!!ه دوزدرزی

)در کشورهای هند و پاکستان و افغانس!تان و غ!یره هن!وز هم خی!اط را ب!ه همین

اسم فارسی یعنی »درزی« صدا می کنند(.

ب کلمه »زره« فارس!!یدرغ � = جامه جنگ، زره، لباس آهنین باحتمال قوی معر

است. مشتقات ع!!ربی آن ف!!راوان اس!!ت. درق/دراق/درق!!ه = در ع!!ربی ام!!روز

ه � بمعنی سپر جنگی بکار میرود، ولی احتمال آنکه از کلمه فارس!!ی دراع!!ه = جب!!

درویشان، آمده باشد، زیاد است )نگاه دری(

= در عربی امروزی بمعنی »بیم!!اری« )بخص!!وص س!!ل( و همچ!!نیندرن/درنه

ضعف کلی بدن، الغری، کثافت جسم و غیره است. احتمال آن است هس!!ت ک!!ه

در زمانهای پیش، از کلمه »درم« و »درمان« یعنی معالجه بیماری گرفت!!ه ش!!ده

باشد و بمرور زمان و مکان تغییر ش!!کل و مع!!نی داده باش!!د. )نکت!!ه: زب!!ان/لغت

سفر می کند!«(

194

= شاید از کلمه فارسی »درپاس« یا »درواز« آم!!ده اس!!ت ک!!ه ن!!وعیدرواس

سگ پاسبان بسیار قوی و هار است.

Z از کلمه »دروا« که فارس!!ی اس!!ت، گرفت!!ه ش!!ده اس!!ت. مع!!نیدروه = ظاهرا

امروز آن در زبان عربی عبارتست از: دریچه، درب کوچک، س!!نگر؛ ج!!ان پن!!اه، و

دیواره )در قلعه ها برای حفاظت از گلوله و تیر، و غیره(.

Z از کلم!!ه »درپیش« یع!!نیدرویش = از هم!!ان درویش فارس!!ی اس!!ت؛ ظ!!اهرا

کسیکه در بدر میرود گدایی می کند؛ فقیر، نادار، تارک دنیا و مرت!!اض را هم می

گویند.

ه Fاز کلمه فارسی بمعنی نوعی طوطی/ توتی ک!!ه در انگلیس آن!!را »ت!!وتیدر =

Alexandrineاسکندریه« یا »اسکندرانی« میگویند ) Parrotنگا »نامهای پارس!!ی )

(.115چاپ هند ! ص

ی Fه« فارسی بعالوه ح!!رف »ی!!ا« ک!!ه م!!الکیت اس!!ت، بمع!!نیدر � = از کلمه »در

ه« است، یع!!نی درخش!!نده، درخش!!ان، پرن!!ور )نگ!!ا »نامه!!ای � آنچه مربوط به »در

ی« آمده است. سوره نور )113پارسی، ص � (24(. در قرآن مجید هم »کوکب در

.35آیه

= تلف!!ظ ع!!ربی تری!!اق و ی!!ا تری!!اک فارس!!ی اس!!ت ک!!ه در اص!!ل بمع!!نیدریاق

»پادزهر« یا آنتی بیوتیک و داروی ضد عفونت و عالج تعداد زی!!ادی مس!!مومیت و

بیماریهای دیگر بوده است. )نکته: »تا تریاق از عراق آید، بیمار فنا گردد!«

195

= بمعنی دستگاه جوش آب، قوری، کتری، قزقان، دی!!گ ج!!وش،دست/دسوت

که باحتمال قوی فارسی است.

Z از همان دست فارسی )مثل دست راست، دست چّپ( بمع!!نیدست = ظاهرا

»طرف« »جا« و موضع است در عربی امروزه بمعنی »جایگ!!اه اح!!ترام در ی!!ک

مجلس« ی!!ا قس!!مت »مهم!!ان نش!!ین«، کرس!!ی مخص!!وص، مق!!ام و نش!!یمنگاه

Z از آداب مج!!الس درب!!اری و شخصیتهای سیاسی، مقامات اداری و غیره )احتم!!اال

Z تع!!یین شاهان ایران و عربهای مقلد آن!!ان، ک!!ه دس!!ت راس!!ت و دس!!ت چّپ، قبال

میشده و فرق مقامی داشته است( شروع شده است.

= ق!انون، ف!رامین، اج!ازه و بمع!نی ق!انون اساس!!ی کش!ور ودستور/دساتیر

غیره است. این کلمه فارسی از اسم کتاب آسمانی اولین پی!!امبر ایرانی!!ان، بن!!ام

سال پیش از میالد( گرفته شده اس!!ت. مش!!تقات ع!!ربی1000»مهاباد« )حدود

آن فراوان است. در قرآن مجید هم »دس!!اتیر« ی!!ا تلف!!ظ ع!!ربی ب!!ه »اس!!اطیر«

)یعنی داستانهای کهنه گذشتگان، افسانه های پیشینیان( آمده اس!!ت. نگ!!ا )ق!!الوا

جای دیگر قرآن(.8 و 25( آیه 6اساطیراالولین ! در سوره انعام )

= از همان »دسته« فارسی مثل دسته گل و غیره، همچ!!نین ب!!ه بقچ!!ه ودسته

بسته و غیره هم گفته میشود.

= در عربی امروز بمعنی دهکده اس!!ت. ش!!اید تلف!!ظدسکره/دساکر )جمع(

عربی

196

»دهکده« یا »دس کده« )= یعنی ده تا کده = تعداد دهات که در مجم!!وع ب!!رقم

( و یا دشت کده باشد.Ten villages= Ten villngfsدهگانه میرسیده =

در انگلیسی( میله یی که هر چرخ گاری،Axle= میله محور، میله چرخ)=دنجل

یا ماشین و یا آسیاب و غیره بر آن میچرخند. باحتمال قوی از

»دنگال« فارسی )= چوب شالی کویی( آمده است.دنگ و یا دنگ هم گفت!!ه ان!!د

)نگا فرهنگ عمید(.

= )نگا دنجل(دنکل

= از همان دوبیتی فارسی است که از دو خط و یا چهار مص!!راع ش!!عردو بیت

Z به آن رباعی می گویند )مثل رباعیات باباطاهر، درست شده است و گاه اشتباها

�ی( بعضی »ادباء« که مح!!روم �ام و غیره( از همین اشتباه لفظی )لغوی/لپ عمرخی

از ادبیات درست بوده اند، نتیجه غلط گرفته اند ک!!ه ش!!عر رب!!اعی را ایرانی!!ان از

عربها یاد گرفته اند! در حالیکه رباعی اسم »وزن« آن شعر و س!!بک آن اس!!ت و

هیچ ربطی به »چهار مصر« ی!!ا دو بی!!تی ن!!دارد! ت!!ازه ش!!عر و ش!!اعری در ای!!ران

ه!!زاران س!!ال پیش از هج!!وم اع!!راب ش!!روع ش!!د، همچنانک!!ه فرهن!!گ و ه!!نر

نویسندگی ایرانیان هم قرنها قبل از اع!راب ب!!ود. ش!!اهد خ!وب این م!!دعا هم!ان

»گاتها«ی زردتشت پیامبرکه اش!عار دی!نی کت!اب مق!دس زن!ده و استاس!ت و ی!ا

Z یک صفحه کتاب ع!!ربی کتاب »دساتیر« مهباد، پیامبر ایرانی و غیره است. لطفا

قبل از اسالم، چه شعر و چه غ!یر آن را نش!ان بدهی!د! )ب!رای توض!یحات بیش!تر

197

درباره »دو بیتی« و رباعی نگاه استاد جالل الدین همایی ! کتاب محرم اس!!رار !

(.90ص

= همان »دول/ دوالب« فارسی است )نگا دوالب(دوال/دلو

Z از همان کلمه »دو پاره« )= دو تکه( و یا »دوباره« )=دوب!!ار(دوباره = ظاهرا

فارسی بعربی وارد ش!!ده اس!!ت. مع!!نی ام!!روزه آن در ع!!ربی عب!!ارت اس!!ت از

ب!!لTWO یعنی دو تا و از کلمه Twine»نخ« دوال، تناب دوال و غیره )انگلیسی هم

»دو« بوجود آمده است.

Z با کلمه »دوخ « فارسی در رابطه است. در ع!!ربی ام!!روزهدوغ/داخ = ظاهرا

بشتر بمعنی »غلبه«، سلطه، حکمرانی و غیره میآید.

Z از کلمه »دورک« و ی!!ا مش!!ابه آن در فارس!!ی بمع!!نیدورق/ذوارق = احتماال

»تنگ آب« غرابه )غر آبه( یا قرابه که تن!گ مش!روبان الکلی و غ!یر الکلی اس!ت

(.Caray/carbey)در زبان انگلیسی نیز همی لغت فارسی بکار میرود

از همان کلم!!ه فارس!!ی دوزن!!ه ی!!ا دوزنی!!ه ک!!ه بمع!!نیدوزان/دوازن/دوزنه =

Z ن!!ام یکی از سوزن است و همچنین نیش زنبور و دیگ!!ر اش!!یاء مش!!ابه آن. ض!!منا

ادوات موسیقی هم هست. در عربی ام!!روزه بیش!!تر بمع!!نی تنظیم ایس!!تگاههای

TuningZرادیو )در انگلیس بخاطر سوزن تنظیم آنها که در رادیوهای( و احتماال

قدیمی بکار می رفت، اطالق می کنند.

198

Z ب!!ا مص!!در فارس!!ی »دوس!!ائیدن« یع!!نی چس!!باندن ی!!ادوس/داس = ظ!!اهرا

چسبانیدن چیزی به چیز دیگر و یا خود را به دیگری چسباندن، تنگ تنگ با کس!!ی

نشستن، و غیره را می گویند. در عربی امروزه بمعنی »فشار دادن« ل!!ه ک!!ردن

چیزی، له و لورده شدن بکار میرود. نگا دو سنده/ دو سیده و غیره در فارسی(.

= از همان »دوش« حمام فارسی اس!!ت ک!!ه در ع!!ربی بک!!ار م!!یرود. دردوش

میگوین!د. ک!ه ب!ا لغت اص!لی فارس!یDoucheزبان های فرانسه و انگلیس!ی هم

دوشیدن، دوشیدنی، دوشنده، دوشاب و غیره مربوط است.

= از اصل آریایی »دات!!ا« و دادن میآی!!د ک!!ه ام!!روزه در زبانه!!ای اروپ!!اییدوطه

« یعنی جهیزی!!ه ع!!روس و آنچ!!هDOWRY و باالخره »Dqte و همچنین Dataبشکل

خانواده داماد به عروس میدهد، اطالق میشود.

= تلف!!ظ ع!!ربی کلم!!ه »داغ« فارس!!ی اس!!ت )= داغ ک!!ردن/ داغ زدن/دوغ

سوزاندن پوست جانوران جهت شناسایی آنها. مهر زدن ب!!ه ج!!انوران( در ع!!ربی

Z به همین معنا ولی تلفظ دیگر یعنی »دوغ« بکار میبرند. هم دقیقا

= از همان »دوآلب/ دوالب« فارسی آمدهدوالب/دوالیب )جمع عربی آن(

است. دلو یا دول آب همراه با چرخ چاه ک!!ه ب!!ه وس!!یله آن آب را از درون زمین

به باال می آورند. »چرخ آب« )=آبکش چاه(، چرخ اب یا قن!!ات و کری!!ز و غ!!یره

Z هم در فارسی و هم در عربی کلمه دوالب بمعنی اشکاف، گنجه، و جام!!ه ضمنا

199

دادن هم بکار میرود. )در قرآن کریم هم »دلو« بکار رفته نگ!!ا، س!!وره یوس!!ف )

(.19( آیه 13

= باحتمال قوی از یک لغت فارسی قدیم است که در ع!!ربی ام!!روز ب!!هدومان

سکان کشتی و یا قایق می گویند.

= دوم!!انچی،ت!!رکیب دوم!!ان فارس!!ی ب!!ا پس!!وند »چی« ت!!رکی مث!!لدومانجی

»کتابچی« و غیره یعنی »مسئول/ دارند/ صاحبا و مالک ی!!ک چ!!یز. دوم!!انچی ک!!ه

Z از طریق ترکی عثمانی وارد زبان عربی هم شده است بمعنی »سکاندار ظاهرا

کشتی« و یا قایق، ناوچی، ناودار، کاپیتان کشتی، است.

= م!!!رکب از دو کلم!!!ه فارس!!!ی »دون!!!گ = دان!!!گ + وام« ت!!!رکی ک!!!هدونم

مساویست با همان »ام« مالکیت در فارسی، یع!نی »دانگم« دان!!گ من« )یع!نی

Z این کلمه از طریق سهم هر شخصی از زمین، آب و یا شرکت و یا غیره(. ظاهرا

ترکی عثمانی وارد زبان عربی هم شده است )نگا، کلمه دانگ فارس!!ی در م!!ورد

مساحت زمین و غیره(.

= از کلمه فارسی »دهک« یعنی »کنده درخت« یا الوار چوب، تنه درخت،دهق

قنداق )تفنگ( چوبی که پای مجرمین و زندانیان را در آن کرده و قفل می کردند

ه ب!!زرگ( هم �Z از کنده، یا زن!!د، بمع!!نی تک!! تا فرار نکنند. در عربی »زنده« )ظاهرا

می گویند. )شاید کلمه زندان هم در فارسی با این لغت قدیم »زنده« )= کن!!ده

چوب( مربوط باشد.

200

= تلفظ عربی »دهگان« یعنی خدای دهات، یا کدخدا، رئیس ده، ب!!زرگدهقان

ده، خرده مالک. این کلمه بعدها به همه کشاورزان کوچ!!ک و ب!!زرگ اطالق ش!!د.

در عربی هنوز هم به اشخاص بزرگ، رؤساء، رهبران اجتماعی و سیاسی، کلم!!ه

دهقانان اطالق می کنند. جمع عربی آن دهاقین و دهاقنه است.

= تص!ریف ع!ربی کلم!ه »دهگ!انی« یع!نی دهق!انیگری، ش!غل و پیش!هدهقنت

دهگان، در اصل بمعنی کدخدائی، ریاست دهات، زمینداری و غیره بوده است.

Z از کلمه »دهاک« فارسی بمعنی ن!!ابود ک!!ردن نیس!!ت ک!!ردن، ازدهک = ظاهرا

بین ب!ردن، میآی!!د.در ع!ربی ام!!روزه عالوه ب!!ر مع!انی ب!!اال، بمع!نی »ل!ه ک!ردن«

)زیرپا(، لورده کردن هم بکار میرود. )توجه: آژیدهاک و ضحاک افسانه یی نیز از

همین ریشه است(.

= از همان دهلیز فارسی است یع!!نی داالن،دهلیز/دهالیز )جمع عربی آن(

راهرو، باریک راه، راهک. )توجه: داالهو یعنی دال آهو = راهی که آهوان ب!!ا پ!!ای

خود ایجاد می کنند(.

= حمله، نابودی )زشتی ها( حمله گر ) به زشتی ها ! مث!!ل اب!!راهیمدهم/دهمه

ادهم، صوفی معروف ک!ه فرزن!!د پادش!!اه بلخ ب!!ود(، انس!ان نیکوک!ار در جن!!گ ب!!ا

Z بمع!!نی سیاهپوس!!ت هم آم!!ده اس!!ت )باعتب!!ار ی!!ک ش!!خص زش!!تی ه!!ا، ض!!منا

سیاهپوس!!ت نیک!!و ک!!ار در گذش!!ته ه!!ا؟( نگ!!ا. »نامه!!ای پارس!!ی«/چ!!اپ هن!!د«.

مشتقات عربی این کلمه بسیار است.

201

= باحتم!!ال ق!!وی از کلم!!ه »دهپ!!ویت«. آری!!ائی )هن!!د !دهی/دها/داهیه/اده''ا

ایرانی( بمعنی رئیس مملکت، پادش!!اه، دهخ!!دا، س!!رور م!!ردم و غ!!یره در ع!!ربی

امروز بیشتر بمعنی »هوش و خرد« شخص!!ی دان!!ا، هوش!!مند عاق!!ل و ک!!اردان و

غیره استعمال میشود. )توجه: »ده!ا« در زب!!ان پهل!!وی بمع!نی ه!وش و ذک!اوت،

103Zتیزبینی و عقل و درایت است. )نگا»نامهای پارسی« چاپ/هن!!د/ص ( )ض!!منا

»دها« به معنی مهم و شدید و بزرگ و عظیم هم هست. ب!!ه این معن!!ا در ق!!رآن

آمده است(.46( آیه 54مجید سوره قمر )

= جمع »دار« در عربی یعنی خانه، مک!!ان، م!!أمن، ج!!ای زن!!دگی و ش!!هر ودیار

Z در م!!ورد »دار« گف!!تیم، این کلم!!ه ریش!!ه دهات مسکونی. ولی همانطور که قبال

فارسی دارد و با کلم!!اتی مث!!ل »داربس!!ت« »دارایی« و غ!!یره در زب!!ان فارس!!ی

ب!!ار50باستانی هم ریشه است. کلمه »دار/دیار« و مشتقات آن در قرآن مجی!!د

و دیگران.65( آیه 11آمده است. نگا. سوره هود )

= از کلم!!ه فارس!!ی »دیب!!ا« میآی!!د ک!!ه هم!!ان پارچ!!هدیباج )وجمع آن دبابیج(

ابریشمی گرانبهاست )نگا، دیباچه(

= از هم!!ان کلم!!ه »دیب!!ا« در فارس!!ی بمع!!نی پارچ!!هدیب''اج/ دیباج''ه/دیج

ابریشمی، آمده است.در حال حاضر بیشتر بمعنی مقدمه کتاب = دیباچه )یع!!نی

یک تکه کوچک از پارچه گرانبها/ کتاب، ک!ه ب!رای مع!رفی و نمون!ه یی از ک!ل آن

بعنوان »مسطوره« برای خریداری خواننده پیش کش، می شود(، مقدمه کتاب.

202

Z: دب!!ابیج، دیب!!ابیج و )مشتقات این کلمه فارسی در زبان عربی بس!!یار اس!!ت. مثال

غیره و غیره(

= از کلمه دیباچه فارسی )یعنی تکه کوچکی از دیبا/ابریشم ک!!ه بعن!!واندیباجه

Z این کلم!ه ب!!رای نمونه برای مشتری میفرستادند ت!!ا س!!فارش خری!!د بده!د(. فعال

»مقدمه« کتب یعنی نمونهه یی از آنچه در آن کتاب آمده است، جهت شناس!!ایی

کتاب و یا نویسنده و غیره استفاده میشود. )مش!!تقات این کلم!!ه در ع!!ربی زی!!اد

است(.

= باحتمال قوی از کلمه »دیژ« فاریس و یا »دی!زی« مش!تق ش!ده اس!ت.دیج

در زبان فارسی معنی قلعه و دژ )= دژیل = دزف!ول و غ!یره( و همچ!نین مع!نی

رنگ هم می دهد. در عربی امروزه بیشتر بمعنی »رنگ کاری«، آراستن، تزئین و

Z مع!!نی خط!!اطی و زیبا س!!ازی اس!!ت. )مث!!ل ی!!ک قلع!!ه و ی!!ا دژ آراس!!ته؟( ض!!منا

خوشنویسی هم میدهد.

= از همان »دژور« فارسی بمعنی زشت، تاریک، بد و غیره )مثل ش!!بدیجور

دیجور، آژید ه!!اک، ض!!حاک خونخ!!وار، ش!!رایط وحش!!تناک و غ!!یره(. )مش!!تقات و

تص!!ریفات ع!!ربی آن بس!!یار زی!!اد اس!!ت. نگ!!ا. فرهن!!گ لغ!!ات ع!!ربی مث!!ل

المنجد/المورد و غیره(.

= از همان کلمه دیدبان فارس!!ی بمع!!نی »نگهب!!ان«، محاف!!ظ، پاک!!ار ودیدبان

غیره. )جمع عربی آن »دیادبه«!!! است!(

203

= از همان کلمه فارسی. نگا دیدن(.دیدبان

= از هم!!ان مص!!در »دی!!دن« در فارس!!ی )=نگ!!اه ک!!ردن( ولی در ع!!ربیدیدن

امروزه کلمه »دیدن« بمعنی راه و رسم، ع!!ادت، ط!!رز زن!!دگی، آداب معاش!!رت

فردی و یا اجتماعی و غیره بکار میرود.

= بمعنی مذهب در عربی از هم!!ان کلم!!ه اوس!!تایی/پهل!!وی »دین« مش!!تقدین

شده است بمعنی »باور« عقی!ده، اعتق!اد ب!اطنی، معتق!دات م!ذهبی و عب!ادات،

( مش!!تقات113واجبات و محرمات و غیره )نگا. »نامهای فارسی/چ!!اپ هن!!د/ص

عربی کلمه »دین« بی اندازهاست. به فرهنگهای عربی مراجعه شود. )در ق!!رآن

و غیره(.4( آیه 1مجید هم بیش از صد بار آمده است. نگا سوره »فاتحه« )

= این کلم!!ه یع!!نی »ب!!دهکاری« در فارس!!ی و تم!!ام مش!!تقاتدین )مدیون(

عربی آن عاقبت به کلم!ه »دین« بمع!نی ایم!ان و عقی!ده و تعه!د و ق!رار ب!رمی

Z عربی نیست بلکه از زبان گردند، و کلمه دین )بخالف تصور برخی »ادباء«( اصال

پهلوی /اوستایی آمده است.)نگا. »نامهای پارسی« چاپ هند »دین«(.

Z هم دردینار = از همان »دینار« ایران باستان ک!!ه س!!که طال ب!!وده اس!!ت. فعال

کشورهای خاورمیانه و یونان و بعضی نقاط دیگ!!ر جه!!ان ب!!ه همین اس!!م آری!!ائی،

(.113خوانده میشود. )نگا. »نامهای پارسی« ص

= از همان کلمه دیوان فارسی است که یکی از معانیش همان »دفتر«دیوان

Z دیوان بمعنی »کت!!اب ش!!عر« هم بک!!ار می یا »کتاب حساب دولتی« است. ضمنا

204

رود. )جمع عربی آن، دواوین است(. نکت!ه: در زبانه!ای هن!دی، اردو، انگلیس!ی و

Z غیره هم برای دیوان شعر همان کلمه »دیوان« فارسی را بکار می برند. ض!!منا

دیوان یعنی مرکز دولت و حکومت و دادستانی و دادخواهی.

= از هم!!ان کلم!!ه دی!!وانی فارس!!ی یع!!نی »مرب!!وط ب!!ه دی!!وان ی!!ا ادارهدیوانی

دولت« »دفتری«، دولتی، حکومتی، اداری، رسمی و غیره.

حرف »ذا«

= یعنی گرگ بزبان عربی که باحتمال قوی تلفظ عربی »دیو« یع!!نی »دد«ذئب

( در قرآن مجید هم سه ب!!ار111و درنده،است. )نگا نامهای پارسی/چاپ هند/ص

Z در سوره یوسف ) (.14 و 13( آیات 12آمده است، مثال

= از کلم!!ه »دنب« ی!!ا »دمب« فارس!!ی گرفت!!ه ش!!ده هم!!ان مع!!نی را همذنب

(. معنی مجازی آن گن!!اه هم هس!!تTaleمیدهد، یعنی دمب جانوران )در انگلیسی

که مثل دمب به آدم می چسبد و دنباله وار با انسان میآید. )مش!!تقات ع!!ربی آن

بار آمده است، نمون!!ه: س!!وره تک!!ویر )39بسیار زیاد است(. در قرآن مجید هم

و غیره(.9( آیه 81

= از کلمه پهلوی قدیم »ذهبا« بمعنی »طال« و »زر« ب!!ه زب!!ان ع!!ربی همذهب

Z بدنبال مهاجرت شاهزادگان ایرانی به عربستان ق!!دیم و وارد شده است )ظاهرا

502یا از طر یق کاروانهای تجاری ایرانیان(. نگا »نامهای فارسی« ص

حرف »را«

205

= از کلم!!ه »راتی!!انج/راتیان!!ک« )=رش!!ینه/رخین!!ه در گویش!!های من!!اطقراتینج

مختلف فارسی زبان( عبارتست از شیوه درخت صنوبر، صمغ ص!نوبر )در ع!ربی

رتینه و رتینج هم می گویند(.

= ازهمان کلمه راوند فارس!!ی ک!!ه گی!!اهی اس!!ت دارای برگه!!ای س!!رخ وراوند

ترش مزه، و در اوائل بهار میروید و خوردنی است. در فارسی ریواس، ریباس و

میگوین!!د ک!!ه بی ش!!باهتRhubarbریواج و غیره هم می گویند. )در انگلیسی هم

به راوند و ریواس نیست(.

= از همان کلمه رخ فارسی که عالوه بر صورت و چهره، در قدیم به ن!!وعیرخ

تاج مخصوص شاهان ایرانی هم می گفته اند. همچنین به مرغ افسانه یی عنق!!اء

و سیمرغ و همان رخ معروف در بازی »شترانگا« یا شطرنج نیز اطالق میش!!ود.

تلف!!ظRook)در زبان انگلیسی و زبانهای دیگر ن!!یز هم!!ان رخ فارس!!ی را بش!!کل

می کنند(.

= از کلمه »رخ« و »رخنه« بمعنی س!!نگ مرم!!ر در ع!!ربی بک!!اررخام/ رخامه

م!!یرود. در فارس!!ی بیش!!تر بمع!!نی ش!!کاف و رخن!!ه در س!!نگ ه!!ای مع!!دنی و

تراشکاری، سنگکاری و غیره استعمال میشود.

= از همان کلمه رخت فارسی بمعنی لباس، پوشاک، جامه و حتی ک!!اال ورخت

بارو بنه و وس!!ائل شخص!!ی اس!!ت. در ع!ربی ام!!روزه کلم!ه رخت بش!تر بمع!نی

206

»زین اسب« )رخت اسب؟( بکار میرود. جمع آن در عربی رخوت )!( است. نگا

فرهنگ عمید(

Z تلفظ عربی کلم!!ه رده در فارس!!ی اس!!ت )نگ!!ا رده!!ه درردف/ردیف = ظاهرا

Z س!!وره نم!!ل ) لغت بعدی(. در قرآن مجید هم این کلمه سه بار آمده اس!!ت. مثال

و غیره.72( آیه 27

Z تلفظ عربی کلمه »رده« در فارسی بمعنی »رجه«، رج، رسته،ردهه = ظاهرا

تناب، رخت آویز، س!ف، قط!ار، ردی!ف و خ!ط اس!ت. در ع!ربی ام!روزه بمع!نی

سالن پذیرایی )که در آن مهمانان به صف می نشینند( بکار میرود.

Arroz در اس!!!!پانیائی هم Rice= از اص!!!!ل آری!!!!ایی »رز« )در انگلیس رز/ارز

میگویند که همان »رز« فارسی بعالوه الف و الم تعریف در عربی است(.

رز و یا ارز از محصوالت قدیم آریایی ها و بخص!!وص ای!!ران ک!!ه مرک!!ز/ق!!وم آری!!ا

است، میباش!!د. در فارس!!ی ق!دیم )پهل!!وی( کلم!ه »ارز« بمع!نی س!!فیدی و چ!یز

سفید رنگ )مثل برنج و یا رن!!گ س!!فید( هم بک!!ار میرفت!!ه اس!!ت. نگ!!اه »نامه!!ای

(.44فارسی« ص

�ت و سبزیجاتی که در قرآن مجی!!د ذک!!ر ش!!ده، کلم!!ه »ارز« اینکه بخالف همه غال

Z نیس!!ت، خ!!ود نش!!ان آنس!!تکه عربه!!ا در آن زم!!ان چ!!نین خ!!وراکی را نمی اص!!ال

شناختند.

207

Z از کلمه رزم )= جنگ / صف کشی ارتش و س!!ربازان( دررزم/رزمه = ظاهرا

فارس!!ی آم!!ده اس!!ت و ی!!ا از کلم!!ه رزم!!ه/ زرم!!ک ک!!ه بس!!ته و ی!!ا بغچ!!ه رزمی

سربازان/کوله پشتی / کوله بار نظامی /لنگه / عدل و غیره. در زب!!ان اس!!پانیایی

یع!!نی رزمن!!دگان پیش!!رو ای!!رانی درSaracin)ک!!ه فاتح!!ان اص!!لیش خراس!!انیها =

ارتش اسالمی بودند و اثرات فرهنگ اسالمی و ایرانی در آن بسیار زی!!اد اس!!ت(

تبدیل ش!!ده اس!!ت. و ب!!االخره در انگلیس!!ی ن!!یز همین کلم!!هResmaاین کلمه به

در آم!!د ک!!ه ب!!ه بس!!ته پنج!!اه ت!!ایی کاغ!!ذ و غ!!یره میReamقدیم فارسی بشکل

(Webster Websterگویند. )نگا، فرهنگ و بستر آمریکایی.

= روزنامه )فارسی( نگا روزنامه.روزنامه

عجب آنستکه در زبان عربی »خز« نه تنها معنی چیز ب!ا ارزش و گرانبه!ا را نمی

د هد، بلکه بعکس»خ!!زی« و »خزی!!ان« بمع!!نی زی!!ان و ض!!رر، ش!!رم، زش!!تی، و

Z ضد معانی باالست. غذایی، بکار میرود. بدبختی در زبان عربی آمده که کامال

و درHistory و در انگلیس!!ی Estoriaکلمه اس!!اتیر و ی!!ا دس!!اتیر در زب!!ان یون!!انی

)توجه: »دساتیر« نام کتاب آسمانی هم ک!!ه درس!!تStoryلغات دیگر آریایی هم

ی!!اManoknباشد، مگر یونانیه!!ا خودش!!ان ش!!عبه یی از آریاییه!!ای مه!!اجر ای!!رانی

»مانوی« و غیره آن، یکی از شش پیامبر ای!!ران باس!!تان، بن!!ام »مهاب!!اد« اس!!ت.

�ن پیامبر بود که به ایرانیان فرستاده شد. گفته شده که از اولی

208

= ع!!ربی ش!!ده کلم!!ه »م!!اس« فارس!!ی بعالوه »ال« تعری!!ف در زب!!انالماس

Persianعربی؛ )نگا، Names P.264نام همان سنگ معدنی معروف ک!!ه س!!خت )

ترین مواد جهان است. احتماالض کلمه »ماسه« در فارسی که بمعنی شن ن!!رم

است با همین کلمه »ماس« رابطه ریشه یی دارد.

= راه آب = ناودان، آبراهه، جوی رودچه )جمع آن در ع!!ربی م!!وزایی ومیزاب

میازیب است.(

زربفت، زردوزی ش!!ده، دبیت ابریش!!می گل!!دار، طال دوز، دیب!!اییاس''تبرق =

ستبرو کلفت، اصل فارسی اس!!تبرق از کلم!!ه »اس!!تبرک« یع!!نی س!!تبر و کلفت،

یعنی پارچه ابریشمی ضخیم و پ!!ر قیمت، آم!!ده اس!!ت. در بعض!!ی نق!!اط ای!!ران

قدیم »ستبرک« هم می گویند. در قرآن مجید هم آمده است )سوره الرحم!!ان )

( نیستند؟( 54( آیه55

6دنباله

= جم!!ع »فره!!ود« در ع!!ربی، ک!!ه آنهم از واژه »فرب!!ود« فارس!!ی واردفراهید

عربی شده اس!!ت. واژه »فره!!ود/ فرهی!!د /فرب!!ود« بمع!!نی: »م!!ومن«/ اس!!توار/

Z فرهن!گ »نامه!ای پارس!ی« راست دین/ راستگار است )نگا، فرهنگ عمید( ضمنا

واژه »فربود/فرهومند«121/122چاپ هند/ص/

Z »فراهید«/فرهیدی/فرهودی نام قبیله ایرانی!!ان مه!!اجری اس!!ت ک!!ه در یمن ضمنا

اقامت کردند. معروفترین فرد این قبیله استاد/خلیل بن احمد ایرانی ن!!ژاد اس!!ت

209

که اولین کتاب فرهنگ لغت را برای عربه!!ا نوش!!ت، ب!!ا عن!!وان »کت!!اب الص!!ین«.

Z معروفترین فرهنگ لغات عرب نیز کار ی!!ک دانش!!مند ای!!رانی )م!!دتی مقیم ضمنا

یمن و داماد شاه آن کشور( مجدالدین فیروزآبادی به عنوان

»القاموس« است )بعدها هر فرهنگ لغاتی در عربی »ق!!اموس« نامب!!ده ش!!د!(.

و غیره.348/323نگا. نامهای پارسی ! ص

= تلفظ عربی »پرگار« در فارسی که وارد عربی ن!یز ش!ده اس!ت )نگ!ا.فرجار

قاموس المدسی/فرهنگ عربی/چاپ لبنان(.

ه ن!!ان«/تک!!هفرزدق � = تلفظ عربی واژه »فرزدک« در زبان پهل!!وی بمع!!نی »تک!!

Z لقب یکی از معروف!!ترین ش!!اعران ع!!رب، ک!!ه ش!!یعه و از خمیر/خم!!یرک. ض!!منا

(.122مدافعان اهلبیت )ع( بود. )نگا، »نامهای پارسی« /ص

= از هم!!ان واژه »ف!!رزان«/ ف!!رزین پارس!!ی، ک!!ه یکی از مه!!ره ه!!ایف''رزان

شطرنج و بمنزله وزیر است )نکا، فرهنگ عمید(.

= از هم!!!ان واژه »فرف!!!ور« /پری!!!ور )یع!!!نی: بچ!!!ه پرن!!!ده( جوج!!!هفرف'''ور

پرندگان/تیه!!و/ جوج!!ه تیه!!و و بط!!ور کلی »جوج!!ه« این واژه اص!!ل فارس!!ی دارد

عربی نیز شده است.

= تلفظ عربی واژه »فغفوری«/که آنهم از واژه »بغپوری« )=از واژهفرفوری

»بغ« فارسی یعنی »خدا« بعالوه »پور« بمعنی فرزند، یع!!نی »فرزن!!د خ!!دا« ک!!ه

عنوان شاهان چنین است.

210

در ع!!!ربی »فرف!!!وری« )= بغپ!!!وری( یع!!!نی»ش!!!اهی« ب!!!ه »ظ!!!روف چی!!!نی«

(.708شاهانه/بسیار عالی گفته میشود. )نگا، فرهنگ عربی ! انگلیسی/ص

« پارس!!ی، پوس!!ت پش!!مالوی بعض!!ی ج!!انوران ک!!ه بعن!!وانفرو � = از واژه »ف!!ر

پوشش بدن بک!!ار می رود. در زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ائی )= ایران!!و ! اروپ!!ائی( مث!!ل

« بک!!ار می رود. )نگ!!ا، فرهن!!گFMrانگلیسی ن!!یز همین واژه ای!!رانی بص!!ورت »

انگلیسی وبستر(.

= تلف!!ظ »فرب!!ود« پارس!!ی ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت؛ بمع!!نیفره''ود

»بره«/بچه شیر/ بره بزکوهی و غیره.« )نگا، فراهید(.

= در فارسی و ع!ربی ه!ر دو بک!ار رفت!ه ب!ا مع!انی مختل!ف در فارس!یفریش

بمعنی »آفرین«/خوش!!ا/ش!!اباش! و در ع!!ربی بمع!!نی: گی!!اه گس!!ترده ب!!رزمین و

مادیان تازه زایی!!د و غ!!یره اس!!ت. درم!!ورد اص!!ل این واژه تحقیق!!ات بیش!!تر الزم

است.

= از واژه »فریه« فارسی که وارد عربی شده اس!!ت؛ در فارس!!ی بمع!!نیفریه

نفرین/لعنت/دشنام است و در عربی بیشتر بمع!!نی »دوزخ«. در م!!ورد تاریخچ!!ه

این واژه تحقیقا بیشتر الزم است.

= باحتمال قوی از ریشه »ن!ژاک« پارس!ی وارد ع!ربی ن!یز ش!ده اس!ت،فساد

بمع!!!نی »چ!!!رک« /پلی!!!د /گن!!!د/پلش!!!ت )= ریش!!!ه »پلش!!!تین/فیلیس!!!تین«

211

Philishtime/Filthفلسطین در زبانهای اروپائی نیز( که در عربی »فساد« ش!!ده/»

است. نگا، فرهنگ عمید/فژاک(

بار در ق!!رآن مجی!!د آم!!ده اس!!ت.50واژه»فساد« و مشتقات دیگر آن در عربی

Z در سوره مائده ) و دیگران.33( آیه 5مثال

= تلفظ عربی واژه »پشه«/ساس )=پشه و س!!اس( فارس!!ی ک!!ه واردفساس

عربی نیز شده است )نگا. فسافس/فرهنگ عمید(.

= تلفظ عربی واژه »فش!نگ« فارس!!ی، بمع!نی»لول!ه« تیران!!دازی/ج!ایفشک

گلوله در تفنگ و غیره )نگا. فرهنگ عمید/فشنگ(.

Z تلف!!ظ ع!!ربی واژه »فوگ!!ان« فارس!!ی، بمع!!نی»ش!!راب« )= ازفقاع = ظاهرا

( که از جو یا برنج تخمیرش!ده درس!ت ش!ده509آب/نگا. »نامهای فارسی«/ص/

است. )توجه: فقاع به معنی »حس!اب« آب ب!اران/ مث!ل حب!ابی ک!ه روی تخم!یر

الکلی جمع میشود/نگا. فرهن!!گ ع!!ربی ! فارس!!ی ت!!اج االس!!امی/ نش!!ر دانش!!گاه

(.422تهران/ ص

= جمع عربی »فهرس« که خود تلفظ دیگر عربی »فهرست« فارسیفهارس

اس!!ت. اص!!ل واژه »فهرس!!ت« از »فه!!رین« در زب!!ان پهل!!وی اس!!ت. بمع!!نی:

(.129قانون/دستور/فرمان و غیره است. )نگا. »نامهای پارسی«/ص

212

= تلفظ عربی »پیگن« فارس!!ی اس!!ت؛ درخت س!!داب )= تلف!!ظ ع!!ربیفیجن

شده آنهم سذاب است(، نوع درخت پرشاخ و برگ با گلهای زرد ک!!ه در پزش!!کی

و داروسازی بکار می رود.

= تلفظ عربی »فیروزه«/پیروزه، همان سنگ گرانبها که برنگ آسمانیفیروزج

است.

= این واژه هم در فارس!!ی هس!!ت و هم در ع!!ربی. در ع!!ربی ب!!ه آدمق''اق

قدبلند/دراز باال گویند. در فارسی به »قاب«/ قاب بازی )قم!ار( گوین!د. در م!ورد

ریشه آن تحقیقات بیشتر الزم است.

Z تلفظ عربی »کالب« فارسی/کالبد است بمع!!نی ظ!!رفی ک!!ه درقالب = ظاهرا

آن چیز دیگر را جای دهند )مثل کفش، فلزات گداخته و غیره( نگا. فرهنگ عمید.

�ه«/ک!ه از اص!ل فارس!ی »کپ!ه«/تپ!ه/گنب!د )= از جمل!ه ش!هرقباب = جمع »قب

تاریخی »کوفه« آمده است. در عربی ب!ه قص!ر هم »قب!ه« )=دارای گنب!د/ک!اخ(

می گویند. در زبانهای دیگر آریائی )= ایرانو ! اروپائی( مثل انگلیس!ی، ایتالی!ائی،

یعنی گنبد بکار می رود.Copulaاسپانیائی، نیر همین واژه ایرانی بشکل

= تلفظ عربی واژه فارسی »گنبد«/کپه /تپه/کوفه )نگا. قباب(قبFه

Z تلفظ فارسی واژه »گور« فارسی است )سوابق ت!!اریخی را بای!!دقبر = ظاهرا

در نظر گرفت( در زبانهای آریائی )ایرانو ! اروپائی( دیگر ن!!یز همین واژه بش!!کل

Grave.بکار می رود

213

Z در سوره توجه )8واژه »قبر« و »قبور« در قرآن مجید نیز بار آمده است. مثال

و دیگران.84) آیه 9

= جمع »قبر« در عربی است )نکا. قبر(قبور

= تلفظ عربی »کبیت«/کبیتا در فارسی که وارد عربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت؛قبیط

نام نوعی شیرینی که با مخلوطی از مغز پسته و بادام و غیره درست می کنند.

= تلفظ عربی »کده« بمعنی »جاء/ظرف/مکان/مقام و غیره )مثل دهکده/قدح

میکده/ بتکده و غیره(. در عربی و فارسی هر دو بعمنی »کاسه« )= لفظ دیگ!!ر

پارسی از اصل »کازه« که عربها آنرا خودی کردند( نگا، قدح در فرهنگ عمید.

= از اصل آریائی )نگا. قدوس(قدس

Z هم!!هقدوس ه / بی آالیش و غیره. تقریبا � = یعنی »پاک«/ پاکیزه/ بی عیب/ منز

فرهنگهای فارس!!ی و ع!!ربی این واژه را »ع!!ربی« میدانن!!د، حقیقت آنس!!تکه این

واژه »آریائی« است و آخرین منزلگاه آن زبان یونانی بوده اس!!ت )نگ!!ا. فرهن!!گ

( در زب!!ان ع!!بری/یه!!ودی ن!!یز همین واژه بش!!کلKudasوبستر ! انگلیسی/ کلم!!ه

Qadisr.بکار می برند

حاال که معلوم شد»ع!!ربی« نب!!وده، بلک!!ه آری!!ائی و یون!!انی اس!!ت، س!!ؤال بع!!دی

آنستکه مگر یونانی از کجاست، غیر از آریایی )= یعنی ریشه ایرانی(؟

Z ب!!ار در ق!رآن مجی!!د ن!!یز آم!!ده10واژه »قدس« و مشتقات ع!ربی آن مجموع!ا

Z در سوره جمعه ) ( آیه یکم، و دیگران.62است. مثال

214

= از اصل آریائی )نگا. قدوس(قدیس

= لفظ مشترک بین عربی ! عبری/یه!!ودی ! پ!!ارس ق!!دیم، بمع!!نی»ف!!دا«قربان

کردن/ در راه خدا چیزی را هدی!!ه ک!!ردن، بخص!!وص ذبح ج!!انوران )و در داس!!تان

حضرت ابراهیم فدا کردن پسرش حض!!رت اس!!ماعیل(. در م!!ورد اص!ل این واژه

بحث است و تحقیقات بیشتر الزم است. ولی با توجه به سوابق تاریخی فرهن!!گ

مقدم ایران و اثرات آن ب!!ر یه!!ود و اع!!راب، و اینک!!ه این واژه را بفارس!!ی ق!!دیم

»کریان« )بروزن قربان ! نگا. فرهنگ عمید( می گفته ئند، عجب نخواهد بود اگر

Z آریائی/ ایرانی« مثل کلمات زیادی که »عربی« تصور می شد، این یکی هم اصال

باشد.

Z در سوره مائ!!ده )3واژه »قربان« در قرآن مجید نیز ( آی!!ه5 بار آمده است. مثال

و دیگران.27

= تلفظ عربی »قرمه«/قرمید = آجر/خش!!ت پخت، س!!نگ آهن )نگ!!ا.قرمطی

( نگا. قرامطه440تاج االسامی ! نشریه دانشگاه تهران !

Z تلفظ عربی »گازر« است بمعنی »رختشوی«/رخت شور/لباسقصار = ظاهرا

شور/ کسیکه کارش لباسشوئی باشد. )نگا. قصاره(

ه= تلفظ عربی واژه »گازری«/لباسشویی )نگا. قصار(قصار

= جم!!ع ع!!ربی واژه »قص!!ر« فارس!!ی یع!!نی »ک!!اخ«. اص!!ل آن از واژهقصور

»کسری« )= تلفظ عربی »خس!!رو« در زبن فارس!!ی/لقب شاهنش!!اهان ای!!ران(

215

است. در زبانهای آریائی )ایرانو ! اروپائی( مثل انگلیس!ی ن!یز همین واژه ای!رانی

Castilla Z بکار می رود. در اسپانیائی Castleبشکل نیز می گوین!!دAl-casar و ضمنا

که از تلفظ عربی این واژه در زمان حکومت مسلمانان در اس!!پانیا اس!!ت )ق!!رن

هشتم تا پانزدهم میالدی(.

= تلفظ عربی واژه فارسی »قفس«قفس

Z تلفظ عربی واژه »کفیز« / کویز در زبان پارسی )نگ!!ا. فرهن!!گقضیز = ظاهرا

عمید( بمعنی = »کف«/کفه = کّپ/کپه = )ظرف چوبی که در آن خ!!اک ی!!ا گ!!ل

میریزند.(

= )قپان( که همه باالخره بمعنی : پیمانه )واژه های عربی »قبه« / کوفه !کپان

شهرمرزی ایرن و عراق ! و غیره همه به این واژه قدیم پارس!!ی بمع!!نی »ت!!ل«/

خاک / گنبد/ تپه و معانی شبیه آن، مربوط هستند(.

دلیل این همه معانی مختلف آشفتگی فکری نویسنده نیست، بلک!!ه دلی!!ل اص!!لی

آن فرهنگ ده هزار ساله ایرانی و قبائل زیاد آن )که در گوشه و کنار این کش!!ور

بزرگ، دور و نزدیک زندگی می کردن!!د و تلف!!ظ و مع!!انی مختل!!ف ایج!!اد کردن!!د(

میباشد. جمع عربی قضیر»اقفزه« است.

= جمع عربی»قض!!یز« ک!!ه آنهم از واژه »کف!!یز«/ ک!!ویز فارس!!ی یع!!نی:اقفزه

پیمانه / کفه/ کپه میآید. )نگا. قضیز(.

216

= تلفظ عربی واژه »کالش« پارسی، بمعنی »کالهبردار«/ بیکار و بیعار/قالش

ولگرد/ رند/ حیله گر و غیره )نگا. فرهنگ عمید(.

= جمع عربی »قلعه« که از »کالت« فارسی است. قالع

Z با »کاله«/کله فارسیقله �ه پارسی است. ضمنا Z تلفظ عربی واژه / کل = ظاهرا

ه یع!!نی »کل!!ه« ک!!وه/ یع!!نی ب!!االترین � یع!!نی »س!!رپوش« هم مرب!!وط اس!!ت. )قل!!

قسمت هر تن/تنه/بدنه و غیره(.

Zقلل = جمع »قل�ه« در عربی که خود از »کل�ه« فارسی یعنی سر می آید )ضمنا

کاله/ کله = یعنی »سرپوش« نیز از همان ریشه است(. نگا. قله

Z از ریشه قلم = ظاهرا

»قلمه« فارسی، یعنی »نهال«/شاخه درخت یا حص!!یر و ی ک!!ه بش!!کل »نوش!!ت

افزار«/ قلم بکار می رفت )نگا. فرهنگ عمید/ قلم!ه؛ همچ!نین مجل!ه »ام!رداد«

زرتشتیان ایران که عالوه ب!!ر »قلم« واژه ه!ای زی!!ر را ن!!یز ارز ریش!ه »پهل!!وی«

7( کلمه و دیگ!!ران. نگ!!ا. ام!!رداد/ 4( کتاب 3( قصه 2( خط )= کت( 1میداند:

.5 خورشیدی ! ص/1389اسفند ماه

واژه قلم در قرآن مجید نیز آمده است، از جمله عنوان سوره »ن!!ون و القلم« )

68)

= تلفظ عربی واژه »قلیا«/ کلیا در زبان پهلوی، بمعنی: زاج سیاه/ ش!!خارقلی

که از اشنان گرفته میشود )نگ!!ا. فرهن!!گ عمی!!د(. واژه »هورقلی!!ا« ک!!ه در عل!!وم

217

ط!!بیعی و فلس!!فه ه!!ر دو بک!!ار می رود از همین ریش اس!!ت )نگ!!ا. هورقلی!!ا/

فرهنگ عمید(.

= در عربی و فارسی بمعنی »تکه«/ پاره یی از هر چیز، بخصوص گوش!!تقلیه

برای آشپزی. گرچه مرحوم عمید آنرا هم )مثل خیلی کلمات دیگر، ع!ربی تص!ور

کرده است( ولی دالئل تاریخی و فرهنگی نشان میدهد که آن نیز فارسی غص!!ب

شده است. از جمله واژه »قلیه پوتی« ک!!ه یکی از غ!!ذاهای مع!!روف آری!!ائی )=

ایرانی ! هندی( است، نوعی خوراک که از جگ!!ر گوس!!فند درس!!ت میش!!ود )نگ!!ا.

فرهنگ عمید/قلیه پوتی(

= هم در فارس!!ی و هم در ع!!ربی بک!!ار می رود. در م!!ورد ریش!!ه آنقم''اش

تحقیقات بیشتر الزم است. گرچ!ه ب!ه نظ!ر نویس!نده احتم!ال فارس!ی ب!ودن آن

بسیار بیشتر است )نگا. واژه »قمایش« / کمایش در فرهنگ عمید(.

Z تلفظ عرب واژه »قنداق«/ قنداقه فارسی است. یع!!نی پارچ!!هقماط = ظاهرا

یی که تنه بچه شیرخوار در آن پیچیده میشود. )نگا. فرهنگ عمید(.

= در عربی به »قنات کن«/ کسیکه کریز آب را می کن!!د و ی!!ا الی!!روبی میقناء

Z از ریشه »قنات« که آنهم تلفظ عربی واژه »کن!ات« )= کن!دن/مث!ل کند. ظاهرا

خندق در عربی( بمعنی کاریز یا کریز آب. شاید »قناء« از »کن آب« آمده باشد.

218

= از واژه »کنات« فارسی )= مث!!ل خن!!دق در ع!!ربی ک!!ه از کن!!ده /کن!!دنقنات

فارسی آمده است( بمعنی »کاریز«/کری!!ز/راه آب زیرزمی!!نی در غ!!الب ده!!ات و

شهرهای ایرانزمین که به چین هم نفوذ کرد.

Z تلفظ عربی »سندل« فارسی )چوبیقنادیل = جمع عربی »قندیل« که ظاهرا

که میسوزد( یا »چندل«/صندل.در زبانهای دیگر آریائی )= ایرانو ! اروپائی( مث!!ل

/Candleانگلیسی، اسپانیائی و غیره نیز همین واژه ایرانی بشکل Candilaبک!!ار

می رود.

= تلفظ عربی »قناره«/کناره، چنگک گوشت قصابی/گوشت آویز )نگا.القناره

فرهنگ عمید.ضمنا فرهنگ عربی ! فارسی تاج االس!!امی نش!!ر دانش!!گاه ته!!ران/

468)

= از »کن!!اره« فارس!!ی، چنگ!!ک قص!!ابی/گوش!!ت آوی!!ز/قالب گوش!!ت ک!!هقناره

قصابها برای آویختن گوشت از آن استفاده می کنند )نگا. فرهنگ عمید/ همچنین

(.468فرهنگ عربی ! فارسی »تاج االسامی« ! نشریه دانشگاه تهران/ص

= جمع »قنطار« در عربی )نگا. قنطار(قناطیر

= »قوا« جمع قوه«/قوت در عربی از واژه پهلوی »کاوی/کاوه/کواد/قب!!اد«قوی

بمعنی »شاه« /قدرتمند /نیرومند /مسلط/سلطان و غیره )نگا.قوی(

= جمع ع!!ربی »ق!!الب« ک!!ه از »ک!!الب« فارس!!ی و کالب!!د آم!!ده اس!!ت.قوالب

)نگا.قالب(.

219

= جمع عربی »قانون« که از ریشه »کانون« پهل!!وی آم!!ده اس!!ت )نگ!!ا.قوانین

قانون(.

Z از واژه »کوک!!و«قوقو = در هر دو زبان فارسی و عربی بک!!ار می رود. ظ!!اهرا

نام پرنده معروف در زب!ان فارس!ی وارد ع!ربی ن!یز ش!ده اس!ت. ض!منا بمع!نی

»تکم!ه« لب!اس و کاله ن!یز هس!ت. ب!ا ص!دای خ!روس، یع!نی »قوق!ولی قوق!و«

مربوط است.

Z از واژه پارسی »گاز«/ کاسه یعنی آنچه »قوسی«/ کمانی شکلقوس = ظاهرا

است. در عربی قوس»به کمان« گفته میشود.

Z از »ک!!!از«/کاس!!!ه بعالوه »ق!!!دح« )= ج!!!ام( ازق'''وس و ق'''زح = ظ!!!اهرا

»کاله«/جا/مکان. آنچه شکل »کاسه«یی دارد. در فارسی قوس و ق!!زح و رنگین

کمان هم می گویند. )نگا. قوس(.

= جمع »قیصر« در عربی که آنهم تلفظ »کسری« در عربی است ک!!هقیاصره

آنهم بنوبت خود از واژه »خس!!رو«/خس!!روان، لقب ش!!اهان ای!!رانی آم!!ده اس!!ت

)بعدها در اروپا همین واژه به »کایزر«/سزار/تزار و غیره نیز تبدیل شد(.

= تلفظ دیگر عربی »قیر« که با واژه فارسی »کرف« مربوط اس!!ت )نگ!!ا.قار

فرهنگ عمید(

Z تلفظ واژه »کتان« ک!!ه آنهم از واژه »کت!!ه«/کت فارس!!ی ک!!هقیطان = ظاهرا

17همان گیاه الیاف دار است می آی!!د. )نگ!!ا. مجل!!ه زردش!!تیان ای!!ران/ ام!!رداد/

220

Cotton(. در زبانه!!ای اروپ!!ائی ن!!یز همین واژه بش!!کل 50 /ص/1389اسفند ماه

یعنی »پنبه« که تلفظ دیگر »عربی شده« »قطن« است، بکار می رود.

= نوعی غذای معروف در کشورهای عربی که از بادنجان درست میبابا غنوج

کنن!!!د. ه!!!ر دو واژه »باب!!!ا« )= یع!!!نی پاپ!!!ا/پ!!!در( و »غن!!!وج« = از »غم!!!زه«

کننده/عشوه ای که در زبان فارسی آمده است.

ریشه واژه »غنج« در فارسی )و در عربی نیز( باالخره بر می گردد به واژه های

»خنج« و »خنجه« فارسی بمعنی عش!!وه، ن!!از، کرش!!مه، ش!!اد و ش!!نگل ب!!ودن و

غ!یره )نگ!ا. عمی!د/خنج( ض!منا »غم!زه« در ع!ربی ن!یز تلف!ظ بعی!د در ع!ربی از

»غنج«/خنج/خنجه پارسی است.

= یعنی »نازکننده«/کرشمه گر/ عشوه گر و غیره )اص!!ل آن ب!!رمی گ!!رددغماز

به »غمزه«که تلفظ عربی»خنجه«/خنج/غنج ار ریشه فارسی ق!!دیم اس!!ت( نگ!!ا.

خنج/غنجه ت عمید فرهنگ عمید

= نگا. غنجغمز

= نگا. غنجغمزه

= نگا. غمز/غمزه/غنجغمض

= تلفظ عربی واژه »خنیا« در زب!!ان پارس!!ی، بمع!!نی »آوازخ!!وانی«/تران!!هغناء

خوانی/شعر همراه با آواز و موسیقی/سرود/مطربی/شادی/شور و شوق هم!!راه

با موسیقی )نگا. فرهنگ عمید/خنیا/خنیاگر/خنیاگری و غیره(.

221

5دنباله

= تلف!!ظ ع!!ربی دیگ!!ر»ش!!وربه« ک!!ه آنهم از واژه »ش!!وربا« یع!!نیش''ورباج

»شورآبه«/آش/غذای آبکی، آمده است.

= در عربی ب!!ه »زن پ!!یره«/عج!!وزه گوین!!د؛ در فارس!!ی بمع!!نی »چ!!ربیشهله

گوشت« سفیدی و پوسته سفید روی گوشت گفته میشود. در مورد اص!!الت این

واژه تحقیقات بیشتر الزمست.

= تلفظ عربی واژه »شیپور« در فارسی است؛ نوعی »سرنا« )= اص!!لشبور

واژه »صور« در ق!رآن مجی!د/ض!بور = ن!ای/نایچ!ه/لول!ه در ع!ربی /س!رنای/ نی

بزرگ دهن گشاد که در عروسیها و جشن های عمومی نواخته میشود. بوق.

Z اصل فارسی واژه فعلی »شیطان« در زبانهای ع!!ربی، ع!!بریشیدان = ظاهرا

)یه!!ودی( و غ!!یره اس!!ت. در زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ائی )=ایران!!و ! اروپ!!ائی( مث!!ل

می گویند ک!!ه از همین ریش!!هSatanas یا Satanانگلیسی، اسپانیایائی و غیره نیز

است.

واژه »شید« / شیدا هرمن، یعنی »وسوسه« شیطان از همین ریشه است. )نگا.

فرهنگ عمید. شیدا هریمن(.

= عالوه بر آن شهر»گل و بلبل« و »سعدی و حافظ« در ع!!ربی بمع!!نیشیراز

»ش!!یربریده« )ت مث!!ل ماس!!ت( بک!!ار می رود. در فارس!!ی »ش!!یراز« بمع!!نی

222

»ماست چکی!!ده«/دوراغ، و غ!!یره اس!!ت. )نگ!!ا. فرهن!!گ عمی!!د(. جم!!ع ع!!ربی آن

»شواریز«/شراریز است.

Z »شیراز« در انگلیسی به شراب معروفی که از انگورهای شیراز ب!!ه جه!!ان ضمنا

/Jerez در انگلیس!!ی ک!!ه از Sherryغرب رس!!یده گفت!!ه میش!!ود. ش!!راب مع!!روف

Xeresاسپانیائی آمده است، همه بر میگردند ب!!ه هم!!ان گ!!روه ای!!رانی ک!!ه ح!!دود

اس!!پانیا را هم از تلف!!ظJeresهزار سال پیش به اسپانیا مهاجرت کرده و منطقه

( ساخته می شود. بر شراب شیراز، رقص معروفJerezاسپانیائی »شیراز« )=

ن!!یز از ص!!ادراتFlamenco / و »فالمینک!!و« Sarabandanاس!!پانیائی»س!!رابندان«

فرهنگی ایران ب!!ه اس!!پانیا و از آنج!!ا ب!!ه دیگ!!ر من!!اطق جه!!ان غربس!!ت. ج!!ا دارد

همینجا از »علی زریاب« ایرانی هم یاد ک!نیم ک!ه پ!در موس!یقی التین و هنره!ای

زیبا )مثل مد لباس/ آئین غذا در مهمانیها/صابون و شامپو و خم!!یر دندانش!!ویی و

غیره( در اسپانیای قرن هشتم میالدی بود! روانش شاد!

= اصل فارسی واژه »عصار« )=الشیره( در ع!!ربی یع!!نی »آب می!!وه«/شیره

اء« � افشره بخصوص آب انگور/توت و غیره که بعد از جوشاندن، تبدیل ب!!ه »مرب!!

میشود/جوشیده آب میوه ها/ »آچار« نیز از همین ریشه است.

= از همان واژه »ش!!یز« فارس!!ی/ش!!یزی یع!!نی »آبن!!وس«/ ن!!وعی درختشیز

شبیه گردو، که از چوب سخت آن میز و صندلی و مبلم!!ان درس!!ت می کنن!!د. در

223

Z زبانهای دیگر آریائی )=ایران ! اروپائی( نیز همین واژه ایرانی بکار می رود. مثال

و غیره.Ebenals/ در یونانی = Ebonyدر انگلیسی =

= واژه عربی که از ریشه »سوب« فارسی )در عربی »ص!!وب« تلف!!ظصابون

میشود( یعنی»آب میوه ها/ شیره درختان و غیره. )نگا. فرهنگ عمید/سوب(

در زبانهای دیگر آریائی )=ایرانو ! اروپائی( دیگ!!ر مث!!ل انگلیس!!ی ن!!یز همین واژه

)= اص!!ل واژه »ص!!ابون« ع!!ربی ش!!ده( بک!!ار می رودSapقدیم پارسی بش!!کل

(.Webster)نگا. فرهنگ انگلیسی

= تلفظ عربی »ساروج« فارسی؛ نوعی خمیر که از آهک و خاکس!!تر وصاروج

بعضی مواد دیگر با آب درست می کنند )مثل سیمان/ مالط/ کاهگل و غ!!یره(. و

در ساختن عمارات و خانه ها و غیره بکار می برند.

= ک!!ه تف!!ظ دیگ!!ر ع!!ربی آن »س!!راط« )= ب!!ا »س!!ین« بمع!!نی: راه /ص''راط

طریق/طریقه/سرک )که در زبان هندی اردو بمعنی: خیابان/راه / جاده است.

احتمال زیاد میرود که »صراط/سراط« ع!!ربی ن!!یز از هم!!ان ریش!!ه واژه آری!!ائی

)=ایرانو ! هندی( »سرک« آمده باشد.

Z در45واژه »سرایط« بشکل »صراط« در قرآن مجید نیز بار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.6سوره فاتحه )یکم( آیه

= با حتمال قوی از واژه »زنج« فارسی یا »زنگ؟« )= ی!!ا »رن!!گ«( واردصمغ

ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت. در فارس!!ی »انگم«/ انگ!!ره ن!!یز می گوین!!د؛ ن!!وع م!!اده

224

چسبناک زرد رنگ یا قهوه یی که از بدن!!ه درخت!!ان ب!!یرون زده و خش!!ک میش!!ود.

)نگا. فرهنگ عمید/صمغ(

= در عربی بمعنی میوه صنوبر؛ آنچه شکل میوه صنوبر باش!د؛ ش!کلصنوبری

دل گوسفند و غیره. واژه صنوبر از ریشه فارسی است. در زبانهای دیگر آری!!ائی

بک!!ار میConifer)ایرانو ! اروپائی( مثل انگلیسی نیز همین واژه فارسی بش!!کل

رود. )نگا، فرهنگ انگلیسی »وبستر«(

= در ع!!ربی بمع!!نی»ق!!اه ق!!اه کنن!!ده«/ قهق!!ه زن/ کس!!یکه خن!!ده بلن!!دضحاک

شیطان وار کن!!د. اص!!ل این واژه از ن!!ام یکی از ش!!اهان پیش!!دادی ای!!ران، یع!!نی

»آژی دهاک« )مقابل کاوه آهنگ!!ر( ب!!ه ع!!ربی تب!!دیل ش!!ده اس!!ت. )نگ!!ا. نامه!!ای

Z نام »اسحاق« در زبان عبری/یهودی نیز با واژه503فارسی ! ص/ ( توجه: ظاهرا

»ضحاک«/ضحک/ که هر دو معنی »خنده« می ده!!د ب!!ا همین واژه پهل!!وی« آژی

(.502دهاک« از ریشه یکی است )نگا. »نامهای پارسی« ! ص

Z در سوره بقره )17نام »اسحاق« در قرآن مجید نیز ( آی!!ه2 بار آمده است. مثال

و دیگران.133

= از واژه »ت!!!ارم« فارس!!!ی بع!!!ربی هم وارد ش!!!ده اس!!!ت، یع!!!نیط'''ارم

»طارمی«/تارمی/نرده چوبی یا آهنی جل!وی ای!وان ی!ا پش!ت ب!ام ب!ری حف!اظت

اطفال، دستگیره پله ها. در فارسی قدیم، و بدنبال آن در عربی نیز، تلفظ دیگ!!ر

آن: داربزین )شاید »درآویزان«/ آنچه به آن آویزان شوند/ دستگیره و غیره(

225

Z در قدیم »ت!ارم«/ت!ارمی/ط!ارم بمع!نی »گنب!د«/س!راپرده/چ!وب بس!ت و ضمنا

معانی مشابه نیز بکار می رفته است.

« فارسی )که آنهم به غلط عربی ش!!ناخته ش!!دهطلل � = تلفظ دیگر عربی »تل

اس!!ت( بمع!!نی »تپ!!ه�«/پش!!ته خ!!اک؛ کوپ!!ه خ!!اک )= اص!!ل واژه »کوف!!ه«/کوپ!!ه،

خاکروبه و غیره/ توده بزرگ هر چ!!یزی، بخص!!وص خ!!اک و س!!نگ و غ!!یره. اص!!ل

« در فارسی بمعنی »شبنم« است که بشکل »تپه« است )نگا. »نامه � واژه »تل

(.444پارس« ص !

Z در سوره بق!!ره واژه »طلل« / تل� »عربی آن در قرآن مجید نیز آمده است. مثال

.265( آیه 2)

Z تلفظ عربی»تناب« در فارسی که از ریشه »تنیدن« )= یافتن(طناب = ظاهرا

تابیدن/تاب دادن آمده است. )سوابق تاریخی و فرهنگی ایران!!زمین در بافن!!دگی،

بخصوص پنبه وابریشم و غیره، به فهم بهتر این مطلب کمک می کند( تحقیق!!ات

بیشتر درین باره الزم است.

Z تلفظ عربی »تن ناز«/تناز فارس!!ی یع!!نی »ن!!از + تن«/ کس!!یکهطناز = ظاهرا

»عشوه گر است؛« ن!!از و کرش!!مه/ وسوس!!ه جس!!مانی و بخص!!وص جنس!!ی ک!!ه

»مادینه« جانوران برای جلب توجه »نرینه« می کنند.

= طنازی/تنازی/ریشخند/ نازو عشوه گری )نکا. طناز(طنز

226

= تلفظ عربی »عنبر« فارس!!ی ک!!ه در زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ائی )= ایران!!و !عبیر

Amberاروپائی( مثل انگلیسی، فرانس!!ه وغ!!یره ن!!یز همین واژه فارس!!ی بش!!کل

درEtherبکار می رود. نوعی داروی خوشبو، ماده اصلی »عطره!!ا« )=اتره!!ا =

زبانهای ایرانو ! اروپائی مثل یونانی و غیره(، چیزی شبیه »مشگ« )= عنبر( ک!!ه

بوی خوش به موارد مختلف ش!!یمیایی میده!!د )ب!!رای واژه »عن!!بر« ب!!ه »نامه!!ای

همان کتاب.5 رک. در مورد »عبیر«/ص !28فارسی« ! ص

= تلفظ عربی »عرفج«/ کرفج فارس!!ی اس!!ت، ن!!وعی گی!!اه ک!!ه در کن!!ارعرفج

آبگیرها و جویها میروید. در فارسی به آن »بکمون« نیز می گویند.

= جمع »عس!!کر« در ع!!ربی ک!!ه آنهم تلف!!ظ ع!!ربی »لش!!کر« فارس!!یعساکر

است یعنی »ارتش« /سپاهیان /نظامیان )نگا.»عسکر«(.

= نام نوعی گیاه/گل وحشی مثل نیلوفر ک!!ه ب!!ه درخت می پیچ!!د، دارایعشقه

گلهای شیپوری. نامهای دیگر آن در زمانهای مختلف و قبائل دور و نزدی!!ک ای!!ران

بزرگ اینست: پیچک/ پیچیه/بدسگان/غساک/نوپیچ/نیشر/ لبالب / از غچ و غیره.

باحتمال ق!!وی »عش!!قه« تلف!!ظ ع!!ربی واژه »از غچ« فارس!!ی اس!!ت. در ع!!ربی

عالوه بر »عشقه« به آن »لبالب« نیز می گویند. )راجع به لبالب تحقیقات بیشتر

الزم است(.

227

= ظ!!!اهر تلف!!!ظ ع!!!ربی واژه »ش!!!یر« فارس!!!ی )= الش!!!یر( یع!!!نیعص''یر

»شیره«/آبمویه/فشرده/چکیده/ مثل آب انگ!!ور، بخص!!وص وق!!تی پخت!!ه ش!!ود =

شیره/مثل مربائی که از »فشرده« میوه جات پخته شود )نگا. عصیره(

Z تلف!!ظ ع!!ربی واژه »ات!!ر«/ آذر ک!!ه در زبانه!!ای آری!!ائی )ایران!!و !عطر = ظاهرا

بک!!ار میFtherاروپائی( دیگر مثل انگلیسی و غیره نیز بشکل فارسی آن یع!!نی

رود. در واقع آن ماده لطیف/بخار/بخور/هوا/گاز که بسیار سبک و فرار� و نادیدنی

)قابل بوئیدن( و گاه »بی بو« در جهان پراکنده است.

= جمع عطر/عطرها در عربی )نگا. عطر(عطور

= جم!!ع »عض!!ویت« در ع!!ربی، »آفری!!ده« )نگ!!ا. عف!!ریت( »نامه!!ایعفاریت

.13پارسی« ص

= مادینه »عف!!ریت« در ع!!ربی، از »آفری!!ده« فارس!!ی )نگ!!ا. عف!!ویت(عفریته

.13»نامهای پارسی« ص

= گی!!!اه داروئی/دارو/دوا! مف!!!رد »عق!!!اقر« ع!!!ربی ک!!!ه از اص!!!لعق'''ار

»عاقرقره/اکرکره/کاکره فارسی آمده است. )نگا. فرهنگ عمید ! عاقرقرحا(.

= کجاوه/هودج/تخت روان و غیره. از نام کسیکه »تخت روان« اخ!!تراععماری

(.27کرده است میآید.)نگا. »نامهای فارسی«/ص !

= ظاهرا تلفظ عربی »انتر« فارسی است. هم در عربی و هم در فارسیعنتر

(. در فارس!!!!ی34این واژه بک!!!!ار می رود. )نگ!!!!ا، »نامه!!!!ای پارس!!!!ی/ص !!!!!

228

»بوزین!!ه«/میم!!ون را می گوین!!د. در ع!!ربی ب!!ه مگس س!!بز گفت!!ه میش!!ود. )نگ!!ا.

( راج!!ع ب!!ه ریش!!ه این واژه360عمید/فرهنگ تاج االسامی/ دانش!!گاه ته!!ران/ص

تحقیقات بیشتر الزم است.

= تلفظ فارسی واژه »عنتر« در عربی است )نگا عنتر(.انتر

= تلفظ عربی »اسقیل«/اسقل فارسی )= یونانی؟/آریائی( بمعنی پی!!ازعنصل

کوهی/پیاز دشتی/پیاز وحشی و بیابانی است. در ع!!ربی عالوه ب!!ر عنص!!ل ب!!ه آن

»بصل الفار« )= پیازموش( هم می گویند.

= جمع »عورت« در عربی بمعنی »شرمگاه«/اعض!!ای تناس!!لی/چ!!یزیعورات

که باید پوشاند. از واژه »عور« فارسی بمعنی: »لخت«/برهنه/بدون پوشش/ در

مع!!!!رض ع!!!!ام/ عری!!!!ان وغ!!!!یره. بعالوه »رت« فارس!!!!ی/پهل!!!!وی بمع!!!!نی

»لخت«/برهنه/عریان )نگا. فرهنگ عمید/ »رت«(.

 Z واژه »عورات« و مقرد آن »عوره« در قرآن مجید نیز چهار بار آمده اس!!ت. مثال

و دیگران.131( آیه 24در سوره نور )

= مفرد »عورات« در عربی )نگا. »ع!!ورات«( از ریش!!ه دو واژه فارس!!یعوره

»عور« )برهنه/لخت/عریان( بعالوه »رت« فارسی بمعنی »لخت«/برهنه/عریان.

در قرآن مجید واژه »عوره« و جمع عربی آن »عورات« چه!!ار ب!!ار آم!!ده اس!!ت.

Z در سوره احزاب ) و دیگران.13( آیه 33مثال

229

= تلفظ عربی واژه »غافت« فارسی، نوعی گیاه خاردار با برگه!!ای تلخغافّث

مزه که کوهساران شیراز بسیار میروید؛ نوعی گیاه دارویی است.

= جمع عربی »غربال« فارس!!ی؛ ظ!!رفی ک!!ه ب!!رای غرب!!ال ک!!ردن )=غرابیل

بیزیدن/بیخت!!نی( غل!!ه ی!!ا ماس!!ه و ش!!ن و غ!!یره بک!!ار می رود. )نگ!!ا. غرب!!ال( در

فارسی قدیم »غرویزن« هم گفته شده است.

= عربی »غربال کردن«/بیختنی/بیزیدن )نگا. غربال(غربله

= از واژه »غلغله« فارسی، یعنی جوشیدن آب، آب، حرکت باال و پ!!ائینغلیان

قطره های آب در حال کشیدن غلیان غلغل کردن آب.

Z از واژه »نح!!و« در فارس!!ی وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، درغوغاء = ظ!!اهرا

عربی »غوغاء« بمعنی »مردم بسیار«/سروصدا/شلوغی جمعیت و داد و قال. در

فارسی»غو« بمعنی: »فری!!اد«/دادو ق!!ال/بان!!گ/آواز بلن!!د/همهم!!ه و غ!!یره. )نگ!!ا.

فرهنگ عمید/»غو«(.

Z تلف!!ظ »گ!!اث«/گات!!ه یع!!نی»دا«/ س!!رودهای م!!ذهبی زردش!!ت/غوث = ظ!!اهرا

قدیمترین قسمت کتاب زردشت )که بعدها بشکل»سرودهای« مذهبی در ادی!!ان

یهود و نص!!ارا و غ!!یره ن!!یز ش!!ایع ش!!د(. در ع!!ربی»غ!!وث« یع!!نی »فری!!اد رس«/

(Gatha/ واژه 139کمک/یاری/مدد و غیره. )نگا. »نامهای پارسی« ! ص

= ص!!یغه بن!!دی ش!!ده از »غ!!اث«/غ!!وث و غ!!یره در ع!!ربی بمع!!نی:اس''تغاثه

»طلب«/کمک/فریادرسی/درخواست مدد و غیره.

230

اصل واژه »غاث«/غوث از کلمه »گاث«/ گاتها در زبان پهلوی است. گاتها/گ!!ات

نام سرودهای مذهبی دین رزدشت است، بمعنی »دع!!ا« نی!!از و خواس!!تن ام!!داد

(Gatha/ واژه 139غیبی و غیره )نگا. »نامهای پارسی«/ص

= تلف!ظ ع!ربی واژه »غوت!!ه« در فارس!!ی،بمع!نی: زی!!ر آب رفتن/داخ!لغوطه

آب/پوشیده شدن با آب. در زبانهای دیگر آریائی )ایرانو ! اروپائی( مثل اسپانیائی

( بکار می رود. )نگا. فرهنگGotaو غیره نیز همین واژه بمعنی »قطره آب« )=

انگلیی ! اسپانیائی/ دانشگاه شیکاگو(.

�ی/ موج!!ود وحش!!تناک ازغول = در ع!!ربی و فارس!!ی ه!!ر دو بمع!!نی »دی!!و«/جن

خانواده »آل«ها / جن� و پری زیان آور و خطرناک. گرچه خیلی ها آن!!را »ع!!ربی«

میدانند ولی تحقیقات م!ا نش!ان میده!د ک!ه این واژه از ریش!ه »غ!ول« فارس!ی

بمعنی: غار/آغل جانوران/آغول/جای گوس!!فندان در ک!!وه و ص!!حرا )نگ!!ا. فرهن!!گ

عمید( ست.

لذا امکن دیدن »جانور وحشتناک« )=غول( مثل گرگ/ شیر و پلن!!گ ی!!ا درن!!دگان

دیگر در آغل جانوران در صحرا میباشد که اس!!اس آن ن!!ه این ج!!انور افس!!انه یی

نیز هست.

ضمنا »غوله« در فارسی به هر چیز »بداندام«/زشت/وحشتناک و غیره نیز گفته

میشود )نگا. فرهنگ عمید(

231

عالوه بر آنها در فارسی واژه دیگری هست که به تصور »غول« کمک می کنن!!د.

واژه »غولین« در فارسی به »کوزه بزرگ/سبوی دهان گشاد« )که در مقابل باد

صدای وحشتناکی ایجاد می کند( نیز گفته میشود.

= در عربی بمعنی »فریادرسی«/امداد/کمک. از ریشه »غاث« که تلف!!ظغیاث

عربی»گاث«/گاتها یعنی سرودهای مذهبی زردشت/دعا و نیاز و خواس!!تن ام!!داد

غیبی است)نگا. غوث(

= جمع غول در عربی که خود از ریشه »غول/آغول« فارسی است )نگا.غیالن

غول(.

= از همان »فاخته« فارسی وارد عربی هم شده است؛ نوعی پرن!!ده یفاخته

کبوترسان که دور گردنش طوق سیاهرنگ دارد.

= تلف!!ظ ع!!ربی »پ!!ادزهر« فارس!!ی بمع!!نی: ض!!د زه!!ر/ضدس!!م/آن!!تیفاد زهر

بایوتیک/دارو/داو بطور عموم/تریاک که به عربی به آن »تریاق« هم می گویند.

= تلفظ عربی »فاحزه« در فارس!!ی، ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت؛فاعزه

نوعی دانه ریز سیاه و خوشبو، بشکل نخود که همیشه »خن!!دان« یع!!نی ت!!ا نیم!!ه

شکافته است.

= تلفظ عربی »پالیز/پارسیز/ جالیز/بوستان/ب!!اغ/ اص!!ل واژه »پ!!ردیس«/فالیز

Z در فردوس که در قرآن مجی!!د ن!!یز بش!!کل »ف!!ردوس« دو ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

.11(آیه 23سوره مومنون )

232

= از همان واژه »ف!انوس« فارس!ی ک!ه وارد ع!ربی ن!یز ش!ده اس!ت،فانوس

بمعنی »جاچراغی«/چراغدان/مشکات و غیره. جمع عربی آن »فوانیس« است.

= تلفظ عربی »پانیز« فارسی بمعنی: قن!!د س!!فید/ش!!کر/آنچ!!ه از نیش!!کرفانیز

بدست آید.

= جمع »فرسخ« در عربی که آنهم تلفظ عربی »فرسنگ« واژه »فر«فراسخ

یعنی عالمت + سنگ یعنی سنگ عالمتی که در جاده ها برای راهنم!!ایی فاص!!له،

می گذاشتند(. هر فرسنخ یا فرس!نگ ح!دود ش!ش کیلوم!تر ی!ا ش!ش ه!زار م!تر

Z »عالمت جاده« را در فارسی »فرسنگسار« )یعنی س!!نگ فرس!!نگ/ است. ضمنا

فرسنگ شمار( نیز می گویند.)نگا. فرهنگ عمید(.

= جمع »فرعون« در عربی، که عنوان رسمی شاهان مص!ر ب!ود، مث!لفراعنه

»خس!رو« در ای!ران ک!ه در ع!ربی ب!ه »کس!ری« تب!دیل و بع!د ب!ه اروپ!ا رفت و

»سزار«/قیصر/کایز/ت!!زار و غ!!یره گردی!!د ک!!ه همگی از هم!!ان »خس!!رو« ای!!رانی

بودند.

آنچه جالب است اینست که واژه »فرعون« ن!!یز ریش!!ه ای!!رانی دارد. فراعن!!ه در

واقع مردم ایرانی »سامی نژاد« از دهان خلیج فارس بودند ک!!ه ب!!ه مص!!ر بت!!ه و

فرهنگ مصری را بنیاد نهادند )نگا. سهم ایران در تمدن جهان(.

تلف!!ظPharaohواژه فرعون که در زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی(ن!!یز

میوشد از دو واژه آریائی »ف!!ر« )ش!!کوه/ عظمت .ف!!ره ای!!زدی/م!!وهبت االهی و

233

ب!!االخره »فرزن!!د«( بعالوه »را« )= مخف!!ف »می!!ترا« خ!!داهک/خداچ!!ه خورش!!ید

ایرانی!!ان باس!!تان( بمع!!نی »فرزن!!د+ خ!!دا« )نگ!!ا. ترجم!!ه و تفس!!یر ق!!رآن/بقلم

(.435معروفترین دانشمند پاکستانی قرن بیستم، ابواالعلی مودودی/ص

)در مورد خاستگاه اولیه فراعنه مص!ر ب!ه نظ!رات دانش!مند هندوس!تانی اس!تاد/

میالدی / روج!!وع2000میرجی باباکولکا/ مجله گردشگری/ ای!!ران/ م!!اه م!!ارس

شود(.

بی تناسب نخواهد بود اگر بگوئیم که واژه »فعفور«/ بغپور یعنی شاهنش!!اه چین

نیز از ریشه فارسی است! »فخ« تلفظ عربی »بغ« یع!!نی خ!!دا در زب!!ان پهل!!وی

است )= اصل واژه »بغداد = خدا داد( بعالوه »ف!!ور« ک!!ه دوب!!اره تلف!!ظ ع!!ربی

»پور« فارسی یعنی»فرزند« است. بنابر این »بغپور« نیز یعنی »فرزند خدا«.

Z در72واژه »فرعون« مفرد فراعن!!ه در ق!!رآن مجی!!د ن!!یز ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.49( آیه 2سوره بقره )

8زاغ = نگا، زیخ/زیخ ص

زیغ = بمعنی کینه و نفرت )ریغ هم گفته شده است( بد دلی، احساس ناخوش!!ی

نسبت به دیگ!!ر، ن!!ارامتی قل!!بی و نفس!!انی از ریش!!ه پهل!!وی ق!!دیم آم!!ده اس!!ت.

Z Z س!!وره آل9درق!!رآن مجی!!د زی!!غ و مش!!تقات آن مجموع!!ا ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران )نگا، فرهنگ عمید(.7( آیه 3عمران )

*zaagh (see zeegh)

234

مشکاه = از کلمه "مشکو/مشکوی پهلوی بمعنی" معبد" کوشک شاهان

حرمسرای شاهان، "جائیکه در آن چراغ گذارند". در عربی بیشتر بمعنی

"چراغدان" بکار میرود. در قرآن کریم به همین معنی بکار رفته است. نگا،

. )نگا، فرهنگ عمید(35( آیه 24سوره نور)

Z معرب "پر+آتش" )= پردار/پرنده( و فرشتو )= پرستو، فراش= پروانه، ظاهرا

ابابیل، پرنده کوچک( می باشد. در قرآن مجید هم آمده. نگا، سوره القارعه )

.4( آیه 101

، مرز )در کشتزار1سوره = از "سوره" زبان پهلوی قدیم یعنی "دیوار شهر" ص

و باغها( مترادف "کیش" )مرز/فاصل کردوهای باغ/دیوار( کشور = کیش + ور

بار10سرزمینی که مرزهایش مشخص شده باشد. کلمه سور و مشتقات آن

در قرآن مجید آمده است.

Z در سوره بقره ) و دیگران )کلمه سور یک لغت آریائی است که23( آیه 2مثال

Z نام تعدادی از قبائل ایرانی )هنوزم در افغانستان و آکیای مرکزی هستند. ضمنا

معانی مختلفی دارد از جمله سرخ = مثل سوری / چهارشنبه سوری و یا سور

(.433بمعنی جشن و سور و سات و غیره . نگا، نامهای پارسی ! چاپ هند ! ص

مروه = کلمه پهلوی بمعنی "دعای خیر" فال نیک "خوش یمنی" "نیکوفال"

. در قرآن مجید هم264خوش خبر. )نگا، عمید ت مروا( و نامهای پارسی ! ص

235

. )توجه: از همین کلمه فارسی پهلوی لغات158( آیه 2آمده است. نگا، بقره )

مروارید و اسم مروان و غیره در عربی میآیند(.

�ه = )نام قدیم شهر مکه ! نگا، "نامهای ص" پارسی ! ص 74Zبک (. این اسم اصال

یک لغت پهلوی قدیم است که از "بک = بغ = بگوان "بمعنی"

(.73خالق/آفریدگار=خدا" میآید. )نگا، نامهای پارسی ص

درآنصورت بکه یعنی "مکان خدا= مثل" بغستان = بیستون )در کرمانشاهان(.

. )شاید96( آیه 3در قرآن مجید هم یکبار آمده است. نگا، سوره آل عمران )

کلمه بعلبک و دره "بکا/تعاع در لبنان هم به همین کلمه پهلوی مربوط باشد("

�ه ! اصلش پهلوی است )نگا، بکه(" در قرآن مجدی مکه )اسم جدیدتر شهر "بک

.24( آیه 48یکبار آمده است. نگا، سوره فتح )

حاش/حاشا = از اصل پهلوی "ها + اشا" یعنی "آن + حقیقت/درستی/راستی".

کلمه ها = الف الم تعریف مثل "ال" در عربی و"ها" در زبان عربی )که هنوز

بکار میرود مثل ها + آرتز = یعنی/ االرض/ "سرزمین/ کشور". در فارسی قدیم

هم بود مثل ها ماوران/ها + مادان = همدان/هاخامنش/هرات/ها را پا )در هند و

پاکستان( و غیره. خالصه "ها" در زمان پهلوی = با "آن" در زبان فارسی دری.

برگردیم به "حاشا/یا" ها + شا "وقتی الف الم )= آن/ها( را برداریم میماند"

اشا" که در فارسی قدیم و کلمات زردشتی بمعنی: راستی/حقیقت و درستی

( بنابر این ترجمه دقیق هاشا در فارسی47است. )نگا، نامهای پارسی ص !

236

امروز = آن + راستی! )رابگو!/دروغ نگو! حاشا نکن!( آن + دستی و حقیقت!

Z معنی دیگر "اشا" و یا ها+اشا در )را فراموش نکن!( و خالصه "راستی!" ضمنا

فرارس قدی اوستایی/زرتشتی "قداست/پاکی/معنویت" نیز هست. لذا امکان

اینکه بگوییم در موقع گفتن حقیقت/قداست/خدائی بودن را بیاد داشته باش!

(31( آیه 12)دروغ نگو!( در قرآن مجید هم آمده است )نگا، سوره یوسف )

آنجا که زنان مصری از زیبایی بیمثال یوسف پیامبر شگفت زده میشوند،

دستهای خودشان را بریده و فریاد می زنند!: "خدایا! خدای من! این

بشرنیست!" )"حاش لله! نگا، ترجمه انگلیسی آیت اله پویا یزدی ! کراجی

پاکستان/با پرفسور میراحمد علی پاکستانی/تلفظ التین پرفسور صادقی طبر!

(" چیز شبیه "سبحان الله!562 ! 56 میالدی ! ص 2010چاپ ! مانیل فیلی پنی

یا ترجمه فارسی آن" شایسته خداست!

( آیه یکم )نگا، تبت(.111تب )= نابودی/تب کشنده سوره لهب )

تبت = از کلمه "تبیت" پهلوی بمعنی "آتشگاه / آتشدان" )نگا، ایران نامه نوشته

میالدی ! ص2006پروفسور ناتالیا ایوانوا، نویسنده بلغاریایی ! چاپ الهدی/

268)

Z ابولهب فقط "آتش افروز" نبود، بلکه "آتشگاهی" بشکل ایرانیان، برای ظاهرا

رقابت با دین اسالم، هم بپاکرده بود. )نگا، تفاسیر مختلف(

237

Z کلمه تب در فارسی و "تابان" )مثل ماه( از همین ریشه ئند )نگا، ضمنا

پروفسور ایرانوا ! مدرک باال(.

در قرآن مجید کلمه ثبت و مشتقات آن دوبار آمده است. نگا، سوره لهب/تبت

( آیه یکم.111مسد)

قبس = از کلمه "قوباس" پهلوی بمعنی

(".353"نورخوشید/خورشید/روشنائی/درخشنده گی )نگا، نامهای پارسی ! ص

در آیه قرآن/داستان "نوری که حضرت موسی )ع( در شاخ درخت دیده کلمه

Z بار در قرآن مجید آمده است." نگا، سوره نمل )3قبس و مشتقات آن مجموعا

و دیگران.7( آیه27

طوی = معرب کلمه پهلوی "دوا/دوتا/دوبار" )نگا، قرآن مجید انگلیسی، ترجمه

پروفسور میراحمد علی پاکستانی/تفسیر آیت الله پویا یزدی/ تلفظ التینی

(.615 میلدی ! ص 2010پروفسور صادقی حجرا! چاپ مانیل ! فیلیسن سال

(. توجه: در زبانهای12( آیه20در قرآن مجید آمده است. نگا، سوره طاها )

بکار میرود.Twiceآریائی دیگر مثل انگلیسی نیز همین کلمه

وادی = یک کلمه آریایی است که بمعنی "رودخانه/دره آبگذر/دشت میان دو کوه

که در فصل باران سیل از آن میگذرد" با کلمه "اپت/اود/آباد )=آبدار( آبادان/

Water در انگلیسی و "qrra-wacli.در هند و چنین و برمه رابطه ریشه یی دارد

238

(. کلمه وادی و مشتقات آن در قرآن59 و همچنین 35)نگا، نامهی فارسی ! ص

Z در سوره طاها )8 و دیگران.12( آیه 25 بار آمده است. مثال

طوبی = از کلمه "توبا" و "توبک" در زبان پهلوی بمعنی "سعادت مادی و

معنوی" خوشبختی، دارایی )دنیوی و اخروی( خوش قسمت )خوش سانسی(،

(. در قرآن مجید هم به همین معنا458عاقبت بخیری )نگا، نامهای پارسی ! ص

(.29( آیه 13آمده است، نگا، سوره رعد )

طود= از همان "طود/تود/تاود" پهلوی بمعنی "کوه بلند" که در "پشت مذهب

( در قرآن مجید458زردشت" هم ذکر شده است. )نگا، نامهای پارسی ت ص

. )کالطودالعظیم = مانند کوه63( آیه 26هم آمده است. نگا، سوره شعراء )

(.458 )نگا، نامها/پارسیTud-ha- skaeبلند =

طور = همان کوه "طور" آنچه مسلم است آنستکه این کلمه "عربی" نیست؛ یا

آفریقایی مصری )= سامی( و یا یهودی / عبری )= سامی( است. ولی احتمال

پهلوی و آریایی بودن آنهم هست. طور و یا در واقع "تور" در زبان پهلوی بمعنی

Z بمعنی مردم ترک نژاد و همچنین تور و تورج یکی از "قوی/نیرومند/برتر". ضمنا

سه فرزندان فریدون، پادشاه بزرگ ایران، که افسانه ش با حضرت نوح پیغمبر

(.459"ع" شباهت بسیار دارد )نگا، نامهای پارسی ص !

Z نام سوره از قرآن مجید هم هست. و جالب آنستکه واژه "تین" یعنی52ضمنا

انجیر هم در همان سوره از فارسی پهلوی آمده است. )نگا، فرهنگ عمید(

239

Z در قرآن مجید کلمه "طور" (2 بار آمده است. نگا، سوره بقره )10مجموعا

و دیگران.63/93آیات

طوفان = تلفظ عربی همان "توفان" فارسی که بمعنی گردباد است، چه

صحرایی و چه دریائی آن. در قرآن مجید هم دوبار آمده است. نگا، سوره

. و دیگر در زبانهای انگلیسی و غیره نیز همین واژه فارسی133( آیه 7اعراف )

بکار می برند. بعضی تصور کرده ئند که این کلمهTyphoon"توفان" را بشکل

چینی است؛ ولی فارسی بودن آن بمراتب قوی تر است. مثل تفنگ و لغات

دیگر.

تقوی = از ریشه "تقویت/قوه/نیرو" یعنی کنترل بر خود داشتن "سوار اسب

نفس بودن" "شاه و حاکم خویش بودن" )که از حکومت بر یک کشور هم

Z بمعنی "ترس از خدا" )که گاه معنا دارد ولی خدای مشکل تر است(. غالبا

مهربان و بزرگ ما مثل "لولو خورخوره" خدایان دراکوالی هندو نیست که تشنه

بخون مردم باشد تا ازو بترسیم، بلکه احترام عظمت و قدرت بی انتهای او

منظور است(.

این کلمه تقوی هم با لغت "قوی" در زبان پهلوی ارتباط ریشه یی دارد. )نگا،

قوی(. که هر دو از واژه "قوی/کاوی/کاو/کاووس/قباد/کیا/کی/کیان)جمع

کی(/کایوس/ و غیره همه" یعنی نیرومند/توانا/شاه/حاکم/مسلط / سلطان و

(220غیره )نگا، نامهای پارسی ! ص

240

پس تقوی یعنی "قدرت" برنفس، نه ضعف و ترس! کلمه تقوی و مشتقات آن

Z Z در سوره بقره )258در قرآن مجید مجموعا و198( آیه 2 بار آمده است. مثال

دیگران.

کأس = از همان "کاسه" فارسی بمعنی "ظرف" "ظروف" "مکان" و غیره.

)نگا، فرهنگ عمید(

کلمات "کاسه/کازه/کاز/و کوزه و غیره"(. در قرآن مجید شش بار آمده است.

Z سوره واقعه ) و دیگران.18( آیه 56مثال

ابراهیم )= تلفظ عربی "ابرهام" از دو کلمه پهلوی "اب" )= پدر( و "رهام" =

مردم /ملت/قبیله و غیره" یعنی "پدر/ملت/ملتها" همین اسم پهلوی ریشه

Z در Z کلمه" برهما "ابراهام/براهیم و غیره در زبان عبری و اروپائی است. احتماال

زبان سانسکریت هم با این اسم پهلوی رابطه ریشه یی دارد )تحقیقات

.124( ایه 2پیشرفت الزم است( در قرآن مجید آمده است. نگا، سوره بقره )

برز = از "برز" فارسی بمعنی "قد/قامت/هیکل/نمایان شدن/ظاهر شده/ بیرون

بار آمده است. نگا، آل9آمدن" غیره. نگا، فرهنگ عمید( در قرآن مجید

و دیگران. 154( آیه 3عمران )

عجب/عجبا = از کلمه پهلوی "عجب" بمعنی "عجیب/معجزه آسا/شگفت و غیره

Z 21نگا،" نامهای پارسی ! ص 27 ! کلمه عجیب و؟؟؟ آن در قرآن مجید مجموعا

و دیگران.63 و آیه 9( آیه 18بار آمده است. نگا، سوره کهف )

241

کهف = تلفظ عربی واژه "قاف" )کوه ق!!اف در ش!!اهنامه فردوس!!ی/ک!!وه ق!!اف

باستانی در قفقاز و غیره( که در زبانهای آریائی دیگر مثل انگلیس!ی و اس!پانیائی

تلفظ میشود.Cave/ Cavoنیز

آن "کهف" است. عالوه بر آن کلم!!ه "که!!ف" در18در قرآن مجید عنوان سوره

Z سوره کهف ) و دیگران.19( آیه 18شش آیه قرآن هم آمده است. مثال

م�نZ" )ی!!ک واژه دیگ!!ر آری!!ائی بمع!!نی کهن!!ه = جم!!ع ع!!ربی ک!!اهن بمع!!نی "ش!!�

"کشیش/روحانی/پیر/پیرپیران/رئیس و رهبر مذهبی قبیله های نخستین(". بمعنی

در فرهن!!گShaman"فالگو"، ساحر، جادوگر، پیامبر و غیره نیز آمده است )نگ!!ا،

Webster.)

این لغت در زبان عبری )=یهودی( هم بشکل "کاهن" آمده است. ولی شواهد و

(.212قرائن زیادی بر آریائی بودن آن هست )نگا، "نامهای پارسی"ص

Z در س!!وره ط!!ور ) ( آی!!ه25واژه "کاهن" در قرآن مجید هم دوبار آمده است. مثال

. مشتقات عربی آن بسیار است.29

کهنه = از همان "کهنه" فارسی بمعنی "پارچه فرسوده، ژنده، پاره پوره، ضدنو،

بخصوص تکه قماش و یا ب!!افتنی ک!!ه" "زه!!وار" در رفت!!ه و در ح!!ال چ!!اک چ!!اک

شدن است. )"کهنه حیض" در فارسی معروف است(.

242

کهنجی = تلفظ عربی "کهنه چی" در فارسی، یع!!نی کس!!یکه "کهن!!ه چ!!یز" جم!!ع

کنند، اسقاط خر، کسیکه "آشغال" و اشیاء کهن!!ه را جم!!ع می کن!!د و میفروش!!د.

کهنه فروش/اسقاط فروش.

کوالین = جمع کالون در عربی؛ گرفت!!ه از "گل!!ون" فارس!!ی بمع!!نی قف!!ل پش!!ت

دروازه )نگا، الینی(

کوالینی = تلفظ "کلون" فارسی بمعنی "قف ساز" کسیکه شغلش قفل و کلی!!د

س!!ازی باش!!د. از کلم!!ه "کل!!ون" فارس!!ی مش!!تق ش!!ده اس!!ت)نگ!!ا، فرهن!!گ

میالدی(.1976 نیویورک Hans Wehrعمید/همچنین فرهنگ عربی ! انگلیسی

کوب = بمع!!نی "ج!!ام"، ظ!!رف آب و غ!!یره. یکی از واژه ه!!ای آری!!ائی )ایران!!و !

اروپائی( است.

بکار میرود. جم!!ع ع!!ربیCope/Cupکه در زبان انگلیسی، و اسپانیائی هم بشکل

Z در آن "اکواب" شده است، ک!!ه در ق!!رآن مجی!!د هم چه!!ار ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.18( آیه 56سوره واقعه )

�ه = تلفظ مص�غر و معرب "کوت" فارسی و یا "کود" بمع!!نی "ت!!وده" )خ!!اک، کوب

�ه" فارسی که آنهم ریشه "قبه" و "کویه/کوفه" در ع!!ربی سنگ( و غیره. مثل "کپ

است(

243

کویت و ی!!ا "ک!وت" بمع!نی مج!!ازی ب!رای "قلع!ه/کالت فارس!!ی" یع!نی ب!ار و ی!!ا

ساختمان بزرگ و یا دژ نظامی / شاهی که باالی کوه ساخته شود، و در اط!!راف

آن "تبعه/رعایای شهروندان" حکمران ساکن باشند.

Z تلف!!!ظ ع!!!ربی "ک!!!اوث" در فارس!!!ی )ک!!!ه ریش!!!ه کلم!!!ه کوث!!!ه = ظ!!!اهرا

"ک!!اووس/ق!!ابوس" یع!!نی "پادش!!اه" ن!!یز از همین جاس!!ت. مع!!نی "کوث!!ه"و

"کاوت/کاووس" در عربی و فارسی هر دو عبارتس!!ت "وف!!وری زی!!اده/ف!!راوانی"

)چه در قدرت مثل شاهان، چه در پول و فرزند و غیره( نگا، "نامه های پارس!!ی"

.219چاپ هند ! ص

ک!!وثر = باحتم!!ال ق!!وی مش!!تق "ک!!اوث" )=ک!!اووس/ق!!ابوس(فارس!!ی اس!!ت

)نگا،"کوثه"( بمعنی "ف!راوان"، اس!م ی!ک "رودخان!ه" در بهش!ت، عن!وان یکی از

سوره های ق!!رآن مجی!!د و یکی از الق!!اب فاطم!!ه زه!!را )س( ن!!یز هس!!ت. )نگ!!ا،

Z در سوره "کوثر" )211"نامهای پارسی"ص ( در قرآن مجید هم آمده است. مثال

( آیه اول.108

کوخ = عکس واژه "کاخ" بمعنی "زاغه" خان!!ه بی در و پنج!!ره ک!!ه پالیزبان!!ان در

کشتزارها موقتاض درست می کنند. گرچه فرهنگ عمید آنرا ع!ربی دانس!ته ولی

شواهد دیگر نشان میدهد که این کلمه ریشه آریائی )ایرانو ! اروپائی( دارد، مث!!ل

در زبان اوستائی / پهلوی.Kata در زبان انگلیسی و "کاتا" Cate/Cottageواژه

244

کود= از همان "کود" فارسی )=کوت نیز از همینجاست، نگا، کوت( بمعنی "کپه

خاک" )=کوپه/کوفه/قبه( "تل� خاک و یا خاکروبه"؛ خاکریز، آشغال گاه.

کور )بروزن"خور"( = در عربی بمع!!نی "پیچی!!دن" لول!!ه ش!!دن، گردی!!دان، چ!!رخ

خ!!وردن )مث!!ل "خورش!!ید" ک!!ه س!!مبل چ!!رخش آن در بین اق!!وام آری!!ائی هم!!ان

"ص!!لیب شکس!!ته/چلیپ!!ا"( اس!!ت، ک!!ه در انگلیس!!ی و زب!!ان سانس!!کریت هن!!دی

-Webster( )BBC خوانده میشود. )نگا، فرهنگ انگلیسی Swastika)=آریائی( هم

WOLD/FASTRACK NOV./S/2005)

باین معنی )= گردش خورشید / یا انفجار آن در آخر دنیا ک!!ه تک!!ه ه!!ای آن مث!!ل

در اطراف هسته مرکزی آن دوران دارند( درSwastika"صلیب شکسته/چلیپا" یا

Z در سوره "تکویر" )از ریش!!ه "ک!!ور"( س!!وره 81قرآن مجید هم آمده است. مثال

قرآن مجید، آیه اول )در مورد کلم!!ه "خ!!ور" ب!!ه فرهن!!گ "نامه!!ای پارس!!ی" ! ص

رجوع شود(.229

کیران = تلفظ عربی "کوره" فارس!!ی ی!!ا آتش!!دان اس!!ت )نگ!!ا، فرهن!!گ ع!!ربی !

میالدی(.1979/ چاپ نیویورک /Haw wchrانگلیسی دانشمند فقید آلمانی

Z از تلف!!ظ ع!!ربی "خ!!رجین" باش!!د و ی!!ا در رابط!!ه ب!!ا "خ!!رجین" کورجه = ظاهرا

فارسی است. در عربی امروزه ! نگ!!ا، "کورج!!ه" ی!!ا "الکورج!!ه" بمع!!نی معامل!!ه

"عمده فروشی"، عکس "خرده فروشی"، یکجا فروش، کلی فروشی، بک!!ار می

رود.

245

ک!!!ورة = تلف!!!ظ ع!!!ربی "ک!!!وره" در زب!!!ان پهل!!!وی ی!!!ا "خ!!!وره" بمع!!!نی

"استان/شهر/حصه/بخشی از کشور" )نگا، فرهنگ عمید(

همین کلمه پارسی بعدها در عربی بشکل "قریه" و جمع آن "ق!!راء" هم در آم!!د.

Z ب!!ار آم!!ده اس!!ت.56واژه قریه و قراء )= خوره/کوره( در قرآن مجید مجموع!!ا

Z در سوره بقره ) و دیگران.58( آیه 2مثال

کوز = از همان "کوزه" فارسی، که "آبگیر" یا "آب!!دان" کوچ!!ک اس!!ت ب!!ه ن!!وعی

پارچ سفالی که برای نگهداری آب و مایعات دیگ!!ر بک!!ار می رود. ظ!!رفی اس!!ت

کوچک!!تر از خم، ی!!ا خم!!ره ک!!ه ع!!ربی آنس!!ت و ی!!ا "خنب" ک!!ه اص!!ل آری!!انی آن

است)نگا، فرهنگ عمید(.

Z کلمه "کوزه" در فارسی، با کلمه "کاز/کازه/کاس!!ه" آری!!ائی ق!!دیم هم ک!!ه ظاهرا

بمعنی "ظرف /جا /مکان /مغاره/ اتاقک/آلونک/آالچی!!ق" و غ!!یره اس!!ت همریش!!ه

میباشد. در زبانهای آریایی دیگر مثل انگلیسی نیز همین کلم!!ه پارس!!ی را بش!!کل

Case/Casa.و غیره بکار می برند، ک!!ه بمع!!نی "ظ!!رف/ج!!ا/خان!!ه/کاش!!انه" اس!!ت

)همین کلمه کاشانه هم در رابطه با "کاز/کازه/کاسه" است(.

کلمه "کاز/کازه" بشکل "کاسه" و "کاس" ک!!ه تلف!!ظ ع!!ربی آن باش!!د، در ق!!رآن

Z در سوره صافات ) .45( آیه 37مجید هم شش بار آمده است. مثال

246

و همین کلمه بشکل "کساء" و "کسوت" )یع!!نی "پوش!!ش"/ظ!!رف ب!!دن( ک!!ه ب!!ا

رابطه ریش!ه ییCase یعنی "عبا/ردا" و Cassockکلمات آریائی )ایرانو ! اروپائی(

Z در سوره مائده )5دارند، در قرآن مجید نیز .89( آیه 5 بار آمده است. مثال

کوسی = از همان "کوس" فارسی بمعنی "طبق ب!!زرگ" ده!!ل ک!!ه در جش!!نها و

عزادارئیها می زنند؛ یکی از وسایل معروف موسیقی و "نواگری" یا نوازندگی.

کوسج = ماخوذ/ "کوسه" فارسی است؛ در عربی به "اره� م!!اهی" کوس!!ج گفت!!ه

میشود.

کوفه = شهر کوفه در مرز قدیم ایران ! عراق. اصل واژه از "کپ!ه" میآی!د یع!نی

"توده خاک"، تیه�، ؟؟ ، انبوه چیز و ی!!ا اف!!راد ک!!ه در ی!!ک ج!!ا جم!!ع ش!!وند. کلم!!ه

ه" بوج!ود آم!ده اس!ت. در زم!ان �ه" یع!نی گنب!د ن!یز در ع!ربی از تلف!ظ "کپ! � "قب!

ساسانیان یکی از شهرهای ایران بود، و بغداد یکی از چهار پ!!ایتخت شاهنش!!اهی

بشمار میرفت.

ایرانی!!ان ب!!زرگی از بین ش!!هر برخاس!!تانند، ک!!ه معروفترنیش!!ان، ام!!ام اعظم

ابوحنیفه، بزرگترین امام مسلمانان سنی مذهب جهان است.

Z کوفی = هرچه مربوط به کوفه است )مثل مکتب فکری، نحوی، و غ!یره( ض!منا

نام نوعی خط معروف نیز هست )=خط کوفی در قدیم(.

Z زنی از کوفه و غ!!یره(؛ ولی معروف!!ترین اس!!تعمال کوفیه = مؤنث کوفی )=مثال

این لغت ب!رای "روس!ری" مردان!ه ی عربهاس!ت ک!ه در اش!کال هندس!ی چه!ار،

247

Z از گوش، گاه سرخ و گاه سیاه است؛ روسری معرف "فلسطینی ه!!ا" ک!!ه اص!!ال

کردهای آریائی است و اکنون بیشتر به شکل "شال گردن" در بین "انقالبیون" و

تظاهرکنندگان غربی هم مرسوم شده است.

ه" تلف!!ظ می کنن!!د ک!!ه نش!!ان نف!!وذ ف!!رهنگی ��ه" را "چغی!! خود مردم عراق "کوفی

ایرانی و یا ترکی عثمانی در زبان عربی است که حرف "چ" ندارد.

ک!!وکب = از واژه پهل!!وی "ک!!وکب" بمع!!نی س!!تاره آم!!ده اس!!ت. )نگ!!ا، "نامه!!ای

(.219پارسی" ص

واژه کوکب بشکل "کوکبا" )= یک ستاره( و جمع آن، "ک!!واکب" در ق!!رآن مجی!!د

هم پنج بار آمده است.

Z سوره نور ) و دیگران.35( آیه 24مثال

کوکبه = و شکل دیگر آن "کبکبه" از همان کلمه پهلوی "ک!!وکب" یع!!نی س!!تاره،

گروهی از س!تارگان آس!مان، جمعی از م!ردم "بادن!گ و فن!گ" گ!روه تش!ریفات

اعیان و اشراف، امراء و شاهان و غیره. دسته یی از سواران همراه دولتم!!ردان

(219و پادشاهان و رؤسای جمهور و غیره )نگا، "نامهای پارسی" ص

� کوم = در عربی بمعنی "کپه" خاک و خاشاک، )مثل کوفه/نگا،کوف!!ه( تپ!!ه ی!!ا ت!!ل

خاک و س!!نگ و غ!!یره، بلن!!دی ک!!ه ب!!ر اث!!ر اجتم!!اع ماس!!ه، ش!!ن و غ!!یره روی هم

انباش!!ته ش!!ود. در فارس!!ی واژه "ک!!وم و کوم!!ه" عالوه ب!!ر مع!!نی ب!!اال، بمع!!نی

248

"آالچیق" یا سایبان پالیزبانان، شکارچیان و غیره نیز آمده است. معروفست ک!!ه

نام شهر "قم" نیز از همین واژه ریشه گرفته است)تحقیقات بیشتر الزم است(.

کومه ت )نگا، کوم( مشتقات عربی این واژه بسیار است.

کومان!!!دان = در ع!!!ربی ام!!!روز تلف!!!ظ آن ش!!!بیه تلف!!!ظ فرانس!!!وی اس!!!ت )

Commendent"خود کلمه "کمان!!دان  Z Z هم گفته شد، ظاهرا ( ولی همانطور که قبال

Commanderکه در زبانهای دیگ!!ر آری!!ائی )ایران!!و ! اروپ!!ایی( مث!!ل انگلیس!!ی ن!!یز

است، از کلمه "کماندار" یعنی سردسته ارتشیان و مسئول پرتاب کم!!ان بس!!وی

دشمن و غیره آمده است.

�ت اشیاء اس!!ت )از ریش!!ه کیان = در عربی امروزی بمعنی "وجود" هرچیز، ماهی

"کان/کائن/کون و غیره"( در فارسی کیان جمع" کی/کیا" بمعنی "ش!!اه/ش!!اهان"

Z است )تحقیقات بیشتر الزم دارد تا رابطه بین این دو واژه روش!!ن ش!!ود(. ض!!منا

کیان در فارسی خیمه، مرکز دائره، ستاره و غیره نیز آمده است.

کیس = در عربی بمعنی "کیسه" توبره، خرجین و غیره است.

در فارسی همین لغت بمعنی "چین و چروک" در جامه، پارچه و لباس اس!!ت )=

Z تلفظ عربی همان واژه فارسی "کیسه" مثل "کیسه" بمعنی جیب لباس(. ظاهرا

است.

249

Z از کلم!!ه "کاکی!!ا" در کیکه = و جمع عربی آن کیاکی بمعنی "تخم )م!!رغ( ظ!!اهرا

زبان پهلوی که بمعنی "تخم )دانه(" زعفران و گیاهان خاص!!ی اس!!ت ریش!!ه دارد

(.213)نگا، "نامهای پارسی" ! ص

کیلون = تلفظ عربی "کلون" فارسی بمعنی "چفت دروازه" قفل چ!!وبی ک!!ه در

قدیم پشت درب منازل و یا باغ و غیره بکار میرفت.

کیمیا = تلفظ عربی "س!یمیا" یع!نی آنچ!ه از "س!یم" = نق!ره باش!د؛ علم ق!دیم

Z "شیمی" خوانده میشود. براساس آن مواد معدنی/فلزی به مواد "کیمیا" که فعال

خالص تر و گران!!تر آن یع!!نی نق!!ره و طال، از طری!!ق اس!!تعمال "ت!!یزاب" و م!!واد

مذاب گر شیمیائی تبدیل میشد.

در زبانهای دیگر آریائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی( مث!!ل یون!!انی، اس!!پانیائی، انگلیس!!ی و

ک!ه مع!ربAlchemyغیره نیز همین واژه پارسی "سیمی/سیم = نق!ره" بش!کل

، بکار برده میشود.Chemistryاست و یا

مشتقات عربی "کیمیا" بسیار است.

کینا = معرب "گنه گنه" در فارسی است. در زبانهای آری!!ائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی(

بک!!ار می برن!!د. )نگ!!ا، فرهن!!گQuimimeدیگر نیز همین واژه فارس!!ی را بش!!کل

Webster )

کینین = از گنه گنه فارسی آمده است )نگا، کینا(، نوعی گیاه دارویی اس!!ت ک!!ه

برای عالج ماالریا بکار میرود.

250

کیوان = یکی از سیارات آسمانی معروف ب!!ه "س!!اتورن" ک!!ه "زح!!ل" ن!!یز گفت!!ه

میشود. ریشه واژه فارسی است.

الدن = از همان گل "الدن" فارسی وارد ع!ربی هم ش!ده اس!ت. گ!ل خوش!بو و

زرد رنگ است، دارای بوته کوتاه و برگهای بزرگ. در زبانهای دیگر آرائی )ایران!!و

! اروپائی( مث!!ل انگلیس!!ی و التین ن!!یز همین واژه پارس!!ی را بک!!ار می برن!!د ولی

.Laudenumبشکل

الزورد = تلف!!ظ ع!!ربی "الج!!ورد" ک!!ه ن!!وعی س!!نگ مع!!دنی آبی رن!!گ اس!!ت، در

نقاش!!ی و داروس!!ازی از گرت!!ه و خاک!!ه آن اس!!تفاده میش!!ود. در زبانه!!ای التین

/ بکار میLazuli" Azure /Lapus Lazuliانگلیسی نیز همین واژه فارسی را بشکل "

(.Websterبرند. )نگا،

الزوردی = تلفظ عربی "الجوردی" )نگا،"الزورد"(

الزوردیه = مؤنث "الزوردی" )نگا،"الزورد"(

لجام = از لگام فارسی، بمعنی دهنه اسب، که به آن افسار را بسته و ج!!انور را

کنترل می کنند.

مشتقات عربی آن "لجم"، ملجوم و غیره است.

لخلخ = از مص!!!!!!!!!!!!!در "لخش!!!!!!!!!!!!!یدن" فارس!!!!!!!!!!!!!ی بمع!!!!!!!!!!!!!نی

"ل!!یزخوردن/س!!رخوردن/لغزی!!دن/افت!!ادن روی زمین بعلت ل!!یزی" زمین و غ!!یره.

مشتقات دیگر آن "ملخلخ" و چند ترکیب دیگر است.

251

لقالق = جمع عربی "لقلق" که همان "لک لک" فارسی معروف به "ح!!اجی ل!!ک

لک" پرنده برگ و پابلندی که در بج خانه ها و قلعه ها آشیانه می کند.

لقلق = تلفظ عربی "لک لک" فارسی، حاجی لک لک )نگا، لقالق(

لقلقه = تلفظ عربی "لک لکی/لک لکه" یعنی صدای "لک لک" یا حاجی لک ل!!ک؛

لقلقه زبان یعنی حرفهای بیهوده مثل "زبان لک لک". ح!!اجی ل!!ک ل!!ک واژه، ل!!ک

لک = تلفظ عربی "الک" که صمغ سرخرنگی اس!!ت، حاص!!ل از درخت!!ان ن!!وعی؛

شیره درخت. در زبانهای دیگر آریائی مثل سانسکریت هن!!دی، انگلیس!!ی و غ!!یره

".Lacنیز همین کلمه ایرانو ! اروپائی را بکار می برند"

لهلق = تلفظ عربی "له له زدن )از تشنگی(، انسان یا جانور )بخص!!وص س!!گ("

که در حال تشنگی زبانش را بیرون میآورد.

لوبیا = از همان "لوبیا" در زب!!ان فارس!!ی، ک!!ه دارای ان!!واع و اقس!!ام و رنگه!!ای

مختلف استو همراه نخود و دیگر دانه ها بعنوان غذا پخته و خورده میشود.

لور = یعنی "چنگ" بربط در عربی؛ نوعی گیتار، کمانچه، از خانواده "کم!!ان" در

فارسی.

" تب!دیل ش!دهLyreبعضی آنرا یون!انی گفت!ه ش!د ک!ه در زب!ان انگلیس!ی هم ب!ه "

Z فرهنگ یون!!انی ی!!ک ش!!عبه از فرهن!!گ Z  هم گفته ئیم اوال است. ولی همچنانکه قبال

" و ای!!رانیManovanآریائی )= ایرانو ! اروپائی( است که باز هم ریشه "مانوان

قدیم را دارد.

252

ولی کلمه لور از اصل به مردم "ل!!وری" = ل!!ولی = ک!!ولی، یع!!نی "م!!ردم دوره

گردی که از طری!!ق موس!!یقی، ل!!ودگی، معرک!!ه گ!!یری" زن!!دگی می کنن!!د. )نگ!!ا،

فرهنگ عمید( لور و ی!!ا چن!!گ و برب!!ط و س!!یله ق!!دیم موس!!یقی ایرانی!!ان و دیگ!!ر

آریائیها از جمله "لوری" ها بوده و هنوز هم هست )نگا، کولی ه!!ا و ک!!وچی ه!!ای

Z کولیه!!ای هن!!دی )=Romaاروپای شرقی که معروف به "روما" هستند و ظاهرا

آریائی( هستند.

Z در فارس!!ی "ل!ورک" ب!!ه کم!ان حالجی و پنب!!ه زنی هم گفت!!ه میش!ود )نگ!!ا، ضمنا

فرهنگ عمید(

لوغارتیم!!ات = یع!!نی "لوگ!!اریتم" در ریاض!!یات ک!!ه در زبانه!!ای اروپ!!ائی ب!!ه "

Logarithm و ی!!ا به!!تر Algorithmآگ!!اه Z " مع!!روف اس!!ت. ولی نکت!!ه یی ک!!ه غالب!!ا

نیستند اینست که این کلمه که بظاهر یونانی )عربی؟( دانسته شده، در واق!!ع از

نام "الخوارزمی" بزرگترین ریاضیدان قرون وسطا ک!!ه از خ!!وارزم ای!!ران ب!!زرگ

بود، آمده است. حاال بنظر شما اگر ص!احب اس!م ای!رانی اس!ت، واژه ن!ام او را

کجائی باید خواند؟

نوام!!بر12" بت!!اریخ H)در مورد "الخوارزمی" رجوع ش!!ود ب!!ه کان!!ال تحقیق!!اتی "

میالدی(2010

ادامه کاف

253

الغیه = لغت پهلوی قدیم بمعنی "حرف بیه!!وده" س!!خن باط!!ل، مزخ!!رف گ!!وئی

یاوه گوئی، چرند و پرن!!د، ح!!رف مفت و بی پای!!ه. اص!!ل این کلم!!ه از واژه "الغ"

پارسی میآید. بمعنی "شوخی" مسخرگی، ل!!ودگی، ب!!ازی. در بعض!!ی لهج!!ه ه!!ای

فارسی "الچ" هم می گویند )نگا، "فرهنگ عمید"(

Z در سوره غاشیه ) .11( آیه88در قرآن مجید هم آمده است، مثال

Z با الک = همچنین "لوک" بمعنی "پرحرفی/چرند و پرند/پرچانگی" و غیره، ظاهرا

همان "لک لک/حاجی لک لک/لقلقه زبان")نگ!!ا، این کلم!ات را( در زب!!ان فارس!!ی

ارتباط ریشه یی دارد.

لغو = بخالف تصور عوام )و حتی بعضی "خواص�" واژه "لغو" عربی نیست

لغو...

بلکه از ریشه "الغ/الغیه" پهلوی بمعنی "حرف بیهوده" سخن باطل، و یاوه گوئی

آمده است )نگا، الغیه(.

احتمال آنهم هست که ریشه "لغو" مستعمل در ع!!ربی، از "ل!!غ" پارس!!ی بمع!!نی

Z ح!!رفی "بی حاصل" )مثل زمین بایر( "خشک و بی آب و علف" )صحراء(؛ ض!!منا

که "ارزش" ندارد و نتیج!!ه نمی ده!!د )نگ!!ا، فرهن!!گ عمی!!د کلم!!ه "ل!!غ"؛ همچ!!نین

کلمات "لغونه" لغزیدن/لغزش که با "لغو" رابطه ریشه یی دارند(.

Z 10در قرآن مجید کلمه "لغو" و مشتقات ع!!ربی آن، از جمل!!ه "الغی!!ه" مجموع!!ا

Z در سوره واقعه ) و دیگران.25( آیه 56بار آمده است. مثال

254

الونجی = لونجی، باحتمال قوی مرکبی از فارسی و ترکی "لنگ + چی" کسیکه

مسئول لنگ داری در حمام است، لنگ دار/فوته دار/هوله دار. در عربی عالوه بر

مسئول فوته و لنگ در حمام بمعنی پیشکار/نوکر/خادم هم بکار می رود.

لونیجیه = )مؤنت النجی/الونجی نگا(

Z بشکل "لیفه" یا نیفه بمعنی "بن!!د لیف = در فارسی بمعنی "لیف" حمام و ضمنا

تنبان" نخ شلوار که مثل کمربند متنها از داخل شلوار، بک!!ار می رود. اص!!ل لغت

هم در عربی و هم در فارسی بمعنی "رش!!ته/الی!!اف درخت!!ان" مث!!ل نارگی!!ل و ی!!ا

خرم!!ا و غ!!یره ک!!ه از آن پارچ!!ه ه!!ای زب!!ر مث!!ل گ!!ونی )=از کن!!ف/ک!!اموا ک!!ه در

اس!!تعمال می کنن!!د( و ی!!اCannabis/Canvasانگلیسی نیز اصل فارسی آنرا یعنی

لیف حمام و غیره درست می کنند. ح!اال اینک!ه اص!ل ریش!ه آن ع!ربی اس!ت ی!ا

Luffaفارسی، نی!از ب!ه تحقی!ق بیش!تر اس!ت. )در زبانه!ای اروپ!ائی )آری!ائی( هم

گویند(.

لیکج = )نگا، لیک(

لیلک = تلفظ انگلیسی "نیلک" در فارسی که وارد ع!!ربی هم ش!!ده اس!!ت )و ی!!ا

بعکس( گل "نیلوفر/نیلوپر" )مرکب از نیلو بمعنی آبی/ارغوانی رنگ و "پر" یعنی

"برگ"( گل معروف از خانواده زنبق ها/سوسن ها و غ!!یره )نگ!!ا، فرهن!!گ ع!!ربی

ک!!ه اص!!لWebster میالدی؛ همچ!!نین فرهن!!گ انگلیس!!ی 1980"المورد" ب!!یروت/

255

( . ن!!ام دیگ!!رLilacفارس!!ی ب!!ودن"لیل!!ک از نیل!!ک" را تایی!!د ک!!رده اس!!ت، کلم!!ه

است.Lily و همچنین Latus"لیلک/نیلک" فارسی در زبانهای اروپائی

لیمون = تلفظ اروپائی "لیمو" در فارسی، که وارد عربی هم ش!!ده اس!!ت )و ی!!ا

بالعکس( یکی از میوه های معروف از خانواده مرکب!!ات )مث!!ل پرتق!!ال، نارن!!گ و

غیره(. یک نام ایرانو

ادامه کاف

Z کشک = تلفظ عربی "کوشک" فارسی بمعنی "کاخ"، قصر، عمارت زیبا که غالبا

در باغه!!ای ب!!زرگ و خ!!ارج ش!!هر درس!!ت می کنن!!د. در زبانه!!ای دیگ!!ر "ایران!!و !

بکار می برند.Kookاروپائی" مثل انگلیسی نیز همین کلمه پارسی را بشکل

کش!!ک = از هم!!ان "کش!!ک" فارس!!ی؛ دری ماس!!ت ک!!ه پس از جوش!!اندن دوغ،

آبکش شده و بشکل خش!ک در می آورن!د، ق!روت. در فارس!ی ب!ه آن "پین!و" ی!ا

پینوک، ریخبین و کتنم و غیره هم می گویند.

کش!!کش = در زب!!ان ع!!ربی بمع!!نی "خش خش)ک!!ردن(" ، ک!!ه عربه!!ا ب!!ه آن

To"خشخشة" هم می گویند. )= rustle(. همان تلفظ عربی "خش!!خش")ص!!دای

کشیده شدن یک جسم( است.

Z کلمه "کشکش" در ع!!ربی بمع!!نی "حاش!!یه لب!!اس"، س!!جاف، درز، بخی!!ه و ضمنا

غیره هم آمده است.

256

Z از دو کلم!!ه کش!!کول = از هم!!ان "کش!!کول" درویش!!ان فارس!!ی اس!!ت؛ ظ!!اهرا

"کش!!!!یدن" و "ک!!!!ول" یع!!!!نی "دوش" کت!!!!ف )ک!!!!ه تلف!!!!ظ ع!!!!ربی واژه

"کتف/شانه/دوش/سردوش" فارسی اس!!ت. نگ!!اه، عمی!!د( یع!!نی آنچ!!ه ب!!ه دوش

کشیده شود، درست شده است.

کشمش = همان "کشمش" فارسی یعنی "مویز" یا دانه های پالس!!یده/پژم!!رده/

خشک انگور )که اگر در آفتاب خشکش کنند س!!رخ رن!!گ و اگ!!ر در س!!ایه خش!!ک

شود، سبزه رنگ/برنگ طبیعی انگور سبز است(

کشمیر = نام منطقه کوهستانی معروف در کشور هند، این لغت اصل "ایران!!و !

اروپایی" و آریائی دارد. مثل "کاشمر" خودمان و "کاشغر" در کش!!ور چی!!نی، ک!!ه

ایرانی االصل هستند(

کلمه "کش" بمعنی "سفید )پوست( و پاکی است )نگا، "نامه!!ای پارس!!ی" ص !!!

( مث!ل "کاش!ان" "م!ردم س!فید پوس!ت/آری!ائی" و باحتم!ال ق!وی ب!ا کلم!ه218

Caucasian.یعنی قفقازی / سفیدپوست، آریائی ارتباط ریشه یی دارد

ج!!الب آنس!!تکه م!!ردم هن!!د و پاکس!!تان و خ!!ود کش!!میریها، آن منطق!!ه را "ای!!ران

صغیر" یعنی "ایرانچه/ایران کوچک" میدانند ک!!ه نش!!ان مه!!اجرت ایرانی!!ان ق!!دیم

آریائی است و بعدها نیز، پس از ورد اسالم ب!!ه هن!!د، مه!!اجرت عرف!!اء، علم!!اء و

شعراء فارسی مثل "سیدعلی همدانی" که هن!!وز آرامگ!!اهش زیارتگ!!اه مردم!!ان

هند و پاکستان، بنگله دیش و کشمیر است.

257

کشنی = تلفظ عربی واژ "کرسنا/کرس!!نه" در فارس!!ی یع!!نی "گاودان!!ه"، ن!!وعی

دانه به اندازه ماش یا ع!دس ک!ه بعن!!وان علوف!ه ب!!رای تغذی!!ه ج!انوران مص!!رف

میشود. )نگا، "عمید" "کرسنه"(.

کعبه = یعنی "مکعب/چهارگوش". در زبانه!!ای دیگ!!ر آری!!ائی مث!!ل انگلیس!!ی ن!!یز

" بکار میرود ک!ه نش!ان میده!د این لغت آری!ائیcube/Cubicهمین کلمه بشکل "

است نه سامی و عربی.

در زمانهای قدیم و قبل از اسالم، کشور عمان، وقتی که هنوز استانی اس!!تانهای

امپراتوری ایران بود )مثل خ!!ود عربس!!تان و یمن و غ!!یره( بن!!ام "کعب!!ه" خوان!!ده

Z "کعبه زردش!ت" در تخت جمش!ید و غ!یره خودش!ان آنس!تکه کلم!ه میشد. ضمنا

کعب!!ه اص!!ل "پهل!!وی" دارد بمع!!نی "مکعب/معب!!د/خان!!ه خ!!دا". )بش!!کل مع!!ابر و

"زیگوراتهای" آشوری، بابلی و ایالمی قدیم، آنروز ک!!ه مرزه!!ای ای!!ران و ع!!راق،

اینگونه نبود.

Z در س!!وره مائ!!ده ) کلمه پهلوی "کعبه" در قرآن مجید هم دو بار آمده است. مثال

.95( آیه 5

" یع!!نی مکعب در ع!!ربی زیادس!!ت. از جمل!!هCube)مش!!تقات ع!!ربی "کعب" "

"ک!!اعب" یع!!نی ت!!وپر/ب!!زرگ )مث!!ل پس!!تان و غ!!یره( و جم!!ع آن "ک!!واعب" یع!!نی

SpolemLanguagحوریان "نارپستان" در بهشت )نگ!!ا، فرهن!!گ ع!!ربی ! انگلیس!!ی

Saric/Hans Wehr P.831-1979/Newyork)

258

Z س!!وره نب!!أ ) کلمه "کواکب" )حوریان نارپستان( در قرآن مجید آم!!ده اس!!ت. مثال

.34( آیه 78

کعبل = در عربی بمعنی "لغزش" هم بمعنی حقیقی آن یعنی "پایه سنگ" ش!!دن

و هم بمعنی مجازی آن یعنی اشتباه کردن، سهو، خطا و غیره. باحتمال ق!!وی ب!!ا

کلمه فارسی "کهبل" یعنی "نادان/لغزشکار/اشتباه کننده" مرتبط است.

کعک = تلفظ عربی "کاک" )کوکه(، کلوچه، یعنی نان شیرینی فارسی، بخصوص

نان "کوکی" که در فصل نوروز با شیر و تخم مرغ و غ!!یره درس!!ت می کنن!!د. در

تلف!ظ می کنن!د )و بع!د ازCakeزبان انگلیسی نیز همین کلمه فارسی را بش!کل

اینکه از ما یادگرفتند، دوباره آنرا بخور خودمان میدهند!(

Z تلفظ عربی شده "کام" فارسی بمعنی، ده!!ان، س!!ق� ده!!ان، و در کعم = ظاهرا

جانوران بمعنی "پوزه" یادهان بیرون زده شان. در عربی سهم یعنی "پوزه/پوزه

بند" و در حالت فعلی یعنی "لگام/لجام" زدن بر دهان ی!!ا پ!!وز، ج!!انوران، افس!!ار

کردن، بستن پوزه حیوانات )"تو خود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل"

Z تلفظ عربی شده کلمه "کّپ/کپه" در فارسی است که در زبانه!!ای کف = ظاهرا

CUPدیگر آریائی مثل انگلیسی نیز به UTیعنی فنجان )= عربی ش!!ده پنگ!!ان در

فارسی( و هر چیزیکه مقداری فرو رفتگی دارد، مث!!ل "ک!!ف" دس!!ت و غ!!یره. از

همین کلمه است "کوب" عربی که جمع آن "اکواب" یعنی "ظرفها/جامه!!ا" و در

259

قرآن مجید هم بشکل "جمع اکواب و اباریق" )کّپ ها و آبریزها( در سوره واقعه

آمده است.18( آیه 56)

در فارسی "کپه" در حال حاضر به ظرف چوبی فرو رفته که در آن خاک و یا گل

برای مصالح ساختمانی، بکار میبرند، گفته میشود.

کفه = یعنی کفه ترازو، باحتمال قوی از همان "کپه" فارسی معرب شده اس!!ت

)نگا، کف(

کفت ! در عربی بمعنی "قابلمه"، دیگ، نماجدان و هر ظرف غذاپزی بکار میرود.

با توجه به کلمه بعدی یعنی "کفته" )=همان کوفته فارسی( ح!!دس بن!!ده آنس!!ت

که این واژه نیز اصل فارسی داشته باشد )نگا، کفته(.

کفته = تلفظ ع!ربی "کوفت!ه" خودم!ان ک!ه ان!واع و اقس!ام م!واد و مخلف!ات را

همراه گوشت در هم کوبیده و بشکل غ!!ذایی ک!!ه هم!!راه ن!!ان خ!!ورده ش!!ود، )=

( درست می کنند.Meat ball/Hembergerباصطالح اروپائیان هامبورگر

کفی = تلفظ عربی "کفچه" در فارسی بمعنی "پیچیده/کج/ پیچ و شکن دار مثل

می سر" در غ!!ربی بمع!!نی کس!!یکه "ی!!اجمبر" اس!!ت/ پ!!اچمبری/دارای پ!!ای کج و

کمانی شکل.

کفن = همان پارچه مردگان "مرده پیچ"، پارچه یی و با آن ک!!رده را پوش!!انده و

بخاک میسپارند. اصل این واژه نیز آریائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی( اس!!ت. در زبانه!!ای

( بک!!ار می رود ک!!ه ازCOFFINیونانی، التینی و انگلیس!!ی ن!!یز همین واژه "کفن" )

260

میآی!!!د. باحتم!!!ال ق!!!ویKophinas التین و آنهم از اص!!!ل یون!!!انی Caphinusواژه

همانطور که فرهنگ و نژاد یونانی، شاخه یی از فرهنگ آری!ایی )=یع!نی ای!رانی(

است. بنابر این اصل آن واژه یون!!انی ک!!ه در ریش!!ه بمع!!نی "جعب!!ه/زنبی!!ل/س!!بد"

( نیز از یک کلمه ایرانی است.Coffin Websterاست )نگا، فرهنگ انلگیسی واژه

حدس بنده آنستکه باالخره ریشه این لغت برمی گردد.

ب!!ه واژه "کاب!!ک/ک!!ابوک")ک!!ابین در انگلیس!!ی( فارس!!ی ق!!دیم بمع!!نی "آش!!یانه

مرغ/زنبیلی که برای کبوتران" از سقف آویزان می کنن!!د. )نگ!!ا، فرهن!!گ عمی!!د !

کلمه "کابوک"(.

بهرحال آنچه مهم تر از همه است اینستکه هزار و چهارصد سال هم!ه م!ردم م!ا

از عالم و عامی و زن و مرد باور کرده بودند که "کفن" ی!!ک واژه ع!!ربی اس!!ت؛

حاال معلوم شد که ریشه ایرانو ! اروپائی دارد.

کلدانی = مردم "کلده"، ساکنان متمدن سرزمین "کلده و آش!!ور" منطق!!ه فعلی

عراق )که آنزمان جزو اپراتوری ایالمی ای!!ران ب!!ود(. واژه "کل!!ده" تلف!!ظ "ک!!رد"

یعنی "قوم کرد آریائی و پیش آریائی که از منطقه آس!!یای مرک!!زی ب!!ه س!!رزمین

بین النهرین و عراق امروزی کوچ کردند)نگا، تاریخ کلدیان(."

کلک = از همان کلک فارسی؛ نوعی قایق ابت!!دایی و خیلی س!!اده ک!!ه از "کل!!ک"

)= نی، چوب نی، نی خشک/خیزران و غیره( و گ!اه از چ!وب و خی!!ک پ!!ر از ه!وا

261

درست کرده و بر روی آب سفر می کنند. در عربی همان کل!ک فارس!ی را بک!ار

می برند، در فارسی فعلی عالوه بر کلک به آن "ژاله" یا جاله هم می گویند.

Z تلفظ عربی "قلوه/گرده" باشد که ب!!ه این ش!!کل در آم!!ده اس!!ت. کلیه = ظاهرا

)تحقیقات بیشتر الزم است(.

کم = یعنی "کمیت"، مقدار، اندازه )چه شمرده و چه سنجیده(. اگر اشتباه نکنم

این واژه با واژه فارس!!ی "کم" یع!!نی ان!!دک در مقاب!!ل بس!!یار و ی!!ا بیش، رابط!!ه

ریشه یی دارد. )تحقیقات بیشتر الزم است(.

Z کلمه "کم" به معنی "مقدار"، اندازه در قرآن مجید هم دهها بار آمده است. مثال

و دیگران.17( آیه 17در سوره اسراء )

کمان = تلفظ عربی "کمانچه"، همان آلت موسیقی گیتار مانند سر "سه تار" ی!!ا

"چهارتار" و سیم آن نواخته می شوند.

کمانجی = "کمانچ!ه ن!واز" کس!یکه کمانچ!ه ب!ازی می کن!د ی!ا مین!وازد، نوازن!ده

کمانچه.

Z از کلمه "کامه/کام" در فارسی یع!!نی کوامخ = )جمع کامخ در عربی( که احتماال

"دهان، حلق، چشیدن غذا/مثل شیرین کام، تلخ کامی/ناکام و غیره"

در عربی امروزه بیشتر بمعنی "مزه جات" سرسفره، آچار، )=عصاره ع!!ربی از

آنجاست( چاشنی و باالخره "ترشیجات" بکار میرود.

262

( و چ!!ون غ!!الب اینDamaskکمخا = در عربی بمعنی "پ!!ارچ ابریش!!م" اس!!ت )=

"بافته ها" بخصوص ابریشم )مثل ؟؟ و غیره( ریش!!ه فارس!!ی دارد، ح!!دس بن!!ده

آنست که "کمخا" تلفظ عربی "کاموا" که خودش نیز از ریش!!ه "کن!!ف" فارس!!ی

است، میآید. در زبان انگلیسی نیز همین کلمه آریائی )ایرانو! اروپ!!ائی( بک!!ار می

بمع!!نی پوش!!ش، س!!ایبان پارچ!!هCanopy = کرباس و Carvasبرند ولی را بشکل

یعنی کنف )در عربی "قنب" تلفظ می شود(.Cannabisیی و باالخره

کمنجا = از همان "کمانچه" فارس!!ی )=وی!!ولن مانن!!د( دس!!تگاه موس!!یقی ش!!بیه

گیتار، که سه یا گاه چهار "تار" یا سیم دارد و از اختراعات ایرانی!!ان ق!!دیم اس!!ت

)نگا، کمان(.

Z کانون = از همان واژه "کانون" فارسی بمعنی "آتشدان" کوره، آتشخانه، ض!!منا

بمعنای قانون و قاع!!ده )= دس!!تور( و همچ!!نین مرک!!ز هم هس!!ت. در ع!!ربی ب!!ه

"اجاق" کانون می گویند. جمع عربی آن "کوانین" است.

کنار = از همان "کنار" فارسی بمعنی "حاشیه" لب!!ه، س!!جاف، زه، دوره، منگل!!ه،

ریشه، چین لباس و غیره بکار میرود.

، یکنوع خوراکی )= نان ک!!ه ب!!االی آن خاوی!!ار وCampeکنبه = از لغت فرانسوی

" است(.Canapyپنیر و غیره گذاشته و میخورند ! خیلی شبیه به "

اما ریشه این کلمه در التین و یون!انی )دو زب!ان ایران!و ! اروپ!ائی/آری!ائی( ب!رمی

گردد.

263

Z تخت خواب شاهانه با روپوش/چتر باالسر، یا س!!رپوش به "شکل قارچی که مثال

این لغت در اصل آریائی از "خانه + پ!!وش/پوش!!یده" ی!!ا تختCamopyاست" =

وWebsterسرپوش دار، کوشک شاهانه و غ!!یره میأی!!د. )نگ!!ا، فرهن!!گ انگلیس!!ی

اروپ!!ائی اس!!ت و همچ!!نین کلم!!اتKiosleفرهنگ عمید لغات "کوشک" که ریشه

"کاز/کازه"(.

Z ریش!!ه اص!!لی آن از "کینن/کین!!ه" کنود = در عربی یعنی "ناسپاس" ولی احتم!!اال

فارسی یعنی "بددلی" است. در انصورت "واژه کنود" در ق!!رآن مجی!!د هم آم!!ده

. 6( آیه 100است. نگا، سوره عادیات )

کن!!در = هم!!ان "کن!!در" فارس!!ی، ک!!ه ن!!وعی ص!!مغ و کت!!یرای خوشبوس!!ت جهت

استفاده در مجالس و مهمانیها و یا در معابد و نمازخانه ها و حرمها؛ در پزش!!کی

هم بخور آن مصرف زیاد دارد.

کندره = نوعی کفش در ع!ربی، ک!ه باحتم!ال ق!وی ب!ا واژه "کن!ده" در فارس!ی

یعنی "چوب درخت" ارتباط ریشه یی دارد. )توجه: در ق!!دیم کفش ه!!ا را گ!!اه از

"کنده" درخت میساختند(.

کننر = از همان "گنج" فارسی بمعنی "خزینه جواهرات" انبان زر و س!!یم، طال و

نقره و دیگر سنگهای گرانبها و معدنی. جمع آن در عربی "کنوز" است. در قرآن

Z Z در س!!وره9مجید نیز کلمه کنز و مشتقات عربی آن مجموعا بار آمد است. مثال

. و دیگران.12( آیه 11هود )

264

کنف = در عربی بمعنی "پوشش" حفاظت، حم!!ایت، نگه!!داری از خط!!رات و ی!!ا

عوامل طبیعی باحتمال زیاد با واژه "کنف" که در زبانه!!ای ایران!!و ! اروپ!!ائی رایج

است و از آن "گونی" و لب!!اس و ی!!ا ف!!رش درس!!ت می کنن!!د مرب!!وط اس!!ت. در

فارسی به آن کنف و کند هم می گویند. در عربی کلمه کنف فارس!!ی ب!!ه "قنب"

هم تبدیل شده است )!(. کنف همان بوته شاهدانه است که از آن الیاف کن!!ف و

گ!!!!ونی میس!!!!ازند و بش!!!!کل "قم!!!!اش" در میآورن!!!!د. در زب!!!!ان انگلیس!!!!ی،

Cannabis/Canvas.یا "کانوا/کاموا" می گویند از همین ریشه کنف فارسی است

در انگلیسی که از همان "کانوا/ک!!اموا" و ب!!االخرهCanvasکنفاش = تلفظ عربی

کنف پارسی است.

و اروپائی) آریائی( ک!ه در انگلیس!ی، اس!پانیائی و غ!یره نیزهم!ان کلم!ه فارس!ی

تلفظ می شود.LIMONبشکل

حرف "م"

ماجیس!!تر= از لغت انگلیس!!ی )آنهم از التین( بمع!!نی "ارب!!اب"، آق!!ا، کارفرم!!ا،

رئیس، بزرگ، مدیر مدرسه و غیره که وارد عربی هم شده است.

یا "مغ!!ان" و "م!!غ"Magi در زبان التین که آنهم به Mgistاصل لغت برمیگردد به

که مرشدان زردشتی و روحانی!!ان ایرانی!!ان ق!!دیم باش!!ند، مرب!!وط میش!!ود )نگ!!ا،

وMagilim/Magil/Magus/Magi/Magiste کلم!!!!ات Weblteفرهن!!!!گ انگلیس!!!!ی

دیگران.

265

واژه "مغ" و مغان در ریشه ب!ه مع!نی "هوش!مند" دان!ا، زی!رک ؟؟ )در انگلیس!ی

menپیر/پیرپیران/ wiseکه عنوان علمای زردشتی قوم "مادها" ک!!ه ق!!دیمترین )-

طائف!!ه پارس!!ی بودن!!د، میباش!!د. همین م!!ردم "م!!اد" اولین کس!!انی بودن!!د ک!!ه

شهرسازی را در جهان اختراع کردند؛ لذا کلمه "مدین/مدینه/مدائن" همه ب!!ا ن!!ام

نیکبخت "ماد" ارتباط ریشه ی دارند "یع!نی آنچ!ه ق!وم""م!اد""س!اخت". ولی از

همه زیباتر و گویا تر نام "هم!!دان" اس!!ت ک!!ه عبارتس!!ت از"هم!!ا+م!!ادان" یع!!نی

"مادها"، اولین پایتخت!!ه شاهنش!!اهی ای!!ران باس!!تان )هم!!دان فعلی را هگمتان!!ه و

"اکباتان" هم می گفتند(.

برگ!!ردیم ب!!ه واژه م!!غ )=هوش!!مند/پ!!یر/مرش!!د/دان!!ا( ک!!ه در ریش!!ه ب!!ا "م!!زدا" )

Magisterاه!!ورا م!!زدا Z در الیتن( یعنی "هوشمند/خردمند/دانا" یکی اس!!ت. ض!!منا

)نام باستانی "خدای متعال" در کشور ایران( یعنی "ایزد خردمند" خ!!دای خ!!رد و

(.18! ص1994هوش "خرد بزرگ". )نگاه "نامهای پارس" چاپ هند/

م!!!!!!!!!اخوره از هم!!!!!!!!!ان واژه "م!!!!!!!!!اخور" در پارس!!!!!!!!!ی بمع!!!!!!!!!نی

"شرابخانه/قمارخانه/فحش!!اخانه"، ج!!ای عیش و ن!!وش و ش!!هوت پرس!!تی. جم!!ع

عربی آن "مواخیر" است. )نگاه فرهنگ عمید(

مارستان = تلف!!ظ ع!!ربی "بیمارس!!تان" یع!!نی "مریض!!خانه/ش!!فاخانه"،در ع!!ربی

امروز بیشتر بمعنی "بیمارستان" )یعنی بیمارستان روانی( بکار میرود.

266

ماس= تلفظ "الماس" فارسی که عربها طبق معم!!ول "ال!!ف و الم" تعری!!ف ب!!ه

آن اضافه کرده ئند.

در واقع تلفظ ع!ربی ب!ه فارس!ی ق!دیم نزدی!ک ت!ر اس!ت، چ!ون آنه!ا "م!اس" و

"ماسه" می گویند که فارسی سره فارسی سره و خالص اس!!ت، در حالیک!!ه م!!ا

خودمان آنرا بشکل عربی شده آن یعنی "الماس" تلفظ می ک!!نیم. )یع!!نی م!!ا از

خود عربها عربتر شدیم! کاسه داغتر از آتش یعنی این(.

کلمه "ماس" پارسی واژه "ماسه" )از جنس ش!!ن و ماس!!ه( رابط!!ه ی ریش!!ه ی

(.264 ! ص 1994دارد. )نگا "نامهای پارس"/چاپ هند/

ماسی = مثل الماس/الماسی/)نگا،"ماس"(.

ماسوره = از همان ماسوره فارسی بمع!!نی "نی باری!!ک" لول!!ه کوت!!اه و باری!!ک،

قرقره یی که نخ بر آن می پیچند و در ماشینهای بافندگی و چرخ خیاطی و غیره

Z در توپ و تفنگ نیز نوعی از آن بکار میرود. تلف!!ظ دیگ!!ر آن بکار می برند. ضمنا

با شوره است. جمع عربی آن "مواسیر" است.

ماش!ک= تلف!ظ ع!ربی "ماش!ه" فارس!ی بمع!نی "ماش!ه تفن!گ" ک!ه توس!ط آن

چاشنی را آتش می کنند. انبر.

مأمأ= تلفظ عربی "بع بع" گوسفندان، صدای بزغاله ها و بعضی حیوانات دیگ!!ر.

حاال اگر یکی بگوید از کجا معلوم که ما از عربها یادنگرفتیم ص!!دای "ب!!ع ب!!ع" را،

Z ص!!دایش را جوابش اینستکه آن کسانیکه اولین بار جانوران را اهلی کردند، طبعا

267

Z آنها ساختند: بنا به تحقیق یک استاد هم اولین بار شنیدند و اسم صدا را هم طبعا

آمریکایی:

س!!ال پیش10000"اولین جانور در جهان که اهلی شد بز کوهی بود ک!!ه ح!!دود

/همچنین280توسط ایرانیان انجام گرفت" )نگا، سهم ایران در تمدن جهان ! ص

(Mamli Bulletin Mar.20/2005روزنامه/

میالدی( یکی از ش!!ش پیامبرانیک!!ه از216!!!274م!!انوی = دین و آئین م!!انی )

سرزمین ایران برخواستند و صاحب کتاب و قانون دی!!نی بودن!!د. گرچ!!ه م!!انی در

"بابل" )عراق فعلی( بدنیا آمد ولی عراق آنزمان یکی از ایالت های ایران ب!!زرگ

بود. یعنی مانی "شناسنامه" نش ایرانی بود.

مانویه = مذهب و عقائد مانی، بدینی مانی پیامبر و یا بق!!ول مخالف!!انش "م!!انی

نقاش"

مایه = اصل واژه "ماء" در عربی )جمع آن "میاه" اس!!ت( و "م!!ای" بمع!!نی آ در

زبانهای نگا سامی دیگر در عربی "مویه" هم گفت!!ه می ش!!ود، ک!!ه هم!!ه از کلم!!ه

"مایه" یعنی "ریشه/اصل/م!!اده اولی!!ه ه!!ر چ!!یز. ح!!اال می فهمیم کالم خ!!دا را در

ق!!رآن مجی!!د" و جعلن!!ا من الئم!!اء "ک!!ل ش!!ی� ح�ی" )=هم!!ه چ!!یز را از آب زن!!ده

کردیم" در فارسی قدیم "مای" بمعنی"معراب" )=زرآب/آب ؟؟( بکار می رفت!!ه

ب!!ار بک!!ار63( کلمه "م!!اء" در ق!!رآن مجی!!د 268است. )نگا، نامهای پارسی" ص

Z در سوره بقره ) و دیگران.22( آیه !2رفته است. مثال

268

همین واژه "مای!!ه/م!!ای/م!!اء/می!!اه و مش!!تقات آن در" ارومی!!ه = ش!!هرآب/ش!!هر

Z واژه نام یعنی "م!!اده/مای!!ه اص!!لی خلقت"Mathدریا"نیز بکار رفته است. ضمنا

در زبانهای دیگر ایرانو ! اروپائی )=آریائی( مثل انگلیسی، التین، یون!!انی و غ!!یره

نیز با همین واژه پارسی "خویشاوند" است.

مج!!وس= جم!!ع التی!!نی "م!!غ" یع!!نی مغ!!ان، روحانی!!ان زردش!!تی، مرش!!دان دین

زردشت، علمای پارسیان )در زبانهای اروپائی نیز همین کلمه را یعنی "مگ!!وس"

که بخاطر نبودن حرف "گاف" در زبان عربی تبدیل ب!ه "محب!وس ش!ده اس!ت."

Z رج!!!!وع ش!!!!!ود ب!!!!!ه فرهن!!!!!گ انگلیس!!!!ی ب!!!!!ه کلم!!!!اتWebsterض!!!!منا

Magic/Magicial/Magas/Magi.)و دیگران

( در زب!!ان انگلیس!!ی وParsiمجوس= زردش!!تی، پ!!یرو دین زردش!!ت، "پارس!!ی" )

دیگر زبانهای اروپائی.

( Parsiaمجوسیه= دین زردشتیگیری، دین زردشت، دیانت پارسیان )

مدالیه = مدال )نگا، مدالیون(

مدالیون = مأخوذ از واژه فرانسوی اسپانیائی "مدالیون" یع!!نی "م!!دال ب!!زرگ"،

" یعنی فلز/آهن جات/ آه!!نی ه!!ا.Metalاصل لغت برمیگردد به "التین" از ریشه "

ولی وقتی بیشتر و پیشتر میرویم و ب!ه ریش!ه آری!ائی )ایرانو! اروپ!ائی( این لغت

" یعنی قومMedia" و "Medeتوجه می کنیم باالخره میرسیم به منشأ آن که از "

Bornase"ماد" که قدیمترین قوم ایرانی بودند؛ همی قوم "فلزات" معدنی )مثل

269

" در زبانه!ای آری!ائی ب!ه ق!وم "م!اد"Metalیا برنج( را کشف کردند و لذا "فلز" "

Z کلم!!!ه( "ش!!!هر" یع!!!نی Z گف!!!تیم اص!!!ال منس!!!وب ش!!!د )هم!!!انطور ک!!!ه قبال

"مدین/مدینه/مدائن" هم ریشه ئش برمی گردد به "ماد"ها که بانی/مخترع اولین

شهر در جهان هستند)زنده ب!اد "ها!!مادان" خودم!ان یع!نی ش!هر زیب!ا و ت!اریخی

همدان/هگمتانه/اکباتان(. نگا، لغت بعدی در زیر.

مدن = جمع عربی شده "مدینه" )شهر/شهرک(، اصل این دو لغت یعنی "مدین!!ه

و جمع آن" مدن" و نام "مدین" و "مدائین" )یعنی "تیسفون" در ع!!راق ام!!روزی

که یکی از چهار پایتخت شاهنشاهی ایران ب!ود( هم!ه برمیگ!ردد ب!ه "م!اد" یع!نی

اولین قوم ایرانی و اولین مخترعین/بانیان "شهرس!!ازی" در جه!!ان؛ و ن!!ام زیب!!ای

شهر تاریخی "همدان" = ها+ مادان "بهترین یاد بود زنده آنهاست"

Z بخالف تصور مرحوم استاد عمی!د و دیگ!ر فرهنگنویس!ان ای!رانی و ع!رب، ضمنا

کلمه "مدائین" جمع "مدینه/مدن/مدین" نیست. بلکه "مدائن یعنی" "ام الق!!راء"

یا پایتخت/مرکز کشور/شهر/ شهرها.

در قرآن مجید کلمه "مدین" )= شهر/شهرمرکزی/پایتخت/ام القراء/شهریکه ب!!ه

Z تنهایی مثل چند شهر است( و مشتقات دیگر آن یع!!نی مدین!!ه و م!!دائن مجموع!!ا

Z در سوره اعراف )27 و دیگران.85( آیه 7 بار آمده است. مثال

)نکته قابل توجه درینجا اینکه در زمان ق!دیم و در زب!!ان پهل!!وی/اوس!!تائی بمع!نی

"کشور" = سرزمین دارای "کش/کیش" یعنی مرز "بود، مث!!ل"ایرانش!!هر" یع!!نی

270

"کشور ایران/ایران" در آنزمان "شهر" فعلی ما را "کوره/خوره = قریه/قراء" و

شهرک ها را "دهکده" میگفتن!!د ک!!ه ب!!رای ی!!ک "دهخ!!دا/ دخ!!و/ دهق!!ان = کدخ!!دا

/زمیندار بزرگ" به نمایندگی "شاهنشاه" حکومت می کرد(. ازینجا می بینیم ک!!ه

"ریشه ی!ابی" لغ!ات و شناس!ائی زم!ان و مک!ان اس!تعمال آنه!ا ب!ه فهم درس!ت

"تاریخ/حدیث و قرآن مجید" هم کمک شایان می کنیم.

مدین!ه = مص!غر "م!دین" بمع!نی "ش!هرک/ش!هرکوچک" در مقاب!ل ش!هر ب!زرگ

)پایتخت و یا ام القراء(. اسم جدید "یثرب" که به مدینه النبی )یعنی شهر پی!!امبر

خدا محمد)ص(( تبدیل شد. بعد از مهاجرت پی!!امبر اک!!رم )ص( ب!!ه آنج!!ا. )ریش!!ه

"اوستائی/پهلوی" مدینه برمیگردد به همان کلمه "ماد" یع!!نی اولین ق!!وم ای!!رانی

که "شرسازی" را در جهان اخ!!تراع ک!!رد. )نگ!!ا، "م!!دن" م!!دائن و "م!!اد" و ه!!ا+

مادان=همدان و دیگران(.

Z در سوره قص!!ص )14واژه "مدینه" در قرآن مجید ( آی!!ه28 بار آمده است. مثال

و دیگ!!ران )مش!!تقات ع!!ربی مدین!!ه مث!!ل م!!دن، تم!!دن، مس!!تمدن، م!!دنی و15

دیگران بسیار زیاد است(

مره = از مرور در عربی بمعنی "عبور" یا گذشتن از جائی است. اصل این واژه

برمیگردد به لغت آریائی )ایرانو ! اروپائی( "م!!ار" و "مارگ!!ا" بمع!!نی "راه" )نگ!!ا،

"آنان!!دامارگا" = "راه راس!!تی" در هندوس!!تان و "ش!!الیمار" ی!!ا "ش!!اهلی م!!ار"

"راهرو/داالن شاهی" در شهر الهور در هند سابقی و پاکستان فعلی(.

271

مشتقات عربی آن بسیار زیاد است مثل "مر"، مار، مرور، استمرار و دیگران.

" بمع!نی راه )=م!ار(، عب!ور و تک!رار عملی )=عب!ور از هم!ان راه( در � واژه "مر

Z در سوره بقره )34قرآن مجید نیز و دیگران.259( آیه 2 بار آمده است. مثال

)نکته: شاید کلمه "مار" هم در فارسی برای آن جاندار معروف شکل اوست ک!!ه

مثل "راه" است. تحقیقات بیشتر الزم است. ولی اینک!!ه کلم!!ه "م!!ار" ک!!ه از آن

"مرور" و "مار" و استمرار و غیره در عربی صرف شده است برای بنده روشن

است(.

مرجع = تلفظ عربی "مرغ = مرغزار" فارسی یعنی "چمنزار" چراگاه حیوانات،

صحرا پر علف، زمین سبز و پهناور، دشت خرم و پرگیاه. جمع عربی آن "مروج"

است، ولی اصل لغت "مرغ" پارسی است. )با توجه به سرسبزی ایران ق!!دیم و

خشگی ص!!حراهای عربس!!تان، فهمی!!دن ریش!!ه این واژه چن!!دان مش!!کل نخواه!!د

بود(.

مرجان= نوعی جانور دریائی، بش!!کل گیاه!!ان، ک!!ه پس از خش!!ک ش!!دن بش!!کل

چوب خشک و "سنگ" آهکی در میأید و در جواهرسازی بکار می رود. در ع!!ربی

عالوه بر این معنا، بمعنی "مروارید" هم گفت!!ه می ش!!ود. اص!!ل کلم!!ه "مرج!!ان"

فارسی است )نگا، "تأثیر پند پارسی ب!!ر ادبی!!ات ع!!ربی" نوش!!ته دانش!!مند ع!!رب

(.95زبان "عیساالعاکوب" ص

272

در زمانهای قدیم و ایران باستان، قب!!ل از اس!!تعمار انگلیس، وق!تی بح!!رین ج!زو

ایران بود، مروارید و مرجان آنجا "بعنوان " حتیPearl of the Persian Gulfخاک

در کشورهای غربی هم شناخته شده و معروف بود.

Z در س!!وره واژه "مرج!!ان" پارس!!ی در ق!!رآن مجی!!د هم دوب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

.58 و همچنین در آیه 22( آیه 55الرحمان )

مرجانی = آنچه از مرجان باشد، مثل جزائر کوچک مرجانی و ی!!ا جواهراتیک!!ه از

مرجان ساخته شده اند، رنگ مرجانی و دیگران.

مرد )بدون"خورد"( جمع عربی کلمه معروف "امرد" یع!!نی "بی ریش/ نوج!!وان/

نه "مرد".

جالب اینجا است که این واژه حدود "هزار سال" گمشده ب!!ود و هم!!ه خی!!ال می

کردیم که یک واژه عربی است و حتی شعرای "بچه باز" خودی و غریبه )عرب و

Z "و ج!!ائز و طی غالم االم!!رد" ! عجم( درب!!اره "ام!!رد" ش!!عرها میآفریدن!!د. )مثال

د" ک!ه فت!وای ام!ام احم!د حنب!ل ای!رانی ب!رای پ!یروان س!نی � للرجل مسافر مجر

مذهب خد است!(

ولی حاال به لطف خدایی فهمیدیم که واژه "امرد" در عربی در واقع تلف!ظ غل!!ط

"ا+مرد" فارسی است یعنی "نه+مرد/نوجوان/بچه بی ریش" درست مث!!ل واژه

"ایران" و ضد آن یعنی"انتیران"

و یا "زمان" و "ا+زمان" یعنی بی زمان/ابدی و غیره.

273

این پیشاوند فارسی "ا" بمعنی نه/بدون/بی/غیر از یکی از قدیمی ترین بخش!های

" و ی!!ا "Amercl" در مقاب!!ل "Maslزبانهای آریائی )ایرانو ! اروپائی( است. مث!!ل "

Normal" در مقاب!!!ل "Abnomsl" و ی!!!ا "Political" در مقاب!!!ل "Apoliticalولی ."

به!!!!ترین مث!!!!الش در فارس!!!!ی هم!!!!ان واژه "ای!!!!ران و این!!!!تران" یع!!!!نی

غیرآریائی/غیرایرانی/خ!ارجی و غ!!یره اس!!ت. همچ!!نین کلم!ه اوس!!تائی "ام!رداد"

یعنی "نه مردنی" = جاوادانه = همیشگی )نگا، نامه!!ال پارس!!ی، چ!!اپ هن!!د، ص

( در زبانهای دیگر آریائی مثل انگلیسی، التین، یونانی، هندی و غیره نیز. نگ!!ا،27

نگا، Webster" نگا، Amarathهمین کلمه اصلی ایرانی را بکار می برند، یعنی"�

مرد قوش = نگا، مرز جوش/مرزبنحوش فارسی(

مرزبان= کسیکه مرزهای کشور را نگهبانی می کن!!د، ن!!وعی ح!!اکم ت!!ام االختی!!ار

مثل فرماندار یا استاندار در ایران قدیم، که بر یک ایالت حکومت کامل داشت و

جوابگوی "شاهنشاه" در مرکز کشور بود. نوعی "شاه کوچک" در مقاب!!ل "ش!!اه

شاهان" یا شاهنشاه ایران باستان.

در ع!!ربی هم "مرزب!!ان" و جم!!ع آن "مرازب!!ه" اس!!ت. در زبانه!!ای اروپ!!ائی مث!!ل

انگلیس و بخصوص یونانی "ساتراپ/ساتراپی" گویند که آنهم در فارس!!ی پهل!!وی

(Websterآمده است )نگا، فرهنگ انگلیسی

274

جالب آنستکه لقب پدربزرگ امام ابوحنیفه، بزرگترین امام اسالم در مذهب اهل

سنت "مرزب!!ان" میباش!!د، یع!!نی پ!!دربرزرگ او ی!!ک "س!!اتراپ" ای!!رانی در زم!!ان

ساسانیان بود. )نام کام او"امام حنیفه نعمان بن ثابت بن مرزبان" است(.

ابوحنیفه اهل کوفه است شهر مرزی ایران وعراق، که آنروز خود عراق هم یکی

از سانترایی های ایران بود، و پایتخت شاهنشاهی ای!!ران ب!!ا س!!منان ب!!ود. )اولین

پایتخت هم!!دان، دوم اس!!تخر ی!!ا تخت جمش!!ید و س!!وم "ش!!وش" دانی!!ال نزدی!!ک

دزفول کنونی(

مرزبان/مرزبانیه )=نگا، مر زبان(

مرزجوش = تلفظ دیگری از "مرزنجوش" فارسی که نوعی گیاه خوشبو است،

دارای شاخه های بلن!د و برگه!ایی مانن!د "گ!وش م!وش" و ل!ذا ن!ام آنهم "م!رزه

گوش" یا بعربی "مرز جوش شده است"

مرمر=از همان "مرمر" فارسی که نام سنگهای معدنی سخت و جالدار اس!!ت و

برای زیبائی در ساختمانها بکار می برند.

مرمری = صنعت "مرمر" آنچه از مرمر ساخته ش!!ده باش!!د، مرب!!وط ب!!ه مرم!!ر

)مثل رنگ و جلوه و سختی و غیره(

Z مرو = شهر "مرو" که نام تاریخی آن "مروگان" یعنی "جای مرو" است. ظ!!اهرا

نام نوعی گیاه خوشبو است )نگا، عمید "مرو/مروخوش"(. شهر باس!!تانی ای!!ران

Z جزو جمهوری ترکمنستان است. بزرگ در آسیای مرکزی که فعال

275

Z مروا = دعای نیک، فال نیک )ضد آن "مرغوا" یعنی نفرین و لعنت است(. ض!!منا

ریشه نام "مروان" که وارد زبان ع!!ربی هم ش!!ده و هن!!وز هم مع!!روف اس!!ت از

هینجاست، یعنی "خوش مینمت/همایون" و غیره.

مروی = منسوب به شهر مرو/نام خانوادگی بعضی از ایرانی!!ان و م!!ردم آس!!یای

مرکزی.

مزج = تلفظ عربی "مزگ" پارسی بمع!نی "عس!ل/انگ!!بین" و ه!ر چ!یزی ک!ه از

"مجموع/مخلوط" چند چیز دیگر تشکیل یابد )=عسل که از شیره هزاران گ!!ل و

گیاه بدست می آید و غیره( )نگا، فرهنگ فارسی عمید.

در عربی و حتی در فارسی فعلی )=دری( نیز بمعنی "مخلوط/آمی!!نی ق!!ه" بک!!ار

می رود.

در زبانهای آریائی )ایرانو ! اروپائی( دیگر بمثل انگلیسی، اسپانیائی، التین وغ!!یره

" ی!ا "م!زج/م!زگ" بک!ار میMixage/Mistierl/Mixنیز همین واژه ایرانی بش!کل "

.Westerرود. نگا، فرهنگ انگلیسی

Z در س!!وره کلمه "مزج" و مشتقات دیگر آن در قرآن مجی!!د هم آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگر.7 و همچنین 50( آیه 76انسان )

)مشتقات عربی مزج مثل مزاج/امتراج و غیره در عربی زیاد است(

5دنباله

276

= بروزن »حیدر« در عربی بمعنی »خرمنگاه«/خرمن/خرمن گندم ی!ا ج!و وبیدر

غیره. گرچه بعضی آنرا عربی دانسته ئند، ولی بدالئل ت!!اریخی و تلف!!ظ این واژه،

ب است، نه عربی. �حدس نویسنده آنستکه »بیدر« نیز واژه معر

= تلفظ عربی »پیاده« در فارس!!ی اس!!ت، ک!!ه در ش!!طرنج )= ش!!تارونگا(ببرق

Z در ق!!دیم »پی!!اده/بی!!دق« بمع!!نی راهنم!!ا /س!!فر )= یکی از مهره ها است. ضمنا

»بیدق دار« بیرق دار؟ چاووش کاروان؟( نیز بکار می رفته است. جمع عربی آن

بیادق است.

= جمع »بیدق« در عربی است که از »پیاده« فارسی آم!!ده اس!!ت. )نگ!!ا.بیادق

بیدق(

= در عربی بمعنی »پرچم«/علم/درفش که پرچم راهنم!ای لش!گر، گ!روه،بیرق

Z »ب!!یرق« تلف!!ظ ع!!ربی جمعیت، کشور، حزب و تظاهرات و غ!!یره باش!!د. ظ!!اهرا

»بیدق« است، که خود تلفظ ع!!ربی »پی!!اده« اس!!ت. )در ب!!ازی ش!!طرنج یکی از

مهره ها است( و در زمان قدیم »بیدق/پیاده« بمعنی »بیرقدار/چاووش/راهنمای

کاروان و مسافران« که علم کاروان را بدوش می کشد، بک!!ار می رفت!!ه اس!!ت.

)نگا. بیرق(.

= از همان »بیش« فارسی )ایرانی ! هندی ! آریائی( که نوعی گیاه سمیبیش

است، وارد عربی نیز شده است. )نکت!ه: ش!اید واژه »بیش!ه« در فارس!ی یع!نی

درختستان نیز از همین ریشه است(.

277

= در عربی بمعنی »دامپزشک« )یا بقول فرهن!!گ ق!!دیمی ت!!اج االس!!امی،بیکار

»بجشک ستور« پزشک چهارپایان!(

Z این واژه و تلفظ دیگر آن »بیطر« هر دو از واژه »بیت!!ار« فارس!!ی/پهل!!وی ظاهرا

( بیتار در فارس قدیم به کسیکه »با ت!!ار«1آمده است، که دارای دو معنا است:

(2یعنی نخ کار می کند، یعنی »خیاط« و یا فارسی آن »درزی« گفت!!ه میش!!ود.

معنی دیگر »بیتار« در فارسی همان دامپزشک است.

Z در ع!!ربی ب!!ه آنبذج ه/بچ!!ه گوس!!فند. ض!!منا � = تلف!!ظ ع!!ربی »ب!!ز«/بزعال!!ه/ب!!ر

»بذجان« هم می گویند )=بز +آن فارسی یعنی اسم اشاره(

ه )نگا. بذج(بذجان �= تلفظ دیگر عربی »بز« )بزغاله/بر

= تلفظ دیگر عربی »بهرامن« فارسی ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت،بهرم

بمعنی »یاقوت سرخ«/نوعی پارچ!ه ابریش!م رنگارن!گ/س!رخاب ب!انوان/ غ!ازه و

غیره. )نگا. بهرمان(

= تلفظ دیگر »بهرامن« فارسی که وارد عربی نیز شده اس!ت، بمع!نیبهرمان

»یاقوت سرخ«/ نوعی پارچه ابریشم رنگارن!!گ/س!!رخاب ب!!انوان/ غ!!ازه و غ!!یره.

)نگا. بهرم(.

= تلفظ عربی واژه »به!!روز« )= روزب!!ه /روزبه!!ان( بمع!!نی روز خ!!وش/بهروج

Z ب!!ه روز نیک/کسیکه خوش!!بخت و ب!!ا س!!عادت اس!!ت/ نی!!ک بخت/نی!!ک روز. ض!!منا

278

نوعی بلور کبود رنگ نیز بهروج/بهروج!!ه در ع!!ربی گفت!!ه میش!!ود/ کن!!در هن!!دی و

غیره.

= تلفظ دیگر »بهروج« فارسی که وارد عربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت. )نگ!!ا.بهروجه

بهروج(

= تلفظ عربی واژه »بهک« فارس!!ی اس!!ت، ن!!وعی لک!!ه س!!فید در پوس!!تبهق

بدن، که با »برص« فرق دارد؛ نوعی بیماری پوستی مث!!ل »گ!!ری« )= ج!!رب( و

غیره.

= تلفظ عربی »بهمنگان« فارسی، نام یکی از جشنهای ایران باس!!تانبهمنجنه

)مثل مهرگان که در عربی مهرجان = جشن/جشنواره تلفظ میشود( ک!!ه در روز

دوم »بهمن ماه« برپا میشود.

= تلفظ عربی »بهنان« فارسی بش!!کل »م!!ؤنث« آن /زن!!انگی، ک!!ه بمع!!نیبهنه

»زن خوش!!بو«/ زن خ!!وش تنفس/ زنی ک!!ه ب!!وی ده!!انش خ!!وب باش!!د. در زب!!ان

فارسی )در بعضی مناطق دیگر ایران بزرگ( به نان سفید، نان روغنی، نان تازه

و خوشبو نیز »بهنان/بهنانه« )= یعنی »زنان« + »به« یعنی خوب = نان خوب!

بهنان!( گفته میشود. خالصه اینکه یعنی بوی خوش، مث!!ل ب!!وی ن!!ان ت!!ازه پخت و

تنوری!

= بروزن »محو« واژه فارسی قدیم که وارد عربی نیز ش!!ده اس!!ت، بمع!!نیبهو

»باال خانه«/کوشک )= ریشه کیوسک در انگلیس( /جلوخان/جلوخانه/ایوان جلوی

279

خانه برای پذیرائی از مهمان و استراحت و نشست های خانوادگی. )نگا، فرهنگ

عمید(

= از همان واژه »ب!ه/به!تر« فارس!ی وارد ع!ربی ن!یز ش!ده اس!ت، بمع!نیبهی

»خوب«/ نیکی/ زیبائی/ ظریفی/ روشنی/تابان/درخشنده و غ!!یره. )نگ!!ا. »به!!ا«(

.مؤنت/زنانگی آن در عربی »بهیه« است

= مؤنث/زنانگی واژه »بهی« و »بها« در عربی که در اصل فارسی/پهلویبهیه

هستند )نگا. »بهی«(.

= خوش/شاد/نیک حال/خرم/سر و مر و گن!!ده؛ از واژه »بهی« و »به!!ا« دربهیج

فارسی و باالخره از »به/بهتر« آمدها س!!ت. در ق!!رآن مجی!!د ن!!یز س!!ه ب!!ار آم!!ده

Z در سوره حج ) و دیگران.5( آیه 22است. مثال

= در عربی بمعنی »بیابان«؛ همریش!!ه »بادی!!ه« اس!!ت ک!!ه ب!!االخره ب!!رمیبیداء

گ!!ردد ب!!ه واژه فارس!!ی/پهل!!وی »وادی/واد/ب!!اد«/ج!!ائی ک!!ه ب!!اد می!!وزد= بیاب!!ان

/صحرا/فالت/نجد. )راجع به واژه »واد« = یعین باد/ واتینه/واتا و غ!!یره ک!!ه هم!!ه

تلفظ فارسی/پهلوی »ب!!اد« اس!!ت ب!!ه کت!!اب »نامه!!ای پارس!!ی« نوش!!ته »مانیک!!ا

. نگا شود(.474گاندی«/چاپ هند/ص

= جمع عربی »ترجمه«/ترجمان که در اصل تلفظ عری واژه »ترزبان«/تراجک

در زبان فارسی بمعنی »برگرداندن به زبان دیگر« یا ترجمه است.

280

= تلفظ عربی واژه »تراز« که وارد عربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، بمع!!نی »زرطراز

دوزی«/نقش و نگار جامه، پارچه و غیره/آرایش و تزئین بطور کلی، بخصوص در

لباس، قماش و غیره.

= تلفظ عربی »ترنگبین/ترانگبین« که وارد عربی نیز شده است، ن!!امترنجبین

نوعی گیاه دارویی با طعم ش!یرین و ش!کرین، ش!بیه ری!زه نب!ات و ش!کرک، ک!ه

برای انواع و اقسام داروها بکار می برند.

= تلفظ عربی واژه »تربال« فارس!!ی ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت،طربان

بمعنی »مناره«/بنای بلند/صومعه )در سرکوه؟( صخره کوه که از آن ب!!یرون زده

باشد/صخره برآمده/ جمع عربی آن »طرابیل« است(.

= جمع »طربال« در عربی که از »ترب!!ال« فارس!!ی آم!!ده اس!!ت )نگ!!ا.طرابیل

طربال(

= تلفظ عربی واژه »ترخان« فارسی که وارد ع!!رب ن!!یز ش!!ده اس!!ت،طرخان

بمع!!نی »س!!رخانه/رئیس خان!!ه/ پ!!در خان!!ه« و بط!!ور کلی رئیس قبیل!!ه، جامع!!ه،

شرکت و غیره. بزرگ قوم، شخصیت اجتماعی، سیاسی و غیره. جمع ع!!ربی آن

»طراخنه« است.

= جمع عربی »طرخان« که از اصل واژه »ترخان« فارسی است)نگ!!ا.طراخنه

طرخان(

281

= از ریشه »ترزبان« فارسی است)نگ!!ا، ت!!راجم( »ترزم!!ان« هم گفت!!هترجمان

میشود.

= از اص!!ل »ترزب!!ان« فارس!!ی اس!!ت. )نگ!!ا. ت!!راجم( »ترزف!!ان هم درترجم''ه

فارسی تلفظ شده است.

= تلفظ عربی واژه »ترخون« فارسی که وارد عربی نیز ش!!ده اس!!ت،طرخون

نوعی سبزی خوردنی معروف است. در فارسی »ترخان«/ترخ نیز گفته میشود.

= تلف!!!!!!ظ ع!!!!!!ربی واژه »اوگ« در فارس!!!!!!ی، ی!!!!!!ا »اوج« یع!!!!!!نیاوج

»بلندی«/فراز/باال/برتر/باالترین نقطه /قله هر چیز و غیره.

= در فارسی بمعنی »ادوات«/آالت/وسائل و ب!!االخره »اب!!زار«/دس!!تگاههااوزار

که هنرکاران و پیش!!ه وران ب!!رای انج!!ام ک!!ار اس!!تفاده می کنن!!د. در ع!!ربی واژه

Z بمع!!نی گن!!اه و اوزار بمعنی »بارها« )= وسائل کار که ب!!دوش کش!!ند؟( و ض!!منا

سنگینی بر دوش و غیره بک!!ار می رود. )در ع!!ربی از جم!!ع فارس!!ی اوزار، واژه

مفرد »وزر« یعنی »بار/سنگینی/گناه« درس!!ت ک!!رده ئن!!د( کلم!!ه »وزی!!ر« یع!!نی

»بارکش« مسئولیتهای حاکمان و شاهان نیز از همین ریشه است.

واژه »اوزار« )= وسایل/بارها( و مفرد آن یع!!نی »وزر« / و همچ!!نین »وزی!!ر«در

Z در سوره محمد 27قرآن مجید نز و دیگران.4 آیه ! 47 بار آمده است. مثال

= تلف!!ظ ع!!ربی واژه »مغیالن« فارس!!ی، ک!!ه ن!!وعی درخت بیاب!!انی ب!!اامغیالن

خارهای بلند و تیز است. در عربی به آن »ام غیالن« هم می گویند و ص!!مغ آن!!را

282

نیز بغلط صمغ »عربی« به دنیای غرب شناسانده ئند )مث!!ل اس!!ب ع!!ربی ک!!ه در

واقع اسب ایرانی است و »شبهای عرب« که همان هزار و یک شب ایرانی و ی!!ا

هزار داستان ساسانی است و غیره(.

معروفترین مثال استعمال فارسی مغیالن شعر معروف حافظ است.

»در بیابان گر بشوق کعبه خ!!واهی زد ق!!دم/ سرزنش!!ها گ!!ر کن!!د خ!!ار مغیالن غم

مخور«

= تلف!!ظ ع!!ربی واژه »اوس!!تا« کت!!اب مق!!دس زرتش!!تیان. تلف!!ظ ع!!ربیافستا

دیگر»اوستا« »اوشیه« است.

= از همان »بندار« فارسی وارد عربی نیز شده اس!!ت، بمع!!نی »س!!رمایهبندار

دار«/ت!!!!!!!اجر ب!!!!!!!ازاری/ مال!!!!!!!دار/ مای!!!!!!!ه دار. از واژه »بن« یع!!!!!!!نی

ریشه/تخم/مایه/سرمایه/پول برای خرید و فروش و شروع کار و کاسبی و غیره.

)توجه: همین واژه »یعنی مایه/بیخ/تخم/اص!!ل/ریش!!ه و غ!!یره، واژه م!!ا در کلم!!ه

Z »علی ابن ابیط!!الب« یع!!نی علی »ابن/بن« در فارسی و عربی ن!!یز هس!!ت! مثال

که ریشه از ابی طالب دارد؛ شاپور بن کیخسرو نیز به همین معنی است(.

= در ع!!ربی بمع!!نی »عن!!اد«/وج!!ود/س!!اختاربدنی/ فط!!رت/خلقت ان!!دامی،بنیه

انسان و جانوران و غ!!یره. )مث!!ل بنی!!ه ض!!عیف/ق!!وی و غ!!یره(. این واژه از بنی!!ان

عربی یعنی »ساختار«/ساختمان/ساخت/بدنه، آمده اس!!ت. واژه »بنی!!ان« ع!!ربی

بنوبت خود از »بنیاد« فارسی یعنی »بن« = ریشه/ اساس/پایه/ + پسوند »آن«

283

یعنی آنچه براساس بپاشده اس!ت/برپ!ا ش!ده اس!ت/ برپ!ابودن/ وج!ود داش!تن و

غیره، میآید.

= تلفظ عربی واژه »رنده« فارسی، دستگاه تراش و خ!!رد ک!!ردن می!!وهارندج

ها مثل هویچ/چغندر/خیار و غیره.

= تلفظ عربی واژه »پرند« یعنی برق و درخشش؛ جالی آهن و پ!!والد ک!!هافرند

در شمشیر و قمه دیگر آالت جنگی و صنعتی و غیره، دیده میشود.

= تلفظ عربی »چرم« فارسی، یعنی پوست حیوانات ک!!ه دب!!اغی ش!!ده، وصرم

آمده استفاده صنعتی، تجاری و مشخص شود.

ء= تلفظ عربی »بوریا« در فارسی است که داخل عربی هم شده اس!!ت،بوریا

بمعنی حصیر؛ فرشی که از نی بافته میشود.

= از همان »بوزه« فارسی که وارد عربی هم ش!!ده اس!!ت، بمع!!نی ن!!وعیبوزه

خوراکی که مواد اصلی آن »شیر و شکر« هستند؛ و همچنین نوعی شراب که از

برنج و یا ارزن درست می کنند.

= در عربی بمعنی »روشنی«/رونق/زیبائی/درخش!!ندگی/نیک!!وئی/قش!!نگی وبها

غیره.

در فارس!!ی ن!!یز ب!!ه هم!!ان مع!!انی باالس!!ت؛ بعالوه اینک!!ه در فارس!!ی بمع!!نی

»ارزش«/قیمت/نرخ/ارز و غیره نیز هست.

284

باحتمال قوی »بها« در عربی و فارسی هر دو از »به/بهی/بهتری« فارسی ق!!دیم

یعنی »خوبی« /نیکی /زیبائی/ارزش است. واژه »بهی« در ع!!ربی ن!!یز ب!!ه همین

ریش!!ه مرب!!وط اس!!ت. ب!!این مع!!انی، واژه »به!!ا« و مش!!تقات ع!!ربی آن بش!!کل

Z در س!!وره6»بهیمه« »بهجه« و غیره در قرآن مجی!!د ن!!یز ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران. 60( آیه 27( آیه یکم، همچنین در سوره نمل )5مائده )

= هم در عربی و هم در فارسی بکار رفته است. در فارسی بمع!!نی فص!!لبهار

اول سال است. ولی آنچه مش!ترک بین فارس!ی و ع!ربی ه!ر دو میباش!د مع!نی

بهار است: زیبائی/جمال/نوعی گل زیبا و غیره. راجع به اصل این واژه یک س!!فر

Z نگ!ا. »به!ا« ک!ه یکی از مع!انی آن چند هزار س!اله در ت!اریخ الزم اس!ت! )ض!منا

»زیبائی« است(.

Z از »به!!از« فارس!!ی وارد ع!!ربی هم ش!!ده اس!!ت؛ در ع!!ربی اس!!مبهز = ظ!!اهرا

»مردانه« است. در فارسی به »اسب نر اص!!یل« ک!!ه ب!!رای جفتگ!!یری اس!!تفاده

شود، »بهاز« میگویند. )بهز = نگ!!ا. ت!!اج االس!!امی/چ!!اپ دانش!!گاه ته!!ران ! ص !

/بهاز. نگا. فرهنگ عمید(. 55

= تلف!!ظ دیگ!!ر ع!!ربی واژه »بهرام!!ه« در فارس!!ی ک!!ه یکی از نامه!!ایبه''رامج

»بیدمشگ« است.

Z در عربی به نوعی »ابریشم« نیز همینبهرامه = بیدمشک )نگا. بهرامج(. ضمنا

واژه »بهرامه« فارسی گفته میشود.

285

= تلفظ عربی واژه »پروه« در فارسی، بمعنی »غ!!نیمت«/ آنچ!!ه در جن!!گبروه

غارت کنند/تاراج اموال دشمن در جنگ/غنائم جنگی.

= در عربی بمعنی »بستر«/آنچه پهن کنند و روی آن بنشینند/ اس!!تراحتفراش

کنند و یا بخوابند/فرش، مالفه، پتو،تشک، و غیره. باحتمال قوی »ف!!راش« تلف!!ظ

عربی واژه »پالس« فارسی یعنی گلیم/قالی/فرش و زیر انداز قدیم، میباشد.

= تلفظ عربی واژه »فلک« )= چوب فلک/ برای تأدیب کودکان و یا سزایفلق

مجرمان و غیره(. در عربی »فلقه« نیز تلفظ میشود.

= چوب فلک )نگا.فلق( فلقه

= تلفظ عربی واژه »پلپل« فارسی، هم!!ان دان!!ه تن!!د مع!!روف، ک!!ه ب!!رایفلفل

ادویه و مزه غذاها بکار می رود. در فارسی فعلی هم »فلفل« تلفظ میش!!ود. در

Pepperزبانهای دیگر آریائی )= ایرانو ! اروپائی( نیز همین واژه فارس!!ی بش!!کل

بکار میرود.

= تلف!!ظ ع!!ربی »پلش!!ت« آری!!ائی، ن!!ام کش!!ور ک!!وچکی در منطق!!هفلس''طین

. در زبانه!!!ای ع!!!بری/یه!!!ودی وPhilistiaفلس!!!طین فعلی بن!!!ام »فیلیس!!!تیا«/

بطور اه!انت ب!ه »م!ردم بی تم!دن، عقبمان!ده، ده!اتی،Philistineرومی/اروپائی

بیفرهنگ« و غیره گفته میشود. )= چیزی شبیه »بربری« که در یونان و روم ب!!ه

قبائل عقبمانده دیگر می گفتند(.

286

با توجه به اصل واژه »پلش!!ت« آری!!ائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی( یع!!نی »پلی!!د، ک!!ثیف،

چرک، چرکین« و غیره )مثل »سه پلشت« که اصطالح فارسی اس( آنگاه معنی

Z اص!ل فارس!!ی این واژه این واژه )بعنوان اه!انت ب!!ه ی!!ک اقلیت ن!!ژادی( و ض!منا

بظاهر »عربی« مشخص میشود.

= تلفظ عربی واژه »فرسنگ«/پرسنگ فارسی است، بمع!!نی فاص!!له دوفرسخ

نقطه که حدود شش کیلومتر است.

= تلف!!ظ ع!!ربی »پ!!وز« فارس!!ی ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، بمع!!نیبوز

»قسمت جلوی صورت حیوانات«/اطراف دهان/لب و دهان، آرواره و فک انسان

و یا چهارپایان و غیره.

= تلفظ عربی واژه »پونه«/پودینه در فارسی، گیاه خوشبود ک!!ه بعن!!وانفورنج

چاشنی و ادویه در غذا بکار می رود، چه تر و چه خش!!گ. تلف!!ظ دیگ!!ر ع!!ربی آن

فوتنج است.

= تلفظ دیگر عربی »فودنج« که همان »پونه/پودینه« فارسی است )نگا.فوتنج

فودنج(

Z از »تب!!اه«تبار = درعربی یعنی »نابودی« هالکت /دمار/مرگ و نیس!!تی؛ ظ!!اهرا

فارسی ریشه گرفته است، که آنهم در رباطه ب!!ا واژه »تب« اس!!ت )نگ!!ا. »تب«

همچنین »تبیت« و غیره مثل »تبس«/تبست(.

Z در سوره نوح )تبار) .28( آیه 71=تباه( در قرآن مجید نیز آمده است؛ مثال

287

= تلفظ ع!!ربی واژه »ت!!ذرو« در زب!!ان فارس!!ی ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!دهتدرج

است، ن!وعی پرن!ده حالل گوش!ت ک!ه ن!ام ت!رکی )فارس!ی ن!یز( آن »قرق!اول«

ک!!ه »خ!!زر« ن!!یزCaspianمیباش!!د. این پرن!!ده بیش!!تر در اط!!راف دری!!ای ق!!زوین

معروفست، النه می کند. در زبان عربی »تذرج« هم تلفظ می شود.

= تلفظ عربی واژه »تذرو« )نگا. تدرج(.تذرج

= تلفظ دیگر عربی »بیکار« )نگا. بیکار(.بیطر

= در عربی بمعنی »نا امید« ولی در فارس!ی »بی!وس/بیوس!یدن« یع!نیینوس

امیدواری! حاال کدام اصل است و کدام نق!ل، بق!ول س!عدی ش!یرازی: »ع!اقالن

دانند«

بنظر نویسنده این واژه از همان اصل »بیوس« فارسی، وارد عربی هم گردی!!ده

و فقط تلفظ آن عوض شده، و شاید بطور ط!!نز و طعن!!ه، معن!!ایش هم برگش!!ته

Z فرهنگ شاد و خوشبینی در مقابل فرهنگ ناامید است از امید به نا امیدی )ضمنا

و خشن بیابانی نیز مؤثر بوده است(. نگا. فرهنگ عمید ! واژه »بیوس«.

عربها از »بیوس« فارسی »یئ!!وس«/ی!!أس/م!!أیوس و دهه!!ا ق!!الب دیگ!!ر درس!!ت

کرده ئند.

Z در س!!وره اس!!راء ) (17واژه »بیوس/یئوس« در قرآن مجید نیز آمده است. مثال

و دیگران.83آیه

288

= ب!!روزن »خن!!ک« از واژه پارس!!ی »تنک!!ه« وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت؛تنک

زیرشلواری کوتاه مردانه و زنانه/ ش!!لوار کوت!!اه ق!!دیمی ایرانی!!ان و دیگ!!ر اق!!وام

آریائی )یونانی، رومی و غیره( در زبانه!ای دیگ!!ر آری!!ایی )=ایرانوتاروپ!!ائی( مث!!ل

بکار می رود.Tunicانگلیسی نیز همین واژه فارسی وارد بشکل

= تلفظ ع!!ربی »ف!!رفهن« فارس!!ی ک!!ه وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت؛فرفحین

بمعنی خرفه/بقله الزهراء )که دشمنان آل محمد »ص« بقله الحمق!!اء خواندن!!د(،

نوعی گیاه با خواص دارویی است.

= تلف!!ظ ع!!ربی واژه »پرپ!!ره« فارس!!ی، بمع!!نی »پول!!ک«/پوس!!ته ن!!ازکفرفر

فلزات/پشیز/فلس و غیره.

= بروزن »خربز« واژه فارسی که وارد ع!!ربی ن!!یز ش!!ده اس!!ت، ن!!وعیترمس

Z تلخ که به آن »ب!!اقالی مص!!ری« لوبیا که کوچکتر از »باقال« است، با طعم نسبتا

هم میگویند. در فارسی »ترمش« هم تلفظ میشود.

= تلفظ عربی »ترنگ!!ان« فارس!!ی اس!!ت؛ ن!!وعی گی!!اه خوش!!بو از ت!!یرهترنجان

پودن!!!ه/پون!!!ه/پودین!!!ه. در بعض!!!ی لهج!!!ه ه!!!ای فارس!!!ی و زمانه!!!ای مختل!!!ف

»بارنگبوی«/بادرونه/بادرنجبویه و غیره تلفظ شده است.

= تلفظ عربی واژه »بادرنگبویه« یعنی »پون!!ه«/پودن!!ه/پودین!!ه )نگ!!ا.بادرنجبویه

ترنجان(

289

= تلفظ عربی »تسو« فارسی که وارد عربی ن!یز ش!ده اس!ت، بمع!نیطسوج

Z ب!ه ق!اچ24»پ!اس«/س!اعت/شص!ت دقیق!ه/یکی از قس!مت ش!بانه روز. ض!منا

هندوانه و خربزه، حصه/حبه/تکه کوچک از یک جسم بزرگتر نیز گفته میشود.

= تلفظ ع!ربی واژه »چش!میزک«، ن!!وعی دان!!ه س!!یاه کوچ!ک داروئیتشمیزج

است. تلفظ دیگر آن »چشمیزج« /چشوم/چشخام/جاکش!و/ وغ!!یره. میباش!!د. در

زبان هندی به آن »چاکسو« می گویند.

= تلف!ظ ع!ربی »چم!وش« فارس!ی ک!ه وارد ع!ربی ن!یز ش!ده اس!ت،شموس

بمع!!نی»اس!!ب س!!رکش / ش!!یطنت گ!!ر/لگ!!دزن/نافرم!!ان و غ!!یره. اس!!ب »نیم!!ه

وحشی« یا تربیت ندیده و غیره.

Z تلفظ عربی »تز« فارسی که صیغه بندی عربی است، هم درتضریس = ظاهرا

عربی و هم فارسی هر دو واژه یک معنا دارند: »دندانه«/پره، مثل دندانه کلی!!د و

یا هر دستگاه و یا وسیله چوبی، آهنی و غیره/ برآمدگی روی دیوار و یا ه!!ر چ!!یز

دندانه شکل دیگر. جمع عربی تضریس، تضاریس است که هر دو برمیگردن!!د ب!!ه

»تز« فارسی/پهلوی.

= تلفظ عربی واژه »توپاه پارسی« بمعنی »س!!یب« )ک!!ه در انگلیس!!ی همتفاح

( راجع به »توپاه« به کتاب »نامهای پارسی« چ!!اپAppleشبیه است: )»پل« =

نگ!!اه ش!!ود. )ش!!اید بهمین دلی!!ل اس!!ت ک!ه در459هند/نوشته مانیکاگاندی/ص !

290

قرآن مجید، درباره میوه های بهشتی »تفاح« نیست. / چون عربها تمی دانستند.

در انجیل هست!( در زبان عربی.

Z از "ورگ" در زبان پهل!!وی ریش!!ه گرفت!!ه اس!!ت. در ع!!ربی "ورق" ورق= احتماال

یعنی "برگ" درختان و برگ کاغذ )که از درخت و گیاهان مثل "پاپیروس" ساخته

میشود( در فارسی به "بوته/بته" ها و گیاهان خشگ صحرائی )اصل کاغ!!ذ؟ مث!!ل

پاپیروس؟( گفت!!ه میش!!ود. درینم!!ورد تحقیق!!ات بیش!!تر الزم اس!!ت. کلم!!ه ورق و

Z در س!وره اع!راف )4مشتقات آن ( آی!ه7 بار در قرآن مجید نیز آمده است. مثال

و دیگران.22

Z از کلم!!ه "وزرگ/ب!!زرگ" فارس!!ی وزر= یکی از مشتقات کلمه "وزیر" که ظاهرا

ق!دیم، یع!نی "دان!ا" پ!یر، رهنم!ا، ره!بر و ب!االخره "نخس!ت وزی!ر" کش!ور )مث!ل

!475بزرگمهر حکیم، وزیر انوشیروان عادل، و غیره( نگا، "نامهای پارسی" ص

.Vozorgکلمه

در عربی این کلمه )= وزر( بیشتر بمعنی "ب!!ار/بارمس!!ئولیت/گن!!اه" )ک!!ه آنهم در

عربی تبدیل به "جناح" شده است!( می آید؛ ولی با توجه به اینکه بار مس!!ئولیت

همه شهروندان و شاه مملکت و غیره همه بر دوش "وزیر" و بخصوص، نخس!!ت

وزیر است، معنی کلمه روشن تر میشود.

291

Z در27کلمه "وزر" و زیرمشتقات دیگر آن در قرآن مجی!!د ب!!ار آم!!ده اس!!ت. مثال

و دیگران.29( آیه 20 و سوره طاها )164( آیه 6سوره انعام )

وزن = از ریشه کلمه "مزنا" در زبان پهلوی، بمعنی "ترازو" )نگا، "فرهنگ عمید

و دیگران.276! ""مزنا"( همچنین "نامهای پارسی" چاپ هند ! ص

در عربی از صرف این کلمه پارسی، دهها لغت دیگر ساخته ئند، از جمله:

وزنه/زنه/وزنی/وزان/وزین/میزان/میزانی!!ه/موازن!!ه/م!!وازین/ات!!زان/وازن/م!!وزون/

اوزان/ت!!!!!!!!!!!!!!وازن/م!!!!!!!!!!!!!!وازن/مت!!!!!!!!!!!!!!وازن/م!!!!!!!!!!!!!!تزن/وزی/

موازات/تواز/توازی/موازی/مواز/متواز/متوازی ودیگران.

Z در قرآن مجید، کلمات "وزن"، "منیزان" )=مزنا( و مشتقات عربی آنها مجموعا

Z در سوره اعراف )23 (6. و همچ!نین س!وره انع!ام )8( آیه7 بار آمده است. مثال

و دیگران.152آیه

حرف متفرقه

Z به ترتیب الفبائی وارد شود( )توجه: از اینجا حروف متفرقه شروع میشود، لطفا

خان = از خانه فارسی؛ در عربی بمعنی "مسافرخانه" بکار می رود )مث!!ل خ!!ان

الخلیلی در قاهره مصر و دیگران( در زبان عربی "حان" بدون نقط!!ه ب!!ه مراک!!ز

هنر نیز می گویند.

292

اتو�ن = تلفظ عربی "تون" )حمام(؛ گلخن، آتشدان، تنور بسیار ب!!زرگ ک!!ه ب!!رای

داغ کردن آب حمام و یا کارخانه های تولید صنعتی بکار میرود.

اجزاجی = تلفظ عربی "اجزا + چی" بمعنی "داروساز"؛ حکیم قدیمی که ان!!واع

و اقس!!ام گیاه!!ان را مخل!!وط میک!!رد و از آنه!!ا داروی مناس!!ب را تهی!!ه می ک!!رد.

Z از طریق ترکی عثمانی وارد عربی هم شده است( )ظاهرا

اج!!زا خان!!ه = داروخان!!ه، ش!!فاخانه )نگ!!ا، اج!!زاجی(. ش!!اید اج!!زا تلف!!ظ "ت!!رکی

عثمانی" و غلط "عاجز" یعنی "بینوا/م!!ریض/ض!!عیف" ب!!وده ک!!ه از طری!!ق ت!!رکی

عثمانی وارد عربی هم شده است.

! ارجوان = تلفظ عربی "ارغوان" نوعی درخت با گله!!ای س!!رخرنگ ک!!ه در اول

بهار گلهایش میروند؛ با طعم شیرین و خوردنی هستند )رنگ ارغوان ی!!ا زرش!!کی

از همان گلها آمده است. نگا، ارجوانی"(.

ارجوانی = تلفظ عربی "ارغوانی" یع!!نی رن!!گ گ!!ل ارغ!!وان ی!!ا زرش!!کی، پارچ!!ه

ارغوانی و نوعی لباس فاخر و سلطنتی را نیز ارغوانی گویند.

ز = )بروزن "خربز"( تلفظ کلمه � در انگلیسی یع!!نی ب!!رنج، )در اس!!پانیائیRiceار

نیز "ارز" است(

یکی از کلمات قدیم آریائی )ایرانو ! اروپائی( است. از آنجاکه "کشف" برنج یکی

Z متروک( آن قابل پذیرش است. از هزها/ایرانیان قدیم بود، نام آریائی )ولی فعال

293

ارغن = تلفظ عربی واژه "ارگان"، نوعی آلت موس!!یقی، ش!!بیه پی!!انو. در زب!!ان

فارسی به آن "ارغنون" و ارگ هم گفته ئند.

Z تلف!!ظ ع!!ربی غل!!ط "ارغن/ارگ!!ان" فارس!!ی ک!!ه ن!!وعی دس!!تگاه ارغول، ظ!!اهرا

موسیقی اس!!ت )نظ!!ا،ارغن(. در ع!!ربی ارغ!!ول را ب!!ه "فوت!!ک" ی!!ا نی لب!!ک می

است، و آنهم از اصل آریائی / ایرانی "فوت" کردنFluteگویند، که در انگلیسی

(Webster" یا "عود" میباشد. )نگا، LUTEبه "

اریکه در "ارک/ارگ" = قصر شاهی، قلعه حکومتی قرار دارد.

کلمه "اریکه" به شکل جمع آن یعنی "ارائ!ک" در ق!رآن مجی!د ن!یز دوب!ار آم!ده

Z در سوره "یاسین" ) .56( آیه 36است. مثال

احتمال آنکه اریکه از کلمه پهلوی "ع!!رش" یع!!نی "تخت س!!لطنتی" هم مش!!تق

شده باشد هست. کلمه "عرض" بخالف تصور "بزرگان" ع!!ربی نیس!!ت، بلک!!ه از

واژه پهلوی "ارشیا" یعنی "تخت سلطنتی" آمده است. )نگا، "نامهای پارس!!ی"

(43ص

بار آمده است.33در قرآن مجید نیز "عرش" یعنی "تخت سلطنت خداوندی"

Z در سوره اعراف ) و دیگران.54( آیه 7مثال

اسطوانه = تلفظ ع!!ربی "اس!!توانه" یع!!نی "س!!تونی" ه!!ر جس!!می ک!!ه بش!!کل

س!!تون باش!!د مث!!ل میل!!ه ه!!ا، لول!!ه ه!!ا و غ!!یره. در ع!!ربی جم!!ع اس!!طوانه

"اساطین/اساطنه" است.

294

اسطوره = تلفظ عربی "استور" در فارسی ک!!ه خ!!ود از "دس!!توره و دس!!اتیر"

میاید که نام کتاب دینی اولین پیامبر ایرانی میباشد، بن!!ام "مهاب!!اد" ی!!ا "آب!!اد" و

Z م!!ذهب او را م!!ذهب "آبادی!!ان" و عبادی!!ان )مث!!ل عب!!ادی ه!!ا/عم!!ان ک!!ه ظ!!اهرا

اسمشان از آن ریشه است؛ و همچنین صاحب بن "عباد" وزیر ای!!رانی مع!!روف

و دیگر خانواده های ایرانی "عبادی" یا "آبادی" و از همه ج!!البتر ش!!هر ت!!اریخی

"آبادان" یا بقول عربها "عبادان" یعنی شهر پیروان "عباد" ی!!ا آب!!اد و ی!!ا مهاب!!اد،

.1پیغمبر باستانی ایرانزمین!( نگا، "نامهای پارسی"،ص

بابونج= تلفظ عربی "بابونه" در فارسی، نوعی گیاه خوشبو، دارای گلهای سفید

که در غذاها بعنوان ادویه و در پزشکی بعنوان دارو بکار میرود.

باس = تلفظ عربی "بوس/بوسه" فارس!!ی، ک!!ه در اینج!!ا بش!!کل ماض!!ی آن )=

یعنی بوسید/بوسه کرد( بکار میرود.

باش = یعنی "رئیس/بزرگ" مسئول یک اداره و غیره )مثل "با شکاتب = رئیس

نویسندگان یا ب!ا ش!همندس=رئیس مهندس!ین" این کلم!ه "ت!رکی" اس!ت ک!ه از

�ه" میأید. ولی وقتی توج!!ه ک!!نیم ک!!ه کلم!!ه "پاش!!ا" در ت!!رکی "باش، یعنی سر/کل

)=باشا در عربی( از کلمه "پادشاه" یع!!نی ش!!اه کوچ!!ک )در براب!!ر شاهنش!!اه =

ش!!!اه ش!!!اهان( میآی!!!د، آن!!!وقت متوج!!ه میش!!ویم ک!!ه هم!!ان "ب!!!اش" ت!!!رکی

)=کله/سر/رئیس( در واقع از پادشاه به "باشا" و "باش" تبدیل ش!!ده اس!!ت، در

اینصورت اصل آن پارسی است، با تغییراتی که در ترکی به آن داده شده است.

295

باشتخته = بمعنی "میز" تحریز یا م!!یز اداره و غ!!یره. متش!!کل از "ب!!اش" ت!!رکی

یعنی "سر/ قسمت باال" و غیره "تخته" فارسی.

باشق = تلفظ عربی "باشه" در فارسی که نام یک نوع پرنده شکاری است. نام

دیگ!!ر آن در فارس!!ی ق!!رقی اس!!ت. )نکت!!ه: "باش!!ه" تلف!!ظ فارس!!ی دیگ!!ری از

"بازشکاری" یا "بازچه یا بازک" یعنی "باز" کوچک است)نگا، فرهنگ عمید(.

بامیا = تلفظ عربی "بامی!!ه" در فارس!!ی، ن!!وعی س!!بزی پخت!!نی ک!ه بعن!!وان غ!!ذا

مصرف میشود. )نکته: این بامیه یعنی س!!بزی ش!!باهت ب!!ه آن بامی!!ه دیگ!!ر یع!!نی

شیرینی دارد(.

ب!!بر= از هم!!ان "ب!!بر" فارس!!ی، ج!!انوری درن!!ده از خ!!انواده ش!!یران، دارای

خطه!!ای/س!!یاه برپوس!!ت طالئی رن!!گ )نکت!!ه: ن!!ام "ب!!ابر" اولین پادش!!اه مغ!!ول

، از همین کلم!!ه "ب!!بر" می آی!!د.1530 میالدی و متوفی 1483هندوستان، متولد

او که از طرف پدر به تیمور و از ط!!رف م!!ادر ب!!ه چنگیزخ!!ان میرس!!ید، در واق!!ع

افغانی ! ایرانی ب!!ود و اس!!تاد مس!!لم ش!!عر و ادبی!!ات فارس!!ی و ت!!رکی در کت!!اب

Z 500معروفش بنام "با برنامه" این استاد بزرگ ادبیات و ش!!عر فارس!!ی، ح!!دودا

اسلوب شعر فارسی را ارزیابی کرده است که در عالم ش!!عر، در هم!!ه زبانه!!ا و

زمانها بیمثال و شگفت انگیز است. ب!!ه بین ک!!ه ش!!عر و ادبی!!ات فارس!!ی چط!!ور

مغول زادگان را ب!!ه "ش!!اهان عش!!ق و ادبی!!ات "تب!!دیل میکن!!د! این ه!!ز "ب!!ابر" و

پیروان "مغولی" او، باعث شد که فرهنگ پارسی دوباره هفتص!!د س!!ال ب!!ر تم!!ام

296

شبه قاره هن!د )از جمل!ه پاکس!تان و بنگالدش( نف!وذ کن!د و زب!ان فارس!ی زب!ان

رسمی امپراتوری هند )بعد از مهاجرت آریائیان ایرانی به هندوستان درسه ه!!زار

سال پیش( شود، که هنوز هم اثرات نیکش در انجاها باقی است.

شاعر هندی پارسی گوی بوجود آمدند که گل سر سبد آنها "عالمه10000حدود

دکتر مجید اقبال الهوری" بود، که همیشه میگفت: "گرچه هندی در غروبت شکر

میالدی(1878!1938است/طرز گفتار)

دری شیرین تر است!(

% اش!!عار او فارس!!ی اس!!ت، ن!!ه اردو، اس!!تاد70وقتی از اقبال سؤال ش!!د چ!!را

Z گفت: "نمیدانم! من الهام ش!!عری یم را بزب!!ان فارس!!ی دری!!افت می کنم! اص!!ال

Z آباء و اج!!داد کش!!میری او ای!!رانی ن!!ژاد بودن!!د و روح من پارسی است!" )ظاهرا

همین باعث عشق به فارسی و باالخره شیعه گری آنمرحوم نیز شد(.

میالدی وقتی دکتر اقبال تز دکترایش را در دانشگاه مونیخ آلمان1908در سال

گذراند عنوان تزش بود: "پیشرفت فلسفه در ایران

بخاطر قدر دانی از این"برهمن زاده" هن!!دی ایرانپرس!!ت ش!!یعه آل علی )ع( این

قسمت را با شعر معروف او خطاب به جوانان ایران به پایان میرسانیم:

"ای جوانان عجم جان و من و جان شما!"

297

»بخت« = از همان »بخت« فارسی بمع!!نی »اقب!!ال«، نص!!یب، به!!ره، ش!!انس و

غیره. اصل ریشه آن با »ب!ه/ب!ه ب!ه« ک!ه در ع!ربی »بخ بخ« ش!ده اس!ت. یع!نی

»سعادت« خوش نصیبی و خوش شانسی، ارتباط دارد.

بختسر = یعنی »تبختسر« = فخر ورزیدن ! غرور و خ!ود پس!ندی، عجب و خ!ود

Z از کلمه بخت فارسی صیغه بندی شده است(. بینی )ظاهرا

بخیت = یک واژه عربی که از کلمه »بخت« فارس!!ی س!!اخته ش!!ده اس!!ت یع!!نی

انسان بخت دار/ خوشبخت/ خوش شانس و غیره.

بخس = در عربی بمعنی »کوچ!!ک ش!!مردن«، بی اهمیت/ن!!اچیز/حق!!یر/بی به!!ا و

Z تلف!ظ ع!ربی کلم!ه »بخش!ش/بخش!یدن« یع!نی از »چ!یزی چش!م غیره. ظ!اهرا

پوشیدن«، دور انداختن، به دیگران دادن، ول کردن، رها کردن، دست کش!!یدن و

باالخره کم شمردن میباشد.

به این معنی»ناچیز« در قرآن مجید بش!!کل »ثمن بخس« قیمت ن!!اچیز در ق!!رآن

بار آمده است.7مجید نیز

Z در سوره یوسف ) ( آیه نیز آمده است.12مثال

بخشش = یعنی»بخشیدن« = هدیه کردن، انعام به کارگر و غیره دادن. در زبان

میگوین!!د ک!!ه ش!!اید از طری!!ق هندوس!!تان وارد زب!!انBakhshishانگلیس!!ی ن!!یز

انگلیسیهای استعمارگر، شده است.

بخشش = تلفظ دیگر عربی از »بخشش« در فارسی.)نگا،بخشش(

298

بخشوانجی/بخشونجی = تلفظ عربی »باغچه بان« + چی در زبان ترکی، یع!!نی

»گلکار« باغچه بان، باغبان خصوص!!ی، رئیس باغبان!!ان و غ!!یره )ش!!اید از طری!!ق

دربار عثمانی وارد عربی هم شده است(.

بد� = در عربی بمعنی »چاره«، راه فرار، راه و چ!!اره، راه گری!!ز، امی!!د خالص!!ی،

د« را س!!اخته ئن!!د ک!!ه � حل مغضله، رهائی از مشکل و غیره. از همین کلم!!ه »الب!!

Z اص!!ل کلم!!ه معنی »به ناچار«، به ضرورت و بهر هر طریق معنی میدهد. ظ!!اهرا

�د« برمیگردد به واژه آریائی»پت«، »پد« »بد« که معنی »خ!!دا«، س!!رور، آق!!ا، »ب

دادرس، فریادرس و غیره است. )نگا، فرهنگ عمی!!د( در اینص!!ورت »ب!!د« یع!!نی

»چاره ساز«، منجی، کمک کار، یار و یاور و غیره. باحتم!!ال زی!!اد کلم!!ات آری!!ائی

»بودا« وبت نیز با همین واژه ارتباط ریشه یی دارند.

ب!!درون = یع!!نی»ان!!درون«، داخ!!ل خان!!ه، در ع!!ربی بمع!!نی »حی!!اط خل!!وت« و

زیرزمینی بکار میرود.

بادیه = تلفظ »واتی!!ا« = »بادی!!ا« در زب!!ان اوس!!تائی، بمع!!نی»بیاب!!ان«، ب!!ادخیز،

(. از همین ریش!!ه اس!!ت474جائی که »باد میروزد« )نگ!!ا، »نامه!!ای پارس!!ی« !!!

»وادی« یعنی »دره، رودخانه یی ک!!ه در تابس!!تانها خش!!ک میش!!ود و ج!!زو بیاب!!ان

است، زمین بین دو رشته کوه وغیره، صحراء. به این معنی، کلمه« »وادی« )=

Z در سوره نمل ) ( آی!ه27بادیه/واتیا( در قرآن مجید نیز هشت بار آدمه است. مثال

و دیگران.18

299

Z تلفظ عربی »بزک« بمعنی آرایش، زیباکردن، لوکس و تشریفاتی، بذخ = ظاهرا

فاخرانه و غیره.

Z از اصل فارسی »بذ/بد« بذ = در عربی بمعنی »بد/پست/چرک« و غیره. ظاهرا

که مثل خیلی لغات دیگر »دال به ذال« تبدیل شده و بعکس.

Z بمعنی بذد = تلفظ عربی »بزر« فارسی، بمعنی »دانه«، تخمه، تخم پاش، ضمنا

»ریخت و پاس و اس!!راف« هم آم!!ده اس!!ت. )نگ!!ا، در ق!!رآن مجی!!د ن!!یز »ب!!ذر و

و26( آی!!ات 17تب!!ذیر« و مش!!تقات آن بارآم!!ده اس!!ت. نگ!!ا، س!!وره »اس!!راء«)

.27همچنین

Z تلفظ عربی »آبراهه/آبراه« مجرا/آب و فاضالب، ل!!ولهین حم!!ام و بربخ = ظاهرا

غیره برای جریان آب و فاضالب.

بربر = از همان واژه »بربر« معروف که نام »قبائل بیابانی شمال آفریقاس!!ت«

Z در الجزای!!ر، که اصالتاض از اقوام آسیاء مرکزی )=غ!!یرعرب( هس!!تند، ک!!ه فعال

مراکش توس و غیره اقامت دارند.

اصل لغت بمعنی »بیرونی« یا خارج از مرز کشور متم!!دن، بیاب!!انی. این اس!!م را

اق!!وام آری!!ائی )ایران!!و ! اروپ!!ائی( از جمل!!ه یونانی!!ان )ک!!ه مه!!اجران ای!!رانی ن!!ژاد

هستند( به اقوام غیر ایرانی = انیرانی و یا بیابانگر می گفتن!!د؛ یع!!نی بی تم!!دن،

وحش!!ی، ص!!حراگرد، در مقاب!!ل شهرنش!!ینی و بعب!!ارت دیگ!!ر »ک!!ولی در مقاب!!ل

پهلوی«.

300

یافا = نام شهر بندری فلسطینی )اشغالی(. ریشه کلمه از نام »ی!!افث« /یاف!!ات

پسر حضرت نوح است. یک واژه پهل!!وی ن!!ژاد اس!!ت بمع!!نی »زاده ش!!دن/زی!!اده

(.492شدن/اضافه شدن« )نگا، »نامهای پارسی« ! ص

Z تلف!ظ ع!ربی کلم!ه »یافت!!ه« در فارس!!ی، یع!نی »پی!!دا ش!!ده« یافط!ه = ظ!!اهرا

میباش!!د. در ع!!ربی »یافط!!ه« بمع!!نی »پالک« خان!!ه، ش!!ماره م!!نزل، عالمت

شناسائی، اسم و رسم صاحب خانه که باالی س!!ر در نص!!ب میش!!ود )ت!!ا خان!!ه و

صاحبخانه را »بیابند«(.

یاقه = تلفظ عربی »یقه« فارسی )=یقه لباس( و ی!!ا »ینج!!ه«، گریب!!ان پوش!!اک

)مثل یقه گردان وغیره.(

یاقوت = تلفظ عربی»یاکند« فارسی که نوعی سنگ معدنی گرانقیمت ب!!ه رن!!گ

( غالب فرهنگهای ایرانی این کلمه493قرمز است )نگا، »نامهای پارسی« ص !

»له و لورده شده« فارسی را به غلط ع!!ربی گفت!!ه ئن!!د، چ!!ون ب!!ه ع!!ربی تلف!!ظ

میشود، ولی اینطور نیست، )عربه!!ا قب!!ل از اس!!الم چ!!ه داش!!تند ک!!ه ج!!واهرا )=

معرب»گوهر«( داشته باشند؟ و لذا غالب کلمات تجملی و لوکس بهشتی که در

قرآن مجید آمده فارسی هستند، مثل زنجبیل، زمهریر، اک!!واب و اب!!اریق، ک!!اس،

استبرق، کافور، رم!!ان، تین، ح!!ورا )اه!!ورا( مرج!!ان، ش!!راب )=زرآب( ذهب )=

ذهبا( نگا، نامهای پارسی( مثل کلمه »الماس« که از »ماس/ماسه« فارسی ب!!ود

و عربها با اضافه کردن »الف و الم« آنرا هم تصاحب کردند!

301

Z در سوره الرحم!!ان ) ( آی!!ه55کلمه »یاقوت« در قرآن مجید هم آمده است. مثال

58.

یانسون = از همان کلمه پهلوی»یانیسون« ک!!ه بفارس!!ی زم!!ان م!!ا )یع!!نی زب!!ان

دری( رازیان!!!ه می گوین!!!د. در زمانه!!!ای مختل!!!ف و بین اق!!!وام دیگ!!!ر ای!!!رانی،

بادیانه/بادیان/و غیره گفته شده است. در زبانهای دیگر آریائی )ایرانو ! اروپ!!ائی(

« بک!!ار م!!یرود. نگ!!ا،Aniseمثل انگلیسی نیز همین واژه پهلوی یانسیون بش!!کل »

.Websterفرهنگ انگلیسی

یاور = از همان کلمه »یاور« فارسی یعنی »کمک کار/دستیار/مع!!اون« و غ!!یره.

که مخفف آن »یار« نیز هست )= اصل واژه »عی!!ار« = ای ی!!ار! ک!!ه م!!ددکاران

قدیم در ایران زمین بودند، داوطلبان کمک ب!!ه م!!ردم مح!!روم جامع!!ه در مقاب!!ل

Robinس!!تمگران و ارباب!!ان ظ!!الم. همین ش!!یوه بع!!دها در اروپ!!ا ب!!ه Hoodو

Chevahier.ت و برادری در جامعه رواج پیدا کرد� یا انجمنهای فتوت و اخو

در عربی امروز کلم!ه »ی!!اور« فارس!!ی را بیش!تر بعن!!وان »مع!اون« نظ!امی )=

( بکار می برند.Adjodantمعاون سرلشگر و غیره و آجودان( )=

میح!!ار = ظ!!اهر تلف!!ظ ع!!ربی »مه!!ار«/ماه!!ار فارس!!ی پهل!!وی اس!!ت، یع!!نی

»زمام/افسار/که برگردن ج!!انوران انداخت!!ه و آنه!!ا را« »کن!!ترل« می کنن!!د. ولی

اصل لغت در قدیم بمعنی »چوبی که در بینی شتر فرو می کردند و ب!!ا ریس!!مان

آنرا تحت اراده می گرفتند« آمده است )نگا، فرهنگ عمید(

302

از آنجا ب!ه چ!وب چوگ!ان ب!ازی و چوبدس!تی افس!ران ارتش، ب!اتوم لش!گریان و

امرای ارتش و شاهان و غیره نیز اطالق ش!!د. در ع!!ربی ام!!روزه بیش!!تر بمع!!نی

»گرز/چماق« پاسبانان و شهربانان بکار می رود.

یخنه = همان کلمه »یخنی« فارسی؛ که نوعی غذای پیش پخت!!ه ب!!رای اس!!تفاده

بعدی )در سفر و یا زمستان و غیره( است آبگوشت ساده ک!!ه گوش!!ت آن!!را می

Z کوزه های مخصوص گلین( میگذارند ب!!رای پزند و بشکل »کنسرو« ظرفی )غالبا

Z در زمستان وغیره( غذاهای پیش پخت!!ه ژاپ!!نی و رش!!ته پیش استفاده بعدی )مثال

پخته، همه از همین یخنی ایرانی الهام گرفته است.

یخنی = همان یخنی فارسی )نکا، یخنه(

یزرج!!ه = از واژه »یازرج!!ه« فارس!!ی )ت!!رکی؛( اس!!ت بمع!!نی »پیش!!ه س!!تاره

شناسی« حرفه ستاره شناسی )نگا، »یا زرجه«(. نویسنده »نامه!ا پارس!!ی« این

واژه را ترکی دانسته است)نگا، نامهای پارسی(

Z تلف!!ظ ع!!ربی ش!!ده کلم!!ه »یاس!!ال« یزول = تلف!!ظ دیگ!!ر »ی!!ازول« ک!!ه ظ!!اهرا

( گفت!!هGarlandفارسی است، ک!!ه ب!!ه »گردنبن!!د گ!!ل«، »گلبن!!د« )=درانگلیس!!ی

(. نام نوعی گل بیابانی /وحشی است.496میشود )نگا، »نامهای پارسی« ص

یسقجی = از »یس!اق/یاس!!اق/یاس!!ا/یاس!!ه« پارس!!ی )نگ!!ا، نامه!ای پارس!!ی ! ص

( بمعنی قانون، قاع!ده، سیاس!ت، اداره ک!ردن، نظم و ام!نیت، پاس!داری و496

غیره. بعالوه »چی« ت!!رکی ک!!ه تب!!دیل ب!!ه »جی« ش!!ده )چ!!ون عربه!!ا چ/پ/ژ/گ

303

ندارند و تازه غیر عربها و بخصوص ایرانیان را عجم = بی زبان و گنگ میخوانن!!د

! دیگ به قوری میگه »سیاهی!«.

یسمین = تلفظ عربی دیگری از »یاس/یاسمین/یاسمن« فارس!!ی، گ!ل مع!روف

سفید و خوشبو که در عطرسازی بکار میرود. در زبانهای دیگ!!ر آری!!ائی )ایران!!و !

بک!ار م!یرود. )نگ!ا،Jamineاروپائی( مثل انگلیسی نیز همین واژه فارسی بشکل

(.Jamine در مورد پارسی بودن کلمه Websterفرهنگ انگلیسی

یش!!ب = از هم!!ان واژه »یش!!ب« فارس!!ی/یش!!م،ن!!وعی س!!نگ مع!!دنی گرانبه!!ا

برنگهای سبز، کبود، سفید و غیره. در فارس!!ی »یش!!ّپ« هم گفت!!ه میش!!ود. )ک!!ه

Z تلفظ اول کلمه قبل از عربی شدن و تب!!دیل »پ« ب!!ه »ب« میباش!!د(. در ظاهرا

زبانهای دیگر آریائی )ایرانو ! اروپائی( مث!!ل انگلیس!ی ن!!یز همین واژه فارس!!ی را

Webster بکار می برند. نگا، فرهنگ انگلیسی Jasperبشکل

یشم = یشّپ سبز = یشب سبز رنگ )نگا، یشب( از همان ریشه فارسی است.

می گویند.Jadeدر انگلیسی به آن

یصب = تلفظ عربی دیگر از »یشّپ/یشب« فارسی، سنگ معدنی گرانبها )نگ!!ا،

یشب

یفطه = تلفظ عربی دیگر »یافطه« = »یافته« در فارسی یع!!نی »پی!!دا ک!!ردن«

)نگا، یافطه(.

304

)شاید با واژه دیگر آریائی »پته« یعنی نشان ارتباط ریشه یی داشته باشد. هن!!وز

در هندوستانی و اردو، پنجابی و غیره »نشانی« را »پته« می گوین!!د. در فارس!!ی

کنونی »پته« یعنی »ورقه«، جواز و غیره

یلمق = از واژه »یلمه« در فارسی بمعنی »قبا«، لباده علماء جامه بلندی که ت!!ا

روی پا میرسد)نگا، فرهنگ عمید( جمع عربی آن »یالمق« است.

یلنجوج = تلفظ ع!!ربی»ایالن!!گ ع!!ود« = ع!!ود خوش!!بو، ع!!ود هن!!دی، چ!!وبی ک!!ه

میسوزانند و از آن بوی خ!!وش )ب!!رای زیارتگاهه!!ا، حرمه!!ا، معاب!!د و ی!!ا جش!!نها و

غیره( می گیرند.

یم = تلفظ عربی کلمه »یما« در زب!!ان پهل!!وی، بمع!!نی »دری!!ا« رودخان!!ه ب!!زرگ

(. با کلم!!ه »یم« = جم = یع!!نی »پادش!!اه/ب!!زرگ494)نکا، نامهای پارسی« ص

ملت« مثل جمشید و غیره نیز رابطه ریشه یی دارد )نگ!!ا، »یمن/یم!!ان«(. کلم!!ه

Z در سوره طاه!!ا ) یم بمعنی »دریا« در قرآن مجید نیز هشت بار آمده است. مثال

و دیگران.39( آیه 20

یعنی»عربستان خوش« آب و هوا؟Arabia Felixیمن = کشور یمن )معروف به

در ت!!اریخ اروپ!!ا( بعض!!ی ه!!ا مع!!نی یمن را از »یمین« ک!!ه در زبانه!!ای ع!!ربی و

عربی /یهودی بمعنی دست راست/طرف راست« میآید، میدانند. برخی فرهنگها

یمن را از کلمه »یمن« بمعنی »خوشبختی« و سعادت گرفته ئند.

305

نویسنده معتقد است که باحتمال ق!!وی »یمن/یم!!ان« ب!!ا ن!!ام »یم« یع!!نی »جم«

یعنی پادشاه در زبان پهلوی مربوط است. )مثل»جمش!!ید« = جم = پادش!!اه +

شید = درخشنده، مثل خورشید = پادشاه درخشنده/نورانی(.

بنابراین »یمان« )مثل بردیمانی( از »جمان/جم ها = شاهان« خانواده س!!لطنتی

و شاهزادگان و غیره در زبان پهلوی ریشه گرفته است )نگا، نامهای فارسی، ص

Z در زبان پهلوی »یم/یمان/یمان!!ا« بمع!!نی »ش!!کوه و عظمت« ن!!ور و494 ( ضمنا

روشنائی/چراغان و همچنین»دریا« و رودخانه بزرگ )مثل »یامونا« در هند که از

همان ریشه آریائی است( میباشد. در زبان »اوس!!تائی« یمان!!ا بمع!!نی »خان!!ه« و

اقامتگاه نیز هست.

با توجه به اینکه قبل از اسالم کشور یمن و عمان و حتی عربستان ب!!زرگ، ج!!زو

»ساتراپی« های شاهنشاهی ای!!ران بودن!!د، و ص!!دها کلم!!ه فارس!!ی از ین راه در

زبان عربی هم راه ی!!افت، ل!!ذا پ!!ذیرفتن این مط!!الب آس!!انتر میش!!ود. تحقیق!!ات

بیشتر را به نسل آینده میگذاریم.

ینسبوت = از همان ینسبوت فارسی، نام یک گیاه است از نوع خرنوب/خرن!!وب

Z در پای دیوارها میروید. نبطی، که غالبا

ینسون = تلفظ دیگر عربی »یانسون/یانسیون« در زبان پهلوی، ک!!ه در فارس!!ی

«Aniseدری )فارسی حاال( به آن »رازیانه میگویند«)نگا، یانسون(. در انگلیس!!ی»

گفته میشود.

306

4دنباله

ب بروزن »نارگی!!ل« ام!!روز در ع!!ربی بیش!!تر ب!!ه مع!!نی »غلی!!ان«ارکیله � = معر

)قلیان( شاید بخاطر اینکه جای تنباکو شکل نارگیل دارد( و آنرا در عربی شیشه

است.(Hoorahو حقه هم می گویند.)در انگلیسی هم

= راه آب = ناودان، آبراهه، جوی، رودچه )جمع آن در ع!!ربی م!!وازیب ومیزاب

میازیب است!(

= عربی شده »اربون« در فارس!!ی ق!!دیم ک!!ه بمع!!نی بیعان!!ه و پیش به!!اارمون

Z عربی شده باشد!( است. در عربی »عربون!« هم می گویند. )که واقعا

= اسفناج = اسپناج = اسپانج در فارس!ی پهل!وی )در زب!ان انگلیس!ی واسبانخ

می گویند(.Spinachزبانهای اروپایی هم

= اسفیداج = اسپیداب = سپیداب = س!!فیدآب )س!!رخاب/س!!فیداب(اسپیداج

در زبان پهلوی قدیم »سپتیاک« هم گفته است.

= از همان اس!!تاد فارس!!ی بمع!!نی آموزگ!!ار، معلم، اس!!تاد دانش!!گاه و دراستاذ

عربی امروز بمعنی رهبر دینی و عالم اسالمی هم بکار میرود. )در عربی مژنث

آن استاذه و جمع آن استاتذه و غیره است.(

= استادی، پروفسوری و خقوق و کرسی استادی دانشگاه هم هست.استاذیه

= زربفت، زردی و ذی شده، دبیت ابریشمی گلدار، طالدور، دیبا، دیبایاستبرق

ستبر و کلفت، پارچ!!ه دوزی گرانبه!!ا و اعی!!انی. اص!!ل فارس!!ی اس!!تبرق از کلم!!ه

307

»استبرک« یعنی ستبر و کلفت، ابریش!!م کلفت و قیم!!تی آمدهاس!!ت. در بعض!!ی

نق!!اط ای!!ران ق!!دیم »س!!تبرک« هم می گوین!!د. در ق!!رآن مجی!!د هم آم!!ده اس!!ت.

(.54( آیه 55)سوره الرحمان )

= سرب، همان فلز سخت معروف.اسرب

= ایست گاه )اسبان = آغال اسب، آغول )توجه: بعضی فرهنگ نگاراناسطبل

اس!!طبل را یون!!انی گفت!!ه ئن!!د؛ ولی بف!!رض هم ک!!ه درس!!ت باش!!د، مگ!!ر یوناینه!!ا

ی!!ا »م!!انوی« و غ!!یره آن،Mimoanخودشان شعبه یی از آریاییهای مهاجر ایرانی

نیستند؟(

= استارالبه؛ ستاره بینی، ستاره جویی )توجه: اصل کلمه اسطرالباسطرالب

یا بهتر بگوییم »استرالب« بمعنی البه و خواهش و جستجوی ستارگان است(.

= رز استوانه فارسی )شکل هندسی خاص. ب!ا توج!ه ب!ه اینک!ه خ!وداسطوانه

کلمه هندسه در عربی از »هیندازه« و باالخره »اندازه )گیری(« فارس!!ی مش!!تق

شده است، رابطه با استوانه هم روشن تر میشود(.

= از کلمه اساتیر فارسی معرب شده است، که امروزه بیشتر بمعنیاساطیر

»داستانهای قدیمی« افسانه های ملل گذشته و باالخره تاریخ نانوشته ک!!ه س!!ینه

به سینه از پدران به فرزندان منتق!!ل ش!!ده اس!!ت. )توج!!ه »دس!!اتیر« ن!!ام کت!!اب

آسمانی یکی از شش پیامبر ایران باستان، بنام »مهاباد« است. گفت!!ه ش!!ده ک!!ه

اولین پیامبر بود که به ایرانیان فرستاده شد.

308

و در لغ!!اتHistoy و در انگلیسی Estoriaکلمه اساتیر و یا دساتیر در زبان یونانی

است.Storyدیگر آریایی

= نگا. اساطیر.' اسطوری

= استی = مخفف استاذ و یا استاد است.' اسطی

= جمع اسطی )نگا. اسطی( ' اسطوات

=اسفناج = اسپناج در زبان پهلوی قدیم.اسفاناخ

= اسپنج = اسپانج، همان جاندار نباتی شکل که در آب در یار رشد میاسفنج

کند و در شستشوی بدن و یا ظروف غذایی، بکار میرود.

= نگا اسفنجاسفنجی

= اسپندان = افرا، چوب افرا، خردل )در زبان فارسی بمع!!نی نق!!اطاسفندان

ایران و در زمانهای مختلف آنرا فاترشین، آهوری و غیره هم می گفته ئند(.

= سفیداب = سپیداب )همان ماده سرخاب / سفیداب(اسفیداج

= از کلم!!ه »آس!!مان گون!!ه« ی!!ا رن!!گ آس!!مان آم!!ده اس!!ت؛ آبیاس''مانجونی

آسمانی )توجه: اگر ای!نرا بپ!ذیریم ک!ه کلم!ه »س!ماء« در ع!ربی از هم!ان کلم!ه

»سمان« و »آسمان« پهلوی آم!!ده اس!!ت، مطلب روش!!ن ت!!ر میش!!ود. در ق!!رآن

مجید بیش از صدبار سماء و مشتقات آن آمده است(.

= چوبک اشنان، آذربو، آذربویه که از خاکستر گیاهش »شخار«که ن!!وعیاشنان

(Saluwort/potashماده شور شیمیایی است، بدست میآید. در انگلیسی

309

= خزه، جل وزغ، آشناب، سبزه آبی.اشنه

= نگا اسطبل اصطبل

Fاوف/اوخ، صدای ناراحتی، افسوس و یا انزجار و درد و شکایت.اف =

=افرنگ = اورن!!گ = دبدب!!ه و کبکب!!ه، تخت و ت!!اج ش!!اهان، ش!!کوه جالل،افرنج

زرق و برق مادی )بمعنی فرنگستان و اروپا هم آمده است(.

= افسین = افس!ون = ج!ادو = ورد/دک!ر/دع!ا/خ!واهش دی!نی. بمع!نیافشین

»منترا« )که یک کلمه آریایی است( و کلم!!ه تک!!راری و ح!!اجت خواهان!!ه، و ت!!أثیر

انه، عجز و البه برای قضای حاجات. �عاجالنه و مصر

= لغت معروف ترکی، با اصل فارسی »فندیدن« بمعنی بزرگی، آقایی،افندی

( بکار میرود.Sirسیادت و سیطره، افندی امروزه بیشتر بمعنی آقا )در انگلیسی

کلمات فارسی در زبان عربی

الکلمات الفارسیه فی اللغه العربیه

Persian words in Arabi language

= اپیون، تریاک، شیره خشخاش )هپیون هم گفته شده(.افیون

= اکزیر، کیمیا )=سیمیا = سیم = نقره( ماده شیمیایی کیمیاگران قدیماکسیر

که فلزات عادی را به طال و نقره تبدیل می کرده است.

= از دو کلمه »ال« )= حرف تعریف عربی که مترادف قدیم اوس!!تایی آنالبته

میباشد( و »بتا« یعنی »بهل« یا بگذار؛ گذاشتن، اجازه دادن. در ع!ربیHA»ها«

310

Z و غیره بک!!ار م!!یرود. )نگ!!ا، فرهن!!گ عمی!!د ! Z، کامال و فارسی فعلی به معنی حتما

کلمه بتائیدن(

= ع!!ربی ش!!ده کلم!!ه »م!!اس« فارس!!ی بعالوه »ال« تعری!!ف در زب!!انالم''اس

Persianعربی؛ )نگا Name, P.264نام همان سنگ مع!!دنی مع!!روف ک!!ه س!!خت )

Z کلمه »ماس!ه« در فارس!ی ک!ه بمع!نی ش!ن ن!رم ترین مواد جهان است. احتماال

است به همان کلمه »ماس« رابطه ریشه یی دارد.

= از »ان!!بیق« فارس!!ی = انبی!!ک در زب!!ان پهل!!وی. آلت تقط!!یر مایع!!ات وامبیق

عرقیگیری که در آزمایشگاه و داروسازی و صنایع شیمیایی مص!!رف میش!!ود )در

میگویند، چون این کلمه از طریق مس!!لمانان ع!!ربAlembicزبانهای اروپایی هم

Z از ایران قدیم(. زبان شنیده شده و نه مستقیما

= از »م!یر« فارس!ی = ش!اه )در مقایس!ه ب!ا شاهنش!اه( ح!اکم، س!ردار،امیر

فرماندار، فرمانده ارتش، سرپرست، متصدی و غیره.

= )مؤنث امیر، نگا امیر( امیره

= مربوط به دولت، دولتی، حکومتی، کشوری )نه شخص!!ی و خصوص!!ی(امیری

اداری و غیره.

= از همان انب!!ار فارس!!ی، خزان!!ه، ج!!ای ذخ!!یره و انباش!!تن کااله!!ا و غ!!یره.انبار

)همچنان شهر معروف »انبار« در عراق و ص!دها ش!هر و ش!هرک آن کش!ور ک!ه

همه اسم فارسی دارند؛ و مهمترین آنه!!ا هم!!ان »بغ!!داد« اس!!ت ک!!ه از دو کلم!!ه

311

فارسی قدیم »بغ« )= خدا، مثل بگهوان هندیها( و »داد« )= دادن( ترکیب شده

است. و معنی آن »شهر خداداد« اس!!ت. )بعض!!ی گفت!!ه ئن!!د »ب!!اغ داد و ع!!دالت

انوشیروان«(.

= جمع انبارانابر)وانابیر(

(Alembic= نگا »امبیق« )در زبانهای عربی انبیق

Z از طری!!ق ترک!!ان عثم!!انی واردانتیکخانه = موزه، جایگاه آثار باستانی )احتماال

عربی هم شده است(

= جمع کلم!!ه »ن!!اس« فارس!!ی ق!!دیم. از اص!!ل »ناس!!و« در زب!!ان پهل!!ویاناس

بمعنی جسم، جسد، تن، بدن، مردم، موجودات آسمان )فرش!!تگان و هم دی!!وان(

(.Persian Name. p318نگا. »نامهای پارسی« چاپ هند

(، ناس که مف!!رد ان!!اس اس!!ت و � )مشتقات عربی آن مثل »انس« )در مقابل جن

�ا انسان و نس!!اء و غ!!یره بس!!یار اس!!ت. در ق!!رآن مجی!!د بیش از ص!!دبار آم!!ده حت

Z در سوره بقره ) و بسیار آیات دیگر(. 60( آیه 2است. مثال

= آنکاره = از »انگوری!!ه« فارس!!ی )= انگورس!!تان/باغه!!ای انگ!!ور( آم!!دهانقره

است. پایتخت فعلی ترکی!ه اس!ت )»در س!هم ای!ران در تم!دن جه!ان«، نگارن!ده

Z پایتخت ده کشور جهان را نیز که اصال فارسی نام هستند برده است، مثل حدودا

اسالم آباد، مسکو، مسقط، دمشق، باکو، ایروان و غیره(.

312

= هلیله )گیاه دارویی معروف که رن!گ س!یاه و گ!اه زرد دارد و تلخ م!زهاهلیلج

است(.

= )هلیله شکل( = بعضی شکل، تخم مرغی، شکل هندسی معروف.اهلیلجی

ه،اوج � = اوگ = اوچ در زبان پهلوی، بمعنی باالترین، بلندترین، برتری، فراز، قل!!

سرکوه و غیره.

= از کلمه »اوس!!تا« = وس!!تا، کت!!اب م!!ذهبی زرتش!ت و دعاه!ای آن. دراوشیه

ع!!ربی ام!!روزه، بخصوص!!ی در کلیس!!اهای مس!!یحیان ع!!رب بمع!!نی »ادعی!!ه« و

»اوراد« بکار میرود.

= آوارچه = اواره = ایاره = دفتر حس!!اب دی!!وانی و دول!!تی، حس!!اب واوراجه

کتاب، شمارش اموال دولتی )معادل وزارت دارایی امروز(.

= از دو کلم!!ه فارس!!ی »آو« یع!!نی آب »+ آر« یع!!نی بی!!ار = آب بی!!ا! آباوار

برسان! = فریاد العطش! = تش!!نگی ش!!دید و احس!!اس ح!!رارت زی!!اد را مع!!نی

میدهد.

= از دو کلمه فارس!ی »آو + ام« = آبم! در ع!ربی ام!روز بمع!نی »فری!اداوام

آب«، تشنگی شدید و نیاز به آب شدید، بکار میرود. )از اصطالحات و مح!!اورات

فعلی در کشورهای عربی است(.

= همان ایوان فارسی، یعنی پیش اتاق، پیش ساختمان، ورودی عمارت وایوان

بنیاد مسکونی.

313

= از کلمه فارسی »ایر« بمعنی آلت مردی، که در عربی خالص »ذکر« گفتهایر

میشود. )باحتمال قوی کلمه »ایر« با کلمه دیگر فارسی آن که با »کاف« شروع

میشود مربوط است(.

ب

= از همان بابای فارسی که اصلش »پاپا« )از زب!!ان پهل!!وی و آری!!ایی( ب!!ودهبابا

ولی بعلت نبودن حرف »پ« در عربی تلفظش به »بابا« تبدیل ش!!ده اس!!ت. در

عربی امروز عالوه بر پدر و یا »احترام« ب!رای پیرمرده!ا، ب!ه پ!اپ کاتولیکه!ا هم

»بابا« می گویند. در فارسی »باب« و »بابک« )پدر کوچک( هم می گویند. بابوی

= پاپی، مربوط به کلیسا )نگا. بابا(.

= از پوپ!و در فارس!ی بمع!نی کاک!ل مرغ!ان و پرن!دگان. در ع!ربی ام!روزبؤبؤ

بمعنی ریشه و اساس و مرکز و اصل هر چیزی، بکار میرود.

= از کلمه پاپوش فارسی = کفش، دمپایی، پوشش پا.بابوج

= از کلمه »بابر« یا »ببر« فارسی )جانور درنده از خانواده شیر و پلنگ(.بابور

در عربی امروز بمعنی لوکوموتیو قطار، موتور متحرک ماشینها، کشتی بخاری و

غیره بکار میرود. )در شاهنامه فردوسی زن!!ده ی!!اد هم »ببربی!!ان«، زره مع!!روف

رستم که از پوست ببر درست شده بود، نشان همین معنی است(.

= بابونک = بابونه، ن!وعی گی!اه خوش!بوی دارویی، ب!ا گله!ای س!فید ک!هبابونج

وسط آن زرد است.

314

(Batt= نگا. »بت« )بات

= نگا. بخسباخس

= از همان بادنجان فارس!ی ی!ا بادنگ!ان )س!بزی مع!روف خ!وراکی ک!هباذنجان

حاصلش بنفش مایل به سیاهرنگ است.

= )یابرنامج( از همان برنامه فارسی بمعنی »طرح کار« یا »دستوری«بارنامج

Z آنچه در یک جلسه و یا فعالیت مرتب یک ایستگاه رادیو و تلوزی!!ون وغ!!یره، )مثال

دنبال شود(.

= نگا »برد«بار

= از کلمه »پاره« فارسی بمعنی تکه، خورده، قس!!مت، بخش: همچ!!نین دربازه

عربی بمعنی رشوه، پول زیرمیزی، پول خورد و یا سکه بک!!ار م!!یرود. )توج!ه: در

« بمعنی پول بط!!ور عم!!وم بک!!ار م!!یرود. ب!!ا توج!!ه ب!!هPeraزبان فیلیپینیها کلمه »

همPeraوجود کلمات دیگر فارسی در زبانهای ماالیی و فیلیپینی، احتم!!ال اینک!!ه

ریشه فارسی داشته باشد زیادست(.

= )نگا. بوخ(باخ

= )نگا. بور(بار

= از همان باز فارسی، پرنده یی از خانواده شاهین و عقاب، شاه پرندگان.باز

315

= از همان پسوند »قورباغه« می آید بمعنی »پوس!!ته« »ص!!دف« »قش!!ر«باغه

Z به معنی ورم و آم!!اس پوس!!ت ب!!دن هم بک!!ار )مثل پوشه الکپشت و غیره؛ ضمنا

میرود(.

= )نگا. بیذنجان(باذنجان

= )نگا. بوس(باس

= )نگا. بوش(باش

= از همان بقچه فارسی یعنی بسته پارچه یی که در آن لباس و یا وس!!ائلبقچه

دیگر را حمل می کنند.

= تلفظ عربی کلمه »بخشش« فارسی که در ع!ربی بمع!نی »انع!ام«بقشیش

به خدمتکار و یا کارگران رس!!توران، و غ!!یره بک!!ار م!!یرود. )در انگلیس!!ی و دیگ!!ر

می گویند(.Bakhshishزبانهای غربی و هندی وارد و نیز همان بخشیش

= از کلمه »بک« فارسی »وزک«، وزغ، غوک، قورباغه و چند جانور و حشرهبق

دیگر اطالق میشود.

= در عربی بمعنی دانه، سیاهی، لکه، پیه. باحتمال قوی با کلمه »بق« )نگا.بقع

»بق«( فارسی مربوط است، ولی تلفظ آن بر اثر قرنها فاصله زمانی و مک!!انی

و فرهنگی تبدیل شده است.

= از همان کلمه باقلوا/باقلدوا در فارسی که نام شیرینی معروف است،بقالوه

میآید.

316

= در زب!!ان ع!!ربی مع!!نی بجامان!!دن، ب!!ودن در یکج!!ا، تک!!انبقی/بقی''ه/ب''اقی

نخوردن، ادامه داش!!تن و غ!!یره میده!!د. ولی ب!!ه احتم!!ال ق!!وی هم!!ه این کلم!!ات

دوباره به همان »بق« فارسی برمی گردد. نگا »بق« و »بقع«

= از کلمه بقم و یا »بکم« فارسی، نام درختی است که آن را در انگلیس!!یبقم

Brazil wood.می گویند

Z مخفف کلمه »به!!ل«بل = بمعنی بلکه، آری، باشد، بشود، حرف ایجاب )احتماال

در فارسی است بمعنی: بگذار بشود! باشد! چنینی باشد!(

= میوه درختی اس!!ت مث!!ل هلیل!!ه ک!!ه آن!!را بلیلج هم می گوین!!د. در ع!!ربیبلیله

امروزه به نوعی غذا که از شکر و ذرت درست می کنند، گفته میشود.

= )مثل »غورباغه«( بمعنی ورم، برآمده گی کوچ!!ک س!!ل ه!!ای پوس!!تی درباغه

ب!!دن، غ!!ده، ب!!اد ک!!ردن گوش!!ت ب!!دن. در ع!!ربی این کلم!!ه را ب!!رای پوس!!ته

الکپشت/سنگ پشت، و یا برآمده گی پشت جانورانی مثل غورباغه و غ!!یره بک!!ار

می برند )باحتمال قوی کلم!ه غورباغ!ه هم از دو کلم!ه غ!ور + باغ!ه ج!ور ش!ده

است( در فارسی »باغره« هم گفته شده بمعنی غده پوستی.

= از همان بامیه فارسی که س!!بزی مع!!روفی اس!!ت و بط!!ور پخت!!هبامیه/بامیه

بعنوان غذا مصرف میشود.

= از همان ببر فارس!!ی ک!!ه ج!!انوری اس!!ت درن!!ده از خ!!انواده ش!!یر و پلن!!گ.ببر

Z با ببر که تلفظ افغانی »ببر« باشد، نام شاه معروف نیم!!ه ای!!رانی ! نیم!!ه )ضمنا

317

مغولی که بنیانگذار خاندان مغول در شبه قاره هند است، ن!!یز هس!!ت. او م!!ردی

بسیار شجاع و عجیب آنکه استاد بزرگ ادبیات فارسی ! ترکی و شعر و هنر ن!!یز

بود. یکی از کتابهای معروفش »با برنامه« است.( نگا. بابور.

Fبت( Battول ک!!ردن )»(= گذشتن، ره!!ا ک!!ردن، به!!ل بش!!و )اص!!ل لغت »بلبش!!و

« از مص!!در فارس!!ی � چ!!یزی، دس!!ت شس!!تن از ی!!ک موض!!وع. ریش!!ه کلم!!ه »بت

�ا« بمعنی بگذار بشود، بهل، ول کن و غیره آمده است. در عربی »بتائیدن« و »بت

امروز بمعنی بریدن، قطع کردن، تمام کردن و غیره بکار میرود.

Z کلمه »البته« در عربی هم از حرف تعریف ع!!ربی ال +بتFه « )ضمنا � = نگا »بت

.)»Z Z، یقینا Z، طبعا �ه فارسی ترکیب شده است. بمعنی »قطعا بت

«بتFی � = نگا. »بت

= بمعنی تغار چوبی، تغار رختشوئی، تنشور، وان حم!!ام، طش!!ت ی!!ا تش!!ت.بتیه

بمعنی تشت لباسشوئی است(Batxa)توجه: در زبانهای ماالیی مثل فیلیپینی هم

= نگا. بت� و »البته« )توج!!ه: کلم!!ه »تب!!تیت هم در ع!!ربی« از همین ریش!!هبتاتا

است(.

= از بتائیدن و بتا = رها کردن، ول کردن، دست کشیدن، دس!ت شس!تن، ازبتر

خیرش گذشتن، قطع امید کردن و غ!!یره. در ع!!ربی ام!!روز بمع!!نی بری!!دن، ج!!دا

کردن.

318

= لکلک، حاجی لکلک، پرنده سفید معرو که در برجهای خان!!ه ه!!ا و قطع!!هبالرج

ها آشیانه می کند.

)با ح!رف »ب«= تلف!ظ ع!ربی هم!ان پهل!وان فارس!ی بمع!نی ش!خصبهلوان

Z کلمه پهلوی منس!!وب اس!!ت ب!!ه Z پهلوان و اساسا زورمند، توانا، دالور، دلیر )ضمنا

»پهل!!و« یع!!نی ش!!هری، ب!!ا فرهن!!گ در مقاب!!ل ده!!اتی. همچ!!نین ن!!ام گ!!روهی از

جنگاوران و نجبای آریایی که به هندوستان و چند منطقه دیگر جهان کوچ کرده و

سکونت گزیندند و در آن مناطق به طائفه »پاالوا« یا »پهالوا« معروف هستند.(

= پهلوانیات

�د« )اصل تلفظ فارسی بلور، قبل از عربی شدن آن( بمع!!نیبلوFر = از کلمه »بال

شیش!!ه، س!!نگ مع!!دنی ک!!ه از آن شیش!!ه میس!!ازند )مش!!تقات ع!!ربی آن بس!!یار

است(.

= از همان کلمه بلوک فارسی بمعنی ناحیه، منطقه و یا بخشی که ش!!املبلوک

چند دهات، یا شهر و یا کشور میشود.

= از همان بم در زبان فارسی که صدای پر و درشت س!!یم ت!!ار و س!!ایر آالتبم

موسیقی را می گویند؛ بعکس صدای »زیر« )جمع عربی آن »بموم« است(.

= باحتمال ق!وی از دو کلم!ه فارس!!ی »بن« = ریش!ه + باغ!!ه =بمباغ/بمباغه

برجستگی، بمعنی کراوات کوچک )=کراواتچه( یا »پاپیون« اس!ت. )ب!ا توج!ه ب!ه

Z سنت و اختراع مردم کروآت »بالکان است، که اینکه خود کلمه کراوات هم اصال

319

مهاجرین قدیم ایرانی هستند، رابطه این دو کلمه روشن تر میشود )در انگلیسی

Bowtie.)

= از همان کلمه بنگ فارسی ک!!ه از آن چ!!رس و دیگ!!ر م!!واد مخ!!در درس!!تبنج

میشود. گردی که از برگ درخت شاهدانه بدست می آید.

3( آی!!ه108= )توجه: کلمه اب!!تر در ق!!رآن؛ س!!وره ک!!وثر )قطع کردن و غیره

بمعنی »دمبریده« و مقطوع، هم ازین ریشه است.(

)مشتقات دیگر »بتر« عالوه بر ابتر، تبار، متبور/بتک، بتل و غیره که صیغه بن!!دی

عربی این کلمه است، بسیار است(.

= از ریشه »بتائیدن« فارسی بمعنی »رها کردن«. بعب!!ارت دیگ!!ر »از دنی!!ابتول

بریده و به خدا پیوسته« )لقب حضرت مریم و حض!رت زه!راء( دختریک!ه ازدواج

�ا( نکرده و باکره مانده، کنار کشیده از لذات دنیا. )نگا. بت� و بت

Fباحتمال قوی از همان ریش!!ه »بتائی!!دن« فارس!!ی اس!!ت ک!!ه ع!!ربی ش!!دهبت =

اس!!ت. مع!!نی آن در ع!!ربی عبارتس!!ت از پخش ک!!ردن، توس!!عه دادن، پراکن!!ده،

بازکردن )پتو، قالی و غیره(.

= نگا. بت�بثور

= نگا. بثبثق

= از کلمه »ب!!ه ب!!ه« فارس!!ی )س!!رگاه در ع!!ربی »بخ� بخ� هم می گوین!!د«بحبوح

بمعنی»شادباش!« مب!!ارک ب!!اد!مث!!ل بخ بخ عم!ر ب!!ه حض!!رت علی پس از اعالم

320

والیت در غدیر!( این کلمه در عربی امروز بمع!!نی ش!!ادمانی، خوش!!ی، ش!!عف و

عیش و نوش است.

= از همان کلمه بحبوح در باال )نگا. بحب!!وح( بمع!!نی اظه!!ار ش!!ادمانی وبحبوحه

خوشی. )مشتقات این کلمه در عربی زیادست(.

= در رابط!!ه ب!!ا کلم!!ه »ب!!ه فارس!!ی« )= خوش!!حال، س!!ادتمند( و در ع!!ربیبحر

بمعنی »گوشتالو« »چاق« خپل )در واقع »خرسند«، شاد، دم!!اغ چ!!اق و کس!!یکه

زندگی راحت و آسوده یی دارد.(

= نگا. بحتربحری

= نگ!!ا »بث« از ریش!!ه »بتائی!!دن« فارس!!ی آم!!ده اس!!ت )بح!!ثره، مبح!!ثر وبحثر

دیگر(.

= از اصطالح به به ! فارسی )= خوب، عالی و بحر( بمعنی آفرین! شاهبFخ بFخ

باش! شادباش! حسن!

= خرخر کردن )در حال خواب( با کلمات فارسی »بختو« و »بختک« )کابوسبخ

که در حالت خواب دست میدهد( هم مربوط است.

Z تلفظ عربی »بنگر« فارسی است که بمعنی چغندر میباشد.بنجر = احتماال

= از همان کلمه »بند« فرسی بمعنی قسمتی از جمله، )بند اول و دوم غیرهبند

جمع عربی آن »بنود« است.

321

= از کلمه بنر فارسی بمعنی »بندرگاه« ی!!ا ایس!!تگاه کش!!تی و مح!!ل حمل!!وبندر

نقل دریایی.

= از کلمه فارسی فندق )= آجیل معروف(. در عربی بن!!دق بمع!!نی گلول!!هبندق

است. )= شکل فندق(. کلمات بنادق )= جمع بندق(، بندقیهه، بندقی و بن!!دقچی

و دیگران همه همین ریشه ئند.(

که ی!!ک لغت اس!!پانیائی اس!!ت بمع!!نی »پ!!رچم« ولیBandera= از کلمه بندیره

اصل لغت از زبان فارسی قدیم به زبان اسپانیایی رفته است. )فرام!!وش نش!!ود

هم ازوس!!ت،Gebraltarکه »طارق بن زیاد« فاتح اسپانیا که اسم جبل الط!!ارق

یک سردار ایرانی مسلمان و از اهل همدان بود! و بزرگترین موسیقیدان ان!!دلس

اسپانیا نیز »علی زریاب« ش!!اگرد ابواس!!حاق موص!!لی ب!!ود ک!!ه ه!!ر دو از اه!!الی

ش!!یراز ای!!ران بودن!!د! بن!!ابر این ورود لغ!!ات فارس!!ی ب!!ه اس!!پانیائی مث!!ل »رقص

= یعنی خراسانی = ای!!رانی وSaracinسرابندان« و »رقص خیتان« و یا معماری

که »شیرازیهای« مهاجر به اسپانیا بودند و کلم!!ه ش!!رابXerezباالخره و کلمه

همه نشانی از نفوذ فرهنگ ایرانی در اسپانیاست(.Shiraz (Cherry)شیراز

�ر« فارسی است، آمده ک!!ه مع!!نیبنور = از کلمه »بلور« که خودش معرب »بال

»لیوان« را در زبان عربی امروز، میدهد.

( در زبان انگلیسی از همان »پادزهر« فارسی بمعنی تری!!اق ی!!اBazar= )بنزهیر

تریاک در پزشکی است.

322

= از همان کلمه بنفشه فارسی، گل معروف دارویی بزبان عربی منتقلبنفسج

شده است.

= بنفشه یی، رنگ بنفش، برنگ بنفش.بنفسجی

= ی!!اقوت ارغ!!وانی، ن!!وعی س!!نگ مع!!دنی گرانبه!!ا )در زبانه!!ای اروپ!!اییبنفش

Anethyst.)می گویند

= بانگ، پولخانه، مرکز پول و اوراق ارزی )لغت بانک و »بنک!!دار« از جمل!!هبنگ

لغات قدیم پهلوی هستند که بعدها به اروپ!!ا رفت!!ه و بش!!کل دیگ!!ری ب!!ه خودم!!ان

بازگردانده شدند. درست مثل کیک که از »کاک« و »کوک!!ه« خودم!!ان ب!!ه غ!!رب

« برگشت!(.Cakeرفت و بشکل »کیک

= از اصل فارسی »بنیاد« گرفته شده و بعدها ص!!رف ع!!ربی ب!!ه آنبنیان/بناء

Z  معنی »ساختمان« میدهد. داده ئند و فعال

= باحتمال قوی از ریشه »به« فارسی بمعنی »نیکو« و خرسند، شادمان،بهجه

زیب!امنظر )مث!ل ب!اغ و بوس!تان(. ش!اید هم از »بهچ!ه« )ک!ه در ع!ربی ح!رف چ

نیست و لذا به ج تبدیل شده است( و یا حتا »باغچه«، مش!تق ش!ده باش!د. )این

کلمه مشتقات زیادی در عربی دارد(.

Z با کلمات فارسی »ب!!ه + دل« و ی!!ا »ب!!د + ل« مرب!!وط اس!!ت.بهدل = احتماال

مع!!نی ام!!روزی آن در ع!!ربی عبارتس!!ت از ب!!ددل ش!!دن، ن!!اراحتی، اذیت و آزار

شدن، رنج کشیدن، دل رنجی و غیره.

323

Z از اصل فارسی »به!!ار«بهر/ابهر = )و مشتقات با هرومبهور و دیگران( ظاهرا

مشتق شده ئند. در عربی امروز بمعنی »روش!نی« »درخش!ش« و غ!یره آم!ده

است. )مثل بهار شاد و روشن در مقابل زمستان تیره و تاریک(.

= نگابخ )مستقات دیگر عربی آن عبارتند از: بخینه، مبخه و دیگران(بخافه

= سرنوشت، طالع، نصیب، شانس، قسمت.بخت

= نگا، بخت )مشتقات عربی دیگر دارد مثل منجوت و غیره( بخیت

Z ب!!ا کلم!!اتبخ''تر = خرامی!!دن، جفت!!ک زدن، س!!نگدل و ش!!ادمان ب!!ودن )ظ!!اهرا

»بختور« و »بخته« فارسی مربوط است.

= از فارسی بخس!یدن = پژم!ردن، کم ش!دن، بی ارزش ش!دن، کم به!اءبخس

شدن )با کلمات: بخسانیدن و بخسیده مربوط اس!!ت(. در ق!!رآن مجی!!د هم هفت

و غیره(.20( آیه 2بار آمده است. رک سوره یوسف )

= از هم!!ان بخش!!ش فارس!!ی بمع!!نی عط!!ا ک!!ردن، انع!!ام دادن، فیضبخشیش

رساندن و غیره. در عربی امروز بمعنی »انعام« به ک!!ارگران )مث!!ل رس!!توران و

میگویند.Bakhshishغیره(. در زبان انگلیسی و اروپائی دیگر هم

Fبد( =Badda،د« یع!!نی ن!!اگزیر، ناچ!!ار، بایس!!ته/بایس!!ت، واجب، الزم � ( مث!!ل »الب!!

�ا« و »بتائی!!دن« فارس!!ی مش!!تق ش!!ده اس!!ت )نگ!!ا، ضروری و غیره. از کلمه »بت

بتائیدن( مشتقات دیگر این کلمه در عربی عبارتند از: تبدید، ابادید، مبد�د و غیره.

= بادآر!، بادوار، مثل باد، زود، با عجله، سریع، تند.بداری/بدآر

324

= زمین خرمین کوبی )جمع عربی آن بیادر است.(بیدر

= سرداب، پائین خانه، زیراتاقی، اطاق خلوت، بدرون )= بدروم(

= معرب کلمه »پیاده«، شخص غیرسوار، راهنمای مسافران در ک!!اروان وبیدق

غیره، سرکاروان، ساربان )ش!!اید بی!!دق تلف!!ظ ع!!ربی »ب!!یرق« باش!!د ک!!ه مع!!نی

»علم« پرچم است که راهنمایان کاروان یا چاووشان به دوش خود می کشند.(

= تلف!!ظ ع!!ربی »ف!!یروزه« ی!!ا پ!!یروزه، هم!!ان س!!نگ مع!!دنی آبی رن!!گبیروزج

معروف که در جواهرات بکار میرود.

325