[J.R.R. TOLKİEN’E İTHAFEN...]

İÇİNDEKİLER

“İn a hole in the ground there lived a hobbit.” / Mahmut Sami Yıldız 2

Var ki ne vardır / Funda Gül 4

Fahrenheit 451 ve Yakma Zevki üzerine / Ozan Can Çeküç 5

Avlu / Selene Doğanlar 9

Cambazlar Gülmemeli / Mahmut Sami Yıldız 11

Alçı Tutanakları / Alper Çağatay Güner 12

Bir Nargile Gölgesinin O ‘an’ Tarifi / Funda Gül 15

Gözyaşı Kemiği Koleksiyonu / Mahmut Sami Yıldız 17

Editör: Mahmut Sami Yıldız

Ön Kapak Çizim: Alper Çağatay Güner

Arka Kapak Çizim: Seda Kahraman

Tasarım: Mahmut Sami Yıldız, Mertcan Caner

İletişim: pervazfanzin@gmail.com

‘’Toprağın içinde bir kovukta bir hobbit yaşardı.’’ dedi J.R.R ve sustu. Onunla konuşmak için ağzımı açtığım vakit

karşımda kimsecikler yoktu. Ne J.R.R ne hiç kimse. ‘’Sen…’’ dedi bir ses, ‘’Sen mi çaldın yoksa eski yüzüğümü?!’’

Başımı eğip baktım. Belim boyunda, sivri kulaklı, büyükçe ayaklarının üstü kıllarla örtülü ve oldukça şık giyimli bir

ihtiyar, bana şaşkınca ve bir o kadar da kızgınca bakıyordu. ‘’Hiçbir şey çalmadım be…’’ Cümlemi bitiremedim.

Bunun yerine ‘’Bilbo?!’’ diyebildim yarı şaşkınlık yarı sevinçle.

‘’Evet ya, Bilbo! Bilbo Baggins! Maceraya çıkarak soyadını kirleten hobbit.’’ dedi kızgınlıkla ve ani bir hareketle

dönüp ‘’Çay?’’ diye sordu. Afallamıştım. Ölüm döşeğindeki, son nefesini veren bir ihtiyarın sesi gibi çıktı sesim.

‘’Zahmet olmazsa…’’ diyebildim yalnızca. Çayı ocağa koyup geldi, yavaşça karşımdaki ahşap sandalyeye otururken

‘’Fakat…’’ dedi, şimdi iyice kurulmuştu eski sandalyeye,‘’Seni tanımıyorum!’’ Sesi soğuktu. Bulunmayı çok istediğim

bir yerde istenmediğimi düşünmenin verdiği huzursuzlukla adımı söyledim. Hiçbir şey söylemedi Bilbo. Yüzüme

bakıyordu yalnızca. Birden ayağa kalktı, mırıldanarak ve parmaklarıyla hesaplar yaparak uzunca bir müddet

düşündü. Sonra benden yana döndü, eğilmem için işaret etti ve yüzüme yaklaşarak soğuk ve bir o kadar da

tehditkar bir ifadeyle ‘’Yıllar önce Gollum ile oynamak zorunda kaldığım bilmece oyununda dahi bu kadar

zorlanmadım. Yaşlı Orman üzerine ant içerim ki böyle bir isim duymadım! Kimsin sen? Nerelisin? İnsan olduğun

muhakkak. Gondorlu musun yoksa Rohanlı mı? Ya da Bree’den gelen bir serseri? Nice vakittir şarka yolum düşmedi.

Kaç vakittir insanlar böyle komik giysiler giyer oldu? Yoksa Minas Tirith için artık Kralların Şehri değil de Soytarıların

Şehri mi diyorlar?’’ Bilbo, cevap vermeme fırsat vermeden bir düzine soru sıraladı ve cevaplamak için pek bir vaktim

olmadığını gayet açık ve net bir şekilde belli etti hal ve hareketleriyle.

Boğazımı temizledim. Durumu nasıl açıklayacağımı bilemiyordum. ‘’Aslında ben… Ben Orta Dünya’dan değilim.’’

Bilbo’nun şaşkınlıkla faltaşı gibi açılan gözlerini gördüğüm vakit anladım söze çok yanlış yerden girdiğimi. ‘’Gri

Limanlar’dan denize açılan hiçbir gemi geri dönmedi!’’ dedi Bilbo. ‘’Bakın Efendi Baggins’’ dedim, ‘’Orta Dünya’nın

haritasını, dağlarını, ormanlarını, şehirlerini, her şeyini kendi dünyamınkilerden daha iyi biliyorum ama ne yazık ki,

ah ne yazık ki ben Orta Dünya’dan değilim.’’ Bilbo az da olsa sakinleşmişe benziyordu. Fırsattan istifade devam

ettim ‘’Ama sanmayın ki benim dünyam buradan çok farklı.’’ Devam etmeme fırsat vermeden ‘’Peki hiç hayatında

bir ejderha gördün mü evlat?’’ diye sordu Bilbo laf sokarcasına. ‘’Hayır efendim.’’ diye yanıtladım sorusunu. Bilbo

zafer kazanmış bir komutan gibi sırıtıyordu. “Hayır hiç ejderha görmedim lakin adını işittim. Benim dünyamdaki

ejderhanın adı Smaug değil, Kapitalizm. Tüm ejderhalar gibi o da son derece açgözlü. Altına ve paraya çok düşkün

bir ejderha.’’ Bilbo’nun bu cevabı beklemediği muhakkaktı. ‘’Peki’’ dedi, ‘’Bir cüceyle tanıştığın oldu mu?’’

Gülümsedim, ‘’Kısa boylu, sakallı, dağlarda yaşayan halkı soruyorsunuz değil mi? Hayır hiç cüce görmedim fakat

cücelere benzeyen nice insan tanıdım. Saklamayı ve biriktirmeyi seven nice insan. Tıpkı arkadaşın Thorin’in dedesi,

Erebor’un Smaug’un işgalinden önceki son kralı Thrór gibi. Ve salonları altınlarla, mücevherlerle dolu olan, sizin

Mahmut Sami Yıldız

II

“In a hole in the ground there lived a hobbit.’’

Cüce Dağı yahut Cüce Mahzenleri dediğinize ise benim dünyamda Banka diyorlar.’’ Bilbo, ‘’Banka mı?’’ diye sordu?

‘’Garip bir dağ ismi. Banka’nın kralı kim?’’ Başımı, annesine vazoyu kırdığını söyleyen bir çocuğun başı gibi öne

eğdim. Ve sıkkın bir şekilde ‘’Ne yazık ki Banka’nın kralı, tek ve gerçek hakimi Kapitalizm.’’ dedim. ‘’Yazık olmuş.’’

Bilbo’nun sesinde teselli vardı. ‘’Biliyor musun Bilbo, benim dünyamdaki bir şair ’Halk aşksızsa sokaklar banka

dükkânlarıyla doludur.’ diyor.’’ Üzüldüğü her halinden belliydi Bilbo’nun. Çayı almak için giderken aynı sözleri

tekrarlayıp duruyordu. ‘’Aşksız halk, yazık, çok yazık…’’

Sessizce çaylarımızı yudumlarken derin bir nefes aldı Bilbo, konuşacak sandım lakin hiçbir şey söylemedi. ‘’Siz

Smaug’u def etmiştiniz, biz bunu yapamadık.’’ dedim sessizliği bozmak için. Başıyla tasdik etti ve bambaşka bir konu

hakkında konuşmaya başladı ihtiyar hobbit. ‘’Şark’ta çok büyük savaşların olduğunu söylüyorlar. Yeğenim, Gandalf

ve üç delikanlı hobbit de orada, Minas Tirith’te bulunuyor olabilirler. Çok tedirginim evlat, çok tedirginim.’’

Gülümsemekle yetindim. Biliyordum ki bu konu hakkında tek bir cümle dahi söylesem, Minas Tirith surlarının

önünde uzanan o geniş Pelennor Düzlüğündeki savaşın kazanıldığını söylesem örneğin, J.R.R’a ihanet etmiş

olacaktım. Sustum ve gülümsedim. Lakin bu küçük ihtiyarı böylesine tedirgin görmek yüreğime dokundu. Küçük bir

ipucu mahiyetinde de olsa konuşmaya başladım ‘’Ama çok da umutsuz değiliz!’’ dedim gülümseyerek ‘’Benim

dünyamda da var Gandalf gibi bilge insanlar. Yol göstericiler. Her zaman az da olsa var oldular ve var olacaklar. Ya

da Lorien Elfleri gibi umudu olmayana umut olmak için ölümüne yardıma koşanlar.’’ Gülümsemesinde vakar vardı

Bilbo’nun. ‘’Yahut’’ dedim, gözlerimi Bilbo’nun gözlerine sabitleyerek ‘’Rohanlı Theoden gibi insanlar. Evet onun gibi

insanlar benim dünyamda da var. Theoden’in Gondor’un yardımına koşması gibi yardımını hiçbir zaman, hiçbir

kimseden esirgemeyen insanlar…’’ Bilbo’nun yüzü aydınlandı, gülümsemesindeki vakarın yerini neşe aldı. ‘’Hava çok

güzel!’’ Yerinde duramıyordu, ‘’Gel de dışarıda pipolarımızı tüttürelim!’’ Başımı ‘olur’ manasında eğip ardı sıra

yürüdüm ihtiyar hobbitin.

Bilbo’nun yemyeşil çimlerin arasındaki minik sandalyelerine kurulduk. Tütün tabakasından aldığı bir tutam sararmış

tütün yaprağını uzun saplı piposuna doldurdu. Ve tabakayı bana da uzatıp ikram etti. Almadığımı görünce ‘’Pipo

içmiyor musun yoksa?’’diye sordu şaşkınlıkla. ‘’Ne yazık ki yanımda pipo yok Efendi Baggins.’’ dedim mahcup bir

sesle. Gülümseyip kendi piposunu bana verdi. Yeni bir tane daha hazırladı ve ilk duman halkasını çıkardı yuvarlak

dudaklarının arasından. ‘’Gandalf olsa bu halkalarının içinden binbir türlü şeyler geçirirdi. Ah Gandalf, eski

dostum…’’ dedi iç çekerek. ‘’Ve sen, yeni dostum,’’ dedi bana dönerek. Sevinçle gülümsedim. ‘’Ömrün uzun olsun.

Umarım ejderhanın canına okursunuz!’’ dedi . Teşekkür ettim ve ben de duman halkaları yapmaya başladım Bilbo

ile birlikte. Gözlerimizi yumup huzurla pipomuzu tüttürdük uzunca bir süre.

İşaret ve orta parmaklarımın acısıyla gözlerimi açtığım vakit karşımda kimsecikler yoktu. Ne Bilbo ne hiç kimse.

Parmaklarımı yakan sigaram, artık o sevmediğim dünyada olduğumu hatırlatıyordu. Ve ben mırıldanıyordum kendi

kendime. ‘’Şükürler olsun ki Oxford’ta J.R.R Tolkien adında bir dil profesörü vardı ve şükürler olsun ki boş bir sınav

kağıdına ‘In hole in the ground there lived a hobbit’ yazarak bize Orta Dünya’nın kapılarını açtı!’’

III

Funda Gül

Var ki ne vardır onlar

Yortu süvarileridir bu çoktan ayaklı gidenler

İki kamburunun otururlar süt kaymağı misali arasına

Çoklukturlar kimse değil kimselerdir, kırmızı yasmıktırlar işte biraz

Futursuzca çoğul ek kullanırlar

Göklerin, avuçlarına güneşler doldurduğu sabahın kavuran sevisi

Bırakır yıldızlardan şemsiye gibi yağmur bilmez çöllerine mahali

Ah kumun gazabından yine kuma sığınırlar

Gölgeyi bilmezler ki güneşten korksunlar

Ecele faydası olmaz korkunun dağında yaşarlar

Var ki ne vardır onlar

Varlıklarına şaşar tanrılar

Ki ne diretmedir onların

IV

FAHRENHEİT 451 ve Yakma Zevki üzerine

Bu yazımda Ray Bradbury’nin Fahrenheit 451 adlı romanını ve Yakma Zevki adlı öykü kitabını

elimden geldiğince okuyucuya tanıtacağım ve bir miktar da kendi bakış açıma göre değerlendireceğim.

Ray Bradbury bu kitabında günümüz toplumundaki çürümüşlüğü çok önceden görmüş (kitabın ilk basım

yılı 1953) ve bunu kurguladığı gelecekte iyi bir şekilde yansıtmayı başarmıştır.

Teknolojinin gelişmesiyle insanlar yangına dayanıklı, kolay kolay yanmayan evler yapabilmişler.

Bunu takiben de itfaiyecilerin yangın söndürme işine devam etmelerine gerek kalmamış. Bunun yerine

toplumun mutluluğu ve istikrarı için itfaiyecilere çok daha önemli bir görev verilmiş: sansürcülük, bir

bakıma da toplumun vicdan bekçiliği. Bir toplumu oluşturan birçok azınlık olabilir ki Ray Bradbury’nin

öyküsünde öyle bir toplum var. (Ray Bradbury’nin Amerikalı bir yazar olması nedeniyle kurguladığı

toplumun da Amerika gibi birçok azınlığı barındıran bir toplum olduğu düşünülebilir.) Ve bu azınlıkların

birlikte çatışmadan yaşayabilmesi için onları rahatsız eden kitaplar ortadan kaldırılmalıdır. Kitaptaki itfaiye

şefi Beatty bu durumu şöyle dile getiriyor:”…Zenciler Küçük Siyah Sambo’yu sevmiyorlar, yak gitsin.

Beyazlar Tom Amca’nın Kulübesi’yle ilgili iyi şeyler hissetmezler. Yak gitsin. Birisi çıkmış tütün ve akçiğer

kanseri hakkında bir kitap yazmış. Sigaracılar ağlıyor mu? Yak kitabı. Sükunet, Montag.Huzur Montag…”

Kitabın ana karakteri Guy Montag mutlu bir itfaiyecidir. Montag yaptığı işi şöyle tanımlamaktadır:

”İyi bir iş. Pazartesi günleri Millay, Çarşamba Whitman, Cuma Faulkner, yak kül olsun…”Neden itfaiyeci

olduğunu ve neden kitap yakmak zorunda olduğunu hiç sorgulamamıştır. Bir gün bir olay yaşar, bu olayı

burada anlatmıyorum.(Anlatırsam kitaba bir tür ihanet etmiş olacağımı düşüyorum. Bu yazıyı

hazırlamaktaki amacım insanların kitabı merak edip okumalarını sağlamak. Onun yerine burada kitabın

özetini vermeye kalkışmak, insanların bu özetle yetinip kitaptan yüz çevirmesine neden olmama yol açar ki

Fahrenheit 451’in temel eleştirdiği noktalardan birini yapmış olurum.) ve o günden sonra Montag

hayatındaki bütün yanlışları, işini, eşini, yaşayışını yeniden gözden geçirir.

Toplumun mutluluğu için neden kitap yakılması sorusuna kitapta verilen cevaplardan biri de “…kitaplar

kafa karışıklığı yaratıyorlar, başka bir şey değil! Hiç var olmamış insanlardan bahsediyorlar. Bir kitabın

dediğini öteki kitabın dediği tutmuyor.” Ray Bradbury’nin bu kitabında günümüzde güçlü bir şekilde var

V

Ozan Can Çeküç

olan Pozitivizm’e de yer verdiği ve pozitivizmi eleştirdiği görülüyor. Felsefeden ve edebiyattan bilim gibi

objektif olması, kendi içinde tutarlı, çelişkiye yer vermemesi isteniyor. Pozitivizm kelime anlamıyla

deneysel ve olgularla açıklanabilen (duyularımızla algıladığımız) olayların gerçek olduğunu, deneysel ve

olgusal olmayan şeylerin metafizik olduğunu söyler. Deneye, olguya dayanan olayların “pozitif” olarak

yüceltilmesi bununla beraber felsefe, sosyoloji gibi beşeri dalların metafizik olarak görülüp kenara itilmesi

günümüzde yürütülen bir tür ideolojidir. Günümüzde bilim elde ettiği bilgilerin nasıl yorumlanması

konusunda felsefe yerine pragmatizmle işbirliği yapmaktadır. Felsefesiz bir bilim de teknolojinin,

sermayenin kölesi olmaktan da kurtulamamaktadır.

Ray Bradbury kitabını çıplak olarak göstermeyi başardığı günümüzün acı gerçekleri üzerine kurmuş.

Sanayinin gelişmesi ve tarımsal üretimin artmasıyla bunu dünyanın giderek kalabalıklaşması izledi. Bu

kalabalık kitlenin yönetilmesi için de her şeyin basitleştirilmesi gerekiyordu: kitapların, sinemanın,

televizyonun… Artık televizyonda izlenmeye değer çok az şey gösteriliyor. Ekranlardan eğlence ve yarışma

programları eksik olmuyor. Burda kitaptaki karakterlerden itfaiye şefi Beatty’den bir alıntı

yapıyorum:”Onlara yarışmalar düzenle, en popüler şarkıların sözlerini, devletlerin başkentlerini veya

Iowa’da geçen yıl ne kadar mısır yetiştirildiğini bilerek kazansınlar. Onları patlamalarına neden olmayacak

bilgilerle doldur, öyle lanet olası olaylarla tıka basa yap ki, kendilerini bilgileriyle gerçekten zeki

hissetsinler. Sonra düşündüklerini hissedecekler, hiç kımıldamadan hareket ettikleri hissine kapılacaklar ve

mutlu olacaklar.” Sinemada gösterime giren filmlerin çoğu aksiyon ve seks ile doldurulmuş filmler. Dünya

politikaları artık bir gazete sütununa, bir cümleye, bir manşete dönüşüyor ve insanların zihinlerine sürekli

bir şekilde ıvır zıvır niteliğinde fikirler medya tarafından pompalanıyor. İnsanlar artık belli bir düşünce

üzerinde yoğunlaşamaz hale geliyor. Artık nerdeyse çoğu şey köpük kıvamına gelmeye başlıyor. Biraz

karamsar bir değerlendirme oldu ama biraz karamsarlıktan zarar gelmez.

Peki, Ray Bradbury’nin kurguladığı bir toplumda yaşasaydınız (ki artık çok uzak gözükmüyor

bugüne) ve kitaplar sizin için özel bir dostsa ne yapardınız? Kitap yakmaya gelen sansürcülerle nasıl

mücadele ederdiniz? Ray Bradbury, Fahrenheit 451’i yazarken bir yandan da romanına katmadığı ama

romanla birtakım yakınlıkları olan öyküler yazmıştır. Bu öyküleri de bir kitapta toplamış, kitabın ismi de:

”Yakma zevki, Fahrenheit 451 öyküleri” Bu kitapta farklı öyküler aracılığıyla sansürcülerle nasıl mücadele

edilebilir sorusuna Ray Bradbury’nin cevapları var. Bu kitaptaki “Parlak Anka Kuşu” öyküsü epey ufuk açıcı

nitelikte. Öyküde bir kütüphanecinin kütüphanedeki kitapları yakmaya gelen sansürcülerle mücadelesi

VI

anlatılır. Kütüphaneci, sansürcülere doğrudan karşı koymaz; onların kütüphaneye girmelerine engel

olmaz, kitapların raflardan kaldırılmasına bir şey demez. Baş sansürcü kütüphanecinin bağırıp çağırmasını,

ona yalvarmasını beklerken kütüphaneciden böyle bir tepkisizlik alınca şaşkına döner. Baş sansürcüyle

kütüphanecinin diyaloğu ilgi çekicidir ki buna burada yer vermiyorum. Konuşmaları sırasında yanlarından

geçen insanlar ünlü yazarlardan alıntılar yaparak konuşmaya dâhil olur. Her yanlarından geçen kişi

kütüphaneciye farklı bir şekilde seslenmektedir: ”Bay Shakespeare iyi akşamlar” ya da “Merhaba Keats”

şeklinde. Öykünün sonuna doğru baş sansürcü kütüphanecinin kendisiyle nasıl mücadele ettiğini kavrar.

Baş sansürcü, insanların kitapları hafızalarında kaydederek sakladığını anlar. Baş sansürcü çıldırır ve öykü

biter.

Bence burada ufuk açıcı noktalardan biri, bir şeye (ki bu anlam veremediğimiz, karşı çıktığımız bir

şey olabilir) doğrudan, açık açık karşı çıkmak yerine yeri geldiğinde farklı şekillerle dolaylı yollarla da karşı

çıkabilip başarı sağlanabileceğidir. Türkiye’de bir şeyleri değiştirmek isteyenler (ki kastettiğim anti-

kapitalist bir mücadeledir) alışılmış eylem kalıplarının tekrarlanması yerine farklı, yeni bir eylem tarzı

geliştirmesi gerekmektedir. Öyküde baş sansürcü, insanların ona karşı koyarken bağırıp çağırmasına o

kadar alışmıştır ki kütüphanecinin mücadele şekline hazırlıklı değildir, bu yeni durumla nasıl baş edeceğini

bilemez ve başarısızlığa uğrar.

Fransız film yönetmeni ve aynı zamanda Fransız yeni dalga sinemasının kurucularından François

Truffaut bu kitabı senaryolaştırarak 1966 yılında filme dönüştürmüştür. Fransız Yeni Dalga sinemasının

kökleri 1951 yılında yayınlanmaya başlayan aylık Fransız sinema dergisi olan Cahiers du Cinema’ya

(Türkçesi Sinema defterleri) dayanmaktadır. Bu dergideki eleştiri yazarları geleceğin yeni dalga sinema

yönetmenleri olacaktır. Bu akımın güçlenmesindeki önemli noktalardan biri de Fransızların kendi

kültürlerine bağlılıklarıdır. O dönem Hollywood filmlerinin egemenliği altında geçmektedir ve buna tepki

olarak da Fransızlar kendi filmlerinin de Hollywood filmlerinin yanında gösterime girmesini istemektedir.

Truffaut, Fahrenheit 451’i filme dönüştürerek farkında olmadan kitabın okunması bakımından

kitap aleyhine bir şey yapmış olarak görülebilir. Günümüzde en kısa zamanda bir işi tamamlamak gerektiği

düşünüldüğünden insanlar filmi Truffaut, Fahrenheit 451’i filme dönüştürerek farkında olmadan kitabın

okunması bakımından kitap aleyhine bir şey yapmış olarak görülebilir. Günümüzde en kısa zamanda bir işi

VII

tamamlamak gerektiği düşünüldüğünden insanlar filmi izledikten sonra kitabı okumak istemeyebilirler(ki

çoğunluğun böyle yapacağını düşünüyorum).Kitap okumayan, kitaba gereksinim duymayan bir neslin

gelecekte oluşabileceğini söyleyen bir kitabı filme dönüştürmek, ister istemez de filmi izleyenlerin kitabı

okumayacağına neden olabileceği ihtimalinden dolayı absürt olabilir. Ama gerçek şu ki film kitabın

yanında epey sönük kalmış ve kitaptaki dönüm noktaları ve etkileyici diyaloglar filmde yer almamakta.

Belki de Truffaut insanların ilgisini kitap üzerine toplamak istemiştir.

Yazıyı bitirirken Fahrenheit 451’in geçtiği gelecekteki,kitapların acı sonu,yakılarak yok

edilmesi….Belki de The Doors’un “when the music is over” şarkısında Jim Morrison’ın “Music is your only

friend until the end” dediği gibi Ray Bradbury de kitabında buna benzer bir cümleyi okura fısıldıyor

olabilir. Kitaplar yakılana kadar onlara sadık kalmış karakterlere ya da belki gelecekte kitaptaki kurguya

benzer bir gelecekte yaşayacak kitap aşıklarına adanmış bir yazı olsun bu yazı.

VIII

Selene Doğanlar

Ağır demir kapıyı arkamdan kapatıyorum. Serinlik yüzüme çarpıyor. Soğukluk. Kapıyı kapattıktan sonra çantamın içini kontrol

etmeye başlıyorum. Fotoğraf makinem gözüme çarpıyor. Eski bir makine. İçinde yarısı başka bir ülkede bambaşka bir iklimde

çekilmiş bir film var. Bir şey olmaz nasıl olsa mekanik diye çok hırpaladım onu. Daha da hırpalayacağım. Makineyi elime

alıyorum. Çantayı sırtıma asıyorum. Avludayım ama dikkat etmiyorum nerede olduğuma aklım daha çok nereye gideceğimde.

Evden çıktıktan sonra sağa dön. Solunda çift şeritli bir yol var. Sonuna kadar yürü. Daha büyük bir yol kestiğinde sola dön. Hiçbir

yere sapmadan dümdüz yürü. Hatırlarsın zaten. Kuzenimin tarifi kulağımda. Hatırlar mıyım? Hayatta hatırlamam yanımda biri

vardıysa. Sorarım. Hani sizin bir sokağınız var. Böyle sağlı sollu kafeler pastaneler barlar... Böyle ağaçlar var kocaman. Da?

Sabah saat 10 ama hava birazdan kararacakmış gibi gri. Gökyüzünde bulut yok ya da gökyüzünde gök yok hep bulut. Hayır

kasvetli değil. İçim içime sığmıyor. Seviyorum bu havada yalnız dolaşmayı. Her şeyin farkına daha iyi varıyor insan. Yağmur

birikintisindeki gökkuşağını görüyor.

Köşe başına geliyorum. Karşımda sıra sıra dizili 2-3 katlı gri,krem,kahve rengi binalar var. Eski binalar ama eskimişliklerinde

farklılık var. Kişilik var. Bir binanın sıvası dökülmüşken öbürünün boyası solmuş. Dönmeden önce sağa bakıyorum. Şaşırtıcı değil

ama yapraklarını dökmüş, simsiyah dalları romatizmalı ağaçlar sıralanmış yola sağlı sollu. Sisin arasında güzel bir görüntü. Bir

poz harcamaya değer. Minik makinemi gözüme dayıyorum. Görüntü net değil. Objektifin kenarları küçük su damlacıklarıyla

kaplanmış. Gördüğüm görüntü de büyüsünü kaybetti birden. İki yanda reklam panoları varmış çok çirkin. Ben bakarken onları

görmüyorum. Keşke makinem de benim baktığımı görse. Ben hayalleri görüyorum. O gerçeği görüyor ama paslanıyor neticede.

Sırtımı görüntüye dönüp yürümeye devam ediyorum.Keyfim kaçtı tabii. Fotoğraf makinem hala elimde ama atkıma sarıyorum.

Yün atkı sanki nemden koruyacakmış gibi. Ana yol bir süre sonra sıkıcı bir hale geliyor. Daha tanımadım varacağım yeri. Başka

bir köşe başına geliyorum. Yola paralel bir alt sokaktan gitmeyi düşünüyorum. Birkaç blok devam edip tekrar anayola çıkarım.

Mantıklı ama bu benim için çok ciddi bir karar. Daha önce hiç yoldan çıkmadım. Bildiğim yolda bile yoldan çıkmam ben. Çok

büyük bir cesaret örneği bu. Yıllar sonra çocuklarıma anlatacağım türden. Sola dönmüştüm ben düz gitmem gerekirken. Vay

canına diyecekler.

Bu sokak daha sakin. Arabalar yok. Birkaç insan demir parmaklı kapılardan evlerine girip çıkıyorlar. Hafif bir yağmur başlamış

olsa gerek insanlar siyah şemsiyelerini açmışlar. Kasketim var hissetmiyorum. Yün ama olsun. Sen de dayan minik makine. Bir

süre daha ilerledikten sonra sol tarafta uzakta büyük bir lojman gözüküyor. Komünist dönemin toplu konutları. Gri büyük

binalar. Lojman ile aramda bir oyun parkı var. Eski oyuncaklar: 2 salıncak, 1 kaydırak, 1 de yerde dönen daire. Daireyi 2 kesişen

demir dörde ayırmış. Böylece dört tane çocuk çılgınlar gibi dönebilecekler. Her demir de farklı renkte. Mat renkler. Gri

gökyüzüne ve havada asılı duran sise yakışıyor. Fotoğraf makinesini dürümünden çıkarıp bir poz harcıyorum. Aklıma Kermit

geliyor daha sonra. Sırt çantamdan Kermit’i çıkartıp önce salıncağa oturtuyorum. Klişe. Kaydırak? Düşünme bile. Etrafıma

bakınıyorum. Arkamda romatizmalı bir ağaç var. Dallarına erişebiliyorum. Kermit’i alıp kollarından dallara bağlıyorum. Sadece

dallar ve Kermit. Bir poz daha gidiyor. Bu mevsimde bu şehrin dalları Tim Burton’a adanmış.

Salıncağa otursam diye düşünüyorum. En son ne zaman oturdum? Boşver sonra ellerim demir kokuyor. Yıkayana kadar keşler

gibi parmaklarımı koklayıp duruyorum sonra. Boş parka son kez bakıp yoluma devam ediyorum. Biraz ileride tipik görünüşlü

(ufak tefek ve beyaz saçlı) yaşlı bir kadın omzunda taşıdığı ağırca bir çantayla bir apartmana yöneliyor. Geniş demir kapıyı ittirip

karanlıkta kayboluyor. Kadının girdiği apartmanın önüne geldiğimde duruyorum. İçeriye girmek gibi bir dürtüm var. Yeni bir şey

AVLU

IX

değil bu yaşadığım yerde de böyle isteklerim olur ama ilk defa dürtüye dönüşüyor. Görünmez olmayı isterim ben. Görünmez

olup insanların hayatlarına karışabilmeyi. Sanki bir fırsat gibi bu seferki. Bugün yaptığım ikinci çılgınlık. Fotoğraf makinemi

atkımın arasında saklayıp karanlığa adım atıyorum.

Dar bir geçit bu. Posta kutuları var duvarlarda. Çok eskiler, bir kısmının kapakları eğrilikten kapanmıyor. Bir kedi sürtünüyor

ayağıma. Merdiven arıyorum yukarıya çıkmak için ama yok. Fark ediyorum ki bu bir apartman girişi değil bir koridor. Aydınlık

geri geliyor ve bir demir kapıyı daha ittirip bir avluya varıyorum. Bu beklediğim bir şey değildi. Şaşkınım. Sanki dışarıdan

gördüğüm apartman cepheleri sadece paravanmış gibi. Avlunun etrafı 2-3 katlı evlerle çevrili. Pencereler eski, duvarlar eski.

Üst kattaki evler asma demir merdivenlerle avluya açılıyor. Sol taraftaki merdivene az önce gördüğüm yaşlı teyze yavaş yavaş

tırmanıyor. O gizemli fenomen sayesinde ona baktığımı fark edip kafasını çeviriyor ve bana bakıyor. O ‘an’ havada donup

kalıyor. Daha sonra teyze yavaş yavaş merdivenden çıkmaya devam ediyor. Ben mesajımı alıyorum.

Avlunun ortasında taştan bir havuz var. İçinde siyah bir su birikintisi, yeni yağan yağmurdan. Havuzun ortasında eski bir

Meryem ana heykeli yükseliyor. Bakımsızlıktan kararmış. Ama çok güzel ve çok doğal. Uzunca bir süre hayranlıkla bakıyorum.

Nedir beni burada bu kadar etkileyen bilmiyorum. Gizli bir bahçe bulmak mı? Pastel tonların birbiri ve bu eski kentteki her

şeyle uyumu mu? İçime çekercesine görüntüye bakıp terk ediyorum bu avluyu.

Karanlık koridordan tekrar geçtikten sonra apartmanın önüne varıyorum. Biraz yürüdükten sonra tekrar yol ağzı. Ana caddeye

çıkmak yerine bir alt sokağa sapıyorum. Sokakta yeni bir şey yok. İlk apartman girişini yokluyorum. Kilitli. İlerlemeye devam

ediyorum. Yolun karşı tarafında bir evin girişinde büyük siyah bir jip bekliyor. Şoför koltuğundan iniyor, apartmanın kapısını

açıyor ve avluya sürüyor. Ben de peşinden gidiyorum. Bu sefer bambaşka bir görüntüyle karşılaşıyorum. Geçen seferkinden çok

daha geniş bir avlu, çevreleyen evler daha yeni ve bakımlı. Avlunun ortasına iki tane kocaman jip park etmiş. Biri peşinden

geldiğim olsa gerek. Çok da cazip gelmiyor bu görüntü bana ancak arkamı döndüğümde şaşırıyorum. İçeriye girdiğimde fark

etmediğim açık bir depo var. Üst kata çıkan asma merdivenlerden birinin altına eşyalarını yığmış insanlar. Çeşit çeşit hurda,

çokça kırık dökük sandalye var. Üstü üste sıralamışlar hepsini. Bir tane tahta sandalye diğerlerinden ayrı duruyor. Üzerini bir

kilimle örtmüşler, onun üstüne de miskin bir kedi oturmuş. Deponun etrafı çeşit çeşit saksılarla çevrili. Kimisinde sadece kuru

dallar var kimisinde ise mevsime meydan okuyan kan kırmızı çiçekler. Fotoğraf makinemi dürümden çıkartıyorum. Aceleyle

pozlamaya çalışırken alt kattaki evin perdesi açılıyor ve yaşlı bir adam huysuz bir ifadeyle bana bakıyor. Korkuyorum ve hızla

çıkıyorum o avludan.

Bir yanım avlu gezmeye devam etmek isterken örümcek yanım kıpırdanmaya başlıyor. Ya asıl gitmem gereken yeri

bulamazsam? Son bir avlu diye söz veriyorum kendime daha sonra ana caddeye çıkacağım.

Adımlarımı hızlandırıyorum. Yol ağzına geldiğimde bir üstteki paralel caddeye geçmeye karar veriyorum. Bu sokaktaki ağaçlar

öncekiler gibi romatizmalı değil. Siyah da değiller. Uzun boylular ve sarı yapraklarının çoğu hala yerinde. Ben evlere girip

çıkarken iklim değişmiş diye düşünüyorum kendi kendime. O sırada bir avlu gözüme çarpıyor. Bu avluyu dışarıda

görebiliyorum. Demir bir kapının arkasına gizlenmemiş. Kubbeli bir girişi var. Bu sefer tedirgin olmadan içeriye giriyorum.

Avluyu çevreleyen evler 2-3 katlıdan daha büyükler bu sefer. Asma merdiven de yok. Duvarlar mat bir turuncuya boyalı.

Turuncu.. Bu rengi ilk defa bu şehirde görüyorum. Tam karşıdaki duvarda orta büyüklükte bir saat asılı. Saat üçe on kalayı

gösteriyor. Bileğimdeki saate bakıyorum. On bir. Saatin yanlış olması daha çok hoşuma gidiyor. Gülümsüyorum, farkında

olmam beni mutlu ediyor. Boş bir avluda bozuk bir saat. Hikayesini hayal etmek bana kalıyor. Dönüyorum ve koşarak ana

caddeye çıkıyorum.

X

Mahmut Sami Yıldız

CAMBAZLAR GÜLMEMELİ

Bir eliyle karanfilini, öbürüyle de dostunu

Sımsıkı saran bir cambaz tanıdım

Solar bazen karanfili ve sıkılır canı cambazın

Karanfilin yapraklarını koparmak ister cambaz

Fakat dokunmaz, dokunamaz ona

Çekip gider dostuna

Kızar dostuna cambaz, bağırır, küfreder

O dost ki gıkını çıkarmaz cambaza

Onunla birlikte parlar ve onunla birlikte söner yalnızca

İçini döker cambaz ve içini çeker dostuyla

Pamuk ipliğine çıkar cambaz

Bir elinde karanfil, öbüründe sigara

Göktaşı gibi bir parça düşer sigaradan

Düşer ve pamuk ipliği tutuşturur

Sarsılır, dengesini kaybeder ve

Sonsuz düşüşü başlar cambazın

-Cambazlar gülerken sigara içmemeli

Cambazın kolunda gökyüzü

Lacivert gecede gezinir akrep ve yelkovan

Gecede bir dolunay ve hiç yıldız

Selam eder cambaza ve zamana

Zaman ki henüz bilenmiş keskin bir bıçak

Keser karanfilin özü bu şekerleri

Hiçbir at bu şekerlerden şüphe etmemeli

Ve parlak, beyaz bir ışığın vurduğu

Örtüsü yeşil masanın sahipleri

Siz sorgulayanlar

Yani ki hayatımın Münkerleri, Nekirleri

Vicdanlı olun ulan

Masanızdaki bir geyik yavrusu

Ve bir karanfil ki solan

Lacivert gecede bir dolunay ve hiç…

Yok, hayır, değil hiç, nerdeyse-tek bir yıldız

Selam ettiler cambaza ve zamana

-Cambazlar gülerken yıldız kaymamalı

XI

ALÇI TUTANAKLARI

Geçen gün kalemi tam burdan şu köşedeki ağaca fırlatmıştım. Dün müydü yoksa? Sürünür gibi ağır ağır

ilerledim ağaca doğru. Toprağın üstünde dalgalanan yemyeşil bir çayır olduğunu hayal ettim. Boş kola kutuları ve

köpek pislikleri hayalime ket vuramazdı. Beş metre ilerdeki araba yığını deneyemezdi bile. Sinirlendim. Sağ

bacağımın dizden altı alçıydı, önümdeki şişeye tekme atınca bir güzel sövdü bana. Kızgınlığı geçmemiş daha. "Sen!"

diyorum, "Neden bu kadar haşin davranıyorsun bana?" Herkese tavanı boyarken düştüm ayağımı burktum diyorum.

Der demez başlıyor sızlanmaya, kıvranmaya. İlla her şeyin doğrusu öyle mi? "Tamam sus, uğraşamam şimdi senle."

Yürüdüm. Gökyüzünün ışıklarını yakmışlar gibi, her şey daha bir parlaktı normale göre. Filmlerdeki gibi yavaş çekim-

de ağaca yaklaştım çimenlerin arasında. Kırmızıda fokurdayan çorbadan bir korna sesi gelmeye başladı. Bastonu

tuttuğum sağ elim kasıldı. Eğildim, sol elimle üç beş tane ot popülasyonunu huzursuz ettim. Kalemimi vermeyi

reddettiler. Benim kalemim üstelik o. Benim olmasaydı fırlatır mıydım? Yavaş yavaş doğruldum. Beyaz elbiseli bir

kadın elinde köpeğine bağladığı tasmayı tutuyordu. Elli metrekarelik parkın her yerine basmaya niyetliydi, köpeği de

her yerine sıçmaya. Reklamlardaki bakışma anını yakalar mıyım diye bir an hayal ettim. Yavaşça esen rüzgarda dal-

galanan saçlarını yanına alacak şekilde başını döndürürdü, keskin bir bakış atardı, ben de gülümserdim. hemen ar-

kamı döndüm. Çorba olmuştu ama tuzu eksik biraz sanki. Kaldırıma geldim. Önümdeki kavşakta malzemeler

karışmaya devam ediyordu. O anda iki metalin çarpışmasıyla ortaya çıkacak tipik sesi işittik. Tampondan saçılan par-

çacıkların artçıları, yandaki bir arabalık boşluktan geçenlerin tekerlekleriyle çıkardığı hışırtılar...Sonra kornalar,

küfürler... Tuzu da tamamdı artık.

Eve dönünce yorganı kaldırdım düştüğü yerden. Çarşafı topladım, yastık kılıfını çıkardım, hepsini salona

yığdım. Masanın altında duran boş içki şişelerini tolayıp torbaya koydum. Sonra uzun süredir beyazını görmediğim

yatağa oturup odaya baktım. Bütün günüm giderdi eğer adam gibi temizlemeyi göze alırsam. Alamadım. Sırtı

devirdim tavana bakmaya başladım. Klişeler içinde boğulmak istedim. İçip içip evi dağıtmak, kırıp dökmek sonra

yıkıntının içinde oturup ağlamak. Sonra doğruldum, gittim salondaki kumaş yığınını çamaşır makinesine attım. Mu-

tafkta kahve olacaktı, gidip kendime kavhe yapayıp dedim. Tam kahveyi bardağa koydum baktım su bitmiş. Tele-

fonu elime aldım. İki tane mesaj gelmiş. Birisi iletim mesajıymış, bak sen! Diğeri neymiş? Nerde kalmışım hani

gelcem demişim? Eyvah! Cevap yazıyorum. "Ayağımı burktum ben, ondan gelemiyorum kusura bakmayın haber

vermeyi unutmuşum." Sabah parka kadar giden ben değildim. Su çağırmam yaklaşık 30 saniye sürdü. İşin içinde kar

olunca böyle organize olabilmemize kızdım. Sonra beklerken gidip bi şarkı açayım dedim. Rachmaninoff? Öğle vakti

dinlersem ayıp olur. Portishead mi? Bence de. Telefonu almak için mutfağa geri döndüm. Koridorda düşündüm.

Şimdi mesajı görmüştür. Ararsa bu demek oluyor ki senin için endişeleinyor, seni önemsiyor. Ya kızmışsa haber ver-

medim zamanında diye? "İyi o zaman sonra görüşürüz, geçmiş olsun." yazar gönderir... Telefon çaldı.

Su firması telefonda gösterdiği performansı yolda gösteremedi. Evde oturduk konuşuyoruz. Neden oldu bu

diye sordu önce. Yok yok, önce kapıdan girer girmez "Bu evin hali ne böyle? Çok dağınık." dedi. Aslında demek

istediği "Senin halin ne böyle? Darmadağınsın." Ama düşündüğünü doğrudan söyleyemedi. Benden hala biraz

çekiniyordu sanki. Bunu gözlerinden okuyabiliyordum. Ancak bunun için ona kızamam. Belki de bana acıyordu.

"Toplarım dert değil." dedim. Salona oturduk. Sonra "Eee neden oldu bu? Anlat bakalım." dedi. Telefon konuşma-

Alper Çağatay Güner

XII

sından beri kafamda dönüp duran cevapların arasından birini çabucak seçmem gerekiyordu. Vereceğim cevap ara-

mızdaki iletişim açısından önemli bir kırılma noktası olacaktı. Yalan söylersem duvarı yükseltecektim. Sağ elim

kasıldı, yumruğumu sıktım, sonra gevşettim. "Kavga ettim... Bir barda oldu. Uzun süredir gitmemiştim bara biliyor-

sun pek sevmem, tek başıma hele... " Yüzündeki şaşkınlık öyle doğaldı ki yakalayıp hapsetmek istedim. Vitrine ko-

ymak, canım istedikçe bakmak... Sen kavga etmezsin hiç dedi. Doğru etmem. Yine de etmedim zaten. Adamın teki

ayağıma vurdu, ben de çıktım gittim.

Önce tek başıma oturuyordum. Müzikleri eskiden daha güzeldi bu barın. Aklıma geldikçe kızıyorum.

Otururken kendimi çevreden izole ederdim hep, en arkaya köşeye otururdum. Ama bu sefer tam göbeğe, barmenin

önüne oturdum. Sağım boştu. Solumda şişman ve kel birisi birayı gömüyordu. Kız olsaydım dedim, elimde "Bu gece

yalnızım, oturun konuşalım" yazan pankarta gerek olazdı. Ama erkeğe lazımdı. Yanıma bir kadın geldi oturdu. Bana

uzun uzun baktı. Ben kafamı çevirmedim ama gözümün ucuyla seçebiliyordum. Rahatsız hissettim kendimi, hem de

çok. Demek ki pankarta gerek yokmuş dedim kendime. Sonra kadını gözlemlemeye başladım. 25 mi 30 mu? Giydiği

bluzun dekoltesi dikkate değerdi. Amaca uygun tasarlanan araçlar… Eteğine bakmadım. Bakmamam gerekiyordu.

Konuştukça konuşuyordu. Ellerini çok az kullandı, mimiklerinin abartılı olmasıyla bunu dengelemeye çalışıyordu

demek ki. Öne doğru eğildi, barmenle boş muhabbetler etti, güzel kahkahalar attı. Canım sıkıdı. Bana doğru dönüp

"Canım ateşin var mı?" deyince önce soldaki viski şişelerine baktım bir an için. Sonra herkese canım diye hitap edip

etmediğini sordum. Güldü. Sen de çetin ceviz çıktın dedi. Kalkıp gitmek istedim. Gidemedim. Keşke pankartım

olsaydı, katlayıp atardım ve biterdi. İlgi görmüş olmaktan içten içe memnun olduğumu kendime itiraf etmem için

ayık kalmam gerekiyordu. Ayıktım. Gözlemlemeye devam ettim. Göbekli kel tuvalete gitmişti. Artık solum boştu.

Sağımda gülüşmeler yer kaplamaya devam ediyordu. Yankılanıp yüzüme çarpıyorlardı. Sağ tarafım uyuşuyordu. Bar-

mene kızmaya başladım. Bütün barmenler yavşak olmak zorunda mıydı? Olmayanını da bulacağım diye içimden

geçirdim. İkinci yetmişliği de dikince algıdaki netlik belirgin şekilde kayboldu. Sol tarafım da uyuşmuştu artık.

Sağımdan gelen yaşam enerjisini kara delik gibi emiyordum ancak tükenmiyordu. Sağ elimi sıkıp yumruk yaptım.

Ardından ayağa kalktım, döndüm ve “Sen!” dedim. “Sen de bana acıyorsun değil mi?” “Hayatı kaçıran, ıskalayan,

kaybeden güruh acınası değil mi?” Gözlerini kıstı, ağzı hafiften açıldı ama bir şey demedi. Devam ettim. “Senin için

her şey öyle berrak öyle net ki dehşete kapılıyorum. Erkekleri kategorize ediyorsun. Ezik, korkak, yakışıklı, ukala…

Tedirginlik yaşamıyorsun sen. İki seçenek arasında gidip gelmiyorsun. Kafası karışık olanları küçümsüyorsun. Kafanı

kaldır ve etrafına bak. Şu adamın –barmeni gösterdim elimle- arasında gidip geldiği bişey var mı? Varsa et parçasıdır

o, başka bir şey değil. İşte sen o et parçasından ibaretsin. Diğerleri gibisin ve bunun farkında bile değilsin.” Cebim-

den çıkardığım çakmağı ve saymadan aceleyle hazırladığım kağıt paraları masaya bıraktım. Arkamı dönüp çıkacak-

tım. İki adım attım atmadım, ileri doğru savruldum. Barmen beni tutup kapının yanındaki sandalyeye savurmuştu.

Önce masaya çarptım, sonra yere düştüm. Sağ ayağım sandalyeyle masanın arasında kaldı. Çekemedim. Tekmeyi o

zaman ayağımın üstüne yedim işte. Bir kaç defa daha vurdu. Sonra yan masalardan gelenler tuttular. Göbekli kel

elimden tuttu kaldırdı. Az önce kahkaha atan kadın ağlıyordu. Barmen bana küfür etti, bi daha gelirsem beni has-

tanelik edermiş. Eder. Benden güçlüydü. Göbekliye tutunup dışarı çıktım. Yardıma ihtiyacım olup olmadığını sor-

XIII

du. Hastaneden ambulanstan falan bahsetti. Gözlerinde acıma vardı. Teşekkür edip gittim.

O gece eve giderken yolun kenarındaki küçük parkta durdum. Cebimden not defterimi ve kalemi çıkardım.

Boş yola baktım, turuncu lambalara, açık bırakılan vitrin ışıklarına… Sonra defteri kalemi cebime koyup yürümeye

devam ettim. Bi yandaki sokakta taksi durağı olacaktı. Taksiye binip hastahaneye gittim. İki tane kırık var dediler.

Alçı ne fena şeymiş. Ayağım boğuldu sanki. Boğularak öldü ve yerine başka bir canlı geldi oturdu. O canlıyla ko-

nuşuyorum iki gündür. Bana barda söylediğim sözleri tekrar edip durdu. Saçmalıktan başka bir şey değil dedi. Beş

para etmezsin dedi. Hazır cevap çıkmıştı. Karşındakini ezerek üste çıktığını sanıyorsun. İşin gücün artistlik, sen sanki

çok farklısın, azıcık huyuna gitseydi kadın ağzının suyu akardı bok herif dedi. Karşı çıktım. Bütün gece kavga ettik.

Ama galip gelemedim bi türlü. “Kimseye benzememek için insan, herkese benzeme cesaretini gösterebilmelidir.”

dedi. Sartre okumuştu pislik! İnsanları nasıl kategorize ettiğimi nasıl kesin yargılara vardığımı yüzüme vurunca sinir-

lenip masaya bir tekme attım. Küfür etti. Benle tartışılmazmış. Hem kendini beğenmiş hem inatçıymışım. Hem sonra

korkak dedi bana. Düşün, o kadar kişinin içinde cesurca çıkıp ağzına geleni söyleyen bana! Kendimle hesaplaşacak

cesaretim yokmuş, ayağımla hayali diyaloglar yaratıyormuşum. Ayağım öldü ki benim. Boğdular onu.

Yazarak kendimle hesaplaşmak ve bu işi kapatmak istedim bütün olanlardan sonra. Cesur olduğumu

gösterecektim. Yazmam gereken yeri biliyordum. Giyinip evden çıktım. Parka gittim. Yola en uzak ağacın altına otur-

dum. Saat kaçtı bilmiyorum ama daha hava aydınlanmamıştı. Yazdıklarımı zor seçiyordum. Başlangıçta iyi gittim ama

üçüncü sayfadan sonra kendimle hesaplaşmaktan çok kendimi haklı çıkarmaya çalıştığımı farkedince durdum. Sağ

elimi sıktım. Kalemi tutup yola doğru fırlattım. Kalkıp eve döndüm. Yatakta saga sola yuvarlandım, yorganı yere

attım gökyüzünün lacivertten açık maviye doğru değişimini izledim. Sonra sabah olunca başladığım işi bitirecek he-

vese tekrar kavuştuğumu sandım. Eski püskü birkaç eşyayı tıkıştırdığım küçük odadaki dolabı açtım. İçinden de-

demin uzun şemsiyesini buldum. Bozuktu ama atmamıştı onu baston yapmıştı. Anısı var diye annem de atmamıştı.

Ben neden atmamışım ona şaşıyorum. Gel gör ki işe yaradı şimdi. Bastonumu aldım ve parka geri geldim. Kalemimi

aradım ama yoktu. Başka bir kalemle değil o kalemle yazmam gerekiyormuş gibi üzüldüm. On saniye sonra artık

umrumda bile değildi. Düşünsene, hevesli falan değilmişim.

Sonrası… Sonrasında bir şey yok. Sustu. Dinledi ve sustu. Ona aradığını, işini gücünü bırakıp jet hızıyla geld-

iğini, beni önemsediği için teşekkür ettiğimi söyledim. Konuşurken yüzündeki şaşkınlığı çok sevdiğimi, onu hapset-

mek istediğimi, bu isteğimdeki bencilliğimi anlattım. Gülümserken gözlerinde acıma vardı. Kalktı. Mutfağa doğru

yürürken gözlerime bak(a)madan “Sana bir çorba yapayım mı? Acıkmışsındır.” Dedi. Sonra zil çaldı. Suyu getirdiler.

*Teşekkür: Eren Ozan Bakır’a katkılarından dolayı çok teşekkür ediyorum.

XIV

Funda Gül

Bir Nargile Gölgesinin O ‘an’ Tarifi

Elleri titriyor elleri Selim ’in, güneş ne tarafta, kalem tutacak kıvrımı vermekte zorlanır oldum. Biraz gelincik topla,

şöyle açmışlarından ve yeşile en yakışanından; sen gelincikten anlarmışsın. Mayıs, çarşamba, Nafiz ‘ in nargilesi,

sendeki yıldızlar, hiç bitmesin, erken kalkarmış dolmuşlar, doğru mu buralarda, gecemin ışıkları, denizlerde karanlık

su, yine Nafiz‘in nargilesi…

Selim’in titreyen elinde tuttuğu silahın namlusundan bakıldığında, Nafiz’in alnının görüldüğü bir ‘an’a

şahitlik edeceksiniz hepiniz.

Ölüme mi geldi sıra? Biz gölgeler için. ‘Büyük Huanna, sen yokluktakileri koru, iradeleri seninledir.’ Hep beraber

tekrar ettik. Saat üç yönüne düştük, orada birleştik. Ayinlerimizin saatiydi bu. Gölgeler olarak burada bu saatte

buluşurduk, örtüşürdük. Yemekler saat sekiz yönünde yenir, on iki oldu mu; işte o vakit öldün demektir. Ölenler

Huanna’nın gölgeler aleminden ayrılır; bir başkasının emrine verilirdi, bir başka alemde. Gölge olmak zor iştir ve

sizin gözünüzde hiç var olmamak gibi bir şey, size ait sandığınız bir yansımadan çok daha fazlası, dünyadaki her şeyin

sırf sizin için yaratıldığına inanmanız yansımasından çok dahası. Anlatacağım ama merak etmeyin. Şimdi evlerimize

dağılıp, haberleri seyretme vakti. Bir yerde patlama olmuş, şu ‘enikısagölgeler’ bir örgüt mü ne kurmuşlar,

kullanılması devletimizce yasaklanmış- devlet dedim şaşırmayın, birden fazlaysa sayınız mutlaka olur devletiniz, bir

ikinci varlık yeterlidir kaos için- devletimizce yasaklanmış gün ışığı kullanmış örgüt. Üç gölgeyi silmişler, üç de yaralı

varmış. Niye şaşırdınız var olma çabası işte, bizim burada da işler sizinkinden farklı yürümüyor yani. Enikısagölgeler

eni kısadır, eni uzun olamazlar, oldukça basit bir cebir kendileri.

Elleri titriyor elleri Selim‘in. Oğlum; Selim‘in gölgesidir, Selim’in gölgesi olmak durumunda bırakılmıştır

Büyük Huanna tarafından. Selim kimdir, nedir anlatacağım.

Sadece bir nargile gölgesiyim diye üstüme basıp geçmiyor insanlar, sadece gölgeyim diye oluyor bu her defasında

sizin dünyanızda. Ama işim zor işte nargile gölgesiydim ve Nafiz‘indi o da. Yani kaçıncı sahiplenişteydim, kaçıncı

iyelik ekinde. Büyük adamdı Nafiz, büyük adamlarla büyük meydanlarda büyük toplarla büyük tüfeklerle büyük

patlamalarda büyük adamlar öldürmüştür. Bu yüzden kime sorsanız Büyük Huanna aleminde, ne kadar gururlu

olduğumu size söyleyecektir.

İki, üç, altı, sekiz öncesiydi diye lafa başlardı her defasında Nafiz. Beynine girdikten sonra, çıkmayı unutan bir

kurşundan muzdarip unutmuş zamanların çoğunu derlerdi. Konuşurken aşağı kayan sol, yukarı kayan sağ ağız

köşesine rağmen; benim marifetimdi her defasında nargileyi ağzına dosdoğru götürmesi. Tütünü böyle içmesini

Kızılderili arkadaşı Bo öğretmiş ona. Bunu da anlatır Nafiz; büyük adamlarla bitmez kavgasından ve ya beynindeki

çıkmaz bilmez kurşundan ötürü şaşırmaz dinleyenler. Bo; git dermiş, gel dermiş, ye, iç, sus ve dinle dermiş. Çekimli

eylemler kullanmak; modern zaman masallarına kanmak gibiymiş, o yüzden kullanmazmış. Bir gölge olarak; Nafiz ‘

in beynindeki kurşunun bir metal parçasından çok, Bo‘yu andırdığına şahit olabilirdim eğer fırsat verilseydi. Sırtını

güneşe dönüp, ayak tabanlarından başlayıp önüne doğru uzayıp giden gölgesine, kendi gölgesine, secde edermiş

XV

Nafiz’in derisi kızıl arkadaşı. Bir yakınlığım varsa bu yüzdendir.

Selim ise büyük korkumdur hiç sebepsiz. Elleri ve yamuk

parmakları ve Nafiz’ e bakışları ve yalnızlığı korkutur

korkuturdu. Bir gölge, bir insandan neden korkardı? Bir anda

şuracıkta bir köşecikte nefesimi keseceği, bir parça nargile

dumanındaki varoluşumu yokluğuyla örteceği korkusuyla, kaç

kere Nafiz’ in kesik öksürüklerinin sebebi olmuşumdur

istemsizce bilemezsiniz. Bir gölgenin korkusunun; öksürük

nöbetlerine neden olacağından habersiz niceleri, kabahati

Nafiz’ in ciğerlerinde buldu, tütünün zararlarında… Oysa her

Selim dendiğinde, adı anıldığında, buraya yanı başıma

geldiğinde Nafiz’ i tutardı bitmek bilmez süresiz bir öksürük.

Dünyanın en gereksiz insanlarındandı Selim. Öylece gelmiş de

dünyaya öylece gidecekmişlerden, insanlardan kaçmayı

kendine görev bilmişlerden, gece karanlık sularda yüzmeye

cesaret bulanlardan ama bugününün bahanesini çocukluğuna

atmama cesaretini bulamayanlardan. B. Dağ’ında bu yüzden

yalnız otururdu, bir yandan ondan korkar bir yandan ona

üzülürdüm. Her şey ondandı ya da onaydı. Kaç kere onunla hiç

karşılaşmamayı dilemişimdir ve kaç kere biraz cesaret

edebilmesini. Hiç şüphesiz, bir gölgenin korkularını duyamaz

göremezdi.

Elleri titriyor elleri Selim’in. Selim’in titreyen elinde tuttuğu

silahın namlusundan bakıldığında, Nafiz’in alnının görüldüğü o

‘an’dasınız hepiniz.

Haksız da değilmişim. Oğlum ‘ Çekti tetiği Selim, bir adamı

vurdum’ dediğinde anladım. Bizim Nafiz’ i, benim gölgesi

olduğum nargilenin sahibi olan Nafiz’i vurmuş. Çok yalan

söylerdi demiş, çekmiş tetiği vurmuş.

XVI

Mahmut Sami Yıldız

Dumanlı bir sabaha uyandı yine Züleyha. Odasını havalandırmadan yattığından olsa gerekti. Sigara dumanı tavanla

koyun koyuna uyumuştu tüm gece ve on beş yıllık aktif sigara içicisiyken tüm gece boyunca pasif içici olmuştu

kendisi. Aşağıdaki top oynayan, pantolonunun dizleri alakasız bir kumaşla yamanmış çocuklardan birine seslendi

‘’Hey! Hey yakışıklı! Şu bozukluklarla bana bir ekmek alır mısın? Para üstünü de harçlık yaparsın?’’ Güneşin bütün

rengini alıp götürdüğü pembe bir mandala sıkıştırıp attı bozuk paraları aşağıya, harçlık alacak olmaktan son derece

mutlu olan çocuğa. Çocuk gerçekten çok heyecanlıydı, sokakta ezilmiş kutu kola kutusu ile maç yapan onlarca çocuk

varken kendisi seçilmişti ne de olsa. Cebine attığı birkaç bozuk parayla bakkalın yolunu tutan çocuğu izlemekteydi

Züleyha. Küçük çocuğun cebindeki bozuk paralar öyle ahenkli sesler çıkarıyordu ki, eğer eğitim alırsa ilerde çok

büyük bir perküsyon sanatçısı olabileceğini düşündü.

Ekmeği beklerken hazırladığı kahvaltısını yapar yapmaz kendini sokağa attı büyüleyici güzellikteki genç kadın.

Kahvaltı açlığına fayda etmemişti yine, edemezdi de, hiçbir somut yiyecek ruhunu doyuramazdı. Züleyha, kendisi

bilmese de tarihteki en büyük seri katillerden biriydi. Kırk dokuz er kişiyi katleden bu katil, cinayet masası polislerinin

en büyük kabusuydu adeta. Kırk dokuz ve sıfır. Bu iki sayı Züleyha’nın hayatının kısa bir özeti sayılabilirdi. Kırk

dokuz sayısı muhtemelen değişecekti fakat sıfır sayısının değişmesi yeri yerinden oynatırdı elbette. Ne de olsa sıfır,

Züleyha’nın yaptığı hata sayısıydı.

Züleyha, etrafındaki insanlara bakındı, çevresine ne yararı ne de zararı olan insanlara. Toplama işleminin ‘sıfır’ı

yahut çarpma işleminin ‘bir’i kadar etkisizdi çoğu. Etkisizdi çünkü etkilemek, etkilenmeyi gerektirirdi ve bunu göze

alamıyordu insanlar. İşte bu yüzden soğuk bir kış sabahının güneşi olmaya razı olmuştu hepsi. Güneş demişken,

güneşten nefret ederdi Züleyha, gün ışığıyla uyandığı her gün, güneşe ve Japonlara lanet ederdi. Güneşten nefret

ederdi belki ama gündüzü severdi Züleyha. Pervanenin ışığa olan sevdasına benziyordu belki de bu, ama bulutlar,

evet bulutlar. Bulutlar olanaklı kılıyordu bu sevdayı. Pervane kadar bahtsız değildi Züleyha.

Vapur iskelesine doğru yürümeye başladı genç kadın, bugün tam kendine göre bir kurban bulabileceğini

düşünüyordu, ama şu ana kadar umduğunu bulamamıştı. Planı her zamanki gibiydi. Olağanüstü güzelliğiyle bir

erkeğin aklını başından alacak, zamanı geldiğinde de onu öldürüp göz çukurunda bulunan, çoğu kişinin varlığından

bile haberdar olmadığı gözyaşı kemiğini yani lakrimal kemiği çıkaracak ve koleksiyonuna yeni bir parçayı, ellinci

parçayı ekleyecekti.

Vapur iskelesine gelince duraksadı Züleyha, karşıya geçmekten vazgeçip sahilde yürümek istedi cani canı. On beş

yıllık tecrübeyle yaktı sigarasını. Sigara demişken, on beş yıllık sigara tiryakiliği yüzünden kısa yürüyüşler bile

Züleyha’nın nefes nefese kalmasına neden oluyordu. Boş bir bank aradı gözleri. Bütün banklar doluydu; bazısında

liseli sevgililer, bazısında bira içen işsiz gençler, bazısında sigara içen ihtiyarlar ve birinde, yalnızca birinde kitap

okuyan bir erkek. Kitap okuyan genç adamın bulunduğu banka doğru seğirtti. Kitabı sesli bir şekilde okuyordu genç

adam. Burada da kafa dinleyemeyeceğini düşündü Züleyha, oysa deniz çok güzeldi; görüntüsüyle, sesiyle,

kokusuyla çok güzeldi. Deniz kokusunu çok severdi Züleyha, o tuzlu yumuşak kokuyu. Kalkıp boş bir bank aramaya

karar verdiği sırada genç adamın okudukları dikkatini çekti Züleyha’nın.

Gözyaşı Kemiği Koleksiyonu

XVII

‘’Bir gün bir çocuğa sormuştum, deniz neden tuzludur diye. Babası uzun bir sefere çıkmıştı. Çocuk

hemencecik karşılık verdi: Deniz tuzludur, çünkü denizciler durmadan ağlarlar! Neden denizciler böyle

çok ağlar ki! Çünkü, dedi. Yolculukları bitmez… Onun için de mendillerini hep direklere asıp kuruturlar!

Gene sordum: Ya niçin insanlar üzgün olunca ağlar? Çünkü, dedi, daha duru görebilelim diye gözlerin

camını ara sıra yıkamak gerek!’’

Tam da denizi, tuzlu denizi düşündüğü sırada bu satırların okunması hayli şaşırtmıştı Züleyha’yı. Üstelik

gözyaşından da bahsediliyordu. Şaşkın bakışlarla kitaba baktı. August Strindberg- Düş Oyunu. En kısa zamanda alıp

okumak üzere hafızasına kaydetti kitabın adını. Şaşkınlığı hala geçmemiş bakışlarını yakışıklı genç adamın yüzüne

sabitledi. Gülümsedi. Genç adam da ürkekçe karşılık verdi. ‘’Biliyorum çok garip’’ diyerek söze girdi genç kadın. Ve

kendine çok güvendiğini gizlemeyerek ekledi ‘’Sizi evime davet etmek istiyorum. Yemek yer, film izleriz.’’ Şaşkınlık

ifadesi bu kez de genç adamın mimik kaslarına hükmetmeye başladı. ‘’Size gülümseyen her erkeği evinize davet

eder misiniz?’’ Züleyha şaşırmıştı. İlk defa bir erkek kendine bu kadar direnmişti. Şaşkınlıkla ‘’Hemen hemen!’’

diyerek yanıtladı genç adamın sorusunu. ‘’O halde ben davetinizi geri çevirmek durumundayım, herkes gibi olmaya

hiç niyetim yok.’’ Bütün samimiyetiyle ‘’Farklı olduğunuz için davet ediyorum.’’ dedi genç kadın. İlk kez bir erkeği

öldürmek için değil de sırf istediği için, mutlu olacağını düşündüğü için evine çağırıyordu Züleyha. ‘’Davetimi kabul

ederseniz çok sevinirim.’’ Ani bir hareketle elini uzattı genç adam ‘’Adını dahi bilmediğiniz birini evinize davet

etmeniz çok saçma olur. Adım Yusuf.’’ Şaşırma sırası tekrar Züleyha’ya gelmişti. ‘’Yusuf…’’ diye mırıldandı genç

kadın, ‘’Yusuf…’’

Yemeklerini bitiren ikili yemek masasında sessizce oturuyordu. Züleyha ise kendini zor tutuyordu. Kendini zor

tutuyordu çünkü soğanları doğrarken gözyaşları sel olup akan Yusuf’un gözyaşı kemiğini ölesiye istiyordu.

Karşısındaki erkek Yusuf olmasaydı çoktan ölmüş olurdu. Oysa bu kez farklı olacağını düşünmüştü Züleyha. Kendini

kahinin falına bakmaya çalışan kocakarılar kadar aptal hissediyordu. Bakışlarını yanan muma doğrulttu Züleyha

‘’Mum hem yanar hem ağlar.’’ dedi hüzünlü bir sesle. ‘’Ağlar…’’ Kısık gözlerle güzel kadına baktı Yusuf, genç kadının

söylediklerini anlamamıştı. Kısa bir sessizlikten sonra ‘’İsmet Özel’in çok sevdiğim bir sözünü söyleyeyim mi?’’ diye

sordu Züleyha ve Yusuf’un cevabını beklemeden devam etti ‘’Dünyaya gelmek, bir saldırıya uğramaktır.’’ Cümlesini

bitirmeden çantasındaki silaha davrandı büyüleyici güzellikteki kadın. Silahını Yusuf’a doğrulttuğunda tek silah

çekenin kendi olmadığını anladı. ‘’Ben de sana Jeff Lindsay’in bir sözünü söyleyeyim o zaman.’’ diye söze girdi

Yusuf. ‘’Canavarlar sonsuza dek mutlu mesut yaşamaz.’’ Tanışırken göz göze geldikleri gibi yine göz göze geldi ikili.

Uzun süren sessizliği silah sesi bozdu. Tek bir el silah sesi.

Tek el silah sesi duyduğuna yemin eden komşulara inat Züleyha Y.’nin dairesinden iki ceset çıktı. Komşuların hesap

etmedikleri şey, silahların aynı anda ateşlenmiş olmasıydı. Ertesi günkü gazetelerin yazdığına göre kırk dokuz

kişinin katili Züleyha Y. ölürken bile öldürmüştü. Öldürdüğü kişiyse cinayet masası komiserlerinden Yusuf U.dan

başkası değildi. Hem Züleyha hem de Yusuf’un yaptıkları alıntılar haklı çıkmıştı.

Gözyaşı kemiği koleksiyonu ise bir tıp fakültesi tarafından anatomi dersinde kullanılmak üzere satın alındı. Bu

olağanüstü koleksiyon anatomi makroskobi salonunda günden güne çürüdü. Ta ki bir tıp öğrencisi bu gözyaşı

kemikleri hakkında bir hikaye kaleme alana dek…

XVIII

“Size, ‘Sakın ağlamayın’ demeyeceğim. Çünkü her gözyaşı şerden akmaz.’’

[Gandalf]