PLANOWANIE PLANOWANIE I ZARZĄDZANIE I ZARZĄDZANIE STRATEGICZNESTRATEGICZNE

Poradnik dla menedżerów Poradnik dla menedżerów miast w samorządach miast w samorządach

terytorialnychterytorialnych

Rozdział 4Rozdział 4

SPOŁECZNA WERYFIKACJA WIZJI I SPOŁECZNA WERYFIKACJA WIZJI I PROBLEMÓW MIASTAPROBLEMÓW MIASTA

Cel:Cel:

Zazwyczaj w każdym mieście gromadzone są dane Zazwyczaj w każdym mieście gromadzone są dane dotyczące liczby mieszkańców, liczby dotyczące liczby mieszkańców, liczby

bezrobotnych, zakładów przemysłowych, terenów bezrobotnych, zakładów przemysłowych, terenów rolnych, budowlanych, wypoczynkowych, gęstości rolnych, budowlanych, wypoczynkowych, gęstości zaludnienia, przestępczości itp. Te i wiele innych zaludnienia, przestępczości itp. Te i wiele innych

danych są często podstawą do tworzenia wizji danych są często podstawą do tworzenia wizji rozwoju miasta, a także identyfikowania rozwoju miasta, a także identyfikowania

problemów strategicznych. Należy zadać sobie problemów strategicznych. Należy zadać sobie pytanie, kto powinien tworzyć tę wizję i brać pytanie, kto powinien tworzyć tę wizję i brać

udział w jej konkretyzowaniu?udział w jej konkretyzowaniu?

4.1. Czy tylko WŁADZE czy również i 4.1. Czy tylko WŁADZE czy również i MIESZKAŃCY?MIESZKAŃCY?

Na ogół władze miasta uważają, że doskonale wiedzą, co Na ogół władze miasta uważają, że doskonale wiedzą, co należy zrobić w pierwszej kolejności, a co może jeszcze należy zrobić w pierwszej kolejności, a co może jeszcze

poczekać na realizację, gdy będą pieniądze. Jak pokazuje poczekać na realizację, gdy będą pieniądze. Jak pokazuje doświadczenie urzędnicy miejscy rzadko kiedy podejmują doświadczenie urzędnicy miejscy rzadko kiedy podejmują

decyzję opierając się na tzw. ocenie potrzeb decyzję opierając się na tzw. ocenie potrzeb odzwierciedlającej autentyczne oczekiwania mieszkańców.odzwierciedlającej autentyczne oczekiwania mieszkańców.

W Polsce w większości dużych miast nikt we władzach W Polsce w większości dużych miast nikt we władzach lokalnych nie zdaje sobie poważnego trudu skorzystania z lokalnych nie zdaje sobie poważnego trudu skorzystania z

opinii mieszkańców. Ujawniane są one często w prasie w opinii mieszkańców. Ujawniane są one często w prasie w postaci krytycznych uwag na temat pracy władz postaci krytycznych uwag na temat pracy władz

samorządowych, czasami w postaci nacisków samorządowych, czasami w postaci nacisków zorganizowanych grup mieszkańców domagających się zorganizowanych grup mieszkańców domagających się realizacji takiej lub innej inwestycji albo określonego realizacji takiej lub innej inwestycji albo określonego przedsięwzięcia jak budowa kanalizacji, gazociągu, przedsięwzięcia jak budowa kanalizacji, gazociągu,

wodociągu, drogi, chodników, dbanie o czystość, terminowy wodociągu, drogi, chodników, dbanie o czystość, terminowy wywóz śmieci, sprzątanie, itp.wywóz śmieci, sprzątanie, itp.

Samorządy konstruują plany działania związane z Samorządy konstruują plany działania związane z tym budżety opierając się najczęściej na wiedzy tym budżety opierając się najczęściej na wiedzy urzędników, którzy mają określone rozeznanie urzędników, którzy mają określone rozeznanie

dotyczące potrzeb, ale głównie z punktu widzenia dotyczące potrzeb, ale głównie z punktu widzenia urzędu lub różnych grup nacisku, a w mniejszym urzędu lub różnych grup nacisku, a w mniejszym stopniu opierając się na rzeczywistym przeglądzie stopniu opierając się na rzeczywistym przeglądzie sytuacji i przeprowadzonej ocenie potrzeb. Często sytuacji i przeprowadzonej ocenie potrzeb. Często

obowiązuje zasada, że urzędnik wie najlepiej.obowiązuje zasada, że urzędnik wie najlepiej.

Dlatego niezbędny jest przegląd sytuacji potrzeb Dlatego niezbędny jest przegląd sytuacji potrzeb mieszkańców przeprowadzony przy ich udziale.mieszkańców przeprowadzony przy ich udziale.

4.2. Jak „wykorzystać” mieszkańców 4.2. Jak „wykorzystać” mieszkańców i włączyć ich do procesu budowy planów i włączyć ich do procesu budowy planów

strategicznych?strategicznych?

ZASADA 1ZASADA 1OtwartośćOtwartość

Mieszkańcy powinni wiedzieć o zamierzeniach Mieszkańcy powinni wiedzieć o zamierzeniach władz lokalnych dotyczących ich spraw.władz lokalnych dotyczących ich spraw.

Mieszkańcy powinni wiedzieć jak wygląda Mieszkańcy powinni wiedzieć jak wygląda realizacja przyjętych założeń.realizacja przyjętych założeń.

Samorząd musi zbudować system regularnego Samorząd musi zbudować system regularnego przekazywania informacji mieszkańcom.przekazywania informacji mieszkańcom.

Mieszkańcy powinni mieć możliwość udzielania Mieszkańcy powinni mieć możliwość udzielania informacji zwrotnej, należy więc opracować jej informacji zwrotnej, należy więc opracować jej system uzyskiwania.system uzyskiwania.

ZASADA 2ZASADA 2Kontakty z otoczeniemKontakty z otoczeniem

Nie da się budować planów strategicznych bez rzetelnej Nie da się budować planów strategicznych bez rzetelnej wiedzy o otoczeniu; na ogół urząd miasta wie , ile miasto wiedzy o otoczeniu; na ogół urząd miasta wie , ile miasto ma mieszkańców, jak dużo jest bezrobotnych, jak dużo jest ma mieszkańców, jak dużo jest bezrobotnych, jak dużo jest takich, lub innych trenerów, ile jest zakładów pracy i ilu takich, lub innych trenerów, ile jest zakładów pracy i ilu zatrudniają pracowników, ale otocznie to nie tylko teren zatrudniają pracowników, ale otocznie to nie tylko teren , ale i ludzie zorganizowani w różnych organizacjach , ale i ludzie zorganizowani w różnych organizacjach pozarządowych, społecznych, instytucjach zakładach pozarządowych, społecznych, instytucjach zakładach pracy, strukturach samorządowych i innych.pracy, strukturach samorządowych i innych.

Kontakty z szeroko rozumianym otoczeniem umożliwiają Kontakty z szeroko rozumianym otoczeniem umożliwiają stały dopływ danych o zmieniających się potrzebach i stały dopływ danych o zmieniających się potrzebach i sytuacji grup mieszkańców.sytuacji grup mieszkańców.

ZASADA 3ZASADA 3Współpraca z…Współpraca z…

Aby umożliwić stały i regularny dopływ informacji, kontakty Aby umożliwić stały i regularny dopływ informacji, kontakty władzy samorządowej z otoczeniem powinny zostać władzy samorządowej z otoczeniem powinny zostać zinstytucjonalizowane i zamienione w regularną współpracę w zinstytucjonalizowane i zamienione w regularną współpracę w różnych dziedzinach.różnych dziedzinach.

Wiele organizacji społecznych, pozarządowych może być Wiele organizacji społecznych, pozarządowych może być niezastąpionym źródłem informacji o potrzebach społeczności niezastąpionym źródłem informacji o potrzebach społeczności lokalnych w różnych dziedzinach.lokalnych w różnych dziedzinach.

Ważnym podmiotem współpracy muszą być przedsiębiorstwa i Ważnym podmiotem współpracy muszą być przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy działający na waszym terenie- tworzą oni miejsca przedsiębiorcy działający na waszym terenie- tworzą oni miejsca pracy dla mieszkańców oraz wnoszą podatki do kasy miejskiej.pracy dla mieszkańców oraz wnoszą podatki do kasy miejskiej.

ZASADA 4ZASADA 4Wymiana doświadczeń z innymi samorządami Wymiana doświadczeń z innymi samorządami i adoptowanie ich doświadczeń na własny grunti adoptowanie ich doświadczeń na własny grunt

Warto przyjrzeć się temu, jak przygotowują swoje Warto przyjrzeć się temu, jak przygotowują swoje plany inni, jakie stosują formy jawności, plany inni, jakie stosują formy jawności, kontaktów z otoczeniem, współpracy ze kontaktów z otoczeniem, współpracy ze strukturami działającymi na ich terenie.strukturami działającymi na ich terenie.

Warto podzielić się swoimi pozytywnymi i Warto podzielić się swoimi pozytywnymi i negatywnymi doświadczeniami w tym zakresie, negatywnymi doświadczeniami w tym zakresie, niech inni wybiorą to, co złe - podobnie jak wy.niech inni wybiorą to, co złe - podobnie jak wy.

4.3. Jak wyglądają w praktyce 4.3. Jak wyglądają w praktyce kontakty z mieszkańcami?kontakty z mieszkańcami?

ZADANIEZADANIE ZALETYZALETY WADYWADY

1. O zamierzeniach samorządu 1. O zamierzeniach samorządu informują miejscowe środki informują miejscowe środki masowego przekazu zamieszczające masowego przekazu zamieszczające wywiady z lokalnymi wywiady z lokalnymi funkcjonariuszami lub relacjonujące funkcjonariuszami lub relacjonujące sesji rad.sesji rad.

Można uzyskać określone informacje, Można uzyskać określone informacje, można zadzwonić do urzędu i wyrazić można zadzwonić do urzędu i wyrazić swoja opinię…swoja opinię…

Niestety nie do wszystkich dociera pełna Niestety nie do wszystkich dociera pełna informacja, bo n p. nie wszyscy czytają informacja, bo n p. nie wszyscy czytają notatki w prasie lokalnej, czy słuchają lub notatki w prasie lokalnej, czy słuchają lub oglądają lokalny serwis w radiu, czy oglądają lokalny serwis w radiu, czy telewizji.telewizji.

Nie wszyscy mają czas i ochotę na Nie wszyscy mają czas i ochotę na udzielenie informacji zwrotnej, gdyż często udzielenie informacji zwrotnej, gdyż często wątpią w jej skutecznośćwątpią w jej skuteczność

2. Dyżury telefoniczne 2. Dyżury telefoniczne funkcjonariuszy miejskich (radnych, funkcjonariuszy miejskich (radnych, prezydenta) w redakcjach lokalnych prezydenta) w redakcjach lokalnych mediów.mediów.

Umożliwiają kontakt z najwyższymi Umożliwiają kontakt z najwyższymi urzędnikami.urzędnikami. można przekazać swoje potrzeby i opinie.można przekazać swoje potrzeby i opinie. Media relacjonują opinie dzwoniących i Media relacjonują opinie dzwoniących i przekazują wszystkim zainteresowanym.przekazują wszystkim zainteresowanym.

Nie wszyscy mają możliwość uzyskania Nie wszyscy mają możliwość uzyskania połączenia.połączenia. Nie ma żadnej gwarancji, że zostaną one Nie ma żadnej gwarancji, że zostaną one zauważone i wzięte pod uwagę. zauważone i wzięte pod uwagę.

3. Dyżury w biurach rady i urzędu 3. Dyżury w biurach rady i urzędu radnych i urzędników lokalnych.radnych i urzędników lokalnych.

Każdy może iść na dyżur i przedstawić Każdy może iść na dyżur i przedstawić swój problem.swój problem. Możliwość spotkania twarzą w twarz, czy Możliwość spotkania twarzą w twarz, czy burmistrz przestaje być anonimowy burmistrz przestaje być anonimowy podobnie jak mieszkaniec.podobnie jak mieszkaniec.

Mało komu chce się ustalić termin dyżuru Mało komu chce się ustalić termin dyżuru i pójść na ten dyżur, a radni niestety mało i pójść na ten dyżur, a radni niestety mało dbają o rozpowszechnienie informacji o dbają o rozpowszechnienie informacji o tych dyżurach.tych dyżurach. Ograniczona możliwość przyjęć Ograniczona możliwość przyjęć interesantów.interesantów. Ludzie wątpią w skuteczność takich Ludzie wątpią w skuteczność takich interwencji. interwencji.

4.Spotkania otwarte z mieszkańcami,4.Spotkania otwarte z mieszkańcami, Świetna forma kontaktu, zwłaszcza jeśli Świetna forma kontaktu, zwłaszcza jeśli na spotkaniach mówią nie tylko notable, ale na spotkaniach mówią nie tylko notable, ale i mieszkańcy.i mieszkańcy. Mogą zakończyć się sukcesem, jeśli pójdą Mogą zakończyć się sukcesem, jeśli pójdą za nimi konkretnie działania.za nimi konkretnie działania.

5. Możliwość wysyłania petycji na 5. Możliwość wysyłania petycji na ręce lokalnych funkcjonariuszy przez ręce lokalnych funkcjonariuszy przez grupę mieszkańców.grupę mieszkańców.

Petycje wysyłane są przez Petycje wysyłane są przez desperatów angażujących się w desperatów angażujących się w rozwiązywanie jakiejś sprawy.rozwiązywanie jakiejś sprawy. Tacy desperaci bardzo jasno Tacy desperaci bardzo jasno artykułują swoje potrzeby.artykułują swoje potrzeby.

Może dotyczyć potrzeb Może dotyczyć potrzeb ograniczonej grupy mieszkańców ograniczonej grupy mieszkańców reprezentujących swój wąski interes.reprezentujących swój wąski interes. Uważa się, że nie reprezentują oni Uważa się, że nie reprezentują oni całości, a mała społeczność.całości, a mała społeczność.

6. W urzędach wykładane są 6. W urzędach wykładane są projekty planów zagospodarowania projekty planów zagospodarowania przestrzennego gminy, projekty przestrzennego gminy, projekty budżetu, sprawozdania z wykonania budżetu, sprawozdania z wykonania budżetu do wglądu mieszkańców.budżetu do wglądu mieszkańców.

Byłoby wspaniale, gdyby większa Byłoby wspaniale, gdyby większa część społeczności lokalnej chciała się część społeczności lokalnej chciała się z nimi zapoznać.z nimi zapoznać.

Zbyt zawiła i mało zrozumiałą Zbyt zawiła i mało zrozumiałą forma prezentacji tych planów i forma prezentacji tych planów i projektówprojektów

n p. budżetu dla przeciętnego n p. budżetu dla przeciętnego mieszkańca.mieszkańca. Tylko najbardziej zainteresowani Tylko najbardziej zainteresowani lub fachowcy do tego docierają, ogół lub fachowcy do tego docierają, ogół wie wie

niewiele.niewiele.

7. Mieszkańcy przychodzą do urzędu 7. Mieszkańcy przychodzą do urzędu i przedstawiają swoje postulaty i przedstawiają swoje postulaty określonym urzędnikom.określonym urzędnikom.

Informacja o potrzebach pochodzi Informacja o potrzebach pochodzi wprost ze źródła.wprost ze źródła.

Efekty uzyskują ci, którzy mają Efekty uzyskują ci, którzy mają większą siłę przebicia,większą siłę przebicia, Ci, którym się nie chce walczyć, nie Ci, którym się nie chce walczyć, nie załatwiają sprawy.załatwiają sprawy. Potrzeba wyrażona przez grupkę Potrzeba wyrażona przez grupkę osób wcale nie musi być potrzebną osób wcale nie musi być potrzebną ogółu.ogółu.

8. Tu wpisz inne przykłady i 8. Tu wpisz inne przykłady i doświadczenia z waszego miastadoświadczenia z waszego miasta

Co jeszcze można zrobić?Co jeszcze można zrobić?

Stworzyć system stałego badania potrzeb i Stworzyć system stałego badania potrzeb i dokonywania przeglądu sytuacji .dokonywania przeglądu sytuacji .

Zbudować system stałej informacji Zbudować system stałej informacji adresowanej do mieszkańców na temat adresowanej do mieszkańców na temat planowanych w mieście działań.planowanych w mieście działań.

4.4 Jak to zrobić? Od czego zacząć?4.4 Jak to zrobić? Od czego zacząć?

1.1. Powołanie w urzędzie biura , referatu, czy Powołanie w urzędzie biura , referatu, czy komórki ds. badania potrzeb i kontaktów komórki ds. badania potrzeb i kontaktów z mieszkańcami, n p. przy wydziale / referacie z mieszkańcami, n p. przy wydziale / referacie strategii i rozwojustrategii i rozwoju

należy przewidzieć na to wydatki w budżecie i należy przewidzieć na to wydatki w budżecie i czasami trzeba wiele wysiłku, by pokonać barierę czasami trzeba wiele wysiłku, by pokonać barierę mentalności radnych i urzędników, którzy tradycyjnie mentalności radnych i urzędników, którzy tradycyjnie najlepiej wszystko wiedzą o potrzebach innych i najlepiej wszystko wiedzą o potrzebach innych i niechętnie godzą się na wydawanie pieniędzy na niechętnie godzą się na wydawanie pieniędzy na profesjonalne badanie potrzeb mieszkańców.profesjonalne badanie potrzeb mieszkańców.

Zadania takiej strukturyZadania takiej struktury

a) Wykorzystywanie profesjonalnych a) Wykorzystywanie profesjonalnych narzędzi badawczych:narzędzi badawczych:

przygotowanie narzędzi badawczych ankiet, przygotowanie narzędzi badawczych ankiet, kwestionariuszy, wywiadów, wypełnianych przez kwestionariuszy, wywiadów, wypełnianych przez mieszkańców dla poszczególnych wydziałów:mieszkańców dla poszczególnych wydziałów:

- w wielu krajach zachodnich każdy interesant, który - w wielu krajach zachodnich każdy interesant, który wchodzi do urzędu, jest proszony o wyrażenie swojej wchodzi do urzędu, jest proszony o wyrażenie swojej opinii na temat tego, jak pracuje urząd i zaspokojenia opinii na temat tego, jak pracuje urząd i zaspokojenia jakich potrzeb oczekiwałby od władz miasta, może jakich potrzeb oczekiwałby od władz miasta, może wyrazić swą opinię o wadach i zaletach prowadzonej wyrazić swą opinię o wadach i zaletach prowadzonej aktywności;aktywności;

•

- tym sposobem stosunkowo łatwo poznać potrzeby - tym sposobem stosunkowo łatwo poznać potrzeby mieszkańców, zwłaszcza że pochodzą od sporej liczby mieszkańców, zwłaszcza że pochodzą od sporej liczby zainteresowanych;zainteresowanych;- ankiety można drukować także w lokalnej prasie lub gazecie - ankiety można drukować także w lokalnej prasie lub gazecie samorządowej wydawanej na danym terenie, jeśli oczywiście samorządowej wydawanej na danym terenie, jeśli oczywiście nawiążemy odpowiedni kontakt z prasą lokalną i zachęcimy nawiążemy odpowiedni kontakt z prasą lokalną i zachęcimy mieszkańców do współpracy. Jeśli dziennikarze będą mogli mieszkańców do współpracy. Jeśli dziennikarze będą mogli wykorzystać zebrane dane, pewnie zgodzą się na wspólne wykorzystać zebrane dane, pewnie zgodzą się na wspólne działanie, tym bardziej, że opublikowanie danych wzmacnia działanie, tym bardziej, że opublikowanie danych wzmacnia ich wiarygodność, korzyści są więc wielostronne – prasa ma ich wiarygodność, korzyści są więc wielostronne – prasa ma materiał do publikacji, mieszkańcy wiedzą o swoich materiał do publikacji, mieszkańcy wiedzą o swoich potrzebach, a samorząd ma dane do budowy planów potrzebach, a samorząd ma dane do budowy planów strategicznych;strategicznych;

• • analiza wyników uzyskiwanych przy pomocy tych narzędzi analiza wyników uzyskiwanych przy pomocy tych narzędzi badawczych;badawczych;

b) Kontakty z mieszkańcamib) Kontakty z mieszkańcami organizowanie tematycznych spotkań, konferencji, seminariów, n . na organizowanie tematycznych spotkań, konferencji, seminariów, n . na

temat edukacji, transportu, zdrowia, kultury itp. z udziałem temat edukacji, transportu, zdrowia, kultury itp. z udziałem mieszkańców i ekspertów, znających dany problem:mieszkańców i ekspertów, znających dany problem:

- dają one możliwość porównania opinii ekspertów z potrzebami danej - dają one możliwość porównania opinii ekspertów z potrzebami danej społeczności;społeczności;

- efektem takich spotkań powinno być przygotowanie raportu - efektem takich spotkań powinno być przygotowanie raportu zawierającego prezentowane opinie, jak również wnioski i sugestie zawierającego prezentowane opinie, jak również wnioski i sugestie dotyczące wykorzystania w planach strategicznych artykułowanych dotyczące wykorzystania w planach strategicznych artykułowanych oczekiwań;oczekiwań;

prowadzenie badań nad korespondencją przychodzącą od prowadzenie badań nad korespondencją przychodzącą od mieszkańców, zawierającą postulaty i potrzeby;mieszkańców, zawierającą postulaty i potrzeby;

organizowanie regularnych spotkań w różnych częściach miasta z organizowanie regularnych spotkań w różnych częściach miasta z

mieszkańcami i dyskusje z nimi na temat potrzeb i możliwości ich mieszkańcami i dyskusje z nimi na temat potrzeb i możliwości ich realizacji:realizacji:

-

-warto tu wykorzystać działające jednostki pomocnicze, czyli rady osiedli, -warto tu wykorzystać działające jednostki pomocnicze, czyli rady osiedli, dzielnic, sołectwa, które mogą być pomocne w gromadzeniu danych na temat dzielnic, sołectwa, które mogą być pomocne w gromadzeniu danych na temat potrzeb danego obszaru;potrzeb danego obszaru;

- nasuwa się tu niestety smutna refleksja, że pomimo możliwości, jakie stwarza - nasuwa się tu niestety smutna refleksja, że pomimo możliwości, jakie stwarza polska ustawa o samorządzie terytorialnym, w wielu miastach do dziś nie ma polska ustawa o samorządzie terytorialnym, w wielu miastach do dziś nie ma powołanych jednostek pomocniczych, czyli dzielnic i osiedli wraz z wybranymi powołanych jednostek pomocniczych, czyli dzielnic i osiedli wraz z wybranymi organami uchwałodawczymi i wykonawczymi;organami uchwałodawczymi i wykonawczymi;

- w wielu miastach radny nie uchwaliły statutów, nie umiano zorganizować - w wielu miastach radny nie uchwaliły statutów, nie umiano zorganizować społeczności lokalnych w samorządowe struktury. Jedynymi zorganizowanymi społeczności lokalnych w samorządowe struktury. Jedynymi zorganizowanymi społecznościami w Polsce są tradycyjnie od lat działające sołectwa, stanowiące społecznościami w Polsce są tradycyjnie od lat działające sołectwa, stanowiące istotny element samorządu mieszkańców wsi; sołtys i rada sołecka występują istotny element samorządu mieszkańców wsi; sołtys i rada sołecka występują często jako struktura nacisku na radę w imieniu mieszkańców, ujawniająca często jako struktura nacisku na radę w imieniu mieszkańców, ujawniająca wyraźnie konieczność zaspokojenia określonych potrzeb;wyraźnie konieczność zaspokojenia określonych potrzeb;

- jest to zapewne wynik nie tylko braku aktywności mieszkańców miast, ale - jest to zapewne wynik nie tylko braku aktywności mieszkańców miast, ale również niechęci nar miejskich do tworzenia dodatkowych struktur nacisku również niechęci nar miejskich do tworzenia dodatkowych struktur nacisku działających na ich terenie;działających na ich terenie;

- radni i władze wykonawcze często nie dostrzegają tu szansy zbierania informacji - radni i władze wykonawcze często nie dostrzegają tu szansy zbierania informacji odnośnie do oceny potrzeb mieszkańców i budowania przyszłych planów właśnie odnośnie do oceny potrzeb mieszkańców i budowania przyszłych planów właśnie w oparciu o tę ocenę.w oparciu o tę ocenę.

c) Współpraca z otoczeniemc) Współpraca z otoczeniem

• • Współpraca z organizacjami pozarządowymiWspółpraca z organizacjami pozarządowymi tzw. trzeciego tzw. trzeciego sektora n p. typu DIALOG, działającymi w różnych miastach, sektora n p. typu DIALOG, działającymi w różnych miastach, które zajmują się współpracą z mieszkańcami, aktywizacją które zajmują się współpracą z mieszkańcami, aktywizacją mieszkańców, organizującymi mieszkańców do wspólnych mieszkańców, organizującymi mieszkańców do wspólnych działań w środowisku; te organizacje często same prowadzą takie działań w środowisku; te organizacje często same prowadzą takie badania i pewnie chętnie udostępnią je dla wspólnego dobra; badania i pewnie chętnie udostępnią je dla wspólnego dobra; ważne jest stworzenie i rozwijanie systemu stałych kontaktów z ważne jest stworzenie i rozwijanie systemu stałych kontaktów z tymi organizacjami, nie należy odkładać na półkę ich raportów.tymi organizacjami, nie należy odkładać na półkę ich raportów.

• • Współpraca ze szkołami, klubami dziecięcymi i Współpraca ze szkołami, klubami dziecięcymi i młodzieżowymimłodzieżowymi – dzieci i młodzież są nieocenionym źródłem – dzieci i młodzież są nieocenionym źródłem informacji na temat ich potrzeb, niestety rzadko branym pod informacji na temat ich potrzeb, niestety rzadko branym pod uwagę, efektem tej postawy jest wychowanie dzieci „przez ulicę” uwagę, efektem tej postawy jest wychowanie dzieci „przez ulicę” i rosnąca przestępczość wśród nieletnich.,i rosnąca przestępczość wśród nieletnich.,

•• Współpraca z przedsiębiorstwami, przedsiębiorcamiWspółpraca z przedsiębiorstwami, przedsiębiorcami , , ich ich przedstawicielami i organizacjami, takimi n p. jak izba przedstawicielami i organizacjami, takimi n p. jak izba przemysłowa i Kluby Przedsiębiorczości – miasto musi wiedzieć, przemysłowa i Kluby Przedsiębiorczości – miasto musi wiedzieć, w jakim kierunku zamierza jego rozwój, powinno także w jakim kierunku zamierza jego rozwój, powinno także wywierać wpływ na kierunek tego rozwoju stymulując wywierać wpływ na kierunek tego rozwoju stymulując określone działania, które będą temu sprzyjać. określone działania, które będą temu sprzyjać.

•• WspółpracaWspółpraca ze wspomnianymi wyżej ze wspomnianymi wyżej jednostkami jednostkami pomocniczymipomocniczymi w gromadzeniu danych postulatów, opinii, w gromadzeniu danych postulatów, opinii, sugestii.sugestii.

•• Przygotowanie regularnych raportówPrzygotowanie regularnych raportów (n p. kwartalnych, a co (n p. kwartalnych, a co najmniej półrocznych) dla rady miasta i zarządu oraz na najmniej półrocznych) dla rady miasta i zarządu oraz na wewnętrzne potrzeby wydziału/referatu strategii i rozwoju, wewnętrzne potrzeby wydziału/referatu strategii i rozwoju, zawierających analizy informacji na temat potrzeb zawierających analizy informacji na temat potrzeb mieszkańców, ich oczekiwań, opinii, dotyczących skuteczności mieszkańców, ich oczekiwań, opinii, dotyczących skuteczności dotychczas podjętych działań; raporty mogą zawierać dotychczas podjętych działań; raporty mogą zawierać uzasadnione postulaty konieczności realizacji poszczególnych uzasadnione postulaty konieczności realizacji poszczególnych zadań, według jasno sprecyzowanych obiektywach ich selekcji.zadań, według jasno sprecyzowanych obiektywach ich selekcji.

d) Stały przegląd i kontrola procesu d) Stały przegląd i kontrola procesu diagnozowania sytuacji;diagnozowania sytuacji;

stały przegląd problemów o postulatów mieszkańców;stały przegląd problemów o postulatów mieszkańców;

przeprowadzenie diagnozy sytuacji widzianej oczami przeprowadzenie diagnozy sytuacji widzianej oczami ekspertów i mieszkańców;ekspertów i mieszkańców;

dokonanie analizy, diagnozy pod kątem praktycznych dokonanie analizy, diagnozy pod kątem praktycznych sposobów wykorzystania zebranych danych i sposobów wykorzystania zebranych danych i informacji;informacji;

śledzenie na bieżąco opinii mieszkańców przez analizę śledzenie na bieżąco opinii mieszkańców przez analizę korespondencji skarg i wniosków kierowanej do urzędu.korespondencji skarg i wniosków kierowanej do urzędu.

2. Dlaczego warto powołać w swoim urzędzie 2. Dlaczego warto powołać w swoim urzędzie komórkę ds. badania potrzeb?komórkę ds. badania potrzeb?

pozwala to rozpoznać potrzeby i określić zadania, które powinny znaleźć się w pozwala to rozpoznać potrzeby i określić zadania, które powinny znaleźć się w planie strategicznym w określonej kolejności ich realizacji, co może być planie strategicznym w określonej kolejności ich realizacji, co może być przedmiotem dyskusji i dalszych uzgodnień;przedmiotem dyskusji i dalszych uzgodnień;

pozwala to stale śledzić opinie mieszkańców na temat realizowanych zadań i pozwala to stale śledzić opinie mieszkańców na temat realizowanych zadań i zmieniających się lub rodzących się potrzeb,zmieniających się lub rodzących się potrzeb,

pozwala to gromadzić dane łączące opinie ekspertów z danej dziedziny i pozwala to gromadzić dane łączące opinie ekspertów z danej dziedziny i mieszkańców,mieszkańców,

dzięki analizie nadchodzącej korespondencji od mieszkańców oraz ankiet i dzięki analizie nadchodzącej korespondencji od mieszkańców oraz ankiet i kwestionariuszy wypełnianych przez mieszkańców można często uzyskać kwestionariuszy wypełnianych przez mieszkańców można często uzyskać gotowe informacje na temat sposobów poprawy i zmian nieprawidłowo gotowe informacje na temat sposobów poprawy i zmian nieprawidłowo funkcjonujących struktur, n p. urzędy, czy prowadzenia działalności nie w pełni funkcjonujących struktur, n p. urzędy, czy prowadzenia działalności nie w pełni spełniającej oczekiwania mieszkańców;spełniającej oczekiwania mieszkańców;

dane i informacje zbierane przez wspomnianą komórkę będą niezbędnym i dane i informacje zbierane przez wspomnianą komórkę będą niezbędnym i wielce przydatnym środkiem w przygotowaniu planów strategicznych waszego wielce przydatnym środkiem w przygotowaniu planów strategicznych waszego miasta:miasta:

- jeśli zatrudnicie fachowców, którzy przygotują - jeśli zatrudnicie fachowców, którzy przygotują dobre formularze kwestionariuszy i ankiet i dobre formularze kwestionariuszy i ankiet i właściwie zorganizują proces zbierania, selekcji i właściwie zorganizują proces zbierania, selekcji i analizy informacji, uzyskacie nieocenione źródło, analizy informacji, uzyskacie nieocenione źródło, które pozwoli wam zbudować realne plany które pozwoli wam zbudować realne plany strategiczne, wychodzące naprzeciw potrzebom strategiczne, wychodzące naprzeciw potrzebom mieszkańców, a to – jak wiadomo jest kluczem mieszkańców, a to – jak wiadomo jest kluczem do sukcesów wyborczych;do sukcesów wyborczych;

-możecie również nawiązać współpracę z -możecie również nawiązać współpracę z najbliższą wyższą uczelnią, której studenci najbliższą wyższą uczelnią, której studenci studiują zagadnienia samorządowe; wy uzyskacie studiują zagadnienia samorządowe; wy uzyskacie dzięki nim potrzebne informacje i opracowania, dzięki nim potrzebne informacje i opracowania, oni prace dyplomowe czy magisterskie;oni prace dyplomowe czy magisterskie;

•

skala pomysłów, które napłyną do urzędu, jest praktycznie skala pomysłów, które napłyną do urzędu, jest praktycznie nieograniczona, mogą one zostać realizowane na ich nieograniczona, mogą one zostać realizowane na ich wstępnym opracowaniu i przeanalizowaniu we wstępnym opracowaniu i przeanalizowaniu we wspomnianej strukturze do badania oceny potrzeb;wspomnianej strukturze do badania oceny potrzeb;

połączenie diagnozy sytuacji widzianej oczami eksperta i połączenie diagnozy sytuacji widzianej oczami eksperta i mieszkańca pozwoli stworzyć obraz realnych możliwości mieszkańca pozwoli stworzyć obraz realnych możliwości działania i tworzenia planu strategicznego;działania i tworzenia planu strategicznego;

pozwoli to stworzyć w ramach władz lokalnych strukturę pozwoli to stworzyć w ramach władz lokalnych strukturę odpowiedzialną za gromadzenie i dostarczenie informacji na odpowiedzialną za gromadzenie i dostarczenie informacji na temat preferencji i stopnia satysfakcji mieszkańców, temat preferencji i stopnia satysfakcji mieszkańców, wykorzystującą różne podejścia i metody, by dotrzeć do wykorzystującą różne podejścia i metody, by dotrzeć do różnych grup mieszkańców;różnych grup mieszkańców;

zbudowania zostanie struktura, która podejmie wysiłek zbudowania zostanie struktura, która podejmie wysiłek zgromadzenia i przeglądu potrzebnych danych.zgromadzenia i przeglądu potrzebnych danych.

3. Inny sposób informowania mieszkańców o swoich 3. Inny sposób informowania mieszkańców o swoich poczynaniach stosowany przez władze miejskie o poczynaniach stosowany przez władze miejskie o

potencjalnie szerokim zasięgu kręgu odbiorców to;potencjalnie szerokim zasięgu kręgu odbiorców to;

„„Gazeta Domowa” wydawana przez samorządGazeta Domowa” wydawana przez samorząd; taką ; taką inicjatywę wprowadzono w Krakowie, początkowo inicjatywę wprowadzono w Krakowie, początkowo wydawanie gazety wspierali sponsorzy, potem była wydawanie gazety wspierali sponsorzy, potem była finansowana z reklam zamieszczonych na jej łamach. finansowana z reklam zamieszczonych na jej łamach. Gazeta dociera za darmo do każdego krakowskiego Gazeta dociera za darmo do każdego krakowskiego mieszkania, warto umieszczać w niej reklamę, bo mieszkania, warto umieszczać w niej reklamę, bo wiadomo, że otrzyma ją każda rodzina w mieście;wiadomo, że otrzyma ją każda rodzina w mieście;

dodatki periodycznedodatki periodyczne do prasy lokalnej informujące o do prasy lokalnej informujące o poczynaniach samorządu z punktu widzenia władz poczynaniach samorządu z punktu widzenia władz lokalnych nie dziennikarzy. lokalnych nie dziennikarzy.

4. Sposoby uzyskiwania informacji od 4. Sposoby uzyskiwania informacji od mieszkańców to;mieszkańców to;

ankieta i kwestionariusz wysyłany do domów ludzi z wybranej próby;ankieta i kwestionariusz wysyłany do domów ludzi z wybranej próby;

ankieta i kwestionariusz rozdawany interesantom w urzędzie z prośbą o ankieta i kwestionariusz rozdawany interesantom w urzędzie z prośbą o wypełnienie;wypełnienie;

drukowanie ankiet i kwestionariuszy w gazetach lokalnych lub w drukowanie ankiet i kwestionariuszy w gazetach lokalnych lub w wydawanej przez samorząd gazecie miejskiej; ci, którzy mają rzeczywiście wydawanej przez samorząd gazecie miejskiej; ci, którzy mają rzeczywiście potrzeby, na ogół je wypełniają;potrzeby, na ogół je wypełniają;

sondaże uliczne;sondaże uliczne;

wywiady z mieszkańcami podczas spotkań;wywiady z mieszkańcami podczas spotkań;

organizowanie regularnych spotkań z władzami wykonawczymi jednostek organizowanie regularnych spotkań z władzami wykonawczymi jednostek pomocniczych (sołtysami, przewodniczącymi rad osiedli, dzielnic).pomocniczych (sołtysami, przewodniczącymi rad osiedli, dzielnic).

5. Ważnym źródłem informacji może być wymiana 5. Ważnym źródłem informacji może być wymiana doświadczeń z innymi na temat budowy planów doświadczeń z innymi na temat budowy planów

strategicznych;strategicznych;

wiadomo, że oni także działają w swoim otoczeniu, mogli wiadomo, że oni także działają w swoim otoczeniu, mogli wypracować ciekawe formy współpracy z otoczeniem, zbierania i wypracować ciekawe formy współpracy z otoczeniem, zbierania i opracowywania danych, dysponują ciekawymi narzędziami opracowywania danych, dysponują ciekawymi narzędziami badawczymi;badawczymi;

może wy dysponujecie czymś, co inni mogliby zastosować u siebie;może wy dysponujecie czymś, co inni mogliby zastosować u siebie;

nie zapominajcie, n p. forum sekretarzy, wójtów, skarbników, sesje nie zapominajcie, n p. forum sekretarzy, wójtów, skarbników, sesje sejmiku samorządowego mogą być doskonałym miejscem sejmiku samorządowego mogą być doskonałym miejscem nawiązania kontaktów i rozwijania wymiany wzajemnych nawiązania kontaktów i rozwijania wymiany wzajemnych doświadczeń;doświadczeń;

wiele instytucji i organizacji przygotowuje specjalne szkolenia na wiele instytucji i organizacji przygotowuje specjalne szkolenia na temat budowy planów strategicznych, które także są dobrym temat budowy planów strategicznych, które także są dobrym miejscem nauki i wymiany doświadczeń.miejscem nauki i wymiany doświadczeń.

4.5 Podsumowanie4.5 Podsumowanie

PAMIĘTAJ!PAMIĘTAJ! 1. Jeśli chcesz zbudować plan strategiczny oparty na twojej wizji oraz na rzeczywistych 1. Jeśli chcesz zbudować plan strategiczny oparty na twojej wizji oraz na rzeczywistych

potrzebach i oczekiwaniach mieszkańców, nie bój się stworzyć systemowych rozwiązań, które potrzebach i oczekiwaniach mieszkańców, nie bój się stworzyć systemowych rozwiązań, które pozwolą ci zbudować takie plany.pozwolą ci zbudować takie plany.

2. Nie opieraj swoich rozwiązań tylko opinii wąskiej grupy nacisku, ale na szerokich podstawach 2. Nie opieraj swoich rozwiązań tylko opinii wąskiej grupy nacisku, ale na szerokich podstawach i dogłębnej ocenie potrzeb mieszkańców połączonej z opiniami ekspertów.i dogłębnej ocenie potrzeb mieszkańców połączonej z opiniami ekspertów.

3. Buduj wizję swego miasta zgodnie z oczekiwaniami wyborców, a nie wbrew ich 3. Buduj wizję swego miasta zgodnie z oczekiwaniami wyborców, a nie wbrew ich oczekiwaniom.oczekiwaniom.

4. Aby społeczność lokalna zaaprobowała twoje zamierzenia, musi dużo o nich wiedzieć i być 4. Aby społeczność lokalna zaaprobowała twoje zamierzenia, musi dużo o nich wiedzieć i być przekonana, że są przeprowadzane w jej interesie.przekonana, że są przeprowadzane w jej interesie.

5. Pamiętaj o stworzeniu systemu kontaktów z szeroko rozumianym otoczeniem:5. Pamiętaj o stworzeniu systemu kontaktów z szeroko rozumianym otoczeniem:

•• kontakt musi odbywać się w obie strony z góry na dół i z dołu do góry,kontakt musi odbywać się w obie strony z góry na dół i z dołu do góry,

• • nie tylko mieszkańcy powinni wiedzieć, co planujesz, ale i ty musisz wiedzieć, czego oni oczekują nie tylko mieszkańcy powinni wiedzieć, co planujesz, ale i ty musisz wiedzieć, czego oni oczekują i jak oceniają to, co robisz.i jak oceniają to, co robisz.

6. Nie można mieć złej woli, tzn. tylko pytać mieszkańców o ich potrzeby i opinie, a z góry 6. Nie można mieć złej woli, tzn. tylko pytać mieszkańców o ich potrzeby i opinie, a z góry założyć, że będziemy robić to, co sami uważamy za ważne i potrzebne.założyć, że będziemy robić to, co sami uważamy za ważne i potrzebne.

Rozdział 5Rozdział 5OCENA MOŻLIWOŚCI – WŁASNE OCENA MOŻLIWOŚCI – WŁASNE ŚRODKI FINANSOWE I PRZYSZŁE ŚRODKI FINANSOWE I PRZYSZŁE

ŹRÓDŁA FINANSOWANIAŹRÓDŁA FINANSOWANIA

Cel:Cel: Plany strategiczne w zależności od przewidywanego Plany strategiczne w zależności od przewidywanego

dysponowania środkami finansowymi zajmują się dysponowania środkami finansowymi zajmują się projektowaniem ich długofalowego wykorzystania. projektowaniem ich długofalowego wykorzystania. Ten rozdział, uznając niezwykle ważne znaczenie Ten rozdział, uznając niezwykle ważne znaczenie

wzajemnej zależności pomiędzy środkami wzajemnej zależności pomiędzy środkami finansowymi planami, radzi, jak zdobyć i zastosować finansowymi planami, radzi, jak zdobyć i zastosować wiedzę na temat posiadanych zasobów i przyszłych wiedzę na temat posiadanych zasobów i przyszłych źródeł finansowania. W szczególności dotyczy to źródeł finansowania. W szczególności dotyczy to środków finansowych, które mogą być użyte do środków finansowych, które mogą być użyte do

sfinansowania zamierzeń planu strategicznego, jeżeli sfinansowania zamierzeń planu strategicznego, jeżeli zostało to zlecone przez zespół planowania zostało to zlecone przez zespół planowania

strategicznego.strategicznego.

5.1. Wyjaśnienie5.1. Wyjaśnienie

Nawet w najkorzystniejszych warunkach samorządy Nawet w najkorzystniejszych warunkach samorządy napotykają na poważne trudności w czasie realizacji napotykają na poważne trudności w czasie realizacji

różnych programów i projektów. Często ich konsekwencją różnych programów i projektów. Często ich konsekwencją jest porażka. Tak na przykład w podsumowaniach przyczyn jest porażka. Tak na przykład w podsumowaniach przyczyn

niepowodzenia programu rozwoju ekonomicznego w niepowodzenia programu rozwoju ekonomicznego w Oakland, w Kalifornii, autorzy Pressman i Wildavsky doszli Oakland, w Kalifornii, autorzy Pressman i Wildavsky doszli

do następującego wniosku:do następującego wniosku:

Tak jak my to widzimy, najważniejszą rzeczą jest, aby w Tak jak my to widzimy, najważniejszą rzeczą jest, aby w początkowym okresie formułowania strategii, wziąć pod uwagę początkowym okresie formułowania strategii, wziąć pod uwagę trudności, jakie mogą wystąpić w późniejszym okresie, kiedy trudności, jakie mogą wystąpić w późniejszym okresie, kiedy plan będzie już realizowany. Wprowadzenie programu w życie plan będzie już realizowany. Wprowadzenie programu w życie

może być postrzegane jako proces, który jest niezależny od może być postrzegane jako proces, który jest niezależny od planowanej strategii działania. Kolejne etapy realizacji i cele planowanej strategii działania. Kolejne etapy realizacji i cele

końcowe muszą być bardziej od siebie uzależnione.końcowe muszą być bardziej od siebie uzależnione.

Jeżeli plany strategiczne są niemożliwe do zrealizowania pod względem Jeżeli plany strategiczne są niemożliwe do zrealizowania pod względem praktycznym i finansowym, to jak można oczekiwać od przedstawicieli praktycznym i finansowym, to jak można oczekiwać od przedstawicieli samorządów i obywateli, że będą poświęcali im uwagę lub też wkładali samorządów i obywateli, że będą poświęcali im uwagę lub też wkładali

wysiłek w ich realizację? Rzeczywiste trudności w realizacji programów i wysiłek w ich realizację? Rzeczywiste trudności w realizacji programów i projektów zasługują na szczególną uwagę ze strony urzędników projektów zasługują na szczególną uwagę ze strony urzędników

odpowiedzialnych za planowanie i prowadzenie procesu planowania odpowiedzialnych za planowanie i prowadzenie procesu planowania strategicznego. Realizacja programu powinna być zawsze pierwszą i strategicznego. Realizacja programu powinna być zawsze pierwszą i

obowiązującą wytyczną dla urzędników odpowiedzialnych za obowiązującą wytyczną dla urzędników odpowiedzialnych za przeprowadzenie procesu planowania strategicznego. W konsekwencji, przeprowadzenie procesu planowania strategicznego. W konsekwencji,

zanim poświęci się czas i wysiłek na formułowanie celów danego projektu zanim poświęci się czas i wysiłek na formułowanie celów danego projektu oraz na wybieranie i opracowywanie nowych projektów i programów, oraz na wybieranie i opracowywanie nowych projektów i programów, zespół planowania strategicznego musi skoncentrować swoją uwagę na zespół planowania strategicznego musi skoncentrować swoją uwagę na

problemach realizacji, a szczególnie na ważnej sprawie dostępnych problemach realizacji, a szczególnie na ważnej sprawie dostępnych środków finansowych, które mogą zostać przeznaczone na realizację środków finansowych, które mogą zostać przeznaczone na realizację

inicjatyw danego planu.inicjatyw danego planu.

Rozdział II tego modułu, przy omawianiu planowania strategicznego Rozdział II tego modułu, przy omawianiu planowania strategicznego stosowanego przez lokalne samorządy, zalecał listę działań w celu stosowanego przez lokalne samorządy, zalecał listę działań w celu

zwiększenia możliwości realizacji planu strategicznego. Poniższa lista zwiększenia możliwości realizacji planu strategicznego. Poniższa lista przypomina spis proponowany kroków.przypomina spis proponowany kroków.

* Urzędnicy odpowiedzialni za realizację planów oraz wszystkie * Urzędnicy odpowiedzialni za realizację planów oraz wszystkie zainteresowane strony powinny zostać zaangażowane w proces zainteresowane strony powinny zostać zaangażowane w proces planowania strategicznego.* Proces planowania strategicznego planowania strategicznego.* Proces planowania strategicznego powinien zostać zaproponowany na początek roku budżetowego. powinien zostać zaproponowany na początek roku budżetowego. Raport planu strategicznego powinien zostać złożony do samorządu Raport planu strategicznego powinien zostać złożony do samorządu lokalnego przed zrobieniem szacunkowego obliczenia budżetu.lokalnego przed zrobieniem szacunkowego obliczenia budżetu.

* Wieloletni plan możliwości finansowych powinien zostać * Wieloletni plan możliwości finansowych powinien zostać przygotowany przez najwyższego urzędnika finansowego – skarbnika przygotowany przez najwyższego urzędnika finansowego – skarbnika samorządu lokalnego. Plan ten musi podać posiadanie zasoby samorządu lokalnego. Plan ten musi podać posiadanie zasoby finansowe i/lub przyszłe źródła finansowania, które mogą zostać finansowe i/lub przyszłe źródła finansowania, które mogą zostać użyte na realizację inicjatyw strategicznych. Plan ten musi zostać użyte na realizację inicjatyw strategicznych. Plan ten musi zostać złożony do zespołu planowania strategicznego we wstępnej fazie złożony do zespołu planowania strategicznego we wstępnej fazie przygotowań.przygotowań.

* Powierzenie roli sekretariatu zespołu planowania * Powierzenie roli sekretariatu zespołu planowania strategicznego i personelowi odpowiedzialnemu za strategicznego i personelowi odpowiedzialnemu za ustalenie budżetu – działowi finansowo – księgowemu. ustalenie budżetu – działowi finansowo – księgowemu. Byłby on odpowiedzialny za organizację, przeprowadzenie Byłby on odpowiedzialny za organizację, przeprowadzenie procesu i zawartość raportu planu strategicznego.procesu i zawartość raportu planu strategicznego.

* Zastosowanie selektywnego podejścia do ustalenia celów * Zastosowanie selektywnego podejścia do ustalenia celów i wyboru odpowiednich inicjatyw. i wyboru odpowiednich inicjatyw.

Pomimo, że wszystkie z zalecanych powyżej działań są Pomimo, że wszystkie z zalecanych powyżej działań są ważne, to jednak najważniejsze z nich odnoszą się do ważne, to jednak najważniejsze z nich odnoszą się do możliwości finansowychmożliwości finansowych samorządu lokalnego. Przez samorządu lokalnego. Przez

możliwości finansowe danego samorządu lokalnegomożliwości finansowe danego samorządu lokalnego rozumiemy rozumiemy tu: tu: własne zasoby finansowe i przyszłe możliwe źródła własne zasoby finansowe i przyszłe możliwe źródła

finansowania takie jak ewentualne kredyty, „granty” i dotacje finansowania takie jak ewentualne kredyty, „granty” i dotacje pochodzące z różnych źródeł, które mogą zostać wykorzystane pochodzące z różnych źródeł, które mogą zostać wykorzystane na sfinansowanie realizacji programów i projektów. na sfinansowanie realizacji programów i projektów. Jeżeli te Jeżeli te możliwości finansowe są poprawnie zidentyfikowane, wtedy możliwości finansowe są poprawnie zidentyfikowane, wtedy skutecznie wyznaczają zakres i prawdopodobnie również i skutecznie wyznaczają zakres i prawdopodobnie również i kierunek planowania. Zespoły planowania strategicznego, kierunek planowania. Zespoły planowania strategicznego,

które poświęca cenny czas i wysiłek n planowanie programów które poświęca cenny czas i wysiłek n planowanie programów i projektów, czasem nawet niezwykle ważnych, i projektów, czasem nawet niezwykle ważnych,

wymagających funduszy większych nić są do dyspozycji, wymagających funduszy większych nić są do dyspozycji, narażą się na utratę wiarygodności w oczach zarówno narażą się na utratę wiarygodności w oczach zarówno przedstawicieli władz, jak i członków społeczeństwa.przedstawicieli władz, jak i członków społeczeństwa.

5.2. Ustalanie możliwości 5.2. Ustalanie możliwości finansowychfinansowych

Aby zestawienie zawierające plany możliwości finansowych Aby zestawienie zawierające plany możliwości finansowych mogło byś maksymalnie użyteczne, powinno być złożone do mogło byś maksymalnie użyteczne, powinno być złożone do

zespołu planowania strategicznego na początku procesu zespołu planowania strategicznego na początku procesu planowania, tj. sześć miesięcy przed rozpoczęciem roku planowania, tj. sześć miesięcy przed rozpoczęciem roku

finansowego, ponieważ podczas procesu planowania finansowego, ponieważ podczas procesu planowania strategicznego zostaną niewątpliwie przedstawione strategicznego zostaną niewątpliwie przedstawione

propozycje, które zmienią pierwotne założenia zastosowane propozycje, które zmienią pierwotne założenia zastosowane do sformułowania pierwszej wersji planów możliwości do sformułowania pierwszej wersji planów możliwości

finansowych. W rezultacie plany te muszą być traktowane finansowych. W rezultacie plany te muszą być traktowane jako „dokumenty robocze”, które mogą być przedmiotem jako „dokumenty robocze”, które mogą być przedmiotem

zmian. To zagadnienie bardziej szczegółowo zostanie zmian. To zagadnienie bardziej szczegółowo zostanie omówione w podrozdziale 5.3. omówione w podrozdziale 5.3. Wpływ planów strategicznych Wpływ planów strategicznych

na posiadane środki finansowe i źródła finansowania.na posiadane środki finansowe i źródła finansowania.

Logicznie, każdy zespół planowania strategicznego powinien Logicznie, każdy zespół planowania strategicznego powinien ściśle współpracować z wydziałem finansowo-księgowym przy ściśle współpracować z wydziałem finansowo-księgowym przy

ustalaniu możliwości finansowych samorządu lokalnego. ustalaniu możliwości finansowych samorządu lokalnego. Jednakże członkowie zespołu powinni mieć wystarczającą Jednakże członkowie zespołu powinni mieć wystarczającą wiedzę o sposobach i problemach związanych z ustalaniem wiedzę o sposobach i problemach związanych z ustalaniem

planów możliwości finansowych, aby mogli zrozumieć planów możliwości finansowych, aby mogli zrozumieć i zinterpretować taki plan po otrzymaniu go od wydziału i zinterpretować taki plan po otrzymaniu go od wydziału

finansowego. W związku tym musi być to również finansowego. W związku tym musi być to również odnotowane, że wszyscy pracownicy działów odnotowane, że wszyscy pracownicy działów finansowo- księgowych dobrze sobie radzą finansowo- księgowych dobrze sobie radzą

w przygotowaniach planów finansowych, jeżeli te wybiegają w przygotowaniach planów finansowych, jeżeli te wybiegają w relatywnie daleką i niepewną przyszłość. W takich w relatywnie daleką i niepewną przyszłość. W takich

sytuacjach zespół planowania strategicznego musi ściśle sytuacjach zespół planowania strategicznego musi ściśle współpracować z pracownikami wydziału finansowego, jak współpracować z pracownikami wydziału finansowego, jak również musi posiadać odpowiednią wiedzę, aby dopomóc również musi posiadać odpowiednią wiedzę, aby dopomóc pracownikom wydziału księgowości w opracowaniu planu pracownikom wydziału księgowości w opracowaniu planu

możliwości finansowych.możliwości finansowych.

Jak ma wyglądać taki wieloletni plan Jak ma wyglądać taki wieloletni plan możliwości finansowych?możliwości finansowych?

Szukając odpowiedzi na to pytanie, należy zapoznać się z formą i Szukając odpowiedzi na to pytanie, należy zapoznać się z formą i zawartością wzoru, pokazanego w tabeli 5.1. i 5.2.zawartością wzoru, pokazanego w tabeli 5.1. i 5.2.

Te wieloczęściowe, zależne od siebie tabele podają przykład formy Te wieloczęściowe, zależne od siebie tabele podają przykład formy zawartości wieloletniego planu możliwości finansowych. Forma tych zawartości wieloletniego planu możliwości finansowych. Forma tych zestawień może być używana jako wzór, który oczywiście będzie zmieniany zestawień może być używana jako wzór, który oczywiście będzie zmieniany w zależności od rodzaju budżetu i stosowanej klasyfikacji terminów w zależności od rodzaju budżetu i stosowanej klasyfikacji terminów księgowych. Jak to pokazano w tabeli 5.2, w wyniku procesu planowania księgowych. Jak to pokazano w tabeli 5.2, w wyniku procesu planowania uzyskuje się na końcu dwie ostateczne liczby – wyniki bilansu finansowego. uzyskuje się na końcu dwie ostateczne liczby – wyniki bilansu finansowego. Te dwie liczby będą najważniejsze dla planistów strategicznych. Teraz Te dwie liczby będą najważniejsze dla planistów strategicznych. Teraz należy zwrócić uwagę na tabelę 5.2.należy zwrócić uwagę na tabelę 5.2.

Część 9.0 – Część 9.0 – Rezerwa wolna od zobowiązańRezerwa wolna od zobowiązań ( te przyszłe środki finansowe, ( te przyszłe środki finansowe, które nie zostały jeszcze przeznaczone na określony cel i związku z tym które nie zostały jeszcze przeznaczone na określony cel i związku z tym mogą być użyte na sfinansowanie realizacji projektu lub programu). mogą być użyte na sfinansowanie realizacji projektu lub programu).

Cześć 10.0 – Cześć 10.0 – Plan strategiczny możliwości otrzymania kredytówPlan strategiczny możliwości otrzymania kredytów (przewidywana zdolność kredytowa).(przewidywana zdolność kredytowa).

Rezerwa wolna od zobowiązańRezerwa wolna od zobowiązań jest to liczba otrzymania w wyniku odjęcia sumy jest to liczba otrzymania w wyniku odjęcia sumy wszystkich planowanych wydatków od sumy wszystkich planowanych wszystkich planowanych wydatków od sumy wszystkich planowanych dochodów.dochodów.

Przewidywalna zdolność kredytowa jest to liczba otrzymana po zastosowaniu Przewidywalna zdolność kredytowa jest to liczba otrzymana po zastosowaniu następującego wzoru:następującego wzoru:

YY

———————— ———————— =X (wysokość pożyczki)=X (wysokość pożyczki)

(1/n + i) * DCR(1/n + i) * DCR

Gdzie:Gdzie:

Y – kwota bez zobowiązań, kwota do dyspozycji (dochody – wydatki)Y – kwota bez zobowiązań, kwota do dyspozycji (dochody – wydatki)

„„n” – okres pożyczki w latach,n” – okres pożyczki w latach,

„„i” – stopa procentowa,i” – stopa procentowa,

„„DCR” – współczynnik obsługi długu.DCR” – współczynnik obsługi długu.

Aby ułatwić obliczanie, tabele 5.1 i 5.2 podzielone są na części.Aby ułatwić obliczanie, tabele 5.1 i 5.2 podzielone są na części.

Tabela 5.1 pokazuje zestawienie wszystkich, możliwych dochodów. Ten Tabela 5.1 pokazuje zestawienie wszystkich, możliwych dochodów. Ten zakłada, że personel wydziału finansowo- księgowego używa planowania zakłada, że personel wydziału finansowo- księgowego używa planowania

strategicznego do stworzenia rocznego planu działania polityki i strategicznego do stworzenia rocznego planu działania polityki i zarządzania dochodami – zarządzania dochodami – RPMAPRPMAP..

Tabela 5.1 zawiera listę zwykle używanych klasyfikacji dochodów, Tabela 5.1 zawiera listę zwykle używanych klasyfikacji dochodów, które znajdują się w budżetach samorządów lokalnych. Trzy kolumny które znajdują się w budżetach samorządów lokalnych. Trzy kolumny umożliwiają umieszczenie przewidzianych dochodów w okresie trzech umożliwiają umieszczenie przewidzianych dochodów w okresie trzech

przyszłych lat finansowych. Jeżeli będzie to potrzebne, wzór ten może być przyszłych lat finansowych. Jeżeli będzie to potrzebne, wzór ten może być powiększony, aby uwzględnić jeszcze większą liczbę lat, ale nie jest to powiększony, aby uwzględnić jeszcze większą liczbę lat, ale nie jest to

zalecane, ponieważ uważa się, że samorządy lokalne są w stanie zalecane, ponieważ uważa się, że samorządy lokalne są w stanie przewidzieć, w granicy tolerowanego błędu, przyszłe dochody i wydatki przewidzieć, w granicy tolerowanego błędu, przyszłe dochody i wydatki na okres dwóch, trzech lat, ale nie dłużej. Wzór ten również może zostać na okres dwóch, trzech lat, ale nie dłużej. Wzór ten również może zostać rozszerzony tak, aby zawierał dane dotyczące ściągania dochodów z lat rozszerzony tak, aby zawierał dane dotyczące ściągania dochodów z lat

ubiegłych, jednakże doświadczenia z lat ubiegłych celowo zostały ubiegłych, jednakże doświadczenia z lat ubiegłych celowo zostały pominięte w tym wzorze, ponieważpominięte w tym wzorze, ponieważ

ich umieszczenie zachęca do mechanicznego podejścia do planowania ich umieszczenie zachęca do mechanicznego podejścia do planowania

przyszłych dochodów.przyszłych dochodów.

Ci którzy mechanicznie traktują proces planowania Ci którzy mechanicznie traktują proces planowania przyszłych dochodów, wskazują tendencję do przyszłych dochodów, wskazują tendencję do

polegania na metodzie „najmniejszych kwadratów”, polegania na metodzie „najmniejszych kwadratów”, czyli ekstrapolacji przeszłych doświadczeń w czyli ekstrapolacji przeszłych doświadczeń w przyszłe planowanie. Ta metoda jest szeroko przyszłe planowanie. Ta metoda jest szeroko używana w opracowaniu wieloletnich planów używana w opracowaniu wieloletnich planów

finansowych. Chociaż jest ona łatwa i szybka, w finansowych. Chociaż jest ona łatwa i szybka, w szczególności w przypadkach gdy są dostępne szczególności w przypadkach gdy są dostępne

statystyczne programy komputerowe, używanie tej statystyczne programy komputerowe, używanie tej metody nie jest polecane z następujących przyczyn:metody nie jest polecane z następujących przyczyn:

1. Wielkość zbieranych dochodów różni się znacznie z roku na rok z 1. Wielkość zbieranych dochodów różni się znacznie z roku na rok z różnych powodów.różnych powodów.W większości przypadków przyczyna tych zmian jest jedyna swoim W większości przypadków przyczyna tych zmian jest jedyna swoim rodzaju i raczej nie powtórzy się w przyszłości. W konsekwencji nie ma rodzaju i raczej nie powtórzy się w przyszłości. W konsekwencji nie ma podstawy, według której można by zaprogramować kierunek przyszłego podstawy, według której można by zaprogramować kierunek przyszłego planowania.planowania.

2. Nawet jeżeli zmiany w wysokości zbieranych dochodów, z roku na rok 2. Nawet jeżeli zmiany w wysokości zbieranych dochodów, z roku na rok były względnie stałe w przeszłym okresie, to ekstrapolacja tych były względnie stałe w przeszłym okresie, to ekstrapolacja tych doświadczeń na przyszłość jest dozwolona jedynie w takich przypadkach, doświadczeń na przyszłość jest dozwolona jedynie w takich przypadkach, gdy warunki z zeszłego roku zostaną dokładnie powtórzone w przyszłości. gdy warunki z zeszłego roku zostaną dokładnie powtórzone w przyszłości. Bardzo niewiele sytuacji rozwinie się w przyszłości według takiego Bardzo niewiele sytuacji rozwinie się w przyszłości według takiego scenariusza.scenariusza.

3. Mechaniczne traktowanie procesu ściągania dochodów neguje cele 3. Mechaniczne traktowanie procesu ściągania dochodów neguje cele RPMAP – rocznego planu akcji polityki i zarządzania dochodami. Plan RPMAP – rocznego planu akcji polityki i zarządzania dochodami. Plan ten zachęca do przemyślanego przygotowania i wykonania planu ten zachęca do przemyślanego przygotowania i wykonania planu działania, opartego na przeprowadzonych badaniach. Ta ostania uwaga działania, opartego na przeprowadzonych badaniach. Ta ostania uwaga wymaga szczególnego podkreślenia: działacze samorządów lokalnych wymaga szczególnego podkreślenia: działacze samorządów lokalnych powinni unikać opierania się mechanicznych sposobach planowania, powinni unikać opierania się mechanicznych sposobach planowania, ponieważ te metody nie dają użytecznych wskazówek co i jak powinno ponieważ te metody nie dają użytecznych wskazówek co i jak powinno być zrobione, aby uzyskać przyszłe dochody.być zrobione, aby uzyskać przyszłe dochody.

Każdy dochód jest traktowany jako zmienna zależna, tzn. Każdy dochód jest traktowany jako zmienna zależna, tzn. wysokość zebranej kwoty jest rezultatem zależnym od zachowania wysokość zebranej kwoty jest rezultatem zależnym od zachowania się zmiennych warunków kontrolowanych lub niekontrolowanych, się zmiennych warunków kontrolowanych lub niekontrolowanych, takich jak: zmienne środowiskowe, organizacyjne i polityczne. W takich jak: zmienne środowiskowe, organizacyjne i polityczne. W

konsekwencji pracownicy wydziału finansowo – księgowego konsekwencji pracownicy wydziału finansowo – księgowego powinni, po pierwsze, zbadać warunki każdego dochodu i dopiero powinni, po pierwsze, zbadać warunki każdego dochodu i dopiero później zapisać planowane sumy, które odzwierciedlałyby czynniki później zapisać planowane sumy, które odzwierciedlałyby czynniki

niekontrolowane (populacja, inflacja, działalność gospodarcza) niekontrolowane (populacja, inflacja, działalność gospodarcza) wpływające na wysokość dochodów w ciągu najbliższych trzech lat, wpływające na wysokość dochodów w ciągu najbliższych trzech lat, umieszczając tak uzyskane rezultaty w odpowiednich kolumnach w umieszczając tak uzyskane rezultaty w odpowiednich kolumnach w

Części 1.0 wzoru zamieszczonego w tabeli 5.1.Części 1.0 wzoru zamieszczonego w tabeli 5.1.

Część 2.0 zapisuje wzrost dochodów, który jest wynikiem zalecanej Część 2.0 zapisuje wzrost dochodów, który jest wynikiem zalecanej polityki polityki

i zarządzania (n p. zaadaptowania nowych form dochodów, ich i zarządzania (n p. zaadaptowania nowych form dochodów, ich wzmocnionego egzekwowania, zwiększenia zasięgu ściągania wzmocnionego egzekwowania, zwiększenia zasięgu ściągania

dochodów, zmiany stawek, itd.). Mają one przewidywalny wpływ dochodów, zmiany stawek, itd.). Mają one przewidywalny wpływ na czas i wielkość zbieranych dochodów.na czas i wielkość zbieranych dochodów.

Podczas przygotowywania zestawienia przewidywanych Podczas przygotowywania zestawienia przewidywanych dochodów wydział finansowo – księgowy powinien wziąć pod dochodów wydział finansowo – księgowy powinien wziąć pod

uwagę czynniki podane w znajdującym się poniżej wzorze. uwagę czynniki podane w znajdującym się poniżej wzorze. Taka metoda pozwala na dokładne określenie przyszłych Taka metoda pozwala na dokładne określenie przyszłych

dochodów, ponieważ rozpatruje się je pojedynczo, biorąc pod dochodów, ponieważ rozpatruje się je pojedynczo, biorąc pod uwagę kolejno każdy rok. W tej metodzie bierze się także pod uwagę kolejno każdy rok. W tej metodzie bierze się także pod

uwagę to, jaki wpływ na wysokość każdego z przyszłych uwagę to, jaki wpływ na wysokość każdego z przyszłych dochodów będą miały ewentualne zmiany w przyszłej polityce dochodów będą miały ewentualne zmiany w przyszłej polityce

zarządzania dochodami.zarządzania dochodami.

Lp. Lp. CZYNNIKICZYNNIKI CZYNNOŚĆI ZWIĄZANE Z CZYNNOŚĆI ZWIĄZANE Z ZARZĄDZANIEM I POLITYKĄ ZARZĄDZANIEM I POLITYKĄ

FINANSOWĄ FINANSOWĄ

11 Podstawowa liczba szacunkowa Podstawowa liczba szacunkowa przewidywanych rocznych przewidywanych rocznych

dochodówdochodów

Ustalić Ustalić

22 Zasięg zbierania dochodów Zasięg zbierania dochodów Ściągnąć dochody od większej liczby osób i podmiotów Ściągnąć dochody od większej liczby osób i podmiotów gospodarczych. Zmniejszyć liczbę osób i podmiotów gospodarczych. Zmniejszyć liczbę osób i podmiotów

nielegalnie nie płacących podatków. Zmniejszyć liczbę nielegalnie nie płacących podatków. Zmniejszyć liczbę osób i podmiotów zalegających z płaceniem podatków. osób i podmiotów zalegających z płaceniem podatków.

33 Zmiany w populacji Zmiany w populacji Określić ich wpływ Określić ich wpływ

44 Zmiany w przeciętnym dochodzie Zmiany w przeciętnym dochodzie na osobę na osobę

Określić ich wpływ Określić ich wpływ

55 Inflacja Inflacja Określić ich wpływ Określić ich wpływ

66 Zmiana stawek podatkowych Zmiana stawek podatkowych Dostosować się do zmian Dostosować się do zmian

77 Nowe wydarzenia Nowe wydarzenia Określić/zapisać Określić/zapisać

88 Nowe źródło dochodów Nowe źródło dochodów Przyjąć nowe prawo Przyjąć nowe prawo

99 Zmiana proceduralna Zmiana proceduralna Przyjąć zmiany Przyjąć zmiany

Poniżej znajduje się krótki opis Poniżej znajduje się krótki opis każdego z czynników:każdego z czynników:

1. Podstawowa przewidywalna suma 1. Podstawowa przewidywalna suma dochodów.dochodów.

Suma ta powinna zostać wpisana do linii 1 we Suma ta powinna zostać wpisana do linii 1 we wzorze planowanych dochodów dla każdego z nich wzorze planowanych dochodów dla każdego z nich

oddzielnie. W roku budżetowym + 1 pracownicy oddzielnie. W roku budżetowym + 1 pracownicy wydziału finansowego powinni wpisać ostatnią wydziału finansowego powinni wpisać ostatnią

przewidywalną sumę na rok bieżący. W każdym z przewidywalną sumę na rok bieżący. W każdym z następnych dwóch lat ta podstawowa suma zostaje następnych dwóch lat ta podstawowa suma zostaje

określona na podstawie przewidywania na rok określona na podstawie przewidywania na rok poprzedzający.poprzedzający.

2. Zasięg ściągania wydatków.2. Zasięg ściągania wydatków.

Ten czynnik ściśle wiąże się z planami działania w Ten czynnik ściśle wiąże się z planami działania w celu zwiększenia zasięgu zbierania dowodów, tj. celu zwiększenia zasięgu zbierania dowodów, tj. przybliżenia obecnego stanu ściągania dochodów przybliżenia obecnego stanu ściągania dochodów do jego pełnego wymiaru. Aby umożliwić pełne do jego pełnego wymiaru. Aby umożliwić pełne zastanowienie się na tym krytycznym aspektem zastanowienie się na tym krytycznym aspektem

zarządzania dochodami, wzór pod rozwagę zarządzania dochodami, wzór pod rozwagę pracowników działu finansowego podaje trzy pracowników działu finansowego podaje trzy

tematy:tematy:

a) Ściągać dochody od większej liczy osób i podmiotów a) Ściągać dochody od większej liczy osób i podmiotów

gospodarczych.gospodarczych.

Aby w pełni rozważyć ten czynnik, należy ustalić Aby w pełni rozważyć ten czynnik, należy ustalić w przybliżeniu liczbę osób i podmiotów w przybliżeniu liczbę osób i podmiotów

gospodarczych na danym terenie, które powinny gospodarczych na danym terenie, które powinny płacić podatki, opłaty i składki za usługi. Potem płacić podatki, opłaty i składki za usługi. Potem

należy porównać otrzymaną liczbę z sytuacją należy porównać otrzymaną liczbę z sytuacją bieżącą. Jeżeli istnieje luka, tj. dwie cyfry różnią bieżącą. Jeżeli istnieje luka, tj. dwie cyfry różnią się w znaczny sposób, wtedy należy sformułować się w znaczny sposób, wtedy należy sformułować

plan działania, tak aby objąć zasięgiem także plan działania, tak aby objąć zasięgiem także osoby i podmioty, które dotychczas celowo unikały osoby i podmioty, które dotychczas celowo unikały

płacenia,płacenia,

b) Zmniejszyć liczbę osób i podmiotów b) Zmniejszyć liczbę osób i podmiotów

nielegalnie unikających płacenia.nielegalnie unikających płacenia.

Pracownicy wydziały finansowego podczas studiowania Pracownicy wydziały finansowego podczas studiowania potencjalnych dochodów, muszą wziąć pod uwagę potencjalnych dochodów, muszą wziąć pod uwagę

możliwość, że niektórzy podatnicy, n p. właściciel sklepu możliwość, że niektórzy podatnicy, n p. właściciel sklepu może celo przywłaszczać sobie pewną część podatków od może celo przywłaszczać sobie pewną część podatków od sprzedaży składając fałszywe zeznania. Ponieważ każdy sprzedaży składając fałszywe zeznania. Ponieważ każdy system ściągania dochodów stwarza pewne możliwości system ściągania dochodów stwarza pewne możliwości

(luki) do unikania płacenia, pracownicy wydziału (luki) do unikania płacenia, pracownicy wydziału finansowo – księgowego powinni dokładnie finansowo – księgowego powinni dokładnie

przestudiować procedurę ściągania dochodów razem z przestudiować procedurę ściągania dochodów razem z doświadczonymi rewidentami w celu uściślenia procedur doświadczonymi rewidentami w celu uściślenia procedur

wszędzie tam, gdzie to jest możliwe.wszędzie tam, gdzie to jest możliwe.

c) Zmniejszyć liczbę osób i podmiotów mających zaległości c) Zmniejszyć liczbę osób i podmiotów mających zaległości

w płaceniu.w płaceniu.

W przypadkach przedłużających się wykroczeń, czyli W przypadkach przedłużających się wykroczeń, czyli niepłacenia zaległych podatków, pracownicy niepłacenia zaległych podatków, pracownicy

finansowi powinni rozważyć każdy taki przypadek finansowi powinni rozważyć każdy taki przypadek osobno i jeżeli urzędnicy odpowiedzialni za ściąganie osobno i jeżeli urzędnicy odpowiedzialni za ściąganie

podatków zaniedbali swoje obowiązki, to należy podatków zaniedbali swoje obowiązki, to należy zalecić tryb działania, który nie tylko pozwoliłby na zalecić tryb działania, który nie tylko pozwoliłby na

ściągnięcie zaległych kwot, ale również ściągnięcie zaległych kwot, ale również uniemożliwiłby nowe wykroczenia.uniemożliwiłby nowe wykroczenia.

3. Zmiany w populacji3. Zmiany w populacji

Ogólnie dochody są związane z liczbą ludności, tzn. jeżeli populacja się Ogólnie dochody są związane z liczbą ludności, tzn. jeżeli populacja się zwiększa, powinny się także zwiększyć dochody i odwrotnie, Jednakże zwiększa, powinny się także zwiększyć dochody i odwrotnie, Jednakże

zmiany liczby ludności wcale nie muszą oddziaływać proporcjonalnie na zmiany liczby ludności wcale nie muszą oddziaływać proporcjonalnie na każdy z dochodów. Na przykład wzrost liczby bardzo młodych ludzi każdy z dochodów. Na przykład wzrost liczby bardzo młodych ludzi

(dzieci) w danym terenie miejskim nie będzie miał tego samego wpływu (dzieci) w danym terenie miejskim nie będzie miał tego samego wpływu na podatki za rozrywkę, jak zwiększenie ludzi dorosłych. W na podatki za rozrywkę, jak zwiększenie ludzi dorosłych. W

konsekwencji, pracownicy wydziału finansowego powinni przestudiować konsekwencji, pracownicy wydziału finansowego powinni przestudiować każe ze źródeł dochodu pod kątem czynnika populacji. Aby otrzymać każe ze źródeł dochodu pod kątem czynnika populacji. Aby otrzymać

przewidywania dotyczące przyszłej liczby populacji, wskazane są przewidywania dotyczące przyszłej liczby populacji, wskazane są konsultacje z urzędnikami planowania. Żeby ustalić wpływ zmian w konsultacje z urzędnikami planowania. Żeby ustalić wpływ zmian w

populacji na wielkość dochodów, pracownicy finansowi muszą określić populacji na wielkość dochodów, pracownicy finansowi muszą określić ilościowo stosunki pomiędzy zwiększeniem się populacji i ilościowo stosunki pomiędzy zwiększeniem się populacji i

poszczególnymi dochodami, określając zależne stosunki na osobę, takie poszczególnymi dochodami, określając zależne stosunki na osobę, takie jak na przykład: liczba biletów kinowych na osobę, liczba posiłków w jak na przykład: liczba biletów kinowych na osobę, liczba posiłków w

restauracjach, itd. Te wzajemne korelacje mogą zostać wtedy restauracjach, itd. Te wzajemne korelacje mogą zostać wtedy zastosowane do konkretnego planu zmian w populacji w danym terenie, zastosowane do konkretnego planu zmian w populacji w danym terenie,

w celu uzyskania danych do obliczenia jak dokładnie będą się w celu uzyskania danych do obliczenia jak dokładnie będą się kształtowały dochody zależnie od zmieniającej się liczby ludności. kształtowały dochody zależnie od zmieniającej się liczby ludności.

4. Zmiany w przeciętnym dochodzie 4. Zmiany w przeciętnym dochodzie na osobę.na osobę.

Zmiany w tej dziedzinie mają wpływ na wiele rodzajów dochodów. Zmiany w tej dziedzinie mają wpływ na wiele rodzajów dochodów.

Na przykład, jeżeli podnoszą się przychody, ludzie mają Na przykład, jeżeli podnoszą się przychody, ludzie mają tendencje do zwiększonego korzystania z restauracji i hoteli, tendencje do zwiększonego korzystania z restauracji i hoteli, podróżowania. Ten trend zwiększa dochody, a wiec podatki z podróżowania. Ten trend zwiększa dochody, a wiec podatki z

używania hotelu, restauracji itd., ale pod warunkiem, że używania hotelu, restauracji itd., ale pod warunkiem, że odpowiedni podatek jest dodany do każdego rachunku i odpowiedni podatek jest dodany do każdego rachunku i

odprowadzony do urzędu. Kiedy wzrost rzeczywistej zamożności odprowadzony do urzędu. Kiedy wzrost rzeczywistej zamożności zaczyna oddziaływać na ekonomię poprzez tzw. mnożniki, zaczyna oddziaływać na ekonomię poprzez tzw. mnożniki,

pracownicy wydziału finansowego powinni się skonsultować z pracownicy wydziału finansowego powinni się skonsultować z ekonomistami i ustalić wpływ tego czynnika na dochody. Na ekonomistami i ustalić wpływ tego czynnika na dochody. Na

przykład 2 – procentowy wzrost rzeczywistego dochodu na osobę przykład 2 – procentowy wzrost rzeczywistego dochodu na osobę może spowodować wzrost o 10% w korzystaniu z restauracji. może spowodować wzrost o 10% w korzystaniu z restauracji.

- rezultat mnożnika 5 do 1.- rezultat mnożnika 5 do 1.

5. Inflacja5. Inflacja

Inflacja automatycznie zwiększa dochody oparte Inflacja automatycznie zwiększa dochody oparte na procentowej ilości sprzedaży, pod na procentowej ilości sprzedaży, pod

warunkiem, że ceny te nie są kontrolowane warunkiem, że ceny te nie są kontrolowane przez rząd. Użycie czynnika inflacji do przez rząd. Użycie czynnika inflacji do

dochodów podatnych na inflację wymaga od dochodów podatnych na inflację wymaga od personelu finansowego uprzedniego ustalenia personelu finansowego uprzedniego ustalenia

wysokości inflacji w każdym z trzech wysokości inflacji w każdym z trzech następnych lat. Tak samo jak w przypadku następnych lat. Tak samo jak w przypadku

czynnika nr 4, należy się skonsultować z czynnika nr 4, należy się skonsultować z dobrym ekonomistą.dobrym ekonomistą.

6. Zmiana stawek6. Zmiana stawek

Ten czynnik obejmuje wpływ zmian w kursie stawek na Ten czynnik obejmuje wpływ zmian w kursie stawek na dochody. Najważniejsze są tutaj zmiany w wysokości dochody. Najważniejsze są tutaj zmiany w wysokości

stawek, które odzwierciedlają wpływ inflacji na stawek, które odzwierciedlają wpływ inflacji na podatki, stawki i opłaty usługowe, które są stałe i podatki, stawki i opłaty usługowe, które są stałe i

odnoszą się raczej do obiektów i podmiotów, a nie do odnoszą się raczej do obiektów i podmiotów, a nie do cen. Te dochody nie są podatne na inflację, chyba że cen. Te dochody nie są podatne na inflację, chyba że

zmienia się je celowo, tak aby były podatne na zmienia się je celowo, tak aby były podatne na inflację. Niedostawanie stawek do inflacji jest bardzo inflację. Niedostawanie stawek do inflacji jest bardzo

częstym błędem polityki finansowej wielu częstym błędem polityki finansowej wielu samorządów lokalnych. W konsekwencji wydział samorządów lokalnych. W konsekwencji wydział

finansowo – księgowy musi poświęcić temu finansowo – księgowy musi poświęcić temu zagadnieniu sporo uwagi i opracować plan działania w zagadnieniu sporo uwagi i opracować plan działania w

celu poprawy sytuacji.celu poprawy sytuacji.

7. Nowe okoliczności7. Nowe okoliczności

Ten czynnik powinien zachęcić personel Ten czynnik powinien zachęcić personel finansowy do konsultacji z odpowiednimi finansowy do konsultacji z odpowiednimi

urzędnikami wspólnego ustalenia urzędnikami wspólnego ustalenia charakteru i czasu wydarzeń mogących charakteru i czasu wydarzeń mogących

oddziaływać na dochody przez trzy oddziaływać na dochody przez trzy następne lata objęte przewidywaniami. następne lata objęte przewidywaniami.

8. Nowe źródła dochodów8. Nowe źródła dochodów

Ten czynnik powinien zachęcić personel Ten czynnik powinien zachęcić personel finansowy do poszukiwania nowych finansowy do poszukiwania nowych

źródeł dochodów.źródeł dochodów.

9. Zmiany proceduralne9. Zmiany proceduralne

Ten czynnik powinien zachęcić personel Ten czynnik powinien zachęcić personel finansowy do ustalenia, jaki wpływ będą finansowy do ustalenia, jaki wpływ będą

miały zmiany w przepisach, miały zmiany w przepisach, regulaminach i procedurach innych niż te regulaminach i procedurach innych niż te

odnoszące się do stawek, na wzrost odnoszące się do stawek, na wzrost dochodów lub ich skuteczniejsze dochodów lub ich skuteczniejsze

ściąganie.ściąganie.

Część 3.0 daje miejsc w wielorocznym zestawieniu Część 3.0 daje miejsc w wielorocznym zestawieniu możliwości finansowych na odzwierciedlenie wpływu, możliwości finansowych na odzwierciedlenie wpływu,

jaki będą miały inicjatywy strategicznego planu na jaki będą miały inicjatywy strategicznego planu na dochody. Jak zauważono na początku tego rozdziału, dochody. Jak zauważono na początku tego rozdziału,

proces planowania strategicznego niewątpliwie proces planowania strategicznego niewątpliwie przedstawi propozycje, które zmienią pierwotne przedstawi propozycje, które zmienią pierwotne

założenia użyte do zaplanowania dochodów i założenia użyte do zaplanowania dochodów i wydatków. Co więcej, można oczekiwać, że plan wydatków. Co więcej, można oczekiwać, że plan

pierwszej części przygotowawczej procesu planowania pierwszej części przygotowawczej procesu planowania strategicznego ukaże sprawę finansów strategicznego ukaże sprawę finansów

samorządowych jak problem zasadniczy. Raport planu samorządowych jak problem zasadniczy. Raport planu strategicznego powinien zawierać zestawienie strategicznego powinien zawierać zestawienie

uzupełnione na bieżąco i posiadać pozycje opisujące uzupełnione na bieżąco i posiadać pozycje opisujące przewidziany wpływ zaleceń planu na dostępność przewidziany wpływ zaleceń planu na dostępność środków finansowych. Tabela 5.3 zawiera wzór do środków finansowych. Tabela 5.3 zawiera wzór do

podawania wypływu inicjatyw planu strategicznego na podawania wypływu inicjatyw planu strategicznego na dochody i wydatki.dochody i wydatki.

Kolumna D tabeli 5.1 pokazuje procenty, które obliczane Kolumna D tabeli 5.1 pokazuje procenty, które obliczane na zasadzie założonej stawki zmiany rocznej z liczby roku na zasadzie założonej stawki zmiany rocznej z liczby roku budżetowego (traktowanej jako podstawa) poprzez budżet budżetowego (traktowanej jako podstawa) poprzez budżet roku + 3.roku + 3. Te procenty mają pokazać rezultaty planowania Te procenty mają pokazać rezultaty planowania

zgodnie z RPMAP – podejściem zalecanym w tym zgodnie z RPMAP – podejściem zalecanym w tym rozdziale. Nie powinny być one jednak używane do rozdziale. Nie powinny być one jednak używane do

przewidywania wysokości dochodów.przewidywania wysokości dochodów.

Część 4.1 tabeli przesuwa do przodu cała Część 4.1 tabeli przesuwa do przodu cała liczbę planowanych dochodów z ostatniej linii liczbę planowanych dochodów z ostatniej linii

tabeli 5.1 i daje miejsce na przewidywanie tabeli 5.1 i daje miejsce na przewidywanie dotacje („granty” i dotacje od rządu i innych dotacje („granty” i dotacje od rządu i innych

dawców) i oblicza wysokość funduszy dawców) i oblicza wysokość funduszy otrzymanych ze źródeł innych niż podanych w otrzymanych ze źródeł innych niż podanych w tabeli 5.1 Ponieważ źródła te są zwykle trudne tabeli 5.1 Ponieważ źródła te są zwykle trudne

do przewidzenia, personel finansowy do przewidzenia, personel finansowy powinien być raczej umiarkowany w powinien być raczej umiarkowany w

przewidywaniu dochodów zależnych od przewidywaniu dochodów zależnych od dotacji i innych źródeł.dotacji i innych źródeł.

Część 5.0 ma być użyta do zapisania wysokości Część 5.0 ma być użyta do zapisania wysokości otrzymanych pożyczek, przeznaczonych na otrzymanych pożyczek, przeznaczonych na

sfinansowanie projektów już zaplanowanych do sfinansowanie projektów już zaplanowanych do realizacji w ciągu okresu obejmującego okres realizacji w ciągu okresu obejmującego okres

planowania. We wzorze kwoty wysokości pożyczek planowania. We wzorze kwoty wysokości pożyczek dla roku budżetowego + 1 poprzez rok +3 są dla roku budżetowego + 1 poprzez rok +3 są

zarezerwowane na finansowanie spodziewanych zarezerwowane na finansowanie spodziewanych nakładów kapitałowych pokazanych w części 7.0.nakładów kapitałowych pokazanych w części 7.0.

Część 6.0 pokazuje planowanie wydatki bieżące. Część 6.0 pokazuje planowanie wydatki bieżące. Byłoby najlepiej, aby te wydatki zostały ustalone Byłoby najlepiej, aby te wydatki zostały ustalone

przez odpowiedzialnych urzędników zajmujących się przez odpowiedzialnych urzędników zajmujących się programem. programem.

(We wzorze zostały pokazane amerykańskie (We wzorze zostały pokazane amerykańskie klasyfikacji, lecz mają one tylko znaczenie klasyfikacji, lecz mają one tylko znaczenie

przykładowe. Użytkownicy tego wzoru używają przykładowe. Użytkownicy tego wzoru używają oczywiście odpowiednich klasyfikacji).oczywiście odpowiednich klasyfikacji).

Część 7.0 to miejsce na przewidywane koszty Część 7.0 to miejsce na przewidywane koszty obsługi długu bieżącego, tj. zobowiązania na obsługi długu bieżącego, tj. zobowiązania na

koniec roku budżetowego. Nakłady kapitałowe koniec roku budżetowego. Nakłady kapitałowe (7.2) ukazują przewidywanie koszty projektów, (7.2) ukazują przewidywanie koszty projektów, które mają być podjęte bez względu na wynik które mają być podjęte bez względu na wynik

procesu planowania strategicznego.procesu planowania strategicznego.

Część 8.0 służy zestawieniu na wpisanie wpływu propozycji Część 8.0 służy zestawieniu na wpisanie wpływu propozycji zawartych w planie strategicznym na wydatki, m.in. obsługę zawartych w planie strategicznym na wydatki, m.in. obsługę

długu. który będzie musiał być spłacony w trzyletnim okresie, długu. który będzie musiał być spłacony w trzyletnim okresie, objętym przewidywaniami w wyniku wykonywania planu objętym przewidywaniami w wyniku wykonywania planu strategicznego. Na początku tego rozdziału zauważono, że strategicznego. Na początku tego rozdziału zauważono, że proces planowania strategicznego niewątpliwie przedstawi proces planowania strategicznego niewątpliwie przedstawi

propozycję, które zmienią pierwotne założenia użyte do propozycję, które zmienią pierwotne założenia użyte do planowania przyszłych dochodów i wydatków. Można się planowania przyszłych dochodów i wydatków. Można się

spodziewać, iż plan części przygotowawczej procesu spodziewać, iż plan części przygotowawczej procesu planowania strategicznego odniesie się do kwestii związanych planowania strategicznego odniesie się do kwestii związanych

z wydajnością lub skutecznością już istniejących usług z wydajnością lub skutecznością już istniejących usług oferowanych przez lokalny samorząd. Raport planu oferowanych przez lokalny samorząd. Raport planu

strategicznego powinien zawierać zestawienie z wypełnionymi strategicznego powinien zawierać zestawienie z wypełnionymi pozycjami pokazującymi przewidywany wpływ zaleceń planu pozycjami pokazującymi przewidywany wpływ zaleceń planu

na pierwotną sumę planowanych wydatków. Tabela 5.3 na pierwotną sumę planowanych wydatków. Tabela 5.3 podaje wzór na zapisanie wpływu inicjatyw planu podaje wzór na zapisanie wpływu inicjatyw planu

strategicznego na dochody i wydatki.strategicznego na dochody i wydatki.

Część 9.0 pokazuje kwotę netto, która pozostaje Część 9.0 pokazuje kwotę netto, która pozostaje po odcięciu wszystkich wydatków od wszystkich po odcięciu wszystkich wydatków od wszystkich

dochodów. Te kwoty są przedmiotem dochodów. Te kwoty są przedmiotem najwyższego zainteresowania dla członków najwyższego zainteresowania dla członków

zespołu planowania strategicznego, jako że te zespołu planowania strategicznego, jako że te właśnie fundusze mogą być wykorzystane właśnie fundusze mogą być wykorzystane

strategicznie albo jako wypłaty gotówkowe, albo strategicznie albo jako wypłaty gotówkowe, albo jako rezerwa do obsługi długu zaciągniętego na jako rezerwa do obsługi długu zaciągniętego na

finansowanie inicjatyw planu strategicznego.finansowanie inicjatyw planu strategicznego.

Część 10.0 pozwala na wpisanie rezultatów Część 10.0 pozwala na wpisanie rezultatów wyliczenia związanego z obliczeniem, zdolności wyliczenia związanego z obliczeniem, zdolności do zaciągania kredytów. W tym wzorze rezerwy do zaciągania kredytów. W tym wzorze rezerwy pokazane na każdy rok w części 9.0 są używane pokazane na każdy rok w części 9.0 są używane

jako wskaźniki kwot, które mogą być jako wskaźniki kwot, które mogą być udostępnione do zapłacenia kwoty pożyczki i udostępnione do zapłacenia kwoty pożyczki i

odsetek nowego długu. Oczywiście nowa odsetek nowego długu. Oczywiście nowa pożyczka, która może być spłacona tymi sumami, pożyczka, która może być spłacona tymi sumami,

jest zależna od planu amortyzacji, wysokości jest zależna od planu amortyzacji, wysokości odsetek i polityki rządu do współczynnika odsetek i polityki rządu do współczynnika

obsługi długu. Dokładne zalecenia jak stosować obsługi długu. Dokładne zalecenia jak stosować wzór zawierający wszystkie te główne zmienne są wzór zawierający wszystkie te główne zmienne są

zaprezentowane w następnej części tego zaprezentowane w następnej części tego rozdziału.rozdziału.

5.3 Obliczanie zdolności kredytowej5.3 Obliczanie zdolności kredytowej

Wielokrotnie podczas procesu planowania Wielokrotnie podczas procesu planowania strategicznego zespół będzie brał pod uwagę strategicznego zespół będzie brał pod uwagę projekty, które mogą zostać sfinansowane z projekty, które mogą zostać sfinansowane z

pożyczek. Poniższy wybór podaje szybki sposób pożyczek. Poniższy wybór podaje szybki sposób na obliczenie kwoty, która może zostać na obliczenie kwoty, która może zostać

pożyczona, pod warunkiem, że znane są sumy pożyczona, pod warunkiem, że znane są sumy bilansów kwot bez zobowiązań, które mogą być bilansów kwot bez zobowiązań, które mogą być

użyte do spłacenia kapitału z odsetkami w użyte do spłacenia kapitału z odsetkami w obowiązującym terminie.obowiązującym terminie.

YY

——————— ——————— = X (wysokość pożyczki)= X (wysokość pożyczki)

(1/n + i) x DCR(1/n + i) x DCR

Gdzie:Gdzie:

Y- kwota będąca do dyspozycji, aby spłacić zobowiązania obsługi długu – kapitał Y- kwota będąca do dyspozycji, aby spłacić zobowiązania obsługi długu – kapitał razem z odsetkami,razem z odsetkami,

„„n” – okres pożyczki w latach,n” – okres pożyczki w latach,

„„i” – stopa procentowa,i” – stopa procentowa,

DCR – współczynnik obsługi długu,DCR – współczynnik obsługi długu,

Współczynnik obsługi długu jest to stosunek, wyrażony w procentach, kwoty Współczynnik obsługi długu jest to stosunek, wyrażony w procentach, kwoty potrzebnej do spłacenia pożyczki (kapitału z odsetkami) do kwoty, która jest do potrzebnej do spłacenia pożyczki (kapitału z odsetkami) do kwoty, która jest do dyspozycji do spłacenia tej pożyczki.dyspozycji do spłacenia tej pożyczki.

PRZYKŁADPRZYKŁAD

Lokalny samorząd chce uzyskać pożyczkę w wysokości 1 790 000 $ na 10 Lokalny samorząd chce uzyskać pożyczkę w wysokości 1 790 000 $ na 10 lat, przy stopie oprocentowania 10%. Jeżeli pożyczka dojdzie do skutku, lat, przy stopie oprocentowania 10%. Jeżeli pożyczka dojdzie do skutku, to w pierwszym roku obsługa długu wyniesie 358 000 $ (179 000 $ na to w pierwszym roku obsługa długu wyniesie 358 000 $ (179 000 $ na spłatę kapitału i 179 000 $ na spłatę odsetek). W drugim roku będzie to spłatę kapitału i 179 000 $ na spłatę odsetek). W drugim roku będzie to 340 000 $, w trzecim – 322 00 $, itd., aż cała pożyczka zostanie spłacona. 340 000 $, w trzecim – 322 00 $, itd., aż cała pożyczka zostanie spłacona. Jeżeli w pierwszym roku samorząd ten spodziewa się, że będzie w Jeżeli w pierwszym roku samorząd ten spodziewa się, że będzie w posiadaniu kwoty, wolnej od zobowiązań i większej lub równej kwocie posiadaniu kwoty, wolnej od zobowiązań i większej lub równej kwocie potrzebnej do spłacenia kapitału i odsetek (w naszym przypadku jest to potrzebnej do spłacenia kapitału i odsetek (w naszym przypadku jest to 358 000 $, to można powiedzieć, że w takim przypadku współczynnik 358 000 $, to można powiedzieć, że w takim przypadku współczynnik obsługi długu wyniesie co najmniej jeden (1.0). obsługi długu wyniesie co najmniej jeden (1.0).

Obliczenie zakłada, że samorząd dysponuje kwotą w wysokości 537 000 Obliczenie zakłada, że samorząd dysponuje kwotą w wysokości 537 000 $, wolną od zobowiązań, którą można przeznaczyć na spłacenie w terminie $, wolną od zobowiązań, którą można przeznaczyć na spłacenie w terminie kapitału i odsetek pożyczki. W rzeczywistości należy spłacić kwotę w kapitału i odsetek pożyczki. W rzeczywistości należy spłacić kwotę w wysokości 358 000 $, tak że w tym przypadku współczynnik obsługi długu wysokości 358 000 $, tak że w tym przypadku współczynnik obsługi długu wzrośnie do 1,5 czyli należy zużyć jedynie 2/3 kwoty, która została wzrośnie do 1,5 czyli należy zużyć jedynie 2/3 kwoty, która została przeznaczona na spłatę długu.przeznaczona na spłatę długu.

Można to obliczyć następująco:Można to obliczyć następująco:

537 000 (kwota do dyspozycji)537 000 (kwota do dyspozycji)

───────────────── ───────────────── = 1,5 (współczynnik obsługi = 1,5 (współczynnik obsługi długu)długu)

358 000 (kwota długu)358 000 (kwota długu)

Współczynniki obsługi długu są zwykle ustalane na Współczynniki obsługi długu są zwykle ustalane na wyższym poziomie niż jeden (1,0), czyli na absolutnym wyższym poziomie niż jeden (1,0), czyli na absolutnym minimum. Robi się tak dlatego, aby zapobiegać sytuacjom, w minimum. Robi się tak dlatego, aby zapobiegać sytuacjom, w których samorządy lokalne zaciągają długi trudne lub których samorządy lokalne zaciągają długi trudne lub niemożliwe do spłacenia w terminie. We wzorze pokazanym niemożliwe do spłacenia w terminie. We wzorze pokazanym

w tabeli 5.2 współczynnik obsługi długu wynosi 1.5.w tabeli 5.2 współczynnik obsługi długu wynosi 1.5.

Ćwiczenie praktyczne:Ćwiczenie praktyczne: YY

——————— ——————— = X (wysokość pożyczki)= X (wysokość pożyczki)

(1/n + i) x DCR(1/n + i) x DCR

Gdzie:Gdzie:

Y- 537 000 ( kwota dyspozycji przeznaczona na spłacenie zobowiązania Y- 537 000 ( kwota dyspozycji przeznaczona na spłacenie zobowiązania obsługi obsługi

długu - kapitał razem z odsetkami),długu - kapitał razem z odsetkami),

n – 10 (termin spłaty długu wyrażony w latach),n – 10 (termin spłaty długu wyrażony w latach),

i – 10% (stopa procentowa),i – 10% (stopa procentowa),

DCR – współczynnik obsługi długu.DCR – współczynnik obsługi długu.

357 000357 000

———————— ———————— = 1 700 000 (wysokość pożyczki)= 1 700 000 (wysokość pożyczki)

(1/10 + 0,1) * 1,5(1/10 + 0,1) * 1,5

TABELA 5.3TABELA 5.3WIELOLETNIE MOŻLIWOŚCI FINANSOWE:WIELOLETNIE MOŻLIWOŚCI FINANSOWE:Wzór do zapisania wpływu propozycji planu Wzór do zapisania wpływu propozycji planu strategicznego na planowany budżetstrategicznego na planowany budżet

PROGRAM/PROJEKT……………………………………PROGRAM/PROJEKT……………………………………………………………………………………………………NAZWISKO OSOBY SPORZĄDZAJĄCEJ NAZWISKO OSOBY SPORZĄDZAJĄCEJ KOSZTORYS…………………………….KOSZTORYS…………………………….

BUDŻETROK + 1

BUDŻET ROK + 1

BUDŻETROK + 1

DOCHODYDodatki +PodatkiOpłaty za usługiDotacje/ „granaty”

Odliczenia –PodatkiOpłaty za usługiDotacje/ „granty”

WYDATKIDodatki +Spłata długuOdsetkiOperacje bieżąceObsługa i utrzymanie

Odliczenia – Operacje bieżąceObsługa i utrzymanie

Wydatki nettoDochodyminus wydatki

TABELA 5.4 TABELA 5.4 WIELOLETNIE MOŻLIWOŚCI FINANSOWEWIELOLETNIE MOŻLIWOŚCI FINANSOWEOBSŁUGA DŁUGÓW (odniesienie do TABELI 5.2 linia 10.0 OBSŁUGA DŁUGÓW (odniesienie do TABELI 5.2 linia 10.0 Kolumna EKolumna E))

ROK BUDŻETOWY

REALIZACJA PLANU STRATEGICZNEGO

KWOTA WYJŚCIOWA

DŁUG NA DZIEŃ 31.12

SPŁATA ODSETEK

RAZEM

RB + 1 1 790 000RB + 2 179 000 1 611 000 179 000 358 000RB + 3 179 000 1 432 000 161 100 340 100RB + 4 179 000 1 253 000 143 200 322 200RB + 5 179 000 1 074 000 125 300 304 300RB + 6 179 000 895 000 107 400 286 400RB + 7 179 000 716 000 89 500 268 500RB + 8 179 000 537 000 71 600 250 600RB + 9 179 000 358 000 53 700 232 700RB + 10 179 000 179 000 35 800 214 800RB + 11 179 000 0 17 900 196 900

RAZEM ——————————————————————————————————————————————

1 790 000 984 500 2 774 500

5.4 Zalety i wady tradycyjnych 5.4 Zalety i wady tradycyjnych źródeł środków finansowychźródeł środków finansowych

Przychody własnePrzychody własne

Głównym źródłem przychodów państwa są podatki. Głównym źródłem przychodów państwa są podatki. Finansowanie rozwoju infrastruktury z podatków jest Finansowanie rozwoju infrastruktury z podatków jest

najbardziej uzasadnione wówczas, gdy administracyjne koszty najbardziej uzasadnione wówczas, gdy administracyjne koszty ściągania podatków są niższe od administracyjnych kosztów ściągania podatków są niższe od administracyjnych kosztów pobierania opłat od odbiorców. Dotyczy to przede wszystkim pobierania opłat od odbiorców. Dotyczy to przede wszystkim

usług infrastrukturalnych o charakterze publicznym (tj. usług usług infrastrukturalnych o charakterze publicznym (tj. usług świadczonych na rzecz całej społeczności), a zatem finansowanie świadczonych na rzecz całej społeczności), a zatem finansowanie

tych usług jest najbardziej efektywne, jeśli odbywa się za tych usług jest najbardziej efektywne, jeśli odbywa się za pośrednictwem istniejącego systemu podatkowego. pośrednictwem istniejącego systemu podatkowego.

Finansowania za pośrednictwem podatków nie zaleca się w Finansowania za pośrednictwem podatków nie zaleca się w sytuacjach, w których powstaje problem nieracjonalnego i sytuacjach, w których powstaje problem nieracjonalnego i

nieoszczędnego korzystania z określonych usług. Dzieje się tak nieoszczędnego korzystania z określonych usług. Dzieje się tak na przykład przy stosowaniu zryczałtowanego opodatkowania na przykład przy stosowaniu zryczałtowanego opodatkowania

rolników z tytułu korzystania z sieci irygacyjnej, zamiast rolników z tytułu korzystania z sieci irygacyjnej, zamiast pobierania opłat za rzeczywiste zużycie wody irygacyjnej.pobierania opłat za rzeczywiste zużycie wody irygacyjnej.

Kredyty i pożyczkiKredyty i pożyczki Długoterminowe kredyty i pożyczki są źródłem środków, których Długoterminowe kredyty i pożyczki są źródłem środków, których

wykorzystanie przewidziane jest w chwili obecnej, a spłata w wykorzystanie przewidziane jest w chwili obecnej, a spłata w przyszłości. Zaciągnięcie kredytu lub pożyczki stwarza dla przyszłych przyszłości. Zaciągnięcie kredytu lub pożyczki stwarza dla przyszłych

budżetów rygorystyczne ograniczenia finansowe, zatem z tego typu budżetów rygorystyczne ograniczenia finansowe, zatem z tego typu środków należy korzystać w sposób rozsądny i gruntownie środków należy korzystać w sposób rozsądny i gruntownie

przemyślany. Najważniejszą zasadą w zaciąganiu kredytów i pożyczek przemyślany. Najważniejszą zasadą w zaciąganiu kredytów i pożyczek jest to, aby termin spłaty nie był dłuższy od okresu użytkowania jest to, aby termin spłaty nie był dłuższy od okresu użytkowania finansowej inwestycji. Finansowanie inwestycji kapitałowych w finansowej inwestycji. Finansowanie inwestycji kapitałowych w

zakresie rozbudowy ma następujące zalety:zakresie rozbudowy ma następujące zalety:

pozwala na złagodzenie trudności w zakresie przepływów pieniężnych pozwala na złagodzenie trudności w zakresie przepływów pieniężnych w przypadku dużych inwestycji,w przypadku dużych inwestycji,

pozwala na przesunięcie części obciążenia finansowego do czasu, aż pozwala na przesunięcie części obciążenia finansowego do czasu, aż zrealizowane inwestycje zaczną przynosić dochody.zrealizowane inwestycje zaczną przynosić dochody.

Finansowanie za pomocą kredytów i Finansowanie za pomocą kredytów i pożyczek napotyka się następujące pożyczek napotyka się następujące

głównie przeszkody:głównie przeszkody:

brak zdolności kredytowej wielu publicznych brak zdolności kredytowej wielu publicznych dostawców obiektów i urządzeń dostawców obiektów i urządzeń infrastrukturalnych zwłaszcza na szczeblu infrastrukturalnych zwłaszcza na szczeblu lokalnym,lokalnym,

niski stopień rozwoju rynków długoterminowych niski stopień rozwoju rynków długoterminowych środków finansowych, zwłaszcza w wielu krajach środków finansowych, zwłaszcza w wielu krajach rozwijających się.rozwijających się.

Przesunięcia między budżetowePrzesunięcia między budżetowe

Przesunięcia środków budżetowych następują często z ogólnego Przesunięcia środków budżetowych następują często z ogólnego funduszu władz centralnych i w przypadku niedoborów środków funduszu władz centralnych i w przypadku niedoborów środków budżetowych redukowane są w pierwszej kolejności. Środki te nie budżetowych redukowane są w pierwszej kolejności. Środki te nie

powiększają zasobów władz państwowych, są jedynie przesuwane od powiększają zasobów władz państwowych, są jedynie przesuwane od władz jednego szczebla do władz innego szczebla.władz jednego szczebla do władz innego szczebla.

Finansowanie funkcjonowania i utrzymania obiektów i urządzeń Finansowanie funkcjonowania i utrzymania obiektów i urządzeń infrastrukturalnych poprzez przesunięcia między budżetowe ma infrastrukturalnych poprzez przesunięcia między budżetowe ma

następujące wady:następujące wady:

niepewność – przesunięcia między budżetowe nie są pewnym źródłem niepewność – przesunięcia między budżetowe nie są pewnym źródłem środków, bowiem decyzją rządu mogą być w każdej chwili środków, bowiem decyzją rządu mogą być w każdej chwili ograniczone lub wstrzymane. ograniczone lub wstrzymane.

brak korzyści politycznych – finansowanie utrzymania istniejących brak korzyści politycznych – finansowanie utrzymania istniejących obiektów nie przynosi rządzącej partii lub koalicji tak wielu korzyści obiektów nie przynosi rządzącej partii lub koalicji tak wielu korzyści politycznych, jak finansowanie nowych inwestycji kapitałowych.politycznych, jak finansowanie nowych inwestycji kapitałowych.

Pomoc rządowa innych państwPomoc rządowa innych państw

Podstawową zaletą środków z pomocy rządowej innych państw jest to, Podstawową zaletą środków z pomocy rządowej innych państw jest to, że odciążają one krajowe źródła. Niemniej jednak inwestycje że odciążają one krajowe źródła. Niemniej jednak inwestycje finansowane ze środków innych państw charakteryzują się dużym finansowane ze środków innych państw charakteryzują się dużym prawdopodobieństwem podejmowania przez krajowych wykonawców prawdopodobieństwem podejmowania przez krajowych wykonawców mniej racjonalnych decyzji. Prawdopodobieństwo to wynika z częstego mniej racjonalnych decyzji. Prawdopodobieństwo to wynika z częstego nacisku strony zapewniającej fundusze na przyjęcie norm lub środków nacisku strony zapewniającej fundusze na przyjęcie norm lub środków technicznych, które w innym przypadku uznane byłyby za technicznych, które w innym przypadku uznane byłyby za nieodpowiednie lub nieefektywne.nieodpowiednie lub nieefektywne.

Środki finansowe z sektora prywatnegoŚrodki finansowe z sektora prywatnego

Patrz: Koszty i korzyści wykorzystania prywatnych środków Patrz: Koszty i korzyści wykorzystania prywatnych środków kapitałowych)kapitałowych)

Opłaty odbiorcówOpłaty odbiorców Główne korzyści wynikające z finansowania infrastruktury Główne korzyści wynikające z finansowania infrastruktury

środkami z opłat odbiorców są następujące:środkami z opłat odbiorców są następujące:

opłaty odbiorców stanowią najpewniejsze źródło środków, opłaty odbiorców stanowią najpewniejsze źródło środków, pod warunkiem że wysokość opłat jest wystarczająco pod warunkiem że wysokość opłat jest wystarczająco wysoka, aby zapewnić niezbędne przychody,wysoka, aby zapewnić niezbędne przychody,

ustalenie opłat na poziomie odpowiadającym krańcowym ustalenie opłat na poziomie odpowiadającym krańcowym kosztom wytwarzania i dystrybucji usług pozwala na kosztom wytwarzania i dystrybucji usług pozwala na osiągnięcie większej efektywności ekonomicznej,osiągnięcie większej efektywności ekonomicznej,

opłaty stosuje się wyłącznie wobec użytkowników usług opłaty stosuje się wyłącznie wobec użytkowników usług infrastrukturalnych; nie ponoszą ich mieszkańcy nie infrastrukturalnych; nie ponoszą ich mieszkańcy nie korzystający z infrastruktury komunalnej,korzystający z infrastruktury komunalnej,

Finansowanie inwestycji z opłat Finansowanie inwestycji z opłat odbiorców ma następujące wady:odbiorców ma następujące wady:

wpływy z opłat odbiorców mogą okazać się niewystarczające. Przypadek taki wpływy z opłat odbiorców mogą okazać się niewystarczające. Przypadek taki zachodzi n p. w sytuacji, gdy brak jest odpowiednich mechanizmów egzekwowania zachodzi n p. w sytuacji, gdy brak jest odpowiednich mechanizmów egzekwowania opłat lub gdy stawki opłat nie odzwierciedlają kosztów,opłat lub gdy stawki opłat nie odzwierciedlają kosztów,

zbyt małe wpływy mogą być skutkiem niskiego zapotrzebowania na usługi, nie zbyt małe wpływy mogą być skutkiem niskiego zapotrzebowania na usługi, nie pozwalającego na uzyskanie założonej skali efektu ekonomicznego oraz braku pozwalającego na uzyskanie założonej skali efektu ekonomicznego oraz braku powiązania wysokości stawek i opłat i rzeczywistymi kosztami,powiązania wysokości stawek i opłat i rzeczywistymi kosztami,

określenie cen niektórych usług, n p. odprowadzania ścieków lub wywozu śmieci, określenie cen niektórych usług, n p. odprowadzania ścieków lub wywozu śmieci, może być utrudnione ze względu na możliwość zniechęcenia odbiorców do może być utrudnione ze względu na możliwość zniechęcenia odbiorców do korzystania z tych usług.korzystania z tych usług.

dążenie do wzrostu efektywności przez nałożenie określonych stawek opłat często dążenie do wzrostu efektywności przez nałożenie określonych stawek opłat często koliduje z dążeniem do urzeczywistnienia zasady równości społecznej. Istnieje kilka koliduje z dążeniem do urzeczywistnienia zasady równości społecznej. Istnieje kilka sposobów uwzględnienia kwestii równości w strukturze cen usług bez znacznego sposobów uwzględnienia kwestii równości w strukturze cen usług bez znacznego pogorszenia efektywności. Cel ten można osiągnąć uzależniając np. wysokość pogorszenia efektywności. Cel ten można osiągnąć uzależniając np. wysokość stawek opłat od dochodu odbiorcy.stawek opłat od dochodu odbiorcy.

5.5 Formy kapitałowego udziału 5.5 Formy kapitałowego udziału sektora prywatnego w sektora prywatnego w finansowaniu rozwoju finansowaniu rozwoju

infrastruktury:infrastruktury:

Finansowanie rozwoju infrastruktury Finansowanie rozwoju infrastruktury komunalnej z prywatnych środków komunalnej z prywatnych środków

kapitałowych jest możliwe, jeśli podmioty kapitałowych jest możliwe, jeśli podmioty mają prawo własności lub współwłasności mają prawo własności lub współwłasności

inwestycji infrastrukturalnych. Dwie inwestycji infrastrukturalnych. Dwie najczęściej stosowane formy najczęściej stosowane formy

zaangażowania prywatnego kapitału w zaangażowania prywatnego kapitału w rozbudowie infrastruktury obejmują rozbudowie infrastruktury obejmują

umowy typu BOT oraz koncesje.umowy typu BOT oraz koncesje.

Koncepcja BOTKoncepcja BOT

Układ typu BOT stanowi formę finansowania inwestycji polegającą Układ typu BOT stanowi formę finansowania inwestycji polegającą na tym, że firma prywatna, najczęściej międzynarodowe konsorcjum na tym, że firma prywatna, najczęściej międzynarodowe konsorcjum finansowo – budowlane, zobowiązuje się zapewnić środki finansowe, finansowo – budowlane, zobowiązuje się zapewnić środki finansowe,

wybudować oraz prowadzić określone obiekty lub urządzenia wybudować oraz prowadzić określone obiekty lub urządzenia infrastrukturalne przez uzgodniony wcześniej okres, podczas którego infrastrukturalne przez uzgodniony wcześniej okres, podczas którego

państwo lub samorząd lokalny sprawuje rolę regulacyjno – nadzorczą.państwo lub samorząd lokalny sprawuje rolę regulacyjno – nadzorczą.

Inwestycje na bazie umów typu BOT zaprojektowane są tak, aby Inwestycje na bazie umów typu BOT zaprojektowane są tak, aby przynosić dochody wystarczające na pokrycie kosztów inwestycyjnych przynosić dochody wystarczające na pokrycie kosztów inwestycyjnych

i operacyjnych oraz zapewnić stosowany poziom zysku z i operacyjnych oraz zapewnić stosowany poziom zysku z zainwestowanych środków, zwykle w wysokości 15 – 20%. Po zainwestowanych środków, zwykle w wysokości 15 – 20%. Po

wygaśnięciu umowy, zazwyczaj po 15 – 15 latach, dane obiekty lub wygaśnięciu umowy, zazwyczaj po 15 – 15 latach, dane obiekty lub urządzenia przekazywane państwu lub samorządowi lokalnemu. urządzenia przekazywane państwu lub samorządowi lokalnemu.

Inwestycje na zasadzie BOT muszą zwykle posiadać wymagane przez Inwestycje na zasadzie BOT muszą zwykle posiadać wymagane przez kredytodawców i wykonawców gwarancje rządowe. kredytodawców i wykonawców gwarancje rządowe.

Struktura rozwiązań i umów typu BOT zależy od Struktura rozwiązań i umów typu BOT zależy od konkretnej inwestycji, a ryzyko inwestycyjne jest rozkładane konkretnej inwestycji, a ryzyko inwestycyjne jest rozkładane między wierzycieli, gwarantów i wykonawców robót. Sposób między wierzycieli, gwarantów i wykonawców robót. Sposób rozłożenia ryzyka inwestycyjnego decyduje o atrakcyjności rozłożenia ryzyka inwestycyjnego decyduje o atrakcyjności przedsięwzięcia dla jego uczestników. Rozwiązania typu BOT przedsięwzięcia dla jego uczestników. Rozwiązania typu BOT nie są zbyt często stosowane w krajach rozwijających się ze nie są zbyt często stosowane w krajach rozwijających się ze względu na następujące czynniki:względu na następujące czynniki:

brak stosowanych norm regulacyjnych, brak stosowanych norm regulacyjnych,

trudny przebieg i długotrwałość procesu negocjacji trudny przebieg i długotrwałość procesu negocjacji warunków.warunków.

Niemniej jednak inwestycje na zasadzie BOT stanowią Niemniej jednak inwestycje na zasadzie BOT stanowią najistotniejszy mechanizm inicjacji procesu zmian w krajach najistotniejszy mechanizm inicjacji procesu zmian w krajach lub sektorach nie posiadających dużego doświadczenia w lub sektorach nie posiadających dużego doświadczenia w zakresie realizacji inwestycji infrastrukturalnych przy zakresie realizacji inwestycji infrastrukturalnych przy udziale podmiotów i środków prywatnych.udziale podmiotów i środków prywatnych.

KoncesjeKoncesje

Koncesje stanowią starszą formę koncepcji BOT. W ramach koncesji Koncesje stanowią starszą formę koncepcji BOT. W ramach koncesji między prywatną firmą a państwem lub samorządem lokalnym między prywatną firmą a państwem lub samorządem lokalnym

zawiera się umowę o budowę lub rozbudowę i prowadzenie obiektów zawiera się umowę o budowę lub rozbudowę i prowadzenie obiektów lub urządzeń infrastrukturalnych. Umowę podpisuje się na określony lub urządzeń infrastrukturalnych. Umowę podpisuje się na określony czas, w którym firma prywatna ponosi ryzyko handlowe związane z czas, w którym firma prywatna ponosi ryzyko handlowe związane z

realizowaną inwestycją. Firma wnosi na rzecz państwa opłatę realizowaną inwestycją. Firma wnosi na rzecz państwa opłatę koncesyjną i ponosi wszelkie nakłady inwestycyjne i koszty koncesyjną i ponosi wszelkie nakłady inwestycyjne i koszty

utrzymania podczas obowiązywania koncesji. Wynagrodzeniem firmy utrzymania podczas obowiązywania koncesji. Wynagrodzeniem firmy są wpływy z opłat odbiorców za świadczone usługi. Umowy koncesyjne są wpływy z opłat odbiorców za świadczone usługi. Umowy koncesyjne podpisuje się na okres wystarczająco długi, aby otrzymujący koncesję podpisuje się na okres wystarczająco długi, aby otrzymujący koncesję

mógł uzyskać zwrot poniesionych nakładów.mógł uzyskać zwrot poniesionych nakładów. Strona umowna koncesji i koncepcji BOT jest dość podobna. Strona umowna koncesji i koncepcji BOT jest dość podobna.

Rozwiązanie typu BOT skupia się bardziej na rozwoju infrastruktury, Rozwiązanie typu BOT skupia się bardziej na rozwoju infrastruktury, natomiast umowa koncesyjna kładzie większy nacisk na zarządzanie natomiast umowa koncesyjna kładzie większy nacisk na zarządzanie

obiektami i urządzeniami infrastrukturalnymi.obiektami i urządzeniami infrastrukturalnymi.

5.6 Koszty i korzyści 5.6 Koszty i korzyści wykorzystania prywatnych wykorzystania prywatnych

środków kapitałowychśrodków kapitałowych

W sytuacji udziału kapitału prywatnego w finansowaniu W sytuacji udziału kapitału prywatnego w finansowaniu budowy i utrzymaniu infrastruktury komunalnej nie da się budowy i utrzymaniu infrastruktury komunalnej nie da się

uniknąć dyskusji na temat ochrony interesu publicznego:uniknąć dyskusji na temat ochrony interesu publicznego:

wykonawcy i wierzyciele przedsięwzięć inwestycyjnych wykazują wykonawcy i wierzyciele przedsięwzięć inwestycyjnych wykazują naturalną skłonność do poszukiwania metod kompensacji naturalną skłonność do poszukiwania metod kompensacji nieuniknionego ryzyka inwestycyjnego i wysokich kosztów związanych nieuniknionego ryzyka inwestycyjnego i wysokich kosztów związanych z koniecznością przygotowania i negocjowania transakcji i z koniecznością przygotowania i negocjowania transakcji i prywatnych środków finansowych. Tendencja ta znajduje przełożenie prywatnych środków finansowych. Tendencja ta znajduje przełożenie w postaci wyższych cen usług infrastrukturalnych;w postaci wyższych cen usług infrastrukturalnych;

jeśli wyboru inwestycji w zakresie infrastruktury dokonuje sektor jeśli wyboru inwestycji w zakresie infrastruktury dokonuje sektor prywatny a nie publiczny, władze państwowe lub samorządowe mają prywatny a nie publiczny, władze państwowe lub samorządowe mają ograniczoną możliwość kontroli procesu inwestycyjnego i narażone są ograniczoną możliwość kontroli procesu inwestycyjnego i narażone są na udział w kosztach przedsięwzięcia, którego wybór nie należał do na udział w kosztach przedsięwzięcia, którego wybór nie należał do nich samych. W sytuacjach ekstremalnych może to prowadzić do nich samych. W sytuacjach ekstremalnych może to prowadzić do zmniejszenia przydziału środków na inne, bardziej priorytetowe zmniejszenia przydziału środków na inne, bardziej priorytetowe zadania;zadania;

inwestorzy prywatni wolą angażować środki w sprawdzone inwestorzy prywatni wolą angażować środki w sprawdzone przedsięwzięcia, na które istnieje zapotrzebowanie (co przedsięwzięcia, na które istnieje zapotrzebowanie (co oznacza pewniejszy zysk), niż nowe, bardziej ryzykowne oznacza pewniejszy zysk), niż nowe, bardziej ryzykowne inwestycje niezbędne do zaspokojenia pilniejszych potrzeb;inwestycje niezbędne do zaspokojenia pilniejszych potrzeb;

trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy koszty realizacji trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy koszty realizacji inwestycji finansowanych ze środków prywatnych są niższe inwestycji finansowanych ze środków prywatnych są niższe od kosztów podobnych przedsięwzięć prowadzonych przez od kosztów podobnych przedsięwzięć prowadzonych przez jednostki państwowe i publiczne. Dotyczy to zwłaszcza jednostki państwowe i publiczne. Dotyczy to zwłaszcza inwestycji, których realizacja nie odbywa się na zasadzie inwestycji, których realizacja nie odbywa się na zasadzie otwartego przetargu.otwartego przetargu.

Za podstawową korzyść wynikającą z Za podstawową korzyść wynikającą z większego udziału sektora prywatnego w większego udziału sektora prywatnego w

finansowaniu i zarządzaniu przedsięwzięciami finansowaniu i zarządzaniu przedsięwzięciami infrastrukturalnymi uważa się infrastrukturalnymi uważa się

prawdopodobny wzrost efektywności. Inne prawdopodobny wzrost efektywności. Inne korzyści polegają na możliwości odciążenia korzyści polegają na możliwości odciążenia budżetów publicznych i większym zakresie budżetów publicznych i większym zakresie

wariantów finansowania. Większa wariantów finansowania. Większa efektywność inwestycji realizowanych przez efektywność inwestycji realizowanych przez

jednostki prywatne wynika z kilku jednostki prywatne wynika z kilku podstawowych czynników, takich jak:podstawowych czynników, takich jak:

jakość celów;jakość celów;

autonomia w zakresie zarządzania; autonomia w zakresie zarządzania;

stała ocena wyników. Rynek kapitałowy, któremu w dużej części stała ocena wyników. Rynek kapitałowy, któremu w dużej części podlegają firmy prywatne, poddaje wyniki ich działalności stałej, podlegają firmy prywatne, poddaje wyniki ich działalności stałej, rygorystycznej ocenie i wyznacza cele, do których osiągnięcia musi dążyć rygorystycznej ocenie i wyznacza cele, do których osiągnięcia musi dążyć zarząd;zarząd;

wysoka motywacja zarządu. Wielkość wynagrodzenia zarządów firm wysoka motywacja zarządu. Wielkość wynagrodzenia zarządów firm sektora prywatnego jest ściśle uzależniona od osiąganych wyników;sektora prywatnego jest ściśle uzależniona od osiąganych wyników;

udział kapitałowy. Kapitałowe zaangażowanie w finansowanie udział kapitałowy. Kapitałowe zaangażowanie w finansowanie realizowanych inwestycji stanowi element motywacji i źródło dyscypliny realizowanych inwestycji stanowi element motywacji i źródło dyscypliny działań, których brak jest przedsiębiorstwom sektora publicznego;działań, których brak jest przedsiębiorstwom sektora publicznego;

obecność konkurencji. Firmy prywatne zazwyczaj prowadzą działalność obecność konkurencji. Firmy prywatne zazwyczaj prowadzą działalność przy dużej konkurencji rynkowej, co stanowi dodatkowy bodziec do przy dużej konkurencji rynkowej, co stanowi dodatkowy bodziec do

osiągania większej efektywności i rentowności.osiągania większej efektywności i rentowności.

5.7. Nowatorskie sposoby finansowania, 5.7. Nowatorskie sposoby finansowania, możliwe do wykorzystania w sytuacji braku możliwe do wykorzystania w sytuacji braku tradycyjnych źródeł środków finansowychtradycyjnych źródeł środków finansowych

Ze względu na obecne tendencje do Ze względu na obecne tendencje do ograniczania wysokości budżetów ograniczania wysokości budżetów

państwowych w wielu krajach oraz niedobory państwowych w wielu krajach oraz niedobory środków na globalnych rynkach kapitałowych środków na globalnych rynkach kapitałowych

dostęp do tradycyjnych źródeł środków dostęp do tradycyjnych źródeł środków finansowych staje się coraz trudniejszy. finansowych staje się coraz trudniejszy.

Powstaje zatem konieczność poszukiwania Powstaje zatem konieczność poszukiwania innych źródeł finansowania inwestycji innych źródeł finansowania inwestycji

infrastrukturalnych. Kilka z potencjalnych infrastrukturalnych. Kilka z potencjalnych możliwości omówiono poniżej.możliwości omówiono poniżej.

Wpływy z inwestycji towarzyszącychWpływy z inwestycji towarzyszących

Jest to technika finansowania powszechnie Jest to technika finansowania powszechnie stosowana w krajach OECD. Polega ona na tym, stosowana w krajach OECD. Polega ona na tym, że prywatny inwestor realizujący przedsięwzięcie że prywatny inwestor realizujący przedsięwzięcie infrastrukturalne jest uprawniony do realizacji infrastrukturalne jest uprawniony do realizacji

mniejszych inwestycji towarzyszących o mniejszych inwestycji towarzyszących o charakterze czysto komercyjnym, z których może charakterze czysto komercyjnym, z których może

czerpać znacznie wyższe zyski niż z inwestycji czerpać znacznie wyższe zyski niż z inwestycji głównej. głównej.

Przykład:Przykład: Smith Holdings, jedna z największych firm Smith Holdings, jedna z największych firm

specjalizujących się w kontraktach typu BOT, składa specjalizujących się w kontraktach typu BOT, składa ofertę na budowę 60 km naziemnej trakcji kolejowej. W ofertę na budowę 60 km naziemnej trakcji kolejowej. W Bangkoku. Oferta ma formę umowy typu BOT, na mocy Bangkoku. Oferta ma formę umowy typu BOT, na mocy

której rząd Tajlandii nie wnosi żadnych środków której rząd Tajlandii nie wnosi żadnych środków kapitałowych, ani nie udziela gwarancji. Sposób kapitałowych, ani nie udziela gwarancji. Sposób

finansowania przedsięwzięcia polega na tym, iż Smith finansowania przedsięwzięcia polega na tym, iż Smith Holdings pokrywa 100% kosztów inwestycji i czerpie zyski Holdings pokrywa 100% kosztów inwestycji i czerpie zyski z budowy i najmu powierzchni sklepowej na terenie stacji z budowy i najmu powierzchni sklepowej na terenie stacji

kolejowych.kolejowych.

Przykład: Budowa osiedla mieszkaniowego, jako inwestycja Przykład: Budowa osiedla mieszkaniowego, jako inwestycja komercyjna, i budowa szkoły z przedszkolem, jako inwestycja komercyjna, i budowa szkoły z przedszkolem, jako inwestycja towarzysząca.towarzysząca.

SamopomocSamopomoc Koncepcja ta polega na mobilizacji siły roboczej i Koncepcja ta polega na mobilizacji siły roboczej i

środków mieszkańców dla celów realizacji środków mieszkańców dla celów realizacji niewielkich, lokalnych przedsięwzięć niewielkich, lokalnych przedsięwzięć

infrastrukturalnych. Samopomoc stanowi jedną z infrastrukturalnych. Samopomoc stanowi jedną z najbardziej powszechnych metod uzupełnienia najbardziej powszechnych metod uzupełnienia

środków publicznych w krajach rozwijających się.środków publicznych w krajach rozwijających się. Elementy samopomocy można wykorzystać w Elementy samopomocy można wykorzystać w

inwestycjach lokalnych o niewielkiej skali na inwestycjach lokalnych o niewielkiej skali na wstępnym etapie robót. Wykorzystanie siły wstępnym etapie robót. Wykorzystanie siły

roboczej okolicznych mieszkańców i pieniędzy roboczej okolicznych mieszkańców i pieniędzy zebranych darów pozwala na obniżenie kosztów zebranych darów pozwala na obniżenie kosztów

finansowych tych inwestycji.finansowych tych inwestycji.

Przykład:Przykład: Władzom lokalnym prowincji Banglung w Nepalu Władzom lokalnym prowincji Banglung w Nepalu

udało się zbudować 62 niewielkie wiszące mosty udało się zbudować 62 niewielkie wiszące mosty dzięki połączeniu funduszy państwowych i wysiłku dzięki połączeniu funduszy państwowych i wysiłku

miejscowej społeczności. Okoliczni mieszkańcy miejscowej społeczności. Okoliczni mieszkańcy zapewnili dla przedsięwzięcia dostępne na miejscu zapewnili dla przedsięwzięcia dostępne na miejscu materiały budowlane i siłę roboczą. Mieszkańców, materiały budowlane i siłę roboczą. Mieszkańców,

którzy nie mogli bezpośrednio uczestniczyć w którzy nie mogli bezpośrednio uczestniczyć w pracach budowlanych, poproszono o dostarczenie pracach budowlanych, poproszono o dostarczenie

żywności i niewielki wkład pieniężny.żywności i niewielki wkład pieniężny.

Przykład: Budowa obiektów sakralnych w Polsce.Przykład: Budowa obiektów sakralnych w Polsce.

„ „ Przymusowe” obligacje komunalnePrzymusowe” obligacje komunalne

Niewielki popyt na instrumenty inwestycyjne stanowi w wielu Niewielki popyt na instrumenty inwestycyjne stanowi w wielu

krajach przyczynę niewielkiej skuteczności prób krajach przyczynę niewielkiej skuteczności prób finansowania inwestycji infrastrukturalnych poprzez finansowania inwestycji infrastrukturalnych poprzez

emisję obligacji komunalnych. Władze gminne rozwiązać emisję obligacji komunalnych. Władze gminne rozwiązać kwestię niskiego popytu na komunalne papiery kwestię niskiego popytu na komunalne papiery

wartościowe wprowadzając do obiegu przymusowe wartościowe wprowadzając do obiegu przymusowe obligacje komunalne. W ramach tej koncepcji mieszkańcy obligacje komunalne. W ramach tej koncepcji mieszkańcy danej społeczności lokalnej zobowiązani są do wykupienia danej społeczności lokalnej zobowiązani są do wykupienia obligacji w zamian za pewne świadczenia gwarantowane obligacji w zamian za pewne świadczenia gwarantowane

przez władze samorządowe, dostarczając w ten prosty przez władze samorządowe, dostarczając w ten prosty sposób nowych środków finansowych na rozwój lokalnej sposób nowych środków finansowych na rozwój lokalnej

infrastruktury.infrastruktury.

Przykład:Przykład:

Aby zachęcić obywateli do przywozu do Aby zachęcić obywateli do przywozu do kraju oszczędności przechowywanych na kraju oszczędności przechowywanych na zagranicznych rachunkach bankowych, zagranicznych rachunkach bankowych, rząd Pakistanu podjął decyzję o emisji rząd Pakistanu podjął decyzję o emisji korzystnie oprocentowanych papierów korzystnie oprocentowanych papierów

wartościowych zdenominowanych w wartościowych zdenominowanych w dewizach.dewizach.

Przykład:Przykład:

Samorząd lokalny jednej z prowincji Korei Samorząd lokalny jednej z prowincji Korei finansuje budowę dróg publicznych ze finansuje budowę dróg publicznych ze

środków uzyskanych w drodze emisji obligacji środków uzyskanych w drodze emisji obligacji komunalnych. Wszyscy mieszkańcy pragnący komunalnych. Wszyscy mieszkańcy pragnący zarejestrować samochód zobowiązani są do zarejestrować samochód zobowiązani są do wykupienia obligacji. W ten sposób budowa wykupienia obligacji. W ten sposób budowa infrastruktury drogowej finansowania jest infrastruktury drogowej finansowania jest

przez przyszłych użytkowników.przez przyszłych użytkowników.

Banki infrastrukturalneBanki infrastrukturalne Banki infrastrukturalne są publicznymi instytucjami kredytującymi Banki infrastrukturalne są publicznymi instytucjami kredytującymi

określone inwestycje infrastrukturalne. Banki te finansowane są określone inwestycje infrastrukturalne. Banki te finansowane są poprzez emisje obligacji, fundusze państwowe oraz fundusze z poprzez emisje obligacji, fundusze państwowe oraz fundusze z innych instytucji finansowych. Ze środków, którymi dysponują innych instytucji finansowych. Ze środków, którymi dysponują banki, udziela się pożyczek na pokrycie wstępnych kosztów banki, udziela się pożyczek na pokrycie wstępnych kosztów inwestycji infrastrukturalnych. inwestycji infrastrukturalnych.

Pożyczkobiorca spłaca zaciągnięte pożyczki środkami pochodzącymi Pożyczkobiorca spłaca zaciągnięte pożyczki środkami pochodzącymi zazwyczaj z opłat odbiorców. Amortyzacja i wpływy z zazwyczaj z opłat odbiorców. Amortyzacja i wpływy z oprocentowania pożyczek udzielanych jednym pożyczkobiorcom oprocentowania pożyczek udzielanych jednym pożyczkobiorcom stanowią odnawialne źródło środków na pożyczki dla innych stanowią odnawialne źródło środków na pożyczki dla innych pożyczkobiorców.pożyczkobiorców.

Banki infrastrukturalne mogą udzielać pożyczek i kredytów nie tylko Banki infrastrukturalne mogą udzielać pożyczek i kredytów nie tylko samorządom lokalnym, ale także innym jednostkom, n p. lokalnym samorządom lokalnym, ale także innym jednostkom, n p. lokalnym przedsiębiorstwom użyteczności publicznej.przedsiębiorstwom użyteczności publicznej.

Przykład:Przykład: Meksykański bank Banco Nacional de Obras y Servicios Publicos jest Meksykański bank Banco Nacional de Obras y Servicios Publicos jest finansowany przez połączenie takich form jak: obligacje komunalne, źródła finansowany przez połączenie takich form jak: obligacje komunalne, źródła

państwowe, wpływy do pożyczkobiorców oraz środki z agencji państwowe, wpływy do pożyczkobiorców oraz środki z agencji multilateralnych, w tym z Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju. multilateralnych, w tym z Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju.

Bank zapewnia meksykańskim agencjom federalnym i stanowym, Bank zapewnia meksykańskim agencjom federalnym i stanowym, samorządom terytorialnym oraz innym jednostkom wsparcie za samorządom terytorialnym oraz innym jednostkom wsparcie za

pośrednictwem kilku linii kredytowych. Realna wysokość stóp procentowych pośrednictwem kilku linii kredytowych. Realna wysokość stóp procentowych stosowanych przez bank przewyższa koszty kapitału, przy czym stosowanych przez bank przewyższa koszty kapitału, przy czym

oprocentowanie pożyczek dla mniejszych społeczności lokalnych jest niższe niż oprocentowanie pożyczek dla mniejszych społeczności lokalnych jest niższe niż w przypadku dużych jednostek terytorialnych. Bank jest w bardzo dobrej w przypadku dużych jednostek terytorialnych. Bank jest w bardzo dobrej sytuacji finansowej; wynika to po części z rygorystycznej oceny wniosków sytuacji finansowej; wynika to po części z rygorystycznej oceny wniosków kredytowych i nadzoru działalności pożyczkobiorców. Bank jest również kredytowych i nadzoru działalności pożyczkobiorców. Bank jest również

uprawniony do emisji obligacji w celu finansowania poszczególnych sektorów.uprawniony do emisji obligacji w celu finansowania poszczególnych sektorów.

Podatki na cele specjalnePodatki na cele specjalne

Podatki tego rodzaju nakłada się z przeznaczeniem na finansowanie wyłącznie Podatki tego rodzaju nakłada się z przeznaczeniem na finansowanie wyłącznie określonych przedsięwzięć.określonych przedsięwzięć.

Przykład:Przykład:

Francuskie podatki Taxe Locale Francuskie podatki Taxe Locale d’Equipement, Versement Transport i d’Equipement, Versement Transport i Taxes sur les Expaces Vertes stanowią Taxes sur les Expaces Vertes stanowią

przykład opodatkowania, z którego wpływy przykład opodatkowania, z którego wpływy przeznaczone są na finansowanie przeznaczone są na finansowanie

wybranych aspektów rozwoju wybranych aspektów rozwoju infrastruktury miejskiej i planowaniainfrastruktury miejskiej i planowania

Przykład:Przykład:

Władze stanowe Australii podjęły Władze stanowe Australii podjęły niedawno decyzję o niedawno decyzję o

podwyższeniu stawki stanowego podwyższeniu stawki stanowego podatku od produktów podatku od produktów

naftowych i przeznaczeniu tych naftowych i przeznaczeniu tych dodatkowych wpływów na dodatkowych wpływów na modernizację sieci dróg modernizację sieci dróg

szybkiego ruchu.szybkiego ruchu.

Mechanizmy leasingowe i pokrewneMechanizmy leasingowe i pokrewne

Leasing wybranych składowych infrastruktury komunalnej daje Leasing wybranych składowych infrastruktury komunalnej daje leasingodawcy możliwość uzyskania ulgi podatkowej w wyniku leasingodawcy możliwość uzyskania ulgi podatkowej w wyniku pomniejszenia dochodu podlegającego opodatkowaniu o wartość pomniejszenia dochodu podlegającego opodatkowaniu o wartość majątku stanowiącego przedmiot leasingu. Jednocześnie jest to majątku stanowiącego przedmiot leasingu. Jednocześnie jest to korzystne również dla leasingobiorcy, które może pomniejszyć swój korzystne również dla leasingobiorcy, które może pomniejszyć swój przychód o koszt opłat ponoszonych z tytułu leasingu. przychód o koszt opłat ponoszonych z tytułu leasingu.

Korzystanie z takiego mechanizmu jest jednak w wielu krajach Korzystanie z takiego mechanizmu jest jednak w wielu krajach

zakazane, ponieważ w wyniku leasingu majątku komunalnego zakazane, ponieważ w wyniku leasingu majątku komunalnego dochodzi do przeniesienia ciężaru kosztów finansowania na ogół dochodzi do przeniesienia ciężaru kosztów finansowania na ogół podatników. Praktyka ta, pomimo częstego stosowania w sektorze podatników. Praktyka ta, pomimo częstego stosowania w sektorze prywatnym, w odniesieniu do infrastruktury publicznej uważana prywatnym, w odniesieniu do infrastruktury publicznej uważana jest za nie do przyjęcia.jest za nie do przyjęcia.

Wkłady kapitałoweWkłady kapitałowe

Praktyka wnoszenia zaliczkowych wpłat Praktyka wnoszenia zaliczkowych wpłat kapitałowych na rozbudowę infrastruktury kapitałowych na rozbudowę infrastruktury

miejskiej jest stosowana w większości krajów. miejskiej jest stosowana w większości krajów. Wkłady te mogą mieć formę wpłat pieniężnych lub Wkłady te mogą mieć formę wpłat pieniężnych lub

infrastrukturalnych aportów rzeczowych. Te infrastrukturalnych aportów rzeczowych. Te ostatnie preferują często inwestorzy prowadzący ostatnie preferują często inwestorzy prowadzący

działalność w zakresie uzbrojenia terenu pod działalność w zakresie uzbrojenia terenu pod dalsze inwestycje. dalsze inwestycje.

Przykład:Przykład:

W wielu częściach Stanów Zjednoczonych W wielu częściach Stanów Zjednoczonych powszechnie stosuje się przyszłe opłaty powszechnie stosuje się przyszłe opłaty

odbiorców za przyłączenie do planowanej odbiorców za przyłączenie do planowanej sieci wodociągowej jako zabezpieczenie w sieci wodociągowej jako zabezpieczenie w próbach pozyskania krótkoterminowych próbach pozyskania krótkoterminowych środków kapitałowych koniecznych do środków kapitałowych koniecznych do

rozpoczęcia robót.rozpoczęcia robót.

Rozdział 6Rozdział 6

Wybór celów strategicznychWybór celów strategicznych

Cel:Cel:

Formułowanie i wybór celów strategicznych stanowi w koncepcji Formułowanie i wybór celów strategicznych stanowi w koncepcji planowania strategicznego niezwykle istotny problem. Źle planowania strategicznego niezwykle istotny problem. Źle

sformułowany, nieprecyzyjnie określony cel powoduje trudności sformułowany, nieprecyzyjnie określony cel powoduje trudności zarówno w jego rozumieniu, jak i realizacji. Utrudnia także kontrolę zarówno w jego rozumieniu, jak i realizacji. Utrudnia także kontrolę

stopnia jego osiągnięcia. Nieprecyzyjnie określone cele, brak stopnia jego osiągnięcia. Nieprecyzyjnie określone cele, brak kryteriów jak najlepszego wyboru, niejasność stosowanych kryteriów jak najlepszego wyboru, niejasność stosowanych priorytetów to problemy spotykane już w początkowej fazie priorytetów to problemy spotykane już w początkowej fazie

zrządzania strategicznego. Rozdział ten wskazuje na konieczność zrządzania strategicznego. Rozdział ten wskazuje na konieczność stosowania pewnych reguł, zasad przydatnych zarówno dla stosowania pewnych reguł, zasad przydatnych zarówno dla

formułowania celów, jak i ich wyboru na podstawie przyjętych formułowania celów, jak i ich wyboru na podstawie przyjętych kryteriów i stosowanych priorytetów. Należy też pamiętać, że wybór kryteriów i stosowanych priorytetów. Należy też pamiętać, że wybór

celów powinien w naturalny sposób wypływać z problemów i celów powinien w naturalny sposób wypływać z problemów i możliwości zidentyfikowanych w fazie przeglądu w procesie możliwości zidentyfikowanych w fazie przeglądu w procesie

planowania strategicznego.planowania strategicznego.

6.1. Wyjaśnienie6.1. Wyjaśnienie

Ustalenie celów jest punktem wyjścia w planowaniu. Mają one Ustalenie celów jest punktem wyjścia w planowaniu. Mają one podstawowe znaczenie dla przyszłej oceny skuteczności działań podstawowe znaczenie dla przyszłej oceny skuteczności działań

samorządu. Są deklaracją intencji i zamierzeń. Z reguły mamy do samorządu. Są deklaracją intencji i zamierzeń. Z reguły mamy do czynienia z różnymi celami (wiązka celów), które należy osiągnąć czynienia z różnymi celami (wiązka celów), które należy osiągnąć

równocześnie. Cele pełnią wiele funkcji w działalności organizacji. Po równocześnie. Cele pełnią wiele funkcji w działalności organizacji. Po pierwsze stanowią wskazówkę i ujednolicają działania. Wpływają na pierwsze stanowią wskazówkę i ujednolicają działania. Wpływają na

planowanie, formułowanie zadań. Jeśli są poprawnie sformułowane, planowanie, formułowanie zadań. Jeśli są poprawnie sformułowane, działają motywująco, a ponadto pozwalają na wprowadzenie skutecznego działają motywująco, a ponadto pozwalają na wprowadzenie skutecznego

mechanizmu kontroli.mechanizmu kontroli.

W przypadku planowania strategicznego cele mogą przyjmować różny W przypadku planowania strategicznego cele mogą przyjmować różny stopień szczegółowości. Mówimy wówczas o tzw. misji i celach stopień szczegółowości. Mówimy wówczas o tzw. misji i celach

strategicznych i operacyjnych. Szczegółowość i precyzja określenia celów strategicznych i operacyjnych. Szczegółowość i precyzja określenia celów jest tym większa, im niższy jest stopień hierarchii celu (ryc. 5.).jest tym większa, im niższy jest stopień hierarchii celu (ryc. 5.).

Misja jest celem sformułowanym najogólniej. Jest ona tym, Misja jest celem sformułowanym najogólniej. Jest ona tym, co prowadzi nas do osiągnięcia wizji, czyli nie do końca co prowadzi nas do osiągnięcia wizji, czyli nie do końca

precyzyjnie określanego pożądanego wyobrażenia precyzyjnie określanego pożądanego wyobrażenia przyszłości.przyszłości.

Misję doprecyzowujemy za pomocą celów strategicznych, Misję doprecyzowujemy za pomocą celów strategicznych, których nie powinno być zbyt wiele, jeżeli chcemy, by których nie powinno być zbyt wiele, jeżeli chcemy, by

wyznaczały one kierunki realizacji misji.wyznaczały one kierunki realizacji misji. Do osiągnięcia celów strategicznych prowadzą konkretne Do osiągnięcia celów strategicznych prowadzą konkretne

drogi dojścia, na nich zaś znajdują się konkretne cele drogi dojścia, na nich zaś znajdują się konkretne cele operacyjne.operacyjne.

Inny podział pozwala mówić o celach strategicznych, Inny podział pozwala mówić o celach strategicznych, dotyczących n p. całej społeczności lokalnej lub o tzw. celach dotyczących n p. całej społeczności lokalnej lub o tzw. celach lokalnych, które odnoszą się do dziedzin funkcjonowania lokalnych, które odnoszą się do dziedzin funkcjonowania

gminy, n p. oświata, komunikacja miejska, opieka gminy, n p. oświata, komunikacja miejska, opieka zdrowotna, itp.zdrowotna, itp.

Cele strategiczne:Cele strategiczne: pomagają skoncentrować wysiłki organizacji na sprawach, pomagają skoncentrować wysiłki organizacji na sprawach,

które przesądzają o jej sukcesie,które przesądzają o jej sukcesie,

jest ich najczęściej niewiele,jest ich najczęściej niewiele,

narzucają dyscyplinę,narzucają dyscyplinę,

mogą ulegać zmianom,mogą ulegać zmianom,

pozwalają koncentrować się na konkretnych kwestiach,pozwalają koncentrować się na konkretnych kwestiach,

nie mogą być deklaracjami dobrych chęcinie mogą być deklaracjami dobrych chęci..

6.2. Stawianie celów6.2. Stawianie celów

Stawianie celów wymaga określonych umiejętności. Stawianie celów wymaga określonych umiejętności. Cele, a zwłaszcza cele operacyjne, powinny być:Cele, a zwłaszcza cele operacyjne, powinny być:

zrozumiałe,zrozumiałe,

mierzalne,mierzalne,

określone w czasie,określone w czasie,

realistyczne,realistyczne,

ambitne,ambitne,

konkretne, konkretne,

osiągalneosiągalne

łatwe do modyfikowania.łatwe do modyfikowania.

Cele powinny być formułowane konkretnie, im Cele powinny być formułowane konkretnie, im bliższe są one poziomowi realizacji (dotyczy to bliższe są one poziomowi realizacji (dotyczy to zwłaszcza celów taktycznych i operacyjnych). zwłaszcza celów taktycznych i operacyjnych).

Najczęściej próbuje się formułować cele za pomocą Najczęściej próbuje się formułować cele za pomocą cyfr. Unika się natomiast stawiania celów opartych cyfr. Unika się natomiast stawiania celów opartych

Masłowach. Formułowanie celów za pomocą zapisów Masłowach. Formułowanie celów za pomocą zapisów bazujących na cyfrach ( w postaci liczbowej) bazujących na cyfrach ( w postaci liczbowej) precyzuje cele, zapewnia ich praktyczność i precyzuje cele, zapewnia ich praktyczność i

wymierność.wymierność.

Na przykład:Na przykład:

W roku 19… / …. Dział X zwiększy ….. z W roku 19… / …. Dział X zwiększy ….. z poziomu…..% do …..% poziomu…..% do …..%

W roku finansowym ….. Dział …. zmniejszy W roku finansowym ….. Dział …. zmniejszy ……. o …..%……. o …..%

Trzeba pamiętać, aby cel był praktyczny, tzn. Trzeba pamiętać, aby cel był praktyczny, tzn. wykonalny w konkretnym czasie, tylko wykonalny w konkretnym czasie, tylko wówczas, bowiem jego realizacja może wówczas, bowiem jego realizacja może

zakończyć się sukcesem. Nadanie celom cechy zakończyć się sukcesem. Nadanie celom cechy mierzalności pozwala natomiast na mierzalności pozwala natomiast na

wyznaczenie odpowiednich punktów wyznaczenie odpowiednich punktów kontrolnych (kamieni milowych) w planie kontrolnych (kamieni milowych) w planie realizacyjnym, co umożliwia sprawdzenie realizacyjnym, co umożliwia sprawdzenie

postępów w realizacji prac.postępów w realizacji prac.

W formułowaniu celów strategicznych dobrze W formułowaniu celów strategicznych dobrze jest wykorzystywać następującą strukturę jest wykorzystywać następującą strukturę

zadaniową:zadaniową:

POJĘCIE POJĘCIE

CzasCzas OdpowiedzialnośćOdpowiedzialność PostanowieniePostanowienie DziałanieDziałanie CelCel

STRUKTURASTRUKTURAGRAMATYCZNAGRAMATYCZNA

OkolicznikOkolicznik PodmiotPodmiot CzasownikCzasownik OrzecznikOrzecznik DopełnienieDopełnienie

Na przykład:Na przykład: - - CzasCzas Po …., Do …., W czasie ….. itp.,Po …., Do …., W czasie ….. itp.,

- Odpowiedzialność- Odpowiedzialność Zespół …., Wydział …., itp.,Zespół …., Wydział …., itp.,

- - PostanowieniePostanowienie zamierza …., planuje …., wykona …., dąży zamierza …., planuje …., wykona …., dąży do …,itp., (czas przyszły)do …,itp., (czas przyszły)

- - DziałanieDziałanie zwiększyć …., zmniejszyć …., poprawić …., zwiększyć …., zmniejszyć …., poprawić …., opracować ….,itp.,opracować ….,itp.,

- Cel- Cel (słownictwo wyrażające cel w sposób wymierny), n p.: (słownictwo wyrażające cel w sposób wymierny), n p.: … od szacowanych w roku bieżącym …% do …% w roku… od szacowanych w roku bieżącym …% do …% w roku przyszłymprzyszłym

Cele należy formułować w czterech Cele należy formułować w czterech etapach:etapach:

określenie i przyjęcie stanu określenie i przyjęcie stanu JESTJEST

ustalenie stanu POWINNO ustalenie stanu POWINNO BYĆBYĆ,,

ustalenie czasu potrzebnego ma osiągnięcie stanu ustalenie czasu potrzebnego ma osiągnięcie stanu POWINNO BYĆPOWINNO BYĆ,,

zwymiarowanie stanu zwymiarowanie stanu POWINNO BYĆPOWINNO BYĆ oraz oraz ocena jego realności i osiągalności.ocena jego realności i osiągalności.

Istotne jest uświadomienie tego procesu jak najszerszemu Istotne jest uświadomienie tego procesu jak najszerszemu gremium i zaangażowanie go w pracy. Ustalone i zaakceptowane gremium i zaangażowanie go w pracy. Ustalone i zaakceptowane

na najwyższym szczeblu decyzyjnym cele muszą się stać podstawą na najwyższym szczeblu decyzyjnym cele muszą się stać podstawą do opracowania szczegółowych (operacyjnych, lokalnych) celów, do opracowania szczegółowych (operacyjnych, lokalnych) celów,

które będą sprzyjać osiąganiu celów strategicznych przez które będą sprzyjać osiąganiu celów strategicznych przez organizację. Wymaga to zakreślenia ram samodzielności dla organizację. Wymaga to zakreślenia ram samodzielności dla poszczególnych komórek organizacyjnych w realizacji celów, poszczególnych komórek organizacyjnych w realizacji celów,

zapewnienia im odpowiednich środków i przyjęcia stosownych zapewnienia im odpowiednich środków i przyjęcia stosownych sposobów działania. Niezbędna jest odpowiednia kontrola i system sposobów działania. Niezbędna jest odpowiednia kontrola i system

oceny efektywności realizacji celów, a więc stworzenie systemu oceny efektywności realizacji celów, a więc stworzenie systemu monitoringu przedstawiającego aktualny stan za pomocą monitoringu przedstawiającego aktualny stan za pomocą

opracowanych mierników. Całość wymaga przyjęcia opracowanych mierników. Całość wymaga przyjęcia odpowiedniego systemu pozwalającego koordynować wszystkie odpowiedniego systemu pozwalającego koordynować wszystkie

działania, a w razie potrzeby wspomagać je bądź modyfikować.działania, a w razie potrzeby wspomagać je bądź modyfikować.

Przy założeniu, że etap przeglądu był otwarty dla Przy założeniu, że etap przeglądu był otwarty dla różnorodnych opinii, przeprowadzony w umiejętny sposób, różnorodnych opinii, przeprowadzony w umiejętny sposób, jego wyniki zostały udokumentowane i przekazane dalej, jego wyniki zostały udokumentowane i przekazane dalej,

zespół planowania strategicznego rozpoczyna proces zespół planowania strategicznego rozpoczyna proces formułowania celów mając przed sobą plik formułowania celów mając przed sobą plik

zidentyfikowanych problemów oraz możliwości. Na tym zidentyfikowanych problemów oraz możliwości. Na tym etapie zespół powinien mieć już jasność co do środków jakie etapie zespół powinien mieć już jasność co do środków jakie

może przeznaczyć na wsparcie swoich propozycji może przeznaczyć na wsparcie swoich propozycji programowych. Innymi słowy zespół powinien wcześniej programowych. Innymi słowy zespół powinien wcześniej

skonsultować się z wydziałem (działem, referatem) i zapoznać skonsultować się z wydziałem (działem, referatem) i zapoznać się z ostatnią wieloletnią analizą zdolności finansowej miasta się z ostatnią wieloletnią analizą zdolności finansowej miasta

(gminy).(gminy).

6.3. Zasady podejmowania decyzji 6.3. Zasady podejmowania decyzji o hierarchizowaniu i wyborzeo hierarchizowaniu i wyborze

Jak już wcześniej wspomniano, przyjęte cele strategiczne Jak już wcześniej wspomniano, przyjęte cele strategiczne wymagają opracowania planów działania. Umiejętne wymagają opracowania planów działania. Umiejętne formułowanie celów sprzyja wdrażaniu tzw. Zarządzania formułowanie celów sprzyja wdrażaniu tzw. Zarządzania przez cele, które jest skuteczną techniką ustalania celów oraz przez cele, które jest skuteczną techniką ustalania celów oraz planowania. Cele strategiczne miast, gmin mogą być planowania. Cele strategiczne miast, gmin mogą być rozważane z punktu widzenia:rozważane z punktu widzenia:

roli, jaką miasto / gmina / spełnia bądź chciałaby spełniać. roli, jaką miasto / gmina / spełnia bądź chciałaby spełniać.

jakości usług realizowanych dla społeczności lokalnej, jakości usług realizowanych dla społeczności lokalnej,

zobowiązań wobec mieszkańców, zobowiązań wobec mieszkańców,

politycznych priorytetów. politycznych priorytetów.

CZY NASZ CEL JEST:CZY NASZ CEL JEST:

KONKRETNYKONKRETNY tak…………tak………… nie…………nie…………

WYMIERNYWYMIERNY tak…………tak………… nie………..nie………..

REALNY (mieści się w granicach środków, REALNY (mieści się w granicach środków, jakimi dysponujemy)jakimi dysponujemy)

tak…………tak………… nie………...nie………...

OSIĄGALNYOSIĄGALNY tak…………tak………… nie………….nie………….

ZORIENTOWANY NA REZULTATZORIENTOWANY NA REZULTAT tak………..tak……….. nie………….nie………….

ZWIĄZANY Z CAŁOŚCIA ZADAŃ ZWIĄZANY Z CAŁOŚCIA ZADAŃ NASZEJ GMINYNASZEJ GMINY

tak………..tak……….. nie………….nie………….

STANOWI WYZWANIE WARTE STANOWI WYZWANIE WARTE PODJĘCIAPODJĘCIA

tak………..tak……….. nie…………..nie…………..

CHCIAŁBYM OSOBIŚCIE CHCIAŁBYM OSOBIŚCIE ZAANGAŻOWAĆ SIĘ W REALIZACJĘ ZAANGAŻOWAĆ SIĘ W REALIZACJĘ TEGO CELUTEGO CELU

tak…………tak………… nie………....nie………....

PAMIĘTAJ:PAMIĘTAJ:

KONKRETNY, WYMIERNY, KONKRETNY, WYMIERNY, ZORIENTOWANY NA REZULTAT ZORIENTOWANY NA REZULTAT CEL NIE MUSI BYĆ CEL NIE MUSI BYĆ REALISTYCZNYREALISTYCZNY

6.3.1 Zasady pracy zespołu 6.3.1 Zasady pracy zespołu planowaniaplanowania

Ponieważ ustalenia zespołu powinny być ostatecznie uzależnione od Ponieważ ustalenia zespołu powinny być ostatecznie uzależnione od możliwości ich efektywnego i wydajnego wdrożenia, zespół możliwości ich efektywnego i wydajnego wdrożenia, zespół

planowania strategicznego powinien formalnie zatwierdzić procedury planowania strategicznego powinien formalnie zatwierdzić procedury własnej pracy. Nie ulega wątpliwości, że w ramach procesu własnej pracy. Nie ulega wątpliwości, że w ramach procesu planowania członkowie zespołu i inne zaangażowane osoby planowania członkowie zespołu i inne zaangażowane osoby

zaproponują więcej programów i projektów niż miasto/gmina jest w zaproponują więcej programów i projektów niż miasto/gmina jest w stanie przeprowadzić i finansować. Wiele z nich może także nie stanie przeprowadzić i finansować. Wiele z nich może także nie

spotkać się z przychylnością władz miasta/gminy. Wymaga to od spotkać się z przychylnością władz miasta/gminy. Wymaga to od zespołu planowania strategicznego skoncentrowania się na tych zespołu planowania strategicznego skoncentrowania się na tych

problemach i możliwościach, które dają się zdefiniować i problemach i możliwościach, które dają się zdefiniować i zaprezentować radzie i zarządowi jako problemy, które dadzą się zaprezentować radzie i zarządowi jako problemy, które dadzą się

rozwiązać poprzez odpowiednie zastosowanie publicznego lub rozwiązać poprzez odpowiednie zastosowanie publicznego lub prywatnego czasu i środków. Zespół musi oprzeć się częstej pokusie prywatnego czasu i środków. Zespół musi oprzeć się częstej pokusie

inwestowania czasu i zasobów kadrowych w rozważania nad inwestowania czasu i zasobów kadrowych w rozważania nad programami i projektami, które niekoniecznie przyniosą istotne dla programami i projektami, które niekoniecznie przyniosą istotne dla społeczności wyniki. Aby planowanie strategiczne było efektywne, społeczności wyniki. Aby planowanie strategiczne było efektywne,

zespół powinien skupić się jedynie na projektach wykonanych i zespół powinien skupić się jedynie na projektach wykonanych i

przynoszących istotne wymierne wynikiprzynoszących istotne wymierne wyniki

Aby zapewnić odpowiednie narzędzia do formułowania Aby zapewnić odpowiednie narzędzia do formułowania celów, wszystkie zaangażowane w to działanie osoby muszą celów, wszystkie zaangażowane w to działanie osoby muszą otrzymać ujednolicone i wzajemnie powiązane formularze otrzymać ujednolicone i wzajemnie powiązane formularze

lub- jeżeli proces jest skomputeryzowany- lub- jeżeli proces jest skomputeryzowany- formaty elektroniczne. Formularze lub formaty formaty elektroniczne. Formularze lub formaty

elektroniczne powinny być tak sformułowaniem, aby elektroniczne powinny być tak sformułowaniem, aby zmuszać uczestników procesu do głębokiego zastanowienia zmuszać uczestników procesu do głębokiego zastanowienia

się nad problemami, do kontaktu z kierownikami zadań się nad problemami, do kontaktu z kierownikami zadań czy innymi współpracownikami w celu rozważenia czy innymi współpracownikami w celu rozważenia

podstawowych zagadnień strategicznych. Format taki podstawowych zagadnień strategicznych. Format taki prowokuje bowiem do głębokiego zastanowienia się i prowokuje bowiem do głębokiego zastanowienia się i

wymaga od autorów propozycji przemyślenia i wymaga od autorów propozycji przemyślenia i udokumentowania proponowanych przez nich programów.udokumentowania proponowanych przez nich programów.

6.3.2 zasady definiowania, 6.3.2 zasady definiowania, hierarchizacji i wyboruhierarchizacji i wyboru

W ramach procesu wyboru (odsiewu) programów i W ramach procesu wyboru (odsiewu) programów i projektów należy spodziewać się ich wzajemnej konkurencji projektów należy spodziewać się ich wzajemnej konkurencji i konfliktów. Tym bardziej zatem proces definiowania celów i konfliktów. Tym bardziej zatem proces definiowania celów

powinien rządzić się formalnie ustanowionymi zasadami. powinien rządzić się formalnie ustanowionymi zasadami. Przyjęcie zasad podejmowania decyzji jest najlepszym Przyjęcie zasad podejmowania decyzji jest najlepszym

sposobem obiektywnego procesu wyboru i przez to wyboru sposobem obiektywnego procesu wyboru i przez to wyboru najistotniejszych celów i najbardziej obiecujących propozycji najistotniejszych celów i najbardziej obiecujących propozycji

programowych. Niestosowanie jasnych i czytelnych zasad programowych. Niestosowanie jasnych i czytelnych zasad podejmowania decyzji może jedynie doprowadzić do podejmowania decyzji może jedynie doprowadzić do

zmniejszenia wiarygodności i wartości propozycji zmniejszenia wiarygodności i wartości propozycji programowych wynikających z planowania. Brak czy też programowych wynikających z planowania. Brak czy też

niestosowanie obiektywnych kryteriów wyboru celów może niestosowanie obiektywnych kryteriów wyboru celów może być także przyczyną różnorodnych konfliktów społecznych. być także przyczyną różnorodnych konfliktów społecznych. Dla ułatwienia rozważenia wszystkich propozycji politykom Dla ułatwienia rozważenia wszystkich propozycji politykom

i obywatelom każdy cel strategiczny powinien być i obywatelom każdy cel strategiczny powinien być odpowiednio udokumentowany. Zasady podejmowania odpowiednio udokumentowany. Zasady podejmowania

decyzji muszą zawierać wytyczne dotyczące przypadków decyzji muszą zawierać wytyczne dotyczące przypadków konfliktowych, a także raport o propozycjach mniejszości.konfliktowych, a także raport o propozycjach mniejszości.

Zarządzanie strategiczne wymaga:Zarządzanie strategiczne wymaga:

ustalenia celów,ustalenia celów, ustalenia priorytetów i kryteriów,ustalenia priorytetów i kryteriów, weryfikacji oceny z uwzględnieniem bieżącej sytuacji, tj. weryfikacji oceny z uwzględnieniem bieżącej sytuacji, tj.

identyfikacji zewnętrznych oraz wewnętrznych czynników identyfikacji zewnętrznych oraz wewnętrznych czynników determinujących przyszłą sytuację,determinujących przyszłą sytuację,

wyboru opcji strategicznej, realnej pod kątem widzenia wyboru opcji strategicznej, realnej pod kątem widzenia czasu i posiadanych środków finansowych,czasu i posiadanych środków finansowych,

rekomendacji proponowanych ustaleń czynnikom rekomendacji proponowanych ustaleń czynnikom decyzyjnym celem akceptacji,decyzyjnym celem akceptacji,

realizacji,realizacji, kontroli i ewentualnej korekty (modyfikacji).kontroli i ewentualnej korekty (modyfikacji).

Priorytety, podobnie jak i cele mogą być ustalone Priorytety, podobnie jak i cele mogą być ustalone w dowolny sposób, tj. całościowo bądź oddzielnie w dowolny sposób, tj. całościowo bądź oddzielnie

dla każdego obszaru działalności, usługi itp. dla każdego obszaru działalności, usługi itp. Mogą być one wyrażone w różny sposób, n p. Mogą być one wyrażone w różny sposób, n p.

ilościowo, jakościowo itp.ilościowo, jakościowo itp. Trzeba przy tym pamiętać o możliwości Trzeba przy tym pamiętać o możliwości

alternatywnego realizowania tych samych celów, alternatywnego realizowania tych samych celów, co jest szczególnie istotne w przypadku co jest szczególnie istotne w przypadku

zmieniającej się ograniczonej wielkości środków.zmieniającej się ograniczonej wielkości środków.

Ustalenie kryteriów wyboru celów to problem Ustalenie kryteriów wyboru celów to problem bardzo ważny i zarazem delikatny. Musi on być bardzo ważny i zarazem delikatny. Musi on być

dobrze opracowany, kryteria przedyskutowane a dobrze opracowany, kryteria przedyskutowane a zarazem obiektywne, do przyjęcia przez różne grupy zarazem obiektywne, do przyjęcia przez różne grupy

polityków, decydentów, itp. Wypracowanie polityków, decydentów, itp. Wypracowanie kryteriów wyboru celów i nadawanie im priorytetów kryteriów wyboru celów i nadawanie im priorytetów

może mieć różny charakter. Może mieć różny może mieć różny charakter. Może mieć różny charakter. Może być dokonywane, n p. przez charakter. Może być dokonywane, n p. przez

głosowanie lub za pomocą innych technik głosowanie lub za pomocą innych technik organizatorskich (drzewo celów, macierz sfery organizatorskich (drzewo celów, macierz sfery

światła, technika wag i punktów, Weighting and światła, technika wag i punktów, Weighting and Scoring, itp.).Scoring, itp.).

Przykładowymi kryteriami wyboru Przykładowymi kryteriami wyboru mogą być:mogą być:

wykonalność- szanse realizacji,wykonalność- szanse realizacji,

czas - ile czasu potrzeba na realizację,czas - ile czasu potrzeba na realizację,

zgodność z innymi celami strategicznymi,zgodność z innymi celami strategicznymi,

akceptowalność przez mieszkańców, władze samorządowe, akceptowalność przez mieszkańców, władze samorządowe, inne organizacje, itp.inne organizacje, itp.

wpływ- jakie będą skutki przyjętych do realizacji celów.wpływ- jakie będą skutki przyjętych do realizacji celów.

Dobrane odpowiednio kryteria, nadane im Dobrane odpowiednio kryteria, nadane im priorytety oraz wybrana technika wyboru celów priorytety oraz wybrana technika wyboru celów

do realizacji pozwalają na szczegółowe ustalenie do realizacji pozwalają na szczegółowe ustalenie celów, których osiągnięcie powinno przynieść celów, których osiągnięcie powinno przynieść

społeczności lokalnej największe korzyści, zaspokoić społeczności lokalnej największe korzyści, zaspokoić potrzeby zidentyfikowane w początkowej fazie potrzeby zidentyfikowane w początkowej fazie

działań.działań.

Procedury stają się konieczne, jeżeli projekty Procedury stają się konieczne, jeżeli projekty analizowane są pod kątem więcej niż jednego analizowane są pod kątem więcej niż jednego

zestawu kryteriów. Poniżej przedstawiono zestawu kryteriów. Poniżej przedstawiono przykładową siatkę do techniki wag i punktów przykładową siatkę do techniki wag i punktów

(Weighting and Scoring).(Weighting and Scoring).

PriorytetPriorytet Kryteria Kryteria przydziałuprzydziału

Wymagany Wymagany prawnieprawnie

Zwiększenie Zwiększenie podstawy podstawy podatkowejpodatkowej

Zmniejsza Zmniejsza koszty koszty jednostkowejednostkowe

Usługa Usługa standardowstandardowaa

Usługa Usługa rozszerzonarozszerzona

00 11 22 33 44

BezpieczeństwoBezpieczeństwo 11 00 11 22 33 44

ZdrowieZdrowie 22 00 22 44 66 88

EdukacjaEdukacja 33 00 33 66 99 1212

Społeczny Społeczny KulturalnyKulturalny

44 00 44 88 1212 1616

WygodaWygoda 55 00 55 1010 1515 2020

Przy wykorzystaniu takiej siatki projekt „Rozszerzenie Przy wykorzystaniu takiej siatki projekt „Rozszerzenie

programu opieki zdrowotnej” uzyskuje 2 punkty w skali programu opieki zdrowotnej” uzyskuje 2 punkty w skali priorytetów społecznych i 4 punkty z listy kryteriów przydziału priorytetów społecznych i 4 punkty z listy kryteriów przydziału środków stosowanych przez radę, co daje mu łącznie 8 punktów środków stosowanych przez radę, co daje mu łącznie 8 punktów

w skali priorytetów. Należy zwrócić uwagę, że w tym w skali priorytetów. Należy zwrócić uwagę, że w tym przykładzie, 0 punktów jest przypisane projektom wymaganym przykładzie, 0 punktów jest przypisane projektom wymaganym prawnie, co stawia je na szczycie listy priorytetów, bez względu prawnie, co stawia je na szczycie listy priorytetów, bez względu

na inne czynniki (wynik mnożenia przez zero zawsze wynosi na inne czynniki (wynik mnożenia przez zero zawsze wynosi zero). Należy również zwrócić uwagę , że pozycje na każdej z list zero). Należy również zwrócić uwagę , że pozycje na każdej z list

są nawzajem mnożone, aby uzyskać ranking łączony. Dzięki są nawzajem mnożone, aby uzyskać ranking łączony. Dzięki dobremu zastosowaniu w wyjaśnieniu i obiektywizowaniu dobremu zastosowaniu w wyjaśnieniu i obiektywizowaniu

rzeczywistości technika wag i punktów pomaga uczestnikom rzeczywistości technika wag i punktów pomaga uczestnikom procesu w zorganizowaniu, choć nie eliminacji, sądów procesu w zorganizowaniu, choć nie eliminacji, sądów

subiektywnych.subiektywnych.

Kryteria przydziałuKryteria przydziału UwagiUwagi

WymaganyWymagany 00 Prawnie lub związany Prawnie lub związany z wcześniejszym z wcześniejszym zobowiązaniemzobowiązaniem

PilnyPilny 11 Wystąpią poważne Wystąpią poważne szkody, jeżeli nie szkody, jeżeli nie nastąpi działanienastąpi działanie

IstotnyIstotny 22 Potrzebny dla Potrzebny dla efektywnej i wydajnej efektywnej i wydajnej realizacji jednego lub realizacji jednego lub więcej zasadniczych więcej zasadniczych

programów lub programów lub projektówprojektów

Można opuścićMożna opuścić 33 Potrzebny ale nie Potrzebny ale nie istotny w okresie istotny w okresie

planowaniaplanowania

Skoncentrowanie uwagi na ustaleniu zasad Skoncentrowanie uwagi na ustaleniu zasad wyboru celów, projektów i zadań a nie na wyboru celów, projektów i zadań a nie na samym ich wyborze pozwala przesunąć samym ich wyborze pozwala przesunąć

pole ewentualnych sporów czy konfliktów z pole ewentualnych sporów czy konfliktów z fazy wyboru celów, projektów i zadań do fazy wyboru celów, projektów i zadań do fazy ustalania zasad tego wyboru. Łatwiej fazy ustalania zasad tego wyboru. Łatwiej jest zgodzić się co do zasad i w późniejszej jest zgodzić się co do zasad i w późniejszej

fazie nie dyskutować już wyboru, skoro jest fazie nie dyskutować już wyboru, skoro jest on zgodny ze wspólnie ustalonymi on zgodny ze wspólnie ustalonymi

zasadami.zasadami.