Lenkų palikimas VilniujePolish Heritage in VilniusPolnisches Erbe in VilniusPolskie dziedzictwo w Wilnie

VILNIAUS TURIZMO INFORMACIJOS CENTRAS / VILNIUS TOURIST INFORMATION CENTRE

Pagrindinis biuras / Main OfficeVilniaus 22, LT–01119 VilniusTel. +370 5 262 9660Faks. / Fax +370 5 262 8169El. paštas: / E-mail: tic@vilnius.lt, tourism@vilnius.lt

Darbo laikas:lapkritį–kovą I–V 9.00–18.00, VI 10.00–16.00, VII nedirbame;balandį–spalį I–V 9.00–18.00, VI–VII 10.00–16.00

Working hours:November-March: I–V 9.00–18.00, VI 10.00–16.00, VII closed;April-October: I–V 9.00–18.00, VI–VII 10.00–16.00

Didžioji 31, LT–01128 Vilnius (Vilniaus rotušė) / (Town Hall)Tel. +370 5 262 6470Faks. / Fax +370 5 262 0762 El. paštas / E-mail: turizm.info@vilnius.lt

Darbo laikas / Working hours: I–V 9.00–18.00, VI–VII 10.00–16.00

Geležinkelio 16, LT–02100 Vilnius (Geležinkelio stotis) / (Railway station)Tel. / Fax +370 5 269 2091El. paštas / E-mail: tic3@vilnius.lt

Darbo laikas / Working hours: I–V 9.00–18.00, VI–VII 10.00–16.00

Konstitucijos 3, LT–09601 Vilnius (Vilniaus miesto savivaldybė) / (Vilnius City Municipal Government) Tel. +370 5 211 2031El. paštas / E-mail: turizmas@vilnius.lt

Darbo laikas / Working hours: I–IV 9.00–17.00, V 9.00–15.45

www.vilnius-tourism.ltwww.vilnius-convention.lt

Vilniaus turizmo informacijos centras neprisiima atsakomybės dėl spausdinimo klaidų ar neatitikimų, atsiradusių kintant informacijai / Vilnius Tourist Information Centre accepts no responsibility for changes, typesetting or printing errors.

Parengė ir išleido UAB „Naujieji sprendimai“ / Prepared and published by UAB „Naujieji sprendimai“

Bažnyčios, vienuolynai, paminklai liudija apie glaudžiai susijusią lietuvių ir lenkų tautų praeitį. Ir šiandien maldininkai keliauja į Vilnių išvysti stebuklingą Dievo Motinos paveikslą.

1. S. Moniuškos skveras ir paminklas (Vilniaus g.)Priešais Šv. Kotrynos bažnyčią esančiame skvere-

lyje stovi Stanislovo Moniuškos biustas (skulpt. B. Balzukevičius), pastatytas 1922 m. S. Moniuška – įžymus lenkų kompozitorius, 1840–1858 m. gyvenęs Vilniuje, operų „Halka“ (pastatyta Vilniuje), „Grafienė“ ir kitų operečių, baletų, kantatų lietuvių mitologine tematika autorius.

2. Šv. Kotrynos bažnyčia (Vilniaus g. 30)Vienuolynas ir bažnyčia pradėti steigti XVII a. Lie-

tuvos Didžiosios Kunigaikštystės etmono, Vilniaus vaivados J. K. Chodkevičiaus ir jo žmonos Sofijos iniciatyva, iš Nesvyžiaus atsikvietus vienuoles be-nediktines. Vėlyvojo baroko išvaizdą bažnyčia įgavo po XVIII a. viduryje atliktos rekonstrukcijos (archit. J. K. Glaubicas).

3. Šv. Dvasios bažnyčia (Dominikonų g. 8)Bažnyčia, įspūdingai įsiterpusi suspaustoje

Senamiesčio erdvėje. XVII a. pabaigoje atlikta barokinė bažnyčios rekonstrukcija. Tai įspūdingo dydžio lotyniško kryžiaus formos bazilika, jos kupole, skliautuose ir sienose nutapytos freskos. Lietuvos dominikonų vienuolija čia įsikūrė XVI a. pradžioje. Vėliau caro valdžia vienuolyną pavertė kalėjimu, kuriame kalėjo lietuvių ir lenkų patriotai – filaretai ir sukilimų dalyviai. 1993 m. Popiežius Jonas Paulius II Šv. Dvasios bažnyčioje susitiko su lenkų katalikais ir aukojo mišias.

4. Dievo Gailestingumo šventovė(Dominikonų g. 12)

Gotikinė bažnyčia šioje vietoje stovėjo jau XV a., re-konstruota – po XVIII a. vidurio gaisrų. Carinė valdžia šventovę pertvarkė į cerkvę, vėliau sugrąžinta kata-likams. Šioje bažnyčioje yra „Dievo Gailestingumo“ paveikslas, dailininko E. Kazimirovskio nutapytas pagal Šv. Faustinos regėjimą.

5. Vilniaus universitetas (Universiteto g. 3)Lankytojų tarnybos tel. +370 5 268 7298, darbo laikas: I-V 9.00-18.00, VI 9.00-17.30

Vilniaus universitetas buvo įkurtas 1579 m., karaliui Steponui Batorui nurodžius kolegiją reorganizuoti į universitetą. Vilniaus universiteto pastatų ansamblio meninės formos atspindi pagrindinius Lietuvoje vyra-vusius architektūros stilius: gotiką, renesansą, baroką, klasicizmą. Universiteto rūmai užima beveik visą peri-metru užstatytą senamiesčio kvartalą, kurį riboja ke-turios gatvės. Universitetas garsėja 13 uždarų kiemų,

Šv. Jonų bažnyčia (XIV–XVIII a.) ir aukščiausia miesto varpine (XVII–XVIII a.). 1919–1939 m. buvo vadintas Stepono Batoro universitetu.

6. Šv. Kryžiaus bažnyčia (S. Daukanto a. 1)Dar 1543 m. dabartinės bažnyčios vietoje Vilniaus

vyskupas P. Alšėniškis pastatydino gotikinę koplyčią. Šalia koplyčios esantį namą vienuoliai bonifratrai XVII a. perstatė į barokinę bažnyčią. Tai yra vienintelė Vilniaus bažnyčia, perstatyta iš gyvenamojo namo. Bažnyčios didžiajame altoriuje yra stebuklingu laiko-mas Švč. Marijos Snieginės (bonifratrų Dievo Moti-nos) paveikslas. Bonifratrų Dievo Motina pavaizduota ir fasado freskoje.

7. Šv. Stanislovo ir Šv. Vladislovo Arkikatedra ba-zilika (Katedros a. 1)

Jogailos ir Mindaugo katedrų pagoniškos šventyklos liekanas galima apžiūrėti bazilikos požemiuose. Juo-se esančiame mauzoliejuje ilsisi Lenkijos karaliaus, Lietuvos didžiojo kunigaikščio Aleksandro Jogailaičio ir Lenkijos karaliaus, Lietuvos didžiojo kunigaikščio Žygimanto Augusto dviejų žmonų – Elžbietos Habsburgaitės ir Barboros Radvilaitės palaikai. XVII a. karalius Žygimantas Vaza inicijavo gražiausios Ka-tedros dalies – barokinės Šv. Kazimiero koplyčios, kurioje saugomas Lietuvos globėjo Šv. Kazimiero sarkofagas, statybą. Jos įkūrimą mena įspūdinga barokinė lenta su Abiejų Tautų Respublikos herbu. Monumentaliausiu ir klasicistinio stiliaus perlu katedra tapo po Lauryno Gucevičiaus atliktos rekonstrukcijos. Virš frontono esančių skulptūrų (atstatytų 1997 m., skulpt. S. Kuzma) autorius K. Jelskis. Bažnyčioje yra 11 koplyčių, vertų ypač didelio meno ir kultūros mėgėjų dėmesio.

8. Adomo Mickevičiaus muziejus (Bernardinų g. 11)Tel. +370 5 261 8836, darbo laikas: I–V 10:00–17.00, VI–VII 10:00–14:00

Tai XVII a. pirmoje pusėje statytas namas, kuriame

1822 m. gyveno poetas A. Mickevičius ir rašė poemą „Gražina“. Jau XIX a. antroje pusėje čia veikė jo vardo muziejus, kuris atkurtas 1955 m., švenčiant šimtąsias poeto mirties metines.

9. Paminklas A. Mickevičiui (Maironio g.)Paminklas įžymiajam poetui Adomui Mickevičiui

(skulpt. G. Jokūbonis) pastatytas 1984 m. Aplink jį išdėstytos reljefinės plokštės „Vėlinių“ poemos temo-mis (skulpt. H. Kuna).

10. J. Slovackio ir I. Kraševskio namai(Pilies g. 22, 24)

Pilies g. 22 - tai buvęs Medicinos kolegijos namas, kuriame gyveno profesorius Euzebijus Slovackis su sūnumi, būsimu poetu Julijumi Slovackiu. Vilniuje J. Slovackis praleido penkiolika metų, baigė Vilniaus universitetą ir parašė pirmuosius kūrinius. Namo kieme yra memorialinė lenta ir biustas. Pilies g. 24 - gotikinis XVI a. namas, kuriame 1830–1835 m. gy-veno lenkų rašytojas Ignacas Kraszewskis. Jis daug rašė Lietuvos istorijos, mitologijos temomis, bendravo su lietuvių tautinio atgimimo veikėjais.

11. Švč. Trejybės bažnyčia ir Bazilijonų vienuoly-nas (Aušros Vartų g. 7)

XIX a. pietiniame vienuolyno korpuse įrengtas kalėjimas – dažnas reiškinys caro valdžioje buvu-siame Vilniuje. 1823–1824 m. čia kalėjo filomatų ir filaretų (slaptų pasipriešinimo carizmui organizacijų) nariai, tarp jų ir poetas A. Mickevičius. Savo kalėjimo vietą poetas aprašė „Vėlinėse“. Ir šiandien vieta me-nama kaip „Konrado celė“, tai liudija įmūrytos lentos. Vienuolyne kalėjo ir 1830–1831 m. lenkų – lietuvių sukilimo prieš carizmą dalyviai.

12. Aušros Vartai (Aušros Vartų g. 12)Aušros Vartų koplyčia – viena reikšmingiausių

religinių, istorinių ir kultūrinių Lietuvos vietų, į kurią veda daugelio kraštų piligrimų keliai. Koplyčioje esan-tis renesansinis Švč. Mergelės Marijos, Vilniaus Ma-donos, paveikslas garsėja stebuklais. Jis pieštas tem-pera ant ąžuolinių lentų XVII a. pirmajame ketvirtyje. XX a. paveikslas du kartus vainikuotas popiežiaus karūnomis suteikiant Aušros Vartų Dievo Motinai Gailestingumo Motinos titulą. 1993 m. Aušros Vartų koplyčioje lankėsi popiežius Jonas Paulius II.

13. Šv. Apaštalų Petro ir Pauliaus bažnyčia (An-takalnio g. 1)

Garsiausios Vilniaus barokinės bažnyčios statybos darbai vyko 1668–1676 m., tačiau iki pat 1704 m. ji buvo puošiama 2000 stiuko lipdinių. Bažnyčios vidus puošnesnis nei išorė. Šv. Augustino koplyčioje yra įžymusis Marijos paveikslas ir stebuklais garsėjanti Antakalnio Jėzaus medinė skulptūra su natūralių plaukų peruku. Priešais bažnyčią – popiežiaus Jono Pauliaus II aikštė, menanti Popiežiaus vizitą.

14. Rasų kapinės (Rasų g.)Žymiausios Vilniaus kapinės pradėjo veikti 1800 m.

Jų centre – neogotikinė bažnyčia (archit. T. Tišeckis). Priešais centrinį įėjimą palaidoti 1919–1920 m. ir 1944 m. žuvę Lenkijos kariai. Memorialo centre, po juodo granito plokšte, palaidota Jozefo Pilsudskio motina ir jo paties širdis.

15. Šv. Kryžiaus Atradimo (Kalvarijų) bažnyčia (Kalvarijų g. 225) ir Vilniaus Kalvarijos

Bažnyčia pastatyta 1669 m., vėliau perstatyta vėlyvojo baroko stiliumi. Netoli bažnyčios yra Vilniaus Kalvarijos – 35 Kryžiaus kelio koplytėlės išdėstytos atkartojant Kristaus kelią. 1963 m. koplytėlės Sovietų valdžios įsakymu išsprogdintos, 2002 m. atstatytos.

16. Pranciškonų bažnyčia (Trakų g. 9/1)Švč. Mergelės Marijos Dievo Motinos Ėmimo į dangų

(Pranciškonų) bažnyčia yra gotikinė (išlikę krištoliniai skliautai), tačiau su XVIII a. įgytomis barokinėmis for-momis. Šiaurinėje pusėje yra renesansinė koplyčia ir Švč. Mergelės Marijos (Baltosios Dievo Motinos) stebuklais garsėjanti statula. Greta bažnyčios – se-niausias Lietuvoje vienuolynas.

17. J. Pilsudskio namas (Bokšto g. 8)Šiame name gyveno lenkų tautos patriarchas Joze-

fas Pilsudskis, kurio giminės šaknys yra Lietuvoje.

18. Šv. Teresės bažnyčia (Aušros Vartų g. 14)Pakanclerio Stepono Paco iniciatyva ir lėšomis

1633–1650 m. statyta bažnyčia tapo vienu iš tobuliausių Vilniaus ankstyvojo baroko paminklų. 1783 m. čia atsirado didikų Pociejų koplyčia – mauzoliejus.

Churches, monasteries and monuments of Vilnius testify to the close historical and cultural ties between Lithuanians and Poles. Also today pilgrims travel to Vil-nius to view the magical painting of the Mother of God.

1. S. Moniuszko Square and MonumentIn the square opposite St. Catherine’s Church and

the Benedictine Monastery, there is a bust of Stanis-law Moniuszko (sculptured by B. Balzukevičius) dating back to 1922. S. Moniuszko was a famous Polish com-poser, who lived in Vilnius between 1840 and 1858. He was author of the opera “Halka” (produced in Vilnius), “Grafienė” (“Countess”) and other operettas, ballets and cantatas based on themes of Lithuanian mythology.

2. Church of St. Catherine (Vilniaus St. 30)The establishment of the church and the convent

started in the 17th century on the initiative of Hetman of the Grand Duchy of Lithuania (GDL), Vilnius Voivode J. K. Chodkevičius (J.K. Chodkiewicz) and his wife So-fia, who invited Benedictine nuns from Nyasvizh. The church assumed its late Baroque appearance after a reconstruction that was performed in the middle of the 18th century (by architect J. C. Glaubitz).

3. Holy Spirit Church (Dominikonų St. 8)This church edges imposingly into the cramped Old

Town. At the end of the 17th century a Baroque recon-struction of the church was carried out. It comprises a basilica of an impressive size, shaped after a Latin cross, with frescos covering its dome, arcs and walls. Dominican monks settled here at the beginning of the 16th century. However, later, Tsarist authorities trans-formed the monastery into a prison, where Lithuanian and Polish patriots—members of the filaretai society and participants of uprisings—were held. Pope John Paul II met with Polish Catholics and celebrated Mass in the Holy Spirit Church in 1993.

4. Temple of Divine Mercy (Dominikonų St. 12)This Gothic church was already established in the

15th century and was reconstructed after fires in the middle of the 18th century. The Tsarist authorities transformed the church into an Orthodox temple; how-ever, later it was returned to the Catholics. It is home to the Divine Mercy picture drawn by artist E. Kazimi-rovskis on the basis of the vision by St. Faustina.

5. Vilnius University (Universiteto St. 3)Ph. +370 5 268 7298, open: I-V 9.00-18.00, VI 9.00-17.30

The artistic forms of Vilnius University quarters, shaped over the centuries, reflect the main architec-tural styles that predominated in Lithuania; namely Gothic, Renaissance, Baroque and Classicism. The University premises occupy almost a full quarter of the Old Town, lined with buildings for its perimeter and located within the limits of four streets. It is famous for its 13 enclosed courtyards, Sts. Johns’ Church (14–18th century) and the tallest bell tower in town (17–18th century). In 1579, by order of King Steponas

Batoras (Stefan Batory) the college was reorganised into a university, which is why between 1919 and 1939 it was called the University of Steponas Batoras.

6. Church of the Holy Cross (S. Daukanto St. 1)Back in 1543, a Gothic chapel was built by the Bish-

op of Vilnius P. Alšėniškis on the site of the present church. In 1635 Bonifrati monks who were invited to Vilnius reconstructed the house—which was built next to the church in 1618—into a Baroque temple. At present this is the only church in Vilnius which has been transformed from a residential building. In the grand altar of the church there is a painting of St. Mary of the Snows (Bonifrati Mother of God), said to have miraculous powers. The Bonifrati Mother of God is also pictured in the façade fresco.

7. Cathedral (Katedros Sq. 1)The remains of the cathedrals built by Jogaila

(Jagiełło) and Mindaugas as well as pagan temples can be seen in the catacombs of the basilica. The mausoleum in the catacombs contains the remains of Alexander Jogailaitis (Jagellion), King of Poland and Grand Duke of Lithuania, and the remains of two wives of Žygimantas Augustas (Sigismund II Au-gustus), King of Poland and Grand Duke of Lithua-nia—Elizabeth (Habsburg) of Austria and Barbora Radvilaitė (Barbara Radziwiłł). In the 17th century King Žygimantas Vaza (Sigismund Vasa) initiated the construction of the most beautiful part of the Cathe-dral—the Baroque Chapel of St. Casimir, in which the sarcophagus of St. Casimir, the patron of Lithuania, is held. Its establishment is commemorated by an im-pressive Baroque plaque bearing the coat of arms of the Commonwealth of the Two Nations—an attribute of the common past of the Grand Duchy of Lithuania and Poland. The Cathedral was transformed into a real gem of architectural monument and Classicism following its reconstruction by Laurynas Gucevičius. The author of the sculptures above the pediments (re-stored in 1997 by sculptor S. Kuzma) was K. Jelski. The eleven chapels of the Cathedral are a must for art and culture lovers.

8. Museum of A. Mickevičius (A. Mickiewicz) (Bernardinų St. 11)Ph. +370 5 261 8836, open: I–V 10:00–17.00, VI–VII 10:00–14:00

This is the house built in the first half of the 17th century, where poet A. Mickevičius (A. Mickiewicz) lived and wrote his poem “Gražina” in April-June 1822. In the second half of the 19th century a museum dedicated to the poet was established here; it was reopened in 1955 on the 100th anniversary of his death.

9. Monument to A. Mickevičius (A. Mickiewicz) (Mai-ronio St.)

The monument to the famous poet Adomas

Mickevičius (Adam Mickiewicz) sculptured by G. Jokūbonis was unveiled in 1984. It is surrounded by slabs decorated with bas-reliefs picturing the themes of “Vėlinės” poem (sculptor H. Kuna).

10. Houses of J. Slovackis (Slovacki) and I. Krašev-skis (Kraszewski) (Pilies St. 22, 24)

This is the building (Pilies St. 22) of the former medi-cal college. One of the apartments was inhabited by Professor Euzebijus Slovackis and his son, the future poet Julijus Slovackis, who lived there for fifteen years and wrote his first works there after graduating from Vilnius University. A memorial plaque and a bust of Slo-vackis can be found in the courtyard of the house. This Gothic 16th century house (Pilies St. 24), where Polish writer Ignacas Kraševskis (Ignacy Kraszewski) lived between 1830 and 1835. Ignacas Kraševskis (Ig-nacy Kraszewski) wrote a lot about Lithuanian history and mythology and communicated with participants of the Lithuanian national revival.

11. Holy Trinity Church and Basilian Monastery (Aušros Vartų St. 7)

In the 19th century a prison was opened in the Southern block of the monastery—a frequent develop-ment in Tsarist Vilnius. In 1823–1824, members of the Philomath and Filaretai societies (secret organisations resisting the Tsarist rule) including poet A. Mickevičius (A. Mickiewicz) were imprisoned here. The poet de-scribed his prison cell in “Velinės” poem. Today this place is called the Conrad Cell, as indicated on the plaque. Participants of the 1830–1831 Polish—Lithua-nian uprising against Tsarist rule were also held in the monastery prison.

12. Gates of Dawn (Aušros Vartų St. 12)The Chapel of the Gates of Dawn is one of the most

significant religious, historical and cultural sights in Lithuania, famous throughout Europe and visited by pil-grims from many countries. The Renaissance painting of Holy Virgin Mary, Madonna of Vilnius, in the chapel is known to be magical. It was painted in tempera on oak boards in the first quarter of the 17th century. In the 20th century, the painting was twice adorned with papal crowns, thus granting it the title of Mother of Mercy to the Mother Mary of the Gates of Dawn. In 1993, dur-ing his visit to Vilnius, Pope John Paul II paid a special tribute to the painting.

13. Church of Sts. Apostles Peter and Paul (An-takalnio St. 1)

The construction works of the most prominent Ba-roque church in Vilnius took place between 1668 and 1676; however, decoration of the church with 2000 stucco sculptures continued up until 1704. Opposite the church is the square named after John Paul II in commemoration of his visit to Vilnius.

14. Rasos Cemetery (Rasų St.)The most prominent cemetery of Vilnius was opened

in 1800. Polish soldiers are buried opposite the cen-tral entrance. The mother of Jozefas Pilsudskis (Józef Piłsudski), along with his heart are buried in the centre of the memorial, under a black granite slab.

15. Kalvarijų Church of the Invention of the Cross (Kalvarijų St. 225) and Vilnius Calvary

The construction of the church was finished in 1669. The church was reconstructed in the 18th century into a late Baroque building. Nearby is Vilnius Calvary - 35 chapels marking the Stations of the Cross (Calvary) are arranged in accordance with the way of Christ.

16. Franciscan Church (Trakų St. 9/1)The Church of the Assumption of Holy Virgin Mary

Mother of God (Franciscan church) is of gothic style (with crystal vaults still preserved) but with some Ba-roque shapes acquired during the 18th century. In 1992, a statue of the Blessed Virgin Mary (The White Mother of God), famous for its miracles, was unveiled here.

17. House of J. Pilsudskis (J. Piłsudski) (Bokšto St. 8)Josefas Pilsudksis (Józef Piłsudski)—the patriarch

of the Polish nation, reviver and defender of the Polish independence, whose family had Lithuanian roots—spent his childhood and part of his youth here.

18. Church of St. Teresa (Aušros Vartų St. 14) The construction of the church—initiated and fi-

nanced by Deputy Chancellor Steponas Pacas (Stefan Pac)—took place between 1633 and 1650; the church became one of the best early Baroque monuments in Vilnius.

Lenkų palikimas Vilniuje Polish Heritage in Vilnius

Kirchen, Klöster und Denkmäler sind Zeugen der eng verflochtenen Geschichte des litauischen und des pol-nischen Volkes. Auch heute kommen zahlreiche Pilger nach Vilnius, um das wundertätige Bild der Mutter Gottes anzubeten.

1. Parkanlage und das S. Moniuszko Denkmal (Vil-niaus Str.)

Mitten in der Parkanlage vor der Katharinen Kirche steht die Büste von Stanisław Moniuszko (Bildhauer B. Balzukewicz), die 1922 enthüllt wurde. S. Moniuszko ist ein berühmter polnischer Komponist, der in den Jahren 1840 – 1858 in Vilnius lebte, und der Autor der Opern „Halka“ (in Vilnius uraufgeführt) und „Die Gräfin“ sowie von Operetten, Ballettmusik und Kantaten zur Thematik der litauischen Mythologie war.

2. St. Katharinenkirche (Vilniaus Str. 30)Das Kloster und die Kirche wurden angelegt im

17. Jahrhundert auf Initiative des Feldhetmans des Großfürstentums Litauen und des Wojwoden von Vil-nius J. K. Chodkevičius (poln. J.K. Chodkiewicz) und seiner Frau Sofija, als sie aus Njaswisch Schwestern Benediktinerinnen geholt hatten. Nach der Rekonstruk-tion Mitte des 18. Jh. durch den Architekten J. Chr. Glaubitz erhielt die Kirche die Formen des Spätbarock.

3. Kirche des Heiligen Geistes (Dominikonų Str. 8)Die Kirche ist imposant in den engen Raum der Alts-

tadt eingefügt. Ende des 17. Jh. wurde sie im Barockstil rekonstruiert. Es handelt sich bei der Kirche um eine kreuzschiffförmige Basilika. Die Kuppel, das Gewölbe und die Wände sind im Inneren mit Malereien bedeckt. Die Dominikaner richteten sich hier Anfang des 16. Jh. ein. Während der Zarenzeit wurde das Kloster in ein Gefängnis verwandelt, in dem litauische und polnische Freiheitskämpfer – Philareten sowie ehemalige Auf-ständische eingekerkert wurden. 1993 traf der Papst Johannes Paul II in der Kirche des Heiligen Geistes Katholiken der polnischen Gemeinde und feierte eine Messe.

4. Kirche der Barmherzigkeit Gottes (Dominikonų Str. 12)

Bereits im 15. Jh. stand an dieser Stelle eine gotische Kirche, deren Rekonstruktion nach den Stadtbränden Mitte des 18. Jh. erfolgte. Das Zarenregime verwan-delte diese in eine russisch-orthodoxe Kirche. Später ging sie in die Hände der Katholiken über. In dieser Kirche befindet sich das Gemälde der „Barmherzigkeit Gottes“, welches vom Maler E. Kazimirowski nach einer Vision der heiligen Faustyna gemalt wurde.

5. Universität Vilnius (Universiteto Str. 3)Einlassdienst für Besucher Tel.: +370 5 268 7298, Öff-nungszeiten: I-V 9.00-18.00, VI 9.00-17.30

Die Universität Vilnius wurde 1579 gegründet, als der König Stefan Batory das Kollegium in eine Universität umorganisieren ließ. In der Gestaltung des Gebäude-komplexes der Universität Vilnius spiegeln sich die wichtigsten architektonischen Stile: Gotik, Renais-sance, Barock und Klassizismus wieder. Die Univer-sitätsgebäude nehmen fast ein ganzes Altstadtviertel,

umrahmt von vier Straßen, ein. Die Universität ist durch 13 Innenhöfe, die St. Johannes Kirche (14. - 18. Jh.) und den höchsten Glockenturm der Stadt (17.-18. Jh.) bekannt. In den Jahren 1919 – 1939 hieß die Hochs-chule die Stefan Batory Universität.

6. Kirche des heiligen Kreuzes (S. Daukanto Platz. 1)Noch im Jahre 1543 ließ der Bischof P. Holszański

an der Stelle der jetzigen Kirche eine gotische Kapelle bauen. Das Haus nebenan ließen die Barmherzigen Brüder vom heiligen Johannes von Gott in eine Barock-kirche umbauen. Es ist die einzige Kirche in Vilnius, die aus einem Haus entstanden ist. Am Hauptaltar der Kirche befindet sich das Bild der heiligen Maria von Schnee (der Mutter Gottes der Barmherzigen Brüder), welches als wundertätig gilt. Dei Mutter Gottes der Barmherzigen Brüder ist auch in einer Fassadenfreske dargestellt.

7. Kathedrale Sankt Stanislaus und Wladislaus (Domplatz. 1)

Die Reste der Kathedrale aus den Zeiten von Jogaila und Mindaugas sowie die Reste des heid-nischen Tempels sind im Keller der Kathedrale zu besichtigen. Im dort befindlichen Mausoleum ruhen die sterblichen Überreste Alexanders des Jagiellonen, des Großfürsten von Litauen und Königs von Polen, zweier Frauen des Sigismunds II. Augusts, des Königs und Großfürsten von Polen-Litauen, Elisabeth von Habsburg und Barbora Radvilaitė. Im 17. Jh. initiierte der König Sigismund III. Wasa den Bau des schönsten Teils der Kathedrale, der barocken Kapelle des heiligen Kasimirs, wo der Sarg mit Reliquien des Schutzpatrons von Litauen untergebracht ist. Daran erinnert uns eine imposante Gedenktafel mit dem Wappen der Republik beider Völker. Nach der Rekonstruktion durch den Ar-chitekten Laurynas Gucevičius wurde die monumentale Kathedrale zur richtigen Perle des Klassizismus. Die Skulpturen am Giebel stammen von K.Jelski (die wie-der aufgebauten Skulpturen stammen von S. Kuzma). Die Kirche beherbergt 11 Kapellen, die mit Recht die Aufmerksamkeit eines richtigen Kunst- oder Kulturken-ners verdienen.

8. Adam Mickiewicz Museum (Bernardinų Str. 11)Tel.: +370 5 261 8836, Öffnungszeiten: I–V 10:00–17.00, VI–VII 10:00–14:00

Das ist ein Haus aus der 1. Hälfte des 17. Jh., in dem

der Dichter Adam Mickiewicz 1822 wohnte und das Poem „Grażyna“ schrieb. Bereits in der 2. Hälfte des 19. entstand hier sein Museum. 1955 wurde es aus Anlass seines 100. Todestages wiedereröffnet.

9. Denkmal für A. Mickiewicz (Maironio Str.)Das Denkmal des berühmten polnischen Dichters

Adam Mickiewicz (Bildhauer G. Jokūbonis) wurde 1984 enthüllt. Rings um das Denkmal befinden sich Reliefplatten, die Szenen aus seinem Werk „Totenfeier“(Bildhauer H. Kuna) darstellen.

10. Häuser von J. Slowacki und I. Kraszewski (Pilies Str. 22, 24)

In der Pilies Straße 22 befand sich das Haus des ehemaligen Medizinischen Kollegiums Vilnius. Hier wohnte Professor Euzebiusz Slowacki. Sein Sohn, der Dichter Juliusz Slowacki verbrachte in Vilnius 15 Jahre und studierte an der Universität. Hier schrieb er seine ersten Werke. Im Hof des Hauses befinden sich eine Gedenktafel und seine Büste. Pillies Straße 24 ist ein gotisches Haus aus dem 16. Jh. Hier wohnte der pol-nische Schriftsteller Ignacy Kraszewski in den Jahren 1830 bis 1835. Ihm verdanken wir viele Abhandlungen zu den Themen der litauischen Geschichte und Mytho-logie. Kraszewski pflegte enge Kontakte zu den aktiven Mitgliedern der Widerstandskampfes.

11. Kirche der heiligen Dreieinigkeit und Basilianer Kloster (Aušros Vartų Str. 7)

Im 19. Jh. wurde im Südflügel des Klosters ein Ge-fängnis eingerichtet, was keine Seltenheit in Vilnius in der Zarenzeit war. Von 1823 bis 1824 waren hier die Mitglieder der Philomaten und Philateten (geheimer Organisationen des Widerstandes gegen das Zarenre-gime), darunter auch A. Mickiewicz, inhaftiert. Seinen Gefängnisaufenthalt beschrieb er im Poem „Die Toten-feier“. Auch heute erinnert man sich an die Zelle als „Konradszelle“, wovon die eingemauerte Gedenktafel zeugt. Im Kloster wurden auch Teilnehmer am polnisch-litauischen Aufstand gegen den Zarismus 1830 –1831 eingekerkert.

12. Aušros Vartai (das Tor der Morgenröte) (Aušros Vartų Str. 12)

Die Kapelle des Tores der Morgenröte ist einer der bedeutendsten Orte für Glauben, Geschichte und Kultur. Hierher führen die Wege der Pilger aus vieler Länder. Das in der Kapelle befindliche Gemälde der heiligen Jungfrau Maria im Renaissancestil ist durch seine Wunder bekannt. Es ist Anfang des 17. Jh. auf Eichenbrettern mit Tempera gemalt. Im 20 Jh. hat das Gemälde 2 Kronen von den Päpsten bekommen und den Titel die Barmherzige Mutter Gottes vom Tor der Morgenröte. 1993 besuchte Papst Johannes Paul II die Kapelle im Tor der Morgenröte.

13. Peter und Paul Kirche (Antakalnio Str. 1)Die bekannteste Barockkirche ist in den Jahren

1668 – 1676 erbaut worden. Der Innenraum wurde bis hin zum Jahre 1704 mit 2000 Stuckplastiken ge-schmückt. Er ist viel prunkvoller als das Äußere. In der

Kapelle des St. Augustinus befindet sich das berühmte Mariengemälde. Die wundertätige holzgeschnitzelte Jesus Skulptur mit der Perücke aus echtem Haar ist weithin bekannt. Vor der Kirche erstreckt sich der Platz des Johannes Paul II, der an den Besuch des Papstes erinnert.

14. Rasos Friedhof (Rasų Str.)Der bekannteste Friedhof von Vilnius wurde im Jahre

1800 angelegt. Im Zentrum des Friedhofs befindet sich eine neogotische Kirche (Architekt T. Tiszecki). Vor dem Haupteingang sind in den Jahren 1919-1920 und 1944 gefallene polnische Soldaten beigesetzt. Im Zentrum der Gedenkstätte sind unter der schwarzen Granitplatte die Mutter von Josef Piłsudski sowie sein Herz beigesetzt.

15. Kirche der Auffindung des heiligen Kreuzes (Kalvarienkirche) (Kalvarijų Str. 225) und die Kalvar-ien von Vilnius

Die Kirche wurde 1669 gebaut und später im Spät-barockstil umgebaut. Unweit der Kirche liegen die Kalvarien von Vilnius - 35 Kreuzwegkapellen, die den Lebensweg Christi darstellen. Die Kapellen wurden auf Anordnung der Sowjetmacht 1963 gesprengt. 2002 wurden sie komplett wieder aufgebaut.

16. Franziskanerkirche (Trakų Str. 9/1)Die Mariä Himmelfahrtskirche (Franziskanerkirche)

ist im gotischen Stil erbaut (das Sterngewölbe ist erhalten geblieben). Infolge des Umbaus im 18. Jh. hat sie barocke Züge erhalten. Im nördlichen Teil des Schiffes befinden sich eine Renaissancekapelle und eine wundertätige Statue der heiligen Jungfrau Maria (der Weißen Mutter Gottes). Neben der Kirche steht das älteste Kloster Litauens.

17. J. Piłsudski Haus (Bokšto g. 8)In diesem Haus hat der polnische Staatsmann Josef

Piłsudski gewohnt, der litauische Vorfahren hatte.

18. Theresienkirche (Aušros Vartų g. 14)Auf Initiative und Kosten des Vizekanzlers Stefan

Pac in den Jahren 1633-1650 erbaut, gilt die Kirche als eines der vollkommensten Denkmäler des Frühbarock in Vilnius. 1783 wurde in der Kapelle der Familie Pac ein Mausoleum eingerichtet.

Kościoły, klasztory, pomniki przypominają o ścisłych związkach Litwinów i Polaków w przeszłości. Także dzisiaj wierni z Polski przybywają do Wilna, by na własne oczy zobaczyć wizerunek Ostrobramskiej i pomodlić się przy cudownym obrazie.

1. Skwer i pomnik S. Moniuszki (ul. Vilniaus)Na skwerze naprzeciwko kościoła św. Katarzyny

znajduje się popiersie Stanisława Moniuszki dłuta B. Bałzukiewicza (pomnik odsłonięto w 1922 r.). S. Mon-iuszko, znany polski kompozytor, w latach 1840-1858 mieszkał w Wilnie. Skomponował tu operę „Halka” (premiera w Wilnie), „Hrabina” i oraz inne dzieła – op-eretki, utwory baletowe, kantaty na tematy z mitologii litewskiej.

2. Kościół św. Katarzyny (ul. Vilniaus 30)Budowę klasztoru i kościoła rozpoczęto w XVII wieku

z inicjatywy hetmana Wielkiego Księstwa Litewskiego i wojewody wileńskiego Jana Karola Chodkiewicza oraz jego żony Zofii, którzy sprowadzili do Wilna benedyktynki z Nieświeża. Obecny, późnobarokowy kształt kościół uzyskał po przebudowie w połowie XVIII stulecia (arch. J.K. Glaubitz).

3. Kościół św. Ducha (ul. Dominikonų 8)Imponująca bryła świątyni, wynosząca się ku górze

ponad ciasną przestrzeń Starówki, jest owocem prze-budowy kościoła w stylu barokowym, przeprowad-zonej z końcem XVII wieku. To imponująca bazylika na planie krzyża łacińskiego, której kopułę, stropy i ściany zdobią bogate freski. Klasztor dominikanów założono tu w XVI wieku. Władze carskie zamieniły klasztor na więzienie, w którym osadzano litewskich i polskich patriotów – filaretów oraz powstańców. W 1993 roku w kościele św. Ducha spotkał się z pol-skimi katolikami papież Jan Paweł II, odprawił tu także mszę.

4. Świątynia Miłosierdzia Bożego (ul. Dominikonų 12)

Gotycki kościół, stojący w tym miejscu już w XV stuleciu, przebudowano po pożarze w połowie XVIII wieku. Carat zamienił świątynię na cerkiew, którą później zwrócono katolikom. Znajduje się tutaj obraz „Miłosierdzia Bożego” pędzla E. Kazimirowskiego, namalowany według widzenia św. Faustyny.

5. Uniwersytet Wileński (ul. Universiteto 3)Obsługa turystyczna: tel. +370 5 268 7298; otwarte dla zwiedzających: I-V 9.00-18.00, VI 9.00-17.30.

Uniwersytet Wileński powstał w 1579 roku z woli króla Stefana Batorego na bazie wileńskiego kole-gium jezuickiego. Zespół zabudowań uniwersyteckich zachował cechy wszystkich najważniejszych stylów architektonicznych obecnych na Litwie: gotyckiego, renesansowego, barokowego i klasycystycznego. Budynki zajmują niemal cały kwartał na Starówce,

ograniczony czterema ulicami. Uniwersytet słynie z 13 zamkniętych dziedzińców, kościoła św. Jana (XIV-XVIII w.) i najwyższej w mieście dzwonnicy (XVII-XVIII w.). W latach 1919-1939 uczelnia była nazywana Uni-wersytetem Stefana Batorego.

6. Kościół św. Krzyża (pl. S. Daukanto 1)Jeszcze w 1543 r. w miejscu dzisiejszej świątyni

biskup wileński Paweł Holszański ufundował gotycką kaplicę. W XVII wieku pobliski dom bonifratrzy przekształcili w barokowy kościół. To jedyna świątynia w Wilnie założona w domu mieszkalnym. W ołtarzu głównym znajduje się uważany za cudowny obraz Matki Boskiej Śnieżnej (Matki Boskiej Bonifratrów). Jej wizerunek można zobaczyć także na fresku na fasadzie kościoła.

7. Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Władysława (pl. Katedros 1)

Ślady pogańskich świątyń można zobaczyć w podziemiach archikatedry, zachowały się one wraz z pozostałościami katedr Mendoga i Jagiełły. Także, w królewskim mauzoleum, spoczywa król polski i wielki książę litewski Aleksander Jagiellończyk, oraz dwie żony króla polskiego i wielkiego księcia litews-kiego Zygmunta Augusta – Elżbieta Habsburżanka i Barbara Radziwiłłówna. W XVII w. król Zygmunt III Waza zainicjował budowę najwspanialszego dzieła sztuki architektonicznej w katedrze – kaplicy św. Ka-zimierza, gdzie znajduje się sarkofag św. Kazimierza, patrona Litwy. Na pamiątkę tego przedsięwzięcia w ścianę kaplicy wmurowano piękną barokową tablicę z herbem Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Monumentalną świątynią, a przy tym perłą klasy-cyzmu, katedra stała się po przebudowie dokonanej pod kierunkiem Wawrzyńca Gucewicza. Autorem figur stojących nad frontonem jest Kazimierz Jelski (w 1997 r. zrekonstruował je rzeźbiarz S. Kuzma). W katedrze znajduje się 11 kaplic, które powinni zobaczyć wszy-scy miłośnicy i koneserzy sztuki.

8. Muzeum Adama Mickiewicza (ul. Bernardinų 11)Tel. +370 5 261 8836, godziny otwarcia: I-V 10:00-17:00, VI-VII 10:00-14:00.

To Dom z pierwszej połowy XVII wieku, w którym w 1822 roku mieszkał Adam Mickiewicz. Tu powstała „Grażyna”. Już w drugiej połowie wieku XIX istniało tu muzeum jego imienia, które zostało ponownie otwarte w 1955 r., w stulecie śmierci poety.

9. Pomnik Adama Mickiewicza (ul. Maironio)Pomnik sławnego poety, dzieło G. Jokūbonisa,

odsłonięto w 1984 r. Wokół niego umieszczono płyty z płaskorzeźbami na tematy z „Dziadów” (rzeźb. H. Kuna).

10. Domy Juliusza Słowackiego i Józefa Ignacego Kraszewskiego (ul. Pilies 22 i 24)

Na ul. Pilies znajduje się budynek niegdysiejszego kolegium medycznego, w którym mieszkał prof. Euzebiusz Słowacki z synem Juliuszem, późniejszym poetą. W Wilnie J. Słowacki mieszkał 15 lat, ukończył Uniwersytet Wileński i tutaj napisał swoje pierwsze utwory. Na podwórzu domu znajduje się pamiątkowa tablica i popiersie. Przy ul. Pilies 24 stoi gotycki dom z XVI wieku, w którym w latach 1830-1835 mieszkał Józef J. Kraszewski. Pisał on dużo na temat historii i mitologii litewskiej, współpracował z działaczami litewskiego odrodzenia narodowego.

11. Kościół św. Trójcy i klasztor Bazylianów (ul. Aušros Vartų 7)

W XIX w. w południowych zabudowaniach klasz-tornych uruchomiono więzienie (nie brakowało ich Wilnie pod władzą carów). W l. 1823-1824 więziono tu filomatów i filaretów, między innymi Adama Mickiewic-za. Poeta opisał te wydarzenia w „Dziadach”; jeszcze dziś jedna z sal byłego więzienia jest nazywana „Celą Konrada”, o czym przypominają tablice pamiątkowe. W klasztorze w l. 1830-1831 więziono uczestników litewsko-polskiego powstania.

12. Ostra Brama (ul. Aušros Vartų 12)Kaplica Ostrobramska jest jednym z najważniejszych

religijnych, historycznych i kulturalnych symboli Litwy. Wiodą do niej szlaki pielgrzymów z wielu krajów. Znajdujący się tutaj obraz Najświętszej Marii Panny, Madonny Wileńskiej, słynie cudami. Obraz został namalowany w pierwszej ćwierci XVII w. temperą na dębowych deskach. W XX stuleciu był dwukrotnie koronowany papieskimi koronami, a Matka Boska Ostrobramska otrzymała tytuł Matki Miłosierdzia. W 1993 roku w Kaplicy Ostrobramskiej modlił się papież Jan Paweł II.

13. Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła (ul. An-takalnio 1)

Tę najsłynniejszą wileńską świątynię budowano w l. 1668-1676, a do 1704 roku zdobiono dwoma tysiącami stiuków. Wnętrze kościoła jest bogatsze niż jego bryła od zewnątrz. W kaplicy św. Augustyna znajduje się słynny obraz Matki Boskiej i cudowna

drewniana rzeźba Jezusa Antokolskiego z peruką z prawdziwych włosów. Naprzeciwko kościoła jest plac papieża Jana Pawła II, nazwany tak na pamiątkę jego pielgrzymki na Litwę.

14. Cmentarz na Rossie (Rasų kapinės, ul. Rasų)Jest to najsłynniejszy cmentarz w Wilnie. Otwarto go

w 1800 r. Pośrodku nekropolii stoi neogotycka kaplica (rzeźb. T. Tyszecki). Naprzeciwko głównego wejścia są pochowani polscy żołnierze, którzy polegli w l. 1919-1920 i w 1944. Pomiędzy grobami wojskowymi, w centralnym miejscu, pod czarną granitową płytą spoczywa matka Józefa Piłsudskiego i jego serce.

15. Kościół Znalezienia Krzyża Świętego (Ka-lwaryjski, ul. Kalvarijų 225) i Kalwaria WileńskaŚwiątynię zbudowano tu w 1669, później została przebudowana w stylu barokowym. Nieopodal kościoła znajduje się Kalwaria Wileńska – Droga Krzyżowa z 35 kapliczkami, opowiadającymi o prze-biegu męczeńskiej drogi Chrystusa. W 1963 r. władze sowieckie nakazały zniszczyć kapliczki; odbudowano je w 2002 r.

16. Kościół Franciszkanów (ul. Trakų 9/1)Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

(Franciszkanów) jest świątynią gotycką – do dziś można tu podziwiać kryształowe sklepienia, która w XVIII w. zyskała rysy barokowe. W północnej części kościoła jest znajduje się renesansowa kaplica, a w niej słynąca cudami figura Najświętszej Marii Panny (Matki Boskiej Białej). W pobliżu kościoła jest najstar-szy na Litwie klasztor.

17. Dom Józefa Piłsudskiego (ul. Bokšto 8)W tym domu mieszkał Józef Piłsudski – ród Naczel-

nika wywodził się z Litwy.

18. Kościół św. Teresy (ul. Aušros Vartų 14)Świątynię fundacji podkanclerzego WKL Stefana

Paca zbudowano w l. 1633-1650. Jest to jeden z naj-doskonalszych zabytków wczesnego baroku w Wilnie. W 1783 roku do kościoła dobudowano kaplicę Pocie-jów – mauzoleum rodu.

Polskie dziedzictwo w WilniePolnisches Erbe in Vilnius