Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Piƒ Tajjeb g˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja:
Strate©ija Nazzjonali g˙al Malta
2012-2020
Sovrintendenza
tas-Sa˙˙a Pubblika
Ministeru g˙as-Sa˙˙a,
l-Anzjani u Kura fil-Komunità
Drittijiet miΩmuma © Sovrintendenza Tas-Sa˙˙a Pubblika, 2012
Id-dritt ta’ Sovrintendenza Tas-Sa˙˙a Pubblika li ji©i identifikati b˙ala pubblikatur
ta’ dan ix-xog˙ol, ©ie affermat skond l-Att tal-Drittijiet MiΩmuma , 2001.
Ippubblikat g˙all-ewwel darba fl-2012 mis-Sovrintendenza Tas-Sa˙˙a Pubblika,
Direttorat g˙all-Promozzjoni tas-Sa˙˙a u l-Prevenzjoni tal-Mard, 5B, l-Emporium,
Triq C. De Brocktorff, L-Imsida, MSD 1421, Malta.
Drittijiet kollha miΩmuma. Ólief g˙all-kwotazzjoni ta’ siltiet qosra g˙all-finijiet ta’
riçerka u analiΩi, l-ebda parti ta 'din il-pubblikazzjoni ma tista’ ti©i riprodotta, ma˙Ωuna
b’kwalunkwa sistema ta’ rkupru jew traΩmessi fi kwalunkwe forma jew bi kwalunkwe
mezz, mekkaniku, elettroniku, fotokopjar, re©istrazzjoni jew mod ie˙or, ming˙ajr il-
permess minn qabel u tal-pubblikatur.
Il-pubblikatur g˙amel l-akbar sforzi biex jiΩgura li l-URLs g˙as-siti elettroniçi
msemmija f'dan il-ktieb huma korretti u attivi fil-˙in li morna g˙all-istampa.
Madankollu l-pubblikatur m'g˙andhu l-ebda responsabbiltà g˙as-siti u ma jista’
jag˙mel l-ebda garanzija li siti se jibqg˙u attivi jew il-kontenut ikun jew jibqa’ xieraq.
ISBN: 978-99957-0-190-1
Lista ta’ kontributuriDr Ray Busuttil
Suprintendent tas-Sa˙˙a Pubblika, MHEC
Dr Charmaine Gauci
Dr Mariella Borg Buontempo
Is-Sinjorina Maryanne Massa
Is-Sur Charles Micallef
Is- Sinjorina Lucienne Pace
Dr Elaine Zerafa
Id-Direttorat g˙all-Promozzjoni tas-Sa˙˙a
u l-Prevenzjoni tal-Mard, MHEC
Dr Karen Vincenti
Direttorat tas-Sa˙˙a Ambjentali, MHEC
Dr Neville Calleja
Direttorat g˙all- Informazzjoni u Riçerka dwar is-Sa˙˙a,
MHEC
Is-Sinjorina Maria Ellul
Uffiççju tal-Sovrintendenza tas-Sa˙˙a
Pubblika, MHEC
Dr Victoria Farrugia Sant’Angelo
Dr Mario Farrugia
Direttorat g˙all-Kura tas-Sa˙˙a
Primarja, MHEC
Is-Sur Herald Bonnici
Is-Sinjorina Shirley Spina
Is-Sinjorina Maressa Zahra
Direttorat g˙all-IΩvilupp tal-Politika u l-AnaliΩi
Finanzjarja, MFEI
Is-Sinjorina Moira Catania
Is-Sinjorina Pauline Mercieca
Taqsima tal-Politika Ekonomika, MFEI
Is-Sur Godfrey Axiak
Dr Mario Caruana
Is-Sinjorina Maria Schembri
L-Isptar Mater Dei, MHEC
RingrazzjamentiDr Kenneth Grech
Dr Natasha Azzopardi Muscat
Dr John Cachia
Is-Sinjorina Dorothy Gauci
Dr Antonella Sammut
Tim EditorjaliDr Mariella Borg Buontempo
Dr Charmaine Gauci
Dr Karen Vincenti
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
3
Il-Ministeru g˙as-Sa˙˙a, l-Anzjani u Kura fil-
Komunità impenja ru˙u biex imexxi l-iΩvilupp ta’
strate©ija li tindirizza l-isfidi li ©ew identifikati b’mod
effettiv.
Bdejna billi tkixxifna l-fatturi kkumplikati
li jiddeterminaw sfidi b˙al dawn. Imbag˙ad
identifikajna s-setturi li hemm bΩonn li a˙na na˙dmu
mag˙hom fil-missjoni tag˙na biex ng˙inu lill-
popolazzjoni tag˙na ΩΩomm piΩ li huwa tajjeb g˙as-
sa˙˙a.
Bosta entitajiet, minn ministeri o˙ra fi ˙dan il-
Gvern ta’ Malta sa NGOs u s-settur privat, ©ew
ikkonsultati waqt it-t˙ejjija ta’ din l-Istrate©ija. Il-
kontribuzzjonijiet ta’ kul˙add kienu mill-aktar utli, u
a˙na lqajnihom bi pjaçir kbir; minn issa ’l quddiem,
il-parteçipazzjoni kontinwa ta’ kul˙add se tkun
indispensabbli.
Il-kisba u Ω-Ωamma ta’ piΩ tajjeb g˙as-sa˙˙a
jiddependu ˙afna fuq l-g˙aΩliet tal-individwu.
L-ambjent li fih l-individwu jag˙mel l-g˙aΩliet tieg˙u
huwa wkoll ddeterminat minn ˙afna fatturi, setturi u
entitajiet.
Imfassla fuq l-evidenza disponibbli u l-kontribut
stmat ta’ kul˙add, din l-istrate©ija tfittex li tmexxi
bil-parteçipazzjoni u l-kontribut tal-fatturi, is-setturi
u l-entitajiet identifikati, lejn l-iΩvilupp ta’ ambjent
li jakkomoda, kif ukoll jiffaçilita g˙aΩliet sani mill-
individwu li jissarrfu f’piΩ tajjeb g˙as-sa˙˙a.
Nixtieq nirringrazzja lill-membri tal-Kumitat
Intersettorjali ta’ Azzjoni Kontra l-ObeΩità (ICCO),
u lill-membri tat-tim tal-Ministeru tieg˙i, li
kkonsolidaw il-kontribuzzjonijiet ta’ kul˙add favur
l-iΩvilupp ta’ din l-istrate©ija. Nittama li nkomplu
na˙dmu flimkien biex ti©i Ωgurata sa˙˙a a˙jar g˙al
kul˙add.
Dr Joseph CassarMinistru g˙as-Sa˙˙a, l-Anzjani u Kura fil-Komunità
Introduzzjoni
Piƒ Tajjeb g˙as-Sa˙˙a Tul il-ÓajjaJidher b’mod çar li Malta, b˙al
˙afna pajjiΩi o˙ra fid-dinja, qed
tiffaççja sfidi sinifikanti fiΩ-
Ωamma ta’ piΩ tajjeb g˙as-sa˙˙a
fil-popolazzjoni tag˙ha. Din
l-istrate©ija g˙andha l-g˙an li
tindirizza dawn l-isfidi, bl-aktar
mod komprensiv u organizzat
possibbli.
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
4
Membri tal-Kumitat Intersettorjali ta’ Azzjoni Kontra l-Obeƒità (ICCO)Dr Ray Busuttil - Çermen
Suprintendent tas-Sa˙˙a Pubblika, MHEC
Is-Sinjorina Maria Ellul, MHEC
Dr Charmaine Gauci, MHEC
Is-Sinjorina Lucienne Pace, MHEC
Is-Sinjorina Anna Maria Gilson, MEDE
Is-Sur Herald Bonnici, MFEI
Is-Sinjorina Maressa Zahra, MFEI
Is-Sinjura Anna Zammit McKeon, L-Assoçjazzjoni Maltija Kontra d-Dijabete
Is-Sinjorina Mary Debattista, MITC
Dr Simon Manicolo, L-Awtorità tax-Xandir
Is-Sur George Schembri, L-Assoçjazzjoni Maltija g˙al-Lukandi u Restoranti
Is-Sur Victor Battistino, Transport Malta
Is-Sur Marco Dimech, MRRA
Is-Sinjorina Eleanor Ciantar, MRRA
Is-Sinjorina Natasha Farrugia, MRRA
Dr Marguerite Camilleri, Taqsima TuriΩmu u Ûvilupp Sostenibbli, OPM u MEPA
Membri PreçedentiIs-Sur Gianfranco Selvaggi, L-Awtorità dwar it-Trasport
Is-Sur Pierre Gatt, Ministeru tal-Edukazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Xog˙ol
Is-Sur Edgar Cassar, L-Awtorità tax-Xandir
Is-Sinjorina Moira Pace, Ministeru g˙all-Affarijiet Rurali u l-Ambjent
Is-Sinjorina Diane Mallia, MRAE
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
5
Studji nternazzjonali wrew biç-çar tendenzi lejn Ωieda
qawwija fir-rati u l-prevalenza globali tal-piΩ Ωejjed
u tal-obeΩità, kemm fit-tfal kif ukoll fl-adulti. Din
il-problema hija mistennija li tkompli tikber fis-snin
li ©ejjin, u li tkompli taggrava l-konsegwenzi serji ta’
din l-epidemija fuq is-sa˙˙a, l-ekonomija u s-soçjetà.
Is-sitwazzjoni f’Malta mhijiex differenti minn dik fil-
bqija tal-Ewropa, u minn dik madwar id-dinja kollha.
L-Istrate©ija timmira li twaqqaf il-piΩ Ωejjed u r-rati
tal-obeΩità li kull ma jmur qeg˙din dejjem jog˙lew, u
li eventwalment twassal biex jonqsu l-g˙add ta’ nies
li jsofru minn din il-kundizzjoni. B’hekk titnaqqas il-
morbidità u l-mortalità minn kundizzjonijiet relatati,
tonqos il-˙tie©a g˙all-kura tas-sa˙˙a w jonqsu
l-ispejjeΩ relatati mal-produttività, u jkun hemm titjib
fil-kwalità tal-˙ajja.
Wara l-Akkordju ta’ Azzjoni kontra l-ObeΩità ta’
Istanbul (WHO, 2006), id-DiviΩjoni tas-Sa˙˙a
waqqfet Kumitat Intersettorjali ta’ Azzjoni Kontra
l-ObeΩità (ICCO) biex jin˙oloq forum fejn setg˙u ji©u
indirizzati l-fatturi ewlenin li huma d-determinanti
g˙all-obeΩità u ssir ˙idma g˙all-iΩvilupp ta’ strate©ija
biex ti©i indirizzata l-problema. Il-laqg˙at tal-ICCO
kienu ppreseduti minni, u l-membri rrappreΩentaw
firxa ta’ setturi minn g˙add ta’ entitajiet governattivi
u mhux governattivi, fosthom is-setturi tas-sa˙˙a,
tal-edukazzjoni, tal-agrikoltura, tal-finanzi, tat-
trasport, tal-ambjent, tal-iΩvilupp urban, tal-mezzi
tax-xandir u tas-setturi tal-catering. Il-Kumitat
iltaqa’ b’mod regolari matul dawn l-a˙˙ar tliet snin, u
©ew organizzati diversi laqg˙at ta’ koordinazzjoni mal-
membri differenti fuq baΩi bilaterali.
Saret analiΩi tas-sitwazzjoni biex ji©u identifikati
d-diversi inizjattivi li hemm fis-se˙˙ u li g˙andhom
impatt fuq il-©lieda kontra l-problema. Dan kien
segwit minn ˙arsa lejn il-letteratura xjentifika
dwar modi differenti ta’ prevenzjoni tal-obeΩità
u l-identifikazzjoni ta’ prattiki tajbin u interventi
effettivi. G˙alhekk ©ew identifikati numru ta’ oqsma
li je˙tie©u azzjoni, u ©ie ma˙tur grupp multisettorjali
biex jabbozza l-Istrate©ija.
L-Istrate©ija tirrakkomanda li ji©i adottat metodu
multisettorjali biex ji©i intensifikat u kkoordinat ix-
xog˙ol me˙tie© biex it-tendenza tal-obeΩità u tal-piΩ
Ωejjed fost il-popolazzjoni Maltija li dejjem qeg˙da
tikber, tista’ titwaqqaf u titre©©a’ lura. Id-dokument
jiddiskuti l-possibilità ta’ numru ta’ miΩuri ekonomiçi
u fiskali, kif ukoll programmi mmirati b’mod dirett
lejn il-komunitajiet, l-iskejjel, il-familji u l-postijiet
tax-xog˙ol. Jipproponi ukoll aktar bidliet ambjentali
biex jiffaçilitaw Ω-Ωieda fl-attività fiΩika u miΩuri biex
tittejjeb in-nutrizzjoni bl-iskop li jinkiseb u jinΩamm
piΩ tajjeb g˙as-sa˙˙a tul il-˙ajja. Servizzi speçifiçi
ma˙suba g˙all-individwi obeΩi jew li g˙andhom
piΩ Ωejjed g˙andhom ji©u pprovduti minn tim
multiprofessjonali b’firxa ta’ g˙aΩliet disponibbli
skont il-bΩonnijiet individwali kemm tal-adulti kif
ukoll tat-tfal.
L-implimentazzjoni tal-Istrate©ija u tal-Pjan ta’
Azzjoni se titmexxa mill-Grupp ta’ Implimentazzjoni
ta’ PiΩ Tajjeb g˙as-Sa˙˙a u mis-Sovrintendenza tas-
Sa˙˙a Pubblika. Il-Grupp ta’ Implimentazzjoni se
ja˙dem mal-ICCO u ma’ partijiet interessati o˙ra biex
jimplimenta d-direzzjoni tal-istrate©ija deskritta f’dan
id-dokument. L-g˙an a˙˙ari hu li jin˙oloq ambjent
adattat li jwassal biex in-nies jing˙ataw is-setg˙a li
jΩommu piΩ tajjeb g˙as-sa˙˙a tul l-istadji kollha tal-
˙ajja.
Nixtieq nirringrazzja lill-membri kollha tal-ICCO
u lill-membri tal-grupp ta’ abbozzar g˙all-impenn
u l-kontribut tag˙hom lejn it-tfassil ta’ dan id-
dokument nazzjonali, li issa ©ie approvat mill-Gvern.
Dr Raymond BusuttilSuprintendent tas-Sa˙˙a Pubblika
Da˙la
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
6
Taqsiriet
BMI Body Mass Index
CINDI Intervent Integrat f’Livell Nazzjonali g˙al Mard Li Ma Jitte˙idx (Countrywide Integrated
Non-communicable Disease Intervention)
CPD L-IΩvilupp Professjonali Tul il-Óajja (Continuing Professional Development) ECOSI Inizjattiva
Ewropea g˙as-Sorveljanza tal-IΩvilupp FiΩiku tat-Tfal (WHO) (European Child Growth
Surveillance Initiative (WHO)
EPD Taqsima tal-Politika Ekonomika (Economic Policy Division)
FBS Karti tal-Bilanç dwar l-Ikel (Food Balance Sheets)
FMCU Taqsima g˙all-Monitera©© u l-Kontroll Finanzjarju (Financial Monitoring and Control Unit)
GDP Prodott Domestiku Gross (Gross Domestic Product)
HBS St˙arri© Ba©itarju dwar il-Familji (Household Budgetary Survey)
HBSC Studju dwar l-Im©ieba relatata mas-Sa˙˙a fost it-Tfal tal-Iskola (WHO) (Health Behaviour
Study in School Children (WHO)
HELP Pjan g˙al Stil ta’ Óajja b’Ikel Tajjeb g˙as-Sa˙˙a (Healthy Eating Lifestyle Plan)
HEPA EΩerçizzju FiΩiku li jtejjeb is-Sa˙˙a (Health Enhancing Physical Activity)
HIS St˙arri© dwar is-Sa˙˙a bbaΩat fuq Kwestjonarji (Health Interview Survey)
ICCO Kumitat Intersettorjali ta’ Azzjoni Kontra l-ObeΩità (Intersectoral Committee to Counteract
Obesity)
IGT Indeboliment tat-Tolleranza g˙all-GlukoΩju (Impaired Glucose Tolerance)
IOTF Task Force Internazzjonali dwar l-ObeΩità (International Obesity Task Force)
ISEEM Mudell Individwali, Soçjali, Ekonomiku u Ambjentali (Individual, Social, Economic and
Environmental Model)
MEDE Il-Ministeru tal-Edukazzjoni, u x-Xog˙ol (Ministry for Education and Employment)
MEHFA Assoçjazzjoni Maltija g˙all-EΩerçizzju, is-Sa˙˙a u l-Benesseri FiΩiku (Malta Exercise, MFEI
Il-Ministeru tal-Finanzi, l-Ekonomija u Investiment (Ministry of Finance, Economy and
Investment)
MEPA L-Awtorità ta’ Malta dwar l-Ambjent u l-Ippjanar (Malta Environmental and Planning Authority)
MHEC Il-Ministeru g˙as-Sa˙˙a, l-Anzjani u Kura fil-Komunità (Ministry for Health, the
Elderly and Community Care)
MITC Il-Ministeru g˙all-Infrastruttura, it-Trasport u Komunikazzjoni (Ministry for Infrastructure,
Transport and Communication)
MONICA Monitera©© f’Livell Multinazzjonali ta’ Drawwiet u ta’ Determinanti fil-Qasam
tal-Mard Kardjovaskulari (Multinational Monitoring of Trends and Determinants
in Cardiovascular Disease)
MRRA Il-Ministeru g˙ar-RiΩorsi u Affarijiet Rurali (Ministry for Resources and Rural Affairs)
MVPA Attività FiΩika minn Moderata sa Qawwija (Moderate-to-Vigorous Physical Activity)
NCF Qafas tal-Kurrikulu Nazzjonali (National Curriculum Framework)
NEP Politika Nazzjonali dwar l-Ambjent (National Environment Policy)
NFSI Inizjattiva tal-Iskola favur Nutrizzjoni Tajba (Nutrition Friendly School Initiative)
OECD Organizzazzjoni g˙all-Kooperazzjoni u l-IΩvilupp Ekonomiku (Organisation for Economic
Co-operation and Development)
OPM L-Uffiççju tal-Prim Ministru (Office of the Prime Minister)
PSD L-IΩvilupp Personali u Soçjali (Personal and Social Development)
SPH Sovrintendenza tas-Sa˙˙a Pubblika (Superintendence of Public Health)
WHO Organizzazzjoni Dinjija tas-Sa˙˙a (World Health Organisation)
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
7
Min˙abba li minn 40 sa 48% tat-tfal u 58% tal-adulti
huma obeΩi jew g˙andhom piΩ Ωejjed, il-piΩ Ωejjed
fost it-tfal u l-adulti f’Malta qed jo˙loq t˙assib kbir.
Wara li ©iet studjata l-epidemjolo©ija u l-fatturi
baΩiçi u kumplessi li qed jaffettwaw din l-epidemija,
din l-Istrate©ija (2012-2020) tidentifika oqsma
multisettorjali ta’ azzjoni li huma effettivi u li ©ew
ma˙suba biex iwasslu g˙at-traΩΩin u t-tre©©ig˙ lura
tal-epidemija.
L-obeΩità g˙andha effetti konsiderevoli fuq il-
mortalità u fuq il-morbidità, u fir-Re©jun Ewropew
wa˙du tikkawΩa l-mewt ta’ aktar minn miljun
persuna, u t-telf ta’ aktar minn 12-il miljun sena ta’
˙ajja kull sena. Din hija responsabbli g˙al proporzjon
sinifikanti ta’ kaΩijiet ta’ dijabete, ta’ mard tal-qalb
u ta’ pressjoni g˙olja. L-obeΩità tnaqqas t-tul tal-
˙ajja, il-kwalità tal-˙ajja relatata mas-sa˙˙a b’mod
sinifikanti u ΩΩid ir-riskju ta’ bidu ta’ diversi tipi ta’
mard kroniku. Il-konsegwenzi tal-piΩ Ωejjed u tal-
obeΩità fuq is-sa˙˙a huma importanti wkoll fit-tfal,
li fosthom qed jidhru dejjem aktar kundizzjonijiet
relatati mal-obeΩità, inkluΩ sintomi ta’ nuqqas ta’
stima tag˙hom infushom u o˙rajn relatati ma’
problemi ta’ sa˙˙a mentali.
L-obeΩità tikkawΩa piΩ ekonomiku konsiderevoli fuq
is-soçjetà permezz ta’ spejjeΩ akbar g˙at-trattament
ta’ mard assoçjat (spejjeΩ diretti) u spejjeΩ assoçjati
mal-produttività mitlufa min˙abba assenteiΩmu mix-
xog˙ol u l-mewt prematura (spejjeΩ indiretti). Ìie
kkalkulat li l-ispiΩa Ωejda diretta tas-servizzi tas-sa˙˙a
f’Malta relatata ma’ individwi obeΩi u b’piΩ Ωejjed,
meta mqabbla ma’ dik g˙al persuni b’piΩ normali,
hija ta’ kwaΩi 20 miljun ewro fis-sena (fl-2008), li
tammonta g˙al 5.7% tan-nefqa totali g˙as-sa˙˙a.
Dan il-kalkolu ma jinkludix l-ispejjeΩ relatati mal-
mediçini, mal-operazzjonijiet, ma’ servizzi ançillari
u mat-telf ta’ d˙ul. Dan l-ammont jiΩdied g˙al aktar
minn 25 miljun ewro meta ji©u inkluΩi l-ispejjeΩ
relatati ma’ servizzi privati fil-qasam tal-kura tas-
sa˙˙a.
Kumitat intersettorjali mmexxi minn dak li kien
Direttur Ìenerali g˙ar-Regolamentazzjoni tas-Sa˙˙a
Pubblika (Suprintendent tas-Sa˙˙a Pubblika),
twaqqaf biex ti©i evalwata s-sitwazzjoni attwali
u l-evidenza, u biex ti©i Ωviluppata strate©ija
b’rakkomandazzjonijiet g˙al azzjoni. L-g˙an ta’
din l-Istrate©ija huwa li titnaqqas il-prevalenza tal-
obeΩità u tal-piΩ Ωejjed fost il-popolazzjoni Maltija,
u li jinkiseb piΩ tajjeb g˙as-sa˙˙a tul il-˙ajja. Dan
je˙tie© ˙idma interministerjali u multisettorjali,
sabiex isiru bidliet fl-ambjent li ng˙ixu fih bl-g˙an li
dan jinbidel minn wie˙ed li jippromwovi Ω-Ωieda fil-
piΩ (obeΩo©eniku) g˙al wie˙ed li jippromwovi g˙aΩliet
g˙aqlien u piΩ tajjeb g˙as-sa˙˙a ta’ kul˙add.
Sabiex nippromwovu dieta tajba, se jittie˙du
l-azzjonijiet ewlenin li ©ejjin:
It-titjib tad-disponibbiltà u l-adozzjoni ta’ dieta tajba
mill-poplu Malti permezz ta’ politika pubblika favur
is-sa˙˙a fil-livell tal-Gvern.
Óidma mal-partijiet interessati rigward l-edukazzjoni
tal-konsumaturi dwar dieta tajba u l-moderazzjoni
b˙ala prinçipji fundamentali ta’ dieta tajba.
Il-promozzjoni tat-treddig˙ b’mod esklussiv tul
l-ewwel sitt xhur ta’ ˙ajja tat-trabi u tkomplija tat-
treddig˙ fl-ewwel snin tal-˙ajja.
G˙ajnuna lil nisa tqal u lil ommijiet ©odda biex
dawn jadottaw dieta bilançjata li hija ta’ ©id kemm
g˙alihom kif ukoll g˙all-familji tag˙hom, permezz tal-
edukazzjoni u ta’ inizjattivi komunitarji.
L-g˙oti ta’ appo©© lill-iskejjel u lill-familji sabiex
ikel u snacks, inkluΩ xorb, li ji©i ppreparat g˙at-tfal
li jmorru l-iskola jkun sustanzjuΩ u bnin, ming˙ajr
˙afna kaloriji u/jew ammonti Ωejda ta’ xa˙mijiet, açidi
grassi trans, mel˙ u zokkor.
Ir-regolazzjoni tar-reklamar awdjoviΩiv, b˙ar-
riklamar ta’ ikel li huwa ˙aΩin g˙as-sa˙˙a,
speçjalment dak immirat lejn it-tfal.
L-g˙oti ta’ appo©© lill-iskejjel biex ji©u implimentati
r-rakkomandazzjonijiet kollha tad-dokument Pjan
g˙al stil ta' Óajja b'Ikel Tajjeb g˙as-Sa˙˙a (HELP)
u biex ji©u msa˙˙a il-kurrikuli g˙all-IΩvilupp
Sommarju Eƒekuttiv
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
8
Personali u Soçjali (PSD) u tal-Home Economics
b˙ala elementi relatati man-nutrizzjoni u ma’ g˙aΩliet
g˙aqlin.
It-twaqqif ta’ Nazzjonali sabiex jinkiseb tibdil
tal-formulazzjoni ta’ prodotti tal-ikel lokali sabiex
jitnaqqas il-kontenut tal-mel˙, taz-zokkor u tax-
xa˙am saturat u jitne˙˙a x-xa˙am trans.
It-twaqqif ta’ Skema ta’ Ikel Tajjeb g˙as-Sa˙˙a bl-uΩu
ta’ sistema ta’ kodifikazzjoni bil-kulur, li tg˙in biex
ikel bnin ji©i identifikat façilment.
Sabiex nippromwovu l-eΩerçizzju, se jittie˙du
l-azzjonijiet ewlenin li ©ejjin:
IΩ-Ωieda tal-attività fiΩika permezz ta’ politika
pubblika sabiex l-ambjent li ng˙ixu fih ikun wie˙ed li
jippromwovi g˙aΩliet g˙aqlin g˙as-sa˙˙a.
L-implimentazzjoni tar-rakkomandazzjoni ta’ tliet
sig˙at ta’ attività fiΩika fil-©img˙a g˙at-tfal tal-iskola
kollha.
It-t˙e©©i© tat-tfal u tal-©enituri biex juΩaw screen time
log, biex jillimitaw l-g˙add ta’ sig˙at li t-tfal iqattg˙u
jaraw it-televiΩjoni jew quddiem il-kompjuter/
jilag˙bu l-video games, g˙al sag˙tejn kuljum; u biex
fejn ikun possibbli ji©u nkora©©uti ikliet fejn il-familja
toqg˙od bilqieg˙da madwar mejda, minflok toqg˙od
bilqieg˙da quddiem it-televiΩjoni.
L-g˙oti ta’ appo©© lill-Kunsilli Lokali biex iΩidu
l-opportunitajiet disponibbli g˙all-attività fiΩika,
inkluΩ l-uΩu tal-le©iΩlazzjoni u tal-infurzar sabiex
jittejbu s-sigurtà fit-toroq, id-disponibbiltà ta’ spazji
miftu˙a u biex iΩ-Ωoni mibnija jsiru aktar adattati biex
wie˙ed ikun jista jimxi fihom.
Il-Ministeru g˙as-Sa˙˙a, l-Anzjani u Kura fil-
Komunità (MHEC) impenja ru˙u biex jorjenta
s-servizzi tas-sa˙˙a pubblika mill-©did, sabiex
tiΩdied l-importanza tal-promozzjoni tas-sa˙˙a u
tal-prevenzjoni tal-mard. Il-Ministeru impenja ru˙u
g˙all-inizjattivi li ©ejjin:
IΩ-Ωieda u t-titjib ta’ klassijiet g˙all-attività fiΩika u
ghall-kontrol tal-piΩ g˙all-adulti.
It-twaqqif ta’ inizjattivi komunitarji b˙al klabbs tat-
tisjir u ©onna fil-komunità, li jiffokaw b’mod speçjali
fuq il-gruppi soçjo-ekonomiçi l-aktar baxxi u fuq
l-anzjani.
IΩ-Ωieda u t-titjib ta’ klassijiet g˙all-iΩvilupp tal-˙iliet
tal-©enituri u tat-treddig˙ tat-trabi.
Li jipprovdi ta˙ri© u linji gwida g˙all-professjonisti
fil-kura primarja tas-sa˙˙a biex jitjieb l-mod ta’ kif
dawn iwasslu pariri aktar ˙olistiçi fuq u ji©©estixxu
il-kwistjonijiet relatati man-nutrizzjoni, attività fiΩika
u ©estjoni tal-piΩ u ji©i Ωgurat li jing˙ataw l-istess
messa©©i ewlenin.
Óidma id f’id mal-partijiet interessati sabiex ji©u
Ωviluppati kurrikulu u çertifikazzjoni nazzjonali g˙all-
façilitaturi ta’ programmi g˙all-©estjoni tal-piΩ.
It-twaqqif ta’ kliniki multidixxiplinarji g˙all-©estjoni
tal-piΩ Ωejjed fl-adulti u fit-tfal.
Qed ji©u diskussi miΩuri ekonomiçi possibbli li jistg˙u
ja©ixxu b˙ala elementi li jimmotivaw g˙aΩliet g˙aqlin
favur is-sa˙˙a. Qed ji©u proposti studji ta’ fattibbiltà
dwar l-introduzzjoni ta’ taxxi fuq il-vizzji, kif ukoll ta’
inçentivi u sussidji g˙al aççessibilità u affordabilità
akbar ta’ ikel tajjeb g˙as-sa˙˙a.
Il-viΩjoni g˙al din l-Istrate©ija hija li jkun hemm
soçjetà fejn stili ta’ ˙ajja tajbin g˙as-sa˙˙a marbuta
mad-dieta u l-attività fiΩika jsiru n-norma aççettata,
u fejn g˙aΩliet tajbin g˙as-sa˙˙a jkunu façli u
aççessibbli mill-individwi, sabiex ji©i evitat il-mard u
sabiex il-membri tag˙ha jgawdu minn snin itwal ta’
˙ajja ming˙ajr diΩabilitajiet.
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
9
Introduzzjoni - PiΩ Tajjeb g˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja .................................................................................................... 3
Da˙la......................... ................................................................................................................................................... 5
Taqsiriet........ .............................................................................................................................................................. 6
Sommarju EΩekuttiv .................................................................................................................................................... 7
Werrej.............. ............................................................................................................................................................ 9
Kapitlu 1: Introduction ...............................................................................................................13
1.1 Sfond ..................................................................................................................................................................14
1.2 Il-politiki attwali .................................................................................................................................................15
1.3 L-G˙an tal-Istrate©ija .........................................................................................................................................15
Kapitlu 2: Il-KaΩ tas-Sa˙˙a Pubblika g˙all-Azzjoni ..................................................................... 17
2.1 Id-definizzjoni tal-ObeΩità fl-Istadji tal-Óajja .................................................................................................. 18
2.2 Epidemjolo©ija tal-PiΩ Ûejjed u tal-ObeΩità fil-GΩejjer Maltin ........................................................................ 18
2.3 Id-Determinanti tal-ObeΩità ............................................................................................................................20
2.3.1 Il-konsum tal-ikel u fatturi ambjentali ...................................................................................................20
2.3.2 L-inugwaljanzi soçjo-ekonomiçi u l-livelli tal-obeΩità ...........................................................................22
2.3.3 Is-Snin Bikrija .........................................................................................................................................22
2.3.4 PiΩ tat-twelid ...........................................................................................................................................23
2.4 L-Isfidi Ewlenin Ma˙luqa mill-ObeΩità .............................................................................................................23
2.5 L-indirizzar tal-ObeΩità permezz ta’ Politika Pubblika f’Sa˙˙itha ....................................................................24
Kapitlu 3: Economic evaluation of Overweight and Obesity ........................................................25
3.1. Introduzzjon .......................................................................................................................................................26
3.2. Valutazzjoni tal-ispejjeΩ tal-epidemija tal-obeΩità.............................................................................................26
3.3. Strumenti ekonomiçi biex ji©u m˙e©©a g˙aΩliet tajbin g˙as-sa˙˙a ................................................................. 27
3.3.1 Il-Prezzijiet tal-ike ..................................................................................................................................28
3.3.2 Politika dwar it-Taxxa u s-Sussidji ........................................................................................................29
3.3.3 Inçentivi Fiskali G˙al Min I˙addems ......................................................................................................31
3.3.4 Inçentivi g˙all-promozzjoni tal-attività fiΩik..........................................................................................32
3.3.5 Osservazzjonijiet o˙ra .............................................................................................................................32
Kapitlu 4: Il-Promozzjoni tal-Konsum ta’ Ikel Tajjeb g˙as-Sa˙˙a .............................................. 33
4.1 Introduzzjoni .....................................................................................................................................................34
4.2 Il-Politika Nazzjonali dwar l-Ikel ..................................................................................................................... 34
4.3 Statistika Lokali dwar Drawwiet tal-Ikel .........................................................................................35
4.4 Miri g˙all-2020: In-Nutrizzjoni ....................................................................................................................... 36
4.5 L-Indirizzar tal-ObeΩità Matul l-Istadji Kollha tal-Óajja ................................................................................. 37
4.5.1 Il-promozzjoni ta’ dieta tajba fis-snin bikrija sal-età ta’ 4 snin ............................................................ 37
4.5.2 Il-promozzjoni ta’ dieta tajba matul is-snin tal-iskola ........................................................................... 37
4.5.3 Il-promozzjoni ta’ dieta tajba waqt il-˙ajja adulta .................................................................................39
4.5.4 Il-promozzjoni ta’ dieta tajba g˙as-sa˙˙a fuq il-post tax-xog˙ol ..........................................................40
4.5.5 Il-promozzjoni ta’ dieta tajba fl-isptarijiet, fl-istituti u fid-djar g˙all-anzjani ......................................40
4.6 KonkluΩjonijiet ..................................................................................................................................................40
Werrej
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
10
Kapitlu 5: Nippromwovu l-Attività FiΩika .................................................................................. 43
5.1 Introduzzjoni ....................................................................................................................................................44
5.2 L-irwol tal-ambjent ...........................................................................................................................................44
5.3 Rakkomandazzjonijiet ta’ tipi u tul g˙al attività fiΩika .....................................................................................44
5.4 Livelli ta’ attività fiΩika fost il-popolazzjoni Maltija ......................................................................................46
5.5 Miri g˙all-2020: L-attività fiΩika .....................................................................................................................48
5.6 Struttura Istituzzjonali: L-Attività FiΩika ........................................................................................................48
5.7 Ostakli attwali g˙at-twettieq ta’ attività fiΩika volontarja u mhux volontarja .................................................49
5.8 L-attività fiΩika fl-ambjent tal-post tax-xog˙ol ................................................................................................50
5.9 L-attività fiΩika permezz ta’ organizzazzjonijiet sportivi ...................................................................................51
5.10 KonkluΩjoni ........................................................................................................................................................51
Kapitlu 6: Servizzi tal-kura tas-sa˙˙a ..........................................................................................53
6.1 G˙anijiet tal-G˙oti tas-servizzi ........................................................................................................................54
6.2 Orjentazzjoni mill-©did tas-Servizzi tas-Sa˙˙a ................................................................................................ 54
6.3 L-IΩvilupp tas-Servizzi f’livell Komunitarju ...................................................................................................... 54
6.3.1. Programmi g˙all-kontroll tal-piΩ............................................................................................................ 54
6.3.2 Programmi ta’ attività fiΩika ................................................................................................................... 55
6.3.3. G˙aqdiet tat-tisjir fil-komunità .............................................................................................................. 55
6.3.4. L-g˙oti ta’ pariri dwar stili ta’ ˙ajja xierqa minn professjonisti tas-sa˙˙a ........................................... 55
6.3.5 Servizzi ©eneralizzati pprovduti mill-Kura Primarja ............................................................................. 55
6.4 L-iΩvilupp ta’ Servizzi Speçifiçi .........................................................................................................................56
6.4.1 Il-kontroll tal-PiΩ Ûejjed u tal-ObeΩità fl-Adulti .................................................................................... 56
6.4.2 Il-kontroll tal-PiΩ Ûejjed u tal-ObeΩità fit-Tfal ....................................................................................... 56
6.5 KonkluΩjoni ...................................................................................................................................................... 57
Kapitlu 7: Implimentazzjoni tal-Istrate©ija ................................................................................ 59
7.1 RiΩorsi Uman .....................................................................................................................................................60
7.2 Sorveljanza u Riçerka ........................................................................................................................................60
7.2.1 Sorveljanza ..............................................................................................................................................58
7.2.2 Riçerka ....................................................................................................................................................58
7.3 L-Implimentazzjoni tal-Istrate©ija ....................................................................................................................61
Glossarju tat-Termini ................................................................................................................................................62
Referenzi.... ................................................................................................................................................................64
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
11
Tabelli
Tabella 1: Persenta©© ta’ piΩ Ωejjed u obeΩità fit-tfal
kollha ta’ età ta’ 6 snin f’Malta u G˙awdex fl-2007
Tabella 2: Segwitu, tal-2008 u tal-2010, tal-grupp ta’
tfal (ta’ età ta’ 6 snin) tal-2007
Tabella 3: Persenta©© ta’ tfal ta’ età ta’ 11, 13 u 15-il
sena b’BMI awto-rrappurtat ‘l fuq mill- 85 çentili fl-
2002 u fl-2006
Tabella 4: L-ispejjeΩ annwali tal-istat g˙all-kura tas-
sa˙˙a attribwiti lill-piΩ Ωejjed u lill-obeΩitàg˙all-2008,
u l-ispejjeΩ pro©ettati g˙all-2010
Tabella 5: L-ispejjeΩ annwali tal-kura tas-
sa˙˙a nazzjonali attribwiti lill-piΩ Ωejjed u lill-
obeΩitàg˙all-2008, u l-ispejjeΩ pro©ettati g˙all-2010
Illustrazzjonijiet
Illustrazzjoni 1: Persenta©© ta’ BMI awto-rrappurtat
g˙all-ir©iel, skont il-kategorija tal-età
Illustrazzjoni 2: Persenta©© ta’ BMI awto-rrappurtat
g˙an-nisa, skont il-kategorija tal-età.
Illustrazzjoni 3: Persenta©© ta’ BMI awto-rrappurtat
g˙all-ir©iel u g˙an-nisa
Illustrazzjoni 4: Portafoll ta’ G˙aΩliet g˙all-
Prevenzjoni tal-ObeΩità
Illustrazzjoni 5: Tnaqqis fir-rati tal-obeΩità g˙al
persuni ta’ età ta’ 25 sena u ta’ 65 sena, u g˙all-
popolazzjoni kollha
Illustrazzjoni 6: Parteçipazzjoni f’livell moderat ta’
attività fiΩika fil-©img˙a fl-adulti
Illustrazzjoni 7: Il-frekwenza ta’ attività fiΩika minn
moderata sa qawwija f’persuni ta’ età ta’ 13-il sena
Illustrazzjoni 8: Óin allokat g˙all-attività fiΩika kull
©img˙a fl-iskejjel primarji f’Malta
Lista ta’ Tabelli u Illustrazzjonijiet
Introduzzjoni
Kapitlu 1
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
14
u l-g˙arfien dwar il-benefiççji tal-attività fiΩika u ta’
dieta tajba g˙as-sa˙˙a, b’mod speçjali dawk tad-dieta
Mediterranja. Dawn l-isforzi issa ©ew akkumpanjati
minn sforzi ©odda mmirati biex jibdlu l-im©iba tan-
nies, permezz ta’ inizjattivi li ©ew implimentati fil-
komunitajiet u fil-postijiet tax-xog˙ol. Barra minn
hekk, matul dawn l-a˙˙ar snin il-Gvern iffinanzja
klassijiet g˙all-kontroll tal-piΩ, filwaqt li ©ew
ipprovduti wkoll klassijiet g˙all-eΩerçizzju fiΩiku.
Il-pajjiΩ qed jiffaççja epidemija tal-obeΩità li qed
ji©i kkalkulat li qed tiswa €20 miljun kull sena fi
spejjeΩ mediçi biss. Dan kien ©ie kkalkulat min˙abba
livelli og˙la ta’ inpatient stays u day care stays,
konsultazzjonijiet ma’ speçjalisti u ma’ tobba tal-
familja, meta mqabbel ma’ nies ta’ piΩ normali
(Calleja N, Gauci D, 2009). Rapporti internazzjonali
mill-Istati Uniti tal-Amerika (Childhood Obesity,
2010) u r-Renju Unit (Foresight Report, 2010)
˙admu kalkoli pro©ettati li jindikaw li sal-2050
l-ispejjeΩ relatati mal-obeΩità se jirduppjaw, sakemm
ma titte˙idx azzjoni immedjata biex it-tendenza
attwali fl-obeΩità titre©©a’ lura. L-implikazzjonijiet
ekonomiçi tal-obeΩità huma deskritti fil-Kapitolu 3.
Politika u inizjattivi ambjentali li jag˙mlu l-g˙aΩliet
g˙aqlin fin-nutrizzjoni u l-attività fiΩika façilment
disponibbli u aççessibbli g˙al kul˙add huma bidliet
aktar effettivi fil-©lieda kontra l-obeΩità. Dawn
l-oqsma ewlenin tal-Istrate©ija se ji©u analizzati aktar
fil-fond fil-Kapitoli 4 u 5.
Il-provvista ta’ servizzi lil persuni li jinsabu f’riskju
jew li di©à jbatu minn kumplikazzjonijiet relatati ma’
piΩ Ωejjed u mal-obeΩità hija deskritta fil-Kapitolu
6. Fid-dokument ta’ Strate©ija kollu qed ti©i m˙e©©a
t-tfittxija g˙all-innovazzjoni u g˙ar-riçerka ©dida
dwar lakuni li ©ew identifikati fl-g˙arfien u fil-
prattika. Se ji©u allokati riΩorsi biex dawn il-lakuni
ji©u indirizzati.
1.2 Il-politiki attwaliIl-Qafas Strate©iku Nazzjonali ta’ Referenza 2008-
2013 di©à jqieg˙ed is-sa˙˙a tal-popolazzjoni
f’poΩizzjoni kruçjali: “Fid-dawl tal-bidliet demografiçi
1.1 Sfond Il-piΩ Ωejjed jippreΩenta lir-re©jun Ewropew bi sfida
ming˙ajr preçedent fil-qasam tas-sa˙˙a pubblika.
Il-prevalenza tal-obeΩità qed tiΩdied b’rata mg˙a©©la
˙afna u ©ie kkalkulat li sa tmiem s-sena 2010, sa 30%
tal-adulti kienu obeΩi (WHO, 2010).
Anki l-popolazzjoni Maltija qed tiffaççja prevalenza
tal-obeΩità li qed tiΩdied fl-kategoriji tal-etajiet kollha.
L-istudju ta’ punt ta’ tluq MONICA (WHO, 2005) li
sar f’nofs is-snin 80 iddokumenta b’mod uffiçjali rati
g˙olja ta’ prevalenza ta’ piΩ Ωejjed u obeΩità fl-adulti,
kif ukoll ta’ ko-morboΩitajiet relatati. Sal-1990,
Ωew© dokumenti ewlenin lokali uffiçjali, L-Ikel u
s-Sa˙˙a f’Malta (Food and Health in Malta) u ViΩjoni
tas-Sa˙˙a 2000 (Health Vision 2000) indikaw
tendenzi ta’ livelli ta’ obeΩità li kienu qed jiΩdiedu
fost il-kategoriji tal-etajiet kollha. A©enziji xjentifiçi
u tas-sa˙˙a internazzjonali b˙all-Organizzazzjoni
Dinjija tas-Sa˙˙a u t-Task Force Internazzjonali
dwar l-ObeΩità sabu li t-tfal u l-adulti Maltin huma
fost l-itqal, kemm fl-Ewropa kif ukoll fid-dinja kollha
(WHO, 2010).
Kif ©ie indikat mill-Akkordju Ewropea dwar il-
Ìlieda Kontra l-ObeΩità (WHO, 2006), il-problema
tal-obeΩità ma tistax tibqa’ ti©i ttrattata permezz
ta’ kampanji jew interventi ©eneriçi li jiffokaw biss
fuq il-˙olqien ta’ kuxjenza dwar dieta tajba, dwar
l-attività fiΩika u dwar l-enfasi fuq ir-responsabbiltà
tal-individwu g˙all-bidla. Dan l-approçç jidher li kien
˙afna inqas effettiv milli kien hemm bΩonn. Hemm
bΩonn ta’ strate©iji u approççi differenti fit-trattament
tar-ra©unijiet g˙alfejn soçjetà hija ‘obeΩo©enika’
jew ikkaratterizzata minn ambjenti li jippromwovu
l-konsum Ωejjed ta’ ikel, dieti ˙Ωiena g˙as-sa˙˙a u
nuqqas ta’ attività fiΩika.
Matul dawn l-a˙˙ar 20 sena, il-parti l-kbira tal-isforzi
ta’ Malta biex ti©i mraΩΩna t-tendenza li dejjem qed
tiΩdied tal-livelli ta’ obeΩità ©ew immexxija minn
inizjattivi relatati mal-edukazzjoni fis-sa˙˙a u
permezz ta’ kampanji pubbliçi fuq skala kbira. Dawn
kienu primarjament immirati biex iΩidu l-kuxjenza
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
15
u ta’ popolazzjoni li qed tixjie˙ li ©ew deskritti qabel,
huwa essenzjali li n-numru ta’ snin produttivi ta’
xog˙ol ming˙ajr kumplikazzjonijiet ta’ mard tal-
membri tal-popolazzjoni li ta˙dem jiΩdied” (pa©na
47). Óaddiema b’sa˙˙ithom huma çentrali sabiex
jintla˙qu l-g˙anijiet tal-politika nazzjonali ViΩjoni
2015, tad-diversifikazzjoni tal-ekonomija tag˙na,
tal-promozzjoni tal-kompetittività u tal-enfasi fuq
attivitajiet ibbaΩati fuq l-g˙arfien. Il-grupp ta’ mard
mag˙ruf kollettivament b˙ala mard li ma jitte˙idx
(NCDs), b˙all-mard kardjovaskulari, id-dijabete u
l-puplesija, huma responsabbli g˙al 82% tal-imwiet
f’Malta. L-obeΩità hija kemm fattur ta’ riskju kif ukoll
element li jikkontribwixxi g˙all-imwiet u g˙all-mard.
Óafna minn dan il-mard jista’ ji©i evitat primarjament
permezz ta’ bidliet fl-istili ta’ ˙ajja.
G˙aΩliet u stili ta’ ˙ajja tajbin g˙as-sa˙˙a huma inkluΩi
b˙ala parti mill-element çentrali tal-abbozz tal-Qafas
tal-Kurrikulu Nazzjonali (NCF) kemm fi ˙dan il-
lezzjonijiet tal-IΩvilupp Personali u Soçjali (PSD) kif
ukoll fl-Edukazzjoni FiΩika, fil-Home Economics u fil-
lezzjonijiet tax-Xjenza u l-Bijolo©ija fi stadji differenti
tal-edukazzjoni tat-tfal Maltin. L-iskejjel di©à
impenjaw ru˙hom biex jimplimentaw il-Pjan g˙al stil
ta'Óajja b'Ikel Tajjeb g˙as-Sa˙˙a (HELP) - linji gwida
dwar dak li g˙andu ji©i mg˙allem dwar l-ikel fl-iskejjel
fil-kuntest tas-sa˙˙a, inkluΩ liema o©©etti tal-ikel
g˙andhom ikunu disponibbli fit-tuck shops/canteens
tal-iskejjel.
L-abbozz tal-Politika Nazzjonali dwar l-Ambjent
(NEP) jindirizza t-t˙assib ewlieni fil-promozzjoni ta’
spazji miftu˙a fl-ibliet tag˙na, il-kwalità tal-arja u
metodi mhux motorizzati ta’ trasport li huma konformi
mal-g˙anijiet ta’ din l-istrate©ija. Matul dawn
l-a˙˙ar snin, il-Kunsill Malti g˙all-Isport u numru
ta’ organizzazzjonijiet sportivi Ωviluppaw diversi
standards, u g˙amlu disponibbli varjetà ta’ inizjattivi
ta’ divertiment u ta’ attivitajiet sportivi kompetittivi,
kif ukoll façilitajiet sportivi f’diversi lokalitajiet. Ir-
riforma tat-Trasport Pubbliku, li ©iet implimentata
dan l-a˙˙ar, timmira wkoll li ΩΩid il-mixi u li tnaqqas
id-dipendenza fuq il-karozzi. Deskrizzjonijiet ulterjuri
ta’ inizjattivi u politiki tal-Gvern huma inkluΩi aktar ’il
quddiem.
1.3 L-G˙an tal-Istrate©ijaDin l-Istrate©ija Nazzjonali qed ti©i ppreΩentata
fil-kuntest ta’ rikonoxximent çar f’livell nazzjonali
tal-epidemija tal-piΩ Ωejjed u tal-obeΩità fil-GΩejjer
Maltin, u hija akkumpanjata mill-impenn tal-Gvern
biex jindirizza l-kwistjoni permezz ta’ politiki u riΩorsi
xierqa.
Sabiex titkejjel l-effettività ta’ din l-Istrate©ija, qed
nimmiraw biex sal-2020 nuru t-titjib li ©ej fit-tfal u fl-
adulti:
• Tnaqqis fil-proporzjon awto-rrappurtat tal-
popolazzjoni adulta b’piΩ Ωejjed minn 36%
g˙al mill-inqas 33%.
• Tnaqqis fil-proporzjon awto-rrappurtat tal-
popolazzjoni ta’ adulti obeΩi minn 22% g˙al
mill-inqas 18%.
• Tnaqqis fil-proporzjon (imkejjel permezz ta’
studji antropometriçi) ta’ tfal ta’ 7 snin b’piΩ
Ωejjed u obeΩi minn 32% g˙al 27%.
• IΩ-Ωamma tal-proporzjon ta’ tfal ta’ 13-il sena
li g˙andhom piΩ ’l fuq mill- 95 çentili (obeΩi)
f’livell ta’ inqas minn 15%.
L-g˙an ©enerali tal-istrate©ija
g˙al piΩ tajjeb g˙as-sa˙˙a tul
il-˙ajja huwa li ji©i mraΩΩan
u li jitre©©a’ lura l-proporzjon
li dejjem qieg˙ed jikber ta’
tfal u adulti fil-popolazzjoni
li g˙andhom piΩ Ωejjed u li
huma obeΩi, sabiex jitnaqqsu
l-konsegwenzi tal-piΩ Ωejjed fuq
is-soçjetà, l-ekonomija u s-sa˙˙a.
Il-Kaƒ tas-Sa˙˙aPubblika g˙all-Azzjoni
Kapitlu 2
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
18
2.1 Id-definizzjoni tal-Obeƒità fl-Istadji tal-ÓajjaIl-piΩ Ωejjed u l-obeΩità huma definiti b˙ala
akkumulazzjoni mhux normali jew eççessiva ta’
xa˙am li jippreΩenta riskju g˙as-sa˙˙a. L-obeΩità
sse˙˙ meta l-ammont ta’ ener©ija mill-ikel u x-xorb
(inkluΩ l-alko˙ol) li ji©i kkunsmat, ikun aktar mill-
ammont ta’ ener©ija bΩonnjuΩa g˙all-metaboliΩmu
tal-©isem fuq perjodu twil, bir-riΩultat li jakkumula
xa˙am Ωejjed fil-©isem.
Peress li huwa diffiçli biex ix-xa˙am fil-©isem jitkejjel
direttament, l-obeΩità ta’ spiss ti©i kategorizzata
permezz tal-body mass index (BMI). Il-BMI ja©©usta
l-piΩ skont it-tul, u filwaqt li mhuwiex indikatur
perfett tal-obeΩità, xorta wa˙da huwa g˙odda siewja
g˙as-sa˙˙a pubblika.
G˙at-tfal u adoloxxenti, dawn il-kategoriji tal-BMI
jer©g˙u jinqasmu skont is-sess u l-età min˙abba
l-bidliet li jse˙˙u waqt l-iΩvilupp fiΩiku. L-uΩu tal-
Istandards ta’ Referenza g˙all-IΩvilupp FiΩiku tat-Tfal
tad-WHO huwa rakkomandat g˙all-valutazzjoni tal-
prevalenza ta’ tfal obeΩi jew li g˙andhom piΩ Ωejjed.
Growth charts biex ji©i kkalkulat il-BMI tat-tfal
huma wkoll disponibbli miç-Çentri g˙all-Kontroll
u l-Prevenzjoni tal-Mard (CDC, Atlanta). Tfal u
adoloxxenti li g˙andhom BMI li jaqa’ bejn il-85 u l-94
çentili ©eneralment jitqiesu li g˙andhom piΩ Ωejjed, u
dawk li g˙andhom BMI li huwa ugwali g˙al jew og˙la
mill-95 çentili f’din il-growth chart speçifika g˙as-
sess u l-età jitqiesu li huma obeΩi.
MiΩura o˙ra g˙all-kejl li tista’ tintuΩa minflok il-
BMI hija l-kejl tal-obeΩità vixxerali jew addominali.
Il-çirkonferenza assoluta tal-qadd tintuΩa’ b˙ala
kejl tal-obeΩità çentrali fl-adulti, u tista’ wkoll tkun
indikatur ta’ riskju akbar ta’ mard tal-qalb, pressjoni
g˙olja, dijabete mellitus u reΩistenza g˙all-insulina,
anki f’persuni li g˙andhom piΩ normali. Il-valuri g˙al
dan l-indikatur idealment g˙andhom jinΩammu inqas
minn 102 çm fl-ir©iel u inqas minn 88 çm fin-nisa.
Valuri li huma og˙la minn dawn jindikaw riskji ikbar
g˙as-sa˙˙a.
2.2 Epidemjolo©ija tal-Piƒ Ûejjed u tal-Obeƒità fil-Gƒejjer Maltin Numru ta’ st˙arri©iet kejlu r-rati tal-piΩ Ωejjed u
tal-obeΩità fost it-tfal u l-adulti. Il-ma©©oranza ta’
dawn l-istudji jippreΩentaw dejta awto-rrappurtata li,
minkejja l-limitazzjonijiet tag˙ha, xorta wa˙da hija
utli g˙all-analiΩi ta’ xejriet u tendenzi.
BMI
Inqas minn 18.5 kg/m2
PiΩ mhux suffiçjenti
Bejn 18.5 u 24.9 kg/m2
Firxa ta’ piΩ normali
Bejn 25 u 29.9 kg/m2
PiΩ Ωejjed
Aktar minn jew ugwali g˙al 30 kg/m2
ObeΩ
Tabella1:Persenta©©ta’piƒƒejjeduobeƒitàfit-tfalkollhata’6sninf’Maltauf'G˙awdexflfl-2007
Bniet Subien Bniet Subien
BMI BMI
Kriterji tad-WHO (2007)
Total (n) 1669 1792
PiΩ Ωejjed (n) 311 369 Firxiet ta’ piΩ Ωejjed
% ta' piΩ Ωejjed 18.6 20.6 17.10-18.84 1 6.75-19.4
ObeΩi (n) 215 349 Firxiet tal-obeΩità
% obeΩi 12.9 19.5 >18.85 >19.5
% b’piΩ Ωejjed + obeΩi 31.5 40.1
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
19
Dejta antropometrika (ji©ifieri l-valuri proprji li
jirriΩultaw mill-kejl attwali) mill-grupp nazzjonali
totali ta’ tfal ta’ sitt snin li ©iet mi©bura minn Grech u
Sant Angelo Farrugia fl-2007 indikat li, fuq il-baΩi tal-
kriterji tat-Task Force Internazzjonali dwar l-ObeΩità
(IOTF), aktar minn kwart tal-Maltin fl-iskejjel kienu
obeΩi jew kellhom piΩ Ωejjed. IΩda jekk ji©u applikati
l-istandards tad-WHO (2007), dan il-persenta©©
jiΩdied b’mod sinifikanti, kif jidher fit-Tabella 1.
L-og˙la BMI g˙aΩ-Ωew© sessi ©ie rrappurtat fiΩ-Ωona
tal-Port.
L-istess grupp nazzjonali totali ta’ tfal re©a’ ©ie mkejjel
fl-2008 u fl-2010, bl-uΩu tal-istess kriterji (WHO,
2007). It-total ta’ tfal obeΩi u b’piΩ Ωejjed Ωdied g˙al
47.9% fis-subien u g˙al 39.5% fil-bniet (li kollha
kellhom bejn 9 u 10 snin) (Farrugia Saint’Angelo,
Grech, 2011).
lokali u li kien ibbaΩat fuq l-awto-rappurtar ta’ tul u
piΩ, sab li proporzjon g˙oli tat-tfal Maltin g˙andhom
piΩ Ωejjed. Madwar 15% tat-tfal ta’ 13-il sena jaqbΩu
l-95 çentili g˙all-piΩ. Ir-rati huma ©eneralment
og˙la mis-sejbiet preçedenti li kienu nkisbu fl-istess
studju li sar fl-2002. L-HBSC re©a’ sar fl-2010, iΩda
r-riΩultati g˙adhom mhumiex disponibbli.
Meta mqabbla mal-41 pajjiΩ ie˙or li ˙adu sehem fl-
istudju, Malta g˙andha t-tieni l-og˙la proporzjon
ta’ tfal obeΩi jew li g˙andhom piΩ Ωejjed fost tfal li
g˙andhom 11 u 13-il sena, u l-og˙la proporzjon globali
ta’ tfal obeΩi jew li g˙andhom piΩ Ωejjed fost tfal ta’
15-il sena. Fit-tliet kategoriji tal-età, bejn 28% u 31%
tat-tfal g˙andhom BMI awtorrappurtat li huwa og˙la
minn 25.
Dejta tal-IOTF turi wkoll li aktar minn 35% tat-tfal
f’Malta fil-kategorija tal-età ta’ bejn 7 snin u 11-il
sena, huma obeΩi jew g˙andhom piΩ Ωejjed. Studju li
sar fl-2008 dwar tfal li g˙andhom bejn 6 u 7 snin, sab
li 26.1% tas-subien u 29.58% tal-bniet huma obeΩi jew
g˙andhom piΩ Ωejjed skont l-Istandards ta’ Referenza
g˙all-IΩvilupp FiΩiku tat-Tfal tad-WHO (Inizjattiva
Ewropea g˙as-Sorveljanza tal-IΩvilupp FiΩiku tat-Tfal
(ECOSI) Malta, 2008).
Dejta awto-rrappurtata dwar il-popolazzjoni adulta
hija disponibbli mill-Ist˙arri© dwar is-Sa˙˙a bbaΩat
fuq Kwestjonarji (HIS, 2008). Dan kien kampjun
stratifikat, maqsum fuq kategorija tal-età b’firxa
ta’ 5 snin, skont is-sess u l-lokalità, li ffoka fuq il-
popolazzjoni residenti Maltija minn 16-il sena ’l fuq.
Il-kampjun kien jinkludi 5,500 persuna, li minnhom
tne˙˙ew dawk li ma kienux eli©ibbli (min˙abba mewt
jew migrazzjoni). Madwar 73% tal-persuni eli©ibbli
wie©bu. Minn dan l-ist˙arri© instab li madwar 22%
tal-popolazzjoni hija obeΩa, filwaqt li 36% g˙andha
Tabella3:Persenta©©ta’tfalta’etàta’11,13u15-ilsenab’BMIawto-rrappurtat'lfuqmill-85centilifl-2002ufl-2006
11-il sena 13-il sena 15-il sena
Subien Bniet Subien Bniet Subien Bniet
2002 33.8% 23.5% 27.9% 16.7%
2006 25.4% 30% 31% 30.9% 32.1% 27.8%
Tabella2:Segwitu,tal-2008utal-2010,tal-gruppta’tfal(ta’6snin)tal-2007(FarrugiaSaint’AngelouGrech,2011)
PiƒÛejjeduObeƒità Obeƒità
2008 2010 2008 2010
Subien 34.5% 47.9% 17.2% 20.3%
Bniet 29.8% 39.5% 15.5% 17.4%
Dawn iç-çifri juru b’mod çar Ωieda sostanzjali fir-
rati tal-piΩ Ωejjed u tal-obeΩità fl-istess grupp ta’ tfal
tul perjodu ta’ sentejn. IΩ-Ωieda tidher b’mod aktar
evidenti fis-subien.
L-istudju dwar l-Im©iba Relatata mas-Sa˙˙a Fost
it-Tfal tal-Iskola (HBSC) huwa inizjattiva tad-WHO li
tevalwa s-sa˙˙a u l-istil ta’ ˙ajja tat-tfal ta’ età ta’ 11,
13 u 15-il sena. L-istudju HBSC 2006, li sar fl-iskejjel
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
20
piΩ Ωejjed. Meta mqabbla mal-Istati Membri l-o˙ra
tal-UE, Malta g˙andha l-og˙la rata ta’ obeΩità fost
l-ir©iel, u t-tielet l-og˙la fost in-nisa. 69% tal-ir©iel u
49.1% tan-nisa huma obeΩi jew g˙andhom piΩ Ωejjed
(HIS, 2008).
L-HIS wera wkoll li r-rati tal-obeΩità u tal-piΩ Ωejjed
huma og˙la g˙all-ir©iel milli g˙an-nisa. Fl-ir©iel,
l-og˙la persenta©© ta’ individwi obeΩi u b’piΩ Ωejjed
jinsab fil-kategorija tal-età ta’ bejn 55 u 64 sena.
Fin-nisa l-og˙la proporzjon ta’ individwi b’piΩ Ωejjed
jinsab fil-kategorija tal-età ta’ bejn 45 u 54 sena,
filwaqt li l-og˙la rata ta’ obeΩità ©iet identifikata fil-
kategorija tal-età ta’ bejn 65 u 74 sena. Ìie nnutat
ukoll li l-BMI jonqos aktar ma jiΩdied il-livell tal-
edukazzjoni. Dan l-effett jibqa’ viΩibbli anki meta
jsir a©©ustament g˙all-effett relatat mal-età u s-sess,
li jista’ jo˙loq konfuΩjoni fl-istatistika. Madankollu,
anki jekk il-BMI medju fost l-individwi li g˙andhom
edukazzjoni terzjarja huwa l-iktar wie˙ed baxx, xorta
wa˙da huwa ta’ 25.9 kg/m2, li huwa g˙oli u fil-firxa
li tindika piΩ Ωejjed. Meta mqabbel mal-HIS li sar fl-
2002, id-diskrepanza bejn is-sessi Ωdiedet mill-2002,
kif ©ara wkoll fil-kaΩ tal-prevalenza tal-obeΩità fil-
gruppi bil-livell ta’ edukazzjoni l-aktar baxx.
Fl-a˙˙ar tal-2010 sar st˙arri© pilota g˙all-
EΩaminazzjoni tas-Sa˙˙a. Dan se jipprovdi dejta
antropometrika kif ukoll informazzjoni dwar il-
prevalenza ta’ fatturi ta’ riskju o˙ra b˙al pressjoni
tad-demm g˙olja , kolesterol g˙oli u livelli g˙olja ta’
glukoΩju fid-demm.
2.3 Id-Determinanti tal-Obeƒità2.3.1 Il-konsum tal-ikel u fatturi ambjentaliL-ambjent modern tal-ikel jipprovdi firxa wiesg˙a
ta’ opportunitajiet g˙all-konsum ta’ ikel u xorb, li
normalment iwasslu g˙al dak li ©ie deskritt b˙ala
‘konsum eççessiv passiv’. Studji juru li l-konsum ta’
dieti b’˙afna kaloriji u ta’ xarbiet b’valur ener©etiku
g˙oli b˙al xarbiet li fihom ˙afna zokkor huma l-fatturi
ewlenin li jwasslu g˙al dan il-konsum eççessiv mhux
volontarju. Dan, flimkien ma’ nuqqas ta’ attività
fiΩika, iwassal g˙all-obeΩità (WHO, 2007).
Diversi studji wrew il-benefiççji ta’ dieta u ta’ piΩ
tajbin g˙as-sa˙˙a. Falagas et al. (2009) urew
li pazjenti li kienu obeΩi jew kienu obeΩi b’mod
patolo©iku u li kellhom infezzjonijiet kellhom
Illustrazzjoni1:Persenta©©ta’BMIawto-rrappurtatg˙all-ir©iel,skontil-kategorijatal-età(HIS,2008)
=30.01
15-24 25-35 35-44 45-54 55-64 65-74 75+
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Kategorija tal-età
BM
I
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
21
Illustrazzjoni2:Persenta©©ta’BMIawto-rrappurtatg˙an-nisa,skontil-kategorijatal-età(HIS,2008)
Illustrazzjoni3:Persenta©©ta’BMIawto-rrappurtatg˙all-ir©ielug˙an-nisa(HIS,2008)
=30.01
15-24 25-35 35-44 45-54 55-64 65-74 75+
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Kategorija tal-età
BM
I
IrgielNisa
=30.01
50%
45%
40%
25%
20%
15%
10%
05%
0%
Grupp tal-BMI
35%
30%
BM
I
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
22
riΩultati ag˙ar meta mqabbla ma’ pazjenti o˙ra, jew
ma’ pazjenti b’piΩ normali. Neovius et al. (2008)
ikkonkludew li teΩisti tendenza çara li jittie˙ed aktar
sick leave minn persuni obeΩi, meta mqabbel ma’
˙addiema b’piΩ normali. Huma kkonkludew li telf
sostanzjali ta’ piΩ f’individwi obeΩi rriΩulta f’te˙id
inqas ta’ sick leave, u li rata og˙la ta’ obeΩità fit-
tfal u l-adulti x’aktarx li taffettwa b’mod negattiv
il-produttività fil-©ejjieni min˙abba r-riskju akbar
li individwi obeΩi jie˙du s-sick leave. Janssen et
al. (2006), fl-istudju tag˙hom dwar ir-relazzjoni
bejn BMI elevat u r-riskju ta’ mortalità fl-anzjani,
ikkonkludew li BMI fil-firxa li tindika obeΩità
moderata kien assoçjat ma’ Ωieda Ωg˙ira fir-riskju ta’
mortalità, anki fil-popolazzjoni anzjana. Interventi
fuq stili ta’ ˙ajja li kellhom l-g˙an li jiksbu titjib fil-piΩ
wasslu g˙al tnaqqis fil-pressjoni g˙olja tad-demm, u
g˙al tnaqqis fir-riskju ta’ dijabete tat-tieni tip u tas-
sindromu metaboliku (Brown et al., 2009).
IΩ-Ωieda fl-attività fiΩika volontarja u mhux volontarja
fl-etajiet u fl-isfondi kollha hija sfida o˙ra li qed
ti©i identifikata f’dan id-dokument ta’ strate©ija. It-
titjib fl-aççess g˙al spazji miftu˙a nodfa u siguri,
g˙al façilitajiet sportivi, g˙al mog˙dijiet g˙all-mixi
u g˙aç-çikliΩmu li huma siguri u pjaçevoli, kif ukoll
politiki tat-trasport li jinkora©©ixxu l-uΩu tat-trasport
pubbliku, kollha se je˙tie©u l-kollaborazzjoni ta’
setturi ewlenin fl-ippjanar urban u ta’ a©enziji tat-
trasport.
Fil-Kapitoli 4 u 5 qed ji©u proposti, rispettivament,
miΩuri li ©ew ma˙suba biex jinfluwenzaw b’mod
poΩittiv il-bidla fil-provvista u d-domanda tal-ikel kif
ukoll l-attività fiΩika rikrejattiva u/jew volontarja.
2.3.2 L-inugwaljanzi soçjo-ekonomiçi u l-livelli tal-obeƒitàIl-Kummissjoni dwar id-Determinanti Soçjali tas-
Sa˙˙a tad-WHO (2007) kkonkludiet li l-in©ustizzja
soçjali qed toqtol fuq skala kbira. L-evalwazzjoni
Marmot (2010) uriet kif fl-Ingilterra, nies li jg˙ixu
fl-aktar kwartieri foqra jmutu, b˙ala medja, seba’ snin
qabel nies li jg˙ixu fl-aktar kwartieri sinjuri. Barra
minn hekk, id-differenza medja fl-g˙omor tal-˙ajja
ming˙ajr diΩabilità huwa ta’ 17-il sena. L-Evalwazzjoni
Marmot tidentifika t-tfulija b˙ala Ω-Ωmien ewlieni li
fih ji©u affettwati s-sa˙˙a u l-benesseri tul il-˙ajja,
inkluΩi l-effetti fuq l-obeΩità u fuq is-sa˙˙a tal-qalb u
dik mentali. L-evalwazzjoni indikat ukoll rabta çara
bejn privazzjoni u l-prevalenza tal-obeΩità.
Studji dwar ir-relazzjoni bejn l-istatus soçjo-
ekonomiku (stabbilit skont it-tip ta’ impjieg,
l-edukazzjoni u d-d˙ul) u l-obeΩità wrew relazzjoni
inversa konsistenti fost in-nisa minn pajjiΩi bi d˙ul
g˙oli u minn pajjiΩi bi d˙ul medju-g˙oli (WHO,
2007). Ir-riΩultati g˙all-ir©iel u t-tfal huma aktar
inkonsistenti. Barra minn hekk, pajjiΩi bl-og˙la
livelli ta’ inugwaljanza fid-d˙ul kellhom l-og˙la livelli
ta’ obeΩità, kemm fost l-ir©iel kif ukoll fost in-nisa.
It-tendenza qed tinbidel b’tali mod li jekk qabel
l-obeΩità kienet indikatur ta’ ©id fil-pajjiΩi bi d˙ul
medju u baxx, l-evidenza illum qed turi li l-problema
tal-obeΩità g˙andha t-tendenza li timxi lejn gruppi
bi status soçjo-ekonomiku baxx, aktar ma l-PDG
tal-pajjiΩi jiΩdied (WHO, 2007). Iktar minn 20% tal-
obeΩità identifikata fl-ir©iel fl-Ewropa u minn 40%
fin-nisa, tista’ ti©i attribwita lill-inugwaljanzi fl-istatus
soçjo-ekonomiku (Robertson et al., 2007).
L-aktar studji riçenti li saru f’pajjiΩi sinjuri tal-UE
rrappurtaw relazzjoni inversa bejn l-edukazzjoni u
l-BMI jew l-obeΩità fost l-ir©iel u n-nisa (WHO, 2007).
L-obeΩità fit-tfal u l-adoloxxenti wkoll jidher li ssegwi
xaqliba soçjo-ekonomika f’pajjiΩi sinjuri, b’rati og˙la
f’Ωoni aktar Ωvanta©©jati. Ir-relazzjoni bejn il-livell
tal-edukazzjoni u l-obeΩità ntweriet b’mod çar anki
f’Malta, fir-Rapport dwar l-Istil ta’ Óajja bbaΩat fuq
id-dejta tal-HIS 2008.
2.3.3 Is-Snin BikrijaL-influwenza tal-piΩ tal-©isem tal-omm qabel il-
konçepiment u waqt it-tqala g˙andha impatt ewlieni
fuq il-piΩ tat-tarbija fiΩ-Ωmien tat-twelid u f’dak ta’
wara. Is-Sistema Nazzjonali tal-Informazzjoni
Ostetrika rrappurtat li bejn l-2007 u l-2009, 37% ta’
ommijiet kienu obeΩi fil-bidu tat-tqala, filwaqt li 49%
kellhom piΩ Ωejjed.
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
23
Nisa tqal g˙andhom ikunu konxji dwar l-importanza u
l-benefiççji ta’ Ωamma ta’ piΩ tajjeb g˙as-sa˙˙a kemm
qabel, kif ukoll waqt u wara t-tqala. Il-benefiççji tat-
treddig˙ fiΩ-Ωmien bikri tat-tfulija jipprotegi kontra
l-piΩ Ωejjed fl-ewwel snin tat-tfulija, intwerew ukoll
f’diversi studji (Gillman MW et al., 2001). Id-WHO
tirrakkomanda li l-ommijiet ji©u m˙e©©a biex iΩidu
t-treddig˙ g˙al mill-inqas 6 xhur, peress li dan huwa
ta’ benefiççju kemm g˙all-omm kif ukoll g˙at-tarbija
(WHO, 2010).
Approçç dettaljat g˙all-promozzjoni tat-treddig˙ fost
in-nisa tqal u g˙all-g˙oti ta’ appo©© lill-ommijiet fil-
perjodu ta’ wara t-twelid huwa deskritt f’Kapitolu 4.
Evidenza xjentifika turi li l-akkumulazzjoni ta’ xa˙am
fit-tfulija tbassar l-obeΩità u r-reΩistenza g˙all-
insulina fiΩ-Ωg˙oΩija. Studju li sar minn Steinberger
et al. (2003) ikkonkluda li l-adipoΩità (ammont
ikbar ta’ xa˙am) fit-tfal kien indikatur tajjeb g˙at-
tbassir tal-adipoΩità fl-adulti, u li r-riskju ta’ mard
kardjovaskulari fiΩ-Ωg˙aΩag˙ huwa relatat b’mod
qawwi mal-grad ta’ adipoΩità sa mill-età ta’ 13-il sena.
Dan jenfasizza l-importanza li wie˙ed jiffoka fuq it-
tnaqqis tal-piΩ Ωejjed u tal-obeΩità fit-tfal.
2.3.4 Piƒ tat-twelidOmmijiet li to˙or©ilhom id-dijabete fit-tqala jew li
jbatu minn indeboliment tat-tolleranza g˙all-glukoΩju
(IGT) aktar g˙andhom çans li jwelldu trabi b’piΩ
tat-twelid g˙oli. Ir-Rapport dwar l-Ikel u s-Sa˙˙a
rre©istra studju ta’ Muscat Baron et al. li indika li
fl-1990 Malta kellha wa˙da mill-og˙la rati ta’ trabi
tat-twelid li jiΩnu aktar minn 4 kg, ji©ifieri persenta©©
ta’ 11.8% (Bellizzi, M et al., 1993). Min-na˙a l-o˙ra,
dejta riçenti me˙uda mir-Rapport Ewropew dwar
is-Sa˙˙a Perinatali 2005-2009 tistabbilixxi li fuq
perjodu ta’ ˙ames snin, 0.5% biss tat-trabi li twieldu
wara tqala wa˙danija, kienu jiΩnu 4.5 kg jew aktar.
Din ir-rata tipparaguna tajjeb ma’ pajjiΩi o˙ra tal-UE
(Zeitlin, J et al., 2009).
2.4 L-Isfidi Ewlenin Ma˙luqa mill-Obeƒità L-obeΩità g˙andha effetti konsiderevoli fuq il-
morbidità u l-mortalità, kif ukoll fuq it-tnaqqis
tal-g˙omor tal-˙ajja. Il-piΩ Ωejjed u l-obeΩità huma
responsabbli g˙al madwar 80% tal-kaΩijiet ta’ dijabete
tat-tieni tip, g˙al 35% ta’ mard iskemiku tal-qalb u
g˙al 55% tal-mard relatat mal-pressjoni tad demm
g˙olja fost l-adulti fir-Re©jun Ewropew. Il-piΩ Ωejjed
u l-obeΩità jistg˙u jikkawΩaw il-mewt ta’ aktar minn
miljun persuna fis-sena, u l-ekwivalenti ta’ 12-il
miljun sena ta’ ˙ajja affettwata mill-mard kull sena
(WHO, 2007).
L-Effetti tal-Obeƒità fuq is-Sa˙˙aRiskju akbar ta’:
• Dijabete tat-tieni tip
• Mard iskemiku tal-qalb
• Mard relatat ma’ pressjoni g˙olja
• Katarretti
• Kançer
• Mard tal-fwied xa˙mi
• Ìebel fil-marrara
• Pil Ωejjed fuq il-©isem
• AΩma
• Mard tal-muskolu-skeletrali
• Ipertrofija beninja tal-prostata
• Mard mentali
• Indeboliment tal-funzjonijiet riproduttivi
• Mard tan-nifs assoçjat mal-irqad
Evalwazzjonijiet sistematiçi juru li l-obeΩità fit-tfulija
hija assoçjata b’mod dirett ˙afna ma’ fatturi ta’ riskju
relatati ma’ mard kardjovaskulari u mad-dijabete, u
ma’ problemi ortopediçi u disturbi mentali. Barra
minn hekk, ˙afna kundizzjonijiet tas-sa˙˙a relatati
mal-obeΩità li qabel kienu ma˙suba li japplikaw
biss g˙all-adulti issa qed jidhru anki fit-tfal. Apparti
l-konsegwenzi g˙as-sa˙˙a fiΩika, tfal obeΩi ˙afna
jirrappurtaw kwalità ta’ ˙ajja relatata mas-sa˙˙a
aktar baxxa, li tinkludi stima baxxa tag˙hom
infushom, sensazzjonijiet ta’ dwejjaq, solitudni
u nervi (Strauss R, 2000). Dan jista’ jwassal g˙al
çirku vizzjuΩ ta’ ‘comfort eating’ ˙aΩin g˙as-sa˙˙a,
u biex dak li jkun ma jo˙ro©x mid-dar (u b’hekk
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
24
jitnaqqas l-ammont ta’ attività fiΩika). Din l-im©ieba
twassal ukoll g˙al relazzjonijiet soçjali dg˙ajfa u g˙al
Ωvanta©©i fl-edukazzjoni.
L-obeΩità timponi piΩ ekonomiku fuq is-soçjetà
min˙abba Ω-Ωieda fl-ispejjeΩ mediçi biex ji©i trattat
il-mard assoçjat mag˙ha (spejjeΩ diretti), telf fil-
produttività min˙abba l-assenza u mewt prematura
(spejjeΩ indiretti). Fir-Re©jun Ewropew, l-ispejjeΩ
diretti g˙all-kura tas-sa˙˙a relatati mal-obeΩità
jammontaw g˙al 2% sa 4% tan-nefqa nazzjonali
g˙as-sa˙˙a. L-ispejjeΩ indiretti jistg˙u jispiççaw
ikunu darbtejn tal-ispejjeΩ diretti (WHO, 2007). Ìie
kkalkulat li s-sistema nazzjonali tas-sa˙˙a ta’ Malta
b˙alissa qed tonfoq mill-inqas €20 miljun kull sena
b˙ala riΩultat ta’ problemi tas-sa˙˙a li jirriΩultaw
mill-piΩ Ωejjed u mill-obeΩità (Calleja N; Gauci D;
2009). Dan jammonta g˙al madwar 5.7% tan-nefqa
totali g˙as-sa˙˙a (aktar dettalji f’Kapitlu 3).
2.5 L-indirizzar tal-Obeƒità permezz ta’ Politika Pubblika b’Sa˙˙itha L-obeΩità ma tistax ti©i kkunsidrata b˙ala
sempliçiment kwistjoni ta’ sa˙˙a; u lanqas mhi se
ti©i solvuta billi wie˙ed jittama f’bidliet fl-im©iba
individwali m˙e©©a minn professjonisti tal-kura tas-
sa˙˙a b˙ala intervent wa˙dieni (il-Karta Ewropea
dwar il-Ìlieda Kontra l-ObeΩità, 2007). L-evidenza
turi li l-edukazzjoni tas-sa˙˙a kienet effettiva b’mod
©enerali fit-tibdil tal-g˙arfien, tal-atte©©jamenti u tal-
motivazzjoni f’firxa wiesg˙a ta’ kwistjonijiet relatati
mas-sa˙˙a, iΩda huwa improbabbli ˙afna li wa˙edha
tikseb tibdil fl-im©iba fit-tul.
Id-WHO (2007) tirrakkomanda li miΩuri biex ti©i
mi©©ielda l-obeΩità je˙tie© li ji©u estiΩi sabiex jil˙qu
wkoll firxa ta’ ministeri u entitajiet b˙al dawk
relatati mal-agrikoltura, it-trasport, il-kummerç
u l-industrija, l-edukazzjoni, il-midja tal-massa
u l-komunikazzjoni. Approçç ta’ suççess je˙tie©
kollaborazzjoni bejn portafolli u bejn setturi differenti,
kif ukoll investiment biex isiru bidliet sostanzjali u
sostenibbli fl-ambjent li ng˙ixu fih, u sabiex nibdlu
dan l-ambjent minn wie˙ed li jippromwovi Ω-Ωieda
fil-piΩ (obeΩo©eniku) g˙al wie˙ed li jappo©©ja g˙aΩliet
u piΩ tajbin g˙as-sa˙˙a g˙all-benefiççju ta’ kul˙add.
Ming˙ajr kontribuzzjonijiet mis-setturi relevanti,
b’mod partikolari fl-istadji tal-analiΩi u tal-impenn,
politika ma tistax tinbidel f’azzjoni. Huwa fuq il-baΩi
ta’ din ir-rakkomandazzjoni li ©ie mwaqqaf il-Kumitat
Intersettorjali g˙all-Ìlieda Kontra l-ObeΩità li
jinkludi rappreΩentanti tal-Ministeri responsabbli
g˙as-Sa˙˙a, l-Edukazzjoni, l-Agrikoltura, il-Finanzi,
it-Trasport, l-Ambjent, l-IΩvilupp Urban, kif ukoll
rappreΩentanti tal-midja u tal-industrija tal-catering,
biex jikkoordina x-xog˙ol li fforma il-baΩi tat-tfassil
ta’ din l-istrate©ija.
Oqsma ta’ azzjoni1. It-tis˙i˙ tal-kollaborazzjoni intersettorjali (kif
inbdiet permezz tal-ICCO) permezz tal-iffissar
ta’ punti fokali fis-setturi ewlenin, sabiex ji©u
ffaçilitati l-implimentazzjoni u l-monitera©© ta’
din l-istrate©ija.
vvv
vvv
Evalwazzjoni Ekonomika tal-Piƒ ƒejjed u tal-Obeƒità
Kapitlu 3
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
26
3.1. Introduzzjoni Dan il-kapitlu jiddiskuti l-implikazzjonijiet finanzjarji
li g˙andha l-epidemija tal-obeΩità fuq l-ekonomija
Maltija. Dan jevalwa wkoll is-sa˙˙iet u d-dg˙jufijiet
ta’ xi strumenti ekonomiçi li jistg˙u jimmotivaw
g˙aΩliet fi stili ta’ ˙ajja li huma a˙jar g˙as-sa˙˙a.
3.2. Valutazzjoni tal-ispejjeƒ tal-epidemija tal-obeƒitàWara eΩerçizzju li sar mid-DiviΩjoni tal-Politika
Ekonomika fi ˙dan il-Ministeru tal-Finanzi,
l-Ekonomija u Investiment u mid-Direttorat g˙ar-
Riçerka u l-Informazzjoni dwar is-Sa˙˙a fi ˙dan il-
Ministeru g˙as-Sa˙˙a, l-Anzjani u Kura fil-Komunità,
©iet ikkalkulata l-ispiΩa Ωejda li tit˙allas mis-sistema
nazzjonali g˙all-kura tas-sa˙˙a attribwita lill-
proporzjon ta’ individwi obeΩi u b’piΩ Ωejjed meta
mqabbla mal-proporzjon ta’ persuni b’piΩ normali.
L-ispejjeΩ relevanti pro©ettati g˙as-sena 2020 ©ew
ikkalkulati billi ntuΩaw il-miri stabbiliti fl-Istrate©ija
g˙all-Mard li ma Jitte˙idx.
RiƒultatiÌie kkalkulat li fl-2008 l-ispejjeΩ totali li ˙allset is-
sistema tal-kura tas-sa˙˙a tal-Istat g˙all-ispejjeΩ
mediçi, u li jistg˙u ji©u attribwiti lill-konsegwenzi
tal-piΩ Ωejjed u tal-obeΩità fuq is-sa˙˙a fost il-
popolazzjoni ta’ età ta’ 15-il sena ’l fuq, ammontaw
g˙al madwar €19,540,000. Dan il-kalkolu jinkludi
l-ispejjeΩ relatati ma’ so©©orni in-patient, ma’
so©©orni day-patient u ma’ konsultazzjonijiet ma’
tobba u speçjalisti, iΩda ma jinkludix spejjeΩ relatati
ma’ mediçini, ma’ operazzjonijiet, ma’ servizzi
awΩiljarji u mat-telf ta’ d˙ul (Tabella 4). Dan
l-ammont jiΩdied g˙al spiΩa ta’ €25,390,000 g˙as-
sistema nazzjonali g˙all-kura tas-sa˙˙a, meta ji©u
inkluΩi wkoll l-ispejjeΩ relatati ma’ servizzi tal-kura
tas-sa˙˙a privati. Fi kliem ie˙or, huwa kkalkulat illi
li kieku individwi obeΩi jew li g˙andhom piΩ Ωejjed
kellhom piΩ normali, in-nefqa tal-istat g˙all-kura tas-
sa˙˙a fl-2008 kienet titnaqqas mill-inqas b’madwar
€20,000,000.
Kura b˙ala PiΩ Ωejjed 3,420,000 4,720,000 5,270,000 4,720,000
In-patient ObeΩi 6,830,000 9,410,000 7,600,000 7,600,000
Kura b˙ala PiΩ Ωejjed 170,000 240,000 260,000 240,000
Day Patient ObeΩi 1,680,000 2,320,000 1,870,000 1,870,000
Tabib PiΩ Ωejjed 2,640,000 3,640,000 4,070,000 3,640,000
tal-familja ObeΩi 1,160,000 1,600,000 1,290,000 1,290,000
Speçjalista PiΩ Ωejjed 1,150,000 1,580,000 1,770,000 1,580,000
ObeΩi 2,470,000 3,410,000 2,480,000 2,750,000
Total 19,540,000 26,910,000 24,620,000 23,690,000
~Xenarju 1: L-ebda bidla fil-proporzjon tal-popolazzjoni ta’ persuni obeΩi
*Xenarju 2: 4.3% tal-bidla ta’ persuni obeΩi g˙al persuni b’piΩ Ωejjed
#Xenarju 3: 4.3% tal-bidla ta’ persuni obeΩi g˙al persuni b’piΩ normali
Nota: Iç-çifri jistg˙u ma jammontawx g˙all-ammonti indikati min˙abba tqarrib tal-ammonti
Tabella4:L-ispejjeƒannwalital-Istatg˙all-kuratas-sa˙˙aattribwitilill-piƒƒejjedulill-obeƒitàg˙all-2008,ul-ispejjeƒpro©ettatig˙all-2010.
SpiΩa
Attribwibbli
Pro©ettata 2020
Xenarju 2* (€)
SpiΩa
Attribwibbli
Pro©ettata 2020
Xenarju 3# (€)
L-ispiΩa
attribwibbli
2008 (€)
SpiΩa
Attribwibbli
Pro©ettata 2020
Xenarju 1~ (€)
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
27
Kura b˙ala PiΩ Ωejjed 4,420,000 6,090,000 6,810,000 6,090,000
In-patient ObeΩi 8,830,000 12,160,000 9,820,000 9,820,000
Kura b˙ala PiΩ Ωejjed 220,000 300,000 340,000 300,000
Day Patient ObeΩi 2,170,000 2,990,000 2,420,000 2,420,000
Tabib PiΩ Ωejjed 2,840,000 3,910,000 4,380,000 3,910,000
tal-familja ObeΩi 2,010,000 2,770,000 2,230,000 2,230,000
Speçjalista PiΩ Ωejjed 1,150,000 1,580,000 1,770,000 1,580,000
ObeΩi 3,740,000 5,160,000 4,160,000 4,160,000
Total 25,390,000 34,980,000 31,930,000 30,520,000
~Xenarju 1: L-ebda bidla fil-proporzjon tal-popolazzjoni ta’ persuni obeΩi
*Xenarju 2: 4.3% tal-bidla ta’ persuni obeΩi g˙al persuni b’piΩ Ωejjed
#Xenarju 3: 4.3% tal-bidla ta’ persuni obeΩi g˙al persuni b’piΩ normali
Nota: Iç-çifri jistg˙u ma jammontawx g˙all-ammonti indikati min˙abba tqarrib tal-ammonti
Tabella5:L-ispejjeƒannwalital-kuratas-sa˙˙anazzjonaliattribwitilill-piƒƒejjedulill-obeƒitàg˙all-2008,ul-ispejjeƒpro©ettatig˙all-2010.
SpiΩa
Attribwibbli
Pro©ettata 2020
Xenarju 2* (€)
SpiΩa
Attribwibbli
Pro©ettata 2020
Xenarju 3# (€)
L-ispiΩa
attribwibbli
2008 (€)
SpiΩa
Attribwibbli
Pro©ettata 2020
Xenarju 1~ (€)
Meta nanalizzaw l-ispejjeΩ pro©ettati g˙all-2020 u
nassumu li ma kien hemm l-ebda bidla fil-proporzjon
ta’ individwi obeΩi u li g˙andhom piΩ Ωejjed fil-
popolazzjoni, u li ma kien hemm l-ebda bidla fl-uΩu
medju tal-kura tas-sa˙˙a, l-ispejjeΩ tal-istat g˙all-
kura tas-sa˙˙a attribwiti lill-piΩ Ωejjed u lill-obeΩità
huwa mistenni li jiΩdied minn €19,540,000 fl-
2008 g˙al €26,910,000 (Ωieda fl-ispiΩa nazzjonali
g˙all-kura tas-sa˙˙a g˙al €34,980,000) sal-2020.
Jekk jintla˙aq l-g˙an tal-istrate©ija li ©ie stabbilit
g˙all-2020 u jitnaqqas il-proporzjon tal-popolazzjoni
obeΩa ta’ età ta’ 15-il sena jew aktar, l-ispiΩa tal-istat
g˙all-kura tas-sa˙˙a tkun ta’ €24,620,000 jekk
isse˙˙ çaqlieq ta’ 4.3% mill-kategorija ta’ obeΩi g˙all-
kategorija ta’ persuni b’piΩ Ωejjed u ta’ €23,690,000
jekk isse˙˙ çaqlieq ta’ 4.3% g˙all-kategorija normali.
Dan juri li anki jekk it-tnaqqis fil-popolazzjoni ta’
persuni obeΩi jwassal g˙al Ωieda fil-popolazzjoni
ta’ persuni b’piΩ Ωejjed, xorta wa˙da jkun hemm
tnaqqis ta’ aktar minn €2,000,000 fl-ispiΩa annwali
tas-sistema tal-kura tas-sa˙˙a tal-Istat attribwita
lill-obeΩità u lill-piΩ Ωejjed. Jekk jintla˙aq ix-xenarju
ideali, li fih it-tnaqqis ta’ 4.3% fl-obeΩità jwassal g˙al
Ωieda ta’ 4.3% fil-kategorija ta’ persuni b’piΩ normali
sal-2020, l-ispiΩa tas-sistema tal-kura tas-sa˙˙a
tal-istat attribwita lill-obeΩità u lill-piΩ Ωejjed tkun
ta’ madwar €3,000,000 inqas fis-sena milli kieku
s-sitwazzjoni tibqa’ kif inhi issa.
3.3. Strumenti ekonomiçi biex ji©u m˙e©©a g˙aƒliet tajbin g˙as-sa˙˙a L-uΩu ta’ strumenti u regolamenti ekonomiçi jista’
jkun element fi strate©ija (ara l-Illustrazzjoni 4)
biex titre©©a’ lura l-epidemija tal-obeΩità globali fi
Ωmien qasir ming˙ajr ma ssir ˙sara lill-komunitajiet
u ming˙ajr ma jin˙olqu Ωvanta©©i g˙al dawn l-istess
komunitajiet. Peress li l-interventi f’kull taqsima
g˙andhom tendenza li jkunu siner©istiçi, l-uΩu ta’
qafas g˙al mudell ekonomiku u ambjentali (ISEEM)
li jinvolvi ta˙lita ta’ interventi differenti mmirati lejn
iç-çirkustanzi speçifiçi ta’ komunitajiet u lokalitajiet
individwali, jista’ jkun vanta©©uΩ g˙all-prevenzjoni
tal-obeΩità fis-snin li ©ejjin (Amarasinghe, A.,
D’Souza G.).
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
28
3.3.1 Il-Prezzijiet tal-ikel Skont it-Task Force White House dwar l-ObeΩità
waqt it-Tfulija (2010), il-prezzijiet g˙andhom
effett konsiderevoli fuq l-g˙aΩliet tal-konsumatur.
L-im©ieba tal-konsumaturi nbidlet min˙abba li
l-prezzijiet tal-ikel naqsu, u tipi ta’ ikel b’kontenut
g˙oli ˙afna ta’ kaloriji bi prezzijiet baxxi saru aktar
konvenjenti. Studji juru li jekk il-prezz ta’ tip ta’ ikel
partikolari jog˙la jew jonqos, anki l-konsum jonqos
jew jiΩdied kif jiΩdied ukoll x-xiri ta’ ikel li huwa tajjeb
g˙as-sa˙˙a meta jonqsu l-prezzijiet, u x-xiri ta’ ikel li
mhuwiex tajjeb g˙as-sa˙˙a jonqos hekk kif jog˙lew
il-prezzijiet.
Sors: Il-Prevenzjoni tal-ObeΩità: Evalwazzjoni tal-interazzjonijiet u tal-interventi, u g˙add ta’ implikazzjonijiet ta’ politika - Anura
Amarasinghe u Gerard D’Souza
Studju tal-effetti tal-prezzijiet fuq l-g˙aΩliet fl-ikel juri
li l-istrate©iji g˙at-tnaqqis fil-prezzijiet jinkora©©ixxu
l-g˙aΩla tat-tipi ta’ ikel li jkun tnaqqsilhom il-prezz
meta relatat ma' g˙aΩliet alternattivi ta’ ikel. Ûew©
studji ta’ intervent ibbaΩati fil-komunità wrew li
tnaqqis fil-prezzijiet wassal g˙al Ωieda b’erba’ darbiet
fil-bejg˙ ta’ frott frisk, u g˙al Ωieda b’darbtejn fil-bejg˙
ta’ zunnarija Ωg˙ira. Ìie konkluΩ ukoll li t-tnaqqis
fil-prezzijiet huwa mezz effettiv biex jiΩdied ix-xiri ta’
ikel tajjeb g˙as-sa˙˙a f’xenarji bbaΩati fil-komunità,
b˙al postijiet tax-xog˙ol u skejjel (Amarasinghe, A.,
D’Souza, G.).
Illustrazzjoni4:Portafollta’G˙aƒlietg˙all-Prevenzjonital-Obeƒità
EkonomikaRegolamenti
Tikkettar nutrizzjonali,
reklamar tal-ikel, l-uΩu
tal-ikel, tal-ambjent u
tal-artijiet
Strumenti Ekonomiçi:
Taxxi g˙olja u sussidji
baxxi
Sussidji g˙al tag˙mir
g˙all-eΩerçizzju
Kreditu ta’ taxxa
g˙all-kontroll tal-
piΩ/Ωviluppaturi tal
proprjetà/produtturi
primarji g˙all-
produzzjoni ta’ ikel
organiku
AmbjentaliInterventi ta’ ppjanar
urban
Il-promozzjoni ta’ metodi
ta’ trasport ming˙ajr
magna
Bankini u mog˙dijiet g˙ar-
roti
Aççess façli g˙all-parks,
g˙ad-destinazzjonijiet
UΩu varjat
tal-artijiet – ta˙lita
ideali ta’ stabbilimenti
kummerçjali u tas-servizzi
u façilitajiet g˙all-attività
fiΩika
SoçjaliL-g˙oti tas-setg˙a
lill-komunità
Tnaqqis tal-faqar/
tal-inugwaljanza/
tal-emar©inazzjoni soçjali
G˙arfien fil-komunità
permezz ta’ g˙aqdiet
soçjali
Lezzjonijiet tal-eΩerçizzju
u ta˙ri© g˙all-©enituri,
g˙all-g˙alliema
Kampanji tal-midja/
Gazzetti/TV/Radju/
Fuljetti
Programmi fuq il-post tax-
xog˙ol
Programmi fl-iskejjel ta'
ikel tajjeb g˙as-sa˙˙a
IndividwaliEdukazzjoni
Edukazzjoni
obbligatorja ta’
eΩerçizzju fiΩiku
Premjijiet g˙al tfal tal-
iskola li jadottaw stil ta’
˙ajja tajjeb g˙as-sa˙˙a
Krediti individwali fuq
it-taxxa g˙al piΩ tajjeb
g˙as-sa˙˙a
Sussidji g˙at-tobba/g˙al
pariri tat-tobba/g˙al
ikel tajjeb g˙as-sa˙˙a
Inçentivi tat-taxxa g˙al
tag˙mir g˙all-eΩerçizzju
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
29
Billi ma kien hemm l-ebda evalwazzjoni sistematika
li indirizzat ir-relazzjoni bejn l-interventi ekonomiçi
relatati ma’ politika ekon0mika u l-konsum tal-
ikel, Ωew© studji lon©itudinali kbar taw ˙arsa lejn
ir-relazzjoni bejn tibdil jew differenzi fil-prezzijiet
tal-ikel u l-konsum tal-ikel jew iΩ-Ωieda fil-piΩ. Dawn
mhumiex interventi sperimentali, iΩda studji ta’
osservazzjoni li janalizzaw l-assoçjazzjoni bejn il-
prezzijiet u fatturi o˙ra tas-suq, u l-konsum tal-ikel
jew il-BMI (li x’aktarx li huwa relatat mal-konsum) tul
iΩ-Ωmien (WHO, 2007).
Prezzijiet u konsum ta’ l-ikelGuo et al. eΩaminaw dejta lon©itudinali li n©abret bejn
l-1989 u l-1993 mill-ist˙arri© fiç-Çina dwar is-sa˙˙a
u n-nutrizzjoni fuq il-prezzijiet tal-ikel u d-drawwiet
ta’ konsum ta’ 6,667 persuna fiΩ-Ωoni urbani u
l-ir˙ula rurali. L-istudju sab li se˙˙u reazzjonijiet
sinifikanti fil-konsum min˙abba bidliet fil-prezzijiet.
Barra minn hekk, Ωidiet fil-prezzijiet ta’ çerti tipi
ta’ ikel kellhom effetti sinifikanti fuq il-konsum ta’
ikel li jista’ ji©i kkunsmat minflokhom u fuq ikel li
jikkumplimentahom.
G˙alkemm dan l-istudju skopra assoçjazzjonijiet
bejn il-prezzijiet u l-konsum tal-ikel, dan ma kienx
studju dwar l-impatt ta’ intervent ta’ politika dwar
il-prezzijiet jew ta’ intervent ta’ politika tat-taxxa.
G˙alhekk, filwaqt li g˙en biex tiΩdied l-evidenza dwar
kif prattiçi ta’ konsum tal-ikel jirrea©ixxu g˙al bidliet
fil-prezzijiet, il-kundizzjonijiet li fihom sar l-istudju
jillimitaw l-applikazzjoni tas-sejbiet tieg˙u g˙all-
Ewropa tal-lum (WHO, 2007).
Il-Prezzijiet u ƒ-ƒieda fil-piƒ Il-Korporazzjoni Rand fl-Istati Uniti wettqet studju
ta’ osservazzjoni prospettiv li dam g˙addej erba’
snin, u li eΩamina l-assoçjazzjoni bejn il-BMI ta’ tfal
tal-kindergarten u d-differenzi fil-prezzijiet tal-ikel
kif ukoll l-g˙add ta’ ˙wienet tal-ikel fil-komunitajiet.
L-istudju wera li prezzijiet aktar baxxi ta’ frott u
˙xejjex bassru Ωieda sostanzjalment aktar baxxa fil-
BMI g˙all-kategorija ta’ tfal mag˙mula minn tfal
tal-kindergarten sa tfal tat-tielet grad tal-iskola. Ma
kien hemm l-ebda assoçjazzjonijiet sinifikanti bejn
il-prezzijiet tal-prodotti tal-˙alib jew tal-fast food,
jew bejn l-g˙add ta’ ˙wienet tal-ikel u l-bidla fil-BMI.
Min˙abba l-fatt li ma ©ietx mi©bura dejta dwar il-
konsum tal-ikel, l-istudju ma setax jivverifika rotta
kawΩali li tibda mill-prezzijiet tal-ikel u li tkompli lejn
il-konsum tal-ikel biex twassal g˙al bidliet fil-BMI
(WHO, 2007).
Aççess g˙all-ikelG˙add ta’ studji jissu©©erixxu li aççess a˙jar g˙all-
bejg˙ ta’ ikel li huwa tajjeb g˙as-sa˙˙a jikkorrispondi
g˙al drawwiet fl-ikel li huma tajbin g˙as-sa˙˙a (Task
Force White House, 2010). G˙alkemm ir-riΩultati ta’
studji huma inqas konsistenti, studji li saru fl-Istati
Uniti juru li residenti b’aççess limitat g˙al ristoranti
tal-fast food g˙andhom dieti li huma a˙jar g˙as-
sa˙˙a, kif ukoll g˙andhom livelli aktar baxxi ta’
obeΩità (Larson et al., 2009).
Oqsma ta’ azzjoniLi jing˙ata bidu g˙al riçerka bil-g˙an li ji©u esplorati
varjazzjonijiet possibbli skont il-lokalità, fid-
disponibilità ta’ ˙wienet li jbieg˙u fast food u ta’
bejjieg˙a ta’ frott u ˙axix frisk.
3.3.2 Politika dwar it-Taxxa u s-Sussidji Sabiex jitnaqqas il-konsum ta’ ikel li huwa ˙aΩin
g˙as-sa˙˙a, il-letteratura relevanti ssu©©eriet
li ikel b’kontenut g˙oli ta’ kaloriji, xa˙am jew
zokkor g˙andu ji©i intaxxat, u li ikel li huwa tajjeb
g˙as-sa˙˙a, b˙all-frott u l-˙axix, ji©i ssussidjat
(Amarasinghe, A., D’Souza, G.). Madankollu, hemm
appo©© kuntrastanti g˙al inizjattivi b˙al dawn. Il-
Karta Ewropea dwar il-Ìlieda Kontra l-ObeΩità ©iet
adottata b˙ala kwistjoni ta’ politika fil-Konferenza
Ministerjali Ewropea tad-WHO, li saret bejn il-15
u s-17 ta’ Novembru 2006. Malta hija firmatarja ta’
din il-Karta, li tag˙mel enfasi speçjali fuq is-sussidji,
ir-riformulazzjoni u restrizzjonijiet fir-rigward tat-
tqeg˙id ta’ prodotti fis-suq.
Politika tat-taxxaL-intaxxar tal-ikel kollu jirriΩulta li mhuwiex approçç
mixtieq, peress li l-obeΩità ti©i kkawΩata mill-konsum
Ωejjed, aktar milli mill-konsum innifsu (Lakdawalla,
D. Philipson, T & Bhattacharya, J. 2005).
PiΩ Tajjeb G˙as-Sa˙˙a Tul il-Óajja: Strate©ija Nazzjonali G˙al Malta 2012-2020
30
Taxxi hekk imsej˙a tal-vizzji fuq ikel b’kontenut g˙oli
ta’ kaloriji/xa˙am jg˙inu biex il-prezzijiet relattivi
ta’ tali prodotti jiΩdiedu meta mqabbla ma’ dawk ta’
prodotti alternattivi. Jista’ jag˙ti l-kaΩ li negozjanti
li joperaw fil-qasam tal-bejg˙ tal-ikel ikollhom i©orru
l-piΩ finanzjarju li j©ibu mag˙hom il-piΩijiet ©odda
g˙all-©bir ta’ dawn it-taxxi, u x’aktarx li jkollhom
iΩ