Policja Państwowa II Rzeczypospolitej

Jacek Walaszczyk

www.policjapanstwowa.pl

Warszawskie Stowarzyszenie Rodzina Policyjna 1939 r.

Konferencja Pamięć Pokoleń 2016

Polskie formacje policyjne przed odzyskaniem niepodległości

Byłe Królestwo Polskie:

Komitety Obywatelskie tworzą Straże Obywatelskie (Zagłębie Dąbrowskie, m.st. Warszawa [październik 1914])

Inne formacje ochrony porządku publicznego: Milicja Obywatelska, Straż Miejska (Łódź)

Milicja Miejska m.st. Warszawy [luty 1916] oraz innych miastach

Zabór austriacki:

Miejska Straż Obywatelska [sierpień 1914], Milicja Miejska (Lwów)

Samorządowe policje miejskie i gminne

Żandarmeria Krajowa i Wojskowa Żandarmeria Polowa

Zabór pruski:

Polska Żandarmeria Krajowa

Straż Obywatelska [listopad 1918], Straż Ludowa

Polskie formacje policyjne przed odzyskaniem niepodległości

Polskie formacje policyjne przed odzyskaniem niepodległości

Organy porządkowe partii politycznych:

Straż Bezpieczeństwa Publicznego [Narodowa Demokracja]

Milicja Ludowa [Polska Partia Socjalistyczna]

Straż Ludowa, Straż Narodowa, Straż Policyjna Państwowa

Unifikacja służb policyjnych 1918-1922

Milicja Ludowa

powołana 5 grudnia 1918 dekretem Naczelnika Państwa „dla ochrony i zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa ludności miast i wsi oraz walki z wszelkimi przejawami bezładu społecznego, dla przeprowadzenia zarządzeń Władz Państwowych”

Komendant Główny ML kpt. Ignacy Boerner

rozwiązanie innych ochotniczych i obywatelskich formacji porządkowych

Policja Komunalna

powołana 9 stycznia 1919 dekretem Naczelnika Państwa „jako organ samorządu ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobistego i porządku publicznego, sprawuje nadzór nad wykonaniem przepisów prawa i rozporządzeń w zakresie działania policji miejscowej oraz jest organem wykonawczym władz państwowych i komunalnych”.

Wydział Policyjny MSW przekształcono w Naczelną Inspekcję PK z kpt. Kazimierzem Młodzianowskim na czele

Policja Państwowa Litwy Środkowej

powołana dekretem Dowódcy Wojsk Litwy Śr. z 8 lutego 1921 r.; z dniem 26 lipca 1922 r. podporządkowana KG PP

Organizacja i zadania Policji Państwowej

Potrzeba utworzenia ogólnopaństwowej służby policyjnej

Projekt ustawy o zunifikowaniu służby bezpieczeństwa i powołaniu Straży Bezpieczeństwa

Ustawa z 24 lipca 1919 r. o Policji Państwowej

„Policja państwowa jest organem wykonawczym władz państwowych i samorządowych i ma za zadanie ochronę bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego”

Rozporządzenie z 6 marca 1928 r. Prezydenta Rzeczypospolitej o Policji Państwowej

„PP to zorganizowany na wzór wojskowy korpus, przeznaczony do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego”

Organizacja i zadania Policji Państwowej

Policja Państwowa była zorganizowana i wyszkolona na wzór wojskowy i podlegała Ministrowi Spraw Wewnętrznych

Organizacja PP była przystosowana do administracyjnego podziału państwa i dzieliła się na:- komendy okręgowe, łączące kilka lub kilkanaście komend powiatowych,- komendy powiatowe, odpowiadające terytorialnie powiatom,- komisariaty, obejmujące większe miasta w powiatach lub dzielnice w dużych miastach,- posterunki stałe w gminach.

Przy komendach okręgowych do spraw dochodzenia przestępstw istnieją urzędy śledcze

Tworzenie scentralizowanej formacji w okresie walk o granice RP

Okręgi policyjne PP:

Okręg l Warszawski

Okręg II Łódzki

Okręg III Kielecki

Okręg IV Lubelski

Okręg V Białostocki

Okręg VI m.st. Warszawy

Okręg VII Krakowski

Okręg VIII Lwowski

Okręg IX Tarnopolski

Okręg X Stanisławowski

Okręg XI Poznański

Okręg XII Pomorski

Okręg XIII Wołyński

Okręg XIV Poleski

Okręg XV Nowogródzki

Okręg XVI Wileński

Policja Województwa Śląskiego

Policja Województwa Śląskiego

24 sierpnia 1920 r. powołanie Policji Górnego Śląska (Policji Plebiscytowej)

maj 1921 r. Żandarmeria Górnego Śląska,

czerwiec 1921 r. Milicja Górnośląska,

Śląsk Cieszyński: Milicja Polska, Milicja Śląska, Żandarmeria Krajowa Księstwa Cieszyńskiego

Statut Organiczny Województwa Śląskiego powołałautonomiczną Policję Województwa Śląskiego (rozporz. wojewody śląskiego z 17 czerwca 1922 r.), która funkcjonowała przez cały okres II Rzeczypospolitej

Organizacja i zadania Policji Państwowej

Komendanci Główni Policji Państwowej:

kmdt. gł. Władysław Henszel 17.06.1919 - 20.04.1922

kmdt. gł. Wiktor Sas-Hoszowski 20.04.1922 - 17.03.1923

płk. Michał Bajer 17.03.1923 - 01.07.1923

kmdt. gł. Marian Borzęcki 01.07.1923 - 05.11.1926

gen. insp. Janusz Jagrym-Maleszewski 05.11.1926 - 24.01.1935

gen. insp. Józef Kordian Zamorski 24.01.1935 - 09.1939

Organizacja i zadania Policji Państwowej

Korpus Policji dzieliKorpus Policji dzieliłł sisięę na funkcjonariuszy nina funkcjonariuszy niżższychszych::

posterunkowyposterunkowy

starszy posterunkowystarszy posterunkowy

przodownikprzodownik

starszy przodownikstarszy przodownik

oraz funkcjonariuszy wyoraz funkcjonariuszy wyżższychszych::

aspirantaspirant

podkomisarzpodkomisarz

komisarzkomisarz

nadkomisarznadkomisarz

podinspektorpodinspektor

inspektorinspektor

nadinspektornadinspektor

generalny inspektor generalny inspektor

Organizacja i zadania Policji Państwowej

PrzysiPrzysięęgam Panu Bogu Wszechmoggam Panu Bogu Wszechmogąącemu cemu

na powierzonem mi stanowisku pona powierzonem mi stanowisku pożżytek Paytek Pańństwa stwa

Polskiego oraz dobro publiczne miePolskiego oraz dobro publiczne miećć zawsze przed zawsze przed

oczyma; Woczyma; Włładzy zwierzchniej Paadzy zwierzchniej Pańństwa Polskiego stwa Polskiego

wiernowiernośści dochowaci dochowaćć, wszystkich obywateli kraju w , wszystkich obywateli kraju w

rróównem majwnem mająąc zachowaniu, przepisc zachowaniu, przepisóów prawa strzec w prawa strzec

pilnie, obowipilnie, obowiąązki swoje spezki swoje spełłnianiaćć gorliwie i sumiennie, gorliwie i sumiennie,

rozkazy przerozkazy przełłoożżonych wykonywaonych wykonywaćć dokdokłładnie, tajemnicy adnie, tajemnicy

urzurzęędowej dochowadowej dochowaćć. .

Tak mi Panie BoTak mi Panie Bożże dopome dopomóóżż. .

Ewakuacja ludności, ochrona mienia państwowego, walka z agitacjąkomunistyczną

Wobec zagrożenia niepodległego bytu Państwa policjanci dali sięporwać zapałowi patriotycznemu

Rozkaz KG PP „Ze wszystkich podwładnych mi komend PP napływajądo mnie meldunki o żywiołowym rwaniu się funkcjonariuszy policji do wojska. Jakkolwiek chęć ta obrony zagrożonej Ojczyzny chlubna jest i ze wszech miar zrozumiała, to jednak nade wszystko ważniejsza jest racja ogólnopaństwowa […] Policjanci! Wyście ostatnimi szeregami armii. Gdyby przyszła ostateczność, pójdziecie, jako ostatni żołnierz Najjaśniejszej Rzeczypospolitej po zwycięstwo lub śmierć w okopach. Niech to będzie do czasu uciszeniem Waszego porywu wojskowego. Na posterunki policjanci !!!

Udział PP w wojnie polsko-bolszewickiej

213 Ochotniczy Pułk Piechoty

Składał się 3 batalionów (33 oficerów i 1352 szeregowych) z okręgów PP: warszawskiego, łódzkiego i kieleckiego

Dowódca nadkom. Brunon Betcher, zastępca podinsp. Ryszard Gallera, ówczesny komendant łódzkiej policji

Od 11 do 18 sierpnia pułk przebywałw Warszawie, pełniąc służbę garnizonową. Później skierowano go do strefy przyfrontowej

Zadania utrzymania bezpieczeństwa na zapleczu linii frontu

Pocz. października skierowano do Małopolski Wschodniej nad Zbrucz w okolice Husiatynia i Skały

Rozformowany listopad/grudzień 1920 r.

Dywizjon Huzarów Śmierci pod dow. por. Józefa Siły-Nowickiego

(3 Szwadron Dyonu stanowił ochotniczy szwadron policji konnej z Łodzi)

„nie było imprezy, na którą nie byliby gotowi się porwać”

7 sierpnia 1920 KGPP wydał rozkaz utworzenia z kadr policji łódzkiej szwadronu konnego

9 sierpnia 90-osobowy oddział wyruszył do Warszawy pod dow. kom. Andrzeja Jezierskiego; w Warszawie dołączyło dalszych 30 policjantów i ostatecznie liczył 3 oficerów i 118 szeregowych

Dyon objął rejon Zegrza-Serocka na linii Narwii

Walki pod Nieporętem i Myszyńcem, oczyszczanie Puszczy Kurpiowskiej z niedobitków

13 września 1920 r. rozkaz o powrocie 3 szwadronu do stolicy

Dywizjon Huzarów Śmierci

Dywizjon Huzarów Śmierci

Rezerwa policyjna

Policja graniczna

20-lecie międzywojenne czasem wielkich przemian obyczajowych i społecznych

15 kwietnia 1925 r. pierwszy kurs policji kobiecej (30 policjantek), z czego 25 przydzielono do UŚl. m.st. Warszawy (gdzie utworzono Brygadę Sanitarno-Obyczajową pod dow. asp. Stanisławy Filipiny Paleolog) i 5 do Łodzi,

Zadania: zwalczanie nierządu, stręczycielstwa, kontrola domów publicznych, walka z handlem żywym towarem, praca z nieletnimi,

Rozkaz KGPP nr 667 z 03.08.1935r. utworzenie w Wydziale IV

Centrali Służby Śledczej referatu policji kobiecej

W 1938 r służbę pełniło ponad 150 policjantek

Policja kobieca

Policja kobieca

Policyjna służba

Policyjna służba

Posterunkowy Józef Stępień

Kiedy gaśnie ludzka pamięć, zaczynają mówić kamienie

Kiedy gaśnie ludzka pamięć, zaczynają mówić kamienie

Stowarzyszenie Rodzina Policyjna powołano w 1929 r. do prowadzenia integrującej środowisko policyjne działalności kulturalno-oświatowej oraz opieki nad wdowami i sierotami po zmarłych policjantach oraz samopomoc wśród rodzin policjantów

Opieka nad wdowami, sierotami i emerytami, akcje charytatywne

Organizowanie kolonii letnich i kolonii leczniczych

dla dzieci

Prowadzenie przedszkoli, burs i świetlic

Dożywianie dzieci, stypendia, odwiedzanie chorych w szpitalach

Opieka nad grobami policjantów

Ogniska towarzyskie, oświatowe i kulturalne, kursy, odczyty, wycieczki, biblioteki, przedstawienia

Rodzina Policyjna

Wojenne losy policjantów

Wrzesień 1939 - korpus PP liczy ok. 33.000 funkcjonariuszy

W wojnie obronnej 1939 śmierć poniosło ok. 2.500-3.000 funkcjonariuszy PP i PWŚl.

Część ewakuowała się na Węgry i do Rumunii oraz na Litwęi Łotwę

Ok. 12.000 dostało się do sowieckiej niewoli

Ok. 10.000 pozostało na terenach

zajętych przez III Rzeszę

Ostaszków

Katyń jest symbolem zbrodniczej polityki ZSRR wobec Polski. Jej ofiarami byli obywatele Rzeczypospolitej: żołnierze Wojska Polskiego, policjanci…

Sowieci rozstrzelali nie mniej niż 21.768 obywateli polskich.

Więźniowie obozów specjalnych NKWD transportowani wiosną 1940 r. do miejsc egzekucji:

Katynia (Kozielsk),

Charkowa (Starobielsk),

Kalinina (Ostaszków).

Zginęli zakopani bezimiennie

w masowych dołach cmentarnych.

"Na wyspie Iłowej wśród lasów i wód spędzamy dni szare niewoli, A z nami przebywa tęsknota i ból. Odwieczny towarzysz niedoli."

Rozkazem nr 0308 Berii z 19 września 1939 r. kolonię karną dla nieletnich na wyspie Stołbnyjzlikwidowano tworząc obóz specjalny dla polskich jeńców wojennych.

3 października 1939 r. Ostaszków wyznaczono na obóz dla policjantów, funkcjonariuszy wywiadu i kontrwywiadu, żandarmów i strażników więziennych.

W dniu 15 marca 1940 r. w obozie przebywało 6.364 osób.

Ostaszków

2 marca 1940 roku Ławrientij Beriaskierował do Stalina tajną notatkę, w której stwierdził, że polscy jeńcy wojenni (14.736 osób) oraz więźniowie w więzieniach Zachodniej Białorusi i Ukrainy (18.632 osoby, z tego 1.207 oficerów i 5.141 policjantów) stanowią zdeklarowanych i nie rokujących nadziei poprawy wrogów władzy sowieckiej.Zaproponował, aby ich sprawy rozpatrzyćw trybie specjalnym, bez wzywania skazanych, bez przedstawiania zarzutów, bez decyzji o zakończeniu śledztwa i aktu oskarżenia, z zastosowaniem wobec nich najwyższego wymiaru kary – rozstrzelanie.

W dniu 5 marca 1940 roku Biuro Polityczne KC WKP(b) wydało tajną decyzjęnr P13/144 z zaproponowaną przez Berię treścią.

Rozmieszczenie budynków obozowych:1. Grobla usypana przez Polaków 2. Brama wjazdowa 3. Główna cerkiew monasteru4. Budynki klasztorne 5. Brama wjazdowa na dziedziniec 6. Dziedziniec wewnętrzny7. Wejście na podwórze gospodarcze 8. Baraki 9. Przystań10. Brama od strony przystani11. Cerkiew 12. Wieże obronne

5 kwietnia 1940 rozpoczęto likwidację obozu w Ostaszkowie. Trwała do 16 maja 1940.

Grupy więźniów odsyłano pociągiem do NKWD w Kalininie (obecnie Twer), gdzie ich mordowano. Zwłoki wywożono ciężarówkami i chowano w dołach niedaleko miejscowości Miednoje (23 zbiorowe mogiły).Ogółem z Ostaszkowa wywieziono 6.287 osób, uratowało się 112 wywiezionych do obozu w Griazowcu.

Rodziny policjantów wywieziono na Syberię

w kwietniu 1940 r.

Miejsce ukrycia zwłok pozostało nieznane przez ponad 50 lat. Dopiero 13 kwietnia 1990 r. Rosjanie przyznali się do tej zbrodni.

W dniu 2 września 2000 r. otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje.

Dziękuję z uwagę.

Jacek Walaszczyk

www.policjapanstwowa.pl

Warszawskie Stowarzyszenie Rodzina Policyjna 1939 r.