i

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

PİROKSİKAM ETKİN MADDESİ İÇEREN

MUKOADEZİF BUKAL TABLETLERDE

ÖN FORMÜLASYON ÇALIŞMALARI VE

IN VIVO DEĞERLENDİRİLMESİ

Ali Rıza KEPSUTLU

FARMASÖTİK TEKNOLOJİ ANABİLİM DALI DOKTORA TEZİ

DANIŞMAN Prof. Dr. Tamer BAYKARA

2008 – ANKARA

ii

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü

Farmasötik Teknoloji Doktora Programı

Çerçevesinde yürütülmüş olan bu çalışma, aşağıdaki jüri tarafından

Doktora Tezi olarak kabul edilmiştir.

Tez Savunma Tarihi: 27.02.2008

Prof. Dr. Nurten ÖZDEMİR Ankara Üniversitesi Jüri Başkanı

Prof. Dr. Tamer BAYKARA Prof. Dr. Nurşin GÖNÜL Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Raportör

Prof. Dr. Levent ÖNER Prof. Dr. Yalçın ÖZKAN Hacettepe Üniversitesi G.A.T.A

iii

İÇİNDEKİLER

Sayfa no Kabul ve Onay ii İçindekiler iii Önsöz ix Simgeler ve Kısaltmalar x Şekiller xi Çizelgeler xiii 1. GİRİŞ 1 1.1. Oral Mukoza 2 1.1.1. Oral Mukozanın Anatomik Yapısı 3 1.2. Bukal İlaç Uygulaması 4 1.2.1. Bukal İlaç Uygulamasının Avantajları 5 1.2.2. Bukal İlaç Uygulamasının Dezavantajları 6 1.3. Biyoadezyon 6 1.3.1. Biyoadezyon Mekanizması 7 1.3.2. Mukoadezyon / Biyoadezyon Oluşum Mekanizmaları 7 ve Teorileri 1.3.2.1. Polimere Ait Faktörler 8 1.3.2.1.1. Polimerin Tipi, Molekül Ağırlığı, Çapraz Bağlanma 8 Yoğunluğu 1.3.2.1.2. Polimer Konsantrasyonu 9 1.3.2.1.3. Polimerin Şişmesi 9

iv

1.3.2.2. Biyolojik Faktörler 10 1.3.2.2.1. Müsin Devri 10 1.3.2.2.2. Hastalıklı Konumlar 10 1.3.2.3. Ortama Ait Faktörler 10 1.3.2.3.1. pH 10 1.3.2.3.2. Temas Süresi 10 1.3.2.3.3. Uygulanan Basıncın Etkisi 11 1.3.2.3.4. İyonik Gerilim 11 1.4. Bukal İlaç Uygulamasında Tablet Formülasyonları 11 1.4.1. Tablet Basım Yöntemleri 11 1.4.1.1. Doğrudan Basım Yöntemi 12 1.5. Bukal İlaç Uygulamasında Kullanılan 12 Biyoadezif Polimerler 1.5.1. Kitozan 15 1.5.2. Hidroksipropilmetilselüloz (HPMC) 19 1.6. Bukal Tabletlerde Kullanılan Polimerlerle 21 Yapılan Çalışmalar 1.7. Bukal Tabletlerde Yapılan Testler 25 1.7.1. Biyoadezyonun Saptanmasında Kullanılan Testler 25 1.7.2. In Vitro Çalışmalar 27 1.7.2.1. Tek Dozlu Preparatların (Tabletler) 27 Kütle Biçimliliği Testi 1.7.2.2. Çap-Kalınlık Testi 27 1.7.2.3. Sertlik Testi 27 1.7.2.4. Ufalanma-Aşınma Testi 27 1.7.2.5. Dağılma Süresi Testi 27

v

1.7.2.6. Miktar Tayini 27 1.7.2.7. Çözünme Hızı Testi 28 1.7.2.8. Geçiş Testi 29 1.7.2.9. Infrared (IR) Spektroskopisi 30 1.7.2.10. Diferansiyel Tarama Kalorimetresi (DSC) 31 1.7.3. Bukal Tabletlerde Ex Vivo Çalışmalar 31 1.7.4. Bukal Tabletlerde In Vivo Çalışmalar 32 1.8. Non-Steroidal Antiinflamatuvar İlaçlar 33 1.9. Etkin Madde(Piroksikam) 36 1.9.1. Fizikokimyasal Özellikleri 36 1.9.2. Farmakolojik Özellikleri 37 1.9.3. Farmakokinetik Özellikleri 38 1.9.4. Etkin Maddenin Kayıtlı Olan Piyasa Preparatları 39 2. GEREÇ VE YÖNTEM 40 2.1. Gereçler 40 2.1.1. Deneylerde Kullanılan Kimyasal Maddeler 40 2.1.2. Deneylerde Kullanılan Aletler 40 2.1.3. Kullanılan Ex Vivo Preparat 42 2.1.4. Gönüllü İnsan Denekleri 42 2.1.5. In Vivo Çalışmada Kullanılan Piyasa Preparatı 42 2.2. Yöntemler 43 2.2.1. Etkin Maddenin Özelliklerinin Belirlenmesi 43 2.2.1.1. Etkin Maddenin Infrared Spektrumu 43 2.2.1.2. Etkin Maddenin Erime Noktası Tayini 43

vi

2.2.1.3. Etkin Maddenin DSC Analizi 43 2.2.1.4. Etkin Maddenin UV Spektrumu 43 2.2.1.4.1. Etkin Maddenin UV Spektrofotometrik Yöntem Kullanılarak 44 Kalibrasyon Doğrusunun Hazırlanması 2.2.1.4.2. Etkin Maddenin UV Spektrofotometrik Yöntem Kullanılarak 44 Kalibrasyonun Analitik Validasyonu 2.2.1.4.3. Etkin Maddenin HPLC Kullanılarak 45 Kalibrasyon Doğrusunun Hazırlanması 2.2.1.4.4. Etkin Maddenin HPLC Kullanılarak Kalibrasyonun 46 Analitik Validasyonu 2.2.2. Polimerlerin Özelliklerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar 46 2.2.2.1. Polimerlerin IR Spektrumları 46 2.2.2.2. Polimerlerin DSC Analizleri 46 2.2.3. Bukal Tablet Formülasyonları Üzerinde Yapılan Çalışmalar 46 2.2.3.1. DSC Termogramları 47 2.2.3.2. Tek Dozlu Preparatların (Tabletler) Kütle Biçimliliği Testi 47 2.2.3.3. Çap-Kalınlık Testi 48 2.2.3.4. Sertlik Testi 48 2.2.3.5. Ufalanma-Aşınma Testi 48 2.2.3.6. Dağılma Süresi Testi 48 2.2.3.7. Miktar Tayini 48 2.2.4. Bukal Tabletlerde In vitro Çözünme Hızı Çalışmaları 49 2.2.5. Bukal Tabletlerde In vitro Geçiş Çalışmaları 50 2.2.6. Bukal Tabletlerde Ex Vivo Çalışmalar 52 2.2.7. Bukal Tabletlerde In Vivo Çalışmalar 53 2.2.8. Bukal Tabletlerde Ön Stabilite Çalışmaları 55

vii

2.2.9. Analitik Verilerin İstatiksel Olarak Değerlendirilmesi 55 3. BULGULAR 56 3.1. Etkin Maddenin Özelliklerinin Belirlenmesine 56 Yönelik Bulgular 3.1.1. Etkin Maddenin IR Spektrumu 56 3.1.2. Etkin Maddenin Erime Noktası 56 3.1.3. Etkin Maddenin DSC Analizi 56 3.1.4. Etkin Maddenin UV Spektrumu 57 3.1.4.1. Etkin Maddenin UV Spektrfotometrik Yöntem 58 Kullanılarak Kalibrasyon Doğrusunun Hazırlanması 3.1.4.2. Etkin Maddenin UV Spektrofotometrik Yöntem 59 Kullanılarak Kalibrasyonunun Analitik Validasyonu 3.1.4.3. Etkin Maddenin HPLC Yöntemi Kullanılarak Kalibrasyon 59 Doğrusunun Hazırlanması 3.1.4.4. Etkin Maddenin HPLC Yöntemi Kullanılarak Kalibrasyonunun 60 Analitik Validasyonu 3.2. Polimerlerin Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Bulgular 60 3.2.1. Polimerlerin IR Spektrumları 60 3.2.2. Polimerlerin DSC Analizleri 61 3.3. Bukal Tablet Formülasyonları Üzerinde Yapılan Çalışmalar 63 3.3.1. DSC Termogramları 63 3.3.2. Tek Dozlu Preparatların (Tabletler) Kütle Biçimliliği Testi 65 3.3.3. Çap-Kalınlık Testi 65 3.3.4. Sertlik Testi 66 3.3.5. Ufalanma-Aşınma Testi 66 3.3.6. Dağılma Süresi Testi 67

viii

3.3.7. Miktar Tayini 67 3.4. Bukal Tabletlerde In vitro Çözünme Hızı Çalışmaları 68 3.5. Bukal Tabletlerde In vitro Geçiş Çalışmaları 72 3.6. Bukal Tabletlerde Ex Vivo Çalışmalar 76 3.7. Bukal Tabletlerde In Vivo Çalışmalar 79 3.8. Bukal Tabletlerde Ön Stabilite Çalışmaları 83 4. TARTIŞMA 86 4.1. Etkin Madde Seçimi ve Özelliklerinin Değerlendirilmesi 86 4.2. Polimerlerin Seçimi ve Özelliklerinin Değerlendirilmesi 88 4.3. Formülasyonlara Ait In vitro Çalışma Sonuçlarının 91 Değerlendirilmesi 4.3.1. Formülasyonlardan In vitro Çözünme Hızı 91 4.3.2. Formülasyonlardan In vitro (Selüloz Diyaliz Zarından) 91 Etkin Madde Salımı 4.3.3. Formülasyonlara Ait In vitro Salım Hızı Verilerinin 92 Kinetik Değerlendirilmesi 4.4. Formülasyonlara Ait Ex Vivo Çalışma Sonuçlarının 93 Değerlendirilmesi 4.5. Formülasyonlara Ait In Vivo Çalışma Sonuçlarının 94 Değerlendirilmesi 4.6. Ön Stabilite Çalışmaları 95 5. SONUÇ ve ÖNERİLER 97 ÖZET 98 SUMMARY 99 KAYNAKLAR 100 ÖZGEÇMİŞ 110

ix

ÖNSÖZ Bu çalışma, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Eczacılık Teknolojisi Bölümü, Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalında yapılmıştır. Bu araştırmayı yöneten, bilgi ve tecrübesiyle bana yardımcı olan, tez yöneticim ve danışmanım Prof. Dr. Tamer BAYKARA’ya, Mensubu bulunduğum Türk Silahlı Kuvvetleri personeli olarak doktora eğitimime başlamam konusunda gerekli izni sağlayan ve desteğini esirgemeyen TSK Sağlık ve G.A.T.A. Komutanı Korg. Ö. Necati ÖZBAHADIR’a, Doktora eğitimime katkılarından dolayı Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Nurten ÖZDEMİR ile Eczacılık Teknolojisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nurşin GÖNÜL’ e, Prof. Dr. Kandemir CANEFE, Prof. Dr. Nilüfer TARIMCI, Prof. Dr. Asuman BOZKIR, Doç. Dr. Nilüfer YÜKSEL, Yrd. Doç. Dr. Ayşegül KARATAŞ ve Anabilim Dalı’nın tüm Öğretim elemanları ve personeline, Çalışmalarımda verdikleri destekler için GATA Eczacılık Bilimleri Merkez Başkanlığının tüm Öğretim Üyeleri, Öğretim elemanları ve personeline, Çalışmalarımın başlangıcından itibaren gördüğüm ilgi ve destek için MSB İlaç Fb. Komutanı Dr. Farm. Ecz. Kd. Alb. Şemsettin CEVHEROĞLU’na, sürekli yanımda olan Doç. Dr. Ecz. Yb. Ayhan SAVAŞER’e ve MSB İlaç Fb. K. lığı Personeline, Ex vivo çalışmalarım sırasında yardımcı olan A.Ü. Veteriner Fakültesi Öğretim üyesi Prof. Dr. Ayhan FİLAZİ ile Kazan Belediye Mezbahasında görevli Vet. Hek. Tuncer ONUR’a, ayrıca Kim. Yük. Müh. Alb. Ufuk FIRAT’a, Doktora eğitimim boyunca gösterdikleri destek için Dr. Ecz. Müge KILIÇASLAN, Dr. Ecz. Özge İNAL ve Uzm. Ecz. Evren ALGIN YAPAR’ a, DSC çalışmalarım süresince bilgi ve ilgisi için A.Ü. Biyoteknoloji Enstitüsü Aletli Analiz Birimi, Birim Şefi Uzm. Kimyager Nilüfer VURAL’a teşekkür ederim. Son olarak sabır ve destekleri için Eşim ve Oğluma sonsuz teşekkürler !...

x

SİMGELER ve KISALTMALAR PX Piroksikam

HPMC Hidroksipropilmetilselüloz

UV Ultraviole

HPLC Yüksek basınçlı sıvı kromatografisi

IR Infrared

DSC Diferansiyel tarama kalorimetresi

NSAİİ Nonsteroid Antienflamatuvar İlaç

BSS Bağıl standart sapma

SS Standart sapma

SH Standart hata

rpm Dakikada dönü hızı

LOD Teşhis sınırı (Limit of detection)

LOQ Tayin sınırı (Limit of quantitation)

µg Mikrogram

N Newton

kgF Kilogram kuvvet

xi

Şekiller Şekil 1.1. Ağız boşluğu 3 Şekil 1.2. Oral mukozanın anatomik yapısı 4 Şekil 1.3. Mukozadan emilim profili 5 Şekil 1.4. Kitozanın kimyasal yapısı 16 Şekil 1.5. HPMC’ nin kimyasal yapısı 19 Şekil 1.6. Yatay Franz difüzyon hücresi 30 Şekil 1.7. Piroksikamın kimyasal yapısı 36 Şekil 2.1. Instron 4411 cihazının mukoadezyon testi sırasındaki 53 görüntüsü Şekil 3.1. Saf haldeki piroksikamın IR spektrumu 56 Şekil 3.2. Saf haldeki piroksikamın DSC termogramı 57 Şekil 3.3. Piroksikamın pH 7,4 Fosfat tamponu içinde elde edilen 58 UV spektrumu Şekil 3.4. Piroksikamın pH 7,4 Fosfat tamponu içinde UV 58 spektrofotometrik yöntem kullanılarak hazırlanan kalibrasyon grafiği Şekil 3.5. Piroksikamın HPLC yöntemi kullanılarak mobil faz içinde 59 hazırlanan kalibrasyon grafiği Şekil 3.6. Kitozanın IR spektrumu 61 Şekil 3.7. HPMC’nin IR spektrumu 61 Şekil 3.8. Kitozanın DSC termogramı 62 Şekil 3.9. HPMC’nin DSC termogramı 62 Şekil 3.10. F3 formül kodlu bukal tablet formülasyonuna ait DSC 63 termogramı Şekil 3.11. F4 formül kodlu bukal tablet formülasyonuna ait DSC 64 termogramı Şekil 3.12. F5 formül kodlu bukal tablet formülasyonuna ait DSC 64 termogramı Şekil 3.13. F5 formül kodlu bukal tabletin HPLC’deki miktar tayini 68 kromotogramı Şekil 3.14. F1-F7 formül kodlu bukal tablet formülasyonlarından 5 saat 70 sonunda % açığa çıkan etkin madde miktarları (n=6) Şekil 3.15. F8-F14 formül kodlu bukal tablet formülasyonlarından 5 saat 70 sonunda % açığa çıkan etkin madde miktarları (n=6) Şekil 3.16. F1-F7 formül kodlu bukal tabletlerin selüloz zardan 73 geçen etkin madde miktarları (n=4) Şekil 3.17. F8-F14 formül kodlu bukal tabletlerin selüloz zardan 73 geçen etkin madde miktarları (n=4) Şekil 3.18. Selüloz zar kullanılarak kullanılarak saptanan etkin 74 maddeye ait denge halindeki düzgün akı değerleri (n=4) Şekil.3.19. F1-F7 formül kodlu bukal tabletlerin mukozadan uzayarak 76 ayrılması için elde edilen kuvvet değerleri (n=3) Şekil 3.20. F8-F14 formül kodlu bukal tabletlerin mukozadan uzayarak 76 ayrılması için elde edilen kuvvet değerleri (n=3)

xii

Şekil 3.21. Bukal tablet formülasyonlarının sığır oral mukoza kullanılarak 78 Instron 4411 cihazında elde edilen kopma anındaki uzama değerleri (n=3) Şekil 3.22. Bukal tablet formülasyonlarının sığır oral mukoza kullanılarak 78 Instron 4411 cihazında elde edilen kopma anındaki kuvvet değerleri (n=3) Şekil 3.23. İnsan serumunda piroksikamın miktar tayininde kullanılan 79 HPLC yöntemine ait kalibrasyon doğrusu Şekil 3.24. Boş insan serumunun HPLC kromotogramı 82 Şekil 3.25. İnsan serumunda Piroksikam ve Meloksikam (iç standart)’a 82 ait HPLC kromotogramı Şekil 3.26. F5 formül kodlu bukal tablete ait oral mukozadaki sırasıyla; 85

1. 2. 3. 4. ve 5. saat sonundaki görüntüleri (a: 1. saat, b: 2. saat, c: 3. saat, d: 4. saat, e: 5. saat)

xiii

Çizelgeler Çizelge 1.1. Çeşitli polimerlerin mukoadezif güçleri 14 (Gurny ve ark., 1990a) Çizelge 1.2.1. Günümüzde kullanılan doğal yapıdaki biyoadezif polimerler 14 Çizelge 1.2.2. Günümüzde kullanılan yapay yapıdaki biyoadezif polimerler 15 Çizelge 1.3. Krebs Henseleit çözeltisinin bileşenleri 32 Çizelge 1.4. Piroksikamın kayıtlı olan piyasa preparatlarına ait örnekler 39

Çizelge 2.1. Bukal tablet formülasyonları 47

Çizelge 2.2. Piroksikamın in vivo deneyler için HPLC analizinde 54 kullanılan çalışma koşulları Çizelge 3.1. Piroksikamın UV spektrofotometre yöntemi kullanılarak 59 pH 7,4 Fosfat tamponunda elde edilen kalibrasyon doğrusuna ait parametreler Çizelge 3.2. Piroksikamın HPLC yöntemi kullanılarak mobil faz içinde 60 elde edilen kalibrasyon doğrusuna ait parametreler Çizelge 3.3. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama ağırlık 65 değişimleri Çizelge 3.4. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama çap/ kalınlık 65 değişimleri Çizelge 3.5. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama sertlik 66 değişimleri Çizelge 3.6. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama friabilite 66 değişimleri Çizelge 3.7. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama dağılma süresi 67 değişimleri Çizelge 3.8. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama miktar tayini 67 değişimleri Çizelge 3.9. Bukal tabletlerde ortalama % çözünme hızı değerleri (n=6) 69 Çizelge 3.10. Bukal tabletlerden piroksikam etkin maddesinin çözünme 71 hızına ait kinetik parametreleri Çizelge 3.11. Selüloz zar kullanılarak cm² başına geçen % etkin 72 madde miktarları (n=4) Çizelge 3.12. Selüloz zar kullanılarak formülasyonlardan etkin madde 74 geçişinin değerlendirilmesi sonucu elde edilen % etkin madde çıkışı, geçirgenlik sabitesi ve denge halindeki düzgün akı değerleri (n=4) Çizelge 3.13. Bukal tabletlerde piroksikam etkin maddesinin selüloz 75 zardan geçişine ait kinetik parametreleri Çizelge 3.14. Bukal tabletlerin Instron 4411 cihazında elde edilen 77 biyoadezyon test sonuçları (n=3) Çizelge 3.15. İnsan serumunda piroksikamın miktar tayininde kullanılan 79 HPLC yönteminin validasyonu ile ilgili parametreler Çizelge 3.16. Serumdaki ekstraksiyon verimi 80

xiv

Çizelge 3.17. Oral tablet formülasyonuna ait farmakokinetik 81 parametre değerleri Çizelge 3.18. Bukal tablet formülasyonuna ait farmakokinetik 81 parametre değerleri Çizelge 3.19. F1-F7 formül kodlu bukal tabletlerin ön stabilite 83 çalışmalarındaki miktar tayinlerine ait ortalama % değerleri (n=3) Çizelge 3.20. F8-F14 formül kodlu bukal tabletlerin ön stabilite 84 çalışmalarındaki miktar tayinlerine ait ortalama % değerleri (n=3)

1

1. GİRİŞ

Bu araştırmada; Piroksikamın (PX) bukal yolla uygulanması düşünülen bukal bir

tabletin oluşturulmasında biyoadezyonu sağlayan doğal bir polimer olan kitozan ile

sentetik selüloz türevi bir polimer olan Hidroksipropilmetilselüloz (HPMC)’ un

birlikte kullanımı üzerinde çalışılmıştır.

Çalışmamızın temel amacı, NSAİ etkiye sahip PX etkin maddesinin istenmeyen

yan etkilerinden korunabilmek, maksimum kan konsantrasyon düzeyine ulaşma

zamanı olan tmax ı düşürmektir. Bunu sağlamak için kullanılabilecek mevcut ilaçlar

parenteral, transdermal veya bukal yoldan uygulama alanı bulmaktadır. Oral yol ile

ilaç uygulanması ideal bir yaklaşım olarak gözükse de, sistemik etki elde

edilmesinde istenilen düzeyde başarı sağlanamamasından dolayı araştırmacılar

alternatif yolları denemeye başlamışlardır. Bukal uygulama yolu, oral uygulama

yoluna göre hızlı bir geçiş sağlayan, karaciğer ilk geçiş etkisine maruz kalan ilaçlar

için alternatif bir uygulama alanıdır. Bukal yol, diğer farmasötik uygulamalara göre

kullanım kolaylığı taşıyan (sağlık personeli gerektirmeyen) en kolay ve ekonomik

yoldur (Andres ve ark., 1989).

Artık günümüzde bukal tablet formülasyonlarında etkin madde dozunun 25 mg

veya daha düşük dozda kullnaılması gerekmektedir. Dolayısı ile bukal tablet

formülasyonlarında kullandığımız PX etkin maddesinin genelde optimum tedavi

dozunun 20 mg olması bu amacımıza uygunluk göstermiştir (Salamat-Miller ve ark.,

2005).

Bukal tabletleri hazırlarken tabletlerdeki biyoadezyonu ve bağlayıcı özelliği

sağlamada kullandığımız biyoparçalanan doğal bir polimer olan polisakkarit yapıdaki

kitozanın, suda çözünürlüğü düşük olan etkin maddelerin çözünürlüğünü arttırdığı

bilinmektedir. Çalışmamızda kullandığımız PX, yüksek geçirgenlik ve düşük

çözünürlük karakterde (Sınıf II) antienflamatuvar, analjezik ve antipiretik etki gibi

geniş bir farmakolojik yelpazeye sahip bir etkin maddedir (Aiedeh ve ark., 2006;

Venter ve ark., 2006; Yüksel ve ark., 2003).

2

Bu bahsettiğimiz nedenlerden dolayı oral mukozada kalış zamanını uzatan

biyoadezif polimerlerin kullanılmasıyla PX’ ın kullanımındaki dezavantajlarının

ortadan kaldırılmasına çalışılmıştır.

1.1. Oral Mukoza

Ağız boşluğu (Oral kavite) (Şekil 1.1) mukozası “Non-keratinize çok katlı yassı

epitel” dir. Ağız boşluğu önde Vermillion hattından (alt ve üst dudakların mukoza

ve cilt birleşim hattından) arkada isthmus faucium’a kadar uzanan alttan ağız tabanı,

üstten sert damak ve yanlarda yanak mukozası ile sınırlı bir anatomik boşluktur.

Bukal epitel dokunun kalınlığı insanlarda, köpeklerde, domuzlarda ve tavşanlarda

yaklaşık olarak 100 ila 800 µm arasındadır. Bukal membran, özellikle sublingual

membrana benzemektedir (Giannola ve ark., 2007).

Viskoelastik hidrojel görünümünde bilinen mukus, suda çözünmeyen % 1-5

oranında glukoproteinler (müsin), % 95-99 su, elektrolit, ölü epitel hücreleri,

enzimler, bakteriler, protein, elektrolit ve nükleik asitler içerir.

İlaçların geçişinde belirli bazı mekanizmalar vardır. Bunlar pasif difüzyon,

taşıyıcı difüzyon, aktif taşıma ile pinositoz veya endositoz’dur. Son bulgular

göstermiştir ki, ilaçlar, bukal mukozadan pasif difüzyon ile absorbe olurlar. Bununla

birlikte taşıyıcı difüzyonun da az bir rolü olduğu rapor edilmiştir.

Genelde oral mukoza epitelinin geçirgenlik derecesi dokunun keratinizasyon

derecesi ve kalınlığına bağlı olarak sublingual>bukal>damak mukozası şeklindedir.

Ancak damak mukozası adezif polimerlere daha az duyarlılık gösterir, dolayısıyla

sonuçta daha az irritasyona uğrar (Vivien-Castioni ve ark., 2000; Çapan, 2002;

Salamat-Miller ve ark., 2005; Gandhi ve ark., 1994; Haris ve ark., 1992).

3

1.1.1. Oral Mukozanın Anatomik Yapısı Ağız boşluğu (Oral kavite) mukozası “Non-keratinize çok katlı yassı epitel” dir.

Şekil 1.1. Ağız boşluğu (http://kbb.uludag.edu.tr/oralkavite-anatomi.htm)

Yanda ön tonsil plikaları, üstte tonsil üst kutupları seviyesinden geçen hayali

çizgi ve altta sulcus terminalis’ in oluşturduğu isthmus faucium, arkada oral kaviteyi

orofarenksten ayırır.

Ağız boşluğunun farklı bölgelerine dayanarak insan oral mukozasının

mikroskobik görüntüsünde üç ayırıcı tabaka mevcuttur (Şekil 1.2). Bunlar Epitel

doku, Alt membran doku ve Bağ dokusudur. Oral kavite epitel doku ile altında

destekleyici membran ile sınırlıdır.

Membran doku da bağ dokusu ile desteklenir. Yani alt membran dokusu, epitel

doku ile bağ dokusu arasındadır. Bu doku epitel doku için mekanik destek ve aynı

zamanda epitel doku ile altındaki bağ doku arasında ihtiyaç duyulan yapışmayı

sağlar. Oral mukozanın mekanik özelliklerinin birçoğu alttaki bağ doku ile sağlanır.

Arteryel beslenmesi eksternal karotid arter ile olur (Salamat-Miller, 2005; Haris ve

ark., 1992).

4

Şekil 1.2. Oral mukozanın anatomik yapısı (Salamat-Miller ve ark., 2005)

1.2. Bukal İlaç Uygulaması Başarılı bir bukal uygulama için en az 3 koşul gereklidir. Bunlar:

1. Biyoadezyon için ağız mukozasının uyumu maksimum düzeyde olmalı,

2. Ağız içinde etkin maddenin salımı uygun şartlar altında olmalı,

3. Oral mukozanın düşük geçirgenliğinden etkilenilmemeli (Varshosaz ve Dehghan,

2002).

In vitro çalışmalarda Şekil 1.3 deki grafikte belirtildiği gibi geçirgenlik

katsayısı zamana karşı (saat) çizilen, zardan penetre olan etkin madde miktarı

(mg/cm2) grafiğinden hesaplanabilir. Grafikteki doğrusal kısmın eğimi denge

halindeki düzgün akı değerini (Jss) verirken, bu değerin donör fazdaki etkin madde

konsantrasyonuna bölünmesi ile geçirgenlik sabitesi (P) bulunur. Bu doğrunun X

eksenini (zaman ekseni) kestiği nokta gecikme zamanı (lag time) olarak

hesaplanabilir (Taş, 2004).

5

Akı (Birim zamandaki moleküllerin) = (C1-C2) x (Alan x Geçirgenlik katsayısı) /

Kalınlık Denklem 1.1.

C1-C2: Konsantrasyon farkı

P = Jss / C Denklem1.2.

P : Geçirgenlik katsayısı (cm/saat)

Jss: Denge halindeki düzgün akı (mg / cm2.saat)

C : Donör fazdaki ilaç konsantrasyonu (mg / cm³)

Şekil 1.3. Mukozadan emilim profili (Taş ve ark., 2003)

1.2.1. Bukal İlaç Uygulamasının Avantajları -İlk geçiş etkisi elimine edilmekte, gastrointestinal kanalda parçalanma

önlenmekte, doğrudan kana karışarak fizyolojik etki göstermesi hızlanmaktadır.

-Oral yola göre biyoyararlanım artmaktadır.

-Dozaj şeklinin uygulanması ve uzaklaştırılması kolay olmakta, mukozaya

uygulandığı sırada hastanın bir şey içmesi ve konuşmasında sakınca

bulunmamaktadır.

-Bukal doku deriye göre daha geçirgendir.

-Hasta uyumu vajinal ve rektal yola nazaran daha iyidir.

-Oral mukozanın irritasyona uğraması veya tahrip olma meyli, nazal mukozadan

daha azdır.

6

-Cinsiyete bağımlı bir uygulama yolu değildir.

-Dişe uygulanan protezli hastalarda dişeti ve dudak arasında rahatlıkla uygulanabilir.

-Oral ve parenteral uygulamada tedaviye ara verilemezken, gerekli görüldüğü

takdirde bukal yolla tedaviye ara verilebilinir.

-Bazı hastalar için yutma güçlüğü nedeniyle bukal tabletler bir avantajdır (Azarmi ve

ark., 2007; Munasur ve ark., 2006; Özalp, 2003; Bruschi ve ark., 2005; Shin ve Kim,

2000).

1.2.2. Bukal İlaç Uygulamasının Dezavantajları -Bukal dokuda lezyonlara neden olabilir.

-Bukal mukoza, sublingual mukozaya göre daha az geçirgendir.

-Bukal mukozada uzun süre (8 saat gibi) kalması gerekebilir.

-Farmasötik şekillerdeki fiziksel esneklik kaybı, uzun süre ve tekrar kullanımının

hasta uyuncuna olumsuz etkisi vardır.

-Oral mukozanın toplam yüzey alanı oldukça küçüktür (100 cm²).

-Hasta uyuncu açısından dozaj şekli ince olmalıdır. 1992 yılında Knapczyk

tarafından hazırlanan antimikotik bukal tablette etkin maddenin 125 mg

kullanılmasına izin verilirken, günümüzde sadece 25 mg veya daha düşük dozdaki

etkin maddelerin uygulanmasına izin verilmektedir (Bruschi ve ark., 2005;

Knapczyk, 1992a; Ali ve ark., 1998; Gurny ve Junginger, 1990b).

1.3. Biyoadezyon

Biyoadezyon ; sentetik ve doğal polimerlerin biyolojik bir substrata bağlanmasıyla

oluşan karmaşık bir olaydır. Bu olayın kompleksliği, en az biri biyolojik kaynaklı

olan iki yüzeyin, yüzeylerarası kuvvetlerin etkisiyle belirli bir süre boyunca temas

etmeleri durumundan kaynaklanmaktadır. Biyoadezif sistemler, ağız ve burun

boşlukları ile mide veya bağırsakta uygulanan ve etkin maddeyi kontrollü salan

sistemlerde kullanılmaktadır. Mukozal membranlara uygulanmaları nedeniyle bu

sistemlere ‘Mukoadezif Sistemler’ ya da ‘Mukozaya Yapışan Sistemler’ de denir.

Mukoadezif sistemler son yıllarda ilaç salım sistemlerinde önemli bir yer tutmaya

başlamıştır. Bu sistemler lokal (örneğin mide bağırsak kanalında tutunarak) ya da

sistemik (örneğin etkin maddenin nazal kavitede kalış süresini artırarak) yolla

7

uygulanabilmektedir. Bukal yolla biyoadezif ilaç salım sisteminden başarılı bir sonuç

alınabilmesi için temel koşul iyi bir biyoadezyonun sağlanmasıdır (Wong ve ark.,

1999; Smart, 2005).

1.3.1. Biyoadezyonun Mekanizması Biyoadezyonda kovalen bağ yapıları, sürekliliği olmayan kimyasal bağlar ve

biyoadezyon oluşum mekanizmaları rol oynarlar. Su ile şişen polimer matriksi, şişen

müsin polimerlerinin birbirlerine dolanmasına sebep olur. Polimer ve müsin arasında

hidrofilik ve hidrofobik girişimler meydana gelir. Kuru yüzeylere olan adezyonun

aksine biyoadezyon olayı bağlayıcı kuvvetlerin dinamik dengesinden oluşur. Şişen

polimer tarafından absorplanan su mekanik olarak meydana gelen tek bağdır. Su

veya bileşenleri hidrokolloidlerden serbest su olarak difüze olabilir. Maksimum

adezif güç, aktif bölgelerin su varlığında birbirlerine tam uyumları ile gerçekleşebilir.

Ortamda bulunabilecek fazla miktardaki su, hidrojen bağlarının oldukça fazla

uzamasına ve biyoadezyonun zayıflamasına neden olur (Gurny ve Junginger, 1990a).

1.3.2. Mukoadezyon / Biyoadezyon Oluşum Mekanizmaları ve Teorileri

Çeşitli sınıf polimerler, hidrojen bağları, yeteri kadar ıslanma, su ile şişme ve yeterli

esneme gibi bir mukoadezif polimerden beklenen özellikleri, mukus ile

karşılaştırılmasıyla mukoadezyon teorilerine açıklık getirilmiştir. Burada yüksek

molekül ağırlıklı selüloz türevleri (metil-, hidroksipropil- ve karboksimetil- selüloz)

ve poliakrilik asit esterleri (polikarbofil, karbomer) ile kitozan gibi polisakkarit

yapıdaki daha yeni mukoadezif polimerler, mukoadezyon için gerekli hidrojel

yapıya sahip özellikleriyle bu teoriler açıklanmaktadır.

Biyoadezyonda büyük rolü olan sırasıyla adsorbsiyon, difüzyon, elektronik,

kopma ve ıslanma olmak üzere 5 teori incelenmektedir (Ahuja ve ark., 1997).

1) Adsorbsiyon Teorisi : Kovalen ve hidrojen bağla ya da van der Waals bağı gibi kovalen olmayan primer ve

sekonder kimyasal bağlarla mukus ve mukoadezif polimer birbirine yapışmaktadır.

Burada biyoadezyon sırasında kovalen ve kovalen olmayan bağlarla biyoadezyonun

analizi amaçlanmaktadır (Ahuja ve ark., 1997).

8

2) Difüzyon Teorisi: Mukustaki glikoproteinler ile mukoadezif polimer arasındaki ara yüzey boyunca

makromoleküllerin difüzyonuyla biyoadezyon; yeteri kadar polimer zincirinin

esnekliği, benzer kimyasal yapılara, biyoadezif polimerin difüzyon katsayısına bağlı

olarak etkilenir (Ahuja ve ark., 1997).

3) Elektronik Teori:

Mukus glikoproteinleri ile mukoadezif polimerin farklı elektriksel özelliklerinden

dolayı iki yüzey arasında elektron transferi görülür.Yani iki yüzey temas ettiğinde

elektron transferi gerçekleşir(Ahuja ve ark., 1997).

4) Kopma Teorisi:

Bu teoride mukozaya yapışma bağ kuvvetinin polimerin ayrılması için gerekli kuvvet

arasında bağlantı kurar. Bu teorinin diğer teorilerden küçük bir farkı, yapışma sonrası

iki yüzeyin ayrılması için gerekli kuvvetler, adezif kuvvete bağlıdır (Çapan, 2002).

5) Islanma Teorisi:

Bu teori biyolojik yüzeye sürülen biyoadezif polimerin yayılma yeteneğini tanımlar.

Bu teori genelde sıvı biyoadezif sistemlere uygulanabilir. Ne az, ne de çok

ıslanabilen polimerlerin insan endotel hücrelerine optimum adezyon sergilediği

gösterilmiştir (Çapan, 2002).

1.3.2.1. Polimere Ait Faktörler

1.3.2.1.1. Polimerin Tipi, Molekül Ağırlığı, Çapraz Bağlanma Yoğunluğu

Polimerin kimyasal yapısının, mukoadezif özellikleri üzerine güçlü bir etkisinin

olduğu bilinmektedir. Mukoadezyonun bir göstergesi olan reolojik sinerjizm

kullanılarak yapılan bir araştırmada poliakrilik asit ve karragenin,

karboksimetilselüloz (CMC), HPMC ve polietilen oksitten daha fazla reolojik

sinerjizm gösterdiği saptanmıştır. Bu çalışmada polimer tipinin önemli rol oynadığı

sonucuna varılmıştır. Polimerin molekül ağırlığı da biyoadezyon özelliklerini etkiler.

9

Mukoadezif gücü etkileyen polimerin kritik molekül ağırlığı vardır. Örneğin

poliakrilik asidin mukoadezif gücü 750 000 Da’ a kadar artarken, bu değerden sonra

azaldığı tespit edilmiştir. NaCMC için ise 78 600 Da ve daha yukarısı değerler için

mukoadezyon molekül ağırlığının artması ile yükselmektedir. Molekül ağırlığının ve

çapraz bağlanma yoğunluğunun artırılması ile karbomerlerin biyoadezif özellikleri

azalmıştır. Mukoadezyonda molekül içi penetrasyon mekanizmasının

gerçekleşebilmesi için yeterli oranda serbest zincir ağsı yapısının bulunması gerekir.

Yüksek orandaki çapraz bağlanma bunu olumsuz yönde etkiler ve mukoadezyonun

gücünü düşürür (Ugwoke ve ark., 2001).

1.3.2.1.2. Polimer Konsantrasyonu

İyi bir biyoadezyon için optimum bir polimer konsantrasyonu mevcuttur. Çok

konsantre sistemlerde adezif güç anlamlı olarak azalır. Gerçekten konsantre

çözeltilerde sarmal moleküllerde çözücü azdır ve interpenetrasyon için elverişli yapı

mevcut değildir. Bu durum çok veya az sıvı yapı biyoadezif formülasyonlar için

önemlidir. Örneğin tablet gibi farmasötik şekillerde polimer konsantrasyonunun

yüksek olması biyoadezyonun gücünü artırmaktadır (Ahuja ve ark., 1997).

1.3.2.1.3. Polimerin Şişmesi

Biyoadezif polimerler, sulu bir ortamla temas ettiklerinde şişerek jel oluştururlar. Bu

polimerin kendisi ve çevresi ile ilişkili olup hem zincirlerin interpenetrasyonu hem

de suyun varlığına bağlı olarak değişmektedir. Çok fazla şişme olduğunda

biyoadezyonda azalma olduğu tespit edilmiştir. Şişme, biyoadezif sistemin kolayca

kopmasına izin verirken, etkin maddenin kolayca açığa çıkmasına sebep olmaktadır

(Çapan, 2002).

10

1.3.2.2. Biyolojik Faktörler

1.3.2.2.1. Müsin Devri

Müsin moleküllerinin doğal devri, iki sebepten dolayı önemlidir. Birincisi, müsin

devrinin mukoadeziflerin mukus katmanı üzerinde kalma sürelerini kısıtlayacağı

kabul edilir. Mukoadezif güç ne kadar yüksek olursa olsun müsin devrinden dolayı

mukoadezifler yüzeyden ayrılırlar. Mukoadeziflerin varlığında belki de müsin devir

süresi farklıdır, ancak şu anda bunu kanıtlayacak yeterli bilgi yoktur. İkincisi müsin

devri sonucunda önemli miktarda çözünebilir müsin molekülleri ortaya çıkar, bu

moleküller mukoadeziflere bağlanarak onların mukus katmanına bağlanmalarına

engel olabilirler (Ahuja ve ark., 1997).

1.3.2.2.2. Hastalıklı Konumlar

Mukusun fizikokimyasal parametrelerinin bazı hastalıklı durumlarda değiştiği tespit

edilmiştir. Nezle, ülser, ülseratif kolit, kistik fibrozis durumları buna örnek olarak

verilebilir (Ahuja ve ark., 1997).

1.3.2.3. Ortama Ait Faktörler

1.3.2.3.1. pH

Oral mukozanın pH sı 6,6 dır. Ortamın pH değeri, mukus ve polimerin yük

özellikleri üzerinde etkili olduğu için biyoadezyona etki eder. pH değerine bağlı

olarak mukus glikoproteinleri fonksiyonel gruplarının disosiasyonu ve değişik yük

dağılımı olmaktadır. Polimer noniyonize formda iken hidrojene haldeki karboksil

grupları ile müsin molekülleri arasında hidrojen bağının oluşabilmesi yüksektir.

Yüklü karboksil grupları birbirini itmekte ve polimerin şişmesini sağlamaktadırlar.

Müsin yapısındaki negatif gruplarda birbirlerini iterek mukoadezyon gücünün

azalmasına sebep olabilirler (Desai ve Kumar, 2004).

1.3.2.3.2. Temas Süresi

Mukoadezif polimer ve mukus arasındaki ilk temas süresi, polimer zincirlerinin

şişmesi ve interpenetrasyonun miktarını belirler. Optimum temas süresi, mukoadezif

11

polimerin; dokuların doğal yapısı, başlangıç basıncı ve su içeriği gibi değişkenlere

bağlı olarak maksimum adezyon kuvvetine neden olmaktadır (Desai ve Kumar,

2004).

1.3.2.3.3. Uygulanan Basıncın Etkisi

Katı bir biyoadezif sistem oluşturabilmek için belirli bir kuvvetin uygulanması

gerekmektedir. Hangi polimer kullanılırsa kullanılsın uygulanan kuvvet ve uygulama

süresi adezyonun belirli bir noktaya kadar artmasına sebep olur. Mukoadezif

dokunun temas bölgesine uygulanan basınç interpenetrasyon derecesinin artmasına

sebep olur. Eğer yeterli basınç gerekli olan zaman dilimi kadar uygulanırsa, polimer

maddeler müsin ile girişim yapmaksızın gerekli olan adezif özelliği kazanabilirler.

Ayrıca temas basıncının artırılması polimer zincirlerinin mukus içerisindeki

glikoproteinik ağ içerisine daha iyi difüze olmasına ve dolayısıyla biyoadezif

etkileşimlerin artmasına neden olmaktadır (Akbuğa, 1993; Desai ve Kumar, 2004).

1.3.2.3.4. İyonik Gerilim

İyonik gerilim biyoadezif çalışmalarda göz önünde bulundurulması gereken önemli

bir parametredir. Örneğin polikarbofil polimerinin görünür şişme hacminin ortamın

iyonik gerilimine bağlı olarak düştüğü gösterilmiştir (Çapan, 2002).

1.4. Bukal İlaç Uygulamasında Tablet Formülasyonları

Bukal ilaç uygulamasında kullanılan tabletler genellikle doğrudan basım yöntemiyle

hazırlanırlar (Jug ve Becirevic-Lacan, 2004; İkinci ve ark., 2004; Mohammed ve

Khedr, 2003; Tsutsumi ve ark., 2002; Giunchedi ve ark., 2002; Choi ve ark., 2000;

Alur ve ark., 1999).

1.4.1. Tablet Basım Yöntemleri

Tablet basımında başlıca yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

-Yaş Granülasyon

-Kuru Granülasyon

-Doğrudan Basım

12

1.4.1.1. Doğrudan Basım Yöntemi Doğrudan basım yönteminde etkin ve yardımcı maddeler örneğin bir V tipi

karıştırıcıda karıştırılırlar. Bir tablet presinde tabletler basılırlar. En basit ve hızlı

yöntem olup diğer tablet yöntemlerine göre daha az işlem basamağına sahiptir.

Doğrudan basım yönteminde ısının ve nemin etkisi gözlenmez, ancak bu yöntemin

kullanılması için toz ya da granül kütlenin akışkan ve basılabilir olması şarttır.

Doğrudan basım yöntem aşamaları şu şekilde özetlenebilir :

-Ön karıştırma

-Kaydırıcı eklenmesi ve kısa bir karıştırma

-Tablet basımı

Eğer etkin maddenin dozu çok düşük, granül akış ve basılabilirliği kötü ise bu

yöntem uygulanamaz. Doğrudan basım yöntemi için özel yardımcı maddeler vardır.

Örneğin laktoz bu yöntem için en bilinen dolgu maddesidir. Akış özelliği iyi olan

püskürterek kurutulmuş-spray dried- tipi tercih edilir (Pharmaceutical Dosage

Forms: Tablets, Second Ed., 1989; Alur ve ark., 1999; Türkoğlu, 2004; Martinello

ve ark., 2006).

Bukal tabletler genellikle doğrudan basım yöntemiyle hazırlanmaktadırlar.

Kuru granülasyon yöntemi kullanılarak hazırlanan bukal tablet çalışmaları da

vardır. Mikonazol etkin maddesi kullanılarak kuru granülasyon yöntemiyle bukal

tabletler hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışmada etkin maddenin ağırlığına bağlı olarak

akış özelliği iyi olan tozların kuru granülasyonla basılabilirliği doğrudan basım

yönteminden daha iyi olduğu görülmüştür (Rambali ve ark., 2001).

1.5. Bukal İlaç Uygulamasında Kullanılan Biyoadezif Polimerler Oral olarak uygulanan kontrollü ilaç salım sistemlerinin GİS’deki kalış süresini

artırmak amacı ile müsin/epitel tabakaya yapışabilen biyoadezif polimerler

kullanılmaktadır. Bu polimerler, mukozanın kaplı olduğu vücudun diğer bölgelerinde

de kullanılabilmektedir Bu biyoadezif polimerler sadece topikal hastalıklarda değil

13

aynı zamanda sistemik hastalıklarda da daha etkili ve emin olarak

kullanılabilmektedir(Ahuja ve ark., 1997).

Yapılan çok sayıda deneysel çalışmalar sonucunda polimerlere ait bilgiler

aşağıdaki gibi genellenebilir. Katyonik polimerler, anyonik ve amfoterik olanlara

göre epitel dokuda çok daha fazla toksiktirler. Çapraz bağlı olmayan, suda çözünen

polimerler genellikle birkaç saat içerisinde çözünebilmektedirler. Çapraz bağlı

polimerler, veriliş yolu göz önünde bulundurulmaksızın, mukozal yüzeyde yaklaşık

15-20 saat kadar kalabilmektedirler. Sülfat grubu içeren anyonik polimerler,

karboksil grubu içerenlere göre çok daha güçlü bir bağlanma etkisine sahiptirler.

Katyonik ve anyonik polimerler, noniyonik polimerlere oranla çok daha güçlü bir

bağlanma etkisine sahiptirler. Bizim çalışmalarımızda kullandığımız kitozanın,

HPMC’ den daha güçlü biyoadezif etkiye sahip olduğunu söyleyebiliriz (Tsutsumi,

ve ark., 2002).

Mukoadezif gücüne göre, bilinen bazı mukoadezif polimerlerin sınıflandırılması

Çizelge 1.1 de, günümüzde kullanılan doğal ve sentetik yapıdaki polimerler ise

Çizelge 1.2.1 ve Çizelge 1.2.2 de gösterilmiştir.

Özellikle biyoadezif özellikleri iyi olan karbopoller, selüloz türevlerinden

sodyum karboksimetilselüloz, hidroksipropilselüloz ve hidroksipropilmetilselüloz,

kitozan ile sodyum aljinat kullanılarak yapılan bukal tabletlerle ilgili birçok çalışma

vardır (Miyazaki ve ark., 2000).

Mukoadezif ilaç sistemlerinde kullanılacak ideal bir polimerin aşağıda belirtilen

özellikleri taşıması gerekir (Akbuğa, 1993).

a) Polimer ve parçalanma ürünleri toksik olmamalı ve GİS’den emilmemelidirler.

b) Mukoz membranlara irritasyon etkisinin olmaması gerekmektedir.

c) Müsin epitel hücre yüzeyi ile güçlü ve kovalan olmayan bağ yapabilmelidir.

d) Nemli dokulara hızlı bir şekilde yapışabilmelidir.

e) Etkin madde ile geçimli olmalı ve salımında çok zorluk çıkarmamalıdır.

f) Polimer bekleme süresince veya ilaç ile raf ömrü süresince bozunmamalıdır.

g) Üretim maliyeti çok yüksek olmamalıdır.

14

Çizelge 1.1. Çeşitli Polimerlerin Mukoadezif Güçleri (Gurny ve ark., 1990a).

Polimer Ortalama Adezif Güç %

Standart Sapma

Kalitatif Mukoadezif Özellik

NaCMC CRB Kitre zamkı Polimetilvinileter ko-maleik anhidrit Polietilenoksit Metilselüloz

192.4 185.0 154.4 147.7

128.6 128.0

12.0 10.3 7.5 9.7

4.0 2.4

MÜKEMMEL

Sodyum aljinat Hidroksipropilmetilselüloz Karaya zamkı

126.2 125.2 125.2

12.0 16.7 4.8

BAŞARILI

Metiletilselüloz Çözünen nişasta Jelatin

117.4 117.2 115.8

4.2 3.1 5.6

YETERLİ

Pektin Polivinilprolidon Polietilen glikol Polivinil alkol Polihidroksietil metakrilat Hidroksipropilselüloz

100.0 97.6 96.0 94.8 88.4 87.1

2.4 3.9 7.6 4.4 2.3 13.3

ZAYIF

Çizelge 1.2.1. Günümüzde kullanılan doğal yapıdaki biyoadezif polimerler (Pillai ve Panchagnula, 2001)

Doğal polimerler

Protein yapısındaki polimerler

Kollajen, albumin, jelatin, agaroz, aljinatlar, karragen, hiyoluronik asit

Polisakkarit yapısındaki polimerler

Dekstran, kitozan, siklodekstrinler

15

Çizelge 1.2.2. Günümüzde kullanılan yapay yapıdaki biyoadezif polimerler (Pillai ve Panchagnula, 2001)

Yapay polimerler

Biyolojik ortamda parçalanabilenler Poliesterler Poli(laktik asit), poli(glikolik asit), poli(hidroksi

butirat), poli(kaprolakton), poli(beta malik asit), poli(dioksanon)

Polianhidritler Poli(sebasik asit), poli(adipik asit), poli(terftalik asit)

Poliamidler Poli(imino karbonatlar), poliamino asitler Fosfor bazlı polimerler Polifosfatlar, polifosfonatlar, polifosfazinler Diğerleri Poli(siyano akrilatlar), poliüretanlar, poli orto

esterler, polidihidropiranlar, poliasetaller, hidroksipropilmetilselüloz

Biyolojik ortamda parçalanmayanlar Selüloz türevleri Karboksimetil selüloz, etilselüloz, selüloz asetat,

selüloz asetat propiyonat Silikonlar Polidimetilsiloksan, kolloidal silika Akrilik polimerler Polimetakrilatlar, poli(metil metakrilatlar),

polihidro(etil metakrilatlar) Diğerleri Polivinil pirolidon, etil vinil asetat,

poloksamerler, poloksaminler 1.5.1. Kitozan Kimyasal adı: (1-4) – 2 – amino – 2 – deoksi – ß – d - glukan Yengeç, karides, istakoz gibi deniz eklem bacaklıların kabuklarının dekalsifikasyonu

ile elde edilen kitin, selüloza benzer bir polimerdir ve doğada yaygın olarak bulunur.

Kitozan ise kitinin önce NaOH ile deasetilasyonu sonra kalsiyum ile

ekstraksiyonundan sonra kalan maddenin yıkanıp kurutulduğunda kolay ve ucuz bir

şekilde elde edilen bir aminopolisakkarittir. Kitozan molekülü amino ve hidroksi

grupları içerir ve bu gruplar sayesinde taşıyacağı ilaçlar ile etkileşime girer.

Selülozdan sonra doğada en çok bulunan polisakkarittir. Biyolojik olarak güvenli,

nontoksik, biyogeçimli ve biyoparçalanabilir, ucuz, antibakteriyel özelliğe sahip,

biyoadezif bir polimerdir.

16

Kimyasal yapısı [-(1-4)-2 amino-2-deoksi-D-glukoz] ‘dur. Kitozan suda

çözünmez, fakat dilüe asetik asit, formik asit ve hidroklorik asitte çözünür ve asidik

ortamda jele benzer bir yapıya sahip olur.

Şekil 1.4. Kitozanın kimyasal yapısı Kitozan ve deriveleri biyolojik olarak parçalanabilirler. Bu nedenle biyolojik

materyal olarak kullanılabilirler. Lizozomlarla parçalanabilir ve düşük toksitite

gösterirler ( Snyman ve ark., 2003).

Sıçanlarda oral LD50 değeri 16 g/kg, intraperitonal LD50 değeri 350

mg/kg’dan daha fazladır. Kitozan pozitif yüklü olmasından dolayı negatif yüklü

mukoza yüzeyi ile veya siyalik asit kalıntılarıyla güçlü elektrostatik etkileşime

girerek mukoadezif karaktere sahip olmaktadır ( Borchard ve ark., 1996 ).

Kitozan, hücre zarlarından geçişte bazik yapıdaki etkin maddelerden çok asidik

yapıdaki etkin maddelerin geçişine yardımcı olmaktadır. Kaynaklarda yer alan

başlıca çalışmalarda kitozanın biyoadezif özelliği ön planda tutulmuştur (Knapczyk,

1993a; Snyman ve ark., 2003).

Sulu dilüe asit çözeltilerinde (pH < 6, yaklaşık olarak pKa 5,6) çözünen ve

alkali ve nötr pH' larda çözünmeyen polisakkarit yapıda olan kitozan, kabuklu deniz

hayvanlarından elde edilen, kitinin kısmen deasetillenmiş şekli olup, asidik ortamda

jele benzer bir yapıya sahip katyonik bir polielektrolittir (Bernkop-Schnürch ve ark.,

ve 2004; van der Merwe ve ark., 2004).

Asetik asit gibi organik asitlerde çözünmesine karşın, fosforik ve sülfirik asit

gibi inorganik asitlerde çözünmez. α-lipoat ile olan kitozan bileşiğinin molekül

ağırlığı 350 kDa, PEG ile olan kitozan bileşiğinin molekül ağırlığı 400 kDa olup

17

yüksek molekül ağırlığına sahip kitozanın çoğunlukla glutamat tuzu şeklindeki

formunun molekül ağırlığı 200 kDa, deasetilasyon derecesi % 80 - 90 kadardır.

Düşük molekül ağırlıklı kitozan, yüksek molekül ağırlıklı kitozandan daha iyi

adezyon özellik gösterir (Illum ve ark., 2002; Henriksen ve ark., 1996).

Kitozanın glutatyon ile yaptığı konjugatı mukoadezif ve geçirgenliği arttırıcı

özelliğe sahiptir.Yine kitozan ve suda çözünen türevi olan hidroksipropil kitozan

toksik olmayan ve vücutta enzimatik olarak parçalanan bir polimerdir. Kitozan,

doğal selülozdan sonra ikinci sırada yer alan en iyi biyoadezif, endüstriyel üretim

için ucuz ve çok uygun bir polimer olduğu düşünülmektedir. Kitozanın

mukoadezyon özelliğinde belirleyici olan serbest NH2 gruplarıyla kısa alkil

zincirleridir. Kitozanın amino alkilasyonla elde edilen formları transmukozal

absorbsiyonu arttırıcı olarak kullanılmıştır. Biyouyumu iyi, yavaş parçalanan, hem

intravenöz (i.v.) olarak hem de oral yolla kullanılması uygundur (Zambito ve ark.,

2006; Kafedjiiski ve ark., 2005; Thanou ve ark., 2001; Remunan-Lopez ve ark.,

1998).

Kitozan;

a) Tabletlerde doğrudan basım ajanı, aynı zamanda dağıtıcı ve bağlayıcı olarak,

b) Etkin maddelerin çözünürlüğünü arttırıcı,

c) Sürekli salım özellikteki farmasötik şekillerin hazırlanmasında kullanılmıştır

(Acartürk, 1989; Knapczyk, 1992; Giunchedi ve ark., 2002; Kepsutlu ve ark., 1999;

Illum, 1998; Savaşer ve ark., 2005).

Yine kontrollü salım mukoadezif bukal tabletlerin geliştirilmesinde tercih

edilmiştir. Kitozanın tiyobütilamid ile pH 3,0 de liyofilizasyon ile kurutularak

oluşturulmuş hali en yüksek mukoadezyon özelliğine sahiptir. Katyonik polimer

olan kitozanın nötr ya da hafif alkali ortamda mukoadezyon özellikleri yüksek

olduğundan, ağız mukozasının pH 6,2 - 7,4 olmasından dolayı bukal tabletinin

hazırlanmasının çok doğru bir karar olduğu düşünülmüştür. Tiyol ile modifiye

edilmiş yeni jenerasyon mukoadeziflerden olan kitozan formu sistein ile arasında

kovalen bağ oluşturularak mukoadezyon etki ve geçirgenliğin artırılması sağlanmıştır

(Henriksen ve ark., 1996; Bernkop-Schnürch ve ark., 2000; Grabovac ve ark., 2005;

Patel ve ark., 2007).

Kitozanın antiasit, antiülser ve kolesterol düşürücü etki gösterdiği

18

görülmüştür.Yine in vivo olarak yapılan çalışmalarda kitozanın düşük olarak

antienflamatuvar, antikanserojenik ve heparinik aktivite gösterdiği bulunmuştur.

Kitozanın % 66 deasetile edilmiş derivesi, Candida albicans hücrelerine antifungal

etki gösterir. % 49 - 66 arasındaki oranlarda deasetile kitozan ilave edilerek

hazırlanan tabletlerle yapılan çalışmalarda; % 50 oranında deasetile kitozan

ilavesinde tabletlerin hızla dağıldığı görülmüştür. Kitozan, mukozadaki epitel

dokunun geçirgenliğini artırdığı yapılan birçok çalışmada görülmüştür. Kitozan,

laktat dehidrogenaz enziminin salımını artırmaktadır. Kitozanın bazı formları

sitotoksik özelliktedir. Kitozan, yara iyileştirici, doku yenileyici ve aktimikrobiyal

etki gibi biyoaktif özelliklere sahiptir (Erden ve Çelebi, 1990; Knapczyk ve ark.,

1992; Knapczyk, 1993b; Carreno-Gomez ve ark., 1997; Dodane ve ark., 1999;

Bernkop-Schnürch ve ark., 2000; Şenel ve Hıncal, 2001;İkinci ve ark., 2006).

Kitozan, suda çözünürlüğü zayıf etkin maddelerin dissolusyonunu artıran

mukoadezif katyonik bir polimerdir. Bizim çalışmamızda kullandığımız PX da suda

az çözünen bir etkin maddedir. Kitozan, biyouyumlu ve biyoparçalanan bir polimer

olup, kitinin aminoalkilizasyon yöntemiyle elde edilen bukal epitel dokudan

geçirgenliği arttırıcı özelliğe sahiptir (Venter ve ark., 2006; Zambito ve ark., 2006).

19

1.5.2 Hidroksipropilmetilselüloz C8 H15 O6 -( C10 H18 O6 )n- C8 H5 O5

Şekil 1.5. HPMC’ nin kimyasal yapısı

Kokusuz, tatsız, beyaz ya da kremsi beyaz, granülümsü toz halinde olup alkol, eter

ve kloroformda çözünmez. Metil alkol ve metilen klorür karışımlarında, soğuk suda

çözünür. Kuru formu çok stabildir. pH 3 - 11 arasındaki çözeltileri stabildir. Molekül

ağırlığı yaklaşık olarak 86.000 dir (The Merck Index 13 th , 2001; Lee ve ark., 2000;

Sudhakar ve ark., 2006).

HPMC, tabletlerde bağlayıcı olarak, film kaplama ajanı olarak, sürekli etkili

formülasyonlarda matriks oluşturma ajanı olarak, viskozluk ayarlayıcısı olarak

kullanıldığı gibi bukal tabletlerde biyoadezyon ajanı olarak da kullanılan sentetik

selüloz türevidir. Biyoparçalanan veya çözünen noniyonik bir polimer olup en

önemli özelliği suda ya da biyolojik sıvıda yüksek şişme özelliğine sahip olmasıdır.

Sürekli ve kontrollü salım tablet formülasyonlarında doğrudan basım ajanı olarak sık

kullanılır. Doğrudan basımla hazırlanan sürekli etkili birçok formülasyonda

kullanılan en uygun polimer olarak HPMC belirtilmiş olup polimer oranı arttıkça

salım hızının azaldığı bildirilmiştir (Taylan ve ark., 1996; Campos-Aldrete ve

Villafuerte-Robles, 1997; Savaşer,1999; Siepmann ve Peppas, 2001; Jain ve ark.,

2002).

Oral kontrollu salım sistemlerinden membran kontrollü sistemler ile şişme

kontrollü sistemlerde kullanılabilir. Özellikle şişme kontrollü sistemlerde çoğunlukla

tabletlerde HPMC, kuru granülasyon ve doğrudan basım yöntemiyle hazırlanan

20

kontrollü salım hidrofilik matriks tabletlerde polimer olarak başta HPMC olmak

üzere selüloz türevleri kullanılmıştır. Göz hastalıkları tedavisinde parçalanabilen ya

da çözünen insertleri hazırlamak için kaplama materyali olarak HPMC kullanılmıştır

(Dortunç, 2002; Vatsaraj ve ark., 2002; Sheskey ve ark., 1994; Papadimitriou ve ark.,

1993).

1992 yılında yapılan bir çalışmada mukoadezyon özelliği olmadığı belirtilen

HPMC bugün bukal ve nasal ilaç sistemlerinde başarılı bir şekilde kullanılan

mukoadezif özelliğe sahip biyoadezif polimerlerdendir. Yapılan bir çalışmada da

HPMC’ nin, kitozanın mukoadezif özelliklerine olumsuz bir katkısının olmadığı

gösterilmiştir(Lehra ve ark., 1992; Sigurdsson ve ark., 2006).

Yine zaman kontrollü ve sürekli salım sistemlerinde difüzyon engeli oluşturan

kaplama materyali olarak salımın geciktirilmesi HPMC ile sağlanmıştır. Oküler

sistemlerden olan göz dokusu ile temas süresini artıran ve böylece uzun süreli salım

sağlayan oftalmik yarı-katı hidrojellerin viskozluğunun ve mukoadezif özelliklerinin

arttırılması ile ilacın gözde kalış süresini ayarlamak için sıklıkla kullanılan

polimerlerden biri HPMC dir. HPMC’ un tabletlerde % 2-5 oranında bağlayıcı

özelliği vardır. Göz damlalarında viskozluk artırıcı olarak (% 0,45-1

konsantrasyonunda) kullanıldığında antimikrobiyal ajan olarak benzalkonyum klorür

ilave edilmelidir.Yüksek viskozluktaki suda çözünen etkin maddelerin salımını

geciktirmek için kullanılırlar. Plastik bandajlarda adezif olarak kullanılan HPMC

yavaş salım ya da barsakta çözünen formülasyonlarda kullanımı yararlıdır

(Handbook of Pharmaceutical Excipients Washington, 2006; Makhija ve Vavia,

2002; Choi ve ark., 2000; Lehra ve ark., 1992; Malamataris ve ark., 1994; Remunan-

Lopez ve ark., 1998).

HPMC' un formülasyonlardaki miktarının artmasıyla uyumsuzluk yaşanmaz,

yani toksik değildir, insan ve hayvan deneylerinde güvenli bir şekilde

kullanılmaktadır (Mahaguna ve ark., 2003; Ahuja ve ark., 1997).

Selüloz türevleri arasında HPMC’ un mukoadezif gücü; Sodyum

karboksimetilselüloz, Karbopol ve Metilselüloz’ dan daha az, Metiletilselüloz ile

Hidroksipropilselüloz’ dan daha çoktur Ancak HPMC ; Sodyum

karboksimetilselüloz ve Karbopol' e göre toksik değildir (Gurny ve ark., 1990a;

Mohammed ve Khedr, 2003; Parodi ve ark., 1999; Ahuja ve ark., 1997).

21

Karbamazepin, metronidazol, propranolol HCl, omeprazol gibi etkin maddelerle

hazırlanan bukal tabletlerde adezyon özelliğini artırmak için HPMC kullanılmıştır

(Akbari ve ark., 2004; Choi ve ark., 2000; Papadimitriou ve ark., 1993; Remunan-

Lopez ve ark., 1998).

Omeprazol ile yapılan bir çalışmada mukoadezif polimer olarak HPMC ve

sodyum alginat kullanılarak bukal tabletler hazırlanmıştır. Bu çalışmada HPMC'un

zayıf olan nötral selüloz gruplarıyla, sodyum alginat' ın hidroksil grupları birleşerek

kuvvetli biyoadezif etki oluşturularak bukal tabletler hazırlanmıştır (Choi ve Kim,

2000).

Bukal tablet formülasyonlarında HPMC konsantrasyonları arttıkça etkin madde

salım oranlarının azaldığı görülmüştür (Dortunç ve ark., 1998).

HPMC, bukal tabletlerde güvenli ve istenen adezyonu sağladığı görülmüştür.

Yapılan bir çalışmada da poliakrilik asit derivelerinin biyoadezyon özelliklerinin

HPMC’ den daha iyi, ancak bunun yanında mukozaya olumsuz etkisinin olduğu

görülmüştür ( Minghetti ve ark., 1998; Jadhav ve ark., 2004).

1.6. Bukal Tabletlerde Kullanılan Polimerlerle Yapılan Çalışmalar Bukal tabletler, oral ya da ağız içi mukozadan etkin maddeleri, karaciğer ilk geçiş

etkisine uğramadan kana karışarak hızlı fizyolojik etki sağlamaları için tasarlanan

farmasötik dozaj şekilleridir. Oral yoldan alındığında hızla dağılan tabletler

uygulandığında, hızlı bir başlangıçla başarı sağlamaktadırlar. Midenin asidik pH’

sında stabil olmayan etkin maddeler bukal yol ile verildiğinde tedavide uygun bir yol

olarak ve de karaciğer ilk geçiş etkisine karşı direnç göstermektedirler (Azarmi ve

ark., 2007).

Bukal uygulamada biyoadezyonu sağlamak için çeşitli doğal ve sentetik

polimerler kullanılmaktadır. Bukal ilaç uygulamasına ait ilk çalışma Nagai ve

arkadaşları tarafından 1985 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada Japonya’da

sıklıkla görülen ‘Aphthous Stomatitis’ tedavisi için geliştirilen ilk mukoadezif bukal

tablet hazırlanmış ve ‘Aftach’ ticari ismi ile pazarlanmıştır. Triamsinalon etkin

maddesi kullanılarak oluşturulan iki tabakalı bu tabletin üst tabakası 0,7 mm

kalınlığında olup laktoz ile hazırlanmıştır. Mukozaya temas eden alt tabaka ise

Hidroksipropilselüloz(HPC), Karbopol 934(CP 934) ve etkin madde içermektedir.

22

Aynı çalışma grubunun oral mukoadezif dozaj formu olarak geliştirdikleri bir diğer

preparat ise insülin içeren formülasyondur. Bu formülasyonda kullanılan kakao yağı

oral mukoza membranına temas ettiğinde erimekte ve bir saat sonra kakao yağı ile

birlikte kullanılan HPC ve CP karışımı membran üzerine yapışmakta ve jel şeklini

almaktadır(Çapan, 2002).

Bukal tabletler, yaklaşık olarak 6-8 mm çapında, 1-2 mm kalınlığında, küçük,

yassı ve oval olup bukal ilaç salımı 4-6 saat arasında olan ağız içi mukozasına

uygulanan ve içindeki etkin maddenin 25 mg veya daha az miktarda olması tavsiye

edilen ve genellikle doğrudan basım yöntemi ile hazırlanan tabletlerdir. Hasta

açısından ağız içinde son derece kolay ve rahat bir biçimde uygulanan farmasötik

dozaj formudur. Bukal tabletlerden salınan etkin maddenin lokal ya da sistemik etki

göstermesi amaçlanır. Lokal etkiyle mantar enfeksiyonların, aphthous stomatitis ve

periodontal hastalıkların tedavisinde kullanılır. Sistemik etkide karaciğer ilk geçiş

etkisine uğramadan kana karışarak tedavi sağlanır. Sistemik yolla uygulanan bukal

tabletlerde kullanılan etkin maddelere propranolol, testosteron ve peptidler örnek

verilebilir (Salamat-Miller ve ark., 2005; Owens ve ark., 2005; Duchene ve

Ponchel, 1997; Fabregas ve Garcia, 1995).

Yapılan bir çalışmada HPMC ve karbomer polimerleriyle birlikte penetrasyon

artırıcı olarak sodyum glikodeoksikolat (GDC) kullanılarak bukal tabletler

hazırlanmıştır. Bukal biyoadezif salım sisteminde kullanılan uygun bir yardımcı

madde olarak bilinen GDC’ nin adezif etkisinin olmadığı ve bukal tabletlerin insan

bukal mukozasında uygulanmasından 4 saat sonra epitel doku hücrelerinde şişme

gibi istenmeyen histopatolojik değişikliklere neden olduğu görülmüştür (Şenel ve

ark., 1998).

Klorheksidin etkin maddesi içeren püskürtülerek kurutma tekniği ile hazırlanan

kitozan mikroküreleri doğrudan basım yöntemi ile bukal tabletlerin hazırlandığı bir

çalışmada biyoadezyonu sağlamak için polimer olarak mannitol yalnız başına ya da

sodyum aljinat ile birlikte kullanılmıştır. Çalışma sonunda kitozan

mikrokürelerindeki klorheksidin etkin maddesinin, saf toz haldeki klorheksidin

etkin maddesinden daha hızlı çözündüğü görülmektedir. Bu da kitozanın,

çözünürlüğü az olan etkin maddelerin çözünürlüğünü artırdığını göstermektedir

(Giunchedi ve ark., 2002).

23

Testosteron ve testosteron esterlerinin ayrı ayrı kullanılarak Karbopol 974P

polimeriyle hazırlanan bukal tabletlerinin köpeklere uygulanmasıyla yapılan bir

çalışmada; testosteron esterlerinin bukal absorbsiyonunun, testosteron içeren bukal

tabletlerden belirgin bir şekilde düşük olduğu görülmüştür (Voorspoels ve ark.,

1996).

Yapılan bir çalışmada, Çizelge 1.1 de belirtilen biyoadezyon özelliği zayıf olan

pektin ile kuvvetli olan HPMC polimerleri kullanılarak diltiazem etkin maddesiyle

hazırlanan bukal tabletlerin sıçan periton zarına uygulanması sonucu, pektin:HPMC

(4:1) oranındaki polimerlerin oluşturduğu tabletin adezif özelliğinin arttığı

görülmüştür. Yani formülasyonlarda pektinin artan, HPMC’ nin azalan oranlarda

hazırlanmasıyla oluşturulan tabletlerin adezif özelliklerinin arttığı saptanmıştır.

Burada iki polimerin etkileşmesi sonucunda adezyon özelliğinin farklılaştığı

düşünülmektedir(Miyazaki ve ark., 2000).

Omeprazol etkin maddesi HPMC ile sodyum aljinat polimerleri kullanılarak

hazırlanan bukal tabletlerin, hamsterlerde uygulanmasıyla 45 dakika sonunda etkin

madde plazma konsantrasyonunun 370 ng/ml olduğu görülmüştür. 6 saat sonunda

ise bu değer 146-366 ng/ml olarak bulunmuştur. Bu bize bukal tabletlerin karaciğer

ilk geçiş etkisine uğramadan kana karışarak maksimum plazma konsantrasyonuna

ulaştıktan sonra eliminasyona uğramaya başladığını göstermektedir (Choi ve ark.,

2000).

In vitro/in vivo geçiş çalışmasının franz difüzyon hücresinde yapıldığı ve

kobay yanağından alınan keratinize edilmiş epitelyal membranın kullanıldığı bir

çalışmada, polivinil alkol (PVA) ile 3 mg ergotamin etkin maddesi kullanılarak 2

mm kalınlığında, 10 mm lik zımba ile doğrudan basım yöntemi ile hazırlanan 150

mg lık bukal tabletlerinin ve PVA tozundan hazırlanan kapsüllerinin kobaylara ayrı

ayrı uygulandığında bukal absorbsiyonun, oral absorbsiyona göre daha hızlı olduğu

görülmüştür (Tsutsumi ve ark., 2002).

Yapılan bir çalışmada propranolol etkin maddesinin HPMC ve polikarbofil

(PAA) polimerleriyle oluşturulan bukal tabletler ile sürekli etkili formülasyonlarda

matriks oluşturma ajanı olarak da kullanılan HPMC ile oluşturulan sürekli salım

tabletleri karşılaştırılmıştır. Her iki farmasötik şekilde de etkin madde 80 mg olup

sürekli salım tableti 400 mg lık, bukal tablet 160 mg lık hazırlanmıştır. HPMC ve

24

PAA’ in mukozaya iyi bir şekilde mukoadezyon sağlayan ve tabletlerden kontrollu

olarak etkin madde salımı sağlayan polimerler olduğu görülmüştür (Taylan ve ark.,

1996).

Mikonazol nitrat etkin maddesi ile HPMC, sodyum karboksimetilselüloz

(NaCMC), Karbopol 934P (CP 934) ve sodyum (Na) aljinat polimerlerinin farklı

kombinasyonları ile hazırlanan yavaş salım sağlayan bukal biyoadezif tabletlerinde

şişme zamanı, ortam pH sı, in vitro etkin madde salımı ve in vivo biyoadezyon

zamanı ile tüm hazırlanan tabletlerin çözünürlüğü pH 6,8 olan fosfat tamponunda

incelenmiştir. Artan CP konsantrasyonunda şişme indeksinin arttığı, pH nın ve

biyoadezyon zamanının azaldığı görülmüştür. Na aljinat/NaCMC konsantrasyonunu

artırarak hazırlanan bukal tabletlerde şişme indeksinin azaldığı, pH nın arttığı ve

biyoadezyon zamanının azaldığı görülmüştür. Sonuçta bukal tabletlerden etkin

maddenin salımının kontrollu ve uzatılmış olduğu gözlenmiştir (Mohammed ve

ark., 2003).

PX etkin maddesi ile hidroksipropil-β-siklodekstrin kompleks hale getirilerek,

HPMC ve Karbopol 940 (C940) polimerlerinin kullanılmasıyla bukal tabletlerinin

hazırlandığı bir çalışmada HPMC’ nin yalnız başına adezif özelliğinin zayıf olduğu,

ancak C940 ile birlikte kullanıldığında adezyon özelliğinin arttığı gözlenmiştir.

Hidroksipropil-β-siklodekstrinin adezyonu ve kopma kuvvetini anlamlı bir şekilde

artırdığı görülmemektedir (Jug ve Becirevic-Lacan, 2004).

Yapılan bir çalışmada propranolol hidroklorür etkin maddesi içeren bukal

tabletlerde biyoadezif polimer olarak HPMC ve polikarbofil yanında, dolgu

maddesi olarak çözünürlüğü olan laktoz ile çözünmeyen bir doğrudan tabletleme

ajanı olan dikalsiyum fosfat kullanılmıştır. Sonuçta biyoadezyon kuvvetinin

formülasyondaki dolgu maddesinden dolayı azaldığı belirtilmektedir (Akbari ve

ark., 2004).

Karbomer (Karbopol 974) (CP) ve aljinik asidin sodyum tuzu (Na-Alg), farklı

oranlarda HPMC kullanımı ile bukal biyoadezif nikotin (NHT) tabletlerinin

doğrudan basım yöntemiyle hazırlanması sonucu CP:HPMC ve Na aljinat:HPMC

oranları in vitro salım profili ve biyoadezif çalışmaları karşılaştırılmıştır. CP:HPMC

polimerleri ile hazırlanan bukal tabletlerde HPMC oranlarının arttırılmasıyla NHT

salımının arttığı gözlenmektedir. Oysa Na aljinat:HPMC polimerleri ile hazırlanan

25

bukal tabletlerde HPMC oranlarının arttırılmasıyla NHT salımının azaldığı

gözlenmektedir. Buradan CP un biyoadezif gücünün, Na aljinattan daha büyük

olduğu anlaşılmaktadır (İkinci ve ark., 2004).

Bukal tabletlerle in vivo insan deneylerinde uygulama; genellikle sabah

kahvaltısından yarım saat sonra bukal mukoza üstüne 30 saniye tutarak, az bir

kuvvetle parmakla bastırarak tatbik edilmektedir. Birinci saat sonuna kadar bir şey

yiyip içmeğe izin verilmemektedir. Bir saat sonra sıvı alınmaya izin verilmektedir

(Nafee ve ark., 2004b).

Periodental hastalıkların tedavisinde kullanılmak üzere metronidazol etkin

maddesi, selüloz ve poliakrilik türevlerinin farklı karışımları ile yeni formülasyonlar

hazırlanmıştır. Bu çalışmada hidroksietil selüloz ve CP 940, (2:2, a/a) oranında

kullanılarak hazırlanan bukal tabletlerin en iyi mukoadezif performans gösterdiği in

vitro etkin madde salım profili ile gösterilmektedir (Perioli ve ark., 2004).

Kitozan ve karbomerin farklı oranlarında kullanılması ile geliştirilen nikotin

tedavisinde, nikotin hidrojen tartarat etkin maddesinin bukal biyoadezif tablet

formülasyonlarının hazırlandığı bir çalışmada in vitro/in vivo değerlendirmeler

sonucunda kitozan/karbomer oranının 20/80 olduğu bukal tabletlerin en iyi

biyoadezif özellik gösterdiği belirtilmiştir. En düşük biyoadezyon özelliğini

kitozan/karbomer oranının 80/20 olduğu bukal tabletler göstermiştir. In vivo

çalışmalarda 4 saatlik bir uygulamanın oral mukoza üzerinde hiçbir irritasyona ve

ağrıya neden olmadığı belirtilmiştir (İkinci ve ark., 2006).

Oral yoldan alınan tabletler, hızla sistemik dolaşıma katılırlar. Midenin asidik

pH sında stabil olmayan etkin maddeler bukal yol ile verildiğinde tedavide uygun

bir yol olarak ve de karaciğer ilk geçiş etkisine karşı direnç göstererek karşımıza

çıkmaktadırlar (Azarmi ve ark., 2007).

1.7. Bukal Tabletlerde Yapılan Testler 1.7.1. Biyoadezyonun Saptanmasında Kullanılan Testler Polimer ile mukus arasındaki biyoadezif kuvvetin ölçümünde kullanılan teknikler, in

vitro, in situ veya ex vivo ve in vivo teknikler şeklinde üç ana gruba ayrılmaktadır.

Son zamanlarda ex vivo (veya in situ) analiz yöntemlerinin diğerlerine oranla daha

26

çok ilgi çektiği gözlenmektedir. Ex vivo yöntemler özellikle polimerlerin adezif

özelliklerine göre sınıflandırmaları için kullanılabilmektedir (Çapan, 2002).

1. In vitro biyoadezyon tayininde kullanılan test yöntemleri;

a) Kellaway yöntemi (Gurny ve Junginger, 1990a),

b) Nagai’nin geliştirdiği oral mukozaya uygulanan merhemlerin adezifliğini ölçmek

amacı ile geliştirilen yöntem,

c) Akış kanalı yöntemi (Çapan, 2002),

d) Gurny ve arkadaşlarının geliştirdiği biyoadezyon yöntemi(Gurny ve Junginger,

1990a),

e) Floresans işaretleme yöntemi (Çapan, 2002) ,

f) Düşen sıvı film yöntemidir (Gurny ve Junginger, 1990a).

2. In situ biyoadezyon tayininde kullanılan test yöntemleri;

a) Nagai tarafından oral mukozada insülinin katı dozaj şeklinin adezifliğini ölçmek

amacı ile kullanılan yöntem

b) Robinson yöntemi (modifiye yüzey gerilim metodu) (Gurny ve Junginger, 1990b),

c) Gerilme direnci yöntemi (Çapan, 2002),

d) Yemek borusuna adezyonu ölçme yöntemi (Çapan, 2002).

3. In vivo biyoadezyon tayininde kullanılan test yöntemleri

Biyoadezif gücün ölçülebildiği in vivo tekniklerin sayısı nispeten daha azdır.

Kullanılan bazı yöntemler uygulama bölgelerinde biyoadezif maddenin temas

süresini ölçmeyi hedeflemektedir. Yapılan çalışmaların büyük bir kısmında gamma

sintigrafi tekniği kullanılmıştır. Bunun dışında X-ışını tekniği ve doğrudan inceleme

yapılması gerektiği durumlarda endoskopi kullanılmaktadır (Gurny ve Junginger,

1990b; Ahuja ve ark., 1997; Wong ve ark., 1999; Çapan, 2002).

27

1.7.2. In vitro Çalışmaları

1.7.2.1. Tek Dozlu Preparatların (Tabletler) Kütle Biçimliliği Testi TÜRK FARMAKOPESİ-I (2004) 'e göre test edilmiştir. Ortalama Ağırlık % Sapma

80 mg veya daha az 10.0

80 mg-250 mg 7.5

250 mg veya daha fazla 5.0

1.7.2.2. Çap-Kalınlık Testi Farmakopelerde kayıtlı olmayan tablet kontrollerinden olup 20 tablet üzerinden

gerçekleştirilir(H. Ü. Ecz. Fak. Farmasötik Teknoloji Ab. D. 2005-2006).

1.7.2.3. Sertlik Testi Farmakopelerde resmi bir test olarak yer almayan bu test 10 tablet üzerinden

gerçekleştirilir (H. Ü. Ecz. Fak. Farmasötik Teknoloji Ab. D. 2005-2006).

1.7.2.4. Ufalanma-Aşınma Testi Friabilatör cihazında genellikle 100 tablet 4 dakika boyunca test edilmektedir

(Türkoğlu, 2004).

1.7.2.5. Dağılma Süresi Testi Kaplanmamış tabletlerin en çok 15 dakikada dağılması beklenen bu testte ortam

sıvısı 37 ± 0.5 ° C’ de sabit tutularak dağılma cihazında yürütülmektedir (Türkoğlu,

2004).

1.7.2.6. Miktar Tayini Tabletlerin in vitro ve in vivo deneysel çalışmaları sırasında etkin maddeye ait

miktarları ve değişimlerin tayin edilmesi gerekmektedir. In vitro deneylerde

kullanılan miktar tayini yöntemlerinin basitliğine karşın in vivo deneylerde etkin

28

madde ve metabolitlerinin tayini çok daha karmaşıktır. Miktar tayini yönteminde

UV spektrofotometresi, İTK ve HPLC cihazları kullanılmaktadır (Hıncal ve

Memişoğlu-Bilensoy, 2004).

1.7.2.7. Çözünme Hızı Testi Testin amacı, bir etkin maddenin belirli bir ortamda zamana karşı çözeltiye geçme

hızının belirlenmesidir. Etkin maddenin kanda belirli düzeye erişmesinde en önemli

parametre çözünme hızıdır. Bir etkin maddenin emilebilmesi için ortamda

çözünmüş olarak bulunması gerekmektedir. Çözünme hızı, ortam bileşimi, sıcaklık,

sıvı/katı ara yüzeyi gibi standardize edilmiş koşullar altında katı bir ilaç şeklinden

birim zamanda çözünen etkin madde miktarıdır. Bu çalışmalar farmakopelerde

döner sepet ve palet tipi çözünme cihazları gibi tabletlerin çözünme hızını tayin

eden cihazlarda 37 ± 0.5 ° C’ de yürütülmektedir (Türkoğlu, 2004).

In vitro Çözünme Hızı Teorileri Çözünme hızı, bir maddenin bir sıvı içerisinde birim zamanda çözünen miktarıdır.

Çözünme hızı verilerinin kinetik yönden değerlendirilmesinde kullanılan birçok teori

bulunmaktadır. Bu bölümde sadece çalışmamızda kullanılan çözünme hızı teorileri

ele alınmıştır.

1. Birinci Derece Kinetik

Bu kinetikte hız ifadesi aşağıdaki eşitlikle verilir.

0∫t-dC / dt = kC Denklem 1.3,

Bu eşitliğin integrali alındığında aşağıdaki eşitlik elde edilir

C=C0 . e-kt Denklem 1.4,

Doğal logaritması alındığında ise

ln C = ln C0 – k1t Denklem 1.5,

C : t anında çözünmeden kalan etkin madde miktarı

C0 : Başlangıçtaki etkin madde miktarı

k1 : Birinci derece çözünme hız sabiti

29

Bu kinetikte; lnC değerleri t’ye karşı grafiği geçirildiğinde eğimi k olan bir doğru

elde edilmektedir. Dozaj formundan zamana bağlı olarak çözünen etkin madde

miktarı üssel şekilde azalmaktadır. Klasik dozaj şekillerinin çoğu bu çözünme

kinetiğini göstermekte olup özellikle sürekli salım yapan formülasyonlar bu tip

çözünme kinetiğine uyum sağlamaktadır (Öner, 2004).

2. Higuchi Kinetiği

Matris tabletlerden etkin maddenin çıkışını kuramsal olarak ele alan Higuchi

kinetiğinde düz yüzeyden tek yönlü çıkış ile ele alınan, homojen veya heterojen

sistemlerde etkin madde matris içinde bulunmaktadır. Homojen sistemde etkin

madde çözünmüş durumdadır. Buradan etkin madde sıvı çözünme ortamına

geçmektedir.

Q = k√ t Denklem 1.6,

Q ile t arasında karekök ilişkisi vardır. Birim yüzeyden zamana bağlı olarak salınan

madde miktarı zamanın kareköküyle doğru orantılıdır. Bu kinetiğe karekök kuramı

da denmektedir (Ağabeyoğlu, 2007).

Q : Birim yüzeyden t zamanında difüze olan yığılmalı madde miktarı (mg)

t : Zaman (s)

k : Higuchi salım hız sabiti

Heterojen sistemlerde ise etkin madde matris materyalinde çözünmeyip, matris

materyalindeki partiküllerarası boşluklardan difüzyonla geçmektedir.

1.7.2.8. Geçiş Testi In vitro yöntemler, zarlı ve zarsız yöntemler olarak ikiye ayrılarak incelenebilir.

Zarsız yöntemler agar jeli, kromatografik yöntem, hücreden zarsız difüzyon gibi

formülasyondaki etkin maddenin doğrudan reseptör faz olarak seçilen ortama

difüzyonunun ölçüldüğü yöntemlerdir. Zarlı yöntemlerde ise preparatı taşıyan donör

faz ve etkin maddenin difüze olacağı reseptör faz arasında bir zar bulunmaktadır. En

sık kullanılanı Franz difüzyon hücresi yöntemidir. Bunlar; dikey, yatay ya da bir

çoğu bir arada çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Bunlar ya su banyosuna oturtularak,

ya da ısıtma ceketleri yardımı ile sabit sıcaklıkta (37 ± 0.5 °C) çalıştırılırlar. Franz

difüzyon hücreleri genel olarak 3 komponentten oluşur;

30

-Donör hücre,

-Hücreleri ayıran yarı geçirgen membran,

-Reseptör hücre

Franz difüzyon hücresinde geçecek maddeyi içeren donör hücre reseptör

hücreden bir membran ile ayrılır. Franz hücresi ile çalışılırken, kullanılan

membranın, reseptör sıvısı seçiminin, reseptör fazla yeterli karıştırmanın

sağlanmasının ve fizyolojik sıcaklığın sağlanmış olmasının önemi vardır. Sentetik

membranlar formulasyondan madde salımını izlemede minimum varyasyon ile

tekrar edilebilir veri sağlaması nedeniyle tercih edilmektedir (Yüksel, 1992; Değim,

2007).

Şekil 1.6. Yatay Franz difüzyon hücresi (http://www.permegear.com/sbs.htm) 1.7.2.9. Infrared (IR) Spektroskopisi IR Spektroskopisi, polimer-etkin madde etkileşiminin belirlenebilmesi ve

hazırlanan formülasyonların içinde yer alan etkin madde varlığının, etkin maddenin

ana fonksiyonel gruplarını ifade eden absorpsiyon bantları vasıtasıyla izlenebilmesi

amacıyla kullanılan bir analiz yöntemidir. Yapılan çalışmalardaki polimer-etkin

madde etkileşimleri ve hazırlanan formülasyonlardaki etkin madde varlığının

belirlenebilmesi ve etkin maddenin fiziksel durumu hakkında ön bilgi edinilmesi

amacıyla kullanılır. IR yöntemi kullanılarak maddelerin kristal yapıları, polimorfik

dönüşümleri ve maddeler arası geçimsizlikler incelenebilir. Aynı şekilde polimerin

öğütülmesi de kristal yapıyı değiştirerek yeni piklerin oluşumuna neden olabilir ve

bu durum da IR ile incenebilir (Barber, 1993 ; Lin ve ark, 1996).

IR spektrometresi ile yapılan analizlerde genelde disk yönteminden yararlanılır.

Bu amaçla numunenin KBr ile karışımı hazırlanarak disk halinde basılır. Bu disk

31

400-4000 cm-1 aralığında incelenir. Bu yöntemin tek dezavantajı şu olabilir: Madde,

toz hale getirililirken fiziksel ve kimyasal değişikliğe uğrayabilir ve buna bağlı

olarak beklenmeyen bir spektrumun görülebilmesidir (Ergenç ve ark., 1984;

Jenquin ve McGinity, 1994).

1.7.2.10. Diferansiyel Tarama Kalorimetresi (DSC) Etkin madde ve polimerler arasındaki etkileşimlerin incelenmesinde IR analiziyle

beraber DSC analizinden de yararlanılır. DSC analizi ile etkin madde ve yardımcı

madde arasındaki ekzotermik ve endotermik ilişkileri de değerlendirilir. DSC

genellikle saf haldeki maddenin ve formülasyonların termal davranışlarını açıklamak

amacıyla kullanılır (Yüksel ve ark., 1996; Corvi Mora ve ark., 2006).

DSC analizlerinde genellikle indium ve çinko standartlarla kalibrasyon sağlanır.

Aletin aluminyum kapı içerisine ağırlığı bilinen yaklaşık 6 mg numune konur ve ısı

yavaş yavaş arttırılır. DSC analizi ile elde edilen termogramlar, analiz sırasında

uygulanan ısı ile meydana gelen çeşitli değişiklikleri ve bunların sonucunda etkin

maddelerin polimorflarının oluşup oluşmadığını ifade eder. Etkin madde-polimer

arasındaki etkileşimin mekanizmasının açıklanabilmesi için öncelikle etkin madde-

polimer kompleksinin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin incelenmesi gerekir

(Jenquin ve McGinity, 1994 ; Karavas ve ark., 2006).

1.7.3. Bukal Tabletlerde Ex Vivo Çalışmalar Biyoadezyon çalışmalarında temel prensip; bukal tablet formülasyonlarında

kullanılan polimerlerin biyoadezif özelliğinin yüksek ve bukal mukozaya olacak

istenmeyen rahatsızlığın en az olması için de mukozadan bukal tabletin

ayrılmasında uygulanacak kuvvetin düşük olması gerekmektedir (Choi ve Kim,

2000).

Taze kesilmiş büyük baş hayvan bukal mukozasından alınan örnekler

kullanılarak biyoadezyon çalışmaları yapılmıştır. Laboratuar ortamına soğuk zincir

eşliğinde Krebs Henseleit (pH 7,4) çözeltisi (Çizelge 1.3) içerisinde getirilen bukal

mukoza örnekleri, tasarlanan aparatların yerleştirildiği biyoadezyon çalışmalarında

kullanılacak gerilme test cihazına (Instron 1026) belli bir süre yapay tükrük

sıvısıyla ıslatılarak uygulanan bukal tablet, belli bir hızda çalıştırılarak dakikadaki

32

kopma anındaki uzama ve kopma anındaki kuvvet değerleri bulunmaktadır. Krebs

Henseleit çözeltisinin bileşenleri Çizelge 1.3 de verilmiştir. Bizim çalışmalarımızda

yukarıda bahsedilen gerilme test cihazının daha üst modeli olan Instron 4411

kullanılmıştır (Jug ve Becirevic-Lacan, 2004).

Yapılan bir başka biyoadezyon çalışmasında terazi sistemi baz alınarak

geliştirilmiş aparatta ise bir tarafa ağırlık, diğer tarafa her iki ucu bukal mukoza

örneğinin ortasına sabitlenmiş şekilde bukal tablet yerleştirilmiştir. Terazinin ağırlık

kısmı arttırıldığında bukal tabletin mukozadan ayrılmasıyla biyoadezyon kuvveti

hesaplanmaktadır( Choi ve ark., 2000).

Çizelge 1.3. Krebs Henseleit çözeltisinin bileşenleri

Krebs Henseleit Çözeltisi Formülü

Konsantrasyon

(g / L)

Konsantrasyon

(mMol / L)

NaCI 6,9 118

NaHCO3 2,10 25

D-Glukoz. H2O 1,98 10

KCI 0,35 4,7

MgSO4.7H2O 0,3 1,2

CaCl2.2H2O 0,37 2,5

KH2PO4 0,16 1,2

1.7.4. Bukal Tabletlerde In Vivo Çalışmalar In vivo deneyler için en uygun çalışmalar gönüllü insan denekleri üzerinde

yapılanlardır. Bukal tablet genelde diş etine 4 saat boyunca uygulanmakta ve ilk 1

saat sürede bir şey içirilmemekte, 4 saat sonra standart bir yemek yemelerine izin

verilmektedir. 12 saat boyunca belli aralıklarda alınan kan örnekleri

spektrofotometrik yöntemlerle analiz edilmektedir (Park ve Munday, 2002; Nafee

ve ark., 2004b).

Yapılan bir çalışmada da in vivo deneyler hamsterlere uygulanmıştır. Alınan

kan örnekleri geliştirilen çöktürme-uçurma yöntemiyle HPLC’ de analiz

edilmektedir (Choi ve ark., 2000).

33

1.8. Non-Steroidal Antienflamatuvar İlaçlar

Narkotik-olmayan analjeziklere bu grup ilaçların farmakolojik etki profiline daha

uygun düşen bir isimlendirme ile non-steroidal (steroid-olmayan) antienflamatuvar

ilaçlar (NSAİİ’ler) veya kısaca antienflamatuvar analjezikler de denilir; opioid-

olmayan (non-opioid) analjezikler olarak da isimlendirilirler. Bu grup analjeziklerin

antienflamatuvar etkinliği, sentetik veya doğal en güçlü antienflamatuvar steroid

ilaçlar olan glukokortikoidlerinkine göre zayıftır. Analjezik etkinlikleri de güçlü

antienflamatuvar etkisi bulunmayan narkotik analjeziklere göre zayıftır. Ancak ilaç

bağımlılığı yapmadıklarından, uyuşukluk ve bilinç bulanıklığı şeklinde nitelenen

narkoz hali oluşturmadıklarından ağrılı hastalıkların çoğunda tercih edilirler.

Özellikle artrit, osteoartrit ve benzeri romatizmal hastalıklar gibi genellikle

enflamasyona bağlı ve uzun süre analjezik ilaç verilmesini gerektiren durumlarda

yararlıdırlar; bağımlılık yapmamaları, antienflamatuvar etkilerinin bulunması ve

terapötik etkilerine karşı tolerans oluşmaması bu grup ilaçların terapötik değerini

artırır.

Bu grup analjezikler, ağrı hafif ya da orta derecede ve künt nitelikte olan

yüzeyel yapıların ağrılarında istenen bir şekilde analjezi yaparlar. Başağrısı, miyalji,

artralji ve diş ağrısı gibi genellikle lokal iltihabi reaksiyona bağlı olan ağrı

çeşitlerinde kullanılırlar. Düz kaslı organlardan kaynak alan kolik biçimindeki veya

infarktüs ağrısı şeklindeki şiddetli ağrılarla kemik kırığı, yaralanma ve yanık gibi

travmalara bağlı şiddetli ağrılarda ise genellikle narkotik analjezikleri tercih etmek

gerekir.

NSAİİ’ ların çoğu analjezik etkiye ek olarak antipiretik etkiye de sahiptirler.

Antienflamatuvar etkileri nedeniyle iltihabın 4 ana belirtisi olan ağrı, ödem,

kızarıklık ve sıcaklık artması gibi olayları giderebilirler. Bu grup ilaçların pek çoğu,

sayılan 3 tip etkinin tümünü yaparlar yani hem analjezik, hem antipiretik ve hem de

antienflamatuvardırlar. Bazıları sadece analjezik ve antipiretik etkilere sahiptir

(Asetaminofen gibi) (Kayaalp, 1998).

NSAİİ’lerin Genel Etki Mekanizmaları:

1. COX inhibisyonu, prostoglandin sentezinin baskılanması

2. Lipoksijenaz inhibisyonu: Lökotrien sentezinin baskılanması

34

3. Süperoksit üretiminin baskılanması

4. Lizozomal enzim salınımının baskılanması

5. Hidrojen peroksit yapımının inhibisyonu

6. Hücre membranında fosfolipaz-C aktivitesinin inhibisyonu

7. Kıkırdak metabolizmasına etki, kondroprotektif ya da kondrodestrüktif etki

8. Lenfoit transformasyonu ve DNA sentezinin azaltılması

9. Santral analjezik etki

10. Bradikine bağlı enflamatuvar olayların baskılanması

11. Plazma proteinlerinden antienflamatuvar etkili peptit oluşturulması

12. Nötrofil agreasyonu ve aktivasyonu için gerekli olan sinyallerin inhibisyonu

13. Granülosit-monosit migrasyon ve fagositozunun inhibisyonu

Bu grup ilaçların farmakokinetik özelliklerine bakıldığında şöyle genellenebilir:

Mide-barsak kanalında emilimleri iyidir. Karaciğerde ilk geçiş mekanizmaları

düşüktür. Yüksek oranda albümine bağlanırlar ve dağılım hacimleri düşüktür.

Bazılarının sinoviumda birikme özellikleri vardır. Kronik böbrek yetmezliğinde

atılımları azalır.Yan etkileri ise oldukça fazladır.

NSAİİ’ lerin Yan Etkileri

1. GİS’de; dispepsi, gastrik erozyon, peptik ülser, üst GIS kanaması, barsak

enflamasyonu

2. GÜS’de; glomerüler filtrasyonda azalma, akut böbrek yetmezliği; papiler nekroz

3. Pulmoner; bronkospazm astım provokasyonu, pnömonitis

4. Nöropsikiatrik; başağrısı, başdönmesi, huzursuzluklar, epilepsi provokasyonu,

aseptik menenjit

5. Dermatolojik; ürtiker, lökositoklastik vaskülit, eritema multiforme, ilaç

eropsiyonu

6. Hematolojik; kanamaya eğilim, aplastik anemi, trombositopeni, agranülositoz

7. Hepatik; toksik hepatit, kolestatik sarılık, karaciğer yetmezliği

35

1. Temel Etkileri

a. Analjezik Etkileri Bu grup analjeziklerin ağrı kesici etkileri genelde, bazı ilaçların tümünde periferik

etkilerine bağlıdır. Ağrı yapıcı kimyasal ya da mekanik etkenlerin periferde

prostaglandinlerin sentezini artırdığı bilinmektedir; narkotik olmayan analjeziklerin

pek çoğunda bulunan ortak bir özellik, dokularda araşidonik asitten

prostaglandinlerin ve diğer bazı eikozanoidlerin oluşmasını katalize eden katalize

eden siklooksijenaz enzimini inhibe etmeleridir.

b. Antipiretik Etkileri Bu grup ilaçlar; infeksiyon hastalıklarında ya da doku zedelenmesi veya iltihabı,

kanser, graft rejeksiyonu ve benzeri klinik durumlarda olduğu gibi pirojen

maddelerin vücut temperatüründe yaptığı yükselmeyi (pirezis) ortadan kaldırırlar ve

temperatürü normal düzeye döndürürler. Normal vücut temperatürünü düşürmezler.

Sıcak bir ortamda çalışan bir kimsede ya da güneş çarpması halinde gelişen

temperatür yükselmesine (hipertermi) karşı etkisizdirler.

c. Antienflamatuvar Etkileri

Bu gruptaki ilaçların antienflamatuvar etki mekanizmaları tam olarak

bilinmemektedir. Konunun aydınlanmamasının başlıca nedeni enflamasyonun,

erken ve geç olarak oluşan ve düzenli bir sıraya göre gelişen çok çeşitli olaylardan

oluşması ve bunlar sırasında çok sayıda mediyatör ya da modülatör endojen

maddelerin salıverilmesidir.

2. Antienflamatuvar Analjeziklerin Başlıca Kullanılış Yerleri

Bu grup ilaçlar kullanıldığı indikasyonlarda radikal değil, sadece palyatif tedaviye

olanak vermeleridir. En önemli kullanılış yerlerinden biri olan artritlerin tedavisinde

öngörülen başlıca amaçlar hastanın günlük yaşamını ve çalışmasını engelleyen,

eklemlerdeki hareket kısıtlılığını düzeltmek ve eklemlerde zamanla oluşan

dejeneratif bozuklukları geciktirmektir.

36

NSAİİ’ ların başlıca kullanıldığı klinik tablolar romatoid artrit, ankilozan

spondilit, osteoartrit, psöriyatik artrit, reiter sendromu, romatik ateş, eklem dışı

romatizmalar, travmatik sinovit, çizgili kasların zedelenmesi, spor zedelenmeleri,

yumuşak doku zedelenmesi, postoperatif ağrılar, infeksiyon hastalıklarında ateş

düşürülmesi, antitrombositik olarak tromboembolik hastalıklar ve dismenore gibi

genitoüriner hastalıklardır (Kayaalp, 1998).

1.9. Etkin Madde (PX)

Şekil 1.7. Piroksikamın kimyasal yapısı

Kimyasal adı: 4-hidroksi-2-metil-N-(2-piridil)-2H-1,2-benzotiazin-3-karboksamid-1,1-dioksit C15H13N3O4S

1.9.1. Fizikokimyasal Özellikleri

Avrupa Farmakopesine (Ph.Eur.5.0) göre PX, beyaz ya da açık sarımsı renkte,

kristal tozdur. Molekül ağırlığı 331,3 olup polimorf yapıdadır. Pratikte suda

çözünmez, dehidrate alkolde az çözünür, diklorometanda çözünür. Hava geçirmez

kaplarda, ışıktan korunarak muhafaza edilmelidir (Vrecer ve ark., 2003).

37

USP 28’ye göre PX beyazımsı ya da açık sarı renkte kokusuz tozdur.

Monohidrat şekli sarı renktedir. Suda, dilüe asitlerde ve organik çözücülerin

çoğunda çok az çözünür. Alkolde ve sulu alkali çözücülerde az çözünür. Hava

geçirmez kaplarda, ışıktan korunarak muhafaza edilmelidir (Martindale 34 th ,2005)

1.9.2. Farmakolojik Özellikleri

1949 yılında fenilbutazon etkin maddesinin sentezlenmesiyle NSAİİ’ lar

kullanılmaya başlanmıştır. 1976 yılında Dr.John Wyane tarafından prostaglandin

endoperoksit sentetaz (siklooksijenaz =COX)’ın emiliminin tanımlanmasıyla

NSAİİ’ ın etki mekanizmaları, yan etkileri ve güvenlik profili üzerine olan

çalışmalar hızlanmıştır. Bu grup etkin maddelerden olan PX, siklooksijenaz

enzimini inhibe ederek prostaglandin sentezini baskılar. PX’ın antienflamatuvar,

analjezik ve antipiretik özellikleri yanı sıra plazma yarı ömrünün uzun oluşu ilacın

klinik tedavide günde tek doz olarak kullanılmasını sağlar.

PX prostaglandinlerin sentezini inhibe ederek potent analjezik etki gösterir. Bu

potent enflamatuvar mediyatörlerin sentezinin azalması enflamasyonu, doku

hasarını ve ağrıyı azaltır. PX, vücuttan yavaş elimine edilen ve uzun etki süreli

analjeziklerden biridir. Romatoid artrit, osteoartrit, ankilozan spondilit ve akut gut

artritinde kullanılır. Akut gutta 5-7 gün günlük 40 mg, dental ve küçük cerrahi

müdahele sonrası dönemde günlük 20 mg, ortopedik cerrahilerde ise ilk 2 gün 40

mg dozda kullanımına izin verilir. En sık görülen yan etkileri gastrointestinal

bozukluklardır. Siklooksijenaz inhibitörlerinin glomerüler filtrasyon hızını

azaltarak, ödem ve hipertansiyona yol açabileceği unutulmamalıdır (Rasetti-

Escargueil ve Grange, 2005; Clinical Pharmacology 25 th Ed. Bailliere Tindall,

England, 1984).

38

1.9.3. Farmakokinetik Özellikleri

Absorbsiyon PX, ağız yoluyla alındığında iyi absorbe olur ve 3-5 saatte pik plazma

konsantrasyonuna ulaşır. Plazma yarı ömrü 57 saattir. Genelde günlük 20 mg tek

doz alınan PX, maksimum kan plazma düzeyine ulaştığında plazma konsantrasyonu

1,5-2 µg/mL’ dir. Günlük 20 mg dozlarla 7-12 gün tekrarlandığında kan plazma

düzeyi 3-8 µg/mL’ de sabit hale gelir. Daha yüksek düzeyler yaklaşık 2-3 haftalık

sürede kullanımı sonucu gerçekleşir.

Yiyecekler absorbsiyonu önemsenmeyecek derecede geciktirir. Çift yüklü iyon

yapısına (Zwitterionic) sahip bir etkin madde olan PX, deriden geçişte

monoetanolamin ya da dietanolamin ile yaptığı tuzlar ile artış gösterir. Antiasit

ilaçlarla birlikte alınması halinde kan plazma düzeyinin etkilenmediği görülmüştür

(Cheong ve Choi, 2003; Pharmacology 2 th Ed. Lippincott-Raven, 1997).

Dağılma PX’ın görünür dağılım hacmi yaklaşık olarak 0,14 L/kg’ dır. Plazma proteinlerine

bağlanma oranı % 99’ dur. Anne sütüne geçen PX’ ın varlığı 52 gün boyunca

saptanmış olup konsantrasyonu % 1-3’ dür. Tedavi süresince anne sütünde biriktiği

gözlenmez (Pharmacology 2 th Ed. Lippincott-Raven, 1997).

Metabolizasyon PX’ın önemli bir bölümü karaciğerde glukuronik asit ile konjugasyona uğrar. PX,

piridil yan zincirleriyle hidroksilasyona ve konjugasyona, amid bağlarıyla hidrolize

ve N- demetilasyona uğrar. PX’ın metabolizasyonu sonucu oluşan

biyotransformasyon ürünlerinin antienflamatuvar etkiye sahip olmadığı

gözlenmiştir (Pharmacology 2 th Ed. Lippincott-Raven, 1997).

Eliminasyon PX, metabolitlerine dönüşerek çoğu idrarla, az bir kısmı feçesle vücuttan atılır.

Değişmeden atılan kısmı sadece % 5’ tir (Physicians’ Desk Reference 57 th , 2003).

39

1.9.4. Etkin Maddenin Kayıtlı Olan Piyasa Preparatları PX’ın kayıtlı olan piyasa preparatları aşağıdaki tabloda (Çizelge 1.4.) verilmiştir

(Vademecum 2007).

Çizelge 1.4. Piroksikamın kayıtlı olan piyasa preparatlarına ait örnekler

Preparat İlaç Şekli Doz Firma Felden flash Tablet 20 mg Pfizer

Felden Jel 5 mg Pfizer Oksikam Tablet 20 mg Sanofi Aventis

40

2. GEREÇ VE YÖNTEM 2.1. Gereçler 2.1.1. Deneylerde Kullanılan Kimyasal Maddeler Pirosikam R&G Chemicals, İngiltere Kitozan (Düşük viskoz) Fluka, İsviçre Hidroksipropilmetilselüloz (4000 mPa.s viskoz) Sigma, USA Püskürtülerek kurutulmuş laktoz Meggle, Almanya Magnezyum stearat Peter Graven, Hollanda Potasyum dihidrojen fosfat Merck, Almanya Sodyum klorür Merck, Almanya Sodyum bikarbonat Merck, Almanya D-glukoz Merck, Almanya Potasyum klorür Merck, Almanya Magnezyum sülfat Merck, Almanya Kalsiyum klorür Merck, Almanya Sodyum hidroksit Merck, Almanya Asetonitril Merck, Almanya Metanol Merck, Almanya Orto fosforik asit Merck, Almanya 2.1.2. Deneylerde Kullanılan Aletler Hassas Terazi Sartorius, Almanya Tablet Sertlik Cihazı Pharma Test Type PTB301, Almanya Tablet Dağılma Cihazı Blue M Type SBG 1070, USA Tablet Aşınma Cihazı Pharma Test Type PTFRA, Almanya

41

Erime Noktası Tayin Cihazı Buchi, Almanya Tablet Presi Hidrolik Manuel Tablet Presi, Ayaşlı Üçler, Türkiye Çözünme Hızı Test Cihazı Sotax AT7, İsviçre UV Spektrofotometresi Intra 303 GBC Unicam UV500, İngiltere IR Spektrofotometresi Schimadzu IR-470, Japonya Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografisi (HPLC) Waters 515,717,996 HP Agilent 1100 Kolon C18 ACE, USA Biyoadezyon Test Cihazı Instron 4411, İngiltere Santrifüj IEC Centra MP4R, USA Selüloz zarı (Diyaliz membranı Ultra Flo 145) Travenol Lab.Inc. pH metre Metrohm 654, İsviçre Franz Difüzyon Hücresi (Yatay Tip) Çalışkan Cam Karıştırıcı Heidolph SO111, Çek Cumhuriyeti Manyetik Karıştırıcılı Isıtıcı Julabo EM, Almanya İklim Dolabı Nüve ID501, Türkiye DSC DSC-60 Schimadzu, Japonya

Selüloz asetat membran (0,45 µm) Sartorius MP3

Revers Osmoz Milipor RO² Sistem

İV kanül Nova cath

Otomatik pipet İsolab

Mikrometre Mauf, Polonya

Kronometre Britling, UK

Yazıcı Epson Fx-1170, İngiltere

42

2.1.3. Kullanılan Ex Vivo Preparat

Sığır bukal mukoza Kazan mezbahası 2.1.4. Gönüllü İnsan Denekleri Gönüllü Denek

Kodu Cinsiyet Yaş Boy (cm) Ağırlık (kg)

YÖ E 44 180 80 AR E 47 184 93 CA E 44 170 85 ÇT E 36 175 80 MC E 31 178 90 HA E 32 175 77 HÖ E 34 180 94 CÖ E 40 160 70

Ortalama 38,50 175,25 83,63 Standart Sapma 6,09 7,46 8,40

% BSS 15,82 4,26 10,04 Minumum 31 160 70 Maksimum 47 184 94

2.1.5. In Vivo Çalışmada Kullanılan Piyasa Preparatı Oksikam Tablet İm. Ta. ve S. No.: 03. 2006 / 004, Son Kull. Ta.: 03. 2010.

43

2.2. Yöntemler 2.2.1. Etkin Maddenin Özelliklerinin Belirlenmesi 2.2.1.1. Etkin Maddenin Infrared Spektrumu Agat havanda % 1-2 oranında PX içerecek şekilde potasyum bromür ile karışım

hazırlandı. Bu karışıma presle 10 tonluk bir basınç uygulandı. Bu basınçta 2-3 dakika

sabit tutuldu. Disk’in düzgün çıkması için vakum uygulanarak hava boşlukları alındı.

Oluşan disk IR spektrofotometresinin penceresine yerleştirildi, 400-4000 cm-1 dalga

sayıları arasında IR spektrumu alındı.

2.2.1.2. Etkin Maddenin Erime Noktası Tayini PX erime noktası erime noktası tayin cihazı (Buchi, Almanya) ile ölçüldü. Etkin

madde toz olarak, kılcal cam boruya 1 cm yükseklikte doldurularak içinde ısıtma

sıvısı (silikon yağı) bulunan cihaza yerleştirildi. Etkin maddenin katı halden sıvı hale

geçtiği anda erime noktası tespit edildi.

2.2.1.3. Etkin Maddenin DSC Analizi Saf haldeki etkin maddenin termal davranışını incelemek için diferansiyel tarama

kalorimetresi kullanılmıştır. Yaklaşık 5 mg ağırlıkta tartılmış numune kapaklı bir

aluminyum pan (kap) içine konulmuştur. 30-475 °C sıcaklık aralığında, 5 °C/dak

hızda, 2 dakika 600 °C bekletilerek, azot ortamında termogramı alınmıştır.

2.2.1.4. Etkin Maddenin UV Spektrumu Etkin maddenin pH 7,4 Fosfat tamponu (USP 23) ile hazırlanmış, belirli

konsantrasyonlarda berrak çözeltilerinin 200-400 nm arasında UV spektrumları

alınarak 360 nm değeri λmax olarak belirlenmiştir.

44

2.2.1.4.1. Etkin Maddenin UV Spektrofotometrik Yöntem Kullanılarak Kalibrasyon Doğrusunun Hazırlanması

Etkin maddenin pH 7,4 Fosfat tamponu’nda 1 mg/mL konsantrasyonunda stok

çözeltileri hazırlanarak bundan uygun seyreltmelerle farklı konsantrasyonlarda ( 4, 6,

8, 10, 12, 14, 16, 18 µg/mL) çözeltiler elde edilmiş ve bu çözeltilerin absorbansları

360 nm’de okunmuştur. Konsantrasyon ve absorbans değerlerinden bilgisayar

programı ile standart doğru denklemleri hesaplanmış ve kalibrasyon doğrusu

çizilmiştir. Bu doğru denklemlerinden daha sonra UV spektrofotometre kullanılan

tüm analizlerde etkin maddenin pH 7,4 Fosfat tamponundaki miktarının

hesaplanmasında yararlanılmıştır.

2.2.1.4.2. Etkin Maddenin UV Spektrofotometrik Yöntem Kullanılarak Kalibrasyonun Analitik Validasyonu

ICH Q2B ve USP 24’ de anlatıldığı şekilde, bir etkin maddenin analitik yöntemlerle

analizlerinde çeşitli validasyon parametrelerinin incelenmesi gerekmektedir. Bunlar

doğrusallık ve aralığı, doğruluk, kesinlik, teşhis ve tayin sınırları, seçicilik ve

tutarlılıktır.

Doğrusallık, numune içindeki etkin madde miktarının elde edilen absorbanslar

ile doğrusal ilişkide olup olmadığını ve bu doğrusallığın nerelerde bozulup,

bozulmadığını simgelemektedir. Aralık ise, bu doğrusal ilişkinin hangi

konsantrasyonlar arasında devam ettiğinin ve hangi aralıklardan sonra

bozulduğunun kanıtlanmasıdır (ICH Q2B, 1996; USP 24).

Bu amaçla etkin maddenin pH 7,4 Fosfat tamponu içerisinde 1 mg/mL

konsantrasyonunda stok çözeltileri hazırlanarak, bu stoktan 8 farklı seyreltme elde

edilmiş (4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18 µg/mL) ve bu çözeltilerin absorbansları

belirlenen λmax değerlerinde okunmuştur. Her bir konsantrasyon ve ona karşı gelen

absorbans değerleri Microsoft Excel 3.0 programı yardımıyla grafiği çizilmiş ve

grafikte doğrusallıktan sapmanın gerçekleştiği noktalar belirlenmiştir.

Doğruluk, deney yoluyla elde edilen değerlerin, gerçek/teorik değerlere

yakınlığının saptanmasıdır (ICH Q2B, 1996; USP 24).

45

Bu amaçla etkin maddenin pH 7,4 Fosfat tamponunda 1 mg/mL

konsantrasyonunda stok çözeltisinden 8 farklı konsantrasyondaki (4, 6, 8, 10, 12,

14, 16, 18 µg/mL) absorbansları belirlenen λmax değerlerinde okunmuştur.

Kesinlik, bir yöntemin birbirini takip eden ölçümleri arasındaki yakınlığın

derecesini göstermektedir. Standart sapma veya bağıl standart sapma ile ifade edilir.

Kesinlik, normal çalışma koşullarında bir analitik yöntemin tekrarlanabilirlik ve

tekrar elde edilebilirlik derecesinin bir ölçüsüdür (ICH Q2B, 1996; USP 24). Elde

edilen konsantrasyon değerlerinin bağıl standart sapma değerlerinin küçük olması,

ayrıca tekrar elde edilebilirlik için ortalamaların arasındaki farkın seçilen olasılık

seviyesinde anlamlı olmaması gerekmektedir.

Duyarlılık, analitik yöntemin kabul edilebilir en düşük konsantrasyonunu

saptayabilen kalibratör limiti olarak kabul edilir.

Miktar tayini sınırı (Limit of Quantitation = LOQ): Standart eğri üzerinde,

kabul edilebilir doğruluk, kesinlik ve değişkenlik ile ölçülebilecek en küçük

konsantrasyondur.

Teşhis sınırı (Limit of Detection = LOD): Referans değerden % 95 olasılıkla

ayırt edilebilecek en küçük değerdir.

Elde edilen konsantrasyon değerlerinin bağıl standart sapma değerlerinin küçük

olması, ayrıca tekrar elde edilebilirlik için ortalamaların arasındaki farkın seçilen

olasılık seviyesinde anlamlı olmaması gerekmektedir. Bağıl standart sapma

değerleri bilgisayar programı ile hesaplanmıştır.

2.2.1.4.3. Etkin Maddenin HPLC Kullanılarak Kalibrasyon Doğrusunun Hazırlanması PX etkin maddesinin HPLC yöntemi için belirlenen mobil fazı içerisinde 1mg/ml

konsantrasyonunda stok çözeltisi hazırlanmıştır ve bu stoktan uygun seyreltmelerle

25, 50, 75, 100, 125 ve 150 µg/mL farklı konsantrasyondaki çözeltileri elde

edilmiştir. Hazırlanan bu çözeltilerin absorbansları belirlenen λmax değerlerinde

okunmuştur. Her bir konsantrasyon ve ona karşı gelen eğri altı alan değerleri

bilgisayar programı yardımıyla grafiği çizilmiş ve grafikte doğrusallıktan sapmanın

gerçekleştiği noktalar belirlenmiştir.

46

2.2.1.4.4. Etkin Maddenin HPLC Kullanılarak Kalibrasyon Analitik Validasyonu 2.2.1.4.2 de bahsedildiği şekilde etkin maddenin doğrusallık, doğruluk, kesinlik,

teşhis ve tayin sınırları incelenmiştir.

Bu amaçla PX’ın Asetonitril : Metanol : Potasyum dihidrojen fosfat (40:10:50,

h/h/h)’ dan oluşan mobil faz içerisinde 1 mg/mL konsantrasyonunda stok

çözeltileri hazırlanarak, bu stoktan 6 farklı seyreltme elde edilmiş (25, 50, 75, 100,

125, 150 µg/mL) ve bu çözeltilerin validasyon parametreleri belirlenmiştir.

2.2.2. Polimerlerin Özelliklerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar 2.2.2.1.Polimerlerin IR Spektrumları Polimerlerin çok saf ve kuru potasyum bromür ile hazırlanmış (1:10) disklerinin

4000-400 cm-1 dalga boyları arasında IR spektrumları alınmıştır.

2.2.2.2. Polimerlerin DSC Analizleri Saf haldeki polimerlerin termal davranışını incelemek için DSC kullanılmıştır.

Yaklaşık 4-5 mg ağırlıkta tartılmış numuneler cihazın içine kapaklı bir aluminyum

kap ile konulmuştur. 30-475 °C sıcaklık aralığında, 5 °C /dak hızda, 2 dakika 600

°C de bekletilerek, azot ortamında termogramı alınmıştır.

2.2.3. Bukal Tablet Formülasyonları Üzerinde Yapılan Çalışmalar Çalışmalarımızda kullandığımız bukal tabletler doğrudan basım yöntemi

kullanılarak hazırlanmıştır. Çizelge 2.1 de belirtildiği gibi her bir formülasyon için

planlanan miktarlarda PX etkin maddesi, düşük viskoz kitozan, 4000mPa.s viskoz

HPMC, püskürtülerek kurutulmuş laktoz monohidrat, lubrikant olarak magnezyum

stearat kullanılmıştır. Karışımı oluşturan tozlar, aralarında ayrışmanın olmaması ve

iyi bir karışım için geometrik seyreltme yöntemiyle karıştırılmıştır. Her bir tablet

için belirlenen tablet bileşenleri tek tek tartılarak 8 mm lik düz yüzlü zımba

kullanılarak hidrolik tablet presinde 1725,781 kgF/cm² basınçda basılmıştır.

47

Çizelge 2.1. Bukal tablet formülasyonları Formülasyon

Kodu PX

(mg) Kitozan

(mg) HPMC (mg)

Laktoz(mg)

Mg-stearat(mg)

Toplam Tablet Ağırlığı (mg)

F1 20 39 - 40 1 100 F2 20 - 39 40 1 100 F3 20 26 13 40 1 100 F4 20 13 26 40 1 100 F5 20 19,5 19,5 40 1 100 F6 20 30 9 40 1 100 F7 20 9 30 40 1 100 F8 20 21 18 40 1 100 F9 20 18 21 40 1 100 F10 20 10 - 69 1 100 F11 20 20 - 59 1 100 F12 20 - 10 69 1 100 F13 20 - 20 59 1 100 F14 20 - - 79 1 100

2.2.3.1. DSC Termogramları Seçilen toz formülasyonlardaki etkin madde ile biyoadezif polimerlerin termal

davranışını incelemek için DSC kullanılmıştır. Yaklaşık 5-6 mg ağırlıkta tartılmış

numuneler cihazın içine kapaklı bir aluminyum kap ile konulmuştur. 30-475 ° C

sıcaklık aralığında, 5 ºC/dak hızda 2 dakika 600 º C de bekletilerek, azot ortamında

termogramı alınmıştır.

2.2.3.2. Tek Dozlu Preparatların (Tabletler) Kütle Biçimliliği Testi Türk Farmakopesi-I (2004)’ e göre belirtilen sürelerde iklim dolabında tutulan

bukal tabletlerden her formülden 10 ar adet hassas terazide tartımları alınarak

sonuçlar değerlendirilmiştir.

48

2.2.3.3. Çap-Kalınlık Testi Her formülden 20 şer adet bukal tablet numunelerinin aynı zamanlarda çap ve

kalınlıkları mikrometre yardımıyla ölçülmüştür.

2.2.3.4. Sertlik Testi Her formülden 10 ar adet bukal tablet numunelerinin aynı zamanlarda sertlikleri

tablet sertlik cihazında N cinsinden bulunmuştur.

2.2.3.5. Ufalanma-Aşınma Testi

Her formülden 20 şer adet bukal tablet numunelerinin aynı zamanlarda dakikada 25

devir yapmak üzere çalıştırılan tablet aşınma cihazında friabiliteleri ölçülmüştür.

2.2.3.6. Dağılma Zamanı Testi Her formülden 10 ar adet bukal tablet numunelerinin aynı zamanlarda 37 ± 0.5 ° C’

ye ayarlanmış su içinde tablet dağılma cihazında ölçülmüştür.

2.2.3.7. Miktar Tayini Waters 515,717,996 HPLC cihazı kullanılmıştır. Amerikan farmakopesine göre 10

tablet toz hale getirilmiştir. 20 mg etkin maddeye eşdeğer 200 mg toz alınmış 100

ml lik balonjojede 70 mL metanolik HCl ile ultrasonik banyoda yarım saat

tutulmuştur. Süzüldükten sonra 100 mL' ye tamamlanmıştır. Santifüj edildikten

sonra süzüntüden 10 mL alınıp 100 mL' ye tamamlanmıştır. Buradan alınan

örnekler HPLC' de değerlendirilmiştir ( USP 28, 2005 ).

49

2.2.4. Bukal Tabletlerde In vitro Çözünme Hızı Çalışmaları Bukal tabletlerin ve PX etkin maddesinin çözünme hızı çalışmaları USP 23’de

belirtilen palet yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Bunun için bukal tabletler pH 7,4

olan 37 ± 0.5 °C’deki 500 ml fosfat tampon çözeltisi içine yerleştirilerek 50 rpm

sabit hızda karıştırarak çözünme ortamı hazırlanmıştır. Belirli zaman aralıklarında

(15, 30, 45, 60, 90, 120, 150, 180, 210, 240,270 ve 300. dakikalarda) alınan örnek

numuneler HPLC (waters 515,717,996) cihazında okunarak veriler zamana karşı

grafiğe geçirilerek etkin madde salım profilleri elde edilmiştir.

Çözünme hızı deneylerine başlamadan önce PX etkin maddesinin kalibrasyon

doğruları hazırlanmıştır. Bunun için gün içi ve günler arası farklı kalibrasyon

doğruları hazırlanmıştır. PX etkin maddesinin 25µg/mL, 50µg/mL, 75µg/mL,

100µg/mL, 125 µg/mL ve 150 µg/mL konsantrasyonlarında standart çözeltileri

hazırlanmıştır.

Bir seri olarak hazırlanan bu 6 farklı konsantrasyonlardaki standart çözeltiler 6

ayrı cam viale konularak 6 farklı konsantrasyona karşı 6 farklı absorbans değerleri

ve bu noktalar birleştirilerek kalibrasyon doğrusu elde edilmiştir. Bu çözeltilerin

absorbans değerleri 360 nm dalga boyunda okunmuştur. Herbir konsantrasyon (x)

ve buna karşılık gelen eğri altı alan (y) değerleri kullanılarak doğru denklemleri

hesaplanmıştır (n=3).

Çözünme Ortamı:

pH 7,4 Fosfat tampon çözeltisi

KH2PO4…………………… 6,804 g

NaOH………………………1,58 g

Distile su……..ym…………1000mL

Mobil Faz Ortamı:

(pH 3,8)

KH2PO4……………………2,72 g

Distile su…….ym…………500 mL

50

Sonra bu 500 mL fosfat tamponuna 400 mL Asetonitril, 100 mL Metanol çözeltisi

ilave edilerek mobil faz elde edilmiştir. Mobil fazın HPLC cihazı içindeki akış hızı

1 mL/dak dır.

Çözünme hızı cihazı (Sotax AT-7, İsviçre) içindeki hücre içine bukal tablet

atılarak cihaz çalıştırılmıştır. 15 dakikada çözünme ortamının bulunduğu çözünme

hızı test cihazındaki hücreden alınan 5 mL numune 0,45 µm’lik tek kullanımlık

filtreden süzülerek, HPLC’deki cam flakon içine konulmuştur. Cihaz burada

otomatik olarak 50 µl numune çekerek önce C18 kolondan sonra dedektörden geçer

ve yazıcıda 15 dakikadaki çözeltiye geçmiş etkin madde miktarı kaydedilmiştir. 15

dakikada alınan 5 mL numune yerine 37°C’ de bekletilen 5 mL çözünme ortamı ile

aynı hücre içine ilave edilmiştir. Bu işlemler sırasıyla 30, 45, 60, 90, 120, 150, 180,

210, 240, 270 ve 300. dakikalarda tekrarlanmıştır.

Bu standart çözeltiler, önceden hazırlanan stok çözeltiden hareketle elde edildi.

Stok Çözeltinin Hazırlanması:

50 mg PX etkin maddesini balon jojede 50 mL’ye mobil faz ile tamamlandı

(1mg/mL).

25µg/mL Standart Çözeltinin Hazırlanması:

Hazırlanan stok çözeltiden 0,25 mL alınıp mobil faz ile 10 mL’ye tamamlandı (25

µg/mL).

Benzer şekilde 50 µg/mL, 75 µg/mL, 100 µg/mL, 125 µg/mL ve 150 µg/mL lik

konsantrasyonlarda standart çözeltiler hazırlandı.

Bukal tabletlerden PX etkin maddesinin çözünme hızına ait verilerin kinetik

parametreleri, bölüm 1.7.2.7 de belirtilen kinetik modellere uyumu incelenmiştir.

2.2.5. Bukal Tabletlerde In vitro Geçiş Çalışmaları Donör ve reseptör bölmeler arasına yarı geçirgen bir zar (0,45 µm) konularak

sabitlenen yatay Franz difüzyon hücreleri ile çalışılmıştır. Öncelikle PX etkin

maddesinin kalibrasyon doğrusu hazırlanmıştır. Kalibrasyon doğrusu için 4µg/mL,

6µg/mL, 8µg/mL, 10µg/mL, 12 µg/mL, 14µg/mL, 16µg/mL ve18µg/mL’ lik

konsantrasyonlarda standart çözeltileri hazırlanmıştır. Bu çalışma gün içinde sabah

ve akşam olmak üzere iki kez tekrar edilmiştir.

51

Stok Çözeltinin Hazırlanması:

50 mg PX etkin maddesi balon jojede 50 mL’ye pH 7,4 olan fosfat tampon çözeltisi

ile tamamlandı (1 mg/mL).

4µg/mL Standart Çözeltinin Hazırlanması:

Hazırlanan stok çözeltiden 0,2 mL alınıp çözünme ortamı olan pH 7,4 fosfat tampon

çözeltisi ile 50 mL’ye tamamlandı (4µg/mL).

Benzer şekilde 6µg/mL, 8µg/mL, 10µg/mL, 12 µg/mL, 14µg/mL, 16µg/mL

ve18µg/mL’ lik konsantrasyonlarda standart çözeltileri hazırlandı.

Bir seri olarak hazırladığımız bu 8 farklı konsantrasyonlardaki standart

çözeltileriyle 8 farklı konsantrasyona karşı 8 farklı absorbans değerleri elde

edilmiştir. Yine bu çözeltilerin absorbans değerleri 360 nm dalga boyunda

okunmuştur. Herbir konsantrasyon (x) ve buna karşılık gelen absorbans (y)

değerleri kullanılarak determinasyon katsayıları (r2) bulunmuştur.

Franz difüzyon hücresinde bukal tablet donör bölmeye yerleştirilmiştir. pH 7,4

fosfat tampon çözeltisinden donör bölüme 2 mL, reseptör bölüme de 32 mL

çözünme ortamı olarak konulmuştur. Reseptör bölümü 37 ± 0.5 °C’deki fosfat

tampon çözeltisi 3 mm’lik bir magnetik karıştırıcı ile 600 rpm hızda sürekli

karıştırılmıştır. Bukal tablet 1 mL fosfat tampon çözeltisi ile ıslatılarak donör

bölmeye yerleştirilmiştir. Donör faz üzeri formülasyonun buharlaşmaması için

parafilm ile kapatılmıştır. Belirli zaman aralıklarında (15, 30, 45, 60, 90, 120, 150,

180, 210, 240. dakikalarda) reseptör bölümden alınan 1 mL örnek UV

spektrofotometre (UV-500 visiblespectrofotometre, Unicam)’de kuartz küvete

konarak 360 nm dalga boyunda absorbansları okunarak PX etkin madde miktarları

kalibrasyon denklemi yardımı ile elde edilmiştir (n=4). Belirli zaman aralıklarında

alınan örnek (1 mL) kadar aynı sıcaklıktaki fosfat tampon çözeltisiyle reseptör

bölüme ilave edilerek tamamlanmıştır.

Bukal tabletlerden PX etkin maddesinin yarı geçirgen selüloz zardan geçişe ait

verilerin kinetik parametreleri, bölüm 1.7.2.7 de belirtilen kinetik modellere uyumu

incelenmiştir.

52

2.2.6. Bukal Tabletlerde Ex Vivo Çalışmalar Biyoadezyon çalışmalarında taze kesilmiş büyük baş hayvan bukal mukozası

kullanılmıştır. Bu amaçla; Kazan Belediye mezbahasında veteriner hekim

denetiminde kesilen büyük baş hayvanların regio buccalis bölgesinden alınan bukal

mukoza ve bu bukal mukozalardan yaklaşık 3’er cm çapında ve 2 mm kalınlığında

olmak üzere yaklaşık 48 adet bukal mukoza materyali ayrılmış, bir gün öncesinden

hazırlanmış olan Krebs Henseleit çözeltisi içerisinde soğuk zincirde Kazan’dan

laboratuvar ortamına getirilmiştir.

Biyoadezyon çalışması için tasarladığımız aparatı Instron 4411(İngiltere) model

texture analyzer (gerilme test) cihazına yerleştirerek ölçümlere başlanmıştır. Her bir

formülden 3’ er paralel çalışılmıştır. Gerilme Test cihazının üst kolu hareketli, alt

kolu sabittir. Üst kola takılan 25 cm uzunluğunda ve 0,2 cm çap kalınlığında çelik

bir tel 2,5 cm çapındaki bir metale sabitlenmiş olarak hazırlanmış bir aparata bukal

tablet, içinde siyanoakrilat olan bir yapıştırıcı ile yapıştırılmıştır. Tabletin diğer

yüzeyi yapay tükrük sıvısı ile ıslatılmıştır. Alt kola ise; 10 cm uzunluğunda, yine

0,2 cm çap kalınlığındaki çelik bir tel, 2 cm çapındaki (bukal mukozanın

sabitleneceği) iğne çentikli olarak hazırlanan metal aparat sıkıştırılmıştır. Tablet ile

bukal mukoza materyali 10 dakika sürede yapıştırılmış bir şekilde bekletildikten

sonra cihaz hızı 5 mm/dak’ya ayarlanmış ve cihaz çalıştırılmıştır. Kopma anındaki

uzama (mm) ve kuvvet (kgF) değerleri bulunmuştur (1 kgF ≈10 N).

53

Şekil 2.1. Instron 4411 cihazının mukoadezyon testi sırasındaki görüntüsü 2.2.7. Bukal Tabletlerde In Vivo Çalışmalar Bukal tablet formülasyonlarının in vivo değerlendirilmesi için Gülhane Askeri Tıp

Akademisi Komutanlığı İlaç Araştırmaları Yerel Etik Kuruluna 17 Temmuz 2006’

da başvurulmuş ve Etik Kurul’ un 30 Kasım 2006 gün ve 78 sayılı oturumunda

araştırma dosyasının amaç, yöntem ve yaklaşım bakımından etik ilkelere uygun

olduğu onaylanmıştır.

In vivo deneylerde bukal tablet formülasyonu ile karşılaştırılan oral tabletin

uygulanmasında yaşları 31 ila 47 arasında değişen 8 sağlıklı gönüllü erkek denek

kullanılmıştır. Bu denekler biyokimyasal kan tahlilleri ve radyolojik kontrollerden

geçirilmişlerdir. Bu kapsamda tüm denekler standart bir kahvaltı sonrası vena

basilica ya da vena metacarpales dorsalis’ den i. v. yolla alınan ilk kan örneğinden

sonra düşünülen bukal tablet uygulanmış ve sırasıyla 15, 30, 45, 60, 90, 120, 150,

180, 210, 240, 270, 300, 360. dakikalarda ve 24. saatte aynı damardan 6’ şar mL

kan alınmıştır. Alınan kan örnekleri 4400 rpm’ de 10 dakika santrifüj edilerek

serumları ayrılmıştır. Bir ay sonra yine aynı deneklerden alınan ilk kan örneğinden

54

sonra piyasa preparatı uygulanmış ve bu kez 15, 30, 45, 60, 90, 120, 150, 180, 210,

240, 270, 300, 360, 420 ve 480. dakikalarda ve 24. saatte aynı damardan 6’ şar mL

kan alınmıştır. Alınan kan örnekleri yine 4400 rpm’ de 10 dakika santrifüj edilerek

serumları ayrılmıştır. PX etkin maddesine ait serum düzeyleri HPLC’ de geliştirilen

çöktürme – uçurma yöntemi sonucu elde edilmiştir (Savaşer ve ark., 2004).

Çizelge 2.2. Piroksikamın in vivo deneyler için HPLC analizinde kullanılan çalışma koşulları (Savaşer ve ark.; 2004) Cihaz Agilent 1100 Series

G1322A Degasser, G1311A Quat Pump

Mobil faz Asetonitril:Metanol:0.04M Potasyum dihidrojen fosfat

(40:10:50, h/h/h) (a)

Akış hızı 1 ML/dk

Kolon ACE C18 kolon, 5µm, 150 x 4.6 mm

Dedektör DAD dedektör, G1315B

Dalga boyu λ: 360 nm

Kolonun sıcaklığı 15°C

Enjeksiyon hacmi 50 µL

Alıkonma zamanı

(retention time, t)

4,2 dakika

(a)Savaşer ve ark.; 2004

In vivo çalışmalar için kalibrasyon doğrusu

Bukal ve oral tablet uygulanmadan önce gönüllü insan deneklerinden alınan kan

örnekleri, 4400 rpm’de 10 dakika santrifüj edilerek serumları ayrıldı. 950 µL serum

üzerine bilinen konsantrasyonlarda PX ve internal standart olarak Meloksikam (50

µL-8 000 ng/mL) ilave edildi. 1 dakika vorteks yapıldıktan sonra, 500 µL 0,1 M o-

55

fosforik asit ilave edildi. Bunun üzerine 1500 µL (Asetonitril:Metanol, 4:1 h/h) ilave

edildi. Tekrar 1 dakika vorteks yapıldıktan sonra santrifüje yerleştirildi. 4400 rpm’de

30 dakika santrifüj edildi. Çöken kısım atıldı, organik faz vakumlu etüvde uçuruldu.

Geri kalan kısım 475 µL mobil fazda çözüldü. 1 dakika vortekslendikten sonra 4400

rpm’de 30 dakika santrifüj edildi. Üstteki berrak kısımdan 50 µL alınarak HPLC’ye

enjekte edildi. Analiz süresi 6 dakika sürdü.

Ekstraksiyon veriminin hesabı

Üç farklı konsantrasyondaki PX mobil faz ortamında hazırlandı. Yine aynı

konsantrasyonlara karşılık gelen miktarlardaki PX miktarı boş seruma ilave edilip

ekstre edildi. Ekstraksiyon sonucu geri kazanılan PX miktarına ait pik EAA, mobil

fazda elde edilen PX miktarına ait pik EAA’na oranlandı. Aşağıda verilen denklem

yardımı ile % verim hesabı yapıldı.

% Verim = EAA (Ekstraksiyon sonrası) / EAA (mobil fazda) x 100

Px miktar tayininde kullanılan HPLC yönteminin validasyonu

İstatistiksel veriler için seçilen doğru denklemine ilişkin veriler kullanıldı.

Validasyon için ise üç paralel olarak hazırlanan kalibrasyon çözeltilerinin verileri

değerlendirildi.

2.2.8. Bukal Tabletlerde Ön Stabilite Çalışmaları

Hazırlanan bukal tablet formülasyonlarına ait numuneler ön stabilite çalışmaları için

40 ± 2° C ve % 75 ± 5 bağıl nem (RH) koşullarında stabilite dolabında saklanmıştır.

1. ay, 2. ay ve 3. aya ait veriler değerlendirilmiştir.

2.2.9. Analitik Verilerin İstatiksel Olarak Değerlendirilmesi

Bu amaçla SPSS 11.0 programı kullanılmış olup Tek yönlü varyans analizi (Tukey

HSD Test) ve Parametrik olmayan testlerden Mann-Whitney testi kullanılmıştır.

56

3. BULGULAR 3.1. Etkin Maddenin Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Bulgular 3.1.1. Etkin Maddenin IR Spektrumu Bölüm 2.2.1.1 de anlatıldığı gibi hazırlanmış olan saf haldeki etkin maddenin IR

spektrumu Şekil 3.1 ile verilmiştir.

Şekil 3.1. Saf haldeki Piroksikamın IR spektrumu

3.1.2. Etkin Maddenin Erime Noktası Bölüm 2.2.1.2 de belirtildiği gibi erime noktası analizi sonucu PX’ın erime noktası

200 ± 0.05 ° C (n=3) bulunmuştur.

3.1.3. Etkin Maddenin DSC Analizi Bölüm 2.2.1.3 de anlatıldığı gibi yaklaşık 5,0 mg tartılmış saf etkin maddenin DSC

termogramı Şekil 3.2 ile verilmiştir.

57

Şekil 3.2. Saf haldeki Piroksikamın DSC termogramı 3.1.4. Etkin Maddenin UV Spektrumu Etkin maddenin bölüm 2.2.1.4 de anlatıldığı şekilde pH 7,4 Fosfat tamponu içinde

200-400 nm arasındaki UV spektrumu alınmış ve PX’ın maksimum absorbans

gösterdiği dalga boyu (λmax) 360 nm olarak belirlenmiştir. PX’ın pH 7,4 Fosfat

tamponu içinde UV spektrumu Şekil 3.3 ile gösterilmiştir.

58

Şekil 3.3. Piroksikamın pH 7,4 Fosfat tamponu içinde elde edilen UV spektrumu

3.1.4.1. Etkin Maddenin UV Spektrofotometrik Yöntem Kullanılarak Kalibrasyon Doğrusunun Hazırlanması

Kons. (ug/ml)181716151413121110987654

Absorbans

0,86

0,819

0,778

0,737

0,696

0,655

0,614

0,573

0,532

0,492

0,451

0,41

0,369

0,328

0,287

0,246

0,205

Şekil 3.4. Piroksikamın pH 7.4 Fosfat tamponu içinde UV spektrofotometrik yöntem kullanılarak hazırlanan kalibrasyon grafiği

59

3.1.4.2. Etkin Maddenin UV Spektrofotometrik Yöntem Kullanılarak Kalibrasyonunun Analitik Validasyonu Etkin maddenin bölüm 2.2.1.4.2 de anlatıldığı şekilde pH 7,4 Fosfat tamponu içinde

yapılan ölçümlerden elde edilen kalibrasyon parametreleri Çizelge 3.1 ve Şekil 3.4

ile gösterilmiştir.

Çizelge 3.1. Piroksikamın UV spektrofotometre yöntemi kullanılarak pH 7,4 Fosfat tamponunda elde edilen kalibrasyon doğrusuna ait parametreler (n=3)

UV Spektrofotometre Performans kriterleri Veriler Doğrusallık (µg / mL) 4-18 µg /mL Eğim ± SH 0.0479 ± 0.0005 Kesişim ± SH 0.0036 ± 0.006 Geri elde (%) ± BSS (4 µg /mL) (12µg/mL) (18µg /mL)

99.40 ± 1.06 100.8 ± 0.5

100.1 ± 0.21 Determinasyon katsayısı (r2) 0.999 Gün içi kesinlik ( % BSS) 2.98 Günlerarası kesinlik ( % BSS ) 3.59 Teşhis limiti (LOD) (µg /mL) 0.73 Miktar tayini limiti (LOQ) (µg /mL) 2.19

3.1.4.3. Etkin Maddenin HPLC Yöntemi Kullanılarak Kalibrasyon Doğrusunun Hazırlanması

Kons. (ug/ml)15014013012011010090807060504030

Alan

14.720.000

14.080.000

13.440.000

12.800.000

12.160.000

11.520.000

10.880.000

10.240.000

9.600.000

8.960.000

8.320.000

7.680.000

7.040.000

6.400.000

5.760.000

5.120.000

4.480.000

3.840.000

3.200.000

2.560.000

Şekil 3.5. Piroksikamın HPLC yöntemi kullanılarak mobil faz içinde hazırlanan kalibrasyon grafiği

60

3.1.4.4. Etkin Maddenin HPLC Yöntemi Kullanılarak Kalibrasyonunun Analitik Validasyonu Etkin maddenin bölüm 2.2.1.4.4 de anlatıldığı şekilde mobil faz

(Asetonitril:Metanol:0.04M Potasyum dihidrojen fosfat, 40:10:50, h/h/h) içinde

yapılan ölçümlerden elde edilen kalibrasyon parametreleri Çizelge 3.2 ve Şekil 3.5

ile gösterilmiştir.

Çizelge 3.2. Piroksikamın HPLC yöntemi kullanılarak mobil faz içinde elde edilen kalibrasyon doğrusuna ait parametreler (n=3)

HPLC Performans kriterleri Veriler Doğrusallık (µg / mL) 25-150 µg /mL Eğim ± SH 98753 ± 485.15 Kesişim ± SH 24854 ± 47235 Geri elde (%) ± BSS (25 µg /mL) (75 µg /mL) (150 µg /mL)

99.6 ± 1.75 100.7 ± 0.5

99.95 ± 0.05 Determinasyon katsayısı (r2) 0.999 Gün içi kesinlik ( % BSS) 1.42 Günlerarası kesinlik ( % BSS ) 2.02 Teşhis limiti (LOD) (µg / mL) 0.39 Miktar tayini limiti (LOQ) (µg / mL) 1.17 3.2. Polimerlerin Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Bulgular 3.2.1. Polimerlerin IR Spektrumları Bölüm 2.2.2.1 de anlatıldığı gibi polimerlerin IR spektrumları Şekil 3.6 ve Şekil

3.7 ile verilmiştir.

61

Şekil 3.6. Kitozanın IR spektrumu

Şekil 3.7. HPMC’nin IR spektrumu 3.2.2. Polimerlerin DSC Analizleri Polimerlerin bölüm 2.2.2.2 de belirtildiği yöntemle elde edilen DSC termogramları

Şekil 3.8 ve Şekil 3.9 ile verilmiştir.

62

Şekil 3.8. Kitozanın DSC termogramı

Şekil 3.9. HPMC’ nin DSC termogramı

63

3.3. Bukal Tablet Formülasyonları Üzerinde Yapılan Çalışmalar 3.3.1. DSC Termogramları Kitozan ve HPMC ile hazırlanan, etkin madde içeren bukal tabletlerin DSC

termogramları bölüm 2.2.3.1 de anlatıldığı şekilde elde edilmiştir. PX ve polimerler

ile hazırlanan tablet formülasyonlarına ait termogramlar Şekil 3.10, 3.11 ve 3.12 ile

verilmiştir.

Şekil 3.10. F3 kodlu bukal tablet formülasyona ait DSC termogramı.

64

Şekil 3.11. F4 kodlu bukal tablet formülasyonuna ait DSC termogramı.

Şekil 3.12. F5 kodlu bukal tablet formülasyonuna ait DSC termogramı

65

3.3.2. Tek Dozlu Preparatların (Tabletler) Kütle Biçimliliği Testi Çizelge 3.3. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama ağırlık değişimleri

Formülasyon Kodu Ağırlık Değişimi (%) (Xort±SS) (n=10)

F1 98.13 ± 1,91 F2 97,6 ± 2,46 F3 100,26 ± 0,26 F4 101,4 ± 1,38 F5 100,59 ± 0,58 F6 99,59 ± 0,41 F7 97,55 ± 2,51 F8 101,25 ± 1,23 F9 100,76 ± 0,75 F10 100,25 ± 0,25 F11 100,71 ± 0,70 F12 100,29 ± 0,29 F13 100,72 ± 0,71 F14 100,68 ± 0,68

3.3.3. Çap-Kalınlık Testi Çizelge 3.4. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama çap / kalınlık değişimleri Formülasyon Kodu Çap(mm)

(Xort±SS)(n=20) Kalınlık (mm)

(Xort±SS)(n=20) F1 8,03 ± 0,01 1,53 ± 0,06 F2 8,02 ± 0,001 1,67 ± 0,04 F3 7,98 ± 0,005 1,59 ± 0,02 F4 7,99 ± 0,005 1,63 ± 0,03 F5 8,03 ± 0 1,66 ± 0,03 F6 8,00 ± 0,005 1,52 ± 0,05 F7 8,00 ± 0,02 1,58 ± 0,04 F8 8,00 ± 0 1,59 ± 0 F9 7,99 ± 0,006 1,54 ± 0,05 F10 8,00 ± 0,017 1,52 ± 0,06 F11 8,01 ± 0,003 1,64 ± 0,03 F12 7,99 ± 0,006 1,54 ± 0,09 F13 7,97 ± 0 1,55 ± 0,01 F14 8,01 ± 0,006 1,63 ± 0,07

66

3.3.4. Sertlik Testi Çizelge 3.5. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama sertlik değişimleri Formülasyon Kodu Sertlik (N)

(Xort±SS)(n=10) F1 40 ± 0 F2 30 ± 1,53 F3 42 ± 2 F4 35 ± 0 F5 41 ± 1,53 F6 43 ± 0,56 F7 31 ± 2 F8 40 ± 1 F9 34 ± 0,58 F10 36 ± 1 F11 39 ± 2,52 F12 38 ± 2 F13 30 ± 0 F14 36 ± 3,51

3.3.5. Ufalanma-Aşınma (Friablite) Testi Çizelge 3.6. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama friabilite değişimleri Formülasyon Kodu Friabilite

(%) F1 0,48 F2 1,03 F3 0,53 F4 0,86 F5 0,68 F6 1,06 F7 2,27 F8 0,7 F9 0,87 F10 1,04 F11 0,68 F12 1,16 F13 0,92 F14 0,89

Ufalanma-Aşınma testi 20 tablet üzerinden yapılmıştır.

67

3.3.6. Dağılma Süresi Testi Çizelge 3.7. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama dağılma süresi değişimleri Formülasyon Kodu Dağılma Süresi (dakika)

(Xort±SS) (n=6) F1 2 ± 0,58 F2 23 ±1,82

F3 2 ± 0,41 F4 2 ± 0,58 F5 2 ± 0,62 F6 2 ± 1,15 F7 7 ± 1 F8 1 ± 0,57 F9 1 ± 0,02 F10 1 ± 0,01 F11 2 ± 0,57 F12 1 ± 0,45 F13 1 ± 0,38 F14 14 ± 1,53

3.3.7. Miktar Tayini Çizelge 3.8. Bukal tablet formülasyonlarına ait ortalama miktar tayini değişimleri Formülasyon Kodu Miktar Tayini (%)

(Xort±SS) (n=3) F1 101 ± 1 F2 98,6 ± 0,58

F3 102,6 ± 0,59 F4 99,2 ± 0,72 F5 101,4 ± 0,98 F6 102,8 ± 0,17 F7 98,6 ± 0,58 F8 106,8 ± 1,36 F9 104,1 ± 1,03 F10 102,8 ± 0,29 F11 102,3 ± 0,87 F12 101,2 ± 2,03 F13 112,3 ± 1,54 F14 103,8 ± 1,26

68

3.4. Bukal Tabletlerde In vitro Çözünme Hızı Çalışmaları

Şekil 3.13. F5 formül kodlu bukal tabletin HPLC’deki miktar tayini kromatogramı

69

Çizelge 3.9. Bukal tabletlerde ortalama % çözünme hızı değerleri (n=6) ZAMAN (dakika) F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F11 F12 F13 F14

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

15 41,00 ± 1,40 6,80 ± 0,40 59,43 ± 4,51 47,33 ± 4,57 73,97 ± 9,88 66,1 ± 7,25 11,17 ± 2,05 65,7 ± 2,16 55,4 ± 13,68 74,23 ± 5,05 70,33 ± 2,40 81,73 ± 2,23 68,9 ± 1,04 14,27 ± 1,67

30 65,1 ± 3,61 11,09 ± 0,58 72,73 ± 4,00 66,09 ± 2,88 87,34 ± 4,51 80,78 ± 4,47 19,18 ± 3,49 83,68 ± 096 70,62 ± 1,29 89,76 ± 1,20 83,73 ± 1,38 93 ± 0,70 80,16 ± 1,10 24,31 ± 1,55

45 83,57 ± 5,70 15,59 ± 2,42 81,22 ± 6,18 76,82 ± 4,88 90,64 ± 4,68 87,22 ± 4,63 22,14 ± 2,45 87,43 ± 0,79 78,92 ± 1,31 92,36 ± 0,80 91,2 ± 1,87 98,11 ± 1,33 85,46 ± 1,60 40,49 ± 2,70

60 90,38 ± 8,04 19,24 ± 3,20 83,53 ± 5,83 81,61 ± 5,25 94,39 ± 5,14 91,08 ± 3,56 26,58 ± 2,51 88,22 ± 1,14 82,38 ± 1,75 93,06 ± 1,90 94,1 ± 1,31 100,04 ± 2,16 88,6 ± 2,90 54,72 ± 1,37

90 97,71 ± 2,27 24,47 ± 1,65 88,11 ± 4,35 88,11 ± 4,25 96,04 ± 3,29 93,95 ± 3,78 31,69 ± 0,79 90,47 ± 2,86 86,12 ± 2,47 94,4 ± 2,86 95,41 ± 2,49 100,8 ± 2,17 92,52 ± 2,71 82,2 ± 1,20

120 99,1 ± 2,65 28,25 ± 1,20 88,63 ± 5,40 90,89 ± 4,61 95,58 ± 4,16 93,78 ± 3,96 36,86 ± 1,75 90,56 ± 3,71 88,86 ± 2,61 94,97 ± 3,91 98,09 ± 2,50 101,53 ± 2,50 94,26 ± 3,43 91,03 ± 1,55

150 99,16 ± 3,94 31,21 ± 1,90 88,51 ± 6,31 92,25 ± 6,10 95,16 ± 4,90 93,15 ± 4,56 40,22 ± 2,37 91,32 ± 4,22 91,38 ± 3,53 94,54 ± 4,86 98,17 ± 3,09 101,59 ± 2,99 96,39 ± 3,15 97 ± 1,85

180 98,79 ± 4,81 34,44 ± 2,34 88,93 ± 8,75 92,91 ± 6,26 94,37 ± 6,83 91,99 ± 5,98 43,18 ± 4,35 90,78 ± 4,54 92,74 ± 3,77 94,57 ± 5,24 99,49 ± 3,64 101,52 ± 3,66 96,33 ± 3,96 97,25 ± 2,38

210 98,07 ± 6,59 37,22 ± 3,12 88,07 ± 13,19 91,74 ± 6,91 93,84 ± 8,29 91,09 ± 7,26 46,22 ± 4,41 91,53 ± 5,15 93 ± 4,16 94,27 ± 5,59 99,37 ± 4,57 101,31 ± 4,55 97,68 ± 3,88 97,53 ± 2,90

240 96,96 ± 6,99 40,21 ± 4,71 88,09 ± 13,60 92,34 ± 7,09 94,74 ± 6,71 91,75 ± 7,35 48,67 ± 4,24 90,18 ± 6,47 93,33 ± 5,12 93,63 ± 6,14 99,32 ± 5,56 101,47 ± 5,03 97,55 ± 5,36 96,94 ± 3,67

270 98,24 ± 6,74 43,57 ± 4,75 89,04 ± 12,91 92,9 ± 7,21 93,81 ± 8,86 92,14 ± 5,67 51,07 ± 4,48 90,46 ± 7,19 93,06 ± 6,06 93,32 ± 6,50 98,8 ± 6,67 100,62 ± 7,06 96,63 ± 6,34 96,52 ± 4,69

300 98,89 ± 5,55 46,41 ± 3,71 90,92 ± 11,11 91 ± 10,95 94,94 ± 6,01 90,99 ± 5,80 53,98 ± 2,90 90,54 ± 7,15 94,22 ± 5,40 93,68 ± 6,69 99,58 ± 5,62 102,31 ± 5,53 97,17 ± 6,11 94,96 ± 4,93

70

0

20

40

60

80

100

120

0 60 120 180 240 300

Zaman (dak)

% a

çığa

çık

an m

adde

mik

tarı

F1F2F3F4F5F6F7

Şekil 3.14. F1-F7 kodlu formülasyonlardan 5 saat sonunda % açığa çıkan etkin madde miktarları (n=6)

0

20

40

60

80

100

120

0 60 120 180 240 300

Zaman (dak)

% a

çığa

çık

an m

adde

mik

tarı F8

F9F10F11F12F13F14

Şekil 3.15. F8-F14 kodlu formülasyonlardan 5 saat sonunda % açığa çıkan etkin madde miktarları (n=6)

71

Çizelge 3.10. Bukal tabletlerden piroksikam etkin maddesinin çözünme hızına ait kinetik parametreleri Formül Kodu Birinci Derece Higuchi r2 kr ASKT r2 k ASKT

F1 0.996 2.459 0.176 0.864 4.430 0.221 F2 0.986 0.110 0.310.10-1 0.998 0.266 0.346.10-2

F3 0.869 0.703 0.120.10-1 0.858 4.061 0.121 F4 0.953 0.976 0.508 0.898 3.834 0.240 F5 0.932 1.468 0.880 0.858 6.313 0.132.10-1

F6 0.846 0.955 0.123.10-1 0.813 4.713 0.289 F7 0.977 0.129 0.200 0.993 0.410 0.307.10-2

F8 0.666 0.474 0.241.10-1 0.640 3.770 0.256 F9 0.857 0.377 0.276.10-1 0.791 1.930 0.943 F10 0.709 0.768 0.198.10-1 0.654 5.076 0.583.10-1

F11 0.956 1.295 0.102.10-1 0.777 3.647 0.178 F12 0.717 7.924 0.252 0.943 9.069 0.549.10-1

F13 0.972 0.892 0.134.10-1 0.897 3.932 0.631.10-1

F14 0.978 1.411 0.585 0.953 2.231 0.197

kr: Birinci derece hız sabiti (saat-1), k: Higuchi salım hız sabiti r2: Determinasyon katsayısı ASKT: Ağırlıklı sapma kareleri toplamı

72

3.5. Bukal Tabletlerde In vitro Geçiş Çalışmaları

Çizelge 3.11. Selüloz zar kullanılarak cm² başına geçen % etkin madde miktarları (n=4)

ZAMAN (dakika)

F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F11 F12 F13 F14

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 015 0,96±0,08 0,75±0,02 0,48±0,07 0,38±0,04 0,81±0,01 0,50±0,11 0,71±0,04 0,67±0,04 0,93±0,16 0,77±0,01 0,69±0,06 0,71±0,03 0,75±0,06 0,70±0,0130 1,20±0,09 0,98±0,06 0,71±0,14 0,54±0,02 1,04±0,05 0,66±0,07 0,94±0,06 0,75±0,08 1,10±0,09 1,01±0,03 0,87±0,08 0,90±0,04 0,94±0,12 0,84±0,0345 1,47±0,17 1,19±0,03 0,89±0,14 0,70±0,05 1,34±0,04 0,97±0,16 1,13±0,08 0,89±0,09 1,26±0,08 1,19±0,04 1,01±0,11 1,06±0,02 1,15±0,16 0,95±0,0360 1,67±0,16 1,32±0,04 1,06±0,18 0,81±0,04 1,63±0,07 1,19±0,14 1,31±0,11 1,07±0,13 1,50±0,08 1,34±0,01 1,23±0,21 1,22±0,05 1,33±0,19 1,07±0,0590 1,99±0,16 1,58±0,03 1,41±0,16 0,95±0,07 2,04±0,07 1,46±0,15 1,61±0,08 1,31±0,21 1,84±0,12 1,54±0,09 1,60±0,20 1,47±0,04 1,66±0,27 1,34±0,07

120 2,36±0,29 1,73±0,12 1,81±0,06 1,20±0,04 2,26±0,09 1,68±0,17 1,85±0,07 1,54±0,24 2,05±0,06 1,83±0,05 2,00±0,38 1,78±0,05 1,93±0,27 1,50±0,03150 2,45±0,10 1,97±0,04 2,11±0,15 1,58±0,06 2,62±0,14 1,89±0,21 2,11±0,12 1,71±0,26 2,25±0,08 2,14±0,05 2,26±0,31 2,01±0,08 2,19±0,27 1,64±0,09180 2,58±0,18 2,18±0,01 2,29±0,10 1,73±0,15 2,81±0,08 1,99±0,14 2,26±0,09 1,93±0,31 2,43±0,05 2,48±0,09 2,11±0,21 2,29±0,07 2,33±0,24 1,82±0,07210 2,78±0,22 2,27±0,06 2,37±0,11 2,28±0,22 3,10±0,11 2,05±0,11 2,46±0,09 2,10±0,31 2,63±0,06 2,73±0,25 2,39±0,30 2,36±0,07 2,54±0,27 2,05±0,10240 2,91±0,02 2,75±0,27 2,54±0,01 2,68±0,40 3,34±0,19 2,32±0,05 2,59±0,11 3,08±0,77 2,66±0,05 3,06±0,30 2,51±0,23 2,84±0,18 2,98±0,51 2,39±0,24

73

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

0 30 60 90 120 150 180 210 240

Zaman (dakika)

Difü

ze o

lan

mad

de m

ikta

rı (m

g / m

L)F1

F2

F3

F4

F5

F6

F7

Şekil 3.16. F1- F7 kodlu bukal tabletlerin selüloz zardan geçen etkin madde miktarları (n=4)

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4L)

0 30 60 90 120 150 180 210 240

Zaman (dakika)

Difü

ze o

lan

mad

de m

ikta

rı (m

g/m

F8

F9

F10

F11

F12

F13

F14

Şekil 3.17. F8- F14 kodlu bukal tabletlerin selüloz zardan geçen etkin madde miktarları (n=4)

74

Çizelge 3.12. Selüloz zar kullanılarak formülasyonlardan etkin madde geçişinin değerlendirilmesi sonucu elde edilen % etkin madde çıkışı, geçirgenlik sabitesi ve denge halindeki düzgün akı değerleri ( n=4) FORMÜL

KODU ETKİN

MADDE (%) DÜZGÜN AKI (Jss) (mg/cm².saat) ± SS

GEÇİRGENLİK KATSAYISI(P) (cm/ saat) ± SS

F1 2,91 0,177 ± 0,03 0,018 ± 0,003 F2 2,75 0,13 ± 0,011 0,013 ± 0,001 F3 2,54 0,135 ± 0,002 0,014 ± 0,0002 F4 2,68 0,129 ± 0,006 0,013 ± 0,0006 F5 3,34 0,201 ± 0,011 0,02 ± 0,001 F6 2,4 0,081 ± 0,008 0,008 ± 0,0008 F7 2,59 0,112 ± 0,01 0,011 ± 0,001 F8 3,08 0,09 ± 0,017 0,009 ± 0,002 F9 2,66 0,087 ± 0,007 0,009 ± 0,001 F10 3,06 0,122 ± 0,021 0,012 ± 0,002 F11 2,51 0,144 ± 0,027 0,014 ± 0,003 F12 2,84 0,113 ± 0,006 0,011 ± 0,001 F13 2,98 0,128 ± 0,019 0,013 ± 0,001 F14 2,39 0,081 ± 0,002 0,008 ± 0,0002

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F11 F12 F13 F14Formül Kodları

Deng

e Ha

linde

ki D

üzgü

n Akı D

eğer

leri

(mg

/ cm

2 .saa

t)

Şekil 3.18. Selüloz zar kullanılarak saptanan etkin maddeye ait denge halindeki düzgün akı değerleri (n=4)

75

Çizelge 3.13. Bukal tabletlerde piroksikam etkin maddesinin selüloz zardan geçişine ait kinetik parametreleri Formül Kodu

Birinci Derece Higuchi

r2 krASKT r2 k ASKT

F1 0,945 5,160 . 10-3 0,116.10-2 0,99 1,597 . 10-3 0,177 . 10-4

F2 0,98 5.927. 10-3 5,918 . 10-4 0,98 1,102 . 10-3 0,894 . 10-5

F3 0,966 5,735 . 10-3 0,262 . 10-3 0,99 1,035 . 10-3 0,179 . 10-4

F4 0,868 5,112 . 10-3 0,242 .10-3 0,772 7,972 . 10-4 0,124 . 10-3

F5 0,977 6,743 . 10-3 0,713 . 10-3 0,997 1,788 . 10-3 0,322 . 10-5

F6 0,942 4,655 . 10-3 0,374 . 10-3 0,987 8,793 . 10-4 0,533 . 10-5

F7 0,976 5,047 . 10-3 0,569 . 10-3 0,999 1,148 . 10-3 0,584 . 10-6

F8 0.930 4.747. 10-3 0.327. 10-3 0,885 9,452 . 10-4 0,657 . 10-4

F9 0,963 4,865 . 10-3 0,918 . 10-3 0,993 1,346 . 10-3 0,113 . 10-4

F10 0,997 5,985. 10-3 0,471 . 10-3 0,975 1,331 . 10-3 0,151 . 10-4

F11 0,932 5,047 . 10-3 0,544 . 10-3 0,971 1,115 . 10-3 0,122 . 10-4

F12 0,991 5,401 . 10-3 0,417 . 10-3 0,98 1,116 . 10-3 0,999 . 10-5

F13 0,987 5,679 . 10-3 0,515 . 10-3 0,988 1,281 . 10-3 0,655 . 10-5

F14 0,991 4,259 . 10-3 0,397 . 10-3 0,971 8,112 . 10-4 0,849 . 10-5

kr: Birinci derece hız sabiti (saat-1), k: Higuchi salım hız sabiti r2: Determinasyon katsayısı ASKT: Ağırlıklı sapma kareleri toplamı

76

3.6. Bukal Tabletlerde Ex Vivo Çalışmalar

-0,1

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0 2 4 6 8 10

uzama (mm)

kuvv

et (k

gF)

F1

F2

F3

F4

F5

F6

F7

F2

F3

F4

F5

F6

F7

F1

Şekil 3.19. F1-F7 formül kodlu bukal tabletlerin mukozadan uzayarak ayrılması için elde edilen kuvvet değerleri (n=3)

-0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

0 2 4 6 8 10

uzama (mm)

kuvv

et (k

gF)

F8

F9

F10

F11

F12

F13

F14

F8

F9

F10

F11

F12F13

F14

Şekil 3.20. F8-F14 formül kodlu bukal tabletlerin mukozadan uzayarak ayrılması için elde edilen kuvvet değerleri (n=3)

77

Çizelge 3.14. Bukal tabletlerin Instron 4411 cihazında elde edilen biyoadezyon test sonuçları (n=3)

Kopma Anında Uzama (mm)

Kopma Anında Kuvvet (N)

Formül Kodu 1. 2. 3. Ort ± SS 1. 2. 3. Ort± SS

F1 0,90 0,80 0,70 0,8 ±0,10 7,10 6,60 6,70 6,80±0,26

F2 2,60 2,50 2,60 2,57±0,06 2,40 2,50 2,70 2,53±0,15 F3 1,30 1,00 0,80 1,03±0,25 3,50 3,80 3,80 3,70±0,17 F4 1,20 1,00 1,10 1,10±0,10 2,80 2,80 2,70 2,77±0,06 F5 6,90 7,00 7,00 6,97±0,06 0,40 0,30 0,30 0,33±0,06 F6 0,60 0,40 0,60 0,53±0,12 7,30 7,00 7,30 7,20±0,17 F7 5,70 5,20 5,40 5,43±0,25 2,00 1,60 1,70 1,77±0,21 F8 0,80 0,80 1,00 0,87±0,12 5,50 5,40 5,90 5,60±0,26 F9 3,70 3,40 3,60 3,57±0,15 1,80 2,00 2,00 1,93±0,12 F10 5,00 5,30 5,70 5,33±0,35 13,20 12,90 13,00 13,03±0,15 F11 4,40 4,50 4,90 4,60±0,26 1,10 0,80 1,00 0,97±0,15 F12 7,00 7,20 7,50 7,23±0,25 2,90 2,90 2,60 2,80±0,17 F13 1,30 1,00 0,90 1,06±0,21 2,70 2,50 2,70 2,63±0,12 F14 3,80 3,50 3,50 3,60±0,17 1,70 1,80 1,50 1,67±0,15

78

0

1

2

3

4

5

6

7

8

F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F11 F12 F13 F14Formül Kodları

Kop

ma

Anı

nda

Uza

ma

(mm

)

Şekil 3.21. Bukal tablet formülasyonlarının sığır oral mukozası kullanılarak Instron 4411 cihazında elde edilen bukal tabletlerin mukozadan uzayarak ayrılması için elde kuvvet değerleri (n=3)

0

2

4

6

8

10

12

14

F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F11 F12 F13 F14Formül Kodları

Kopm

a Anın

da K

uvve

t (N

)

Şekil 3.22. Bukal tablet formülasyonlarının sığır oral mukoza kullanılarak Instron 4411 cihazında elde edilen biyoadezyon çalışmalarındaki kopma anındaki kuvvet değerleri (n=3)

79

3.7. Bukal Tabletlerde In Vivo Çalışmalar Çizelge 3.15. İnsan serumunda Piroksikamın miktar tayininde kullanılan HPLC yönteminin validasyonu ile ilgili parametreler Doğrusallık ve Aralığı (ng / ML) 10 – 2500 ng / mL Eğim 0,1727 Eğimin Standart Hatası 0,001 Kesişim 2,0357 Kesişimin Standart Hatası 1,269 Kesişimin % 95 Aralığı 62,36 Determinasyon Katsayısı 0,999 Teşhis Sınırı (LOD) 2,5 ng / mL Tayin Sınırı (LOQ) 7,5 ng / mL Gün İçi Kesinlik (% BSS) 0,75 Günler Arası Kesinlik (% BSS) 1,68

Şekil 3.23. İnsan serumunda Piroksikamın miktar tayininde kullanılan HPLC yöntemine ait kalibrasyon doğrusu

80

Ekstraksiyon veriminin hesabı

Çizelge3.16. Serumdaki ekstraksiyon verimi

Konsantrasyon (ng/mL)

EAA (Ekstraksiyon

İşleminden Sonra)

EAA (Ekstraksiyon

İşleminden Önce)

% verim

25 4,21 6,83 61,64 100 8,96 11,90 75,29 500 44,30 52,48 84,41

Bölüm 2.2.7 de anlatıldığı gibi yapılan deney sonucunda ekstraksiyon verimi %

73,78 ± 11,54 olarak hesaplanmıştır.

81

Çizelge 3.17. Oral tablet formülasyonuna ait farmakokinetik parametre değerleri

Oral Tablet Gönüllü Denek

Kodu AUC 0→tmax (ng / mL . saat) Cmax (ng/mL) tmax

(saat) YÖ 3705,63 1596,73 4 AR 11653,41 2629,95 6 CA 4960,26 1751,85 4 ÇT 6320,42 2359,82 3,5 MC 2616,34 1846,19 3 HA 4843,56 1693,53 4 HÖ 5721,96 1794,76 4,5 CÖ 7661,51 2540,29 4

Ortalama 5935,39 2026,64 4,13 Standart Sapma 2777,46 413,43 0,88

Çizelge 3.18. Bukal tablet formülasyonuna ait farmakokinetik parametre değerleri

Bukal Tablet Gönüllü Denek

Kodu AUC 0→tmax (ng / mL . saat) Cmax (ng/mL) tmax

(saat) YÖ 2444,16 978,59 6 AR 3403,75 1163,11 6 CA 3562,48 1305,68 6 ÇT 1466,57 1140,72 5 MC 1714,41 977,85 6 HA 3748,32 1992,33 5 HÖ 3759,58 1702,11 5 CÖ 5088,16 1714,26 6

Ortalama 3148,43 1371,83 5,63 Standart Sapma 1202,00 382,21 0,52

82

min0 1 2 3 4 5

mAU

0

2.5

5

7.5

10

12.5

15

17.5

DAD1 E, Sig=360,4 Ref=off (CETIN\PYR00205.D)

1.0

00

1.3

41 1

.444

2.0

92

2.3

65

2.7

29

3.0

16

Şekil 3.24. Boş insan serumunun HPLC kromotogramı

min0 1 2 3 4 5

mAU

0

2.5

5

7.5

10

12.5

15

17.5

20

DAD1 E, Sig=360,4 Ref=off (CETIN\PYR00223.D)

1.0

02

1.3

49 1

.448

1.6

10

2.3

79

3.0

15

3.7

14

4.3

38

4.9

89

Şekil 3.25. İnsan serumunda Piroksikam ve Meloksikam (iç standart)’ a ait HPLC kromotogramı

83

3.8. Bukal Tabletlerde Ön Stabilite Çalışmaları Çizelge 3.19. F1-F7 formül kodlu bukal tabletlerin ön stabilite çalışmalarındaki miktar tayinlerine ait ortalama % değerleri (n=3)

ZAMAN

(ay) 1.DENEY 2.DENEY 3.DENEY ORT.YÜZDE Standart Sapma 0,00 102,00 100,00 101,00 101,00 1 1,00 101,40 101,30 99,80 100,83 0,89629 2,00 100,30 100,00 100,00 100,10 0,17321

F1 3,00 99,00 98,00 97,60 98,20 0,72111 0,00 99,00 99,00 98,00 98,67 0,57735 1,00 99,00 99,00 98,20 98,73 0,46190 2,00 98,00 96,20 95,00 96,40 1,51000

F2 3,00 96,00 94,40 93,90 94,77 1,09700 0,00 103,00 102,80 101,90 102,57 0,58595 1,00 104,00 103,00 99,00 102,00 2,64575 2,00 102,30 102,20 101,00 101,83 0,72342

F3 3,00 86,50 86,00 82,30 84,93 2,29420 0,00 100,00 98,80 98,70 99,17 0,72342 1,00 102,00 102,00 101,00 101,67 0,57735 2,00 102,00 100,80 99,50 100,77 1,25033

F4 3,00 97,00 94,10 92,90 94,67 2,10792 0,00 102,00 102,00 100,30 101,43 0,98150 1,00 102,00 101,60 100,00 101,20 1,05830 2,00 101,30 101,00 100,00 100,77 0,68069

F5 3,00 103,00 103,00 102,40 102,80 0,34641 0,00 103,00 102,70 102,70 102,80 0,17321 1,00 102,00 102,00 100,30 101,43 0,98150 2,00 102,00 101,60 100,00 101,20 1,05830

F6 3,00 98,00 98,00 96,20 97,40 1,03923 0,00 99,00 98,00 99,00 98,67 0,57735 1,00 98,00 97,00 96,20 97,07 0,90185 2,00 98,00 97,90 97,40 97,77 0,32146

F7 3,00 102,40 102,20 101,60 102,07 0,41633

84

Çizelge 3.20. F8-F14 formül kodlu bukal tabletlerin ön stabilite çalışmalarındaki miktar tayinlerine ait ortalama % değerleri (n=3)

ZAMAN

(ay) 1.DENEY 2.DENEY 3.DENEY ORT.YÜZDE Standart Sapma 0,00 108,00 107,00 105,30 106,77 1,36504 1,00 107,00 106,00 105,60 106,20 0,72111 2,00 106,00 106,00 103,90 105,30 1,21244

F8 3,00 105,00 104,00 104,80 104,60 0,52915 0,00 105,00 104,40 103,00 104,13 1,02632 1,00 103,40 102,80 102,20 102,80 0,6 2,00 102,00 102,20 100,60 101,60 0,87178

F9 3,00 97,90 98,00 96,60 97,50 0,78103 0,00 103,00 103,00 102,50 102,83 0,28868 1,00 103,00 104,00 99,30 102,10 2,47588 2,00 102,20 102,00 101,30 101,83 0,47258

F10 3,00 99,70 98,00 97,80 98,50 1,04403 0,00 103,00 102,50 101,30 102,27 0,87369 1,00 102,00 101,50 101,50 101,67 0,28868 2,00 102,00 101,30 101,20 101,50 0,43589

F11 3,00 106,60 106,40 104,00 105,67 1,44684 0,00 103,00 101,60 99,00 101,20 2,02978 1,00 103,00 102,80 101,90 102,57 0,58595 2,00 102,40 102,00 101,00 101,80 0,72111

F12 3,00 107,30 107,00 104,90 106,40 1,30767 0,00 114,00 111,90 111,00 112,30 1,53948 1,00 109,80 108,00 108,00 108,60 1,03923 2,00 110,00 109,90 107,80 109,23 1,24231

F13 3,00 100,00 99,60 99,00 99,53 0,50332 0,00 105,00 104,00 102,50 103,83 1,25831 1,00 104,00 102,00 101,50 102,50 1,32288 2,00 103,00 102,00 100,70 101,90 1,15326

F14 3,00 94,00 90,50 90,00 91,50 2,17945

85

c: 3.saat b: 2.saat a: 1.saat

d: 4.saat e: 5.saat

Şekil 3.26. F5 formül kodlu bukal tablete ait oral mukozadaki; 1. 2. 3. 4. ve 5. saat sonundaki görüntüleri (a: 1. saat, b: 2. saat, c: 3. saat, d: 4. saat, e:5. saat)

86

4. TARTIŞMA

Oral yol tedavide sıklıkla kullanılan ve tercih edilen bir uygulama yolu olmasına

karşın, bu yol ile ilaç uygulamaları sonrasında biyoyararlanımın düşük seviyelerde

kalması ve bireylerarası oldukça yüksek değişkenlik göstermesi bilim adamlarını

alternatif uygulama alanlarını araştırmaya yönlendirmiştir. Parenteral, transdermal ve

bukal yolların oral uygulama yollarına göre hızlı bir absorbsiyon sağlayan, karaciğer

ilk geçiş etkisine maruz kalan ilaçlar için alternatif bir uygulama alanıdır. Parenteral

yol, bu olumsuzluklara karşı alternatif bir uygulama yolu gibi olsa da, parenteral yol

ile ilaç uygulamalarının deneyimli personel gerektirmesi, ağrı hissinin insanlarda

oluşturduğu olumsuz etki nedenleri ile beklentileri tam olarak karşılayamamıştır.

Ayrıca parenteral ve oral yolla tedaviye başlandığında tedaviye ara

verilememektedir. Ancak bukal yolla tedaviye başlandığında tedaviyi sonlandırma

durumu söz konusu olabilmektedir. Transdermal yol ile ilaç uygulanması üzerine çok

sayıda araştırma olmasına rağmen, derinin birçok etkin madde için düşük geçirgenlik

göstermesi, sistemik etkinin geç sağlanabilmesi de bu uygulama alanının çeşitli

dezavantajlarını ortaya çıkarmıştır. Aynı zamanda bukal yol, deriye göre daha

geçirgendir. İlaç absorbsiyonunun bukal yoldan iyi olmasının bir nedeni de bukal

mukozanın iyi bir enzimatik floraya sahip olmasıdır. Ayrıca bukal mukoza damar

yapısı bakımından zengindir. Bukal yol, diğer farmasötik uygulamalara göre

kullanım kolaylığı sağlayan (sağlık personeli gerektirmeyen), önemli bir rahatsızlık

vermeyen, en ekonomik yoldur (Rathbone ve ark., 1994; Nafee ve ark., 2004; Andres

ve ark., 1989; Sudhakar ve ark., 2006).

4.1. Etkin Madde Seçimi ve Özelliklerinin Değerlendirilmesi Bukal yolla , NSAİ etkiye sahip PX etkin maddesinin verilmesinin nedeni PX’ın

istenmeyen yan etkilerinden korunabilmek, maksimum kan konsantrasyon düzeyine

ulaşma zamanı olan t max ı düşürmektir.

Geniş bir kullanım alanı olan PX etkin maddesinin oral ve jel formları

mevcuttur. Kaynaklarda PX ile yapılan bukal tablet uygulamasına ait sadece bir

çalışmaya rastlanmıştır, ancak bizim çalışmamızda kullandığımız kitozan polimeriyle

yapılan çalışmaya rastlanılmamıştır.

87

Çalışmalarımızda kullandığımız etkin maddenin özellikleri değerlendirildiğinde,

erime noktası analizi sonucu PX’ ın erime noktasının, kaynaklarla uygun olduğu

görülmüştür (Clarke’s Isolation and Identification of Drugs, 1986; Vrecer ve ark.,

1991).

PX ile hazırlanan KBr diskinin vermiş olduğu IR spektrumunun, referans

spektrumu ile uyumlu olduğu görülmüştür (Şekil 3.1 ve Clarke’s Isolation and

Identification of Drugs, 1986).

Etkin maddenin pH 7,4 Fosfat tamponu içinde hazırlanan çözeltisinin

spektrofotometrik analizinde maksimum absorbans gösterdiği dalga boyu 360 nm

olarak bulunmuştur (Şekil 3.3). Elde edilen maksimum absorbans değeri yapılan

çalışmalarla uyumludur (Clarke’s Isolation and Identification of Drugs, 1986).

PX’ın in vitro salım çalışmalarında miktar tayini için HPLC yöntemleri

kullanılmıştır. Miktar tayini çalışmalarından önce yöntemin validasyonu yapılarak

doğrusallık ve aralığı, kesinliği, doğruluğu, seçiciliği, teşhis limiti, miktar tayini

limiti ve kararlılığı kanıtlanmıştır. Doğrusallık çalışmalarında oluşturulan standart

doğrunun (Şekil 3.5.) determinasyon katsayısının yüksek olması (r2 = 0, 999) doğru

denkleminin miktar tayininde kullanılabileceğini göstermiştir. Kesinlik için, 25, 50,

75, 100, 125 ve 150 µg/mL konsantrasyonlarda yapılan gün içi ve günler arası

kesinlik çalışmalarında elde edilen (%BSS) değerlerinin %1,42 ve %2,02 olması

yöntemin kesinliğini ispatlamıştır. Yöntem için tespit edilen teşhis limiti (LOD) 0,39

µg/mL, miktar tayini limiti (LOQ) ise 1,17 µg/mL olarak bulunmuştur.

PX’ın in vivo miktar tayininde HPLC’ de Çöktürme-Uçurma yöntemi

geliştirilerek kullanılmıştır. İç standart olarak PX’a kimyasal yapısı bakımından

uygun olan Meloksikam kullanılmıştır. Geliştirilen mobil fazda (Asetonitril-

Metanol-Potasyum di hidrojen fosfat)(40:10:50, h/h/h, pH 3,8) maksimum dalga

boyları çoklu dalga boylarında taranarak saptanmıştır. Bu kromotogramlar

değerlendirildiğinde PX’ın verdiği maksimum absorbansın 360 nm dalga boyunda

olduğu bulunmuştur. Daha sonra yöntemin geçerliliğinin kanıtlanması için yapılan

validasyon çalışmasında, oluşturulan standart doğrunun (Şekil 3.23) determinasyon

katsayısı, r2 ; 0,999 bulunmuş ve her konsantrasyonda (10, 25, 50, 100, 250, 500,

1000 ve 2500 ng/mL) ölçülen absorbanslara ait (%BSS) değeri %2’ nin altında

olduğundan doğru denkleminin miktar tayini çalışmalarında kullanılabileceği

88

sonucuna varılmıştır. Kesinlik için yapılan gün içi ve günler arası kesinlik

çalışmalarında elde edilen (%BSS) değerlerinin % 0,75 ve % 1,68 olması yöntemin

kesinliğini ispatlamıştır. Seçicilik çalışmasında, formülasyonda kullanılan diğer

maddelerin aynı dalga boylarında absorbans vermediği saptanmıştır. Yöntem için

tespit edilen teşhis limiti 2,5 ng/mL, miktar tayini limiti ise 7, 5 ng/mL olarak

bulunmuştur.

Yapılan çalışmalara göre, PX yapısındaki hidroksil, amid, karboksil, karbonil ve

fenil grupları nedeniyle 3300, 3400, 3343, 3393 ila 1634, 1629, 1573, 1529 cm-1

dalga boylarında karakteristik IR pikleri vermektedir ( Lin ve ark., 1996; Clarke’s

Isolation and Identification of Drugs, 1986; Vrecer ve ark., 2003). Etkin maddenin

IR spektrofotometrik analizi sonucunda 3305, 1618, 1561, 1517 cm-1 dalga

boylarında karakteristik IR piklerini verdiği görülmüştür (Şekil 3.1).

PX, DSC termogramında endotermik reaksiyon göstermiş ve erime derecesi

199,6 °C bulunmuştur (Şekil 3.2.). Bu değer yapılan bir çalışmada DSC

termogramında belirtilen 200,7 °C değerine yakın ve uygundur (Jug ve Beciveri-

Lacan, 2004). Yine 2.2.1.2 bölümünde bahsedildiği şekilde PX’ın erime noktası 200

°C bulunmuştur.

4.2. Polimerlerin Seçimi ve Özelliklerinin Değerlendirilmesi

Kitozan suda çözünmeyen ya da suda çözünürlüğü düşük hem hidrofilik, hem de

hidrofobik etkin maddelerin çözünürlüğünü arttırıcı özelliği vardır. Oral mukozadaki

hücrelerarası bağlantı noktalarından, daha çok hidrofilik etkin maddelerin geçişini

arttırmak için kullanılan ideal bir polimerdir. Suda çözünürlüğü düşük, hidrofobik

yapıda bir etkin madde olan deksametazon etkin maddesiyle yapılan bir çalışmada

kullanılan kitozan suksinat ve kitozan ftalat deriveleri deksametazonun

çözünürlüğünü arttırmıştır. Bizim model etkin madde olarak kullandığımız PX da,

yukarıda bahsedilen çalışmada kullanılan deksametazon gibi düşük çözünürlüğe

sahiptir (Giunchedi ve ark., 2002; Aiedeh ve ark., 2006).

Bukal tablet formülasyonlarında kullanılan kitozan miktarının artmasıyla etkin

madde salımının arttığı yaptığımız in vitro çözünme hızı testlerinde gözlenmiştir. 39

mg kitozan içeren F1 formülasyonundan salınan etkin madde % 98,89 ± 5.55 iken,

10 mg kitozan içeren F10 formülasyonundan salınan etkin madde % 93,68 ± 6.69

89

dir. Benzer sonuçlar yapılan bir çalışmayla da doğrulanmıştır. Yapılan bu çalışmada

% 20 oranında kitozan içeren nikotin hidrojen tartarat bukal adezif tabletlerden

4.saat sonunda salınan etkin madde miktarı ile % 80 oranında kitozan içeren nikotin

hidrojen tartarat bukal adezif tabletlerden 4.saat sonunda salınan etkin madde

miktarı karşılaştırıldığında; % 80 oranında kitozan içeren nikotin hidrojen tartarat

bukal adezif tabletlerden salınan etkin madde miktarının daha büyük olduğu

görülmüştür (İkinci ve ark.,2006).

Çalışmalarımızda kullandığımız diğer biyoadezif polimer olan HPMC, suda

çözünen sentetik selüloz türevi bir maddedir. HPMC’ nin sulu, nemli hali, kitozanın

mukoadezif etkilerini azaltıcı bir etkisinin olmadığı yapılan bir çalışmada

gösterilmiştir (Sigurdsson ve ark., 2006).

Selüloz türevleri arasında HPMC’ nin mukoadezif özelliği sodyum

karboksimetilselüloz ve karbopole göre az olduğu Çizelge 1.1 de gösterilmiştir.

Ancak HPMC diğer iki polimer gibi toksik değildir. Ayrıca HPMC, birçok polimere

göre mukoadezif özelliği fazla olan, birçok bukal tablet formülasyonunda

mukoadezif özelliği arttırmak için çok tercih edilmiş bir polimerdir (Ahuja ve ark.,

1998; Choi ve ark.,2000; Akbari ve ark., 2004).

Yine HPMC’ nin katı hal formunun stabil olması yanında, pH 3-11 gibi büyük

bir pH aralıkta stabil olması büyük bir avantaj sağlamaktadır. HPMC’ nin tek başına

yer aldığı bukal tablet formülasyonlarında; HPMC miktarının artmasıyla etkin

maddenin çözünme hızı azalmaktadır. Bizim de oluşturduğumuz formülasyonlardan

Çizelge 2.1 de görülen en yüksek oranda yalnız başına HPMC’ nin bulunduğu F2

kodlu bukal tablet formülasyonun (Formülde HPMC miktarı 39 mg) 5 saat sonunda

etkin madde salım oranı Çizelge 3.9 de görüldüğü gibi % 46,41 ± 3,71 iken, F13

kodlu bukal tablet formülasyonunun (Formülde HPMC miktarı 20 mg) etkin madde

salım oranı % 97,17 ± 6,11olduğu görülmüştür. Yapılan bir çalışmada sadece HPMC

polimeri içeren (49 mg) bukal tabletlerden 5 saat sonunda etkin madde salım oranı %

60 iken, HPMC (yaklaşık 40 mg) ve karbopol 940 polimer karışımı içeren bukal

tabletlerden etkin madde salım oranı daha yavaş, % 40 bulunmuştur (Sudhakar ve

ark., 2006; İkinci ve ark., 2004; Jug ve Becirevic-Lacan, 2004).

Omeprazol etkin maddesinin sodyum aljinat ve HPMC polimerleriyle

oluşturulan bukal tablet formülasyonlarında HPMC’ nin bünyesindeki nötral selüloz

90

gruplarıyla zayıf bağlar oluşturmasına karşılık, sodyum aljinat bünyesindeki

hidroksil gruplarıyla biyoadezyon kuvveti yüksek oligosakkarit zincirler

oluşturmaktadırlar. Deniz yosunlarından elde edilen doğal ve polisakkarit yapıda bir

polimer olma özellikleri açısından kitozana benzeyen sodyum aljinatın, HPMC’ den

daha kuvvetli biyoadezif özelliğe sahip olduğu görülmektedir. Bizim hazırlamış

olduğumuz bukal tabletlerde de, kitozanın biyoadezif özelliğinin HPMC’ den daha

fazla olduğu görülmektedir. F1 formül kodlu bukal tabletin F2 formül kodlu bukal

tabletten, F3 formül kodlu bukal tabletin F4 formül kodlu bukal tabletten, F6 formül

kodlu bukal tabletin F7 formül kodlu bukal tabletten, F8 formül kodlu bukal tabletin

F9 formül kodlu bukal tabletten, F10 formül kodlu bukal tabletin F12 formül kodlu

bukal tabletten kopma anındaki kuvvet değerlerinin büyük olduğu görülmektedir

(Çizelge 3.14). Burada kitozanın bünyesindeki katyonik gruplarla ağız içi oral

mukozanın nötral pH’sındaki (Oral mukozanın pH sı 6,2 – 7,4) mukus içindeki sialik

asitin (-) gruplarıyla iyonik bağ oluşturması sonucunda biyoadezif özellik gösterdiği

bilinmektedir (Miyazaki ve ark., 1995; Choi ve Kim, 2000).

Bu görüşler doğrultusunda çalışmalarımızda; doğal bir polimer olan kitozan ile

yapay bir polimer olarak da HPMC’ nin birlikte kullanılması uygun görülmüştür.

Kitozanın DSC termogramı ekzotermik reaksiyon göstermekte ve bu

termogramda bozunma ürünlerine (Kristalizasyon ya da Oksidasyon gibi)

rastlanmamaktadır (Şekil 3.8). Aynı zamanda F3, F4 ve F5 kodlu bukal tablet

formülasyonlarına ait DSC termogramlarında da kitozan ile etkileşimler yani,

bozunma ürünleri görülmemektedir (Şekil 3.10, Şekil3.12). Oysa HPMC’ nin

termogramı önce endotermik sonra ekzotermik reaksiyon göstermekte ve endotermik

yapısında bozunma ürünlerine rastlanmaktadır (Şekil 3.9). F3, F4 ve F5 kodlu bukal

tablet formülasyonlarına ait DSC termogramlarında HPMC’ e ait bozunma ürünleri

görülmektedir. Formülasyonlardaki HPMC miktarı arttıkça DSC termogramlarındaki

bozunma ürünleri azalmakta veya görülmemektedir. DSC termogramlarını

çektiğimiz formülasyonlarda HPMC’ nin en fazla miktarda olduğu F4 kodlu bukal

tablet formülasyonunda kitozan ile arasındaki miktar bakımından fark 2 kat

olduğundan, bozunma ürünleri çok az fark edilmektedir. F5 kodlu bukal tablet

formülasyonunda ise, biyoadezif polimerler arasında miktar yönünden denge söz

konusu olduğundan HPMC’ nin hem erime noktasını, hem de oksidasyona uğradığı

91

noktayı DSC termogramında görmekteyiz. Bu bakımdan F5 formülü tarafımızdan

ideal formül olarak benimsenmiştir.

4.3. Formülasyonlara Ait In vitro Çalışma Sonuçlarının Değerlendirilmesi 4.3.1. Formülasyonlardan In vitro Çözünme Hızı

Tüm formülasyonlarda deneysel bölümde açıklandığı şekilde yapılan çözünme hızı

çalışmalarında salınan etkin madde miktarı ölçülmüş, etkin maddenin 5. saat

sonunda çıkan miktarlarının % 100 e yakın olduğu formüllerin, F1, F5, F11, F12,

F13 ve F14 kodlu formülasyonlar olduğu görülmüştür. Ancak F1 ve F11

formülasyonlarda biyoadezif polimer olarak sadece kitozan, F12 ve F13

formülasyonlarda ise sadece HPMC’ nin olduğu görülmektedir. F14

formülasyonunda her iki biyoadezif polimer de kullanılmamıştır. F5

formülasyonunda ise hem kitozan hem de HPMC bulunmaktadır. F1, F11, F12 ve

F13 formülasyonlarının geçiş çalışmalarında F5 formülü kadar olumlu sonuçlar

vermediği görülmektedir. Biyoadezif çalışmalarında da en iyi sonuçlar F5 formül

kodlu bukal tablette alınmıştır. Her iki polimerin de aynı formülasyonda olması ve

mukoadezyonda istenen etkinin görülmesi açısından çalışmamızın amacına uygun

olması bakımından F5 formül kodlu bukal tabletler diğer tablet formüllerine göre,

her testte yapılan karşılaştırmalarda anlamlı olarak farklı çıkmıştır.

İstatiksel olarak incelendiğinde tüm bukal formülasyonlar içinde 5. saat

sonunda en yüksek çözünme hızına sahip F12 kodlu bukal tablet olmakla birlikte

anlamlı farklılık sadece F2 ve F7 kodlu bukal tablet formülasyonları ile

karşılaştırmalarda bulunmuştur. Sadece F12 ila F7 ve F12 ila F2 karşılaştırmalarda

p<0.05 dir En çok da anlamlı farklılık F12 ila F2 arasındadır. Aynı durum F5 içinde

geçerlidir. F2 (39 mg) ve F12 (10 mg) formüllerinde tek polimer olarak HPMC

bulunmaktadır. Bu da formülasyonda HPMC miktarının artmasıyla etkin madde

salımının azaldığı görüşünü desteklemektedir (İkinci ve ark., 2004)

4.3.2. Formülasyonlardan In vitro (Selüloz Diyaliz Zarından) Etkin Madde Salımı

Formülasyonlardan etkin madde salımı, yatay tip difüzyon hücrelerinde yapılmıştır.

In vitro geçiş çalışması için membran olarak yarı geçirgen selüloz zar kullanılmıştır.

92

Tüm formülasyonlarda yarı geçirgen selüloz zar kullanılarak cm² başına geçen etkin

madde miktarı ölçülmüş, en fazla etkin madde geçişinin F5 kodlu tablet

formülasyonundan (%3,34 ± 0,19) olduğu görülmüştür. Benzer şekilde geçirgenlik

sabitesinde ve düzgün akı değerlerinde de en yüksek değerlerin F5

formülasyonunda olduğu gözlenmiştir (Çizelge 3.11, Çizelge 3.12). F5

formülasyonunda kitozan ve HPMC polimerlerinin miktarları birbirine eşittir. F1

(Biyoadezif polimer olarak sadece 39 mg kitozan bulunan) ve F2 (Biyoadezif

polimer olarak sadece 39 mg HPMC bulunan) kodlu tablet formülasyonlarını

karşılaştırdığımızda; selüloz zardan geçerek cm² başına açığa çıkan etkin madde

miktarının F1 formülasyonunda (% 2,91 ± 0,02), F2 formülasyonundan (% 2,75 ±

0,27) daha fazla olduğu gözlenmektedir. Benzer durumu F10 ila F12 ve F11 ila F13

formülasyonlarında da görmekteyiz. F11 formül kodlu bukal tabletin selüloz zardan

geçen % etkin madde miktarı, F13 formül kodlu bukal tabletin selüloz zardan geçen

% etkin madde miktarından düşüktür. Ancak böyle durumlarda önemli olan düzgün

akı değerleridir. F11 formül kodlu bukal tabletin düzgün akı değeri, F13 formül

kodlu bukal tabletin düzgün akı değerinden büyüktür (Çizelge 3.12). Bu da bize

kitozanın etkin madde geçişini artırdığını, HPMC’ nin ise etkin madde geçişini

azalttığını göstermektedir. İstatiksel olarak incelendiğinde, tüm bukal

formülasyonlar içinde selüloz zardan geçen en yüksek % etkin madde miktarı ve

düzgün akı değerine sahip olan F5 kodlu bukal tablet olmakla birlikte istatiksel

olarak tüm formülasyonlarla karşılaştırıldığında anlamlı farklılık bulunmamıştır (p

>0.05).

4.3.3. Formülasyonlara Ait In vitro Salım Hızı Verilerinin

Kinetik Değerlendirilmesi

Yapılan çalışmalarda bukal tablet formülasyonlarının salım hızı profillerinin kinetik

değerlendirmesi sonucunda genellikle birinci derece ve Higuchi kinetiklerine uyum

sağladığı görülmüştür (Choi ve ark., 2000; Llabot ve ark., 2002; Jug ve Becirevic-

Lacan, 2004).

Bukal tabletlerden PX’ın pH 7.4 Fosfat tamponunda yapılan salım hızı

verilerinin kinetik incelemeleri (Çizelge 3.10 ve Çizelge 3.13) de verilmiştir. Bukal

tabletlerden PX etkin maddesinin HPLC yöntemi kullanılarak elde edilen çözünme

hızına ait verilere göre Higuchi ve birinci derece kinetik parametreleri incelenmiştir

93

(Çizelge 3.10). Kitozan ve HPMC polimerlerinin değişik oranlarda kullanılmasıyla

hazırlanan bukal tablet formülasyonlarının salım hızı profillerinde determinasyon

katsayısı (r2), çözünme hız sabiti (k ve kr) ve ağırlıklı sapma kareleri toplamı (ASKT)

gibi veriler değerlendirilmiştir. Bu verilere göre Higuchi ve birinci derece kinetik

parametreleri incelendiğinde ağırlıklı olarak salımın öncelikle birinci derece

kinetiğine, sonra Higuchi kinetiğine uygun olduğu görülmüştür. Bizim için ideal

bukal tablet formülümüz olan F5’ de de birinci derece salım kinetiği gözlenmektedir.

Selüloz zar kullanılarak bukal tabletlerden PX etkin maddesinin geçişine ait

elde edilen veriler sonucunda Higuchi ve birinci derece kinetik parametreleri

incelenmiştir (Çizelge 3.13). Yapılan bir çalışmada da inert polimer matriksten

çözünmenin temel mekanizmasının difüzyon olduğu vurgulanmakta, Naltrexon etkin

maddesinin doğrudan basım ile hazırlanan bukal tabletlerin 5 saatlik in vitro

çözünme hızı çalışmalarının sonunda kinetik değerleri hesaplandığında Higuchi

kinetiğine uygun olduğu görülmüştür (Giannola ve ark., 2007).

Bizim de hazırladığımız bukal tablet formülasyonlarında, yarı geçirgen selüloz

zardan etkin madde salımı polimer şişmesi ya da erozyonuyla matriksten difüze

olduğu görülmüştür. Kinetik parametreleri incelendiğinde ağırlıklı olarak öncelikle

Higuchi kinetiğine, sonra birinci derece kinetiğine uygun bulunmuştur. Yine burada

F5 formül kodlu bukal tablette salımın Higuchi kinetiğiyle olduğu görülmüştür.

4.4. Formülasyonlara Ait Ex Vivo Çalışma Sonuçlarının Değerlendirilmesi Taze kesilmiş büyük baş hayvan bukal mukozasından hazırlanan materyaller

üzerinde, tüm tablet formülasyonlarına ait biyoadezif çalışmalar, geliştirilmiş

aparatlarla tasarlanmış gerilme test cihazında gerçekleştirilmiştir. Kopma anındaki

uzama ve kopma anındaki kuvvet verileri değerlendirilmiştir. Yapılan bir çalışmada

gerilme test cihazı olarak Instron 1026 model kullanılmıştır. Bizim

çalışmalarımızda kullandığımız gerilme test cihazı daha gelişmiş, üst model olan

Instron 4411’ dir (Jug ve Becirevic-Lacan, 2004).

Bölüm 1.7.3 de bahsedilen biyoadezyon çalışmalarındaki temel prensipten

hareketle, çalışmaların sonucunda kopma anındaki uzamanın en yüksek ve kopma

anındaki kuvvetin en düşük olduğu bukal tablet formülünün F5 olduğu görülmüştür.

Bu formülasyonda kullandığımız kitozan ve HPMC’ nin miktarları birbirine eşittir.

94

F12 kodlu bukal tablet formülasyonu ile F5 kodlu bukal tablet formülasyonu

arasında kopma anındaki uzama değerleri F12’ de biraz yüksek olmasına rağmen

birbirine yakın değerlere sahiptir, diyebiliriz. Ancak F12 kodlu formülasyonun

kopma anındaki kuvvet değeri, F5 kodlu formülasyondan büyüktür. Bu da bukal

mukoza yönünden istenmeyen bir durumdur. Tüm bukal tablet formülasyonları

içinde F5 kodlu bukal tablet formülasyonu diğer formülasyonlardan istatiksel

yönden anlamlı bulunmuştur (p<0.05).

4.5. Formülasyonlara Ait In Vivo Çalışma Sonuçlarının Değerlendirilmesi Çalışmalarımızın in vivo deneyleri hayvanlar üzerinde uygulanmasının zor olacağı,

hayvanlara bukal tabletlerin uygulanması öncesinde anestezi uygulanması gereği

sonucunda verilen anestezinin sonuçları etkileyeceği, insanlara uygulanması sonucu

sonuçların daha güvenli değerlendirilebileceği düşüncesi esas alınaraktan gönüllü

insan denekleri tercih edilmiştir. Bukal tablet formülasyonlarından in vitro çözünme

hızı yoluyla en fazla etkin madde salımının olduğu formülasyonlar belirlendikten

sonra yine tüm formülasyonlardan yarı geçirgen selüloz diyaliz zardan geçen cm²

başına açığa çıkan etkin madde miktarı ölçülmüştür. Sonra biyoadezyon

çalışmalarında da kopma anındaki uzamanın büyük, kopma anındaki biyoadezyon

kuvvetin düşük olduğu bukal tablet formülasyonları saptanmıştır. Çünkü

biyoadezyon kuvvetin büyük olması halinde oral mukoza zarar görmektedir (Choi

ve Kim, 2000).

Tüm bu deneyler sonucunda F5 kodlu bukal tablet formülasyonun in vivo

deneyler için uygun olduğuna karar verilmiştir. Karar verdiğimiz bukal tablet

formülasyonu ile karşılaştırılacak oral tablet 8 sağlıklı gönüllü erkek deneğe

uygulanmış ve belirli zaman aralıklarında alınmış kan örneklerinden santrifüj

edilerek serumlar üzerinde PX etkin maddesine ait veriler HPLC’ de geliştirilen

çöktürme - uçurma yöntemi sonucu elde edilmiştir.

İnsan serumunda PX etkin madde düzeyleri validasyonu HPLC’de yapılıp,

tespit edilmiş olup validasyonu ile ilgili parametreler (Çizelge 3.15) de

belirtilmiştir. PX etkin maddesi içeren bukal ve oral tabletlere ait farmakokinetik

parametre değerleri (Çizelge 3.17 ve 3.18) de verilmiştir. Burada bukal tablet

formülasyonlarında kullandığımız polimerlerin etkisinin olduğunu görmekteyiz.

95

Dolayısıyla bukal tabletlerin sürekli salım etkiye sahip olduğu görülmektedir.

Sürekli salım sistemlerinde genelde salım hızı birinci derece kinetikle uyumlu

olduğunu bilmekteyiz. Bu da bizim in vitro çözünme hızı çalışmalarımızla da

uygunluk göstermektedir. Ayrıca çalışmalarımız sonucunda oral tabletlerden etkin

madde salımının, bukal tabletlere göre daha hızlı olduğu görülmektedir. Yani etkin

maddenin oral absorbsiyonunun daha iyi olduğunu görmekteyiz.

Bukal tablet ile oral tablete AUC 0→tmax, Cmax ve tmax değerleri istatiksel olarak

incelenmiştir. Bukal tablete ait AUC 0→tmax (3148,43 ± 1202,00 ng / mL . saat)

değeri ile oral tablete ait AUC 0→tmax (5935 ± 2777,46 ng / mL . saat) değeri, bukal

tabletin Cmax (1371,83 ± 382,21 ng/mL) değeri ile oral tabletin Cmax (2026,64 ±

413,43 ng/mL) değerleri kendi aralarında istatiksel olarak karşılaştırıldığında

anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p<0.05). Oral tablete ait , AUC 0→tmax ve Cmax

değerlerinin bukal tablete göre daha yüksek olması; PX’ ın oral absorbsiyonunun

daha fazla, dolayısıyla daha iyi olduğunu göstermektedir. Her iki uygulanan ilaç

şeklinin tmax değerleri (Bukal tablete ait tmax 5,63 ± 0,52 saat, oral tablete ait tmax

4,13 ± 0,88 saat) arasında ise anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (p >0.05).

PX etkin maddesiyle hazırladığımız bukal tabletle karşılaştırdığımız oral

tablete ait ortalama Cmax değeri 2026,64 ± 413,43 ng/mL ve ortalama tmax değeri

4,13 ± 0,88 saat olduğu yukarıda bahsedilmiştir. Yapılan bir çalışmada yine PX

etkin maddesiyle dondurularak kurutulmuş olarak hazırlanan tabletin yine gönüllü

insan deneklerinde yapılan in vivo sonuçlarında elde edilen ortalama Cmax değeri

1812,00 ± 80,76 ng/mL ve ortalama tmax değeri 4,78 ± 0,75 saat gibi yakın değerler

olduğu görülmüştür (Rasetti-Escargueil ve Grange, 2005).

4.6. Ön Stabilite Çalışmaları Ön stabilite çalışmaları için bukal tablet formülasyonlarına ait numuneler 40 ± 2° C

ve % 75 ± 5 bağıl nem koşullarında stabilite dolabında saklanmıştır. 1. ay, 2. ay ve

3. aya ait veriler değerlendirilmiştir. Bukal tabletlere ait kütle biçimliliği, çap-

kalınlık ve sertlik testlerine ait sonuçlar uygundur. Türk Farmakopesi-I (2004)’ e

göre bizim hazırladığımız tabletlerde kütle tekbiçimliliği değerlerinde sapma % 7.5

istenmektedir. Bulduğumuz sonuçlar (Çizelge 3.3) de belirtilmiş olup istenen

96

değerlere uygun bulunmuştur. Çap-kalınlık testine ait sonuçlar (Çizelge 3.4) de,

sertlik testine ait sonuçlar (Çizelge 3.5) de verilmiştir.

Amerikan Farmakopesine göre kaplanmamış tabletlerde % 1’ den az ufalanma

değeri istenmesine karşın, hazırladığımız tabletlere uyguladığımız ufalanma-aşınma

testi sonuçlarına göre F7 ve F12 kodlu bukal tabletlerde bu değer % 1’ in

üzerindedir (Çizelge 3.6). Dağılma testi için kaplanmamış tabletlerin en çok 15

dakikada dağılması istenmektedir. Hazırladığımız tabletler arasında sadece F2

kodlu bukal tabletler 15 dakikanın üzerinde dağılmışlardır (Çizelge 3.7).

Bukal tabletlerde ön stabilite çalışmaları sonunda yapılan miktar tayini

sonuçlarına göre; 3. ayın sonunda başlangıçtaki etkin madde içeriğinin F3

formülünde % 84,93, F14 formülünde % 91,50 olduğu yani % 5 inin üzerinde kayıp

olduğu görülmüştür (Çizelge 3.19, Çizelge 3.20). Bunun, miktar tayini yönteminin

uygulanmasında oluşmuş bir hata nedeninden kaynaklanabileceğini

düşündürmektedir. Sağlık Bakanlığı İlaç Eczacılık Genel Müdürlüğünün stabilite

çalışmalarıyla ilgili tebliğinde, etkin madde stabilite çalışmaları sonunda % 95

kabul edilebilir güvenilirlik sınırlarında istenmektedir.

97

5. SONUÇ ve ÖNERİLER Sonuç olarak, nonsteroid antienflamatuvar etkiye sahip PX etkin maddesinin

istenmeyen yan etkilerine karşı, en önemlisi de gastrointestinal sisteme olan yan

etkisine karşı bukal tablet kullanımının ideal bir yaklaşım olduğu düşünülmektedir.

Bukal uygulama yolunun, dolayısıyla bukal tablet kullanımının karaciğer ilk geçiş

etkisine maruz kalan ilaçlar için kullanımı kolay ve ekonomik olduğu, bu

uygulamanın hastaların günlük aktivitelerinin sürekliliğine bir engel olmadığı da

bilinmektedir. Ancak, bukal tabletlerin in vivo çalışmalarda bireylerarası

değişkenlik gösterebileceği unutulmamalıdır.

Çalışmalarımızda bukal tablet formülasyonlarında kullandığımız kitozanın,

hem hidrofilik ve hem de hidrofobik etkin maddeler için çözünme hızını artırıcı,

ucuz, düşük toksisiteye sahip, biyouyumlu, polisakkarit yapıda doğal bir biyoadezif

polimer olması önemlidir. Ayrıca geçiş çalışmaları bize kitozanın, HPMC’dan daha

çok etkin madde geçişini artırdığını göstermektedir. PX’ın yarılanma ömrünün uzun

olması nedeniyle, istenmeyen yan etkilere karşı bukal yolun seçimi ve kullanımı

yerinde bir karar olarak düşünülmektedir.

Bukal tablet formülasyonlarının hazırlanmasında HPMC’un farklı viskozitedeki

formlarının da kullanılabileceği düşünülmektedir. Ayrıca bukal tablet

formülasyonlarında uzun süreli stabilite çalışmalarının da sürdürülerek tedavide

güvenle ve etkin bir şekilde kullanılabileceği değerlendirilmektedir.

98

ÖZET Piroksikam Etkin Maddesi İçeren Mukoadezif Bukal Tabletlerde Ön Formülasyon Çalışmaları ve In Vivo Değerlendirilmesi Etkin maddelerin sistemik etkiyle bukal yoldan verilişinde; hızlı absorbsiyon, karaciğer ilk geçiş etkisinin ortadan kaldırılarak yüksek biyoyararlanım elde edilmesiyle uygulanması kolay ve ekonomiktir. Piroksikam (PX), romatizmal hastalıklarda kullanılan bir etkin madde olup günde tek doz alınması yeterlidir. Bu araştırmada; biyoadezyonu sağlayan kitozan ile hidroksipropilmetilselüloz (HPMC) polimerleri kullanılmıştır. Çalışmalarımızda; günlük kullanımı 20 mg olan PX etkin maddesinin farklı oranlardaki (% 9-39) polimerlerle 8 mm lik zımba kullanılarak doğrudan basımla hazırlanan bukal tabletlerde in vitro, ex vivo, in vivo deneylerle ön stabilite çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Çözünme hızı çalışmaları palet yöntemiyle (USP düzenek II) yapılmıştır. Çözünme hızı deneylerinde 5 saat sonunda % 39 HPMC içeren bukal tabletten (F2) PX’ın çözünme hızının düşük (% 46,41 ± 3,72), eşit oranda kitozan ve HPMC (% 19,5) içeren (F5) bukal tabletten ise PX’ın çözünme hızının yüksek (% 94,94 ± 6,01) olduğu görülmüştür. %39 kitozan içeren bukal tabletten (F1) PX’ın çözünme hızının yine yüksek (% 98,89 ± 5,55) olduğu görülmüştür. Geçiş çalışmaları, yatay Franz difüzyon hücresinde gerçekleştirilmiştir. 4. saat sonunda zardan geçen etkin madde miktarının % 3,34 ile en fazla F5 formülüne ait olduğu görülmüştür.

Ex vivo deneyler taze kesilmiş sığır bukal mukoza doku örnekleriyle gerçekleştirilmiştir. Kopma anındaki uzamanın en yüksek (6,97 mm), kopma anındaki kuvvetin en düşük (0,33 N), yani biyoadezif özelliğinin yüksek olduğu tabletin F5 kodlu bukal tablet olduğu görülmüştür. In vitro ve Ex vivo deneyler sonrasında bulunan veriler doğrultusunda anlamlı sonuçlar veren bukal tablet (F5) ile oral tabletin karşılaştırılması 8 gönüllü erkek denek üzerinde gerçekleştirilmiştir. Bukal ve oral tabletlere ait AUC 0→tmax ve Cmax değerleri arasında anlamlı bir fark bulunmuştur (p<0.05). Ön stabilite çalışmaları 40 ± 2° C ve % 75 ± 5 bağıl nem koşullarında gerçekleştirilmiş, 1., 2. ve 3. aylara ait veriler değerlendirilmiştir. Sonuçta; bukal tabletlerin kullanılan polimerler sayesinde, özellikle de kitozanın; düşük toksisiteye sahip, biyouyumlu, doğal ve ekonomik olması gibi avantajlarının bulunması, kitozanın biyoadezif özelliğinin HPMC’ den fazla olması, sürekli salım şekillerinin oluşturulabileceği, ayrıca sistemik etki için diğer uygulama yollarına göre bukal yolun kolay ve ekonomik olduğu görülmüştür. Anahtar Sözcükler: Bukal tablet, hidroksipropilmetilselüloz, kitozan, mukoadezyon, piroksikam.

99

SUMMARY Preformulation Studies on Mucoadhesive Buccal Tablets of Piroxicam and In Vivo Evaluation The buccal for drug administration has been associated with numerous advantages including rapid absorption, avoidance of hepatic ‘first-pass’ effect, high bioavailability easy application and economic considerations. Piroxicam (PX) is used for the treatment of rheumatic diseases, and offers the convenience of once daily administration. Hydroxypropylmethyl cellulose (HPMC) and chitosan were used in combination to establish bioadhesive property of tablets. The tablets, 8 mm diameter, were prepared by direct compression with single flat faced punch. Piroxicam of daily dosage of 20 mg at different proportions (9-39%) and polymers the prepared tablets were investigated with in vitro, ex vivo and in vivo experiments and preliminary stability testing studies. Dissolution studies were conducted in a USP Apparatus II (paddle method). Dissolution of PX in high concentration of HPMC (F2-39 %) was slower (46.41 ± 3.72 %) compared to the tablets containing HPMC and chitosan with equal amount (F5-19.5 %) (p < 0.05) at the end of 5 hours. Also the formulation containing high content of chitosan (39 %; F1) presented high dissolution of PX (98,89 ± 5,55 %). Permeation studies were carried out with horizontal Franz type diffusion cells. At the end of 4 hours F5 coded formulation gave the maximum drug release and steady state flux values as 3,34 % and 0,201 mg / cm2.hours respectively. Ex vivo studies were carried out with on freshly excised cattle buccal mucosa. F5 coded formulation exhibited minumum force (0,33 N) with maximum stretching (6,97 mm) at the detachment point compared to other formulations, accordingly the highest bioadhesiveness. After the in vitro and ex vivo experiments F5 coded formulation was selected as an ideal formulation according to its dissolution, permeation and bioadhesive properties. In vivo experiments were carried out on 8 male volunteer and buccal and oral administration of PX was evaluated. The AUC 0→tmax and Cmax values of oral tablet was found significantly higher (p<0,05) than buccal ones. Stability studies were carried out under the conditions of 40 ± 2 °C and 75 ± 5 % relative humidity. Evaluations were made at the end of 1, 2 and 3 months. In conclusion buccal drug administration is easy and economic and can be considered as an alternative to systemic drug delivery. Chitosan with its excellent properties such as low toxic potential, biocompatibility, natural structure, economic cost and better bioadhesive property than HPMC is an ideal polymer and can be used for developing extended release buccal tablets. Key words: Buccal tablet, hydroxypropylmethylcellulose, chitosan, mucoadhesion, piroxicam.

100

KAYNAKLAR ACARTÜRK, F., (1989). Preparation of a prolonged-release tablet formulation of diclofenac

sodium. Pharmazie. 44: 547-549. AHUJA, A., KHAR, R. K., ALI, J., (1997). Mucoadhesive Drug Delivery Systems. Drug

Development and Industrial Pharmacy. 23(5): 489-515. AHUJA, A., KHAR, R. K., CHAUDHRY, R., (1998). Evaluation of buccoadhesive

metronidazole tablets: microbiological response. Pharmazie. 53(4): 264-267. AĞABEYOĞLU, İ.., (2007). Biyofarmasötik. Modern Farmasötik Teknoloji, Ankara: Türk

Eczacıları Birliği Eczacılık Akademisi Yayını, s.: 407-457. AIEDEH, K.M., KHATIB, H.A., TAHA, M.O., AL-ZOUBI, N., (2005). Application of

novel chitosan derivatives in dissolution enhancement of a poorly water soluble drug. Pharmazie. 61(4): 306-311.

AKBARI, J., NOKHODCHI, A., FARID, D., ADRANGUI, M., SIAHI-SHADBAD, M. R.,

SAEEDI, M., (2004). Development and evaluation of buccoadhesive propranolol hydrochloride tablet formulations: effect of fillers. IL Farmaco. 59:155-161.

AKBUĞA,J., (1993). The effect of the physicochemical properties of a drug on its release

from chitosonium malate matrix tablets. Int.J. Pharm.100(1-3):257-261. ALI, J., KHAR, R. K., AHUJA, A., (1998). Formulation and characterisation of a

buccoadhesive erodible tablet for the treatment of oral lesions. Pharmazie. 53(5): 329-334.

ALUR,H.H.,INDIRANPATHER,S.,MITRA,A.K.,JOHNSTON,T.P.,(1999).Transmucosal

sustained-delivery of chlorpheniramine maleate in rabbits using a novel, natural mucoadhesive gum as an excipient in buccal tablets. Int.J.Pharm.188:1-10.

ANDRES, R., MERKLE, H. P., (1989). Evaluation of laminated muco-adhesive patches for

buccal drug delivery. Int. J. of Pharmaceutics. 49: 231-240. AZARMI, S., ROA, W., LÖBENBERG, R., (2007). Current perspectives in dissolution

testing of conventional and novel dosage forms. Int. J. of Pharmaceutics. 328: 12-21.

BARBER, T.A. (1993). Pharmaceutical particulate matter analysis and control. Interpharm

Press Buffalo Grove.

BERNKOP-SCHNÜRCH, A., STEININIGER, S., (2000). Synthesis and characterisation of

mucoadhesive thiolated polymers. Int. J. of Pharmaceutics. 194: 239-247. BERNKOP-SCHNÜRCH, A., HORNOF, M., GUGGI, D., (2004). Thiolated chitosans.

European J. of Pharmaceutics and Biopharrmaceutics. 57: 9-17.

101

BORCHARD, G., LUEBEN, H. L., DE BOER, A. G., VERHOEF, J. C., LEHR, C. M., JUNGINGER, H. E., (1996). The potential of mucoadhesive polymers in enhancing intestinal peptide drug absorption. III: Effects of chitosan-glutamate and carbomer on epithelial tight junctions in vitro. J. Of Control. Release. 39: 131-138.

British Pharmacopoeia (2000). Volume I. London: The Stationery Office, p: 1238-1241.

BRUSCHI, M. L., DE FREITAS, O., (2005). Oral bioadhesive drug delivery systems. Drug

Development and Industrial Pharmacy. 31: 293-310. CAMPOS-ALDRETE, M.E., VILLAFUERTE-ROBLES, L., (1997). Influence of the

viscosity grade and the particle size of HPMC on metronidazole release from matrix tablets. European J. of Pharmaceutics and Biopharrmaceutics. 43: 173-178.

CARRENO-GOMEZ, B., DUNCAN, R., (1997). Evaluation of the biological properties of

soluble chitosan and chitosan microspheres. Int. J. of Pharmaceutics. 148: 231-240. CHEONG, H-A., CHOI, H-K., (2003). Effect of ethanolamine salts and enhancers on the

percutaneous absorption of piroxicam from a pressure sensitive adhesive matrix. European J. of Pharmaceutical Sciences. 18: 149-153.

CHOI,H.G.,JUNG,J.H.,YONG,C.S.,RHEE,C.D.,LEE,M.K.,HAN,J.H.,PARK,K.M.,KİM,C.

K., (2000). Formulation and in vivo evaluation of omeprazole buccal adhesive tablet. J. Control. Release.68:405-412.

CHOI, H. G., KIM, C. K., (2000). Development of omeprazole buccal adhesive tablets with

stability enhancement in human saliva. J. Of Control. Release. 68(3): 397-404. Clarke’s Isolation and Identification of Drugs 2 th Ed. The Pharmaceutical Pres, London,

1986. Clinical Pharmacology 25 th Ed. Bailliere Tindall, England, 1984. CORVI MORA, P., CIRRI, M., MURA, P., (2006). Differential scanning calorimetry as a

screening technique in compatibility studies of DHEA extended release formulations. J. Of pharmaceutical and Biomedical Analysis. 42(1): 3-10.

ÇAPAN, Y., (2002). Mukozaya yapışan sistemler. Kontrollü Salım Sistemleri, Ed.:

GÜRSOY, A.Z., İstanbul: Kontrollü Salım Sistemleri Derneği Yayını No:1, s.: 177-196.

DEĞİM, T., (2007). Deriden emilim ve deriye uygulanan yarı katı preparatlar. Modern

Farmasötik Teknoloji, Ankara: Türk Eczacıları Birliği Eczacılık Akademisi Yayını, s.: 337-364.

DESAI, K. G. H., KUMAR, T. M. P., (2004). Preparation and evaluation of a novel buccal

adhesive system. AAPS PharmSciTech. 5(3): 35. DODANE, V., KHAN, M. A., MERWIN, J. R., (1999). Effect of chitosan on epithelial

permeability and structure. Int. J. of Pharmaceutics. 182: 21-32. DORTUNÇ, B., (2002). Oral sistemler. Kontrollü Salım Sistemleri, Ed.: GÜRSOY, A.Z.,

İstanbul: Kontrollü Salım Sistemleri Derneği Yayını No:1, s.: 151- 175.

102

DORTUNÇ, B., ÖZER, L., UYANIK, N., (1998). Development and in vitro evaluation of a buccoadhesive pindolol tablet formulation. Drug Development and Industrial Pharmacy. 24(3): 281-288.

DUCHENE, D., PONCHEL, G., (1997). Bioadhesion of solid oral dosage forms, why and

how?. European J. of Pharmaceutics and Biopharrmaceutics. 44: 15-23. ERDEN,N., ÇELEBİ,N.,(1990). Kitin ve Kitozanın Farmasötik Teknolojideki Uygulanışı. J.

Pharm. Sci.15:277-287.

ERGENÇ, N., GÜRSOY, A., ATEŞ, Ö. (1984). İlaçların Tanınması ve Kantitatif Tayini. İstanbul:Oğul matbaacılık.

European Pharmacopoeia, 4th Edition. (2002). p: 1771-1773. Council of Europe, 67075

Strasbourg Cedex, France-2002. European Pharmacopoeia, 5th Edition. (2005). p: 234-235. Council of Europe, 67075

Strasbourg Cedex, France-2001. FABREGAS, J. L., GARCIA, N., (1995). ‘In vitro’ studies on buccoadhesive tablet

formulations of hydrocortisone hemisuccinate. Drug Development and Industrial Pharmacy. 21(14): 1689-1696.

GANDHI, R. B., ROBINSON, J. R., (1994). Oral cavity as a site for bioadhesive drug

delivery. Adv. Drug Del. Rev.13(1-2): 43-74. GIANNOLA, L. I., De CARO, V., GIANDALIA, G., SIRAGUSA, M. G., TRIPODO, C.,

FLORENA, A. M., CAMPISI, G., (2007). Release of naltrexone on buccal mucosa: Permeation studies, histological aspects and matrix system design. European J. of Pharmaceutics and Biopharrmaceutics. 67: 425-433.

GIUNCHEDI, P., JULIANO, C., GAVINI, E., COSSU, M., SORRENTI, M., (2002).

Formulation and in vivo evaluation of chlorhexidine buccal tablets prepared using drug-loaded chitosan microspheres. European J. of Pharmaceutics and Biopharrmaceutics. 53: 233-239.

GRABOVAC, V., GUGGI, D., BERNKOP-SCHNÜRCH, A., (2005). Comparison of the

mucoadhesive properties of various polymers. Adv. Drug Del. Rev.57:1713-1723. Guidance for Industry Q2B Validation of Analytical Procedures: Methodology. Rockville,

1996. GURNY, R., JUNGINGER, H.E.,”Bioadhesion-Possibilities and Future Trends”

KELLAWAY, I.W., CARDİFF, G.B.,”In Vitro Test Methods for The Measurement of Mucoadhesion”86-92(1990a).

GURNY, R., JUNGINGER, H.E.,”Bioadhesion-Possibilities and Future Trends” WILSON, C. G., GB-NOTTINGHAM, ‘’ In Vivo Testing of Bioadhesion’’93-105(1990b).

Handbook of Pharmaceutical Excipients Washington, 2006.

103

HARRIS, D., ROBINSON, J. R., (1992). Drug delivery via the mucous membranes of the oral cavity. J. of Pharmaceutical Sciences. 81(1): 1-10.

H. Ü. Ecz. Fak. Farmasötik Teknoloji Ab.D. (2005-2006). Erişim:

www.farma.hacettepe.edu.tr/akademik/teknoloji/ECF_437.pdf. HENRIKSEN, I., GREEN, K. L., SMART, J. D., SMISTAD, G., KARLSEN, J., (1996).

Bioadhesion of hydrated chitosans: an in vitro and in vivo study. Int. J. of Pharmaceutics. 145: 231-240.

HINCAL, A.A., MEMİŞOĞLU-BİLENSOY, E., (2004). Ön formülasyon ve ürün

geliştirme. Farmasötik Teknoloji, Ed.: GÜRSOY, A.Z., İstanbul: Kontrollü Salım Sistemleri Derneği Yayını No:2, s.: 435-453.

ILLUM, L., (1998). Chitosan and its use as a pharmaceutical excipient. Pharmaceutical

Research. 15(9): 1326-1331. ILLUM, L., WATTS, P., FISHER, A.N., HINCHCLIFFE, M., NORBURY, H., JABBAL-

GILL., I., NANKERVIS, R., DAVIS, S. S., (2002). Intranasal Delivery of Morphine. The J. Pharm.Exp.Ther.301(1):391-400.

İKİNCİ,G., ŞENEL,S., TOKGÖZOĞLU, L., WILSON, G., ŞUMNU, M., (2006).

Development and in vitro/in vivo evaluations of bioadhesive buccal tablets for nicotine replacement therapy. Pharmazie 61: 203-207.

İKİNCİ,G., ŞENEL,S., WILSON,C.G., ŞUMNU,M., (2004). Development of a buccal

bioadhesive nicotine tablet formulation for smoking cessation. Int.J.Pharm.277:173-178.

JADHAV, B. K., KHANDELWAL, K. R., KETKAR, A. R., PISAL, S. S., (2004). Formulation and evaluation of mucoadhesive tablets containing eugenol for the treatment of periodontal diseases. Drug Development and Industrial Pharmacy. 30(2): 195-203.

JAIN, A. C., AUNGST, B. J., ADEYEYE, M. C., (2002). Development and in vivo

evaluation of buccal tablets prepared using danazol-sulfobutylether 7 ß- cylodextrin (SBE 7) complexes. J. of Pharmaceutical Sciences. 91(7): 1659-1668.

JENQUIN, M.R., MCGINITY, J.W. (1994). Characterization of acrylic resin matrix films

and mechanisms of drug-polymer interactions. Int. J. Pharm., 101: 23-34.

JUG,M.,LACAN,M.B.,(2004). Influence of hydroxypropyl- ß- cyclodextrin complexation on

piroxicam release from buccoadhesive tablets. Eur.J.Pharm.Sci.21:251-260. KAFEDJIISKI, K., FÖGER, F., WERLE, M., BERNKOP-SCHNÜRCH, A., (2005).

Synthesis and in vitro evaluation of a novel chitosan-glutathione conjugate. Pharmaceutical Research. 22(9): 1480-1488.

KARAVAS, E., GEORGARAKIS, E., BIKIARIS, D., (2006). Application of PVP/HPMC

miscible blends with enhanced mucoadhesive properties for adjusting drug release in predictable pulsatile chronotherapeutics. Eur. J. Pharm. Biopharm. 64(1): 115-126.

104

KAYAALP, S.O., (1998). Non-steroidal antienflamatuvar ilaçlar. Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji, Bölüm: 66, 8. Baskı, 2.Cilt. Ankara: Hacettepe-Taş Kitabevi, s.: 1026-1033.

KEPSUTLU,A.R.,SAVAŞER,A.,ÖZKAN,Y.,DİKMEN,N.,IŞIMER,A., (1999). Evaluation of chitosan used as an excipient in tablet formulations. Acta Pol. Pharm.-

Drug Research.56(3):227-235. KNAPCZYK,J., (1992). Antimycotic buccal and vaginal tablets with chitosan.

Int.J.Pharm.88:9-14. KNAPCZYK,J., MACURA, A.B., PAWLIK, B., (1992). Simple tests demonstrating the

antimycotik effect of chitosan.Int.J.Pharm.80:33-38. KNAPCZYK,J., (1993a). Chitosan hydrogel as a base for semisolid drug forms.

Int.J.Pharm.93(1-3):233-237. KNAPCZYK,J., (1993b). Excipient ability of chitosan for direct tableting. Int.J.Pharm.89:1-

7. LEE, J. W., PARK, J. H., ROBINSON, J. R., (2000). Bioadhesive-based dosage forms: The

next generation. J. of Pharmaceutical Sciences. 89(7): 850-866. LEHRA,C.M.,BOUWSTRAA,J.A.,SCHACHTB,E.H.,JUNGINGERA,H.E., (1992). In vitro evaluation of mucoadhesive properties of chitosan and some other natural

polymers.Int.J.Pharm.78(1-3):43-48.

LIN, S.Y., CHENG, C.L., PERNG, R.I. (1996). Solid state interaction studies between drugs and polymers: Piroxicam- Eudragit E, RL or S resins. Eur. J. Pharm. Biopharm.42 (1):62-66.

LLABOT, J. M., MANZO, R. H., ALLEMANDI, D. A., (2002). Double- layered

mucoadhesive tablets containing nystatin. AAPS PharmSciTech. 3(3): 22. MAHAGUNA, V., TALBERT, R. L., PETERS, J. I., ADAMS, S., REYNOLDS, T. D.,

LAM, F. Y. W., WIILIAMS III, R. O., (2003). Influence of hydroxypropyl methylcellulose polymer on in vitro and in vivo performance of controlled release tablets containing alprazolam. European J. of Pharmaceutics and Biopharrmaceutics. 56: 461-468.

MAKHIJA, S. N., VAVIA, P. R., (2002). Once daily sustained release tablets of venlafaxine,

a novel antidepressant. European J. of Pharmaceutics and Biopharrmaceutics. 54: 9-15.

MALAMATARIS, S., KARIDAS, T., GODAS, P., (1994). Effect of particle size and sorbed

moisture on the compression behaviour of some hydroxypropyl methylcellulose (HPMC) polymers.Int.J.Pharm.103(3):205-215.

Martindale The Extra Pharmacopeia 34 th Ed. The Pharmaceutical Press London, 2005.

105

MARTINELLO, T., KANEKO, T. M., VELASCO, M. V. R., TAQUEDA, M. E. S., CONSIGLIERI, V. O., (2006). Optimization of poorly compactable drug tablets manufactured by direct compression using the mixture experimental design. Int. J. of Pharmaceutics. 322: 87-95.

MINGHETTI, P., COLOMBO, A., MONTANARI, L., GAETA, G. M., GOMBOS, F.,

(1998). Buccoadhesive slow-release tablets of acitretin: design and ‘in vivo’ evaluation. Int. J. of Pharmaceutics. 169: 195-202.

MIYAZAKI, S., NAKAYAMA, A., ODA, M., TAKADA, M., ATTWOOD, D., (1995).

Drug release from oral mucosal adhesive tablets of chitosan and sodium alginate. Int.J.Pharm.118:257-263.

MIYAZAKI, S., KAWASAKI, T., NAKAMURA, T., IWATSU, M., HAYASHI, T., HOU,

W.-M., ATTWOOD, D., (2000). Oral mucosalbioadhesive tablets of pectin and HPMC: in vitro and in vivo evaluation. Int. J. of Pharmaceutics. 204: 127-132.

MOHAMMED, F. A., KHEDR, H., (2003). Preparation and in vitro/in vivo evaluation of the

buccal bioadhesive properties of slow-release tablets containing miconazole nitrate. Drug Development and Industrial Pharmacy. 29(3): 321-337.

MUNASUR, A. P., PILLAY, V., CHETTY, D. J., GOVENDER, T., (2006). Statistical

optimisation of the mucoadhesivity and characterisation of multipolymeric propranolol matrices for buccal therapy. . Int. J. of Pharmaceutics. 323: 43-51.

NAFEE, N. A., ISMAIL, F. A., BORAIE, N. A., MORTADA, L. M., (2004a).

Mucoadhesive delivery systems. I. Evaluation of mucoadhesive polymers for buccal tablet formulation. Drug Development and Industrial Pharmacy. 30: 985-993.

NAFEE, N. A., ISMAIL, F. A., BORAIE, N. A., MORTADA, L. M., (2004b).

Mucoadhesive delivery Systems. II. Formulation and in-vitro/in-vivo evaluation of buccal mucoadhesive tablets containing water-soluble drugs. Drug Development and Industrial Pharmacy. 30: 995-1004.

OMMATY, R., (2007). Vademecum Modern İlaç Rehberi, 30. Baskı. Ankara: Pelikan Tıp ve

Teknik Kitapçılık Ltd. Şti. OWENS, T. S., DANSEREAU, R. J., SAKR, A., (2005). Development and evaluation of

extended release biodhesive sodium fluoride tablets. Int. J. of Pharmaceutics. 288: 109-122.

ÖNER, L., (2004). Farmakokinetik. Farmasötik Teknoloji, Ed.: GÜRSOY, A.Z., İstanbul:

Kontrollü Salım Sistemleri Derneği Yayını No:2, s.: 185-199. ÖZALP, B., ÖZALP, K., (2003). Verapamil hidroklorür içeren kontrollü salım yapan

bukoadheziv tablet formülasyonlarının in vivo incelenmesi.Fırat Tıp Dergisi.8(1):7-12.

PAPADIMITRIOU, E., BUCKTON, G., EFENTAKIS, M., (1993). Probing the mechanisms

of swelling of hydroxypropylmethylcellulose matrices. Int.J.Pharm.98(1-3):57-62.

106

PARK, C. R., MUNDAY, D. L., (2002). Development and evaluation of a biphasic buccal adhesive tablet for nicotine replacement therapy. Int. J. of Pharmaceutics. 237: 215-226.

PARODI, B., RUSSO, E., GATTI, P., CAFAGGI, S., BIGNARDI, G., (1999). Development

and in vitro evaluation of buccoadhesive tablets using a new model substrate for bioadhesion measures: The eggshell membrane. Drug Development and Industrial Pharmacy. 25(3): 289-295.

PATEL, V. M., PRAJAPATI, B. G., PATEL, M., (2007). Design and characterization of

chitosan-containing mucoadhesive buccal patches of propranolol hydrochloride. Acta Pharm. 57: 61-72.

PERIOLI, L., AMBROGI, V., RUBINI, D., GIOVAGNOLI, S., (2004). Novel

mucoadhesive buccal formulation containing metronidazole for the treatment of periodontal disease.J.Control.Release. 95: 521-533.

Pharmaceutical Dosage Forms: Tablets, Second Ed., (1) Marcel Dekker, Inc. New York,

1989. Pharmacology 2 th Ed. Lippincott Raven&Co., Philadelphia, 1997. Physicians’ Desk Reference 57 th Ed. Thomson PDR, New Jersey, 2003. PILLIA, O., PANCHAGNULA, R. (2001). Polymers in drug delivery. Current

Opinion in Chemical Biology, 5: 447-451. RAMBALI, B., BAERT, L., JANS, E., MASSART, D.L., (2001). Influence of the roll

compactor parameter settings and the compression pressure on the buccal bio-adhesive tablet properties.Int.J.Pharm. 220:129-140.

RASETTI-ESCARGUEIL,C., GRANGE,V., (2005). Pharmacokinetic profiles of two tablet

formulations of piroxicam.Int.J.Pharm. 295:129-134. RATHBONE, M. J., DRUMMOND, B. K., TUCKER, I. G., (1994). The oral cavity as a

site for systemic drug delivery. Adv.Drug Del.Rev. 13(1-2): 1-22. REMUNAN-LOPEZ, C., PORTERO, A., VILA-JATO, J.L., ALONSO, M.J., (1998).

Design and evaluation of chitosan/ethylcellulose mucoadhesive bilayered devices for buccal drug delivery. J.Control.Release.55:143-152.

SALAMAT-MILLER, N., CHITTCHANG, M., JOHNSTON, T.P., (2005).The use of

mucoadhesive polymers in buccal drug delivery.Adv.Drug Del.Rev. 57:1666-1691. SAVAŞER, A. (1999). Diklofenak Sodyum İçeren Sürekli Etkili Tablet Formülasyonlarının Geliştirilmesi, In vitro Değerlendirilmesi ve Biyoeşdeğerliliği. Doktora Tezi. Gülhane Askeri Tıp Akademisi / Ankara.

SAVAŞER, A., KARATAŞ, A., ÖZKAN, Y., YÜKSEL, N., ÖZKAN, S., BAYKARA, T.,

(2004). Validated LC determination of the piroxicam-ß-cyclodextrin inclusion complex in tablets and in human plasma. Chromatographia. 59: 555-560.

107

SAVAŞER, A., ÖZKAN, Y., IŞIMER, A., (2005). Preparation and in vitro evaluation of sustained release tablet formulations of diclofenac sodium. Il Farmaco.60:171-177.

SHESKEY, P.J., CABELKA, T. D., ROBB, R. T., BOYCE, B. M., (1994). Use of roller

compaction in the preparation of controlled-release hydrophilic matrix tablets containing methylcellulose and hydroxypropyl methylcellulose polymers. Pharmaceutical Technology. 1-11.

SHIN, S.C., KIM, J.Y., (2000).Enhanced permeation of triamcinolone acetonide through the

buccal mucosa. Eur.J.Pharm.and Biopharm.50:217-220. SIEPMANN, J., PEPPAS, N. A., (2001). Modeling of drug release from delivery systems

based on hydroxypropyl methylcellulose (HPMC). Advanced Drug Delivery Reviews. 48: 139-157.

SIGURDSSON, H. H., LOFTSSON, T., LEHR, C. M., (2006). Assessment of mucoadhesion

by a resonant mirror biosensor. Int. J. of Pharmaceutics. Erişim: http://www.sciencedirect.com Erişim Tarihi: 26.01.2007.

SMART, J.D., (2005).The basics and underlying mechanisms of mucoadhesion. Adv.Drug

Del.Rev. 57:1556-1568. SNYMAN, D., GOVENDER, T., KOTZE, A. F., (2003). Low molecular weight quaternised

chitosan (I): synthesis and characterisation. Pharmazie. 58: 705-708. SNYMAN, D., HAMMAN, J. H., KOTZE, A. F., (2003). Evaluation of the mucoadhesive

properties of N- trimethyl chitosan chloride. Drug Development and Industrial Pharmacy. 29(1): 61-69.

SUDHAKAR, Y., KUOTSU, K., BANDYOPADHYAY, A. K., (2006). Buccal bioadhesive

drug delivery - A promising option for orally less efficient drugs. J. Of Control. Release. 114: 15-40.

ŞENEL, S., CAPAN, Y., SARGON, M. F., GİRAY, C. B., HINCAL, A. A., (1998).

Histological and biodhesion studies on buccal bioadhesive tablets containing a penetration enhancer sodium glycodeoxycholate. Int. J. of Pharmaceutics. 170: 239-245.

ŞENEL, S., HINCAL, A. A., (2001). Drug permeation enhancement via buccal route:

possibilities and limitations. J. Of Control. Release. 72: 133-144. TAŞ, Ç. (2004). Nazal Uygulanan Model Bir Ön Formülasyonun Geliştirilmesi In vitro-In

Vivo Değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Gülhane Askeri Tıp Akademisi / Ankara. TAŞ, Ç., ÖZKAN, Y., SAVAŞER, A., BAYKARA, T., (2003). In Vitro Release Studies of

Chlorpheniramine Maleate Gels Prepared by Different Cellulose Derivatives. II Farmaco. 58: 605-611.

TAYLAN, B., CAPAN, Y., GÜVEN, O., KES, S., HINCAL, A. A., (1996). Desing and

evaluation of sustained-release and buccal adhesive propranolol hydrochloride tablets. J. Of Control. Release.38: 11-20.

T.C. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü, Tebliğ, 1995.

108

THANOU, M., VERHOEF, J. C., JUNGİNGER, H. E., (2001). Oral drug absorption enhancement by chitosan and its derivatives. Advanced Drug Delivery Reviews. 52: 117-126.

The Merck Index 13 th Ed.Merck&Co., Inc.New Jersey, 2001. The United States Pharmacopeia (28). (2005). The united States Pharmacopeial Convention,

Inc. Rockville, M.D., p.: 1569. TSUTSUMI, K., OBATA, Y., NAGAI, T., LOFTSSON, T., TAKAYAMA, K., (2002).

Buccal absorption of ergotamine tartrate using the biodhesive tablet system in guinea-pigs. Int. J. of Pharmaceutics. 238(1-2): 161-170.

Türk Farmakopesi-I (Avrupa Farmakopesi Adaptasyonu), 2004. TÜRKOĞLU, M., (2004). Tabletler. Farmasötik Teknoloji, Ed.: GÜRSOY, A.Z., İstanbul:

Kontrollü Salım Sistemleri Derneği Yayını No:2, s.: 349-362. UGWOKE, M. I., VERBEKE, N., KINGET, R., (2001). The Biopharmaceutical Aspects of

Nasal Mucoadhesive Drug Delivery. J. Pharm. Pharmacol. 53: 3-22. VAN DER MERWE, S. M., VERHOEF, J. C., VERHEIJDEN, J.H.M., KOTZE, A. F.,

JUNGINGER,H. E., (2004). Trimethylated chitosan as polymeric absorption enhancer for improved peroral delivery of peptide drugs. European J. of Pharmaceutics and Biopharmaceutics. 58: 225-235.

VARSHOSAZ, J., DEHGHAN, Z., (2002). Development and characterization of

buccoadhesive nifedipine tablets. European J. of Pharmaceutics and Biopharrmaceutics. 54: 135-141.

VATSARAJ, N., ZIA, H., NEEDHAM, T., (2002). Formulation and optimization of a

sustained-release tablet of ketorolac tromethamine. Drug Delivery. 9: 153-159. VENTER, J. P., KOTZE, A. F., AUZELY-VELTY, R., RINAUDO, M., (2006). Synthesis

and evaluation of the mucoadhesivity of a CD- chitosan derivative. Int. J. of Pharmaceutics. 313: 36-42.

VIVIEN-CASTIONI, N., GURNY, R., BAEHNI, P., KALTSATOS, V., (2000). Salivary

fluoride concentrations following applications of bioadhesive tablets and mouthrinses. European J. of Pharmaceutics and Biopharmaceutics. 49: 27-33.

VOORPOELS, J., REMON, J.-P., EECHAUTE, DE SY, W., (1996). Buccal absorption of

testosterone and its esters using a bioadhesive tablet in dogs. Pharmaceutical Research. 13(8): 1228-1232.

VRECER,F., SRCIC,S., SMID-KORBAR,J.,(1991).Investigation of piroxicam

polymorphism. Int.J.Pharm. 68(1-3):35-41. VRECER, F., VRBINC, M., MEDEN, A., (2003). Characterization of piroxicam crystal

modifications. Int. J. of Pharmaceutics. 256: 3-15. WONG, C. F., YUEN, K. H., PEH, K. K., (1999). An in-vitro method for buccal adhesion

studies: importance of instrument variables. Int. J. of Pharmaceutics. 180: 47-57.

109

YÜKSEL, A. (1992). Değişik Sıvağlardan Diklofenak Sodyumun Salımının ve In Vivo Perkütan Absorpsiyonunun İncelenmesi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.

YÜKSEL, N., DİNÇER, T., BAYKARA, T. (1996). Interaction between nicardipine

hydrochloride and polymeric microspheres for a controlled release systems. Int. J. Pharm., 140: 145-154.

YÜKSEL,N., KARATAŞ,A., ÖZKAN,Y.,SAVAŞER,A.,ÖZKAN,S.,BAYKARA,T., (2003).Enhanced bioavailability of piroxicam using Gelucire 44/14 and Labrasol: in

vitro and in vivo evaluation. Eur.J.Pharm.and Biopharm.56:453-459. ZAMBITO, Y., UCELLO-BARRETTA, G., ZAINO, C., BALZANO, F., DI COLO, G.,

(2006). Novel transmucosal absorption enhancers obtained by aminoalkylation of chitosan. European J. of Pharmaceutical Sciences. 29: 460-469.

110

ÖZGEÇMİŞ I- Bireysel Bilgiler Adı: Ali Rıza Soyadı: KEPSUTLU Doğum yeri ve tarihi: BALIKESİR, 23.07.1960 Uyruğu: T.C. Medeni durumu: Evli, 1 Erkek çocuk sahibi Adres: Oğuzlar Mahallesi 61. Sokak No: 8/4 Yüzüncüyıl / ANKARA Telefon: 0312 2870498 – 0532 3252772 II- Eğitimi ŞUBAT/2003 - 2008 Ankara Üniversitesi / ANKARA Eczacılık Fakültesi, Farmasötik Teknoloji Ab.D.’ nda Doktora yapmaktayım. 1995 – 1997 G.A.T.A. / ANKARA Eczacılık Bilimleri Merkezi, Farmasötik Teknoloji Ab.D.’ nda Yüksek Lisans yaptım. 1978 – ŞUBAT/1983 Ankara Üniversitesi / ANKARA Eczacılık Fakültesinden mezun oldum. III- Mesleki Deneyimi TSK. lerinin çeşitli birlik ve kurumlarında Shh. Dp. K.lığı, 100 ve 600 Yataklı Asker Hst. Baş Ecz. lığı, Sağ. Tük. Mlz. Ynt. Ş. Md. lüğü görevlerinde bulundum. IV- Üye Olduğu Bilimsel Kuruluşlar Farmasötik Teknoloji Araştırmacıları Derneği (TÜFTAD) V- Bilimsel İlgi Alanları KEPSUTLU, A.R., SAVAŞER,A., ÖZKAN,Y., DİKMEN,N., IŞIMER,A., (1999). Evaluation of Chitosan Used as an Excipient in Tablet Formulations. Acta Pol.Pharm.DrugResearch. 56(3): 227-235. KEPSUTLU, A.R., SAVAŞER,A., ÖZKAN,Y., DİKMEN,N., IŞIMER,A., Evaluation of Chitosan Usage as an Excipient in Pharmaceutical Formulations (Poster). 5. Balkan Askeri Tıp Kongresi, Ankara, 25-28 Eylül 2000. VI- Diğer Bilgiler 3. Uluslararası Kozmetoloji Kongresi, ESKİŞEHİR, 1997.

Farmasötik Teknologlar Sempozyumu, ANKARA, 2007.