1

1.GR...................................................................................................................... 2 2.PLCLERN GELM SREC VE TANIMLAR.............................................. 2 3.PLCNN STNLKLER VE SAKINCALARI .............................................. 4 4.PLCLERIN YAPISI.............................................................................................. 6

4.1 Plcnin Balant Dzeni .................................................................................. 7 4.2 Plc nin Yaps Ve almas ...................................................................... 8 4.3 Plcnin alma Prensibi ................................................................................. 9 4.4 Plclerde Kalite Faktrleri ............................................................................. 10

5. PLCLERDE KULLANILAN GR IKI KAPI DEVRELER.................... 10 6. PLCLERDE KULLANILAN SAYISAL GR IKI CHAZLARI.............. 12

6.1 Saysal Giri Cihazlar................................................................................... 12 6.2 Saysal k Cihazlar .................................................................................. 21

7. PLC PROGRAMLAMA YNTEMLER (FESTO FEC SERS) ..................... 23 8. ALITIRMALAR ............................................................................................... 34

2

1 . G R

Bu blmde Programlanr Lojik Kontrolrlerin (PLC) ne olduu ve onun geliimi anlatlacaktr. PLC laf role mant ve Bilgisayar sisteminden adapte edilmitir. Ek olarak, PLClerin dier Kontrol Sistemlerine gre stnlk ve sakncalar sralanmtr. Son olarak da PLCyi programlamak ve altrmak iin gerekli temel bilgiler verilecektir. PLCyi oluturan eleman ve modllerde bu blmde tartlmtr. Bir basit PLC kontrol sistem seti her biri deiik fonksiyonlara sahip bir veya iki ksmdan oluabilir. Byk ilemlerde kullanlan daha karmak PLCler ise be veya daha fazla alt sistemden oluabilir. PLC sistemi deiik haberleme donatlarna gre farkl haberleme hz kullanr. Buna Baud Hz denir. Mesela, 9600 Baud Hz CPU ile haberlemede, 1200 Baud Hz manyetik bandlarla haberlemede, ve yazc ile haberlemede Baud Hz 2400 olabilir.

2 . P L C L E R G E L M S R E C V E T A I M L A R

Aslnda Programlanr Lojik Kontrolr PC ile ifade edilirdi. Fakat bu PC (Kiisel Bilgisayar) ile kartrlacandan, gnmzde PLC ile gsterilmektedir. Baz kitaplarda PLCnin Trke karl Programlanabilir Mantk Denetleyicileri olarakda ifade edilmektedir. PLC yaps mikroilemciye dayanan karmak kontrol sistemine uygulanm bir eit profosyonel bilgisayardr. PLCyi kullanmas ok kolaydr. Bilgisayar yeni renenler bile program yazp PLCyi altrabilir.Genellikle iki eit program yazma metodu vardr. Bir tanesi ayrntl (bilgisayar program gibi) program yazma, dieride eleman ve hat izerek oluturulan basamak veya merdiven (Ladder) program. Deiik rle ve devrelerden oluan bir sistemi kontrol etmedeki ou ii bilgisayarda basit balantlarla oluturulan bu ladder diagram ile yapabiliriz. Bir dier nc yntem ise fonksiyon ilemleri ile gerekletirilmesidir fakat dierleri kadar fazla kullanlmazlar.

3

PLCnin tarihi 1960l yllarn sonu ve 1970lerin bana kadar gitmektedir. Bu tarihlerde basit bir bilgisayar ilk PLCye dntrld. PLCler otomobil fabrikalarnda yaygn olarak kullanlr. nk retim bandlarnda her zaman araba modelinin deitirilmesi gerekmektedir. Geleneksel rleli lojik devrelerden olumu kontrol sistemlerini deitirmek iin ok zaman harcamak gerekirdi. PLC retim bandndaki kontrol fonksiyonlarn deitirmek iin rlelerin, devrelerin, sayclarn veya dier elemanlarn sadece pozisyonunu veya deerini deitirir. Buda sistemi yeniden planlarken zaman kazanmamz salar. 1970lerin banda bu ilk PLCde gzken byk bir problem vard. Bu PLCnin program ok karmakt. yi programc olmayanlar iin bu program kullanmak ok kolay deildi. 1970lerin sonunda gelitirilmi PLCleri kullanmak daha kolaylat.1978 ylnda mikroilemci iplerin piyasa srlmesinden sonra; ucuz ve gl fonksiyonlar olan PLCye sahip olmak daha kolay ve daha cazip hale geldi. 1980lerde CPU fiyatlarnn dmesi PLCnin fabrika ve makinelerde kullanlmasn yaygnlatrd. Elektronik irketleri ve Bilgisayar firmalar PLCdeki bu potansiyeli grdkten sonra onu rnlerine katmak iin hcum ettiler. Btn bunlar PLCnin fiyat bakmndan daha uygun hale gelmesini salad. Hatta PLC youn bir ekilde takm tezgahlarnda, CNClerde, fabrika otomasyonunda ve gvenlik sistemlerinde kullanld. 1990larn sonuna kadarda baz geleneksel olmayan uygulama alanlarda PLC ile kontrol iine kart; ev otomasyonu ve tbbi cihazlar gibi. PLC uygulamalarnn ok yaygnlamasndan dolay, Uluslar aras Elektroteknik Komisyonu (IEC) PLC uygulama alann ve terminolojini taslak halinde sundu. Buna gre; PLC endstriyel ilemler iin dizayn edilmi elektronik cihazdr ve komutlar hafzasnda saklayabilir, lojik ve matematik ilemler yapabilir, sayma, zaman ayar ve ardk ilem kontrol fonksiyonlar vardr. Dijital/Analog dntrme modl ile eitli mekanik ilemleri de yapabilir. zetle, PLC rle k devresini ve kontrol sistem mantn deitirerek basitce program deitirilebilen portative ve oldukca gvenilir bir cihazdr.

4

3.PLC STLKLER VE SAKICALARI

PLC uygulamalarnn balca stnlkleri unlardr: 1.Esneklik: Eskiden her makine kendisine ait kontrol devresine sahipti. 15 tane makine varsa bunlar iinde 15 tane kontrol devre seti gerekebilirdi. Gnmzde bir PLC 15 tane alt programa giri yaparak btn makineleri kontrol edebilir. Bir ilemi deitirmek iin sadece bir butona basmak yeterlidir. Bunun iin PLC ok esnektir. 2.Saysz Kontaklar: ok sayda yardmc kontak, yardmc role ve sayclar PLCde mevcuttur.Eer sadece drt tane yardmc role kontanz varsa ve ilemden dolay tane daha kontaa ihtiyacnz varsa, dizayn ettiiniz sistemi deitirmeniz gerekir. Buda maliyeti artrr. Bununla birlikte PLC hafzas yeterli ise sadece program deiiklii yaplr. 3.Dk Fiyat: Teknoloji ve bilimin birlikte gelimesiyle, PLC daha gl ve daha ucuz hale geldi. inde rlesi, saycs, zamanlaycs ve dier fonksiyonlar olan bir PLCye ok dk bir fiyata sahip olabilirsiniz. 4.nceden Simule Etme: Program yklemeden ve yerine monte etmeden nce tek bir PLC modl simule edilebilir. Operatrler I/O modlndeki ledleri gzleyerek istenen artlara gre program deitirirler. Buda eski rleli sistemlere gre sistemde arza ararken ok zaman kazanmamza sebep olur. 5.Hzl lem Zaman: Rlelerin alma sresi olduka yavatr. Fakat PLC sadece bir ka mikro saniye iinde farkl komutlar iletebilir. Ardk komutlarn ilem zaman sadece 0.65 s srmektedir. 6.Devre Planlamasnda Ladder Diyagramnn Kullanm: Rle kontrol devreli PLC program yapmak iin bilgisayar bal PLC ladder diyagram dzenleme yazlm veya ladder diyagram derleyicisi kullanabilir.

5

7.Salamlk, Kolay Bakm: PLC saysal elektronik devrelerin birleiminden meydana gelir. Mekanik ve rleli sistemlerle karlatrldnda daha salamdr ve bakm masraf ok dktr. 8.Kontrol sistemindeki elemanlarn satn alma ilemini kolaylatrma: Klasik rle kontroll devrelerde kullanlan malzemeleri deiik firmalardan sipari etmeniz gerekebilir. Her elemann teslim sresi ayn olmaz. PLC tm malzemeleri bir kerede sipari edilebilir ve hepsi ayn anda teslim edilir. Buda teslim sresindeki gecikmeleri nler ve satn alma ilemini kolaylatrr. 9.Kolayca veri dosyasna dnme: PLC programn (rnein ladder diagram) PLCden veya bilgisayara bal bir yazcdan kt olarak alabilirsiniz. Bylece PLCdeki tm bilgiler bir dosya haline dntrlebilir 10.Yksek gvenlik: PLCye yklenmi programn kaybolmasn nlemek veya istenmeyen kiiler tarafndan grlmesini nlemek iin ifre (password) koyabiliriz. Bylece PLCdeki veriler gvenlikte olur. 11.Program deitirme kolayl: PLCdeki tm programlar program yazma aygt ile kolayca deitirilebilir. PLCnin yukardaki stnlklerine ramen, baz sakncalar aadaki gibidir. 1.Yeni teknik: Baz mhendisler eski rleli sistemleri yeni PLC programlama tekniine uyarlayamayabilirler.

6

2.Sabit kullanm olan yerlere uygun deil: PLCnin en byk stnl kontrol fonksiyonlarndan istenen amaca ulamak iin kolayca programn deitirebilmektir. Eer bu ilevleri deitirilemez basit bir devre ise ok zaman alabilir. 3.evre etkileri : PLC yksek scaklklar, titreim olan yerler ve elektriksel parazitlerin bulunduu yerler iin uygun olmayabilir.

4.PLCLERI YAPISI

PLCler iin uygun bir tanm u ekilde yaplabilir. PLCler; makineleri ve prosesleri kontrol etmek amacyla lojik, zamanlama, sayma ve aritmetik ilemleri gibi zel fonksiyonlar yrtebilen ve emirleri saklamak iin programlanabilir hafza kullanan saysal bilgisayar kontroll elektronik cihazlardr. Aadaki ekilde kontrol ileminin nasl icra edildii genel olarak verilmitir.

PLC Kontrol leminin Genel Gsterimi

7

Plc kullanc programna uygun olarak srekli olarak girileri okur, kullanc programn icra eder ve klara gerekli deiiklikleri ykler. Kullanc programnda gerekli deiiklikler yaplarak donanm deitirmeden algoritma deitirilmi olur. Tipik bir PLC genel olarak aadaki ekilde verilen blmlerden oluur.

PLCnin Blmleri

4.1 Plcnin Balant Dzeni

PLClerin giri k balant dzeni

8

Plc modllerinin balants

PLC lerin beslemesi iin 24V veya 220V luk kaynak kullanlr. Giriler iin ise mekanik veya proximity switchler(endktif, kapasitif veya optik) kullanlr.Ayrca girilerde analog giri modlleri ve mil kodlayclar(encoder) kullanlr.PLC klarnda ise ykleri srmek iin rle,transistr veya triyak kl modller kullanlr.Yine kta D/A dntrc modlleri mevcuttur. PLClerde kullanlan programlama mant kendine zgdr ve ladder(merdiven lojik) olarak isimlendirilir.

4.2 PLC YAPISI VE ALIMASI

Bir PLCnin i yapsnn blok diyagram aadaki ekilde grlmektedir.ekildeki gibi yap, merkezi ilem birimi(CPU), ana bellek,giri/k grnt bellekleri ve giri k cihazlarn grnt belleklerine balayan giri k ara yz cihaz bloklarndan olumaktadr. letiim yolu, her bir birimin biribirleriyle bilgi alverii iin kulland ortak yol gurubudur.

9

Girigrnt bellei, giri kaplarndan gelen ON-OFF durumlarn gstermek iin ikili say sistemi uygulanr. Yani grnt belleinde ON durumu iin binary 1,OFF durumu iin binary 0 bilgisi kaydedilir.

PLCnin i yaps

4.3 Plcnin alma Prensibi

Btn PLC iletim sistemleri grnt belleine kaydedilmi giri ve klarn lojik deerlerini tarayarak merdiven programn icra ederler. ncelikle iletim sistemi tm girileri tarar. Daha sonra kullancnn yazm olduu program icra edilir.son olarak klar taranarak icra edilen program sonular ve girilerin durumuna gre anahtarlanr. Program and, or, not vb. Fonksiyonlar ierebilir veya sayma ,zamanlama, matematiksel fonksiyonlar ve deiik fonksiyonlar ierebilir. PLC programnn icra edilmesi

Giri grnt Belleini oku

Program icra et

k grnt Belleini gncelletir

10

4.4 Plclerde Kalite Faktrleri

a)Tarama hz: 1KBlk bellein taranabilmesi iin geen sredir. b)Faz yanlgs: letim sisteminin kontrol altndaki CPU,girileri yerine giri grnt belleini okuyarak programn icrasn gerekletirir. Eer programn icras srasnda giri grnt belleinde herhangi bir deiiklik olursa, CPU grnt belleinden bilgi okurken eski bilgi yerine istenmeden deien yeni bilgiyi okuyacaktr. Halbuki giri grnt belleindeki bilgiler , programn icra edilip klar gncelletirilinceye kadar deimemelidir. Bu durum faz yanlgs olarak isimlendirilir. c) Tepki sresi: Giriteki deiiklik annda kn aktif hale gelmesine kadar geen sredir. Tepki sresi ileve baldr. 1) k aygtlarnn mekanik tepki sreleri 2) Giriteki elektrik devrelerinin tepki sreleri 3) Grnt belleklerini taranma sresi

5. PLCLERDE KULLAILA GR IKI KAPI DEVRELER

1. Optik Yaltml Saysal Giri k Devreleri Optik yaltml giri/k devresinde giri/k kaps ile i ara yz devreleri arasndaki iletiim optik olarak yaplan devrelerdir. Bylece giri/k cihazlar ile grnt bellek devreleri arasnda fiziksel olarak bir izolasyon salanm olur. Optik yaltml giri devresi

11

Optik yaltml k devresi

2. Rleli k devresi Genel olarak bir rle elektromanyetik bir anahtardr. Rleler yksek akmlar anahtarlayabilmeleri ve yk ile PLC devreleri arasnda iyi bir izolasyon saladklarndan dolay PLClerde ok kullanlrlar. Bir rle birka amperi anahtarlayabilme zelliine sahiptir. Rlelerin dezavantajlar aada belirtilmitir: a. Yava alrlar. b. Kontaklarnn yk altnda alp kapanmas esnasnda ark oluur. c. Rle bobinleri endktif yk olduklarndan enerjilenme anlarnda ksa sreli yksek genlikli gerilim retirler. Rleli klar

3. Transistrl k devresi Transistr kl PLC kap devrelerinde anahtarlama eleman olarak yar iletken bir malzeme olan g transistrleri kullanlr. Bunlarn dayanabilecekleri maximum

12

akm transistre gre deiir. Bu tr k devreleri sadece DC gerilim ile beslenebilir.

4. Yksek hzl sayc girileri ve darbe kontrol k devresi Mil kodlayclar tarafndan retilen asal dnme ile orantl yksek hzl darbelerin PLC giriinden okunmas iin yada bir adm motorunu srebilmek iin gerekli yksek hzl kontrol darbelerinin k kapsndan gnderilmesi iin kullanlrlar. 5. Analog giri k cihazlar Dntrclerin ou knda alglad fiziksel byklkle(scaklk,basn, vb) orantl bir analog bir sinyal retir. Deiken hzl motor srcleri analog hz kontrol sinyali ile kontrol edilir. Analog sinyali saysala eviren A/D giri modlleri, saysal bilgileri d dnyada kullanlmak zere tekrar analoa eviren D/A k modlleri retilir. Scaklk, basn, vb. Kontrol nitelerini reten proseslerde analog giri k niteleri kullanlr. 6. letiim portlar PLCler bal bulunduu a veya programlama aamasnda iken PCye balanabilmesi iin seri veya paralel portlar ierirler. rnein seri portlar RS232, RS 485 tr portlar olabilir.

6. PLCLERDE KULLAILA SAYISAL GR IKI CHAZLARI

6.1 Saysal Giri Cihazlar

1. Mekanik switchler: Bu switchler normal kontak prensibi ile alan manuel olarak kullanlan switchlerdir.

13

2. Proximity(yaklam switchleri): Yaklam switchleri kontaksz yariletken switchlerdir. Alglama blgelerine bir cisim girdii zaman klar lojik 1 veya lojik 0 olur.

Yaklam switchlerinin 3 ana tipi vardr. a. Endktif yaklam switchleri b. Kapasitif yaklam switchleri c. Optik yaklam switchleri

Sensrlerin genel balant ekli a. Endktif yaklam switchleri: Bu switchler metalik paralar alglar. Alglama ilemi bir AC bobin devresi tarafndan salanr. Bobine yaklaan metal cisim bobinden bir endksiyon akmnn akmasna neden olur.ilave devreler vastasyla bu bilgi deerlendirilerek ka lojik 1 bilgisi olarak aktarlr. Endktif switchlerin

14

metalleri alglama blgesi 0,8 ile 15mm arasnda deiir. Bu mesafe cihazn tipine ve metal parann yapsna bal olarak deiir.

Endktif sensr uygulamas

b. Kapasitif yaklam switchleri: kapasitif switchler kendilerine belirli bir mesafe yaklam olan cisimlerin yaltkanlk katsaylarndaki deiimleri alglar tm materyaller belirli bir yaltkanlk katsaysna sahiptir. Alglama mesafeleri endktif yaklam switchlerine benzerdir.

15

Kapasitif sensr uygulamas 3. Foto elektrik switchler: Foto elektrik switchler k verici ve k alc ksmlara sahip olan opto elektronik cihazdr. tip foto elektrik switch vardr.

a. Alcs kar tarafta olan fotoelektrik switchler: Bu switchlerin 100mye kadar alglama yapabilenleri mevcuttur. Vericiden alcya doru gnderilen k hzmesinin alc taraftan alnmas ile cihaz knda lojik 1 veya lojik 0 bilgisi oluur. Alc ile verici arasnda herhangi bir cisim girdii zaman k bilgisi konum deitirir.Bylece bir cismin gemesi alglanabilir. Verici Alc

a. Alcs kar tarafta

16

Alcs karda olan sensr uygulamas

b. Prizmatik yanstcl fotoelektrik switchler: Bu switchlerde hem alc hem verici ayn yerdedir.gnderilen k eer nnde birey yoksa prizmatik yanstcdan dnerek geri gelir ve alcya ular. Bu switchler yaklak 5 mye kadar alglama yapabilmektedirler.

b.Prizmatik yanstcl

prizmatik yanstc

G

Yanstc Gnderici/Alc

17

Prizmatik yanstcl sensr uygulamas

c. Cisimden yansmal fotoswitchler: Bu switchler prizmatik switchlerle ayn prensiple almaktadr.farkl ksm kar tarafta prizmatik yanstc yok cisimden yansma oluyor. Bylece yanstma zellii olan cisimler alglanabilmektedir. Alglama mesafeleri 2mye kadar kabilir. c. Cisimden yansmal

Cisimden yansmal sensr uygulamas

G

A

Gnderici/Alc

18

d. Fiber-optik sensrler: Fiber-Optik sistemler k iletimi yntemlerinden birisidir. Bu sistemler saladklar avantajlar ile gnmzde olduka yaygnlamaya balamtr. Fiber-Optik sistemlerin yaps elektrik sinyalini k enerjisine evirme k enerjisini elektrik enerjisine evirme mantna dayaldr. Optik gnderici ksm ile elektrik enerjisi k enerjisine evrilir ve fiber-optik kablolar ile tanr. Kar taraftaki alc ksm bu gnderilen k enerjisini alr ve elektrik enerjisine evirir.Temel olarak yaps aadaki ekilde gsterildii gibidir.

fiber-optik sensrlerde bu mantkla alr. alma sistemleri normal optik sensrler ile ayndr. Aralarndaki fark n fiber optik kablolarla iletilmesi ve alnmasdr. Bu sistemler endstriyel sistemlerde daha ok skk dar mekanlarda kullanlmaktadr. Fiber optik kablonun yaps aadaki gibidir.

Fiber-optik kablo yaps

Fiber optik sensrn yaps aadaki gibidir.

Fiber optik sensrn yaps

19

Fiberoptik sistem uygulamas

4. Reed(dil) switchler: Bu switch magnetik ortamda alan bir switchdir. Bo bir tp iersine yerletirilmi olan nikel demir kontaktan oluur. Bir bobin tarafndan oluturulan veya doal bir manyetik alana maruz kaldnda kontaklar kapanr. Kontaklarn alma hz yksektir.kontak direnci dktr. 5. Kodlayclar(encoders): Kodlayclar, dorusal ve asal yer deitirmeyi saysal sinyallere dntrrler. Dorusal kodlayclar dorusal yer deitirmeyi lerler. Mil kodlayclar ise dnme hareketini lerler kodlayclar artml ve mutlak mil kodlayclar olmak zere iki trde retilirler.

Artml mil kodlayc

20

Mutlak 3 bitlik gray kodlu mil kodlayc

Enkoder grnm 6. Scaklk switchleri: Scaklk switchleri belirli bir gei scakl civarnda direnlerinde hzl deiimler sergileyen yar iletken cihazlar. rnein 75 C lik scakla gelene kadar 100 k luk yksek drence sahiptir. Bu scakl geldiinde direnci 100 a der. Diren deiimi kullanlarak ilem yaplr. Bu switchler motor, transformatr cihazlarn ar snmadan korumak iin kullanlr. 7. Basn switchleri: Bu switchler belirli bir basn deeri civarnda alan veya kapanan cihazlardr.

21

6.2 Saysal k Cihazlar

1. Selenoidler: Selenoidler, elektrik sinyalini mekanik harekete dntren elektromekanik bir cihazdr. alma gerilimleri 12 VDC, 24 VDC ve 220 VAC olabilir. 2. Kontaktrler: Kontaktrler, yksek akml cihazlarn anahtarlanmasnda kullanlan elektromekanik cihazlardr. Kontaktrler, tek fazl ve 3 fazl g kaynaklarna cihazlarn balanmasnda ve endstriyel kontrolde geni lde kullanlmaktadr.

fazl kontaktr 3. Yar iletken rleler: Yar iletken rle, normal rle ile ayn ileve sahiptir. Fakat hareketli konta yoktur. Bunu yerine triyak kullanlmtr. Yar iletken rle knn anahtarlama anlar k akmnn sfr geilerine tekaml etmektedir.

22

4. DC motorlar: DC motorlar PLC klarnda olduka sk kullanlan cihazlardr.

DC motor kontrol 5. AC motorlar:

fazl bir motorun ON/OFF kontrol

23

7. PLC PROGRAMLAMA YTEMLER (FESTO FEC SERS)

PLC programlama ilemleri ok farkl ekillerde yaplmaktadr. Ama bunlarda en ok kullanlanlar unlardr. 1. Deyim listesi(STL) 2. Kontak plan(LDR) 3. Fonksiyon emas(FCH) Genellikle btn PLClerde programlamada kullanlan bilinmesi gereken baz terimler vardr. Bunlar: IN : Giri konta (I0.0 dan balar ve ilerler I(input)) CR : Kontrol rlesi (O0.0 dan balar ve ilerler ( k bobini)) AR : Yardmc rle (F0.0 dan balar ve ilerler(kla balants yok)) C : Sayc (counter) (Giriten uygulanan palslere gre sayar.) T : Zamanlayc(timer) (Kendi zaman saatine gre sre sayar) 1. STL programlama komutlar : LOAD : Bu komut istenilen giri adreslerini satr satr yklemeye yaryor. Bu komut belirtilen kontan konumunu ykler. rnein I0.0 girii belirtilmise aadaki rnekteki gibi I0.0 1 mi yoksa 0 m bu bilgiyi alyor buna gre TO komutundan sonraki ilemi gerekletiriyor. Belirtilen k 1 yapyor. Bu komutun avantaj; giri kontann deerini ok sk aralklarla okuyarak ilem yapabilmesidir ve bu komut mutlaka TO anahtar ile kullanlr. rnek: LOAD I0.0 (I0.0 normalde ak konta yklenir) LOAD N I0.0 (I0.0 normalde kapal konta yklenir) TO O0.0 IF : Bu komut EER anlamna gelir. Bu komuttan sonra kullanlacak deerler her zaman bir art belirtir. IF komutu her zaman THEN ve ELSE komutlar ile beraber kullanlr. rnek:

IF I0.0 AND N I0.1 THEN . . . ELSE . . .

yani I1.0 lojik 1 ise ve I1.1 lojik 0 ise art tanmlanmtr.

24

THE : IF komutunda belirtilen art doruysa THEN komutundan sonraki ilemler gerekletirilir. rnek:

THEN LOAD I0.0 TO O0.0 . . .

ELSE (OTHRW) : IF komutunda belirtilen artlar doru deilse ELSE(OTHRW) komutundan sonraki ilemler gerekletirilir. rnek:

. . . ELSE LOAD I0.1 TO O0.1

SET : Bu komut herhangi bir kn lojik 1 yaplmas istendiinde kullanlr. rnek: IF I0.0

THEN SET O0.0 RESET : Bu komut herhangi bir kn lojik 0 yaplmas istendiinde kullanlr. rnek: IF N I0.0

THEN RESET O0.0 AD : Bu komut VE ilemini yapar kark giri durumlarnn gerekletirilmesinde iki giri kontan birbirine seri olarak balamak iin kullanlr. rnek: IF I1.0 AND I1.1 THEN SET O1.0 OTHRW SET O1.7

25

OR : Bu komut VEYA ilemini yapar kark giri durumlarnn gerekletirilmesinde iki giri kontan birbirine paralel olarak balamak iin kullanlr. rnek: IF I1.0 OR I1.1 OR I1.7 THEN SET O1.0 OTHRW SET O1.7

OT() : Bu komut NOT (DEL) ilemini yapar . Yani normalde ak olan konta kapatr( 0 1 ) yada kapal olan konta aar( 1 0 ). Dier bir kullanmda normalde ak bir kontan yklenmesi iin direk olarak ismi yazlr ama normalde kapal bir kontan yklenmesi iin ise NOT komutu ile beraber kullanlr. rnek: LOAD I0.0 (I0.0 normalde ak konta yklenir) LOAD N I0.0 (I0.0 normalde kapal konta yklenir) rnek: IF N I0.0 THEN SET O0.0 STEP : Step ifadesi sral programlarda programn yapsnda belirlendii gibi veya sral ilemlerde dallanmalar kullanlm ise ok nemlidir. Bu komut daha ok kark algoritmalar ieren programlarda kullanlr. Step bir numara veya maximum sekiz karakterlik bir etiket verilerek izlenebilir. STL programnn iindeki baka bir yerden bu stepe dallanmak istiyorsanz bir step etiketi gereklidir. rnek:

STEP Setup . . . IF . . . THEN JMP TO Setup

26

Step etiketinden THEN veya OTHRW(ELSE) gibi bir komuta gelinceye kadar program iletilir, IF komutundan sonraki belirtilen art doru ise buradan step etiketine dallanr istenilen ilemler yaplr. Ama belirtilen art dou deilse THEN den sonraki satrdan program almaya devam ettirilir. JMP TO : Bu komut koulsuz yani art belirtilmeden istenilen hedefe dallanmak iin kullanlr. rnek:

STEP Mark IF I1.0 THEN SET O1.0 JMP TO Start . . . . . . STEP Start

. . . IC : Registerdaki bir bilginin deerini bir arttrr. rnek:

IF I1.3 THEN INC R9

DEC : Registerdaki bir bilginin deerini bir azaltr. rnek:

IF I2.2 AND N I3.6

THEN DEC R9 STL de ayrca bu ilemleri yaparken aadaki parametreler kullanlabilir. (, ), +, -, *, /, ,

27

rnek:

IF ( FW0 = V1234 ) AND ( R1 V0 ) THEN... : Bu ifade ise 36 karektere kadar ksa aklamalarn yazlmas iin kullanlr.

IF N I1.7 " sensrden gelen sinyal yok : Bu ifade ise uzun aklamalarn yazlmas iin kullanlr. "" bu program pistonun konumlarn deitirerek cihazlar kontrol ediyor.

2. PLCnin Kontak plan(LDR) ile programlanmasnda bilinmesi gereken baz bilgiler: Kontak plan elektriksel kontak gibi yan yana izilen iki dikey izgiden oluur. Sol taraftaki izgi gerilim kaynana olan balanty temsil eder, sa taraftaki izgi ise topraa olan balanty temsil eder. ki kontak arasndaki akm geii soldan saa doru olacak ekilde oluturulur. Giriler bu kontak sembolleri ile gsterilir: Normalde kapal kontak Normalde ak kontak Birbirinin tersi klar:

LOAD I0.0 TO O0.0 LOAD N I0.0

TO O0.1

28

oklu VE ilemi:

oklu VEYA ilemi:

AD kaps merdiven diyagram:

LOAD I0.0 AND I0.1

AND I0.2 AND I0.3 OR I0.4

TO O0.0

LOAD I0.0 OR I0.1

OR I0.2 OR I0.3 AND I0.4

TO O0.0

LOAD I0.0 AND I0.1

TO O0.0 LOAD N O0.0

TO O0.1

29

OR kaps:

LOAD N I0.0 OR N I0.1

TO O0.0

LOAD N I0.0 AND N I0.1

TO O0.0

LOAD I0.0 OR I0.1

TO O0.0 LOAD N O0.0 TO O0.1

30

Timer(zamanlayc):

Yukarda bir timer n ekli grlmektedir. Bunlarn bir tane girii vardr. Bu girie lojik1 deeri uygulandnda timer aktif hale geer ve belirtilen sreyi saymaya balar bu sre dolunca timern k konta konum deitirir. Timerlar bu zamanlama sresini kendi ilerindeki zaman saati araclyla alglarlar . fakat timern zamanlama sresinin hangi zaman aralklaryla alacan program ile deitirebiliriz. (rnein 1mslik bir timer kullanrsak 5 saniye bekletmek iin 5000 deeri girilmeli)

I0.1 girii lojik 1 yapldnda timer 10 sn bekler ve 10 sn sonra timern konta konum deitirir. Yukardaki programda O0.1 lojik 1 olur.

rnek : IF I0.1 AND N TON1 THEN SET TON1 WITH 10S IF TON1 THEN SET O0.1 OTHRW RESET O0.1

31

Srayla alan iki zamanlayc:

Counter (sayc):

Yukarda basit bir sayc ekli grlmektedir. Saycnn adet girii vardr. Bunlar ileri sayma, geri sayma ve reset giriidir. Saycya yklenen sayma deeri giriinden uygulanan palsler ile tek tek artar veya azalr. Bu deer yklenen sayma deerine eit olunca saycnn k konta durum deitirir(C1). aycnn deeri otomatik olarak sfrlanr ve tekrar batan saymaya balar.

IF I0.0 THEN SET TON1 WITH 5s IF TON1 THEN SET O0.0 SET TON2 WITH 5s IF TON2 THEN RESET O0.0 RESET TON1 RESET TON2

32

STEP INIT

IF NOP

THEN LOAD V5

TO CP1 'COUNTER SET DEGERI

STEP LOOP

""START IMPULSU

IF START 'START BUTONU

AND N F0.1 'YARD.MERK.

THEN SET F0.0 'START IMPULSU

OTHRW RESET F0.0 'START IMPULSU

IF START 'START BUTONU

THEN SET F0.1 'YARD.MERK.

OTHRW RESET F0.1 'YARD.MERK.

""START

IF F0.0 'START IMPULSU

THEN SET F1.0 'START MERKERI

""COUNTER START

IF F0.0 'START IMPULSU

OR ( F1.0 'START MERKERI

AND N C1 ) 'COUNTER 1

THEN SET C1 'COUNTER 1

LOAD V0

TO CW1 'COUNTER WORD 1

""GERI SAYMA

IF S1 'GERI SAYMA

AND N F40.0 'YARD.MERK.

THEN DEC CW1 'COUNTER WORD 1

SET F40.0 'YARD.MERK.

IF N S1 'GERI SAYMA

THEN RESET F40.0 'YARD.MERK.

""ILERI SAYMA

IF S2 'ILERI SAYMA

AND N F40.1 'YARD.MERK.

THEN INC CW1 'COUNTER WORD 1

SET F40.1 'YARD.MERK.

IF N S2 'ILERI SAYMA

THEN RESET F40.1 'YARD.MERK.

""SAYICI "1" MI?

IF C1 'COUNTER 1

THEN SET L1 'SAYICI "1"

OTHRW RESET L1 'SAYICI "1"

33

""SAYICI > 0

IF ( CW1 'COUNTER WORD 1

> V0 )

THEN SET L2 'SAYICI > 0

OTHRW RESET L2 'SAYICI > 0

""SAYICI < 0

IF ( CW1 'COUNTER WORD 1

< V0 )

THEN SET L3 'SAYICI < 0

OTHRW RESET L3 'SAYICI < 0

IF NOP

THEN JMP TO LOOP

34

8. ALITIRMALAR

LOAD I0.0 OR O0.1 TO O0.1 Giri 1 ken k 1 Giri 0 ken k 1(Mhrleme) ALITIRMA 1: YAGI ALARMI

Giri 1 ken k 1 Giri 0 ken k 1 Ama I0.1 1 Olana Kadar ALITIRMA 2: SESL KAZ

ALITIRMA 3: HIRSIZ ALARMI

LOAD I0.0 OR O0.1 AND N I0.1 TO O0.1

LOAD I0.0 TO O0.1

LOAD N I0.0 TO O0.1

35

ALITIRMA 4: KORUMA KAFESL PRES

ALITIRMA 5: ZL SSTEM

ALITIRMA 6: ZIMBA:

LOAD I0.0 AND I0.1 TO O0.0

LOAD I0.0 OR I0.1 TO O0.0

LOAD I0.0 AND I0.1 AND N I0.2 OR I0.0 AND N I0.1 AND I0.2 OR N I0.0 AND I0.1 AND I0.2 TO O0.1

36

ALITIRMA 7: K AYRI MALZEME SEM SLO KOTROL SSTEM

ALITIRMA 8: DAMGALAMA MAKASI LOAD N O0.0 AND I0.0 AND I0.1 AND I0.3 AND I0.5 OR O0.0 AND N O0.6 TO O0.0 LOAD I0.2 OR O0.1 AND O0.0 TO O0.1 LOAD I0.4 OR O0.2 AND O0.1 TO O0.2 LOAD I0.3 OR O0.3 AND O0.2 TO O0.3 LOAD I0.1 OR O0.4 AND O0.3

LOAD I0.0 AND N I0.1 TO O0.0 LOAD I0.0 AND I0.1 TO O0.1

37

TO O0.4 LOAD I0.6 AND O0.4 TO O0.5 LOAD O0.0 AND N O0.3 TO O0.6 LOAD O0.3 AND N O0.5 TO O0.7 LOAD O0.1 AND N O0.2 TO O0.8 LOAD O0.4 AND N O0.5 TO O0.9 ALITIRMA 9: Bir otobsteki kontrol sisteminin PLC program. stenilen artlar : Yolcular inecek butonuna bastnda ;

DURACAK yazs yazan lamba yansn. Kap zerindeki KAZ lambas yansn. ofrn nndeki NECEK VAR lambas yansn.

Yolcu elini butondan ekse bile bu lamba yanmaya devam etsin inecekleri gren ofr durakta durduktan sonra KAPI AMA butonuna basnca ;

Yanmakta olan lamba snsn. Kap silindiri kapy asn . KAPI AIK lambas yansn .

Yolcular inip bindikten sonra ofr KAPI KAPAMA butonuna bastnda ;

Kap kapansn. Kap ak lambas snsn

38

ALITIRMA 10 : Bir pistonla para sktrma

LOAD N O0.3 TO O0.5 LOAD I0.0 OR O0.0 AND N O0.3 TO O0.0 LOAD O0.0 TO O0.1 LOAD O0.0 TO O0.2 LOAD I0.1 OR O0.3 AND N I0.2 TO O0.3 LOAD O0.3 TO O0.4 LOAD I0.2 OR O0.5 AND N I0.1 TO O0.5

IF I0.0 OR O0.0 THEN SET O0.0 IF O0.0 THEN SET TON1 WITH 20s ELSE RESET O0.0 IF TON1 THEN RESET O0.0 RESET TON1

39

ALITIRMA 11: Paket kaldrma makinesi

ALITIRMA 12: Datm Tertibat

LOAD N F0.0 AND I0.0 AND I0.1 AND I0.3 OR F0.0 AND N F0.3 TO F0.0 LOAD I0.2 OR F0.1 AND F0.0 TO F0.1 LOAD I0.4 OR F0.2 AND F0.1 TO F0.2 LOAD I0.1 AND F0.2 TO F0.3 LOAD F0.0 AND N F0.2 TO O0.0 LOAD F0.1 AND N F0.3 TO O0.1

LOAD ( I0.0 OR O0.1 ) AND I0.1 TO O0.1 LOAD I0.2 TO O0.2 LOAD I0.4 AND I0.3 TO O0.3

40

ALITIRMA 13: Konveyr Bant Sistemi

STEP INIT

THEN LOAD V5

TO CP1

STEP LOOP

""START IMPULSU

IF I0.2

AND N F0.1

THEN SET F0.0

OTHRW RESET F0.0

IF I0.2

THEN SET F0.1

OTHRW RESET F0.1

""START

IF F0.0

THEN SET F1.0

""COUNTER START

IF F0.0

OR ( F1.0

AND N C1 )

THEN SET C1

LOAD V0

TO CW1

""ILERI SAYMA

IF I0.1

AND N F40.1

THEN INC CW1

SET F40.1

IF N I0.1

THEN RESET F40.1

IF N C1

THEN SET O0.0

IF N C1

THEN SET TON1

WITH 5s

IF TON1

THEN RESET O0.0

IF NOP

THEN JMP TO LOOP