PhraKumphan Piwkrajang / Prayoon Saengsai An Analytical ... · Results of Buddhist development through the legends of Phra That Phanom and Phra That Choeng Chum, analyzed from dimension

ปท 3 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2560

191 การศกษาวเคราะหพทธศาสนาผานต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม

พระค ำพนธ ผวกระจำง1 / ประยร แสงใส 2

PhraKumphan Piwkrajang / Prayoon Saengsai บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงค เพอศกษาต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม และเพอวเคราะหพฒนาการพทธศาสนาผานต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม เปนการวจยเชงคณภาพประเภทวเคราะหเอกสาร

ผลการศกษาพบวา โครงสรางพระธาตพนมและพระธาตเชงชมเปนต าราทางประวตศาสตรดานความคด ความเชอของมนษย เพราะต านานมก าเนดใกลชดกบมนษยมากทสด ซงใหความรเกยวกบโลกทศน ความเชอ คานยมของสงคมมนษยในแตละสงคม ขอเทจจรงเกยวกบความเชอเรอง โชคลางอทธปาฏหารย เหตการณเหนอธรรมชาตในความหมายทเฉพาะ ขอเทจจรงเกยวกบอทธพลของพระพทธศาสนาตออาณาจกร สงคม ความคด ตอระเบยบวถการด ารงชวตของมนษยในยคสมยนน ต านานจะแสดงถงอทธพลของพระพทธศาสนาทเขาไปมสวนก าหนดแนวความคดของประชาชนและทฤษฎ 1 นสตปรญญาเอก หลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย e – mail: [email protected] 2 ผศ.ดร. ประจ าสาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน และอาจารยทปรกษางานวจย

กำรศกษำวเครำะหพทธศำสนำผำนต ำนำนพระธำตพนม

และพระธำตเชงชม

An Analytical Study of Buddhism through Legends of Phra That Phanom

and Phra That Choeng Chum

An Analytical Study of Buddhism through Legends of Phra

That Phanom and Phra That Choeng Chum

An Analytical Study of Buddhism through Legends of Phra That

Phanom and Phra That Choeng Chum


192

การปกครอง ตลอดจนสภาพการเมอง เศรษฐกจและสงคม แมสงเหลานจะไมไดบนทกไวเปนลายลกษณอกษรโดยตรง แตผ ศกษาต านานสมยหลงกอาจจะคนพบขอเทจจรง ซงแฝงเรนอยในโครงสรางต านานพระธาตพนมและพระธาต เชงชม

พฒนาการพระพทธศาสนาผานต านานพระธาตพนมและพระธาต เชงชม เมอศกษาวเคราะหในมตสงคมวฒนธรรม จงท าใหทราบไดวา ต านาน อรงคธาต มไดเปนแตเพยงตวบท ทเปนพทธต านานเทานน แตยงมความหมายของการเปนภมต านาน หรอเปนของภมนาม และเปนเอกสารทางประวตศาสตร ทแสดงใหเหนพฒนาการของเครอขายความสมพนธของพนททางสงคมและวฒนธรรมในลมแมน าโขงตอนลางมาตงแตสมยโบราณ ค าส าคญ: ต านาน พระธาตพนม พระธาตเชงชม Abstract

The main purposes of this research were: 1) to study legends of Phra That Phanom and Phra That Choeng Chum, and 2) to analyze Buddhist development through the legends of Phra That Phanom and Phra That Choeng Chum. This study was designed as qualitative research that documents and related literatures were assembled to collect the data. Analyzing these sources was also done to acquire findings.

Results of the legends were shown through structures of Phra That Phanom and Phra That Choeng Chum. The structures of Phra That Phanom and Phra That Choeng Chum had reflected history of human’s thoughts and beliefs since these thoughts and beliefs (known as legends) were



close to human beings. These legends showed: 1) visions, beliefs, and social values in different societies, 2) facts about omens, miracle power, and supernatural power in specific terms, 3) influence of Buddhism on kingdoms, societies, thoughts, regulations, and livings of people in that period, and 4) influence of Buddhism that monitored people’s thoughts, government theories, political condition, economy, and social status. Although, these were not recorded through printed matters, they were useful for other generations to discover facts implied in the structures of Phra That Phanom and Phra That Choeng Chum.

Results of Buddhist development through the legends of Phra That Phanom and Phra That Choeng Chum, analyzed from dimension of social and culture analysis, were shown through a legend of Urangathatu, It indicated that the legend of Urangathatu was not only a Buddhist folklore but also a historical source which showed development of social and cultural relationship among ancient people living in the lower part of Mekong River. Keywords: Legends, Phra That Phanom, Phra That Choeng Chum


194

1. ความเปนมาของปญหา พระธาตเจดย เปนสญลกษณแหงการเคารพบชาอนศกดสทธของชาวพทธ เพราะสงทบรรจอยขางในพระเจดย เปนสงทเกยวของกบพระพทธเจาและพระอรหนตสาวกของพระพทธเจา เชน พระบรมสารรกธาต รอยพระบาท อฐบรขารของพระพทธองค หรอพระธาตของพระอรหนตสาวกของพระพทธองค ซงเปนสงทชาวพทธทวโลกเคารพบชา ต านานพระธาตเจดยอสานไดจารกประวตศาสตรของพระพทธศาสนาไวเปนอยางด วาพระพทธองคไดเสดจมายงดนแดนอสานเมอคร งสมยพทธกาล และไดทรงพยากรณสถานท ทจะประดษฐานพระบรมสารรกธาตของพระองค (อรงคธาต ต านานพระธาตพนม, 2483: 1) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย เดมในต านานสงหนวตเรยกวา อาณาจกรลานชาง เพราะเหตมชางอาศยอยมาก แตมผ สนนษฐานวาทเรยกเชนนนเปนเพราะคนไทยทเคยอยแถวตอนเหนอของแมน าโขงในมณฑลยนนานไดอพยพมาอยในพนทน ทเดมเรยกวา ลานฉาง หรอ ลนฉอง ไทยพวกนนจงเอาค านมาใชเรยกเปนลานชาง (ส.พลายนอย, 2535: 197) แตในประชมพงศาวดารภาคท 1 กลาววาไดมฤาษสองตนพนอง มาเทศนาสงสอนธรรมใหแก ฝงปศาจ ยกษราย และพญานาคทงเจด เมอเทศนาสงสอนแลวไดสรางบานเมองชอวาลานชาง เปนปฐมกอน เพราะเอาภชางเปนนมต (ประชมพงศาวดารภาคท 1 (ตอนพงศาวดารลานชาง), 2457: 1) และสรางเมองเชยงทอง เมองเชยงดง ลอมรอบเมองลานชาง และเมองทงสามรวมกนเรยกวา ศรสตนาคนหต สาเหตเพราะเอานาคทงเจดเปนนมต เจาผครองนครลานชางตงแตป ลางเชง ขนคาน ขนลอ ลกขนบรมราชา ยกจากนานอยออยหนลงมายงเมองลาว ลกขนลอ ชอ ขนชวาล าดบมาถงขนฮง ลกขนฮงนนอาจารยทงหลายเปลยนนามขนเปนทาว



มทงหมด 15 ขน ตงแตเปลยนขนเปนทาว มทาวทงหมด 9 ทาว ตอจากทาวเปนพระยา ตงแตพระยาลง ลกทาวหวาง เปน 9 สบตอกนมา ลกพระยาลงชอพระยาค าผง ตดตอสบราชวงศยงในเชยงทองเชยงดงได 37 พระยาจนมาถงพระไชยลร ชอวา เชษฐาวงโส ทรงพระนามวา พระไชยเชษฐาธราช จงลงไปตงเวยงจนทรเปนมหานครราชธาน (เพงอาง: 15 – 16) ตามต านานกลาววาพระพทธองคเสดจมายงดนแดนลานชาง ทดอย กปปนครอยในเมองศรโคตรบอง แลวประทบอยทหนองคนแทเสอน าและตรสท านายวา ดกอนอานนท เมองสวรรณภมนเปนทอยของ นาค ผเสอน า และยกษ ตอไปในภายหนาเมอตถาคตนพพานแลว พระยาจนทบรเปนใหญในเมองสวรรณภมน พระพทธศาสนาจะเจรญรงเรอง โดยจะมพระอรหนต 2 องคทน าเอาพระธาตสาวกของตถาคตมาประดษฐาน ณ สถานทแคมบง และ พระอรหนตอก 5 องค จะน าเอาพระบรมสารรกธาตของตถาคตมาประดษฐาน ทภเขาหลวง ในขณะทพระอรหนตอก 2 องค พรอมกบพระยาอโศกจะน าเอา พระบรมสารรกธาตของตถาคตมาประดษฐาน ณ สถานทน คอ เมองศรสตตนาค (อรงคธาต ต านานพระธาตพนม, 2483: 1 - 2) ต านานกลาววา พระมหากสสปะเถระ พรอมดวยพระอรหนต 500 องค ไดน าเอาพระอรงคธาตมาประดษฐานไว ณ ภก าพราตามพระพทธพจน และ พระยาทง 5 คอ พระยาสวรรณภงคาร พระยาค าแดง (เจาเมองหนองหานนอย) พระยาอนทปฐนคร พระยาจลณพรหมทต พระยานนทเสน กไดท าการกอสรางพระธาตขน จงเปนปฐมการเกดแหงพระธาตพนมและการเขามาประดษฐานแหงพระพทธศาสนาในดนแดนลานชาง (เพงอาง: 17 – 18) หลกฐานโบราณคดแสดงวา พระพทธศาสนาเขามายงดนแดนลานชาง เมอสมยทศลปะคปตะเจรญรงเรองในอนเดยแลว ดนแดนภาคอสานไดรบ


196

ศลปวฒนธรรมแบบคปตะ ในรปศลปะรวมสมยกบภาคกลางทเรยกวา ศลปะทวารวด ตามหลกฐานทางโบราณคดไดพบอาณาจกรแบบทวารวดอนใหญโตในหลายพนทของภาคอสานไมวาจะเปนทเมองตาดทอง (ยโสธร) เมองฟาแดด สงยาง (กาฬสนธ) เมองเกาทเกษตรสมบรณ (มหาสารคาม) เมองหนองหานนอย (อดรธาน) โดยทอาณาจกรทวารวดเหลานมความเกาแกนานถงพทธศตวรรษท 11 หรอเกาแกมากกวานน (น. ณ ปากน า, 2537: 185 - 194) โบราณสถาน โบราณวตถทส าคญและเกาแกทสดในอสาน คอ พระธาตพนม ไดแฝงความมหศจรรยไวหลายอยาง เชน คตการกอสรางดวยดนดบแลวสมไฟเผาทงองค จงท าใหอฐเรยงกนแนบสนท พระธาตยาคทเมองฟาแดด สงยางถกสรางขนหลงพระธาตพนมเลกนอย มวธการกออฐและเรยงอฐหยาบกวาท พระธาตพนม ซงเปนศลปะสมยทวารวด และพบศลปะแบบเดยวกนน เปนจ านวนมากทอบลราชธาน ศรสะเกษ บรรมย สรนทร นครราชสมา ชยภม ยโสธร นครพนม รอยเอด กาฬสนธ อดรธาน สกลนคร และขอนแกน

ต านานพระธาตภาคอสาน มบนทกไวเชนเดยวกนกบพระธาตลานนา เชน ต านานอรงคธาตพระธาตพนม (นครพนม) ต านานพระธาตเชงชม (สกลนคร) เนอหาในต านานของพระธาตในอสานทงสองนเปนเสมอนนทานและประวตศาสตรททรงคณคาแกการศกษาอยางยง โดยเฉพาะในดานทวาการเขยนต านานนแฝงปรชญาประวตศาสตรอะไรไวบาง กาลเวลาในสมยกอนไดบอกถงขนบธรรมเนยมประเพณไวอยางไร ต านานไดสอถงการสบทอดพระพทธศาสนาและประกาศพระธรรมไวอยางไร รวมทงไดบอกถงขนบธรรมเนยมประเพณทส าคญๆ ไวอยางไรบาง



2. วตถประสงคของการศกษา 2.1 เพอศกษาโครงสรางของต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม 2.2 เพอวเคราะหพระพทธศาสนาผานต านานพระธาตพนม และ พระธาตเชงชม

3. วธด าเนนการวจย 3.1 ขอบเขตดานเนอหา 1. ศกษาโครงสรางของต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม 2. วเคราะหพฒนาการผานต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม 3.2 ขอบเขตดานเอกสาร ในการศกษาครงนผ วจยใชขอมลชนสอง คอ ต านาน ประวตพระธาตเจดยทมผปรวรรตมาจากชนตนและต านานสวนทไดจดบนทกเปนภาษาไทยทจดเปนขอมลชนตน จ านวน 2 ฉบบ คอ (1) อรงคธาต ต านานพระธาตพนม (ฉบบเดม) (2) ต านานพระธาตขามแกน ขอมลชนสอง จ านวน 5 ฉบบ คอ (1) ต านานพระธาตเชงชม (2) ต านานพระธาตนารายณเจงเวง (3) ต านานพระธาตภเพก (4) ต านานพระธาตบงพวน (5) ต านานพระธาตดม


198

3.3 ขนรวบรวมขอมล เพอตอบปญหาทตองการทราบอย 2 ประเดน คอ 1) เพอทราบโครงสราง

ต านานของพระธาตพนมและพระธาตเชงชม 2) เพอทราบการวเคราะหพระพทธศาสนาผานต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม

- ขอมลปฐมภม - ขอมลทตยภม - ขนวเคราะหขอมล - ขนน าเสนอขอมลในรปแบบเอกสาร

4. สรปผลการวจย การศกษาวเคราะหน มวตถประสงค เพอศกษาโครงสรางของต านาน

พระธาตพนมและพระธาตเชงชม และเพอวเคราะหพระพทธศาสนาผานต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม

4.1. โครงสรางของต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม

โครงสรางต านานเปนต านานทกลาวถงการเสดจมายงพนถนของพระพทธเจา และกลาวถงเหตการณส าคญๆ คอ (1) พระพทธเจาทรงเสดจมาโดยทางอากาศยงสถานทในพนถนนนๆ พรอมพระสาวก เชน ในต านานอรงคธาต พระพทธองคทรงเสดจโดยทางอากาศมาลงท ดอนกอนเนา บรเวณหนองคนแทเสอน าแลวจงเสดจไปยงภก าพรา เมอพระองคเสดจมาถงแลวไดเทศนาโปรดเจาเมองในถนนนๆ (2) พระพทธเจาทรงพยากรณสถานททจะประดษฐานพระบรมสารรกธาตของพระองคใหกบเจาเมองในพนถนนนๆ ไดสดบ เชน ทภก าพราจะเปนสถานทประดษฐานพระอรงคธาต และทหนองหานหลวง พระพทธองค



ตรสวา ดกอนอานนทสถานทนจะเปนทประดษฐานของพระบรมสารรกธาตของตถาคตในภายหนา

(3) เมอพระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพานแลว พระมหากสสปะเถระพรอมดวยพระอรหนต 500 องค ไดอญเชญพระอรงคธาตมาประดษฐานไว ณ ภก าพรา (นครพนม) (4) เจาเมองรบสงใหท าการบชาและกอสรางพระเจดยบรรจพระบรม สารรกธาต และท าการสกการะบชาตลอดรชสมยของพระองค (5) เจาเมองในสมยหลงตอมาไดท าการบรณะซอมแซมและท าพธบชาพระธาตเจดยมไดขาดมาจนถงปจจบนน 4.2 วเคราะหพระพทธศาสนาผานต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม เมอน าสาระส าคญจากต านานอรงคธาตตามการรบรของชาวบาน ทอธบายความเปนมาของพระธาตพนม ท าใหเขาใจไดถงวธคดของชาวบานซงเปนสงคมชาวพทธ ทไดน าแบบแผนทเปนชดความร และความเชอตามแนวพทธศาสนามาเปนกรอบในการสรางต านานเพอเลาเรองประวตความเปนมาของพระธาตพนม วามแบบแผนในการสรางต านานทไดรบอทธพลจากแนวคดทางพทธศาสนา นกายเถรวาท ทมตนแบบมาจากลงกา ตงแตชวงพทธศตวรรษท 19 เปนตนมา ทงน เมอพจารณาโดยรวมจะเหนไดวา สาระทส าคญทสดของต านาน อรงคธาต คอ การเลาเรองในลกษณะทเปนศาสนประวต โดยมประเดนหลกอยทการเลาเรองประวตการสรางพระธาตพนม วาเปนพระมหาธาตเจดยทมอายเกาทสดในลมแมน าโขง อกทงยงมลกษณะของการเลาเรองประวตการประดษฐานพระพทธศาสนาเมอแรกเรมในดนแดนราชอาณาจกรลาว - ลานชาง ทครอบคลม


200

พนททงสองฝงแมน าโขง ซงรวมถงอาณาบรเวณภมภาคอสานทอยบนฝงขวาของแมน าโขงดวย

เนอหาของต านานอรงคธาตยงมลกษณะเฉพาะของความเปนทองถนอยคอนขางมาก เรองเลาจากต านานอรงคธาต ไดน าไปสการสรางความสมพนธกบเวลาและสถานททมอยจรง ดงนน เมอพจารณาองคประกอบของโครงเรองในต านานอรงคธาตในมตดานประวตศาสตร สงคม และวฒนธรรม พบไดวาเรองราวในต านานอรงคธาต มแกนเนอหาทส าคญใน 4 ประเดนหลก คอ 1) มเนอหาอธบายสภาพทางภมศาสตรและอาณาบรเวณสถานท โดยเฉพาะสถานทในการรบรของกลมคนทเปนผสรางต านาน ซงในทนคอดนแดนในราชอาณาจกรลาวลานชาง ดนแดนในราชอาณาจกรไทย โดยเฉพาะภาคอสาน และรวมถงอาณาบรเวณบานเมองทอยในลมแมน าโขง 2) มเนอเรองในลกษณะของการสรางบานแปงเมอง หรอการแสดงเรองราวทเกยวกบความเปนมาและการตงหลกแหลงของผคนในแตละทองถน รวมถงเรองราวของแหลงสถานทศกดสทธตามความเชอแบบดงเดม และสถานทศกดสทธตามคตในพทธศาสนา 3) เปนการแสดงเรองราวเกยวกบความสมพนธระหวางบานเมองกบผ คน และกบโบราณวตถโบราณสถานทเนองในศาสนา โดยเฉพาะเรองทเกยวกบการประดษฐานพระบรมสารรกธาต และการสถาปนาพระมหาธาตเจดยใหเปนศนยกลางของบานเมอง ซงในทนคอการประดษฐานพระอรงคธาตทพระธาตพนม และ 4) เปนการแสดงรายละเอยดเกยวกบการล าดบเครอญาต หรอการล าดบสกลวงศของเจาเมอง หรอทเรยกวาต านานเมอง ซงในทนคอการล าดบพระราชวงศพระมหากษตรยแหงราชอาณาจกรลาวลานชาง ความสมพนธของผ คนและบานเมองจากต านานอรงคธาต พระธาตพนมและพระธาตเชงชม พบวาสาระส าคญของต านานไดใหความส าคญกบ



พระธาตพนมในสถานะของการเปนพระมหาธาตเจดยทประดษฐานพระอรงคธาต วา เปนพระมหาธาตเจดยทเปนศนยรวมจตใจของมหาชน และเปนศนยกลางของบานเมองตางๆ ทอยในลมแมน าโขง อรงคนทานไดกลาวถงเสนทางเสดจของพระพทธเจามายงดนแดนในบรเวณสองฟากฝงลมแมน าโขง โดยเสดจผานมายงแวนแควนตางๆ ท าใหสนนษฐานไดวา เสนทางดงกลาวมความหมายแสดงใหเหนถงเสนทางการเผยแผพระพทธศาสนา โดยเรมจากบรเวณเมองเวยงจนทนตลอดลงมาสเมองตางๆ ในลมน าโขงและบรเวณภาคอสานของไทย เชน เมองศรโคตรบรหรอเมองมรกขนคร เมองหนองหานหลวง เมองพานทภกเวยน เปนตน

หรอกลาวไดอกนยหนงวา ต านานอรงคธาตคอหลกฐานส าคญทท าใหเหนปฏบตการทางวฒนธรรมทเกยวกบความเชอ และความสมพนธของผ คน โดยเฉพาะในสวนทเกยวเนองในพทธศาสนาซงเปนความเชอใหม ทเจาเมองของรฐโบราณในแถบลมแมน าโขงรบมาประสมประสานเขากบความเชอดงเดมทเคยมอยมากอน เรองราวในต านานอรงคธาตยงมประเดนทเปนการบรรยายใหเหนสภาพของพนท ทเปนพนททางกายภาพบรเวณภก าพรา หรอบรเวณพระธาตพนม ทบรรจพระอรงคธาตวาเปนบรเวณพนทศนยกลางบรรจบกนระหวางแมน าหลายสาย คอ แมน าโขงทางทศเหนอและทศใต ล าน าก าทางทศตะวนตก และล าน าเซบงไฟทางทศตะวนออก เปนพนททมความส าคญทพญาทงหลายไดมารวมประกอบพธกรรม และมการสรางภก าพราใหเปนพนทศกดสทธ คอ พระธาตพนม และเชอมโยงกบอ านาจของผ ปกครองทมอยในทองถน รวมทงผ คนในแถบบรเวณลมแมน าโขงตอนลาง พญาทงหาพระองคจงเปนตวแทนอ านาจของเมองทง 5 คอ ศรโคตรบร หนองหานหลวง (สกลนคร) หนองหานนอย (กมภวาป) อนทปฐ (เมองพระนคร หรอกมพชา) และเมองจลณ (เมองเวใน


202

เวยดนาม) รวมทงยงแสดงใหเหนเครอขายความเชอมโยงระหวางพญาเมองอนอกหลายเมอง

จงกลาวไดวา ต านานอรงคธาตเปนต านานส าคญแสดงใหเหนการสรางพนททางสงคมผานพนททางกายภาพและพนททางความคดของคนลมแมน าโขงสมยโบราณ ผานการเชอมโยงความเชอดงเดม กลมชนดงเดม และเสนทางการเดนทาง การเลาเรองการประทบรอยพระพทธบาทของพระพทธองค คอการสรางภาพตวแทนความจรงของการประดษฐานพระพทธศาสนาใหเปนศาสนาหลกของแตละบานแตละเมอง เปนสวนหนงของพนทภายในของคนกลมคนในลมแมน าโขงสมยโบราณ สมยลานชาง จนถงปจจบน 5. สรป

จากศกษาต านานอรงคธาตตามการรบรของชาวบาน ทอธบายความเปนมาของพระธาตพนม ท าใหเขาใจไดถงวธคดของชาวบานซงเปนสงคมชาวพทธ ทไดน าแบบแผนทเปนชดความร และความเชอตามแนวพทธศาสนามาเปนกรอบในการสรางต านานเพอเลาเรองประวตความเปนมาของพระธาตพนม วามแบบแผนในการสรางต านานทไดรบอทธพลจากแนวคดทางพทธศาสนา นกายเถรวาท การผกเรองใหดนแดนเหลานเปนสวนหนงของชมพทวป หรอยอสวนของชมพทวปไวในดนแดนของตนนน มใชเกดขนเพราะความบกพรองของความรทางภมศาสตร ผ เขยนต านานเขาใจดทเดยวถงความแตกตางของดนแดนและระยะทางซงหางไกล ความแตกตางของเชอชาต ภาษาและวฒนธรรม แตเปนการตงใจใหเปนเชนนน เพราะถอวาชมพทวปเปนบอเกดของประวตศาสตรของมนษยทงมวลในโลกของพระพทธศาสนา ต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม เปนการเสดจของพระพทธเจาเมอครงในอดตกาล กอนทพระพทธองคจะ



เสดจดบขนธปรนพพาน พระพทธองคเสดจโดยทางอากาศ (ทรงเหาะ) มาท ภก าพรากอน แลวพญานาคจงไดนมนตพระพทธองคเสดจไปยงหนองหานหลวง (พระธาตเชงชม) เพอเทศนาโปรดตอพระยาสวรรณภงคาร กอนจะเสดจไป หนองหานหลวงพระพทธเจาไดประทบรอยพระพทธบาทให แกพญาปลาและพญานาคกอนเพอไวใหแกพญาปลาและพญานาคบชา พระพทธประวตในต านานพระธาตพนมและพระธาตเชงชม ของพระพทธศาสนาเถรวาท จงถอเปนความหลากหลายทางวชาการอยางด 6. ขอเสนอแนะ จากการศกษาเรองน ผวจยมประเดนขอเสนอแนะทไดจากการศกษาอย 2 ประเดนหลกดงน 6.1. ขอเสนอแนะในเชงวชาการ 1) ควรจดสมมนาทางวชาการ โดยเชญ/นมนตและปราชญพทธไดรวมวเคราะหการศกษาพระพทธศาสนากบต านานพนบานแลวตพมพเผยแพร 2) ควรปรวรรตของต านานพนบานทเกยวกบพระพทธศาสนาในแตละภาคของไทยออกมาเปนภาษารวมสมยแลวพมพเผยแพร 6.2 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1) ควรศกษาความเชอตอพระพทธศาสนาในต านานอรงคธาตของลมน าโขง 2) ควรศกษาพทธประวตในต านานพระธาตตามฝาผนง


204

เอกสารอางอง น. ณ ปากน า. (2537). ศลปะโบราณในสยาม. กรงเทพฯ: ดานสทธาการพมพ. ส.พลายนอย. (2535). สารานกรมประวตศาสตรไทย (ฉบบปรบปรงใหม). กรงเทพฯ: อกษรพทยา. อรงคธาต ต านานพระธาตพนม ฉบบเดม. (2483). พมพเปนทระลกในงาน พระราชทานเพลงศพ อ.ต.หลวงประชมบรรณสาร. พระนคร: ไทยเขษม. อรงคธาต ต านานพระธาตพนม ประชมพงศาวดาร ภาคท 1 ตอน พงศาวดารลานชาง. (2457). กรงเทพฯ: โรงพมพไทย.

Documents

PhraKumphan Piwkrajang / Prayoon Saengsai An Analytical ... · Results of Buddhist development through the legends of Phra That Phanom and Phra That Choeng Chum, analyzed from dimension