Plastik Enjeksiyon Yontemiyle Uretilen Parcalarda Enjeksiyon Hatalari

8/6/2019 Plastik Enjeksiyon Yontemiyle Uretilen Parcalarda Enjeksiyon Hatalari

1/14

1

16.04.2008 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

PLASTK ENJEKSYON

YNTEMYLE MAL EDLENPARALARDA

KARILAILAN PROBLEMLERve ZMLER


Enjeksiyon le ekillendirme Yntemi

Szlk anlam yorularak istenilen biim verilebilen plastikler, trlerine vekullanm amalarna gre deiik yntemlerle biimlendirilebilirler.Kullanlan yntemler balca unlardr.

Plastik enjeksiyon yntemindeki enjeksiyon makinasna balanan kalbniine sv plastik pskrtlerek, kalp doldurulur ve belli bir zaman iersindeplastik para darya karlr. Kalbn iindeki bu olaylar daha iyianlayabilmek iin plastik malzemenin zelliklerinin ve kalp iindeki

davrannn bilinmesi gerekir. Bu yntemle termoplastikler ve termoset malzemelerekillendirilebilir.

Lineer molekler yapda bulunan termoplastikler kimyasal deiimeuramazlar. Enjeksiyon ynteminde scakln etkisiyle polimer ergimekte,kalbn daha dk scaklndaki duvarlarna temas ettiinde isedonmaktadr.

Termoplastikler birka kere kat halden stlp ergitilme ve tekrar katlamaevrimine sokulabilse de, bu evrim malzemesine gre ok fazlatekrarlandnda da polimer zelliklerini (yzey grnt kalitesi ve mekanikzellikler) kaybetmekte ve polimer degrade olmaktadr.Yumuama scaklpolimerin yapsna bal olarak deimektedir


2/14

2


Plastik Enjeksiyonla mal EdilenParalardaki Hatalar ve nlenmesi


Enjeksiyon Yntemiyle Uygulanabilen Termoplastikler Tablo1 Termoplastik Reineler ISO Sembol

Akrilik PMMA Selloz Reineler CA, CAB, CP Stren Reineler PS, SB (HIPS), ABS, SAN Vinil Reineler PVC, PVAC Poliolefinler PE, PP Asetal Reineler POM Naylonlar PA 66, PA 6, Pa 610, Pa 11, Pa 12 Polikarbonatlar PC

Termoplastik Poliesterler PBTP, PETP Polifenilenler PP Poliretanlar PUR

Uygulanan ilem sonrasnda kimyasal deiime urayan ve ekillendikten sonra tekrarekillendirilemeyen termosetlerde enjeksiyon yntemiyle imal edilebilirler. En ok kullanlantermoset polimerlere rnek olarak Fenoller (PF), Melamin (MF), MPF, re Reine (UF), Epoksi(EP), Silikon (SI) verilebilir.


3/14

3


Hata Ailesi : Malzeme

1 . Yanklar (Burns ) :

Hatann Genel Ad: Lekeler, kahverengi lekeler, siyah lekeler, yanklar, yanm malzeme,siyah ve kahverengi eritler, bronzlama

Aklama: Paraya bakldnda rahatlkla grlebilen renkli lekeler.

Hatann Asl Sebebi: Malzeme karm kirletiyor. Para yzeyinde hata olarak kabuledecek kadar leke grlyor. Malzeme yanm bir malzeme ile birlikte kartrlyor veya prosesiniinde bir yerde scak bir nokta lokal olarak plastii yakyordur .

nlenmesi: Eski vidal, kovanl makinalar parada bu tip hataya sebep olabilirler. nkmakinann iinde dikkate alnacak kadar yanm para at varsa, bunlar parada bu tip hatannolmasna sebep olabilir. Bunu engellemenin tek zm vida ve kovandaki hataya sebep olankomponenti bulup temizlemektir.Lekeler, prosesin iindeki bir yerde yanmadan dolay oluur. Istc bantlarn ar snmas buhataya sebep olur. Srekli kontrol yapan s kontrol cihazlarn kontrol etmemiz gerekir. Malzemedeiimi de bu hataya sebep olabilir.Yolluk giriindeki ar hz artmlarndan dolay malzemeninar snmas ve yanmas gerekleebilir.


2. Kabarcklar, Skm Gaz, (Bubbles,Trapped Gas)Hatann Genel Ad: Kabarcklar, skm gaz, farkl kabart

Aklama: Parann d yzeyinde kk kabarcklar gzlenir.Hatann Asl Sebebi: Parann enjekte edilmesi srasnda eriyik

malzemenin iinde ok abuk gaz fazna geebilen madde bulunmas.Bu hatann yerleimi parann yzeyinde ve i yapsnda bir yerdeolabilir.nlenmesi: Souk bir depoda veya siloda saklanm olan malzemescak veya lk presleme ortamnda nemin buharlamasna izinverilmeden ilem grrse, buharlaan su kabarcklar malzemeniniersinde kabarcklara sebebiyet verebilirler. Bu sebeple malzemeretime girmeden nce, iyice kurutulmal, veya kuru tutulmal ve ortamscaklna gelmesi beklenmelidir.


4/14

4


3. Bozulmu, Kopmu Malzeme (Degraded Material,Weak Parts)Hatann Genel Ad: Zayf paralarAklama: Kalplanm parann fiziksel younluu daha nce yaplm olandanolduka azdr.

Hatann Asl Sebebi: Karm, ksa molekler zinciri uzunluundakimolekllerle piirilmemitir.

nlenmesi: Malzemenin ar kurutulmasda bu hataya bir sebeptir.Malzemeyi kurumas iin ar bir sre brakmak (rnein, en yksek s

deerinde birka gn b

rakmak) bu hataya neden olur.Scak yolluklu kalplarda stclarn ar snmasndan , souk yolluklukalplarda ise eritme srasnda malzemeye ok farkl s verilmesindenkaynaklanr.

Erime scakln ve makina & kalbn stclarnn kontrol ediniz.


4. Kalitesiz Renk Dalm (nadequate ColorDispersion)Hatann Genel Ad: Renk eritleri, kt renk dalmAklama: Renk konsentrasyonu para boyunca iyi dalmamtr.

Parann stnde farkl renk dalmlar gzleniyor.

Hatann Asl Sebebi: Eriyik vidadayken renk konsentrasyonu

tamamen homojen ekilde karmam.nlenmesi: Btn eritme ve kartrma olay vidann dnmesiylegerekleir. Kartrma olayndaki artm ancak konvensiyonalvidalarn kullanlmas ve kovan scaklklarnn azaltlmas ve arkabasncn arttrlmasyla olur. Bu malzemeye, eridike vidaya dahafazla mekanik hareket verilmesi gerektiini gsterir.


5/14

5


5. Gm zleri (Silver Streaking)

Hatann Genel Ad: Serpinti olumas, gm izlerAklama: Parann yzeyinde gm gibi parlayan izler grlr.

Hatann Asl Sebebi: Malzeme ok fazla snmtr. Kondense olan gaz

kalp yzeyinde skp kalr.

nlenmesi: Soutma evriminin ekipmanlarn kontrol etmemizgerekir. Ekipmanlar durgun ak ve sabit soutma scakl iinkontrol ediniz. Karmn imalat alanna gelir gelmez kullanlmasdabu hatay gerekletirebilir. malat alannda karm kullanlmadannce en az 8 saat bekletilmelidir. Bylece malzemenin scakl,ortam scaklna yaklaacaktr.


Hata Ailesi: Proses

1. Katmanlama (Delamination)Hatann Genel Ad: Laminasyon, katmanlama, deleminasyonAklama: Para sanki ayr ayr katmanlardan baslm gibi grnrve bu katmanlardan kolayca kopar.Hatann Asl Sebebi: Genelde yava doldurmalarda parada, eriyiksouk katmanlar oluur.nlenmesi: Genel amal renklendiriciler olarak ounluklaPolietilen ve Polipropilen bazldr. Birok zaman bu renklendiricilerrenksiz karma uyum salayamazlar.Fazla kalp spreyide bu hataya sebebiyet olabilir. Malzeme kalbagirdii anda neredeyse donar. Daha fazla malzeme girdiinde,dierinasl donduysa buda birlemeyen bir katman olarak donar.Enjeksiyon hzn artrmak bu problemi sona erdirecektir.


6/14

6


2 Gaz Yanklar (Dieseling)Hatann Genel Ad: Yanklar, gaz yanklarAklama: Hava veya gaz kalp iinde skp kalmtr. Gazmalzemeyi str ve yakar. Genelde kalba da zarar verir.Hatann Asl Sebebi: Scak hava veya gaz malzemeyi ar str veyakar

nlenmesi: kc yok veya yetersiz konstrkte edilmi veyadzgn temizlenmemi bir kc sz konusu demektir.Bu hata ayrca ar kapanma kuvvetinden dolayda olabilir. Arkuvvetle kapanan kalbn kclar ilevsiz kalabilir. Gaz skarak

ierde kalr ve kompresyondan dolay ar snrak yanmaya sebepolur. Yanklarn engellenmesi iyi havalandrma yani, kclarntemizlii ve i grmesiyle olur.


3.Salyalama, Tellenme (Drooling)

Hatann Genel Ad: Salyalama, tellenmeAklama: Kalp aldnda, tel gibi grnen, ve uzayan plastik grlr.Kalptan aa doru sarkar. Bu ayrca kaln fakat yava malzeme akmnnyolluk burcundan yavaa akmasyla olur.

Hatann Asl Sebebi: Kovandaki plastiin basnc verimli olarak bertarafedilmemi.nlenmesi: Birok ekipman reticisi bunu engellemek iin kalplamamakinasna reverse topernozln yerletirmilerdir. Bunlar zelliklesalyalamay engellemek iin dizayn edilmitir.

Scak yolluk kanallar alm kalplarda, eer kanallar dzgn almyorsabuda salyalanma ve tel tel olmaya bir sebep olabilir. Tel tel olma belli biryere kadarno droolnozulleriyle kontrol edilebilir.Eriyik dekomprasyonu ounlukla vidann zamana bal olarak geriekilmesiyle ayarlanabilir. Dekomprasyon zamann artrmak tel tel olmayazaltacaktr.


7/14

7


4.tici ubuu zleri (Ejector Pin Marks)

Hatann Genel Ad: tici ubuu izleri, paraya ubuk batmasAklama: tici ubuklar paraya iz brakr.Hatann Asl Sebebi: ticilerin basnc paraya iz brakmaya elverilinlenmesi: Bu hata parann scakln ve itici ubuklarnkuvvetlerinin balanse edilmesiyle ortadan kaldrlabilir.Eer itici ubuklarn bal olduu plaka (itici plaka) paraya ok hzlvurup dryorsa yine bu hata ortaya kar. Bununda zmtabiki itici plakann hzn drmekle olur. Eer kalp parann

kalba yapmamas iin eitli modifikasyonlardan gemise, buseferde para itici tarafnda kalyorsa o zaman itici ubuklar paradaiz brakabilir. Bunu engellemek iin daha byk apl itici ubuklarkullanlrsa birim alana den kuvet azalacandan iz brakmaolaslda aaya ekilmi olur.


5. apak (Flash)

Hatann Genel Ad: Fla, ayrlma yzeyi at, apakAklama: Kalbn ayrld yerde fazla malzeme,

genellikle ayrlma yzeyinde olur.Hatann Asl Sebebi: Malzemenin kalp boluunu doldurma basnc,

kalb kapal durma basncn yenmitir ve fazla malzeme taarak bu yap

olumutur.

nlenmesi: Eer dzgn bir ykleme kontrol yaplmazsa, kalp boluuar malzemeyle doldurulabilir buda bu hatann olumasna sebep olabilir.Vidann her evriminde ayn ilerleme ve gerilmeyi yaparak, ayn hacimdeki

malzemeyi, kalbn iine enjekte etmelidir.


8/14

8


6 . Ak izgileri (Flow Lines)

Hatann Genel Ad: Ak izgileri, kaynama izgileriAklama: Akan ktle bir izgi ile birbirinden ayrlmtr. Bu rahatagzlenebilir. Baz durumlarda kozmetik bir hatadr. Dier durumlarda ise ikiktlenin birbirleri arasnda verimsiz bir adhezyon ba vardr.Hatann Asl Sebebi: ki ktle bibirine kaynamam.nlenmesi: Yetersiz havalandrma bu hataya sebep olur. Havalandrmakclar temiz olmal ve rutin olarak kontrol edilmelidir.Kaynama izgilerinin eleminasyonu iin doldurma hz nemlidir. Mmkn

olduu kadar hzl dolum, mmkn olduu kadar daha fazla miktarda eriyiikalp boluuna sokar. Malzemenin eriyiklii doldurma esnasnda ne kadarfazlaysa bu hatayla karlama riski o kadar azdr.


7 . Yanl ekme, Boyutsal Deiim(Incorrect Shrnkage, Dimensional Variation)

Hatann Genel Ad: Yanl ekme, spek d boyut

Aklamas: Kalplanm rn, normal olarak hesaplanm ekmeyigerekletirmiyor.Hatann Asl Sebebi: Kalplamadaki ve normal ekmedeki gerilmeler

deimitir.nlenmesi: Genellikle kalp scakln arttrmak,artan ekmeyi

engelliyebilir


9/14

9


8. Matlama (Non-Uniform Finish on Parts)

Hatann Genel Ad: Matlama, mat blgeler, parmak izi

Aklama: Kalplanm para uniform birekilde kalp yzeyini replike edemez.

Hatann Asl Sebebi: Genelde souk slug veya daha souk bir malzeme paranniine enjekte edilmi ve hata olumutur.

nlenmesi: Baz durumlarda malzemenin iinde ar miktarda kaydrc veyalayc bulunur ve bunlar kalp yzeyine kadar karak yaylrlar.

Eer kal

p yzeyi uniform deilse o zaman eriyik s

cakl

n

drn veproblem karan yzeyin temiz olup olmadn kontrol ediniz.Nozl veyolluk memesi burcu geii engelleyecek faktrleri ortadan kaldrn. Nozlve yolluk memesi burcu da birbirini tam olarak karlamaldr. Eer bunundnda bir durum varsa akta hata olaca


9. Portakal Yzeyi Oluumu (Orange Peel)

Hatann Genel Ad: Portakal yzeyi, mikro pitting

Aklama: Malzemenin yzeyinde, portakal yzeyindeki gibi girinti vekntlar gzlenir.

Hatann Asl Sebebi: Parada oluan ilk yzey, yksek miktarda vizkos birmalzeme tarafndan itilmi ve burumutur.

nlenmesi: Souk olan malzemede ayn doldurma hzn elde etmek iin dahayksek basn uygulamamz gerekir. Malzemenin eriyik scakln kontrol edin. Kstlyollukla birilikte eriyik scakln yavaca arttrn. Doldurma srasndaki kafada oluanbasn kayplarn karlamak iin kalp scakln arttrn. . Hzn, kalbmz iinyeterince hzl olup olmadn kontrol edin.


10/14

10


10. Ksa Basklar (Short Shots)

Hatann Genel Ad: Ksa basklar, tam dolduramama,tamamlanmam basklar,

Aklama: Kalplanm para kalp boluunu tam olarak dolduramamtr..

Hatann Asl Sebebi: Malzemenin basnc kalb doldurmak iin yetersizkalmtr.

nlenmesi: Dzgn bir besleme kontrolu yaplmazsa, kalp boluunun ardoldurulmasndan para eksik kabilir.

Vidann her evrim iin ayn dnmeyi, yani, ayn hacimdeki malzemeyi basmasgerekmektedir. Parann dizaynnda ksa baskya sebep olan bir faktrdr. Keskingeilerden ve dar kesitlerden kanlmaldr. Birok zaman kalp presin boyutunagre ayarlanamaz. Kapama tonaj dikkatle ayarlanmaldr


11. kntler (Sinks) & Boluk (Voids)

kntler ve boluklar aslnda ayn problem olmalarna karngrnmleri farkldr.

Hatann Genel Ad: Gkler, kntler

Aklama:Parann yzeyi parann iine kmtr

Hatann Asl Sebebi: Malzeme yetersiz birekilde tlenmitir. Parannd duvarlar katdr. Ama parann i yapsndaki baz moleklleri birbirinden

ayrarak boluklar oluturur.

nlenmesi: Gereinden kaln olan kesitler, dar gei veya ani genilemeyesebebiyet veren geiler gntlere sebep olacaktr. tleme basnc yetersizsemalzemede kntler oluabilir.Plastik souduka kalp boluunun iinde ekilme yapacaktr. Kalp boluunuiyi ve tam doldurmas iin bu ekilmeleri karlamak iin tleme basnc kontroledilmelidir. Yetersiz basn boluklara neden olur. Plastik souduka ekeceiiin kalbn eklini tam olarak alabilmesi iin prerize edilmesi gerekir. Buasnta (tleme) ekmeyi kompanse eder. Onun iin para yeterli basntatlenmelidir.


11/14

11


Hata Ailesi: Kalp

1 . Vakumla ekil Deitirme (Vacuum Pull)

Hatann Genel Ad: Vakum ekmesi, vakumla ekil deitirmeAklama: Boaltma esnasnda, ilk anda oluan vakumla parannekli deiir.

Hatann Asl Sebebi: tici tarafndaki hava basnc para iin okyumuak.

nlenmesi: Bu hata soutma evriminin dzgn almayndan,tkal olmasndan, altrlmamasndan veya k olmayan birekilde (yani kr biimde) altrlmasndan kaynaklanr.Bunu engellemek iin soutma evrimini altrmadan ncehereyi dzgn olup olmadna bakmak gerekir.Havalandrmakabiliyeti arttrlrsa bu hatann nne geilebilir.


2. Yolluk Giriinde Yzey Bozukluu (Smudges)

Hatann Genel Ad: Yolluk giriinde yzey bozukluu

Aklama: Yolluun yaknndaki blgede hata grlr.

Hatann Asl Sebebi: Yolluk giriinin hemen etrafnda mikro jettingolumutur. (Jetting ve Kurt izleri hatasnda daha kapsaml incelenecektir.

nlenmesi: Kalp yarlarnn pen yzeyleri polilenmeyletemizlenmelidir. Bu hata ile genelde fiber glas ve mikann kullanlddoldurmalarda, ok abrasif olduklar iin karlalmaktadr. Kalptayaplmas gereken deiiklik, yolluklarn geni fakat derin olmayacak ekildeyaplmas


12/14

12


3 .Yapan Yolluklar (Sticking Sprues)

Hatann Genel Ad: Yapan yolluklar, yolluk yapmas

Aklama: evrimde, kalp almas srasnda, yolluk yolluk sistemindenayrlr, kopar.

Hatann Asl Sebebi: Yolluk, yolluk sistemiyle birlikte kalamyor.

nlenmesi: Derin olmayan yolluk memeleri veya itici tarafndaki verimsizyolluk memesi ekicileri, kalp boluuna yapmaya meyillidirler. Derin biryolluk memesi konstrksiyonu yapmalyz veya daha efektif bir yollukmemesi ekici koymal, veya en son olarakta stmal yolluk memesikullanmalyz.Eer nozl scakl ok dkse kalp almas srasnda yine kopmaolabilir. Bunu engellemek iin nozl scakln artrn, bylece cold slug vekopmay engellemi olursunuz.


4 . Kalba Yapma (Sticking to The Mold)

Hatann Genel Ad: Kalba yapma

Aklama: Kalp aldnda, kalp boluundaki emi bitmemitir ve

para ekilerek iticilerin olmad tarafta yapk kalmtr.

Hatann Asl Sebebi: ticilerin olduu tarafta kalmamtr veyakarlmasnda zorluk ekilmitir.

nlenmesi: tleme basncn kontrol ediniz.


13/14

13


5 . arplma (Warpage)

Hatann Genel Ad: arplm paralar, dz olmayan para, kvrlma

Aklama: Bitmi para istenilen para eklinin dndadr, arplmtr.

Hatann Asl Sebebi: Parann i gerilmelerinden dolay para arplr.Buda parann geometrisine etkir.

nlenmesi: Dzgn olmayan yolluk girii dizayn, yolluk girii geometrisi,yksek gerilme ieren dizaynlar ve yolluk girii lokasyonu hatal veyayetersiz olan kalplarda arplma oluabilir. Soutma zaman arttkaparadaki gerilmeler dudurulur.


6 . Kurt zleri, Jetting (Worm Tracks, Jetting)

Hatann Genel Ad: Kurt, kurt izleri, di macunu izleri, jetting

Aklama: Parann zerine kalp koyunca ilk bask srasnda olumu izler grlr.Birok kii bu hatay di macunu sklmasyla elde edilmi gibi yorumlar.

Hatann Asl Sebebi: Yolluk giriindeki malzemenin hz ar yksek olduundankalp boluuna girildiinde ak ok hzldr. Bu izler rahatlkla gzlenebilir

nlenmesi: Kalplkta, kalb mmkn olduunca abuk doldurmak iyidirama bu abukluk dzgn boyutlandrlm bir yolluk girii ile salanmaldr.Malzeme ok byk bir hzla kalp boluunu girdiinde istikrarszca etrafasaa sola fkrr. Bunu engellemek iin akn karsnda bir direnoluturmaldr ki, bu hata en aza indirgenebilsin.


14/14

14


Hata Ailesi: Makine

1. Kayma, vida kaymas, dnmesi

Hatann Genel Ad: Kayma, vida kaymas, dnmesi

Aklama: Vida dnmesine ramen, bir sonraki bask iinmalzemeyi kapamaz, yakalayamaz.

Hatann Asl Sebebi: Makine eklenen malzemeyi yakalayamaz.

nlenmesi: Bu hata hununin boalmas veya devre d kalmasylammkn olabilir. Veya vakum ykleyiciyi altrmay unutmu olabiliriz.Yani temel olarak sistemin besleyici sisteminde bir aksaklk vardr. Btnekipman kontrol edilmelidir.


2 . Arka Arkaya Hatal Bask (Shot to Shot nconsistency)

Hatann Genel Ad: Arka arkaya hatal bask, uygunsuz bask

Aklama: Makinada herhangi bir deiiklik veya ayarlama yaplamakszn,makina skarta para basar. Genelde ya eksik yada boyutsal hatal mal baslr. Bu

yar otomatik makinalarda grlr.

Hatann Asl Sebebi: Sabit bir doldurma hz elde edilmesinden ve eriyikvizkositesinin olumsuz deiiminden kaynaklanr.

nlenmesi: Vidann arkasnn dolmasndan dolay sznt yapan checkvalfler i gremezler. Bu kalbn basncnn deiken olmasna sebep olur.Valfler rutin olarak kontrol edilmelidirler ve gerekirse deitirilmelidirler.

Documents

Plastik Enjeksiyon Yontemiyle Uretilen Parcalarda Enjeksiyon Hatalari