323

3. Ulusal Özel Güvenlik Sempozyumu

1-2 Mart 2013 Gaziantep

“POLİSLİK” TERİMİNE FARKLI BİR BAKIŞ VE

“TOPLUM DESTEKLİ POLİSLİK” YÖNTEMLERİNİN

ÖZEL GÜVENLİK FAALİYETLERİNE

UYARLANABİLİRLİĞİ

Güven ŞEKER1, R. Cengiz DERDİMAN2

1Yrd.Doç.Dr., Celal Bayar Üniversitesi, İİBF (gdseker@hotmail.com) 2Prof.Dr., Uludağ Üniversitesi, İİBF (rcderdiman@uludag.edu.tr)

ÖZET

Bugün kent hayatında vatandaşlara hizmet veren polis, suç ile mücadelede etkili ve

etkin çalışmak için farklı arayışlara girmiştir/girmektedir. Suçun önlenmesinde özellikle

1980’li yıllardan sonra profesyonel polislik yerini, suçla mücadelede pro-aktif-çok

yönlü mücadele yöntemlerine bırakmış olup; suçla çok yönlü mücadele polisliğinin

özgün modellerinden birisini de toplum destekli polislik teşkil etmektedir. Burada,

toplum destekli polisliğin anlamı, kapsamı ve uygulama yöntemlerinin ayrıca

belirlenmesi gereği de, bu çalışmada benimsenecek ölçü bakımından ayrıca önem

taşımaktadır. Dolayısıyla, suçla mücadelede çeşitli faktörlerin ve halkın katılımını esas

alıp toplumla bütünleşmenin katkısıyla suçla mücadele yöntemleri, polislikte olduğu

kadar, özel teşebbüsün yürüttüğü güvenliği sağlama faaliyetlerinde de dikkate alınması

gerekir. Nitekim, suçların önlenmesi için özel teşebbüsün yapmış olduğu farklı

güvenlik faaliyetleri yaşadığımız zamanda hızla artan etki ve etkinliği ile güvenlik

alanında önemli bir yer almaya başlamıştır.

Özel güvenliğin, görev bölgesinde meydana gelecek suçları önlemek açısından, diğer

kolluk makam ve memurlarıyla, halkla ve görev bölgesinde bulunanlarla ilişkileri,

onlarla bütünleşerek çalışmaları; toplum destekli polislik modelinin model tasarımının

özel güvenliğe etkisi bağlamında incelemeye değer bir durum arz etmektedir.

Çalışmada, özellikle 1990’lı yıllardan sonra polisin suç ile mücadelesinde bir yaklaşım

olan toplum destekli polislik faaliyetlerinin özel güvenlik alanı içerisinde kullanımı

konusunda farklı görüşler ele alınacak ve ülkemiz açısından polislik alanındaki fırsatlar

ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler: Polislik Toplum Destekli Polislik, Özel Güvenlik Faaliyetleri

324

1. GİRİŞ

Batı ülkelerinde hayatın karmaşık bir hal alması sonucunda, kamu hayatı ile ilgili

mesleklerin devletten başka aktörlerin de üstlenmeye başladığı ya da yeni mesleklerin

ortaya çıktığı söylenebilir. Bugün artık daha önceden polis adıyla belirleyebileceğimiz

güvenlik hizmetleri giderek, devletin tekeli altında hizmetler olmaktan çıkmıştır

(Prenzler ve Townsley 1998).

Aralarında diğer konularda çok derin ayrılıklar olmasına rağmen sosyal ve siyasal

felsefenin akımları, devletin temel görevlerinden birinin polisin sağladığı iç güvenlik

hizmeti olduğu görüşünü paylaşmaktadırlar. Bu görüş, her sistemde polisin aynı görev

ve yetkilerle donatıldığı ve aynı şekilde işlediği anlamına gelmemek ile beraber, polis

organizasyonunun toplumların vazgeçilmez bir unsuru olduğunu ifade etmektedir. Bu

arada; polis üzerinde yapılan akademik çalışmalarda, polise yasalar ile fiziksel güç

kullanma yetkisinin verildiği ve bu güç kullanmanın ortak amaçlar için kullanılması

şartının getirildiği bir kamu kuruluşu olduğu da belirlenmelidir (Kavgacı, 1997:10).

Bunun dayanaklarını uluslar arası belgelerde ve Anayasamızda görmek mümkündür:

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi üçüncü maddesinde “herkesin yaşama, özgürlük

ve kişisel güvenlik” haklarına sahip olduğu belirtilmiştir. Anayasamızın 2. Maddesinde

toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde bir devlet olabilmek,

Cumhuriyetimizin nitelikleri içinde yer almıştır (Yılmaz-Derdiman, 2012: 6; Derdiman,

2011: 277).

Buna karşılık bir kısım güvenlik hizmetlerinin, zamanımızda özel güvenlik

teşkilatlanması aracılığıyla yerine getirildiğine tanık olunmaktadır. Kaldı ki kamu

alanında görev yapan polisin değişik eşya ve hizmetlerin koruma-kollanmasında, gizli

izleme, hazırdaki veya gelecekteki mağdur programlarına varıncaya kadar birçok alanda

kendini ortaya koyan suç önleme kavramının da, özellikle mali suçlar ve bilgi güvenliği

gibi bazı polis görev alanlarında artık belirgin şekilde baskın görünürlüğünü yitirdiği

söylenebilir. Bayley ve Shearing (2000), bu durumu “polisliğin çok taraflılaştırılması”

olarak ifade etmektedirler. Bu noktadan bakıldığında karşılaştırmalı güvenlik

sistemlerinde, bu arada ülkemizde güvenlik hizmetlerinin özel teşebbüs tarafından da

yerine getirilmeye başlandığı gözlenmektedir. Nitekim artık ülkemizde devletin idarî

mekanizmalardan 5188 sayılı Kanunun öngördüğü izin alınarak güvenlik hizmetlerinin

yürütülmeye başlandığı görülmektedir (Derdiman, 2010: 17).

Bu doğrultuda, güvenlik hizmetlerinin özel girişim tarafından yerine getirilmesinin

tartışılabileceği açıktır. Bunun yanında zamanımızda artan güvenlik ihtiyacının, kamu

kolluğu tarafından ifa edilen suçla mücadele ve suçu aydınlatma niteliğindeki

dedektiflik hizmetlerinin özel girişimler tarafından da üstlenilmeye sebep olduğu

söylenebilir. Burada sorulacak soru şu olmalıdır: Acaba mevcut imkân ve uygulamalar

ile güvenliği sağlayabilir miyiz? Benzer akıl yürütmelerle, güvenliği sağlayan polisin

yasal zorlayıcı güç kullanma tekeli bakımından değerlendirilecek olursa; bu yetki özel

girişim tarafından kullanılabilecek midir? Halil İ. Bahar (KAVGACI) (1997:11)

“modern demokratik toplumlarda, polise yasal zorlayıcı meşru güç kullanımı hakkı

verilir” şeklinde konuyu değerlendirmiştir. “Polisin yaptığı görevleri yapan, fakat güç

kullanma hakkı olmayan başka organizasyonlar oluşturulabilir mi?”, gibi sorular ile

demokratik düzen içinde farklı güvenlik kuruluşlarının olup olamayacağı ile ilgili

tartışmayı ortaya koymuştur.

325

Çalışma polisin modern hayat ile birlikte farklılaşan rolünü tartışırken, kamu hizmet

alanından özel alana geçiş, bu geçişte ortaya çıkan durumlar, kamu alanında polisin

değişen yüzü, hizmet anlayışı olarak ortaya çıkan toplum destekli polislik ve çalışma

alanı bu alanda görev yapan polisin asıl yapmak istediği faaliyet (toplumun desteği

sağlanarak bilgi toplama faaliyeti), bu yoldan yola çıkılarak özel güvenlik alanındaki

farklı uygulamalar ışığında ülkemizde benzer faaliyettlerin yapılıp yapılamayacağı

tartışılacaktır. Çalışma dünyada güvenlik alanındaki farklı anlamlandırmalar ve

uygulamaları ele alarak ülkedeki uygulamaların yararlı hale getirilebilme çabası ortaya

konulacaktır.

2. POLİSLİK VE GÜVENLİK GÖREV PAYLAŞIMI, SUÇ

ÖNLEME FAALİYETLERİNİN KAMU YÖNETİMİNDEN

ÖZEL HUKUK KİŞİLERİNE GEÇİSİ

Polis adli yönden görevleri itibarıyla devlet tekeli altında bulunuyorsa da bunu aynı

kararlılıkla güvenlik ya da suç önleme alanı için söylemek zor olsa gerektir. Bazıları

bunu pazarın kaybı olarak görse de, polis açısından fazladan faaliyetlerle uğraşmadan

polisin kendi görevini yapması ve diğer görevleri uygun ellere teslim etmesine imkân

veren bu durum bir fırsat olarak değerlendirilebilir (Grabosky, 1996).

Bugün artık genel olarak geniş anlamda “polis” faaliyetleri farklı gruplar tarafından

yerine getirilmektedir. Birçok ülkede toplumun hem yetkili hemde gönüllü toplum

grupları ya da gönüllü kolluk (Derdiman, 2007: 31-32), vatandaşlar, milli yerel

düzenleyici birimler gibi farklı yapılar ve devlet kolluğu anlamında “kamu polisi” nden

bahsetmek mümkündür. (Bayley, Shearing, 2001; Crawford ve ark., 2005). Kısaca çok

farklı şekillerde sunulmaya başlayan “polislik” yani “güvenlik hizmetleri”, kamu

yönetimin “tekelindeki” yapısından sıyrılarak, farklı girişim, kişi veya kesimlerce

verilmeye başlanmıştır. Bunda, kamu polisinin artan suç önleme ve diğer görevlerinden

dolayı, diğer görevlerini tam olarak yerine getiremeyişi de etkili olmaktadır (Derdiman,

2010: 8).

Ayrıca günümüzde “kamu polisi” toplumun güvenlik ihtiyacına tüm boyutlarda cevap

veren daha iyi bir hizmet sunabilmek için farklı arayışlara girmiştir. Polis teşkilâtında

görevlilerin eğitimi, hızlı problem çözme teknikleri gibi konularda bilgilendirilmeleri

üzerinde önemle durulmaktadır. Fakat, her türlü kurumsal değişmede olduğu gibi polis

teşkilatının da yeni durumlara hemen ayak uyduramadığı dikkat çekmektedir. Polisliğin

operasyonel tarafı stratejik düşünceyi dışlayan, yenlikçiliğin uygun şekillerini

destekleyici bir ortam sunmamaktadır (Reiner, 2000). Polisin güvenlik hizmetlerini

toplum desteğiyle yerine getirmesi gayretleri bile bu kurumsal bürokratik durağanlığı

ortadan kaldıramamaktadır.

Gelişmiş ülke akademisyenlerinin yaptıkları bilimsel çalışmalarda “polislik” deyimi,

“çoğullaşmış” ya da “ayrılmış” yapılar kavramı olarak anlaşılmaktadır (Jones,

Newburn, 2006: 1). Bir diğer deyişle yeni polislik yaklaşımı özel güvenlik hizmetlerini

ve kamu polisliğini kapsayıcı bir anlamda kullanılmaktadır. Polislik zamanımızda

toplum hayatında görünürlüğü yüksek her konu ile ilgili bir kurum yapısı olarak toplum

hayatını etkilemektedir. Zamanımızda polis hizmetleriyle ilgili olarak toplum ve

vatandaşların sorumluluklarının artması, toplumun algısı ve polislik faaliyetlerinin zor

ve ağır yükümlülükler isteyen faaliyet olarak görülmesi, kamu polislik yapılarının

326

anlaşılmasını zorlaştırarak (Johnston, 1992:9), farklı farklı konularda özel güvenliğin

toplum tarafından kabulünü artırmaktadır. Nitekim önceleri ülkemiz güvenlik

hizmetlerinde daha çok görevlendirilen çarşı ve mahalle bekçilerinin, kamu polisinin

görevlerinin kendine özgü bir paylaşımını göstermektedir. Bu konuda daha ileri fikir ve

görüşler Şeker, (2005) tarafından ileri sürülmüştür.

Günümüzde devletlerin neo-liberal siyaset ve ekonomik rasyonelliğe dönüşüm şeklinde

görev alanında değişen rolleri (Bayley, Shearing 2001, Crawford, Lister, 2004,

Johnston, 2007, Shearing, 2007); artık suç önlemedeki sorumluluğun devletten birey ve

topluluklara dağıtılması seçeneğini gündeme getirmiştir (Garland, 2001; Zedner, 2003).

Farklı bir anlatımla güvenlik hizmetlerinde de çoklu ya da “merkezi” yönetişim (plural

or nodal governance) (Shearing, Wood 2003) doğrultusunda gelecek odaklı risk anlayışı

ile uyumlu hale gelen bir yapılaşma ortaya çıkmıştır (Johnston, 2000).

Büyük alışveriş merkezleri, güzel zaman geçirme yerleri, etrafı çevrilmiş özel alanlar,

havalimanları gibi yerler “büyük özel alan mülkiyet kümeleri” olarak adlandırılarak II.

Dünya savaşı sonrası süreçte gelişmiştir (Shearing, Stenning, 1981). Bu tip yerler

normalde özel fakat kamunun kullanımına açık, hukukta “kamu yararına özel alanlar”

ya da “karma” alan kavramları ile ilgili terminolojik yeni bir tartışma oluşturmuştur

(Gray, Gray, 1999). Bu karma yapılar içinde özel güvenlik sektörü, polislik alanı içinde

kendini öne çıkaran şekilde büyümüştür (Shearing, Stenning, 1981; South, 1988;

Johnston, 1992; Jones, Newburn, 1998; Button, 2002). Aslında özel mülkiyetin bu yeni

yapısal değişimi devletin yürüttüğü güvenliğe de yeni yönelim ve bakış açıları

getirmiştir. Özel teşebbüslerin ortaya koyacağı güvenlik hizmeti kamu alanında veya

özel mülkiyette yeni bir uygulama alanı olarak polislik yapısı içinde ortaya çıkmıştır.

Konu diğer bölümde özel güvenlik kavramına yoğunlaşarak farklı açılardan ele

alınacaktır.

2.1. Özel Güvenlik ve Güvenlik

Özel güvenlik nedir? Ne yapar? Polisin görevinden nasıl ayrılır?, sorularına verilecek

cevapların, bu alandaki görevlilerinin hangi nitelikte olacakları, nasıl çalışacakları,

kamu görevinden ayrılma olup olmadığı gibi konuları da belirleyeceği düşünülmektedir.

Özel güvenliğin kavram olarak tanımlamasında uzlaşılmış bir tanım bulunmamakta,

farklı tanımlamalara göndermeler yapılmaktadır. Genellikle yapılan tanımlarda polis

hizmetlerinin özel sektör tarafından yapılması konusunun belirgin olarak ortaya çıktığı

görülmektedir (Shapland, 1999).

Bazı çalışmalarda özel güvenliğin tanımına esas olmak üzere, görev alanına; koruma

hizmetleri, elektronik güvenlik, hassas tespit ve gizli izleme, istihbarat ve risk yönetim

hizmetleri ya da dedektiflik faaliyetleri dâhil edilmektedir (Thirion, 1998). Özel

güvenliğin temel amacının da (kamu hizmetlerinde amaçlanan kamu yararının tam zıddı

olarak) “kâr sağlama” olduğu üzerinde durulmaktadır (Thirion, 1998; Schreier,

Caparini, 2005:27). Bazı araştırmacılar da özel güvenlik hizmet birimlerini iç güvenlik

ve koruma hizmetleri ile uğraşan kuruluşlar olarak tanımlamaktadır.

327

Özel güvenlik; kâr sağlamak amacı ile devlet dışı organizasyon veya grup

organizasyonu tarafından “polislik” yani (iç) güvenlik hizmetlerini müşterilerine,

devletlere, özel kişilere ve organizasyonlara sağlama faaliyetidir (Schreier, Caparini,

2005). Özel güvenlik görevlerinin kanunla verilmesi çağdaş demokratik prensiplerin

gereğidir. Ülkelerde, kamu kolluğu dışında kalan ve kendisine kanunla verilen görevleri

yerine getirmek üzere özel teşebbüs olarak teşkilatlanıp faaliyette bulunan, devletin

denetim ve gözetiminde kamu kolluğu görevlerini tamamlayıcı fonksiyonu üstlenen

güvenlik teşkilat ve faaliyetleri özel güvenlik olarak düşünülmelidir (Derdiman, 2010).

Son otuz yılda geleneksel kamu kurumlarında köklü değişim ve dönüşümlere paralel

olarak polislik ve polis kavramları da modern sosyal kontrol mekanizmaları olarak ciddi

değişim sürecine girmiştir. Bu değişimlerin ana nedeni batı ülkelerinde özel güvenlik

alanında meydana gelen gelişmelerdir. Bu gelişmeler, beraberinde, güvenlik bakış

açısında özel güvenliğin katettiği mesafeye yeni katkılar sunmaktan ziyade, kamu

güvenliğinin fonksiyonlarında ve güç kullanımında, bireysel hakların garantiye alınması

konusunda ihtiyaçları hissettiren değişimleri getirmiştir. Bu anlamda kolluk

fonksiyonları ve güç kullanma yetkisi, başka güvenlik aktörleri tarafından paylaşılır

olmuştur. Çağdaş toplumlar da polislik risk tabanlı düşüncenin etkisi ile çoklu polislik

yapıları halinde dağılmış yapıda bulunmaktadır (Salinas, 2004).

Yukarıda da belirtildiği gibi, modern toplumlarda bulunan kamu yararına özel alanlarda

sık sık en temel hizmet faaliyetleri ve malların tedarik edilmesi konuları belirgin

faaliyetler olarak artmaktadır. Bu değerlendirmeyi destekleyen birçok özel güvenlik

uygulamaları kamu yararına özel alanlarda varlığını ortaya koymaktadır (Shearing,

Stenning, 1985; Davis, 1990).

Button (2002:96), özel güvenlik endüstrisinin tanımlanması yapılmak istenildiğinde

şekil ve içerikte çözülmemiş bir tartışma olduğunu belirtmiştir. Ancak bunun yanında

ayrı sektörlerin bu “endüstriyi” oluşturmaları konusunda ortak bir görüş olsa da bu

sektörlerin sınıflanması ve herbirinin içerdiği faaliyetlerin ne olduğu ile ilgili tutarlı bir

anlayış bulunmamaktadır (bkz. de Waard, 1999; Button, 2002; Jones, Newburn, 2006).

Bu çok değişik farklı bakış açıları ile güvenlik endüstrisi tekil ya da kısmen ahenkli

fakat daha çok akışkan bir bütün, sık sık birbirinden ayrı endüstrilerdir (Button, 2002:

96-97). Alanda hizmet verenler arasında “daha çok hizmet alanları, çalışmaları,

amaçları birbirleri ile çok az ilişki doğurmaktadır (Zedner, 2006:269).

Özel güvenlik sektörü; koruma, alarm ve diğer tarama araçları izleme, araştırma, değerli

eşya taşımacılığı, güvenlik ürünlerinin üretimi, satışı ve kurulumu, güvenlik

danışmanlığı ve araç güvenliği olarak ele alınır. Bunun yanında pazar ihtiyaçları

doğrultusunda sürekli (batı ülkelerinde) yeni alanlar ortaya çıkmaktadır. Özel güvenlik

şirketleri gelişme hızı yüksek bir sektörde hizmet vermektedir. Dünya çapında ulusal ve

uluslararası asker ve polis görev alanı güvenlik hizmetleri yüz milyar dolardan fazla bir

hacimdedir ve 2010 yılından itibaren en az 202 milyar dolar olacağı düşünülmektedir

(Avant, 2005). Aynı zamanda benzer durum Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde de

görülmektedir. 2004 yılı itibari ile özel güvenlik görevlisi sayısı birçok AB ülkesinde

polis sayısını geçmiş durumdadır. Yapılan çalışmalara göre hemen hemen 500 kişiden

bir kişinin özel güvenlik görevlisi işvereni olduğu ortaya konulmuştur (POSI, 2004).

Özel güvenlik daha önce polis sorumluluğunda olan birçok alanı şu an itibari ile

doldurmuş durumdadır; özel dedektiflik, değerli mal sevkiyatında koruma, alış veriş

merkezleri gizli şekilde gözetlenmesi ve koruması, kritik yer görevleri (havaalanı,

nükleer ve askeri tesisler) gibi birçok alanda faaliyet göstermektedir.

328

Avrupa Birliği Avrupa’nın dış politikası açısından özel güvenlik şirketlerinin ülke

güvenlik sisteminin bir parçası olduğunu kabul etmiştir. Ayrıca özel güvenlik

politikalarının gelişme sürecinde bütünleşme ve dış yardım politikaları ile

yapılandırılması gerekliliği belirtilmiştir (CEC, 2006). Bu çalışmalar sektörün daha

sağlıklı ve akılcı hareket etmesine neden olabilecektir, aksi halde olumsuzluk ve büyük

problemlerde ortaya çıkabilmesi muhtemeldir. Bunların yanında güvenliği özelleştiren

neo-liberal politikalar devleti küçültmek gibi bir hedefi önermekteyse de; özel güvenlik

gibi, “kamu polisliği” dışındaki diğer hizmet katılımcılarının devlet idaresinin

bütünlüğü, devletin temel amaç ve görevlerine uygunluğunu sağlayıcı şekilde denetim

ve gözetimi altında bulunmaları gereklidir (Derdiman, 2010). Türkiye’de özel güvenlik

kanunu ile yapılan düzenlemelerin etkili bir pazar kontrolü sağladığı düşünülmektedir.

Yapılan çalışmalarda AB ülkelerinde özel güvenlik şirketlerinin güvenlik hizmeti

sağlayabilmesinde kalite her geçen gün artmasına karşılık, henüz personel olmayan

eğitim sürecinde güvenlik görevlilerinden kaynaklanan sorunlar, kamu kontrolünde

yetersizlik görüldüğü, aynı zamanda insan hakları ve temel özgürlüklerin tehlikeye

düştüğü belirtilmiştir (PC-PM, 2005). Görülüyor ki; özel güvenlik kavramı herhangi bir

şekilde ele alındığında konu ile ilgili yaşanılan olumsuzluklar üzerinde durma

gerekliliğini ortaya çıkartmaktadır.

2.1.1. Özel Güvenlik Sistemi ve Olumsuzluklar

Özel güvenlik sistemi içinde ortaya çıkan birçok olumsuzluk bulunmaktadır. Batı

Avrupa’da olan bazı olaylar:

Bir özel güvenlik şirketi mahkeme ve hapishane arası mahkûmların getirilip

götürülmesinden sorumludur ve cinayet sanığı olan 3 kişi bir hata ile kaçmıştır (2006).

İki bagaj kontrol güvenlik görevlisi bir uluslararası havalimanında çalışma saati

içerisinde alkollü ve uyurken bir gazeteciye yakalanmıştır (2005-2006).

Bir işveren tarafından çok hayati bir konuda görevlilerden birisinin isimsiz mektup

yazmış olabileceği düşüncesiyle araştırmacı görevlendirilmiş, araştırmacı çalışma

yaparken, çalışma başlangıcından iki buçuk saat sonra işverenin pencereden atlamış

olduğu ortaya çıkmıştır. Bu olay intihar mı yoksa değil mi? diye özel güvenlikçiler

sorguya çekilmiştir (2004).

Özel güvenlik görevlileri olumsuz davranışta bulunmaktan dolayı suçlanan bir kişiyi

zor kullanarak bir spor müsabakasının yapıldığı spor salonundan uzaklaştırmıştır. Daha

sonra bu kişi komaya girerek hastaneye kaldırılmış, hastane komanın ciddi bir kafa

yaralanmasından olduğunu belirtmiş ve bahse konu kişi kişi ertesi sabah ölmüştür

[(2006) (Born, Caparini ve Cole, 2006:6)].

Güvenlik olgusu içinde kabul edilemeyecek farklı nedenlerden kaynaklanan olumsuz

olayların ortaya çıktığı görülmektedir. Aynı zamanda özel güvenlik bu gün artık o kadar

boyutlu hizmet alanlarında görev almaktadır ki ulusal olduğu kadar uluslar arası alanda

da kendini olumsuz örnekler ile ortaya koymaktadır. İngiltere de yabancıların (kaçak

göçmenler ve diğerleri) sınır dışı işlerini yapan özel güvenlik şirketi ile ilgili olarak

yapılan şikâyetlerde kazara kesme, çizme, yaralama olayları diye rapor edilen

durumların sınır dışı edilen kişilerin iddialarına göre kafa yaralanması, psikolojik

problemler ve cinsel taciz iddiaları olduğu belirtilmektedir. Polise şikâyet olarak gelen

35 olayın sadece bir tanesi tutuklanma sonucunu ortaya çıkartmış, neredeyse polise

giden olayların 2/3’ ünden fazlasına işlem uygulanmamıştır. Farklı ırklar arasındaki

329

ilişkileri araştıran enstitüye göre bu sınır dışı işlemlerinde 1991 yılından bu güne kadar

bütün Avrupa çapında 11 ölüm olayı meydana gelmiştir. Yapılan araştırmada ayrıca

görevlilerin kimliklerini saklamak için maske ya da kar başlıkları kullandıkları, yüzleri

gizli iken sprey kullandıkları, sınır dışı edilecek kişileri ırksal olarak aşağılayıcı

saldırıda bulundukları, su ve yemek vermedikleri belirtilmiştir. Bazen sınır dışı edilen

kimselere tuvalete gitme hakkı verilmemekte, bunun yerine alt bezi takılmaktadır. İsveç

ürünü olan kişiye özel yatak şeklinde aynı zamanda tuvalet yapmayı da sağlayan, özel

koltuklar kullanılmaktadır. Özel güvenlik görevlilerine aynı zamanda poliste var olan

yetkiler verilmiş, buna göre özel güvenlik görevlilerinin elektro şok silahları, cop,

pranga kullanma yetkileri bulunmaktadır (Taylor, Muir, 2005). Olumsuzluklar var olan

yetki ve sorumlulukların yanlış kullanılması, sınırların aşılmaması, bilgisizlik gibi

nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır. Özel güvenliğin yetki ve sorumluluk alanlarının

ele alınması konunun yerel ve evrensel boyutlu değerlendirilebilmesini

sağlayabilecektir.

2.1.2. Özel Güvenliğin Yetki ve Sorumlulukları

Özel güvenlik görevlileri; fiziksel araçlar, “üniforma, rozet, silahlar gibi” kişisel araçlar,

“sözlü konuşma kabiliyeti” gibi hukuki araçlar (Stenning, 2000) kullanarak güvenliği

sağlamaya çalışırlar. Bu araçların işlevsel kullanımı Tablo 1 ile ortaya konulmuştur. Bu

araçlar içinde, tüm dünyada geçerli sayılabilecek “evrensel yetkiler” bulunur. Bu

“evrensel yetkiler”; tüm dünyada geçerli olan gözaltına almayı gerektiren bir olay

olduğunda tek çare olarak ve en düşük seviyede makul güç kullanarak (GSCU, 2001:

34), suçun oluşmasını önlemek için gözaltı işlemini yapmak gibi yetkileri ifade eder.

Özel güvenliğin, “seçme yetkileri” denilen, görevlilerinin özel alan koruması ya da

görevli olduğu alana her türlü girişi geri çevirme, arama, içeri girme şartlarını

taşımayan kişiyi alandan uzaklaştırma (Button, 2000) gibi yetkileri bulunur.

Tablo 1 İngiltere ve Galler’de çalışan Özel güvenlik Memurlarının kullandıkları hukuki

araçların yapısı (Button, 2003).

Hukuki Araçlar yapısı

Yakalama Evrensel yetki

Suça karşı önleme amaçlı makul güç kullanma Evrensel yetki

Özel mülkiyet girişine engel olma Özel alan

Özel Mülk alanından uzaklaştırma Özel alan

Özel Mülk alanında önlemler alma Özel alan ve sözleşmeler

Giriş durumunda olan kişileri arama Özel alan ve sözleşmeler

Özel mülk alanından çıkışta kişileri arama Sözleşmeler

İspanya, özel güvenlik sektörüyle ile ilgili ele alınması gereken ilginç bir örnektir.

Bölgeli devlet olan İspanya’nın anayasası (1979) madde 149/1, bent: 29 ile, kamu

güvenliğinin, bölgelerin değil, devlet yönetiminin bizzat kendisinin üstlendiği

ayrıcalıklı yetki ve sorumluluk olduğunu belirtmiştir. Diğer bir ifadeyle bu ayrıcalık,

İspanya’da merkezi ve bölgesel sorumlulukların paylaşılmasında devletin kamu

güvenliği ile ilgili olarak merkezin ayrıcalık alanını belirtmiştir (Salinas, 2004: 159).

Sözü edilen Anayasanın 149. maddesinin İspanya’da bölgeler ile merkezi devletin

yetkilerinin paylaştırılmasına ilişkin olmasından dolayı, burada verilen bilgiden ve 149.

330

maddenin ilgili hükmüne değinmekten, dolaylı olarak bölgeli devlet sisteminin

önerilmek istendiği gibi bir anlam çıkarılmamalıdır. Burada amaç, güvenlik yetkilerinin

Devletin bizatihi kendisinin üstlendiği işlev olmasını örneklemektir.

Bu ayrıcalıklı alanda Tablo 2’de belirtilen çeşitli sorunlar içinde hizmet vermeye

başlayan özel güvenlik sektörünün İspanya’da hızlı büyümesi sonucunda hukuki bir

izlemenin yokluğundan kaynaklanan sonuçlar ortaya çıkmıştır. Özel güvenlik pazarına

çok sayıda düzensiz iş gören personel ve şirket girmiş, bunun sonucunda güvenlik

alanında düşük kaliteli ürünler yer almış ve profesyonel olmayan personelmiş gibi

görünen faaliyetler sürdürülmüştür. Aynı zamanda, güvenlik görevlileri, güvenlik

kuruluşlarının aralarında birbirlerine nazaran ciddi seviyede farklılıklar ortaya çıkmıştır.

Bunun sebepleri içinde güvenlik görevlilerinin eğitiminin çok az olması ve/veya

yetersizliği durumları belirmiştir. Düşük kalitedeki güvenlik malzemeleri, yetersiz

seviyedeki kurulum ve servis hizmetleri, acil durumlarda görev yapacak olan polisin

görevini yapmasına engel olabilecek durumları da ortaya çıkarmıştır.

Tablo 2. İspanya’da yaşanan özel güvenlik sıkıntıları

Özel güvenlik alanındaki bu eksiklik ve hataların özellikle medyada da dile getirilmesi

ile sektör ciddi anlamda saygınlık kayıp etmiştir. İspanya’da bu duruma “dur” demek ve

kayıp edilen saygınlığı kazanmak amacıyla, büyük güvenlik şirketlerinin siyasi baskı ve

girişimleri ile 1987 de kanun çalışmaları başlamıştır. Batı dünyasındaki en geniş özel

güvenlik kanun düzenlemesi 2001 Ekim ayında çıkarılmıştır. Ortaya çıkan sistem bütün

güvenlik alanını kapladığı gibi bu alanı kamu güvenlik sistemiyle irtibatlandıran bir etki

göstermiştir (Salinas, 2004: 160).

Özel güvenlik faaliyetleri; özel mülk veya alanlar ile ilgili çalışma yapan, bu doğrultuda

sunulan hizmet yolu ile kamusal genel koruma, kollama, suçla mücadele etme ilgisinden

uzaklaşan bir yapıda sürdürülen faaliyettir. Polisin toplum, toplumun gruplaşmış

kesimleri, organizasyonlarını içine alan modern uygulamaları ile toplum destekli

polislik yapılarının tartışılması gerekebilir. Özel güvenlik alanlarında ortaya çıkan veya

şüpheli olan durum, bilgilerinin toplanması gibi toplum hayatı içinden verilerin

toplanması ve iletilmesi yaklaşımlarının geliştirilerek, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi

toplum kurullarına katılım, polisin gözü kulağı olmayı teşvik edici projeler yapılması

uygun olacaktır. Diğer bölümlerde ele alınacak olan İspanya’daki bu koordinasyon

hizmetlerine benzer koordinasyon kurullarının ülkemizde oluşturulup

oluşturulamayacağı doğal olarak çalışmamızın düşüncesinin kaydığı konu olmaktadır.

Ülkemizde bu tip faaliyetler yolu ile kamu kolluğunun daha etkin hizmet yürütmesini

sağlayabilecek açılımların sunulabileceği düşünülmektedir. Ayrıca halen 5188 ayılı

Özel Güvenlik Alanında

yaşanılan Sıkıntılar

Personel Sıkıntıları Eğitim Sıkıntıları Kavramın

Yapılanmamış Hali

Yetki Boyutlu

Sıkıntılar

331

kanuna göre hizmet veren özel güvenlik kuruluşlarının hizmet kanununun ele alınması

ülke açısından sağlıklı değerlendirmeler yapılabilmesine yardımcı olacaktır.

5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun “amaç” kenar başlıklı 1.

maddesinde “Bu Kanunun amacı, kamu güvenliğini tamamlayıcı mahiyetteki özel

güvenlik hizmetlerinin yerine getirilmesine ilişkin esas ve usulleri belirlemektir”

denilerek özel güvenlik hizmeti kamunun ayrılmaz parçası olarak görülmüştür. Aynı

zamanda “ceza uygulaması” kenar başlıklı 23. maddesinde “Özel güvenlik görevlileri,

görevleriyle bağlantılı olarak işledikleri suçlardan dolayı kamu görevlisi gibi

cezalandırıl(acağı)” hüküm altına alınmıştır.

5188 sayılı Kanun “Özel güvenlik görevlilerine karşı görevleri dolayısıyla suç

işleyenler kamu görevlisine karşı suç işlemiş gibi cezalandırılır.” diyerek, özel güvenlik

görevlilerine karşı, görevleriyle ilgili, bir anlamda kamu sorumluluğu görevleri ile

bağlantılı olarak işlenen suçlardan dolayı faillere normal vatandaştan daha ağır cezalar

verilebileceğini de belirtilmiştir.

5188 sayılı kanun, özel güvenliği kamunun güvenliğini sağlama kapsamında görev

alması gerekebilecek teşkilat olarak gördüğünden, “ek önlemler” başlıklı 6/1.

maddesinde koyduğu “Mülki idare amirleri havalimanı, liman, gümrük, gar ve istasyon

gibi yerler ile spor müsabakalarının, sahne gösterilerinin ve benzeri etkinliklerin

yapıldığı yerlerdeki özel güvenlik tedbirlerini denetlemeye ve kamu güvenliğinin

gerektirdiği hallerde ek önlemler aldırmaya yetkilidir.” hükmüyle, alınan güvenlik

önlemlerinde payı olabilecek olan özel güvenliğin, tüm kamu güvenlik

değerlendirmelerin bir parçası olduğunu kabul etmiş, özel güvenliğin bu açıdan sevk ve

idaresinde ilin mülkî amirine sorumluluk yüklenmiştir.

Kamu güvenliğinin sağlanması yönünden 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu ile vali ve

kaymakamlara verilen yetkiler saklıdır. Bu yetkilerin kullanılması durumunda özel

güvenlik birimi ve özel güvenlik personeli mülki idare amirinin ve genel kolluk

amirinin emirlerini yerine getirmek zorundadır.

5188 sayılı Kanun “Özel Güvenlik Görevlileri Özel Güvenlik Görevlilerinin Yetkileri”

başlıklı 7. maddesiyle, özel güvenliğe; güvenlik araçları kullanarak tespit ve arama, özel

durum yakalaması (CMK m. 90), yakalama emri ve mahkûmiyet kararı uygulama, tabii

afet durumlarında mesken ve iş yerlerine yardım istenmesi durumunda girme, toplu

taşıma alan girişlerinde kimlik sorma, delil veya tehlike doğurabilecek eşyanın emanete

alınması (bildirim şartı), kişiyi korumak için yakalama, olay yeri koruması (CMK m.

168 yakalama), özel hallerde zor kullanma yetkileri vermiştir.

Türkiye’de 5188 sayılı Kanun, “Suçlar ve Cezalar” başlıklı 19 ve 20. maddeleri ile özel

güvenlik teşkilatlanma ve faaliyetlerine ilişkin olarak koyduğu yasaklara aykırı hareket

edenlere karşı uygulanacak adli ve idari cezaları düzenlemiştir. Kanun; özellikle özel

güvenlik iznini almadan özel güvenlik görevlisi istihdam eden kişiler veya kuruluşlar,

faaliyet iznini almadan özel güvenlik faaliyetinde bulunan şirketlerin kurucu ve

yöneticileri izin almadan özel güvenlik birimi oluşturan ve eğitimi veren kurum ve

kuruluşların yöneticilerine, hapis ve para cezaları verileceğini belirtilmiştir.

Çalışma izni verilmeyen kişileri özel güvenlik görevlisi olarak istihdam eden kişi,

kurum, kuruluş veya şirketlerin yetkililerinin karşılaşacağı hapis ve para cezaları ortaya

konmuştur.

332

Kanun ayrıca faaliyet iznini almadan özel güvenlik hizmeti veya özel güvenlik eğitimi

verdiğini ilân eden veya reklam yapan kişi; kurum, kuruluş veya şirketlerin

yöneticilerine verilecek cezaları düzenlemiştir. Görüldüğü gibi yapılan Özel güvenlik

kanunu ile aslında çalışan, çalıştıran ve piyasa için ciddi düzenleyici, caydırıcı cezalar

verilerek kurumsallaşmaya çalışılmıştır.

Kanunun uygulaması ile ilgili olarak “Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun

Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik” Üçüncü Bölümündeki “Özel Güvenlikle İlgili

İzinlerin Verilmesi” başlığı altında 7. maddede “Kanun kapsamında özel güvenlik,

kişiler tarafından özel güvenlik görevlisi istihdam edilerek; kurum veya kuruluş

bünyesinde özel güvenlik birimi kurularak veya özel güvenlik şirketlerinden hizmet

satın alınmak suretiyle sağlanabilir. Özel güvenlik hizmetinin ne şekilde sağlanacağı

kişi veya kuruluşlar tarafından belirlenir” denilerek müteşebbislere uygun olarak geniş

düzenleme yapılmıştır.

Yönetmelik, “Mülki İdare Amirlerinin Yetkisi” başlığı altında, madde 13’de mülki idare

amirlerinin özel güvenlik görevlilerinin üzerinde her türlü kontrol ve denetim yetkileri

ortaya konmuştur. Ayrıca “Kanun ve bu Yönetmelik kapsamı dışında, her ne ad altında

olursa olsun can ve mal güvenliğini sağlamak amacıyla denetim, gözetim ve kontrol

hizmeti verilemez” denilerek, özel güvenlik hizmetlerinin farklı yapılaşmalarla

verilmesinin önüne geçilmiştir.

Tüm bu düzenlemeler, yukarıda da bahsedildiği gibi, Ülkemizde, özel güvenliğin kamu

kolluğuna yardımcı ve onu tamamlayan, idarenin denetim ve gözetiminde

teşkilatlandırılmanın amaçlandığını göstermektedir. Dolayısı ile aslında var olan 5188

sayılı kanuna göre hizmet veren teşkilat idare ile birlikte hareket kabiliyetini

sağlayabilecek hukuki zeminin var olduğu görülmektedir. Özel güvenliğin kamu

kolluğunun işine yarayabilecek bilgi, bulgu ve delilleri, hukuka uygun çeşitli

yöntemlerle toplum hayatı içinden toplayabilmesi bakımından, literatürde, “toplum

destekli polislik” modeli gibi bir “toplum destekli özel güvenlik” modelinden bahsedilip

bahsedilemeyeceği incelenmesi gereken konu olmaktadır.

3. “TOPLUM DESTEKLİ POLİSLİK” KAVRAMI

Skogan, Hartnett (1997:5), toplum destekli polisliği “organizasyonel yerinden yönetim,

kamu ve polis arasında iki yönlü iletişim ile düzenlenmiş devriye hizmetlerinin yeniden

düzenlenmesine dayandığını” belirtmiş, bu felsefenin “problem tabanlı polislik”

anlayışına dayalı olarak vatandaşın ihtiyacı olduğunda, yerel problemleri kendileri için

öncelikli olarak gören polis teşkilatının hizmet vermesi durumu olduğunu belirtmiştir.

Toplumu merkeze alarak yapılacak tanımlamada “toplum destekli polislik” kavramını,

“komşuların, suç problemini toplum organizasyonları ve suç önleme faaliyetlerinin

gerektirdiği yollarla, polisten alınacak yardımla kendi başlarına çözmeleri” şeklinde

belirtmiştir.

İngiliz İçişleri Bakanlığı Sekreteri Sir Robert Peel’ in 1800’ li yıllarda ortaya koyduğu

“Peel Prensipleri” diye adlandırılan prensipler İngiltere, İngiliz Milletler Topluluğu ve

Kanada’da genel hukuk değerlendirmelerinde kullanılmaktadır. Barışın korunması için

ülke içi silahlı güçler yerine ondan daha etkili olan sosyal kontrol mekanizmaları

prensiplere uygun olarak adli kolluk tarafından suçu önlemek amacı ile kullanılmıştır.

Prensipler polis ve kamu işbirliğini görevin yerine getirilmesinde temel almaktadır. Bu

işbirliği ve güven, verilen hizmetin tüm parçaları ve kamu tarafından karşılıklı olarak

333

oluşturulmakta; “kamu (toplum) polistir, poliste kamudur (toplumdur) geleneksel olarak

tarihte var olan gerçekliktir” (Marin, 1997) sloganını “Peel’in prensipleri”nden biri

haline getirmektedir. Bu anlayış “toplum destekli polislik” olarak ifade edilen,

İngiltere’de sivil polislik hizmetlerin de polis ile ilgili konulara “toplumun müdahil

olması” kavramıyla açıklanmış olmaktadır (Reiner, 2000).

Robert Trojanowicz ve Bonnie Bucqueroux, (1990), tarafından toplum destekli polisliği

tanımlamak için tespit edilen 10 prensip şöyle özetlenebilir:

- Toplum destekli polislik; suç ile ilgili olan problemi örgütsel ve felsefi strateji olarak,

polis ve bölge sakinlerine yakın ve birlikte çözmek; suç korkusu, fiziksel ve sosyal

düzensizlikler, mahallede yaşanabilecek bozulmayı önlemek için yeni yollar bulmak

üzere çalışır.

- Toplum destekli polisliğin örgütsel stratejisi, bürodaki herkesin hep birlikte (sivil ve

diğer memurların) felsefeyi soruşturarak uygun yolu bulup bunun uygulamaya

dönüştürmesidir.

- Toplum destekli polisliğin uygulanabilmesi polis birimlerinin polis ve toplum arasında

doğrudan bağlantı oluşturacak ön uygulama memurlarını yetiştirmeleri ve bulmaları

bunları toplum destekli polis olarak istihdam etmelerini ifade eder.

- Toplum destekli polisliğin geniş rolü ve olumlu sonuçları devamlılığa bağlıdır.

Toplumda hukuka bağlı insanlarla sürdürülebilir ilişki kurmak, böylelikle suç,

düzensizlik ve bozulmaya karşı mücadele ile ilgili, parasız olarak gönüllü vatandaşlar

yardımı ile yerel düşüncelerin geliştirilmesi ve birlikte yeniden varolmanın

araştırılmasıdır.

- Polisin hizmet ettiği toplum ile arasında yeni bir anlaşma oluşturulur. Bu yapı,

düzensizlik ile birlikte onun üstesinden gelmeyi amaçlar; bunun sonucunda polisin bir

olay sonrasında kamu düzenini sağlamaya yönelik hizmet vermesini sağlar.

- “Toplum destekli polislik” geleneksel polisin suçla mücadelede tepkisel rolüne toptan

geniş yelpazeye yayılan çok yönlü mücadele edici suç önleme (pro-aktif) polis

hizmetini eklemiştir.

- Toplum destekli polislik (gençler, ihtiyarlar, azınlıklar, fakirler, sakat ve evsizler gibi)

hassas grupları koruma ve hayat kalitelerini arttırmak için yeni yollar bulmak amacı ile

gayret gösterir.

- Toplum destekli polislik teknolojik aygıtların kullanımını desteklerken insan tabiatına

uygun olan konuşma, birlikte çalışma yollarını kullanılarak görevin en iyi şekilde

başarılabileceğini ortaya koyar.

- “Toplum destekli polislik” yönelimi hizmet edilen halk ile polis arasında bulunan

boşluğu kaldırmak için birimde bulunan herkesi sistemle bütünleştirmek için uzman

yetiştirme yönelimindedir.

- “Toplum destekli polislik”te sistem dışarıdan topluma, polis eli ile bir emir dayatmaz.

İnsanlar cesaretlendirilerek polis görevi ile ilgili düşünerek, onu bir kaynak olarak

görüp emek harcayarak, o kaynağın nasıl çağdaş toplumu ilgilendiren sorunlarını

çözebilecek hale getirmede yardım edilebileceği üzerine yoğunlaşılır (Trojanowicz,

Bucqueroux 1990: xiii–xv).

334

3.1.Toplum Destekli Polisliğin Gelişimi ve Geleceği

Polislik 80’li yıllar sonrası değişim ve dönüşüm içinde sürekli yapısını yenilemektedir

(Bayley, Shearing 1996, 2001). Özel güvenliğin fonksiyonel büyümesi ve yayılması,

gönüllü vatandaş tabanlı polislik (TDP) insiyatifi ile birlikte devlet adli güçleri ve

düzenleyici dairelerinin geniş alanda polislikten farklı olarak büyümesi konuları birlikte

ele alındığında “polisliğin yeni yapısının” oluşturulduğu söylenir (Bayley, Shearing,

2001).

Anılan profesyonel polislik, modern polisliğin gerekleri yönünde “toplum destekli

polislik” modeline dönüşmüştür. Profesyonel polislik modeli, özellikle, polisin manevra

yeteneğini yükseltebilmek ve etkin hizmet görebilmek için, iletişim ile ilgili olan yeni

teknolojilerin desteğine ihtiyaç duyar. Profesyonel model kurumsallığın getirdiği

sakıncalardan sıyrılmıştır. Bu yapı, devriye hizmetleri ile, hizmet çağrılarına seri şekilde

müdahaleye imkân verebilir. Profesyonel model, polisi profesyonel kapasitesi ile suç ile

mücadele etmesini öngörür. Bu model “düzenin korunması” yerine “suç ile

mücadele”yi ve “polislik” yerine “adli polisliği” tercih etmektedir”. Toplum destekli

polislik, aslında özel güvenliği de kapsayıcı şekilde kullanılan “polislik” kavramıyla bir

anlam ifade edebilir. Suç önleme insiyatifi ise, olay sonrasında tepkisel cevap ve

araştırmalara daha az önem veren bir sosyal iş olarak görülmüştür (Marin, 1997;

Griffiths, Whitelaw ve Parent, 1999).

Çalışmanın başında da ortaya konulduğu gibi polislik kavramı; ülkelerde meydana

gelen değişimler ile birlikte içeriği artık sadece kamunun polisi olarak ortaya

anlaşılamayacak ve ifade edilemeyecek kadar geniş bir bakış açısı ile algılanmaktadır

(Johnston, 2000; Button, 2002; Newburn, 2007).

Geniş anlamda, kapsayıcı “polisliğin yeni yapısı” (Bayley, Shearing, 2001),

tedarikçilerin çokluğu, kendi başlarına hizmet vermeleri sebepleri polis ile tedarikçiler

arasında hizmette verimi artıracak bir rekabet içinde çalışmayı sağlamaktadır

(Crawford, Lister, 2006). Çok aktörlü “güvenlik yönetişiminin birbirleri ile ilişkili

yapısı” (Bayley, Shearing 2001; Johnston, Shearing, 2003; Shearing, Wood, 2003;

Lister, 2006; Rowe, 2008), polisliğin hizmet alanında sunumu ve toplum tarafından

kabulü, konuyu “çok taraflı” (Bayley, Shearing, 2001), “parçalara ayrılmış”

(Johnston,1999; Crawford, Lister, 2006), “metalaşmış bir yapı” (Loader, 1999; Loader,

Walker, 2001; Newburn, 2001; Williams, 2005) haline getirmiştir. Bu kavram ile sadece

kendi görev alanı ile ilgilenen, başka konulara bakmayan bir yapı modeli ifade

edilmektedir. Çok aktörün suçla mücadeleyi üstlenebileceği “çoğulcu polislik” terimi;

(Jones, Newburn, 2006) suçla mücadelede farklı yaklaşımlardan hangisinin en etkili

olduğunu belirlemeye imkân verir ve bu yöntemle farklı mevcut güvenlik girişimleri, bu

rekabet içinde anlam kazanarak varlığını sürdürmüş olur (Crawford, Lister 2005).

“Toplum destekli polislik” konusunun geleceği İngiliz ve Amerikan polisliğinde

yenileşme kavramı doğrultusunda ele alınmaktadır. İngiltere’de toplum destekli polislik

faaliyeti normal göreve ek olarak yapılmakta, ücret de göreve özgü olarak belirlenerek

ödenmektedir. Ayrıca pek çok polis memuru kendi sorumlulukları yanında “toplum

destekli polislik” sorumluluğu alarak fazladan ödenek almaktadırlar. Polis memurları

“mahalle yönetim sistemi”, “polis yerel komiteleri” gibi faaliyetlerde üç yıl anlaşma

imzalarlar ve birlikte çalışmaya yönlendirilirler. Bu işin sonucunda memurlar “kariyer

ödülü” diye isimlendirilen hızlı şekilde rütbe alabilimektedirler (Donnelly, 2007: 22).

335

Bugün artık toplum destekli polislik Birleşik Devletler de yaygınlaşarak uluslararası

alanda da modern polislik uygulamasının bir paradigması olmuştur (Oliver, 2000). Bu

paradigmanın temelinde toplum destekli polisliğin geleceğinde etkili olacak, seçilmiş

üyeler, kamu alanında gönüllü ve özel girişimler ile çalışmak bulunmaktadır. Eğer

kaynaklar yeterli, politik sürüdürlebilirlik ve örgütsel destek olmazsa, toplum destekli

polislik kaderine terk edilmiş olacaktır (Donnelly, 2007:21). Kavrama farklı açılardan

yaklaşarak toplum hayatı içinde görünürlüğünü arttırmak gerekmektedir. Nitekim

toplum destekli polislik literatürde farklı çalışmalarda (Donnelly, 2007; Goldstein,

1990; Bayley, Shearing, 2001) ele alınırken toplum tabanlı polislik, problem tabanlı

polislik kavramları ile de açıklanır. Bu kavramların ele alınması toplum destekli polislik

konusunun daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.

3.2. Toplum Destekli Polislikle Yakın ve İlişkili Kavram: “Toplum

ve Problem Tabanlı Polislik”

Modern polislik reformu olarak adlandırılabilecek toplum destekli polislikle ilişkili

olarak terminolojide farklı kavramlar da bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi “toplum

tabanlı polislik”tir (community-oriented policing). Bu yaklaşım, polis ile toplum

arasında yakın ilişki kurulmasını ifade eder. Bu ilişki, daha güvenli çevrenin polis ve

toplum arasındaki ilişki ve işbirliğinin kurulmasıyla oluşacağını belirler. Polis

hizmetinin yerinde, yerel bölgede alt polis karakolları yardımı ile yerine getirilmesi

buna örnek olarak verilebilir. Düzenli yaya devriyelerin belirlenmesi; düzenli sosyal

gruplara giriş (mahalle izlemesi, suç önleme programlarının toplum bireyleri ile birlikte

yerine getirilmesi) gibi olgular da bu kapsamda örnekler olarak verilebilir (Donnelly,

2007: 17).

Toplum destekli polislikle ilişkili diğer bir kavram ise, “problem tabanlı polislik”tir. Bu

yaklaşıma göre, vatandaşların yardım isteme amacı ile düzenli şekilde başvurduğu

polisin, problemlerin altını çizerek belirlemesi, sorun olarak görülen konularda çözüm

üretici davranması, problem tabanlı polislik olarak ifade edilebilir (Goldstein, 1990). Bu

modelde polis, sürekli yapılan şikâyetlerle ilgilenmek yerine; önüne gelen problemi

çözmeye çalışır, çözüme odaklanır. “Polis” hizmetlerine halkın katılımıyla, güvenlik

konusunda toplumun ilgi ve sorun alanlarına dönük çalışmalarla daha rasyonel

çözümler öngörülmüş olur.

“Toplum tabanlı model”de vatandaşın “polis” görevlerini yerine getirmesinde polis

otoritesi ve kabullenme konusunda sorunlar ortaya çıkarken, “problem tabanlı model”de

polis toplum içinde “eşitler arasında öncelikli ortak” olduğundan dolayı taraflar

meşruluk sorunu ile karşılaşmadan görev yapmış olurlar (Donnelly, 2007: 19). “Polisin”

halkla kurulan sağlam bağları sayesinde, görevlerini yerine getirirken vatandaştan polise

doğru bilgi akışı olur. Hem problem tabanlı hem de toplum tabanlı polislik, polise bilgi

akışı için bir imkân sağlamış olur. Bu zeminden gelen bilginin iyi anlaşılması konunun

ele alınmasında farklı fırsatlar sunacaktır.

336

3.3. Toplum Destekli Polislik Faaliyeti İle Polise Bilgi Akışı

Toplum destekli polislikte vatandaş-polis birlikte çalışmasının gerekçelerinden birisi de

“suç önleme odaklı” bilgi alınması, paylaşılması faaliyetleridir. Ericson, Haggerty

(1997: 430), risk toplumunun polisiye olması isimli modellerinde, polisin bilgi yayılım

merkezi olarak diğer kurumlara insanların ve alanların düzenlenmesi ve yönetişilmesi

amacı ile bilgi sağlamasını içeren modelini ortaya koymuşlardır. Polisin, risk bilgilerini

toplayan bilgi işçileri olarak bir “orkestra şefi” gibi, bu bilgileri olgunlaştırarak kendi

dışındaki kurumları yönlendirmesi gerektiğine dikkat çekmişlerdir. Bu çerçevede polis,

suç ile mücadelede araştırma ihtiyaçları için iletişim imkânlarıyla bilgi sağlamaya

çalışmaktadır. Polise yönelik olarak ortaya konabilecek riskler konusunda verilecek

bilgiler, aslında kişi ve kurumların karşılaştıkları risklere karşı polisin daha iyi

mücadele etmesini sağlayabilecektir.

“Toplum destekli polislik”, kişisel koruma programları, aile içi şiddeti raporlamayı,

söylemeyi cesaretlendiren yeni politikalar bu bilgilendimeye konu teşkil edebilirler.

Tabii bu, araştırma faaliyetinin ölçüsü, “özel hayatın gizliliğinin gereklerine uymak” ile

sınırlandırılmıştır (Ericson, Haggerty, 1997: 437). Bu metodolojiyle, “özel güvenlik

sektörünün” “hesap verilebilirliği”nde ve kontrolünde önemli bir mesafe katedilmiş

olacaktır.

Bu arada toplumun içinde var olan bilgilerin toplum tarafından kendi içinden derlenerek

ortaya konabilmesini sağlayabilecek “mahalle polisliği” gibi yapıların oluşturulması

önemlidir. Topluma bağlı ve onunla birlikte olmanın toplum destekli polisliğinin en

önemli ve vazgeçilmez yönü olduğu birçok kez dile getirilmiştir (Lowe, Innes, 2012:

295-316). “Mahalle polisliği kavramı”, prensipte; 1.İstihbarat, işlenmiş suç ya da suçun

işlenmeden önlenmesi için çevrenin katkı sağladığı bilgiler; 2.Suç önleme ya da

işlenmiş suçun etkili takibatında toplum ile birlikte hareket; 3.Suçla, problem çözme

teknikleriyle ve diğer tarafların katılımıyla, birlikte mücadele; 4.Problemlerin çözümü

ve suçla etkili mücadelede, çevreden toplanan, bilgiye odaklanarak bu bilginin

kullanılması diye ifade edilebilir.

Bu bilgi toplama ve çevreyle birlikte problem çözümlü geniş anlamda “polislik” usûl ve

oluşumu “milli bilgi” modeli olarak adlandırılabilir. Bu “polislik” kavramı, toplanan

bilgi mahiyetindeki “istihbarat”, “sistematik, amaçsal suçlamaya yarayan, sınıflanmış,

geri dönüşebilir, analiz edilmiş, bilginin yorumlanması ve korunması” olarak ifade

edilir (Sheptycki, 2003). İstihbarat, toplanmış, doğrulanmış, rafine edilmiş, operasyonel

amaçlar için faydalı şekilde işlem görmüş ürün olarak belirtilir (Ratcliffe, 2008). İşte

yukarıda belirtildiği gibi istihbarat; polis hizmeti ile kamunun üyeleri arasında meydana

gelen ilişkilerden üretilen bilgiler olarak ifade edilebilir. Bu bilginin ne kadar geniş

alanı ifade edebileceğini tahmin etmek kolaydır, resmi olmayan ilişkiler, şikâyet

mektupları, sistematik olarak yapılan toplantı tutanakları, gibi. Tabii ki istihbarat süreci

sadece bilginin üretilmesi değil bilginin nasıl rafine edildiği ve kullanıma uygun hale

getirildiğini de kapsamaktadır (Bullock, 2010: 1-11).

337

Görüldüğü üzere, toplum destekli “polislik” bilgi toplayarak toplum alanında dirlik ve

düzenin sağlanmasını amaçlar. Buradaki polislik kavramı fonksiyon olarak özel

güvenliğin emniyet ve asayiş faaliyetlerine ilişkin tüm faaliyetlerini de kapsamaktadır.

Bu noktada özel güvenlik görevlilerinin iki yönü itibarıyla bilgi akışına ve güvenlik

hizmetlerine katkıda bulunacağı ortaya çıkmaktadır:

-1. Genel kolluk olan polis ve jandarmanın görevleri dolayısıyla bulundukları yerlerden

tayin edilmelerine karşılık, özel güvenlik görevlisi, yüklendiği güvenlik misyon ve

vizyonu gereği, uzun zaman boyunca ikâmet ettiği yöre ile bütünleşerek, genel bilgi

akışı ve girişimlerle toplumsal huzurun sağlanmasına katkıda bulanacaktır.

-2. Özel güvenlik görevlisi görev yaptığı mahalde, görevlilerinin sağlayacağı verinin

suç ile mücadelede ne denli önemli olduğu görülebilecektir.

Yukarıda geniş anlamı verilen “kapsayıcı” toplum destekli polislik terörle mücadelede

bilgi toplama konularında da yaralı olabilecek içerik taşıyacağı muhakkaktır. Nitekim

literatürde toplum destekli polislik, toplumda güvene dayalı faaliyet ve bilgi toplama

imkânı verdiğinden terörle mücadeleye etkin katkı sunacağı ortaya konmuştur (Demos,

2007; Virta, 2008). “Bilgi tabanlı polis”e yardım merkezleri olan toplum destekli

polislik uygulamaları farklı ülkelerde farklı şekillerde hizmet veren yapılar olarak

görevlerinin yürütmektedirler. Bu yapılar örnek alınarak, aynı zamanda özel alanda

görev yapan özel güvenlik birimlerinin işleride zenginleştirilebilecektir.

4. BİLGİ PAYLAŞIMI ÖRNEĞİNDE TOPLUM DESTEKLİ

POLİSLİĞİN ÖZEL GÜVENLİĞE UYARLANMASI:

“TOPLUM DESTEKLİ ÖZEL GÜVENLİK” DÜŞÜNCESİ

Konuya bir anekdot ile başlamak yararlı olacaktır: İngiltere’de Royal Sigortacılık

(Royal Insurance) 1989 yılında mülk işaretleme seti kullanılması için 100.000 İngiliz

Paundu parayı “mahalleli izleme programı”na bağışlamıştır. 1988 yılında yine suç ile

ilgili İçişleri Bakanlığı tarafından finansal destek sağlanmıştır. Yapılan tüm bu

destekler, toplumda en iyi bir şekilde “milli suç önlem e girişimi” nin başlatılabilmesi

için yapılmıştır. “Öneri Kurulu” tarafından yürütülen bu projeye polis, yerel idare, iş

dünyası, ticari birlikler, siyasi partiler, gönüllü sektörler, adliye ve kilise birimleri olmak

üzere farklı toplum oluşumları/grupları katılmıştır (Johnston, 1992: 138). Halk ve

kamunun birlikteliğinde ortaya çıkartılan proje dikkate değer bir güvenlik projesi olarak

sonuçlandırılmıştır. Kamu yönetiminin yerine getirdiği bu faaliyetler, aslında ilgili idari

birimler tarafından daha kaliteli güvenliğe yatırım yapılması anlamına da gelir.

Yukarıda değinilen İspanyol sisteminde, kamu kolluğu, özel güvenlik gibi kuruluşların

faaliyetleri ve edindikleri birliklerin toplanıp değerlendirildiği “koordinasyon odası” adı

altında bir sistem uygulanmış; bu yöntemle, suçla mücadelede kullanılabilecek bilgileri,

kamu yönetimi birimleri ile özel güvenlik ve girişimlerinin ortaklaşa toplaması

hedeflenmiştir. Bu “görev odası” ülke topraklarında özel güvenlik memurları,

sorumluları ya da yöneticilerinin bildiği suç, olay gibi verilerden oluşan bilginin

toplanması, analiz edilmesi ve koordine edilerek ilgili güvenlik birimine aktarılması

şeklinde ortaya çıkacaktır. Aslında bu faaliyet akılcı bir hareket ile polis tarafından

yerine getirilen sokakların korunması amacı ile ortaya konulan faaliyetlerin içerisine

özel güvenliğin ustaca çekilmesi eylemidir. Kaldı ki, zamanımızda ilgi odağı olmaktan

uzaklaşan çarşı ve mahalle bekçiliği yerine özel güvenliğin belli mahallerde

görevlendirilmesi (Şeker-Derdiman, 2010: 451), kamu kolluğu olan polis ve jandarmaya

338

yararlı bilgilerin daha iyi toplanmasına vesile olacaktır. Bu işlem, kamu polisi ve özel

güvenliğin karşılıklı olarak suçla daha etkin mücadele edebilmelerini sağlayacaktır. Bu

İspanyol sistemi faaliyeti içinde polis tarafından en çok istenilen hizmetler;

-Şüpheli araç plaka kontrolü (genelde %70 ‘den fazlası )

-Polis tarafından aranan şüpheliler

-İşçiler ile ilgili çatışmalar (grev, gösteri gibi..)

-Çalıntı araçların bulunması

-Özel güvenlik personeli ile ilgili bilgi ve yardım gereklilikleri

-Özel güvenlik personelinin yardıma ihtiyaç duyması durumunda yardım etme.

Özel güvenlik personeli tarafından istenilen hizmetler;

-Farklı alanlarda suç değerlendirilmesi

-Organize suç grupları ile ilgili izlenilmesi gereken yol

-En çok aranan teröristlerin fotoğrafları

-İlgi alanındaki diğer bilgiler (yeni hukuki düzenlemeler gibi..)

Bu koordinasyon birimi özel güvenlik ihtiyaçlarını hızlı, belirli ve koordineli bir şekilde

yerine getirmeye yardımcı olmaktadır. Tabi bu sistemde etkinlik için, faydalı

operasyonel bilgi sağlama sürecinin, zor da olsa sürekli canlı tutulması, çok önemlidir

(Salinas, 2004: 158–174).

Hollanda “Gece Korunma Projesi”; mahallelinin 1990’lı yıllarda Hollanda Hauge

Schilderswijk’de bir araya gelerek oluşturdukları birlikteliktir. Kentin yenilenmesi,

etnik azınlıkların bir anda mahallenin demografik yapısını değiştirmesi, mahalleli

arasındaki komşuluk ilişkilerinin çözülmeye başlaması, mahallenin sosyal yapısı ve

kültürün de bozulmaya neden olmuştur. Uyuşturucu satışı, hırsızlık, yankesicilik,

mağduriyet, kamu sıkıntıları gibi çok geneli ilgilendiren durumlar ortaya çıkmıştır.

Birçok mahalleli bu gibi sebeplerle mahalleden taşındığından, bunların yerlerine yeni

gelen etnik azınlıklar mülkleri ucuz şekilde kiralayarak taşınmışlardır. Mahalle polisi

suçlar ve suçlular ile ilgilense de hukuki eksiklikler, dellilendirme, gibi nedenlerle

yakaladıkları şahıslar kısa bir zaman sonra tekrar sokaklara geri dönmüştür.

Mahalledeki bu problemleri yöneticilerde kabullenmek istemiyordu. Bu durum, ikamet

sahiplerinin kendilerini yöneticler tarafından terk edilmiş ve sahipsiz hissetmelerine

neden olmuştur. Janny isimli eski bir mahalleli “siyah kitap” isimli bir kitap ile

mahallelinin yaşamış olduğu fiziksel, sosyal bozulma konularını yazmıştır. Bunları

çoğaltıp dağıtmak istemişse de toplam 1000 kopya yapma imkânını mali yetersizlik

sebebiyle bulamamıştır. Ancak bu insiyatif ona vatandaşlık faaliyetini yapabilme

fırsatını sağlamıştır. Janny mahalle polisi ile yapılan mahalleli toplantısında konuşmuş,

“görünmez olma” kavramını tartışmış ve diğer ikamet sahiplerinin de ona katılarak

sokaklarda ne olduğuna aynen polisin devriye gezmesi gibi gezerek vâkıf olmalarını

istemiştir. Bu âni gelişen insiyatif “Gece Korunma Projesi” olarak adlandırılmış ve

polisin “göz ve kulakları” olmuşlardır. Aynı zamanda kent yönetimi ile bağlantılı olarak

bu faaliyetlerini yürütmüşlerdir. 2001 yılında bu proje ülkedeki suç önleme

konusundaki en başarılı yeniliki proje olarak ulusal ödül almıştır. Kent meclisi raporuna

göre bu projenin sonucunda sokak suçluluğunda ve sosyal çöküşte azalma ortaya

çıkmıştır (Wagenaar, 2007:19).

339

Toplum destekli polislik ve yerel suç önleme faaliyetleri polisin sokakta yaya devriyeler

yolu ile daha çok görünür olmasını sağlayacağından toplumun büyük kesimi de sokakta

polisi görecektir. Bu faaliyetler bireyler, bireylerin oluşturduğu gruplar, yerel belediye

meclisi üyelerine dönük fazladan polisiye hizmet sunumunu sağlamaktadır. Polis

hukuku konularına uygun olarak bu hizmetlerin topluma var olan polis görevlerine ek

olarak verilmesinin teklif edilmesidir. Farklı bir ifade ile ticari hizmetler fazladan

ihtiyaç duyulduğunda maddi karşılık ile yapılan hizmetlerdir, toplumun zenginlik olarak

karşılayamayacağı bedel sonuçları olan kesimince tercih edilemezler, oysaki toplum

destekli polislik hizmeti devlet tarafından karşılanan normal hizmetlerden kesilerek bir

hizmet sunumu değildir, aksine fazladan yerine getirilmesi teklif edilen hizmettir

(Johnston, 1992: 68). Toplum destekli polisliğin vatandaşa fazladan maaliyeti yoktur,

ancak özel güvenliğin tercih edilmesi durumundan vatandaş bütçelerinden fazladan bir

bedel ödemek ile karşı karşıya kalabilecektir.

Bu doğrultuda ülkemizde suç önlemenin hukukî boyutları içinde mahalle muhtarlarının

ve ihtiyar heyetlerinin, çarşı ve mahalle bekçiliğinin üstlendiği görev ve yetkilerin

(Derdiman, 2010a: 66) yeniden hayata geçirilmesi gereken bilgi verme ve suç önleme

için işbirliği yapma görev ve yetkileri ele alınmaya değer görülmektedir.

5. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Türkiye’de özel güvenlik alanında çok farklı hizmetleri gören 1479 şirket bulunurken

aynı zamanda 67.415 yer için özel güvenlik izni alınmıştır. Alanda çalışan 459.811 kişi

bulunsa da sertifika alan 972.588, bunlardan kimlik alarak çalışmaya hazır olan 654.765

özel güvenlik görevlisi bulunmaktadır. Aslında sayısı bir milyona dayanmış olan

güvenlik eğitimi almış dev bir insan topluluğu kamu adına görev beklemektedir.

Ülkemizde de özellikle İç İşleri Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü veya başka

insiyatiflere bağlı halihazırdaki görevliler tarafından gönüllü, düşük ücretli,

ödüllendirmeli veya farklı yol ve yöntemler ile toplum destekli polislik metotları

kullanılmak sureti ile projeler geliştirilmelidir. Bazı büyük marketler tarafından

geliştirilen alınan ürünlerden memnuniyeti gösteren yeşil, kırmızı etiketler bulunmakta

memnuniyeti belirleyen müşterilere de yaptıkları alışverişlerde düşük oranda indirimler

faturaya yansıtılmaktadır. Benzer şekilde serbest piyasa şartları göz önüne alınarak ufak

ödüllendirmeler yolu ile güvenlik maliyetinide azaltarak daha büyük fayda elde etmeye

dönük yeni bakışve yönelimlerin geliştirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Güvenlik

kavramına kamu yerine özel teşebbüs bakış açısı kazandırma yolları araştırılmalı

böylelikle polisin görev alanında etkin suç ile mücadelesi için gerekli bilgi yapısını

organize etmesi beklenilmektedir.

İspanya’ da oluşturulan koordinasyon birimi merkezi özel güvenlik ihtiyaçlarını hızlı,

belirli ve koordineli yardım foonksiyonunu yerine getirmektedir. Bu sistemin faydalı

operasyonel bilgi sürecini sağlayan canlı kalabilen sistemlere ihtiyacı bulunmaktadır ve

bunu sağlamakta gerçekten zordur (Salinas, 2004: 158–174). Ayrıca İspanya’da olduğu

gibi yarı kamu örgütleri olan özel güvenlik birimlerinin kamunun işlerine dolaylı olarak

bilgi paylaşımı, kamu adına görev verilmesi gibi boyutları ile kamu güvenliği alanına

etkinlik ve etkililik için çekilmeleri gerekmektedir. Özel güvenlik görevlileri aslında

ciddi anlamda bilgi toplanması bunları veri olarak sunulması bağlamlarında destek

mekanizması olabilir. Tablo 3 ‘deki yapı sistem içinde yapısal bir zemine oturtulursa

340

suç önleme ve suçla mücadele etme anlamında bunun ülke adına faydalı sonuçlar

doğurabileceği düşünülmektedir. Bunun tersi bakış açısı ile zaten kanuna dayalı olarak,

idarenin denetim ve gözetimi altında kamu hizmeti yürüten özel güvenlik teşkilatı ile

kamu güvenliği örgütlenmelerinin bilgi paylaşması (aranan şahıslar bilgisi, kayıp

şahıslar bilgisi, araç plaka bilgileri vb.) kadar doğal bir şey yoktur. Ancak ülkemizde

özellikle kamu bürokrasisinin en yoğun uygulandığı emniyet teşkilatından özel

güvenliğe doğru bilgi akışının pek de mümkün olamayacağı gözlenmektedir.

Polislik görevi ağır ve risk içeren bir görevdir ancak görev alanı içinde özellikle destek

birimlerinde iş görenlerin sivilleşmesi gibi bir yönelim bulunmaktadır. Bu sivilleşme

istekliliği bazen sözleşmeli personel alımı, bazen dışarıdan anlaşmalı şirketlere iş

yaptırma gibi yollar ile yerine getirilmektedir. Bu konuda Amerika’da sivilleşme ile

ilgili akademik çalışmalar bulunmaktadır. Amerika ‘da yapılan polis görevi içindeki

sivilleşme ile ilgili çalışmalarda ortaya çıkan sonuca göre sivilleşmenin bedeli her

zaman ucuz değildir, ayrıca polisin koruma görevinin ucuza gelmesini sağlamayabilir

(Johnston, 1992: 57). Polis görevi dışındaki genel polislik çatısı altındaki konularda özel

güvenlikten faydalanmanın faydaları olduğu da düşünülmektedir. Nitekim güvenlik

alanında özelleşmenin ana nedeni tekelleşmeyi önlemek ve rekabeti cesaretlendirmektir.

Rekabet başarılamaz ise tarihsel fırsat kayıp edilecektir (Moore 1983: 92). Aynı

zamanda polis kendisi ile en ilgili olan suç araştırması, suçların önlenmesi, suçluların

tespiti ve yakalanması konularına daha çok eğilemeyecektir.

Güvenlik sektörünün daha ileriye gitmesi ve polislik çatısı altında daha ileri seviyeli

uygulamaları başarabilmesi için sektör etik kuralları, profesyonel çalışma standartları ve

ayrıca yeni üyelere çalışma ölçütleri öğretilmelidir. Aynı zamanda özel güvenlik

yöneticilerine yönelik de benzer etik kurallar ortaya konmalıdır (Born, Caparini ve

Cole, 2006:34). Bu konuda 2006 yılı yazında Bosna ve Hersek Devleti’nin himayesinde

gerçekleştirilen toplantı sonucunda Saraybosna (Sarayevo) Özel Güvenlik Şirketleri İçin

Davranış Kuralı ve Saraybosna Müşteri Kılavuzu uluslararası katılımcıların da katılımı

ile de ortaya çıkarılmıştır. Aynı zamanda birçok alanı kapsayan bu çalışmanın amacı

özel güvenlik sektörü hizmet sunumunda temel standart ve profesyonelliğin

yükseltilmesini sağlamaktır. Çalışmada;

— Çalışanların seçimi ve görevlendirilmesi,

— Özel güvenlik görevlilerinin eğitim standartları kuvvet ve silah kullanma konuları,

— Özel güvenlik, işveren diğer firma ve diğer aktör (politik partiler ve suç örgütleri

gibi…) ilişkileri insan hakları ve güvenlik görevlilerine saygı konuları ele alınmıştır

(Richards vd., 2007:8).

Güvenlik toplum yaşamında önemli ve hassas alanlardan biridir, bu alanda hizmet

verenlerin yeterliliği ve güvenilirliği önemlidir. Aynı zamanda güvenlik sağlama olgusu

kamu adına yapılan bir uygulama olma durumundan çıkarak özel girişimin ilgi ve güç

alanına girmiş olması nedeni ile artık özel bir durumu ortaya koymaktadır. Güvenliğin

özelleştirilmesi yararlı mı yoksa zararlı mıdır? Buna şöyle cevap verilebilir; bu üç tane

H’ ye bağlıdır: 1. Hizmet verenlere, 2. Hizmet verenlerin hareketlerine, 3. Hesap

verebilir yapılanmalarına.

341

Fakat aslında başlı başına çalışmada da ortaya konmaya çalışıldığı kadarı ile yapı olarak

içeriğinde dikotomik bir güvenlik yapısı barındırır, eğer doğru ellerde hizmet

verilmez/verilemez ise ciddi tehlikeler ortaya koyabilecek bir hizmeti ifade eder. Aynı

zamanda bu yapı içinde parası olanlar ve olmayanlara verilecek güvenlik hizmetini

tartışılır hale getirmekte, parası olmayanlara kendi güvenliklerini kendilerinin (zaten

devlet bu işten el çekmeye çalıştığından) sağlamaları amacı ile zorunlu bir

yönlendirmeye neden olmaktadır. Güvenlik hizmeti doğru şekilde yerine getirilebilir ise

geleceğe dönük çoğulcu, modern yeni uygulamalar da ortaya konulabilecektir.

Toplum destekli polislik, aslında özel güvenliği de kapsayıcı şekilde kullanılan

“polislik” kavramıyla bir anlam ifade edebilir. Üst yapı olarak polislik kavramı içinde

ele alınan özel güvenlik, toplum destekli polislik, konuları birlikte ele alınabilir olduğu

yapılan çalışmada ortaya konmuş ayrıca hukuki olarak uygun alt yapı bulunmasına

rağmen ülkemizde bu konuda devlet tarafından aktif bir ilgi olmadığından sadece özel

girişimin faaliyetlerini kontrol ve denetleme odaklı konu ele alınırken, bu alanın

güvenlik politika geliştirilmesi ve uygulama alanlarında dikkate değer bir fayda amacı

ile kullanılmadığı gözlenmektedir.

Çalışmada “Toplum destekli polislik” konusunun geleceği ne olacak? diye yaklaşım

ortaya konulmuş ve konunun İngiliz ve Amerikan polisliğinde yenileşme kavramı

doğrultusunda ele alındığı belirtilmiştir. Bu açıdan aslında yapılan faaliyet yeniliğe açık

farklı uygulamaları bünyesine alarak büyümeye elverişli bir polislik uygulaması olduğu

ortaya konulmuştur. Özel güvenlik kavramı yapısal olarak özel alanlar ile ilgili koruma

ve kollama faaliyetleri olsada temelde suç önleme faaliyeti olması açısından toplum

destekli polislik ile bir kesişim noktasında bulunmaktadır. Suç önleme taktikleri

geliştirilirken kamu tarafından özel güvenlik görev ve görevlileri dikkate alınarak

modern, kaynakların en verimli şekilde kullanılacağı sistemler tasarlanmalıdır.

Zaten artık literatürde polis terimi tüm suçla mücadele faktörlerini içerir bir şekilde

kullanılmaya başlanmış ve kamu polisi dışındaki güvenlik görevlilerinin de katılımıyla

oluşacak bilgi ve koordinasyon merkezinin tüm güvenlik faaliyetleri için harekete

geçirilerek suçla daha etkin mücadele edilebileceği düşüncesidir. Ülkemizdede bu

düşünce doğrultusunda toplum destekli polislik yöntemlerinin özel güvenlik alanında

etkili olarak düzenlemeler yapması modern polislik açısındanda beklenir bir durumu

ifade etmektedir.

KAYNAKÇA

Avant, D., (2005). The Market for Force: The Consequence of Privatizing Security.

New York: Cambridge University Press.

Bayley, D., Shearing, C., (1996). “The future of policing”. Law and Society Review,

30: 585-606.

Bayley, D., Shearing, C., (2001). The New Structure of Policing: Description,

Conceptualization and Research Agenda. Washington: National Institute of Justice.

Born, H., Caparini, M. and Cole, E. (2006). “Regulating Private Security Companies in

Europe: Status and Prospects”. Geneva Centre For The Democratic Control Of

342

Armed Forces (Draft). European Committee On Crime Problems, Strasbourg, 11

September, Council for Police Matters.

Bullock, K., (2010). “Generating And Using Community Intelligence: The Case Of

Neighbourhood Policing”. International Journal of Police Science and Management.

12(1): 1–11. DOI: 10.1350/ijps.2010.12.1.153.

Button, M., (2002). Private policing. Devon: Willan.

Button, M., (2003). “Private security and the policing of quasi-public space”.

International Journal of the Sociology of Law. 31:227–237

Button, M., (2000). “The legal powers of private security officers in England and

Wales: new models for analysis”. Paper Presented to the British Criminology

Conference, Leicester, 5 July 2000.

Button, M., (2002). Private Policing. Cullompton: Willan Publishing.

CEC (2006). “Communication from the Commission to the Council and the European

Parliament: A concept for European Community Support for Security Sector Reform”.

Commission of the European Communities, Brussels, 24 May 2006, COM, 253 final.

PC-PM, (2005), “Council for Police Matters (PC-PM) relating to the regulation of

private security services”, CM 924th Meeting of Deputies, 21-22 April 2005, Council

of Europe, Strasbourg.

Crawford, A., Lister, S., (2004). The extended policing family: visible patrols in

residential areas. York: Joseph Rowntree Foundation.

Crawford, A., Lister, S., (2005). Plural policing: the mixed economy of visible

patrols in England and Wales. Bristol: Policy Press.

Crawford, A., Lister, S., (2006). “Additional security patrols in residential areas: notes

form the market place”. Policing and Society, 16 (2): 164-188.

Crawford, A., Lister, S., Blackburn, S. and Burnett, J. (2005). Plural Policing: The

Mixed Economy of Visible Patrols in England and Wales, Bristol: Policy Press.

Davis, M., (1990). City of Quartz. London: Quartz.

Demos, (2007). The Activist Police Force. London: Demos.

Derdiman, R.C. (2007). Polis Yönetimi ve Hukuku, Mevzuattaki Son Değişikliklere

Göre Yeniden Yazılmış 3. Baskı, Ankara: Nobel Yayınları.

Derdiman, R. Cengiz (2010). Tüm Yönleriyle Özel Güvenlik Hukuku ve Kişi

Hakları, Bursa: Alfa-Aktüel Yayınları.

Derdiman, R.Cengiz (2010a). “Kentleşmenin Suça Etkisi ve Kentlilerin Suçla

Mücadelesinin Sosyal ve Hukukî Boyutları”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi,

Temmuz 2010, 19(3):49-73.

343

Derdiman, R.Cengiz (2011). Anayasa Hukuku, Yeni Düzenlemelere Göre

Güncellenerek Yazılmış 2. Baskı, Bursa: Alfa-Aktüel yayınları.

deWaard, J., (1999). “The private security industry in international perspective”.

European Journal on Criminal Policy and Research, 1 (2):143-174.

Donnelly, D. (2007). “Community Policing” (pp.15-22). In World Encyclopedia of

Police Forces and Correctional Systems (2nd ed.). Ed. George Thomas Kurian.

Detroit:Thomson Gale.

Ericson, E., Haggerty, K. (1997), Policing the Risk Society, Oxford: Clarendon.

Garland, D., (2001). The culture of control: crime and social order in contemporary

society. Oxford: Oxford University Press.

GSCU, (2001). “Gemeinsame Strategie von CoESS und UNI-Europa zur Angleichung

der gesetzlichen Rahmenregelungen Brüssel 12/13“. Dezember 2001, Dritte

Europæische Konferenz für private Sicherheitsdienste, Arbeitspapier für

Gemeinsame Konferenz von CoESS und UNI Europa.

Goldstein, H., (1990). Problem-Oriented Policing. Philadelphia, PA: Temple

University Press. Grabosky, P.N. (1996). The Future of Crime Control’ Trends and

Issues in Crime and Criminal Justice No. 63. Canberra: Australian Institute of

Criminology.

Gray, K., Gray, S.F., (1999). “Civil rights, civil wrongs and quasi-public space”.

European Human Rights Law Review. 1: 46–102.

Griffiths, C.T., Whitelaw, B. and Parent. R. B.(1999). Canadian Police Work.

Toronto: ITP Nelson.

Johnston, L., (1992). The Rebirth of Private Policing. London & New

York:Routledge,.

Johnston, L., (1999). “Private policing in context”. European Journal on Criminal

Policy and Research. 7 (2): 175-196.

Johnston, L., (2000). Policing Britain: risk, security and governance. London:

Longman.

Johnston, L., (2007). “The trajectory of private policing” (pp.25-49). In: A. Henry and

D.J. Smith (Eds.). Transformations of Policing. Aldershot: Ashgate.

Johnston, L., Shearing, C., (2003). Governing security: explorations in policing and

justice. London: Routledge.

Jones, T., Newburn, T., (1998). Private Security and Public Policing. Oxford:

Clarendon Press.

Jones, T., Newburn, T., (2006). Plural policing. Oxon: Routledge.

344

Jones, T., Newburn, T. (eds.) (2006), Plural Policing: A comparative perspective.

London/New York: Routledge.

Kavgacı, H. İ., (1997). Demokratik Polislik Temel Yaklaşımlar. Ankara: Maset

Maatbacılık.

Lister, S., (2006). “Painting the town blue: the pluralisation of policing”. Criminal

Justice Matters, 63 (Spring): 22-23.

Loader, I., (1999). “Consumer culture and the commodification of policing and

security”. Sociology, 33 (2): 373-392.

Loader, I., Walker, N., (2001). “Policing as a public good: reconstituting the

connections between policing and the state”. Theoretical Criminology:5 (1):9-35.

Lowe, T., Innes, M.(2012), “Can we speak in confidence? Community intelligence and

neighbourhood policing v2.0”. Policing and Society: An International Journal of

Research and Policy. 22(3): 295-316.

Marin, R. J., (1997). Policing in Canada: Issues for the 21st Century. Aurora, ON:

Canada Law Book.

Moore, J., (1983). ‘Why privatize?’ (pp.78–93). in J.Kay, C.Mayer, and D.Thompson

(eds) Privatization and Regulation: the UK Experience, (published 1986). Oxford:

Clarendon Press. Morris, N. (Eds.), Crime and Justice An Annual Review of

Research, Vol. 3. University of Chicago: Chicago Press.

Newburn, T., (2001). “The commodification of policing: security networks in the late

modern city”. Urban Studies. 38 (5-6):829-848.

Newburn, T., (2007). “The future of policing in Britain”. (pp.225-247). In: A. Henry

and D.J. Smith (eds).Transformations of policing. ldershot: Ashgate.

Oliver, W. M. (2000). “The third generation of community policing: Moving through

innovation, diffusion, and institutionalization”. Police Quarterly. 3: 367– 388.

POSI (2004). “Panoramic Overview of Security Industry in the 25 Member States of the

European Union”. CoESS and UNI-Europa, Chapter Conclusions, erişim:

03.10.2012,

www.coess.org. Prenzler, T., ve Townsley, M., (1998). “The Prospects for Burglary

Prevention in Australia”. Current Issues in Crimninal Justice, 9 (3):294-311.

Ratcliffe, J., (2008). Intelligence-led Policing. Cullompton: Willan Publishing.

Reiner, R., (2000). The Politics of Police. Oxford: Oxford University Press.

Richards, A., Smith H., (2007). “Addressing the role of private security companies

within security sector reform programmes”. Journal of Security Sector Management,

5 (1) - May.

345

Robertson, N., (2012). “Policing: Fundamental principles in a Canadian context”.

Canadian Public Administration. 55(3) (September): 343–363.

Salinas, A. G., (2004). “New Approaches Regarding Private/Public Security”. Policing

& Society. June, 14( 2): 158–174.

Sheptycki, J. (2003). Review of the Influence of Strategic Intelligence on Organised

Crime Practice and Policy. London: Home Office, Policing and Reducing Crime Unit.

South, N., (1988). Policing for Profit. London: Sage.

Rowe, M., (2008), Introduction to policing. London: Sage.

Schreier, F., Caparini, M. (2005) ‘Privatising Security: Law, Practice and Governance

of Private Military and Security Companies’. Geneva Centre for the Democratic

Control of Armed Forces (DCAF), Occasional Paper No. 6, March.

Shapland, J., (1999). 'Private worlds: social control and security in Britain' In:

J.Shapland and L. van Outrive (Eds.). Police et Securité: Contrôle Social et

Interaction Public/privé - Social Control and Policing: The Public Private

Divide.Paris: GERN/Harmattan.

Shearing, C., (2007). “Policing our future” (pp.249-272). In: A. Henry and D.J. Smith,

eds. Transformations of policing. Aldershot: Ashgate.

Shearing, C.D., Stenning, P.C., (1985). “From the panopticon to Disney world: the

development of discipline” (pp.335-349). In: Doob, A., Greenspan, E. (Eds.).

Perspectives in Criminal Law. Ontario: Canada Law Books Inc..

Stenning, P.C., (2000). “Powers and accountability of the private police”. European

Journal on Criminal “Policy and Research. 8:325–352.

Shearing, C. and Wood, J., (2003). “Nodal governance, democracy and the new

‘denizens’”. Journal of Law and Society. 30 (30):400-419.

Skogan, W. G., Hartnett, S. M. (1997). Community Policing Chicago Style. Oxford:

Oxford University Press.

Şeker, G. (2005), “Kent Güvenliği Örgütlenmesinde Mahalle ve Çarşı ve Mahalle

Bekçileri”, Polis Bilimleri Dergisi. 7(4): 59-90.

Şeker, G., Derdiman, R.C. (2010). “Kentlerde Suçların Önlenmesine İlişkin

Yaklaşımlar ve Bu Doğrultuda “Mahalle Ölçeğinde” Toplum Destekli Polislik

Uygulaması”. E. Karakurt-Tosun, (Ed.), Mekân, Kültür ve Yönetim Perspektifinde

21. Yüzyıl Kentleri içinde. (ss.415-463). Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.

Taylor, D., Muir, H. (2005). “Security Firms In Deportations Row”. The Guardian.

Saturday April 9.

Trojanowicz, R. C., Bucqueroux, B. (1990). Community Policing. Cincinnati:

Anderson Publishing Company.

346

Thirion, C.J. B., (1998). The privatization of security: A blessing or a menace?.

Pretoria: South African Defence College.

Virta, Sirpa. 2008. “Community Policing Meets New Challenges.” In Policing Meets

New Challenges:Preventing Radicalization and Recruitment. (pp.15-41), edited by

Sirpa Virta. Finland: University of Tampere Department of Management Studies,

CEPOL..

Wagenaar, H., (2007). “Governance, Complexity, and Democratic Participation How

Citizens and Public Officials Harness the Complexities of Neighborhood Decline”. The

American Review of Public Administration. March, 37 (1):17-50.

Williams, J., (2005). “Governability matters: the private policing of economic crime and

the challenge of democratic governance”. Policing and Society. 15 (2):187-211.

Williams, C. A. (2008). “Constables for hire: the history of private ‘public’ policing in

the UK”. Policing and Society: An International Journal of Research and

Policy.18(2):190-205.

Zedner, L., (2003). “Too much security?”. International Journal of the Sociology of

Law. 31: 155-184.

Zedner, L., (2006). “Liquid security: managing the market for crime control”.

Criminology and Criminal Justice. 6 (3):267-288.