Politikes Dolofonies Ths Newterhs Istorias

7/28/2019 Politikes Dolofonies Ths Newterhs Istorias

http://slidepdf.com/reader/full/politikes-dolofonies-ths-newterhs-istorias 1/90





ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ

ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣΜαρία Σαμπατακάκη

ΣΕΙΡΑ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΙΤΛΟΣ No 11

Πρώτη έκδοση: 2007

ISBN: 978-960-8345-95-9

COPYRIGHT: Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Γ Σεφ έρη 8, 17234 Δάφνη Τηλ. Κέντρο: (210) 92.73.620

Fax: (210) 92.73.622, www.periscopio.gr

Εκδότης - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Σταύρος Πανέλης

Διευθυντής Σύνταξης: Νίκος Νικολούδης

Καλλιτεχνική Ε π ιμέλεια: Δήμητρα Μητσού

Επ ιμέλεια Εξωφύλλου: Δήμητρα Μητσού

Σχεδιασμός Εξωφύλλου: Χρήστος Γιαννόπουλος

DTP - Καλλιτεχνικό: Αγγελική Λαμπροπούλου, Γεωργία Λουκά,Χριστίνα Πανέλη, Μανίνα Δουραλή

Γλωσσική Επ ιμέλεια: Γεωργία Σόφ η

Φιλμ - Μοντάζ: Ηλεκτρονικό ΕΚΤΥ ΠΟ

Εκτύπωση: I. Ξυνός - I. Ευ στράτογλου ΟΕ

Βιβλιοδεσία: Σπύρος Κα6αδίας

Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή

μέρους ή όλου του βιβλίου, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

http://www.periscopio.gr/

http://www.periscopio.gr/









ονια

Πορτραίτο του Κυβερνήτη

(Μουσείο Μπενάκη).





Λ Ι λ ί λ Ξ Ι Ι Τ Η Σ Ε Κ Φ Ο Ρ Α Σχ ΐ ; ν Λ . / τ Ο Υ Λ Η Μ Ν Η Σ Τ Γ . ν Κ ν ί Ι Ε Ρ Ν Η ' Γ Ο Υ Γ Η Σ Ε Λ Λ Α Λ 0 2

Α. Κ Α Π Ο Δ Ι Σ Τ Ρ Ι Α ,1ΪΤ1Σ ΘΕΛΕΙ έ|[ΕΛΕΣΘίΙ Til Ν t8-3w OK ΓΟΒΡΙΟ Υ .83., ΙΙΜΕΡ Λ KYPl.VKII Τ ίΐΝ ι» &ΡΑΝ.

ή U v f i %>ΛψΙ «Λ ΐ·ρ;ι>].~.%, £«*? » fa*» * « » * « « *Λς Αρχηγού * ^

Α. Τ μ η μ «

6tiroΧοχαγοί Κ,ώ»! KfOjuiiiSas AfXTiJoj Jΐοδ Γρ,-Λ τ'Γ·, TfewTSy,

β Τ μ^μ»

*Ε| σκλπιγκται, «να T eif JWT u-"Tiwv,*Ev ά*ί*χχτμ» hnmS ax's tow iV» !**«*» Μ tf£c umrm pnrtsv.*Ev αχί***τμ* »;ίΑι»; *#' r »·.»!», <W ri»»*?i«M«r* ,.:<·«•»«.*Ev Λ*'·*χ*τμχ V'imS imi i*nitvtim tin*f*e an^imw."Εξ τυμπχης&ί , ανα r slsr sescr-xμ,τνίϊ». , Ό UUruA-r n*lU,T~e t-jf'A*. ί χν·*Κ*ι(»η £ηιμΜ*> rn* S«**fc

Tfimmra ίςφχιιϊ xx'ihs ret Tuffefc mi r'nxfxs *»*·* Ό &ί*««λ» τΐ>· \S. «*«« »«**»»* '«'Et5?'ii jraTifi tK j &I tr%?A«V, «,«r/<TMfa! ««τα f irm Μ. ^ )'Ο J AVmVi· -rir' »ν*«* Ν«·.·*ν<« μΐ rv-tymUm*.Emwri τταϊ&ί· tins .'i.-ci λ»?, ctvd vhrct^xs rx μ'Ύ'ύΤϊΆ j'Ο Ιηκ*τιρ r~v »»'&» νι>χτΑ ret tntfme IteM/itxis Σχίλν» i Aix* ί | « Λ Ιζ*τ» r?1' liint exsAwr.n'wt 4 #tir»sr«y

Ή μΰ-ΐνΑ, τίσσΆξαεηατχ μίτντΐ'ν.

'η Ζψοίχ τϋί Κ-Χ-ψψίύί μΐ τΙ είμβοΚο* r i $-,mx.os'Η »")•/«« π»»» fpa. 1 .

Το τελετουργικό της

νεκρώσιμης πομπής και

εκφοράς της σορού του

Ιωάννη Καποδίστρια

(Ε9νικό και Ιστορικό

Μουσείο).

θέσεων που εξέφρασε ο Καποδίστριας σε ευρω-παϊκά συνέδρια, ως εκπρόσωπος και μετέπειτα υ-πουργός Εξωτερικών του τσάρου, σχετικά με τηναναγκαιότητα της κατάργησης του δουλεμπορίου

και την υποστήριξη των επαναστατικών κινημά-των στην Πορτογαλία και την Ισπανία, χωρίς αυτόνα σημαίνει ότι κινείτο εκτός του πλαισίου που εί-χαν θέσει τα συμφέροντα των απολυταρχικών κα-θεστώτων, τα οποία και ο ίδιος εξυπηρετούσε.

Ωστόσο, η πολιτική δράση του Καπ οδίστριατόσο στα Επτάνησα όσο και κατά την περίοδο πουδιετέλεσε διπλωμάτης της Ρωσικής αυτοκρατο-ρίας αντικρούει τα επιχειρήματα των μετέπειταπολιτικών αντιπάλων του στην Ελλάδα, οι οποίοιτον κατηγόρησαν για τυραννικές διαθέσεις, αυ-ταρχισμό και αρνητική στάση προς την παραχώ-ρηση συνταγματικών ελευθεριών, δημιουργώ-

ντας ένα φορτισμένο και ρευστό πολιτικό κλίμαπου οδήγησε στη δολοφονία του.

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ

Τον Οκτώβριο του 1828, ο Ιωάννης Καποδί-στριας, έχοντας ήδη επιτύχει τη διοικητική οργά-νωση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, απο-φάσισε να διευθετήσει τη σύγκληση της Εθνοσυ-νέλευσης και τον τρόπο εκλογής των πληρεξου-σίων που θα μετείχαν σε αυτή. Τον Μάρτιο του ε-πόμενου έτους, δημοσιεύθηκε σχετικός νόμοςβάσει του οποίου εξελέγησαν οι δημογέροντες,

οι πληρεξούσιοι αντιπρόσωποι της Δ' Εθνοσυνέ-

λευσης, που συνήλθε τον Ιούλιο του ίδιου έτουςστο Αργός.

Η Συνέλευση ενέκρινε μία σειρά ψηφισμάτωνπου αφορούσαν την έγκριση των χειρισμών του

Καπ οδίστρια σε θέματα εξωτερικής π ολιτικής,την αναθεώρηση των φορολογικών διατάξεων,την καταγραφή των εθνικών κτημάτων και τη δια-νομή τους στις κοινότητες, την ενίσχυση της Τρά-πεζας της Ελλάδος με εθνικά κτήματα, την οργά-νωση τακτικού Στρατού και Ναυτικού, τη ρύθμισηκαι καταβολή των κρατικών χρεών στους ιδιώτεςδανειστές του. Επίσης, οι πληρεξούσιοι αποφάσι-σαν την κοπή εθνικού νομίσματος, την αποστολήπρεσβευτών στις χώρες των τριών εγγυητριώνΔυνάμεων και στη Βαυαρία, την ίδρυση εθνικούτυπ ογραφείου, την απαγόρευση της εξαγωγήςαρχαιοτήτων από το ελληνικό έδαφος και την α-νέγερση καθεδρικού ναού. Τέλος, καθόρισαν τονμισθό του Κυβερνήτη, τον οποίο, ωστόσο, ο Κα-ποδίστριας δεν αποδέχθηκε.

Με αυτές τις ενέργειές του, ο Καποδίστριαςκατόρθωσε να εξασφαλίσει ένα είδος εν λευκώ ε-ξουσιοδότησης για το μέλλον. Ωστόσο, οι συνθή-κες που δημιουργήθηκαν βάσει των ψηφισμάτωναυτών προκάλεσαν τη δυσαρέσκεια των αντιπολι-τευόμενων, οι οποίοι διείδαν στις αποφάσεις τηςΕθνοσυνέλευσης τη μονομερή παραχώρηση στονΚυβερνήτη του δικαιώματος χειρισμού των θεμά-των για τα οποία είχε εξουσιοδοτηθεί. Ετσι, όπωςήταν φυσικό, τον κατηγόρησαν για συγκεντρωτι-

σμό και αυταρχικότητα, Η αντιπάθεια προς το

10 ·:%



πρόσωπο του Καποδίστρια εκδηλώθηκε κυρίως

από τους Υδραίους πλοιοκτήτες, τους κοτζαμπά-

σηδες και τους πολιτικούς, που κατανοούσαν ότι

συρρικνωνόταν το πεδίο επιρροής τους. Για ό-

λους αυτούς, η πολιτική εξουδετέρωση του Καπο-

δίστρια πρόβαλλε ως επιτακτική ανάγκη, καθώς

διακυβεύονταν τα συμφέροντά τους. Με τις ενέρ-

γειες του ο Κυβερνήτης επιχειρούσε να αποδυνα-

μώσει το κοινοτικό σύστημα που ίσχυε κατά την

Τουρκοκρατία και το οποίο ευνοούσε την εξουσία

των τοπικών κοτζαμπάσηδων. Παράλληλα, η δημο-

τικότητα του Καποδίστρια, η επιμονή του ως προς

την επιβολή του νόμου, ο παραγκωνισμός πολλών

ηγετικών στελεχών της Επανάστασης (Φαναριω-

τών, οπλαρχηγών, τσιφλικάδων) ενίσχυσαν την α-

ντιπολίτευση και διεύρυναν το μεταξύ τους πολι-

τικό χάσμα.

Κύριοι φορείς του αντιπολιτευτικού αγώνα α-

ναδείχθηκαν όσοι επιδίωκαν τη σύνδεση της νεο-

σύστατης ελληνικής επ ικράτειας με τη Μεγάλη

Βρετανία. Αυτοί προσδοκούσαν στην ανάληψη

της πολιτικής ηγεσίας ενός μελλοντικού «αγγλι-

κού κόμματος». Οσοι είχαν στρέψει τις ελπίδες

τους προς τη Γαλλία τήρησαν μετριοπαθέστερη

στάση στο πλαίσιο της άσκησης αντιπολιτευτικής

πολιτικής. Ειδικότερα, το αντιδραστικό κλίμα συ-

ντηρούσαν όσοι είχαν δυσαρεστηθεί, είτε διότι

δεν είχαν διορισθεί σε διοικητικές θέσεις, είτε ε-

πειδή τα αξιώματα που τους δόθηκαν δεν ήταν

της αρεσκείας τους. Επ ιπλέον, ορισμένοι στρέφο-

νταν εναντίον της κυβερνητικής πολιτικής διότι

διεκδικούσαν για λογαριασμό τους την εξουσία,

όπως χαρακτηριστικά ο Κωλέτης, ο Μαυροκορδά-

τος, οι Κουντουριώτες, οι Ζαϊμηδες και οι Δελη-

γιανναίοι.

Η αντιπολίτευση μετέφερε το στρατηγείο της

στην Υδρα και από εκεί οργάνωσε και έθεσε σε ε-

φαρμογή την πρώτη απόπειρα ανατροπής του Κυ-

βερνήτη, πυρπολώντας ακόμη και ελληνικά πολε-

μικά πλοία για τον εκφοβισμό του. Κατόπιν, ακο-

λούθησε εξέγεροη στη Μάνη. Τα αιτήματα των

στασιαστών ήταν ως επί το πλείστον οικονομικά,

αλλά αποκάλυπταν παράλληλα την άρνηση των

κοτζαμπάσηδων να συνταχθούν με τον Καποδί-

στρια στην προσπ άθεια για συγκρότηση ευνομού-

μενου κράτους. Ως πρόσχημα για την δράση τους

χρησιμοποίησαν το κατά τα άλλα σημαντικό και

δίκαιο αίτημα για παραχώρηση συνταγματικών ε-

λευθεριών.

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι τις αντιδρα-

στικές ενέργειες κατά του Καποδίστρια ενίσχυαν

οι πρεσβευτές της Γαλλίας και ιδιαιτέρως της

Αγγλίας, οι οποίοι τον συκοφαντούσαν, χαρακτη-

ρίζοντάς τον ως πράκτορα της Ρωσίας, προκειμέ-

νου να βλάψουν την αυξημένη δημοτικότητά του.

Επιπλέον, συνέδραμαν την αντιπολίτευση κυρίως

με συμβουλές και προτροπές. Είναι χαρακτηριστι-

κό το γεγονός ότι η Αγγλία είχε αρνηθεί να εγκρί-

νει την εκλογή του ως Κυβερνήτη του νεοϊδρυθέ-

ντος κράτους από την Γ' Εθνοσυνέλευση το 1827,

προσανατολιζόμενη στην εγκαθίδρυση ενός απο-

λυταρχικού πολιτεύματος υπό έναν βασιλέα της

αρεσκείας της, σύμφωνα με σχετικές αποφάσεις

που είχαν ληφθεί και από τις τρεις προστάτιδες

Δυνάμεις.

Σύντομα το κλίμα έντασης προσέλαβε σοβα-

ρές διαστάσεις, καθώς ο ίδιος ο Καποδίστριας (με

παρότρυνση του περιβάλλοντος του) είχε σκλη-

ρύνει τη στάση του απέναντι στους επικριτές του.

Ο αποκλεισμός που επέβαλε στην Υδρα έφερε α-

ντίθετα από τα προσδοκώμενα απ οτελέσματα.

Στη Μάνη, οι Μαυρομιχαλαίοι υποκίνησαν ανταρ-

σία και ακολούθησαν οι μεγαλέμποροι των Κυκλά-

δων. Γεγονός είναι ότι κατά τη χρονική π ερίοδο

πριν από τη δολοφονία του, ο Καποδίστριας είχε

χάσει τον έλεγχο της εξουσίας, καθώς η αντιπολί-

τευση έλεγχε όλες τις σημαντικές θέσεις του δι-

οικητικού μηχανισμού.

Στις 14 Σεπ τεμβρίου 1831, ο κυβερνήτης έ-

γραφε σχετικά με την κατάσταση που επ ικρατού-

σε στην Ελλάδα στον Ελβετό φίλο του Γαβριήλ

Εϋνάρδο: «Για να φτιάξουν τα εσωτερικά πρέπει

να μας αφήσουν ήσυχους τα εξωτερικά. Λέγω δε

εξωτερικά γιατί τα ιδικά μας επαναστατικά κινή-

ματα είναι ακολουθήματα ευθέα και άμεσα εκεί-

νων και καρποί των αγώνων ανθρώπων εργολα-

βούντων αυτά χάριν του ιδικού των συμφέρο-

ντος. Και δεν είναι μόνον οι αποτελούντες την

φατρίαν της Υδρας αλλά και άλλοι που βρίσκονται

εδώ εις το Ναύπ λιον και ωθούν εκείνους. Από

τούτους έπρεπε να μας ελευθερώσουν αι εξωτε-

ρικοί επεμβάσεις, διαφορετικά δεν υπάρχει σωτη-

ρία δια τον δυστυχή τούτον τόπον. Οι ναύαρχοι

και πρέσβεις της Γαλλίας και της Αγγλίας δεί-

χνουν φιλίαν προς τους ανθρώπους της Υδρας».

Ο τάφοι; του Ιωάννη

Καποδίστρια και του

αδελφού του

Αυγουστίνου στην

Κέρκυρα.

•ϋλ •„ * >.,**<" -orj!""! " ν

γ / . ":;>··..γ / . ":;>··..

Ι Α ΕΗ«Δ£mrn ο «#«ι *rmrm»Ι Α/ψram καγμητριαι

, Κ Λ Ι Ι Ο Λ Ι Χ Τ Ρ Ι Λ Σ(ΙΤΜΜΗ Wf i NOtnBtt mt

m murmt we /·mm mr

Κ U Β Ε Ρ Ρ Η Τ Η Σ

Τ Η Σ

Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ

J f c V * , . Μ »

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ 13



Η απεικόνιση της

δολοφονίας του

Ιωάννη Καποδίστρια

από λαϊκό ζωγράφο

της εποχής

(Μουσείο Μπενάκη).

ώντας για τον σκοπό αυτό την εφημερίδα «Απόλ-

λων . που εξέδιδε ο Αναστάσιος Πολυζωϊδης στην

Υδρα. Λίγο καιρό πριν από τη δολοφονία, η εφη-

μερίδα αυτή δημοσίευε κείμενα με την υπ ογραφή

του Αλεξάνδρου Σούτσου, διαμορφώνοντας έτσι

το κατάλληλο κλίμα που θα οδηγούσε στον φόνομε αυτουργούς τους Μαυρομιχαλαίους. Σύμφωνα

με τη μαρτυρία του Αλεξάνδρου Ραγκαβή, το βρά-

δυ πριν από τη δολοφονία του Καποδίστρια, οι ε-

πίδοξοι θύτες απήγγειλαν τους στίχους του Σού-

τσου: «Οταν ζούσαν εις ημέρας δουλικάς οι Αθη-

ναίοι,/ δύο ήρωες γενναίοι,/ ο Αρμόδιος ο ένας και

ο άλλος ο Αριστογείτων,/ σκέπασαν με τας μυρσί-

νας το αθάνατο ν σπαθί των/ και τα σπλάχνα του

Τυράννου σπάραξαν εις τον βωμόν./ Επέθαναν,

πλην μ' ανδριάντας τιμάς έλαβον θεών». Από τα

προαναφερθέντα γίνεται κατανοητό ότι είχε δια-

μορφωθεί η αντίληψη ότι η δολοφονία του Κυ-

βερνήτη ισοδυναμούσε με τυραννοκτονία. Επι-

πλέον, η ιδέα ότι οι δολοφόνοι του θα αναδει-

κνύονταν σε ήρωες, καθώς και η υπόσχεση των

διπλωματών της Αγγλίας και της Γαλλίας ότι θα έ-

θεταν και τους δύο υπό την προστασία τους, ενε-

θάρρυνε την απόφαση των Μαυρομιχαλαίων να

σκοτώσουν τον Καποδίστρια.

Ο γραμματέας Επικρατείας Νικόλαος Σπηλιά-

δης, ένας από τους στενούς συνεργάτες του Κυ-

βερνήτη, ανέφερε στα απομνημονεύματά του τα

εξής: «Οι ξένοι υποκίνησαν τους εν Υδρα να απο-

στατήσωσι κατά του κυβερνήτου... όστις ανέδει-

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ

Μία από τις βασικότερες μέριμνες και ένα από

τα πρώτα μέτρα που έλαβε ο Καποδίστριας ήταν η

καταπολέμηση της πειρατείας και του λαθρεμπο-

ρίου, δραστηριότητες στις οποίες επιδίδονταν οιΕλληνες πλοιοκτήτες, στρεφόμενοι κατά των ε-

μπορικών στόλων της Αγγλίας και της Γαλλίας. Ο

Κυβερνήτης, προκειμένου να αποφύγει την επι-

βολή κυρώσεων στην Ελλάδα από τις δύο αυτές

χώρες, γεγονός το οποίο θα άφηνε κακές εντυπώ-

σεις και θα επιβάρυνε τις ήδη δύσκολες συνθή-

κες διαβίωσης για την πλειονότητα του πληθυ-

σμού, έδειξε μεγάλη αποφασιστικότητα ως προς

τον τερματισμό αυτής της παράνομης δραστηριό-

τητας. Εγκατέστησε δημόσιες Αρχές που επέβλε-

παν τις εμπορικές δραστηριότητες, κατήργησε τα

ιδιότυπα ιδιωτικά τελωνεία και τους ελεύθερους

λιμένες σε περιοχές όπως το Λιμένι στη Μάνη (έ-δρα των Μαυρομιχαλαίων), στην Υδρα, τις Σπέ-

τσες και τη Σύρο. Τα νόμιμα τελωνειακά τέλη κα-

τέληγαν πλέον στο Δημόσιο Ταμείο. Η πολιτική

αυτή, όπως ήταν φυσικό, αποστέρησε τους τοπι-

κούς άρχοντες από σημαντικές οικονομικές απο-

λαβές και επέφερε οικονομική κρίση. Η δυσαρέ-

σκεια δεν άργησε να εκδηλωθεί με τη μορφή εξε-

γέρσεων στις προαναφερθείσες περιοχές.

Την τεταμένη ατμόσφαιρα υποδαύλιζαν οι πο-

λιτικοί αντίπαλοι του Καπ οδίστρια και κατά κύριο

λόγο ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, χρησιμοποι-



ξε το ελληνικόν έθνος άξιον να κυβερνηθή ως κυ-

βερνώνται όλα τα ευνομούμενα έθνη. Οστις συ-

ντηρεί στολίσκον από εξήντα περίπου π ολεμικά

πλοία... ζωογονεί το εμπορικόν ναυτικόν της

Ελλάδος, συνιστάμενον εις τρεις χιλιάδας πλοία,

τα οποία ήδη προξενούσι εμπόδια εις το εμπόριον

των Ευρωπαίων.... Οστις ηύξησε δια των ελληνι-

κών όπλων εις την Στερεάν Ελλάδαν τα όρια (δη-

λαδή ο Καπ οδίστριας)... δεν φοβείται μήπως δυ-

σαρεστήσει τους προστάτας ως ηπείλησεν ο Δώ-

κινς (ο Αγγλος πρεσβευτής) τον Κυβερνήτην αυ-

τόν, ότι παύσας τον Τρικούπην από την Γραμμα-

τείαν της Επικρατείας ήθελε δυσαρεστήσει την

Αγγλίαν. Δια ταύτα, οι ξένοι συνεβούλευσαν τους

ολιγαρχικούς και τους Φαναριώτας, αφού δεν η-

μπόρεσαν να κατορθώσωσι τίποτε αποστατήσα-

ντες, να καταφύγωσι εις την δολοφονίαν δια να ε-

λευθερωθώσιν από τον φοβερόν δι' αυτούς αρχη-

γόν του Εθνους, τον οποίον αποκαλούσι τύραν-

νον». Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Σπηλιάδη, ο

πρώτος που αναφέρθηκε σε μια ενδεχόμενη δο-

λοφονία του Καποδίστρια ήταν ο Κωνσταντίνος

Ζωγράφος. Κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας του

με τον Λόντο φέρεται να πρότεινε: «Ενα πιστόλι

θα μας σώσει από τον άνθρωπο τούτον».

Η φημολογία για την επ ικείμενη δολοφονία

του Καποδίστρια είχε ήδη εξαπλωθεί και βεβαίως

είχε γνωστοποιηθεί στον Κυβερνήτη. Ο ίδιος δεν

έδειχνε να πτοείται: «Εάν οι Μαυρομιχάλαι θέ-

λουν να με δολοφονήσουν, ας με δολοφονή-

σουν», είχε πει, «τόσο το χειρότερον δι' αυτούς.

Θα έλθει κάποτε η ημέρα κατά την οποίαν οι

Ελληνες θα εννοήσουν την σημασίαν της θυσίας

μου». Οι Μαυρομιχαλαίοι, ωστόσο, ήταν αποφασι-

σμένοι να εκδικηθούν τον Καποδίστρια, διότι θε-

ωρούσαν ότι η στάση του ήταν προσβλητική για

αυτούς. Στο Ναύπλιο κυκλοφορούσαν υπό επιτή-

ρηση, αλλά είχαν κατορθώσει να εξαγοράσουν

τους δύο φρουρούς τους, καθώς και τον Πολιτάρ-

χη (δηλ. τον Αρχηγό της Αστυνομίας) του Ναυπλί-

ου, Π. Χρυσανθακόπουλο ή Κακλαμάνο.

Η δολοφονία είχε ορισθεί αρχικά για την Κυ-

ριακή 20 Σεπ τεμβρίου. Ομως, ο αδελφός του Κα-

ποδίστρια, Αυγουστίνος, φοβούμενος τις φήμες

που είχαν διαδοθεί και που ήθελαν τους επίδο-

ξους δολοφόνους να έχουν στήσει ενέδρα στην

εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, εμπόδισε τον Κυ-

βερνήτη να κατευθυνθεί στον ναό. Μία εβδομάδα

αργότερα, στις 27 Σεπ τεμβρίου, ο Καποδίστριας,

σύμφωνα με τον Σπηλιάδη, «δια να μην εμποδι-

σθεί (από τον Αυγουστίνο) να υπάγει πάλι εις την

εκκλησίαν, εγείρεται πολύ πρωί και δεν φωνάζει

κατά το σύνηθες τον υπηρέτη να τον βοηθήσει».

Λίγο αργότερα έφθασε στον ναό, συνοδευόμενος

από τον φρουρό του, τον Κρητικό Γεώργιο Κοζώ-

νη, ο οποίος είχε χάσει το ένα του χέρι στο Νεό-

καστρο. Ο Κοζώνης ακολούθησε εκείνη την ημέ-

ρα τον Καπ οδίστρια στον Αγιο Σπυρίδωνα, καθώς

Ο Κωνσταντίνος

Μαυρομιχάλης

(Αθήνα, Εθνικό και

Ιστορικό Μουσείο).

Ο Γεώργιος

Μαυρομιχάλης

(Αθήνα, Εθνικό και

Ιστορικό Μουσείο).

ο δεύτερος φρουρός του, ο Δημήτριος Λεωνίδας,

ήταν ασθενής.

Οι Μαυρομιχαλαίοι βρίσκονταν ήδη στην εκ-

κλησία, όταν σήμανε ο όρθρος. Την προηγούμενη

νύκτα οργάνωναν το σχέδιο τους με συνεργούς

τον Αναστάσιο Λόντο και τον Ανδρέα Καλαμο-

γδάρτη. Το ξημέρωμα της 27ης Σεπ τεμβρίου τούς

επισκέφθηκε και ο Κακλαμάνος με σκοπό να τους

ενθαρρύνει. Ο Σπηλιάδης αναφέρει: «Ο Κωνστα-

ντίνος (Μαυρομιχάλης) δεν φαίνεται διατεθειμέ-

νος να υπάγει. Δείχνει τρόπον τινά μεταμέλειαν. Ο

Γεώργιος τον ερεθίζει. Στέλλει και φέρει ρουμ, πί-

νουσι και οι δύο και μεθύουσι... και απέρχονται

εις ενέδραν με τους δύο φύλακας στρατιώτας».




Οταν ο Καποδίστριας έφθασε στον ναό, οι

Κωνσταντίνος και Γεώργιος Μαυρομιχάλης στέκο-

νταν στις δύο άκρες της εισόδου. Του επ ιτέθηκαν

και τον τραυμάτισαν θανάσιμα, ο πρώτος με ένα

πιστόλι και ο δεύτερος μαχαιρώνοντάς τον στην

κοιλιακή χώρα. Την ίδια στιγμή, ο ΚωνσταντίνοςΜαυρομιχάλης πυροβολήθηκε από τον φύλακα

του Καπ οδίστρια και τραυματίσθηκε. Το αγριεμέ-

νο πλήθος επιτέθηκε εναντίον του και τον έσυρε

στους δρόμους του Ναυπλίου, μέχρις ότου ο Χρή-

στος Φωτομάρας τού έδωσε τη χαριστική βολή.

Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης πρόλαβε και τρά-

πηκε σε φυγή, ζητώντας άσυλο στο σπίτι του πρε-

σβευτή της Γαλλίας Ρουάν. Ομως, υπό την πίεση

του λαού, παραδόθηκε στις Αρχές και φυλακίσθη-

κε στο Παλαμήδι. Μερικές ημέρες αργότερα, στις

11 Οκτωβρίου 1831, καταδικάσθηκε από στρατιω-

τικό δικαστήριο σε θάνατο και εκτελέσθηκε.

Η αντιπολιτευόμενη εφημερίδα «Απόλλων»προέβαλε τους δολοφόνους ως τυραννοκτόνους,

γράφοντας χαρακτηριστικά ότι «οι δύο Μαυρομι-

χάλαι έγιναν μιμηταί των Αρμοδίων και Αριστογει-

τόνων, Βρούτων και Κασσίων δια να απαλλάξου-

σιν το έθνος από το τέρας της τυραννίας».

Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ

ΓΙΑ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ

«Ο κυβερνήτης καταφρόνεψε πολύ το σπίτι του Πετρόμπεη. Ψωμί δεν

είχαν να φάνε. Τότε σήκωσε τουφέκι η Σπάρτη, η Πελοπόννησος, και γύρευαν

κυβέρνηση να κυβερνιόνται με νόμους. Πρωτύτερα ο Πετρόμπεης είχε φύγει

από τ' Ανάπλι. Στον δρόμο τον έπιασαν αυτόν, έπιασαν και τ' αδέλφια του και

τους έκλεισαν εις το Παλαμήδι όλους. Και τότε το κακό αύξαινε παντού. Κι ο

Κολοκοτρώνης και ο Μεταξάς και η συντροφιά όλη και τ' αδέλφια του

Κυβερνήτη βάναν φωτιά εις το μπαρούτι. Τότε ο δυστυχής Κυβερνήτης είδε

πού τον κατάντησε αυτήνη η λοιμική... κι είπε να βγάλει τον Πετρόμπεη και

τους άλλους από τη φυλακή. Τό 'μαθε αυτό ο Κολοκοτρώνης και η συντροφιά

του και του είπαν, αν γενεί αυτό, τραβούνε το χέρι αυτήνοι από τον

Κυβερνήτη... κι ο δυστυχής βρέθηκε σε μια δεινή περίσταση.

Του Κυβερνήτη φάνηκαν τα αιτήματά του, ότι είναι κυβερνήτης φατρίας

και όχι πατρίδας και δεν θέλει λευτερίαν αλλά δόλο και απάτη...

Τον Κυβερνήτη τον φοβέριζαν πολλοί να τον σκοτώσουνε, ότι έκαμε

εξορία όλους τους σημαντικούς της πατρίδας, άλλους εις την Υδρα και

άλλους αλλού και ο καθείς από αυτούς είχε το κόμμα του και τους συγγενείς

του και κινδύνευε.

Από τη φυλακή έβγαλε ο Κυβερνήτης μόνο τον αδελφό του Πετρόμπεη,

τον Κωνσταντήμπεη, και τον γιό του τον Γιωργάκη Μπεζαντέ. Βγαίνοντας από

τη φυλακή δεν τους έλεγε να πάνε όθεν αλλού ήθελε ο Κυβερνήτης να μην

είναι μέσα εις τ' Ανάπλι. Τους άφησε εκεί. Τους πλάκωσαν οι δανειστές τους,

τους γύρευαν το δικόν τους. Δεν είχαν ούτε ψωμί να φάνε. Εγώ είχα δανείσει

τον Γιωργάκη Μπεζαντέ διακόσια γρόσια μέσα εις την χάψη να φάνε ψωμί.

Τότε αυτούς τους καταφρόνεψε πολύ ο Κυβερνήτης, ανθρώπους με

μεγάλους αγώνες και θυσίες στην πατρίδα. Αποφάσισαν να σκοτώσουνε τον

Κυβερνήτη και να πεθάνουν. Κι αυτό το λέγανε πολλών οπού θα το κάμουν. Το

είπαν του Κυβερνήτη και αδελφών του και υπουργού Ρόδιου. Αυτοί

αμελούσαν από μωρομάρα θεοτική...

Σκοτώνοντας τον Κυβερνήτη, τον πήραν με παράταξη μεγάλη, τον

μπαλσάμωσαν και τον είχαν εις την εκκλησία εις τον Αγιώργη. Οι μεγάλοι

άνθρωποι κάνουν μεγάλα λάθη. Κι ο Κυβερνήτης εχάθη από τα μεγάλα λάθη

του».

14

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

ΤΩΝ ΔΟΛΟΦΟΝΩΝ

Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης ήταν δευτερότο-

κος γιος του Πετρόμπ εη Μαυρομιχάλη. Αμέσως

μετά την ανάδειξη του πατέρα του σε μπέη τηςΜάνης, στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου

διέμεινε υπό την φροντίδα του πατριάρχη Γρηγο-

ρίου Ε' ως εγγυητής της υποταγής του πατέρα

του στην Πύλη.

Ο Γεώργιος είχε μυηθεί στους σκοπούς της

Φιλικής Εταιρίας από το 1818 και ανέλαβε ενεργό

δράση κατά την Επάνασταση στην Πελοπόννησο

και στα νησιά του Σαρωνικού. Πολέμησε κατά

του Δράμαλη επικεφαλής σώματος συμπατριω-

τών του, υπερασπιζόμενος τις ελληνικές θέσεις

στον Αργολικό κάμπο. Αργότερα, συμμετείχε και

στις αναμετρήσεις εναντίον του Ιμπραήμ, από

τον οποίο αιχμαλωτίσθηκε κατά την παράδοσητου Νεοκάστρου στους Αιγυπτίους. Απ ελευθε-

ρώθηκε τρεις μήνες αργότερα, δίνοντας την

ψεύτικη υπόσχεση ότι θα συνέδραμε προκειμέ-

νου ο Ιμπραήμ να καταλάβει τη Μάνη. Επιστρέ-

φοντας στην πατρίδα του, αγωνίσθηκε κατά των

Αιγυπτίων, συνέβαλε καθοριστικά στις νίκες των

Μανιατών στην περιοχή της Βέργας και του Πο-

λυτσάραβου και ανάγκασε τον Ιμπραήμ να παραι-

τηθεί από την προσπ άθειά του να κατακτήσει τη

Μάνη. Τον Απρίλιο του 1827, ορίσθηκε μέλος της

τριμελούς Αντικυβερνητικής Επιτροπής που ανέ-

λαβε τη διακυβέρνηση της χώρας έως την ανάλη-

ψη των κυβερνητικών καθηκόντων από τον Ιωάν-νη Καποδίστρια. Μερικούς μήνες αργότερα, πρω-

τοστάτησε στις αντικαποδιστριακές κινήσεις που

εκδηλώθηκαν στη Μάνη με αφορμή τα οικονομι-

κά μέτρα που έλαβε ο Κυβερνήτης, κυρίως αυτά

που αφορούσαν την πειρατεία και τα οποία έθι-

γαν άμεσα τα συμφέροντα των Μαυρομιχαλαίων.

Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης ήταν αδελ-

φός του Πετρόμπεη. Μυήθηκε το 1818 στη Φιλική

Εταιρία και μετά την έκρηξη της Επανάστασης

συμμετείχε σε πολλές μάχες στην Πελοπόννησο,

ενώ ανέλαβε και την οργάνωση της π ολιορκίας

του Ναυπ λίου. Πολέμησε στο Αργός κατά της

στρατειάς του Δράμαλη και μετέπειτα εναντίοντου Ιμπραήμ. Τον Ιούνιο του 1825 ήταν υπαρχη-

γός των ελληνικών στρατευμάτων κατά τη νικη-

φόρα για τους Ελληνες μάχη των Μύλων Ναυπλί-

ου.

Μετά την άφιξη του Καπ οδίστρια έλαβε ενερ-

γό συμμετοχή σε ενέργειες κατά του Κυβερνήτη.

Το 1828 συνελήφθη από τους Γάλλους, όταν ένα

καράβι της ιδιοκτησίας του επ ιτέθηκε σε ένα

γαλλικό εμπορικό πλοίο. Ο ίδιος κατηγορήθηκε

για πειρατεία και μεταφέρθηκε στην Αίγινα ως υ-

πόδικος. Οι κινήσεις του Καποδίστρια με σκοπό

την απαλλαγή του Κωνσταντίνου Μαυρομιχάλη

από τις κατηγορίες δεν απέδωσαν καρπούς. Το



γεγονός αυτό δυσαρέστησε την οικογένεια των

Μαυρομιχαλαίων, που θεώρησαν υπεύθυνο τον

Κυβερνήτη για τον διασυρμό του Κωνσταντίνου.

Εντούτοις, η κυβέρνηση κατέβαλε στον Γάλλο έ-

μπορο τη χρηματική αποζημίωση που δικαιούτο

ως μια πράξη καλής θέλησης προς τους Μαυρο-μιχαλαίους.

Δύο χρόνια αργότερα, ο Κωνσταντίνος Μαυ-

ρομιχάλης, αν και συμμετείχε παρασκηνιακά

στην υποκίνηση αντικαποδιστριακών κινήσεων

στη Μάνη, ζήτησε από τον Κυβερνήτη να του ε-

πιτρέψει την επάνοδο στην πατρίδα του, προκει-

μένου να κατευνάσει τα πνεύματα και να μεσολα-

βήσει για τον τερματισμό της στασιαστικής κίνη-

σης η οποία είχε εκδηλωθεί τον Δεκέμβριο του

1830 στην έδρα των Μαυρομιχαλαίων, το Λιμένι.

Ο Καποδίστριας πείσθηκε και έδωσε τη συγκατά-

θεσή του. Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, όμως,

αθέτησε την υπόσχεση που έδωσε, και αμέσωςμετά την άφιξή του στο Αιμένι ανέλαβε την αρχη-

γία των στασιαστών, οργανώνοντας, επιπλέον και

νέες ένοπ λες ομάδες. Καθώς η κίνηση αυτή δεν

απέφερε κάποιο θετικό αποτέλεσμα, έσπευσε

στη συνέχεια με επιστολή που απέστειλε στον

Καπ οδίστρια να δικαιολογήσει τη στάση του και

να δηλώσει τη μεταμέλειά του, «υπ οσχόμενος ά-

κραν ευταξίαν». Επέστρεψε στο Ναύπλιο, όπου

και κυκλοφορούσε υπό επιτήρηση.

Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο ΣΟ Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε επιλογή των

ίδιων ανθρώπων που στη συνέχεια μετατράπηκαν

σε αντιπάλους και επικριτές του. Γεγονός είναι

ότι, όταν η Γ' Εθνοσυνέλευση αποφάσισε την α-

νάδειξή του σε κυβερνήτη ενός νεοσύστατου

κράτους, δεν είχε υπολογίσει ούτε τον τρόπο ού-

τε τις θυσίες που απ αιτούνταν προκειμένου η ε-

ρειπωμένη γη που άφησε πίσω της η παρηκμα-

σμένη οθωμανική διοίκηση και η πολύχρονη επα-

νάσταση να μετατραπεί σε αστικό κράτος δυτι-

κού τύπου.

Ο Καπ οδίστριας, κατά τα τρία περίπου χρόνια

που κυβέρνησε, ασχολήθηκε με πλήθος ζητημά-

των και κατάφερε, παρά τις αντιξοότητες, να συ-στήσει σχολεία, νοσοκομεία, τεχνικές και εκκλη-

σιαστικές σχολές. Επέτυχε να θέσει τις βάσεις

για το σύστημα δικαιοσύνης, για την οργάνωση

συστηματικής αγροτικής παραγωγής (που θα κά-

λυπτε σε πρώτη φάση τις επισιτιστικές ανάγκες

του πληθυσμού), να καταπολεμήσει αποτελεσμα-

τικά την πειρατεία, να οργανώσει τακτικό στρατό,

να δημιουργήσει στόλο εμπορικό και πολεμικό.

Οπως ήταν αναμενόμενο, οι αλλαγές που ε-

πέφερε η πολιτική του ήταν σε μεγάλο βαθμό α-

νοίκειες προς τη νοοτροπία των προεστών του

τόπου, σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα (όπως αυ-

τή των Μαυρομιχαλαίων) έρχονταν και σε αντίθε-

ση με τα συμφέροντά τους. Το γεγονός αυτό δη-

μιούργησε πολιτική πόλωση, για την οποία μερί-

διο ευθύνης έφερε και ο Καποδίστριας. Σε καμία

περίπτωση, όμως, οι παραλείψεις και οι πράξεις

του Κυβερνήτη που προκάλεσαν τη δυσαρέσκεια

είτε παραγκωνισμένων αγωνιστών είτε θιγμένωνπολιτικών και κοτσαμπάσηδων, δεν δικαιολογούν

τη δολοφονική πράξη εναντίον του. Ακόμη και αν

κανείς ισχυρισθεί ότι μοναδικό τους ελατήριο ή-

ταν η «αποτίναξη ενός δυνάστη» που τους αρνιό-

ταν συνταγματικές ελευθερίες, δεν μπορεί να α-

γνοηθεί το γεγονός ότι οι ίδιοι άνθρωποι λίγο αρ-

γότερα αποδέχθηκαν το καθεστώς της «ελέω

Θεού» βασιλείας και ιδιαίτερα την απ ολυταρχική

περίοδο της Αντιβασιλείας.

Τα κίνητρα της δολοφονίας του Καποδίστρια

ήταν σαφέστατα οικονομικά και ουδεμία σχέση

είχαν με την πρόφαση του αιτήματος για Σύνταγ-

μα, με την οποία περιέβαλαν την ενέργειά τουςοι αντίπαλοι του προκειμένου να τη δικαιολογή-

σουν. Σίγουρα υπήρχαν ορισμένοι που πραγματι-

κά πίστευαν στην αναγκαιότητα θέσπ ισης Συ-

ντάγματος και εμφορούνταν από δημοκρατικές

αντιλήψεις και αρχές. Οι ηθικοί αυτουργοί της

δολοφονίας του Καπ οδίστρια, όμως, ήταν ελάχι-

στα προσηλωμένοι σε τέτοιες αρχές, όπως απο-

κάλυπτε τόσο η έως τότε πολιτική δράση τους

όσο και η μετέπειτα. Κινήθηκαν από προσωπικά

ελατήρια με γνώμονα τη φιλοδοξία και το πρό-

σκαιρο οικονομικό όφελος, έχοντας την κάλυψη

και την προτροπή των διπλωματικών Αρχών κατά

κύριο λόγο της Αγγλίας και δευτερευόντως τηςΓαλλίας.

Ο θάνατος του Καπ οδίστρια ήταν τραγικός

όχι μόνο επειδή προήλθε από δολοφονική επίθε-

ση, αλλά κυρίως διότι έγινε αιτία της εγκαθίδρυ-

σης σε ένα νεοσύστατο κράτος μια πολιτικής

πρακτικής που καθοδηγείτο από μεμονωμένα

συμφέροντα και προσωπικές φιλοδοξίες που υ-

πονόμευαν το δημόσιο συμφέρον. Ταυτόχρονα,

σηματοδότησε την απαρχή της απρόσκοπτης ε-

πέμβασης σε βαθμό ανεπίτρεπτο του ξένου πα-

ράγοντα στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας.

Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΣΠΗΛΙΑΔΗ

«Οι Μαυρομιχάλαι, πλησιάζοντος του Κυβερνήτου, απομακρύνονται ο εις

από τον άλλον ολίγον, ώστε δια να εισέλ&ει ο κυβερνήτης εις τον ναόν

έπρεπε να περάσει ανάμεσον αυτών. Ενώ περνά έμπροσ&έν των

εισερχόμενος, εκβάλλει τον πίλον και τους χαιρετά. Τότε ο Γεώργιος κόπτει

εμπρός του... τον καταλαμβάνει αίφνης με την ετέραν των χειρών του από

τους ώμους και με την άλλην τού εμπήγει το μαχαίριον εις το υπογάστριον.

Ταυτοχρόνως δε, ο Κωνσταντίνος εκράτει το πιστόλιον όπου είχε ήδη έτοιμον

να ρίψει και το εκάλυπτε με το αιγυπτιακόν του επανωφόρεμα - βουρνοΰζι ,

λεγόμενο ν... Σύρει (ο Κωνσταντίνος) το αυτό πιστόλιον εις το νωτιαίον του

εγκεφάλου (του Καποδίστρια). Η δολοφονία διεδό9η ως αστραπή εις την

πάλιν και πανταχού ακούονται γοεροί 9ρήνοι, κοπετοί και όλοι οι Ελληνες

αναΰεματίζουσι τους φονείς».

Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Ε Σ Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΕ Σ 17



Η δολοφονία h

του Α θ

Η στιγμή

της δολοφονίας

του Α. Λίνκολν.

ΟΑβραάμ Λίνκολν υπήρξε μία από τις

σπ ουδαιότερες πολιτικές μορφές οτην

ιστορία των ΗΠΑ. Το όνομά του συνδέθηκε άρ-

ρηκτα με την κατάργηση της δουλείας έπειτα

από τον τεταρτοετή αμερικανικό εμφύλιο πόλε-

μο ανάμεσα στις πολιτείες του Νότου και του

Βορρά.Γόνος αγροτικής οικογένειας, ο Αβραάμ Λίν-

κολν ακολούθησε επαγγελματική σταδιοδρομία

χειρώνακτα. Με την πολιτική ασχολήθηκε για

πρώτη φορά το 1834, όταν εξελέγη στη Βουλή

της πολιτείας του Ιλλινόις, όπου και θήτευσε

έως το 1840, μετά από την τρίτη συνεχόμενη ε-

πανεκλογή του. Στο διάστημα αυτό, διατύπωσε

τις θέσεις του σχετικά με την αναγκαιότητα της

κατάργησης της δουλείας και της υιοθέτησης

νέων αντιλήψεων οι οποίες θα βρίσκονταν σε ά-

μεση συνάρτηση με τα κοινωνικά, πολιτικά και

οικονομικά αιτήματα που είχε διαμορφώσει η

βιομηχανική επανάσταση και η ταχύτατη ανά-

πτυξη του εμπ ορίου.

Η μετέπειτα πολιτική άνοδος του Λίνκολν υ-

πήρξε ραγδαία. Το 1846, ανακηρύχθηκε μέλοςτης ομοσπονδιακής Βουλής των Αντιπροσώπων.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η παρουσία του

στην πολιτική σκηνή των ΗΠΑ υπήρξε σημαντι-

κή, εξαιτίας της απήχησης των ιδεών του σε ευ-

ρύτερα κονωνικά στρώματα. Το 1854, εκδηλώθη-

κε κρίση εξαιτίας ενός νομοσχεδίου που έδινε τη

δυνατότητα επέκτασης του καθεστώτος της

δουλείας και στις πολιτείες της Νεμπράσκα και

του Κάνσας. Στις αντιδράσεις που προκλήθηκαν

ο Αβραάμ Λίνκολν διαδραμάτισε π ρωταγωνιστικό

ρόλο, υποστηρίζοντας την πάγια θέση του ότι η

δουλεία ήταν θεσμός αντίθετος προς τις αρχές

στις οποίες οικοδομήθηκαν οι ΗΠΑ.

Στον απόηχο αυτών των γεγονότων, ο Λίν-

κολν έθεσε υπ οψηφιότητα για την αμερικανική

Γερουσία, αλλά δεν κατόρθωσε να εκλεγεί, κα-

θώς ηττήθηκε από τον υποψήφιο του Δημοκρα-

τικού Κόμματος, Στήβεν Ντάγκλας. Το 1860, ό-

μως, διεκδίκησε και έλαβε το χρίσμα υπ οψηφίου

προέδρου των ΗΠΑ από το Ρεπουμπλικανικό

Κόμμα, Στο ύπ ατο αυτό αξίωμα αναδείχθηκε με

πλειοψηφία 500.000 ψήφων.



Η ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ

ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Η εκλογή του Αβραάμ Λίνκολν ως προέδρου

έδωσε την αφορμή για την οριστική ρήξη του α-

μερικανικού Νότου με τον Βορρά. Σύμφωνα με

τη διακήρυξη 6άσει της οποίας οι αμερικανικές

πολιτείες είχαν οδηγηθεί στην ένωση, κάθε πο-

λιτεία είχε δικαίωμα απόσχισης, εφόσον θεω-

ρούσε ότι καταπατούντο τα δικαιώματά της. Η

οικονομική άνθηση τού ως επί το πλείστον αγρο-

τικού αμερικανικού Νότου, ήταν συνυφασμένη

με την εκμετάλλευση των νέγρων και τη διατή-

ρηση του θεσμού της δουλείας. Οι γαιοκτήμονες

των πολιτειών αυτών δεν έδειχναν διατεθειμέ-

νοι να επιτρέψουν τη διακυβέρνηση των συμφε-

ρόντων τους υπό την ηγεσία ενός προέδρου

σταθερά προσανατολισμένου προς κατάργηση

της δουλείας. Για τον λόγο αυτό, εννέα από τις

πολιτείες του Νότου αποφάσισαν να αποσχι-

σθούν από τις ΗΠΑ. Συγκρότησαν ένα δεύτερο

κράτος με την ονομασία «Ομοσπονδιακές Πολι-

τείες της Αμερικής», με πρωτεύουσα το Ρ ίτσμο-

ντ της Βιρτζίνια.

Ετσι, ήδη στις αρχές της προεδρικής του θη-

τείας ο Λίνκολν τέθηκε αντιμέτωπος με μία τε-

ράστια κρίση. Σε μία προσπάθεια εξεύρεσης

συμβιβαστικής λύσης, απέρριψε τις ριζοσπαστι-

κές απόψεις περί άμεσης κατάργησης της δου-

λείας και έθεσε ως πρωτεύον ζήτημα την επίτευ-

ξη της ενότητας. Μετά από συνομιλίες των δύο

πλευρών, δεν έγινε εφικτή η ανεύρεση συμβιβα-

στικής λύσης. Η εμφύλια σύγκρουση εκδηλώθη-

κε τον Απρίλιο του 1861.

ΕΝΑΣ ΠΕΡΙΕΡΓΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ

ΤΟΥ ΛΙΝΚΟΛΝ

Η πολεμική αναμέτρηση δημιούργησε νέα

δεδομένα στην πολιτική σκηνή. Κατά τη διάρ-

κειά της, ο Λίνκολν χρειάσθηκε κάθε δυνατή

βοήθεια προκειμένου να επιτύχει την τελική επι-

κράτηση των Βορείων και να διατηρήσει τη συ-

νοχή της χώρας του. Γι' αυτόν τον λόγο συμμά-

χησε ακόμη και με πολιτικούς αντιπάλους του.

Ενας από αυτούς ήταν και ο Εντγουιν Στάντον, ο

οποίος έμελλε να διαδραματίσει έναν μυστηριώ-

δη ρόλο στη μετέπειτα δολοφονία του Αμερικα-

νού προέδρου.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Στάντον εί-

χε αναλάβει τη διοίκηση του σημαντικού υπουρ-

γείου που ήταν αρμόδιο για τον χειρισμό των ζη-

τημάτων του π ολέμου, τη λογοκρισία του Τύπου

και την τηλεγραφική υπηρεσία. Παράλληλα, ο

Στάντον είχε προβεί στην οργάνωση ενός συστή-

ματος συλλογής πληροφοριών που αφορούσαν

τις εξελίξεις στο μέτωπο και ιδιαίτερα στο στρα-

τόπ εδο των Νοτίων. Σταδιακά, οι δραστηριότη-

τες αυτού του δικτύου επεκτάθηκαν, με αποτέ-

λεσμα ο Στάντον να συγκεντρώσει πληροφορίες

που αφορούσαν πολιτικούς αλλά και επιχειρημα-

τίες.

Η πολιτική διαδρομή του Στάντον και οι ύπο-

πτες συναλλαγές του με τον υπόκοσμο της επο-

χής έδωσαν συχνά αφορμή για σχόλια, προκαλώ-

ντας τη δυσαρέσκεια πολλών Ρεπουμπλικάνων,

που ζήτησαν ακόμα και την αποπομπή του από

το πανίσχυρο Υπ ουργείο Πολέμου. Ο Στάντον εί-

χε ξεκινήσει την επαγγελματική του σταδιοδρο-

0 Λίνκολν

ετοιμοθάνατος.




Κατά τη διάρκεια του

Αμερικανικού Εμφυλίου

Πολέμου, ο Λίνκολν

επιοκέψ&ηκε τα πεδία

των μαχών. Εδώ:

Με άνδρες του Στρατού

των Βορείων στο

Μαίρυλαντ, το 1862.

μία, υπ ερασπιζόμενος ως δικηγόρος αρκετά μέ-

λη του υποκόσμου. Οι υποθέσεις αυτές, πέρα

από οικονομική άνεση, του εξασφάλισαν γνωρι-

μίες και διασυνδέσεις με ανθρώπους που απο-

δείχθηκαν χρήσιμοι στη μετέπειτα πορεία του.

Στην πολιτική εισήλθε με το κόμμα των Δη-

μοκρατικών, καθώς εργάσθηκε για αρκετό διά-

στημα στο πλευρό του π ροηγούμενου προέδρουτων ΗΠΑ, Μπιουκάναν. Ωστόσο, ο πόλεμος και ι-

διαιτέρως η διαφαινόμενη οικονομική καταστρο-

φή του αμερικανικού Νότου δημιουργούσε ευ-

καιρίες για πλουτισμό. Ο Στάντον στήριξε τον

Αβραάμ Λίνκολν έως την τελική επικράτηση των

στρατιωτικών δυνάμεων των Βορείων. Οι υπηρε-

σίες που προσέφερε υπήρξαν σημαντικές, αφού

ο Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος χρειαζόταν κάποι-

ον πρόθυμο να αναλάβει τις «βρόμικες δουλει-

ές». Ο Στάντον δέχθηκε να βοηθήσει. Ταυτόχρο-

να, όμως, χρησιμοποιώντας τη νέα θέση του, ήλ-

θε σε επαφή με εκπροσώπους του επιχειρηματι-

κού κόσμου του αμερικανικού Βορρά σε μια προ-σπάθεια οργάνωσης ενός σχεδίου οικειοποίησης

των κατεστραμμένων αγροτικών εκτάσεων του

Νότου.

ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΛΙΝΚΟΛΝ ΚΑΙ

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ

Ο Λίνκολν υπήρξε υπέρμαχος μιας εκσυγ-

χρονιστικής πολιτικής στον οικονομικό τόμεα.

Από την έναρξη της ενεργούς συμμετοχής του

στα κοινά υποστήριξε θέσεις που ευνοούσαν

την ενίσχυση και τη διευκόλυνση της ανάπτυξης

των επ ιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Κατά τη

διάρκεια της θητείας του έλαβε μία σειρά μέ-

τρων, κυρίως νομοθετικών, με τα οποία παρενέ-

βη στην οικονομία.

Από το 1861 είχε θεσπ ίσει νόμους σχετικούς

με τη φορολογία εισοδήματος, ενώ έναν χρόνοαργότερα ρύθμισε με νέες διατάξεις ζητήματα

«περί αγροτικού οικογενειακού κλήρου», δίνο-

ντας σε πολλούς ακτήμονες τη δυνατότητα γαιο-

κτησίας. Το 1863, με τον νόμο «περί Εθνικής Τρά-

πεζας», συστηματοποίησε το συναλλαγματικό

καθεστώς των ΗΠΑ, δίνοντας σημαντική ώθηση

στην οικονομία της χώρας του. Ταυτόχρονα, ά-

νοιξε τον δρόμο για τη μεταφορά και την πρό-

σληψη εργατικού δυναμικού από τις χώρες της

Ευρώπης με τον νόμο περί εργατικών συμβάσε-

ων που θέσπισε το 1864. Γενικότερα, η οικονομι-

κή πολιτική του Ρεπουμπλικάνου π ροέδρου υ-

πήρξε αρκετά προστατευτική για τη βιομηχανία,ενώ ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε επίσης σε προ-

γράμματα παραγωγικών επενδύσεων και δημο-

σίων έργων.

Βεβαίως, οι ενέργειες αυτές, αφορούσαν κυ-

ρίως τον αναπτυσσόμενο Βορρά και λιγότερο

τον αμερικανικό Νότο, που εξακολουθούσε να

παραμένει προσηλωμένος σε παραδοσιακές

μορφές οικονομικής δραστηριότητας. Η ανάπτυ-

ξη, όμως, που συντελέσθηκε στον Βορρά θα πα-

ρέμενε ημιτελής, καθώς ο γαιοκτητικός Νότος ε-

ξακολουθούσε να αποτελεί εμπόδιο στην εξά-

πλωση της. Πολλοί επ ιχειρηματίες υπ ολόγιζαν

στην εκμετάλλευση των εδαφών των πολιτειών

18 I



του Νότου, ενδιαφέρονταν για την ανάληψη τε-

χνικών έργων και την κατασκευή βιομηχανικών

εγκαταστάσεων και την επέκταση των εμπορι-

κών συναλλαγών τους. Η πορεία προς τον πόλε-

μο διαφαινόταν, λοιπόν, αναπόφευκτη, και ο Λίν-

κολν συνέβαλε σε αυτή.Κατά τον τετραετή εμφύλιο π όλεμο ακού-

σθηκαν πολλές διαμαρτυρίες που ζητούσαν ανα-

κωχή και συνθηκολόγηση. Ωστόσο, ο Αμερικα-

νός πρόεδρος, τήρησε σκληρή γράμμη και φρό-

ντισε να τις καταπνίξει, επιδιώκοντας την πλήρη

και άνευ όρων υποταγή των Νοτίων. Η στάση του

αυτή, σε συνδυασμό με τις καλές σχέσεις που α-

νέπτυξε το κόμμα του με τον επ ιχειρηματικό κό-

σμο του Βορρά, «άνοιξε την όρεξη» σε π ολλούς,

οι οποίοι θεώρησαν δεδομένη τη μελλοντική κα-

τάσχεση των εδαφών του Νότου προς όφελος

τους.

Στο διάστημα της προεκλογικής εκστρατείαςπου οδήγησε στη δεύτερη θητεία του στον Λευ-

κό Οίκο, ο Λίνκολν έκανε λόγο για την αναγκαιό-

τητα επικράτησης π νεύματος συμφιλίωσης. Πα-

ράλληλα, στηλίτευσε τις κερδοσκοπ ικές συμπε-

ριφορές που είχαν αρχίσει να εκδηλώνονται και

αποσαφήνισε την πρόθεσή του να μην αφήσει

τις περιουσίες των Νοτίων έρμαιο στις αρπακτι-

κές διαθέσεις όσων επιθυμούσαν διακαώς να τις

εκμεταλλευθούν. Με αφορμή την ανακοίνωση

του Λίνκολν ότι σε μία κυβέρνηση εθνικής ενό-

τητας ήταν διατεθειμένος να συμπ εριλάβει και

πολιτικούς του Νότου, πολλοί ριζοσπαστικοί α-

ντέδρασαν. Με τον τερματισμό του π ολέμου κυ-κλοφόρησαν οι πρώτες φήμες για τη σχεδιαζό-

μενη δολοφονία του π ροέδρου.


Πέρα από τη δυσαρέσκεια που είχε ξεσπ άσει

στο στρατόπεδο των ριζοσπαστικών Ρεπουμπλι-

κάνων, οι Αμερικανοί πολίτες του Νότου επ ίσης

δεν έτρεφαν ιδιαίτερη εκτίμηση στο πρόσωπο

του Λίνκολν. Ο εμφύλιος π όλεμος είχε αφήσει πί-

σω του ερείπια και οι πληγές της έχθρας και του

μίσους ήταν ανοικτές ακόμη. Ο Λίνκολν, παρά τις

εξαγγελίες του για ενότητα και εθνική συμφιλίω-ση, εξακολουθούσε να παραμένει ο πολιτικός

προϊστάμενος του Ουίλλιαμ Σέρμαν, στρατηγού

των δυνάμεων του Βορρά, του οποίου η προέλα-

ση στον αμερικανικό Νότο άφησε πίσω της κομ-

μένη γη. Επομένως, υπήρχαν διάφορες κοινωνι-

κές ομάδες που επιθυμούσαν τη δολοφονία του

Λίνκολν.

Στις 14 Απριλίου του 1865, ανήμερα Μεγάλη

Παρασκευή, ο πρόεδρος, συνοδευόμενος από

τη σύζυγο του Μαίρη, αναχώρησε για το θέατρο

Φορντ, όπου θα παρακολουθούσαν την παρά-

σταση «Ο Αμερικανός εξάδελφος μας». Προη-

γουμένως, είχε ζητήσει από τον υπουργό

Εντγουιν Στάντον να επ ιτρέψει την απόσπαση Ο Αβραάμ Λίνκολν

του ταγματάρχη Τόμας Εκερτ προκειμένου να α- το ν Υ10 του>

ναλάβει την ασφάλεια του προεδρικού ζεύγους. τ0 1865'

Αντ' αυτού, του δόθηκε ως συνοδεία ένας αστυ-

φύλακας ονόματι Πάρκερ, με έφεση στο ποτό. ΟΕκερτ, ένα από τα ονόματα που ενεπλάκησαν

αργότερα στην υπόθεση της δολοφονίας του

Λίνκολν, ανέλαβε την ίδια νύκτα καθήκοντα υ-

πευθύνου παρακολούθησης των τηλεγραφικών

γραμμών.

Κατά τη διάρκεια της παράστασης, ένας ηθο-

ποιός, ο Τζων Ουίλκς Μπουθ, πήγε κρυφά στο

θεωρείο του προέδρου και τον πυροβόλησε φω-

νάζοντας στα λατινικά «έτσι πεθαίνουν οι τύραν-

νοι». Οι σφαίρες βρήκαν τον Λίνκολν στο κεφάλι,

με αποτέλεσμα να πέσει σε κώμα και να ξεψυχή-

σει μερικές ώρες αργότερα. Οι έρευνες για τον

εντοπισμό του δολοφόνου ανατέθηκαν στονΣτάντον. Ο Εκερτ επιφορτίσθηκε με την καθοδή-

γηση των στρατιωτικών διωκτικών ομάδων μέσω

της χρήσης του τηλεγραφικού δικτύου. Ωστόσο,

όλες οι οδηγίες που δόθηκαν στους στρατιωτι-

κούς εκείνο το βράδυ έστρεψαν τις έρευνες

στην αντίθεση κατεύθυνση από την οδό διαφυ-

γής του δράστη. Το όνομα του Εκερτ βρέθηκε

στις ιδιόχειρες σημειώσεις ενός ακόμη συνεργά-

τη του Στάντον, του Λαφαγιέτ Μπέικερ, ο οποίος

τον αναμείγνυε στην οργάνωση του σχεδίου για

τη δολοφονία του Λίνκολν.

Ο Λαφαγιέτ Μπ έικερ ήταν άνθρωπος του υ-

ποκόσμου και κλήθηκε από τον υπουργό Πολέ-




Πορτραίτο του

Λίνκολν που

χρησιμοποιήθηκε στο

αμερικανικόχαρτονόμισμα των

πέντε δολλαρίων.

μου προκειμένου να οργανώσει ένα δίκτυο πλη-

ροφοριοδοτών και κατασκόπων που αφορούσε

όχι μόνο τις κινήσεις των στρατιωτικών δυνάμε-

ων των Νοτίων την περίοδο του Εμφυλίου, αλλά

και την παρακολούθηση των δραστηριοτήτωνπολιτικών και επιχειρηματιών. Με τον τρόπο αυ-

τό, οι Μπέικερ και Στάντον παρείχαν χρήσιμες

πληροφορίες για την εξέλιξη του πολέμου αλλά

και εξεβίαζαν έναν σημαντικό κύκλο ευκατάστα-

των ατόμων, εξασφαλίζοντας σημαντικά χρημα-

τικά ποσά. Στον Λαφαγιέτ Μπ έικερ ανατέθηκε η

ανακάλυψη του κρησφύγετου του Τζων Μπουθ.

Δώδεκα ημέρες μετά τον θάνατο του Αμερικα-

νού προέδρου, ο δολοφόνος του έπεσε νεκρός

από τις σφαίρες των ανδρών ενός στρατιωτικού

τάγματος. Στις 7 Ιουλίου του 1865 εκτελέσθηκαν

δι' απαγχονισμού τέσσερις συνεργοί του. Ετσι, η

υπόθεση έκλεισε.

Τον Ιανουάριο του 1867, ο Λαφαγιέτ Μπέικερ

εξέδωσε τα απομνημονεύματά του με τίτλο «Η

Ιστορία των Μυστικών Υπηρεσιών». Στο βιβλίο

αυτό αναφέρθηκε και στα γεγονότα σχετικά με

τη σύλληψη και τον θάνατο του Μπουθ, κάνο-

ντας λόγο για ένα ημερολόγιο που κρατούσε ο

δολοφόνος του προέδρου Λίνκολν. Αυτοί οι ισχυ-

ρισμοί του Μπ έικερ οδήγησαν στη σύσταση μιας

νέας εξεταστικής επιτροπής από το αμερικανικό

Κογκρέσο. Ο Μπέικερ στην κατάθεσή του ενώ-

πιον της επιτροπής παραδέχθηκε την ύπ αρξη

αυτού του ημερολογίου, διαβεβαιώνοντας ότι το

είχε παραδώσει ο ίδιος άθικτο στον Εντγουιν

Στάντον. Ο υπουργός εμφάνισε τελικώς το ημε-

ρολόγιο του Μπουθ, αλλά από τις σελίδες του έ-

λειπαν 18 φύλλα που αναφέρονταν σε όσα σχε-

διάσθηκαν και διαδραματίσθηκαν πριν από τη

δολοφονική απόπ ειρα. Παρόλα αυτά, το Κογκρέ-

σο αποφάσισε να κλείσει το θέμα. Μερικά χρόνια

αργότερα, διαπ ιστώθηκε ότι σε έναν λογαριασμό

που ανήκε στον Μπ ουθ είχαν κατατεθεί χρήμα-

τα από μία εταιρία, μέτοχος της οποίας ήταν ο

Εντγουιν Στάντον. Αξίζει να αναφερθεί ότι τόσο

ο Στάντον όσο και ο Μπέικερ είχαν κατηγορηθεί

για κατασκοπεία εις βάρος του Αντριου Τζόν-

σον, που διαδέχθηκε τον Αβραάμ Λίνκολν

στο προεδρικό αξίωμα και το 1866 είχαν α-

ποπεμθεί από τις θέσεις τους στον κρα-

τικό μηχανισμό.

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΜΠΕΙΚΕΡ

Σχεδόν 100 χρόνια μετά τη δολοφονία του

προέδρου Λίνκολν ανακαλύφθηκε ένα κρυπτο-

γραφημένο κείμενο που έφερε την υπογραφή

του Λαφαγιέτ Μπέικερ. Η αποκρυπτογράφησή

του έφερε στο φως νέες πληροφορίες σχετικά με

την υπόθεση. Στο κείμενο αυτό ο Μπέικερ ανέ-

φερε τα εξής:

«Με παρακολουθούν διαρκώς, είναι επαγγελ-

ματίες. Δεν μπορώ να τους ξεγελάσω. Στη Νέα

Ρώμη περπατούν τρεις άνθρωποι: ο Ιούδας, ο

Βρούτος και ο Κατάσκοπος. Καθένας από αυτούς

σχεδίαζε να γίνει βασιλιάς όταν θα πέθαινε ο

Αβραάμ... όταν εκείνος (ο Λίνκολν) κείτονταν νε-

κρός, ο Ιούδας ήλθε να υποβάλει τα σέβη του (πι-

θανότατα εννοεί τον Εντγουιν Στάντον) σε εκεί-

νον που μισούσε και, όταν τελικά τον είδε νεκρό,

είπε: «Τώρα αυτός ανήκει στην Ιστορία και το έ-

θνος ανήκει σε μένα». Η μοίρα, όμως, το έφερε

και ο Ιούδας έπεσε σε δυσμένεια και μαζί του χά-

θηκε και ο Βρούτος. Αλλά, εάν κάποιος αναρω-

τιέται τι απέγινε ο Κατάσκοπος, σας λέω την αλή-

θεια, αυτός ήμουν εγώ.

»Ηταν 10 Απριλίου του 1865 όταν έμαθα για

πρώτη φορά ότι το σχέδιο είχε τεθεί σε εφαρμο-

γή. Ο Τόμας Εκερτ είχε κανονίσει τις επαφές και η

πράξη θα γινόταν στις 14... Δεν γνώριζα την ταυ-

τότητα του δολοφόνου, αλλά έμαθα όλα τα υπό-

λοιπα όταν πλησίασα τον Ε.Σ (προφανώς Εντγου-

ιν Στάντον)... Αργότερα (μου) είπε: «Είσαι και εσύ

μέρος της συνωμοσίας. Ας δούμε τι θα γίνει καιαναλόγως πράττουμε». Γρήγορα ανακάλυψα τι

εννοούσε, όταν την επόμενη ημέρα μού παρου-

σίασε ένα έγγραφο που γνώριζα ότι ήταν πλα-

στό... και αποδείκνυε ότι εγώ ήμουν ο εγκέφαλος

της συνωμοσίας εναντίον του προέδρου και ότι ο

αντιπρόεδρος (με τον οποίο ο Στάντον βρισκό-

ταν σε διαρκή αντιπαράθεση) ήταν συνένοχος.

Τότε έγινα κι εγώ μέρος του σχεδίου, έστω κι αν

δεν με ενδιέφερε προσωπικά. Τότε διαπίστωσα

για πρώτη φορά το φανατικό και παρανοϊκό μίσος

του για τον πρόεδρο. Τότε έμαθα για πρώτη φορά

ότι ήταν ο υπεύθυνος της συνωμοσίας για τη δο-

λοφονία. Αλλά τώρα γνωρίζω την αλήθεια και με

φοβίζει τρομερά...

«Υπήρχαν τουλάχιστον 11 μέλη του Κογκρέ-

σου αναμεμειγμένα στη συνωμοσία, 12 αξιωματι-

κοί του Στρατού, τρεις του Ναυτικού και 24 πολί-

τες, εκ των οποίων ένας ήταν κυβερνήτης μιας

πιστής στην Ενωση πολιτείας, πέντε ήταν τραπε-

ζίτες, τρεις διευθυντές εφημερίδων και11βιομή-

χανοι... Πιθανότατα υπήρχαν και άλλοι που δεν

γνωρίζω. Τα προαναφερόμενα άτομα συνεισέφε-

ραν 85.000 δολλάρια για την πράξη. Μόνον οκτώ

γνώριζαν τις λεπτομέρειες της συνωμοσίας και

τις ταυτότητες των υπολοίπων. Φοβάμαι για τη

ζωή μου».

Λ \



ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα αίτια της δολοφονίας του Αβραάμ Λίνκολν

θα μπορούσαν να αναζητηθούν στις πολιτικές

συνθήκες εκείνης της περιόδου. Γεγονός είναι

ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δολοφονήθηκε από

έναν ένθερμο οπαδό και νοσταλγό της ιδεολο-γίας του Νότου. Βεβαίως, υπήρχαν όλες οι προϋ-

ποθέσεις και όλοι οι λόγοι για να διαπραχθεί ένα

τέτοιο έγκλημα βασισμένο στη θεωρία της α-

ντεκδίκησης ενός φανατικού νοτίου. Ωστόσο, τα

στοιχεία που προέκυψαν μετά από τη δολοφονι-

κή ενέργεια αποκάλυψαν μία νέα εκδοχή σχετικά

με τους αυτουργούς και τα κίνητρά τους.

Ο Λίνκολν έζησε σε μια περίοδο μεταβατική

και ταυτόχρονα συνέβαλε στη διαμόρφωσή της.

Η περίοδος αυτή ήταν απαραίτητη π ροκειμένου

να εισέλθει η χώρα του σε μια νέα εποχή, κατά

την οποία αξιοποίησε όλες εκείνες τις δυνάμεις

που θα της επέτρεπαν να διαδραματίσει πρωτα-γωνιστικό ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Ο

Αβραάμ Λίνκολν υποστήριξε σε πολιτικό, οικονο-

μικό και κοινωνικό επίπεδο τις ιδέες που συνέ-

βαλαν στον εκσυγχρονισμό. Ετσι, ήταν επόμενο

να δημιουργήσει αρκετούς εχθρούς, οι οποίοι α-

δυνατούσαν ή και αρνούνταν να προσαρμο-

σθούν σε μια νέα πραγματικότητα. Στράφηκε ε-

ναντίον της χαλαρής, πολυκεντρικής διοίκησης

της αμερικανικής ομοσπ ονδίας, θεωρώντας ότι

η οικονομική ενοποίηση των ΗΠΑ αποτελούσε τη

μόνη οδό για την ανάπτυξη. Καταφέρθηκε ενα-

ντίον της δουλείας και της καταπάτησης των αν-

θρωπίνων δικαιωμάτων. Τάχθηκε υπέρ της εκχώ-ρησης δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες, ανα-

τρέποντας κοινωνικά δεδομένα πολλών δεκαε-

τιών. Οι αντιδράσεις που π ροέκυψαν ήταν φυσι-

κό επακόλουθο.

Από την άλλη πλευρά, ο Λίνκολν ενίσχυσε

τους βιομηχάνους του Βορρά κατά τη διάρκειαμιας περιόδου που χαρακτηρίσθηκε ως «δεύτε-

ρη βιομηχανική επανάσταση». Στήριξε τη νέα οι-

κονομική πολιτική του σε ανερχόμενους επιχει-

ρηματίες, δημιουργώντας παράλληλα το νομο-

θετικό π λαίσιο και το κατάλληλο οικονομικό πε-

ριβάλλον για την περαιτέρω εξάπλωση των δρα-

στηριοτήτων τους. Στόχος του ήταν η υιοθέτηση

της ίδιας πρακτικής στις πολιτείες του Νότου,

την οποία προσπάθησε να επιτύχει μέσω του πο-

λέμου, συμβάλλοντας παράλληλα στην τόνωση

της απληστίας ορισμένων. Ανεξάρτητα, λοιπόν,

από το εάν ο Λίνκολν δολοφονήθηκε από έναν

φανατικό Νότιο ή από μια ομάδα συνωμοτών ρι-ζοσπαστών Ρεπουμπλικάνων και επιχειρηματιών

των οποίων τα συμφέροντα θίγονταν, ο Αμερικα-

νός πρόεδρος υπήρξε θύμα πρωτίστως της ίδιας

της πολιτικής του.

Στιγμιότυπο από τη

νεκρική πομπή τουΛίνκολν στη λεωφόρο

της Πενσυλβάνιας (1865).

Η εκτέλεση

των συνωμοτών.

ASkdM






< γΑ τι

Φωτογραφία από την τελετή της θεμελίωσης του ναού

του Αγίου Σώστη, που ανεγέρθηκε με εντολή της

βασίλισσας Ολγας μετά από τη πρώτη απόπειρα κατά της

ζωής του συζύγου της.

Η στιγμή της δολοφονίας

του Γεωργίου Α'

σε λαϊκή λυΘογραφλια

της εποχής.

πόσχομαι υμίν να αφιερώσω την ζωήν μου σύμπασαν υπέρ

της ευτυχίας υμών. Ου μόνον θέλω σεβασθεί και τηρήσει εν-

συνειδήτως τους Νόμους υμών και προπάντων το Σύνταγμα, τον ακρο-

γωνιαίον λίθον του νέου ελληνικού πολιτεύματος, αλλά θέλω σεθα-

σθεί και θέλω ασκηθεί όπως αγαπώ τους θεσμούς υμών, τα ήθη σας,

την γλώσσα υμών, παν ό,τι υμείς αυτοί λατρεύετε ως ήδη αγαπώ υμάς

αυτούς» (1863).

Η άφιξη του βασιλέα Γεωργίου Α' στην Ελλάδα τερμάτισε την ανα-

σφαλή περίοδο που ακολούθησε την εκδίωξη του Οθωνα από τη χώρα.

Είναι γεγονός ότι οι εγγυήτριες Δυνάμεις περιέφεραν το ελληνικό

στέμμα σε αρκετές βασιλικές Αυλές, προτού η πρότασή τους γίνει α-

ποδεκτή από τον πρίγκιπα της Δανίας, Χριστιανό Γουλιέλμο Φερδινάν-

δο Αδόλφο Γεώργιο.

Εντονο παρασκήνιο προηγήθηκε της εκλογής του Γεωργίου. Η Μ.

Βρετανία, η Γαλλία και η Ρωσία είχαν αποφασίσει ο επόμενος βασιλέας

της Ελλάδας να μην προέρχεται από κανέναν δικό τους βασιλικό Οίκο.

Το 1863, λοιπόν, ο μονάρχης της Δανίας Φρειδερίκος Ζ' συμφώνησε να

ανακηρυχθεί βασιλιάς της μικρής βαλκανικής χώρας ο γιος του διαδό-

χου του δανικού θρόνου και ανιψιός του. Ωστόσο, ο διάδοχος Χριστια-

νός δεν αντιμετώπιζε θετικά αυτή τη συμφωνία και, για να την ανατρέ-

ψει, έθεσε μία σειρά όρων, η ικανοποίηση των οποίων ήταν απαραίτητη

προκειμένου να δώσει τη συγκατάθεσή του για την αποστολή του γιου

του, Γεωργίου, στην Ελλάδα.

Στο μεταξύ, οι τρεις Δυνάμει ς είχαν ήδη ανακοινώσει στους Ελλη-

νες την επίτευξη τελικής συμφωνίας με τον δανικό βασιλικό Οίκο. Μία

πολυμελής αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Κανάρη εί-χε ήδη ξεκινήσει για την Κοπεγχάγη, με σκοπό να προσφέρει και επί-

σημα το στέμμα στον νέο βασιλέα. Η αντιπροσωπεία παρέμεινε στη δα-

νική πρωτεύουσα περισσότερους από δύο μήνες, έως ότου κάμφθη-

καν οι αντιρρήσεις του πατέρα του Γεωργίου υπό την πίεση τόσο του

Δανού βασιλέα όσο και των Βρετανών διπλωματών που διενεργούσαν

τις διαπραγματεύσεις . Τα αιτήματα του Χριστιανού ικανοποιήθηκαν,

και έτσι η συμφωνία την 1 η/13η Ιουλίου 1863 επισφραγίσθηκε από τις

τρεις Δυνάμεις με το πρωτόκολλο του Μαίου του ίδιου έτους, το οποίο

όριζε τον Γεώργιο ως τον νέο μονάρχη των Ελλήνων.

Το πρωτόκολλο περιείχε 15 άρθρα, με τα οποία ρυθμιζόταν το ύψος

της χορηγίας που θα λάμβανε ο Γεώργιος, οριζόταν η κληρονομική δια-

δοχή στον ελληνικό θρόνο, δηλωνόταν ότι το δόγμα της νέας δυνα-

στείας θα ήταν το χριστιανικό ανατολικό ορθόδοξο και δημιουργού-

Π Ο Λ Ι Τ ΙΚ Ε Σ Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΕ Σ 23



Η Π Ρ Ω Τ Η Α Π Ο Π Ε ΙΡ Α

Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΑ Σ Ε Ν Α Ν Τ ΙΟ Ν

Τ Ο Υ Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΟ Υ

Η περίοδος της Βασιλείας του Γεωργίου είναι

η μακροβιότερη στην ιστορία των Ελλήνων βασι-λέων. Κατά τα σχεδόν 50 χρόνια που παρέμεινε

στην εξουσία, συνέδεσε το όνομά του με μία σει-

ρά γεγονότων που σημάδευσαν την πορεία της

χώρας. Ενα από αυτά ήταν ο Ελληνοτουρκικός

Πόλεμος του 1897. Η έξαρση των αλυτρωτικών

πόθων των Ελλήνων που πήγαζε κυρίως από την

ένταση του Κρητικού Αγώνα και τα απελευθερω-

τικά κινήματα στη Μακεδονία και την Ηπειρο,

δημιούργησε πυρήνες μέσα στο στράτευμα που

είχαν ως στόχο την ανάληψη στρατιωτικής δρά-

σης. Παράλληλα, η ρητορική της κυβέρνησης

του Θεοδώρου Δηληγιάννη δημιούργησε ευσε-

βείς πόθους για πολλούς, οι οποίοι υπερεκτίμη-σαν τις στρατιωτικές δυνατότητες της Ελλάδας.

Από την άλλη πλευρά, ο ίδιος ο Γεώργιος με ε-

νέργειες όπως το διάγγελμά του που δημοσιεύ-

θηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στα τέ-

λη του Νοεμβρίου του 1896, καλούσε τον πρω-

θυπουργό να προβεί σε προετοιμασίες πολέμου

και υποδαύλιζε το ήδη τεταμένο κλίμα.

Τον Μάρτιο του 1897 περίπου 3.000 Ελληνες

στρατιώτες εισέβαλαν στα εδάφη της Οθωμανι-

κής αυτοκρατορίας. Ο Τουρκικός Στρατός αντε-

πιτέθηκε και, καθώς ήταν πολυπληθέστερος και

περισσότερο οργανωμένος, εισχώρησε στη Θεσ-

σαλία και κατόρθωσε να καταλάβει τη Λάρισα. Ηήττα του Ελληνικού Στρατού δημιούργησε δυσα-

ρέσκεια για το Στέμμα (δεδομένου ότι αρχιστρά-

τηγος ήταν ο διάδοχος Κωνσταντίνος), η οποία

εκδηλώθηκε με μία σειρά ενεργειών. Συγκεκριμέ-

να, στην Αθήνα αρχικά επικράτησε σχετική αναρ-

χία: Φωτογραφίες του βασιλικού ζεύγους αποκα-

λύφθηκαν, βασιλικοί θυρεοί ποδοπατήθηκαν και

το «πολυχρόνιον» έπαψε να ψάλλεται στις εκ-

κλησίες. Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής της σε

στρατιωτικό νοσοκομείο της Αθήνας, η βασίλισ-

σα Ολγα αποδοκιμάσθηκε, ενώ ο Τύπος της επο-

χής χαρακτήρισε προδότη τον βασιλέα Γεώργιο.

Εναν χρόνο αργότερα, στις 14 Φεβρουαρίου1898, και ενώ η δυσαρέσκεια για την ήττα του

Ελληνικού Στρατού δεν είχε εξαλειφθεί, δύο α-

πογοητευμένοι πολίτες, ο Γ Καρδίτσης, δημοτι-

κός υπάλληλος, και ο I. Γεωργίου, αποπειράθη-

καν να δολοφονήσουν τον βασιλέα, θεωρώντας

τον υπεύθυνο για την κατάσταση που επικρα-

τούσε. Ο Γεώργιος επέβαινε σε ανοικτή άμαξα με

τη θυγατέρα του Μαρία. Η επίθεση πραγματο-

ποιήθηκε στην οδό Αθηνών-Π. Φαλήρου (σημερι-

νή λεωφόρος Συγγρού) στη θέση Ανάλατος. Από

τον πυροβολισμό τραυματίσθηκε ελαφρά μονά-

χα ο συνοδός της άμαξας. Οι δύο θύτες καταδι-

κάσθηκαν σε θάνατο και καρατομήθηκαν στο

Ο Γεώργιος Α' σε

νεαρή ηλικία (1863),

κατά τη διάρκεια

επίσκεψής του στο

Λονδίνο.

νταν οι προϋποθέσεις για την εγκαθίδρυση της

συνταγματικής μοναρχίας. Ο Γεώργιος «προικο-

δοτείτο» από τη Μ. Βρετανία με την προσάρτη-

ση των Ιονίων Νήσων στην Ελλάδα.

Κατά τη διάρκεια του επίσημου δείπνου που

ακολούθησε την επίτευξη της συμφωνίας, οΒρετανός πρέσβης Πάτζετ συνεχάρη τον πατέρα

του Γεωργίου για την αίσια έκβαση των διαπραγ-

ματεύσεων. Ωστόσο, ο Χριστιανός εξακολουθού-

σε να αντιμετωπίζει αρνητικά την ανάρρηση του

γιου του σ' έναν ασήμαντο και επισφαλή θρόνο,

γι' αυτό και απάντησε: «Καλύτερα να συγχαρείτε

τον εαυτό σας και όχι εμένα», θέλοντας να υπο-

γραμμίσει τον ρόλο της Μ. Βρετανίας αλλά και

τις πιέσεις που άσκησε προκειμένου να πετύχει

τον στόχο της.

Η εκλογή του Γεωργίου αποτέλεσε μια αναμ-

φισβήτητη επιτυχία της αγγλικής διπλωματίας, η

οποία έθεσε τις βάσεις για τις μελλοντικές κα-λές σχέσεις με τον νεαρό μονάρχη και έδωσε τη

δυνατότητα στην Αγγλία να ασκεί την επιρροή

της στο νέο βασιλιά. Ο Γεώργιος μετά από μία

περιοδεία στις πρωτεύουσες των τριών Μεγά-

λων Δυνάμεων, έφθασε στον Πειραιά στις 17

Οκτωβρίου 1863.

24



Παλαμήδι του Ναυπλίου. Η ποινή υπήρξε ιδιαίτε-

ρα αυστηρή. Ο Βασιλιάς δεν έκανε χρήση του δι-

καιώματος του να απονείμει χάρη και να μετα-

τρέψει τη θανατική ποινή σε ισόβια κάθειρξη.

Φήμες που κυκλοφόρησαν την ίδια περίοδο έκα-

ναν λόγο για προσχεδιασμένη απόπειρα με σκο-

πό την ανάκτηση της απολεσθείσας δημοτικότη-τας του Γεωργίου. Γεγονός είναι ότι αυτή η δολο-

φονική απόπειρα έδωσε στον μονάρχη την ευ-

καιρία να διεξάγει για πρώτη και τελευταία φορά

στα χρονικά της βασιλείας του πολιτική εκστρα-

τεία, αποδίδοντας ευθύνες για την ήττα στους

πολιτικούς και κατορθώνοντας να κερδίσει τη

συμπάθεια του κόσμου.

Η Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Η Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΚ Η

Α Π Ο Π Ε ΙΡ Α Κ Α Ι Ο Θ Α Ν Α Τ Ο Σ

Τ Ο Υ Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΟ Υ

Μετά τη λήξη του Α' Βαλκανικού Πολέμουκαι την είσοδο των ελληνικών στρατευμάτων

στη Θεσσαλονίκη, ο Βασιλέας Γεώργιος αποφάσι-

σε να εγκατασταθεί στην πόλη σε μια προσπά-

θεια να επισημοποιήσει την υπονομευόμενη από

τους Βουλγάρους προσάρτηση της πόλης στην

Ελλάδα.

Κατά τη διάρκεια ενός από τους συνηθισμέ-

νους του περιπάτους, δίχως ιδιαίτερα μέτρα α-

σφαλείας, ο Γεώργιος έπεσε θύμα δολοφονικής

επίθεσης από τον Σερραίο Αλέξανδρο Σχινά. Ο

Σχινάς πυροβόλησε τον βασιλιά εκ των όπισθεν

με περίστροφο. Ο Γεώργιος εξέπνευσε καθώς

μεταφερόταν στο νοσοκομείο. Ο δολοφόνος συ-νελήφθη, αλλά κατά το διάστημα των ανακρίσε-

ων τήρησε απόλυτη σιωπή σε ό,τι αφορούσε τα

κίνητρα της ενέργειάς του. Λίγες ημέρες αργό-

τερα, ο Αλέξανδρος Σχινάς μεταφέρθηκε σε μια

αίθουσα του Διοικητηρίου Θεσσαλονίκης, στο ο-

ποίο θα συνεχίζονταν οι ανακρίσεις, όπου και αυ-

τοκτόνησε πέφτοντας από το παράθυρο, αφήνο-

ντας πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με

τη δολοφονία του Γεωργίου.

Οι επικρατέστερες θεωρίες σχετικά με αυτή

τη σκοτεινή υπόθεση απέδιδαν τον φόνο σε σχέ-

δια κέντρων εκτός Ελλάδος. Δεδομένης της κα-

τάστασης, καθώς η χώρα και η Ευρώπη γενικότε-ρα βρίσκονταν εν μέσω πολεμικού κλίματος, μια

τέτοια υπόθεση δεν ήταν άστοχη. Αρχικά, οι υ-

ποψίες για τη δολοφονική ενέργεια έγειραν

προς τη Βουλγαρία. Η τεταμένη ατμόσφαιρα που

είχε δημιουργηθεί εξαιτίας του αγώνα για τη Μα-

κεδονία, η επικράτηση του Ελληνικού Στρατού

στο μεγαλύτερο τμήμα των εδαφών της και ο α-

ναγκαστικός περιορισμός του βουλγαρικού επε-

κτατισμού, είχαν οξύνει τις σχέοεις μεταξύ των

δύο κρατών.

Γεγονός είναι ότι ο βασιλέας της Βουλγαρίας

Φερδινάνδος έφερε βαρύτατα την κατάληψη

Φωτογραφία

του δολοφόνου

Αλεξάνδρου Σχινά μετά τη σύλληψη του.

της Θεσσαλονίκης από τους Ελληνες, γι' αυτό

και στις 5/18 Δεκεμβρίου 1913 επισκέφθηκε αιφ-

νιδιαστικά την πόλη σε μια προσπάθεια να υπο-

νομεύσει την ελληνική διοίκησή της. Στον σιδη-

ροδρομικό σταθμό ανέμεναν την άφιξή του οι

δύο γιοι του, προκειμένου να αποφύγει το τυπι-

κό πρωτόκολλο υποδοχής, το οποίο θα προσέδι-δε επίσημο χαρακτήρα στην επίσκεψή του και

ταυτόχρονα θα επισημοποιούσε την εξουσία του

Ελληνα βασιλέα στη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο, ο Γε-

ώργιος φρόντισε να δώσει το παρόν στην υποδο-

χή του Βούλγαρου μονάρχη, αναγκάζοντάς τον

να δηλώσει ότι «ήλθε στην πόλη ως απλός περιη-

γητής».

Ο πρίγκιπας Νικόλαος στο προσωπικό ημερο-

λόγιο του αναφέρθηκε στην εκδοχή που απέδιδε

τη δολοφονία του πατέρα του σε βουλγαρική ε-

νέργεια: «Ο φόβος μήπως αυτό το φρικτό έγκλη-

μα χρησιμεύσει ως σύνθημα για μια εθνική εξέ-

γερση κατά των Βουλγάρων, των οποίων η αυθά-δεια, η κακοπιστία και ο ακράτητος εγωισμός εί-

χαν φθάσει στο κατακόρυφο, με έκανε και μπό-

ρεσα να συγκρατήσω κάπως τον εαυτό μου. Ολοι

ανεξαιρέτως και εγώ πρώτος είχαμε όχι μόνο την

υποψία αλλά και την πεποίθηση ότι το έγκλημα

Η μεταφορά της σορού

του Γεωργίου Α' στο

λιμάνι της Θεσσαλονίκης

προκειμένου να

μετακομισθεί με το

πλοίο «Αμφιτρίτη».

Π Ο Λ Ι Τ ΙΚ Ε Σ Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΕ Σ



Ή /.«ten-til IW.rxifcOV/.ov^rw tffc |««ίώννβ?(ο.κ 'EUd fte;, ή *?.ηοο; taO Χρυβοοιέμο» sAHjpinoc lou Κ tor- Κό%η>, 4·>'ί

'ΠΡΟ ΠΕΚΙΠ Ε! ΕΙΣ ΤΟΝ ΤΑΦΟΝ ΤΟΝ ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ ΤΗΣ ΓΟ ΒΓ ΙΟ Ν ΤΟΝ Α . ; | * 2 0 MAPTIC

_ _ 4 . . . .

ΕΚώΟεΙΣλδι"ΚΟΓ 11. ΠΛΪΧΛ

Η » „Μ ΑΘΗΝΑΙΣ«ν i e f t w - njj^t tMm

Η κηδεία είχε συντελεσθεί από Βούλγαρο. Οταν πήγα στο

του Γεωργίου Α', νοσοκομείο όπου είχαν μεταφέρει τον καημένο

τον βασιλέα, ήλθε ο Α. Μομφεράτος, διευθυ-

ντής της Αστυνομίας και μου ανέφερε ότι στην

πόλη επικρατούσε ερεθισμός και ότι οι πολίτες

και οι στρατιώτες συνέρχονταν παντού με την

Ο Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΟ Σ Σ Χ Ο Λ ΙΑ Ζ Ε Ι Τ Η Ν Ε Ν Α Ν Τ ΙΟ Ν

Τ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν Ι Κ Η Α Π Ο Π Ε ΙΡ Α

Σε επιστολή του προς τον φίλο του, τον Δανό ναύαρχο Φριτς Πέτερ

Ούλνταλ, ο Γεώργιος ανέφερε σχετικά με την απόπειρα κατά της ζωής του:

«Ολόψυχα σ' ευχαριστώ για το γράμμα και τα ευγενικά λόγια σου με τα οποίαεκφράζεις τη χαρά σου που γλίτωσα από &αύμα από την άτιμη απόπειρα

δολοφονίας εναντίον μου. Η κόρη μου κι εγώ σω&ήκαμε χάρη στο έλεος και

την ευσπλαχνία του Κυρίου. Οταν σκέπτομαι αυτό που συνέβη, δυσκολεύομαι

να καταλάβω πώς τελικά γλιτώσαμε. Δεν ξέρω τι εννοείς όταν λες ότι

ευτυχώς που οι κακοποιοί δεν επεχείρησαν την απόπειρα όταν βρισκόμουν

στο Τατόι (αναφέρεται σε προηγούμενο γράμμα του φίλου του). Δεν νομίζω

ότι οι κύριοι αυτοί για μια τέτοιου είδους επιχείρηση είχαν ιδιαίτερο λόγο να

προτιμήσουν το Τατόι από τα ανοικτά χωράφια και τους χωματόδρομους έξω

από την Α&ήνα, όπου τα τελευταία 34 χρόνια πηγαινοέρχομαι τελείως

μόνος... Δόξα τω Θεώ όλα πέρασαν και αποθέτω τις ελπίδες μου στον Κύριο

ότι κάτι τέτοιο δεν &α ξανασυμβεί. Αν το γε/ονός αυτό επιδράσει ευνοϊκά

στην εδώ κατάσταση και στις διαπραγματεύσεις για τον διορισμό του γιου

μου ως αρμοστή στην Κρήτη, αυτό θα το δείξει το μέλλον».

πρόθεση να προβούν σε αντίποινα. Αυτή η είδη-

ση με έκανε να συνέλθω κομμάτι. Διέταξα τον δι-

ευθυντή της αστυνομίας και τον φρούραρχο, συ-

νταγματάρχη Δράκο, να σπεύσουν εις την πόλη

και να διαδώσουν παντού ότι ο δολοφόνος ήταν

Ελλην».

Μία δεύτερη θεωρία, η οποία παρουσίαζε

τον Γεώργιο να έχει πέσει θύμα γερμανικής συ-

νωμοσίας, έκανε την εμφάνισή της μετά την εκ-

δήλωση του Εθνικού Διχασμού. Συγκεκριμένα,

υποστηρίχθηκε η άποψη ότι πίσω από τη δολο-

φονική απόπειρα κατά του βασιλέα κρύβονταν

τα συμφέροντα της Γερμανίας, η οποία προσδο-κούσε την τοποθέτηση στον ελληνικό θρόνο

του γερμανόφιλου Κωνσταντίνου στη θέση του

φίλα προσκείμενου στην Αγγλία, Γεωργίου.

Ο φίλος και βιογράφος του Γεωργίου, Ου.

Κρίστμας, αναφέρει ότι η πρόθεση του Γεωργίου

να παραιτηθεί από τον θρόνο αποτελούσε κοινό

μυστικό. Η μαρτυρία του αναδημοσιεύεται στην

Πολιτική Ιστορία του Σπ. Μαρκεζίνη ως εξής: «Ο

Βασιλεύς χειριζόταν με ευκολία και άνεση έξι

γλώσσας. Με μερικά μέλη της οικογενείας του

μιλούσε ελληνικά με άλλα αγγλικά. Προφανώς ο

Πρίγκιπας Νικόλαος ανήκε στην τελευταία κατη-

26



γορία. Και εις την αγγλική γλώσσα την οποία ου-

δείς από τους Ελληνας αξιωματικούς εγνώριζε,

είπε ο Βασιλέας τη φράση ότι η πεντηκονταετη-

ρίς του τον προσεχή Οκτώβριο θα σήμαινε και το

τέλος της βασιλείας του. Ο πρίγκιπας κίνησε την

κεφαλή του σαν η απόφαση αυτή να του ήτανγνωστή. Φαντάζομαι ότι έδειξα κάποια έκπληξη

διότι ο Βασιλεύς συνέχισε:

«Δεν φρονείς ότι μπορώ να επιτρέψω στον ε-

αυτό μου να σχολάσω»;

«Βεβαίως, μεγαλειότατε αλλά...»

»Και ο βασιλιάς συνέχισε στη δανική (γλώσ-

σα): «Είναι καιρός να αναλάβει ο γιος μου, έφθα-

σε στην κανονική ηλικία, έχει σθεναρότητα την

οποία εγώ πλέον δεν έχω. Είναι δημοφιλής και έ-

χει κερδίσει θέση περιοπής εσωτερικώς και εξω-

τερικώς. Η ώρα του ήλθε».

»Ουδείς άλλος εκτός από τα μέλη της οικο-

γενείας του εγνώριζε για την απόφασή του ναπαραιτηθεί. Κατά την συνομιλία αντιλήφθηκα

πλέον ότι η παραίτηση θα γινόταν την 26η Οκτω-

βρίου 1913 μετά την εορτή της πεντηκονταετη-

ρίδας του».

Το μεσημέρι της 12ης/25ης Μαρτίου το πολε-

μικό πλοίο «Αμφιτρίτη» μετέφερε τη σορό του

Γεωργίου από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα συνο-

δευόμενο από άλλα πολεμικά πλοία του ελληνι-

κού στόλου καθώς και κάποια γερμανικά, αγγλι-

κά, γαλλικά, ιταλικά και αυστριακά που απέτισαν

φόρο τιμής. Η κηδεία του Γεωργίου πραγματο-

ποιήθηκε στις 20 Μαρτίου/2 Απριλίου. Στον ναό

επιτράπηκε η είσοδος μόνο σε μία Δανή σκιτσο-γράφο, η οποία αποτύπωσε εικόνες από την νε-

κρώσιμη ακολουθία και τις παρέδωσε στη βασί-

λισσα Ολγα.

Φωτογραφία του σημείου

όπου δολοφονήθηκε

ο Γεώργιος Α'. Στον τοίχο

του οικήματος έχουν

τοποθετηθεί μαύρα πανιά

εις ένδειξη πένθους.

Ε Π ΙΛ Ο Γ Ο Σ

Η δολοφονία του Γεωργίου Α' τον Μάρτιο

του 1913 εξακολουθεί να παραμένει μυστηριώ-

δης ως προς τα κίνητρά της. Ο Αλέξανδρος Σχι-

νάς χαρακτηρίσθηκε από τις ελληνικές Αρχές

που διεξήγαγαν τις ανακρίσεις ως ανισόρροπος

και αναρχικός. Ο φόνος του πρώτου βασιλέα της

δυναστείας των Γλύξμπουργκ από έναν Ελληνα,ανεξάρτητα από το εάν υποκινήθηκε ή και οργα-

νώθηκε από κάποιον ξένο παράγοντα, καθώς και

η προηγούμενη απόπειρα εναντίον του, αποκά-

λυψαν με τρόπο τραγικό τα έντονα πολιτικά πά-

θη που θα ταλάνιζαν για καιρό την εσωτερική ο-

μαλότητα της χώρας.

Αναμφισβήτητα, η πεντηκονταετής βασιλεία

του Γεωργίου χαρακτηρίσθηκε από σημαντικά

γεγονότα που αφορούσαν κυρίως την προσπά-

θεια για οικονομική ανάπτυξη και εκσυγχρονι-

σμό, τη λειτουργία του κοινοβουλευτικού πολι-

τεύματος (παρά τις επεμβάσεις του Στέμματος

και τη δυσκολία που αντιμετώπιζε ο Γεώργιος ως

προς τον καθορισμό ορίων ανάμεσα στο «βασι-

λεύειν» και το «κυβερνάν») και τον διπλασιασμό

των εδαφών της ελληνικής επικράτειας. Ο Γεώρ-

γιος, μολονότι εκδηλώθηκε δυσαρέσκεια ενα-

ντίον του ακόμη και με επαναστατικά κινήματα

(π.χ. Κίνημα στο Γουδί το 1909), κατόρθωσε ναπροσαρμόζεται στις νέες συνθήκες που

διαμορφώνονταν. Ενίοτε επιδείκνυε

σύνεση και συγκαταβατικότητα,

στοιχεία που στερούνταν ο διάδο

χός του Κωνσταντίνος. Αρκετοί

σήμερα υποστηρίζουν ότι η δο-

λοφονία του ανέτρεψε μια πο-

λιτική προοπτική σαφώς δια-

φορετική από τον Εθνικό Διχα-

σμό που εκδηλώθηκε το

1915.

Πορτραίτο του

Γεωργίου Α'

(ελαιογραφία

του Γ. Ιακωβίδη).



Φ ω τογραφ ία του Σέρβου

φοιτητή που δολοφόνησ ε τον

διάδ οχο, Π ρίντσιπ Γκα βρ ίλοβιτς.

Η δολοφονία του

ΦραγκίσκουΦερδινάνδου

Το Σεράγεβο

σε παλαιά

γκραβούρα.



Ωστόσο, σι διαφορές ανάμεσα στον αυτοκρά-τορα και τον διάδοχο του δεν ήταν μόνο προσωπι-κές. Πολλές φορές ο Φραγκίσκος Φερδινάνδος εί-χε διαφωνήσει ανοικτά με τις επιλογές του θείουτου, κυρίως ως προς την επίλυση ζητημάτων σχε-τικών με την πολυεθνική σύνθεση της αυτοκρα-

τορίας. Ειδικότερα, ο διάδοχος, που είχε σαφείςφιλοσλαβικές θέσεις, είχε εκφράσει την αντίθεσήτου στο δυαδικό (Αυστρίας-Ουγγαρίας) μοναρχι-κό σύστημα διακυβέρνησης της αυτοκρατορίας.Αντ' αυτού, ο Φραγκίσκος Φερδινάνδος π ρότεινετην υιοθέτηση ενός τριαδικού μοναρχικού προτύ-που το οποίο, εκτός από τους Αυστριακούς καιτους Ούγγρους, θα περιελάμβανε και τους Σλά-βους. Με τον τρόπο αυτό απέβλεπε αφενός στηνισορροπία μεταξύ των εθνών που αποτελούσαντην αυτοκρατορία και αφετέρου στην ανάσχεσητης ανερχόμενης ουγγρικής δύναμης που δημι-ουργούσε νέα δεδομένα.

Ο Φ ραγκίσκος

Φ ερδινάνδος με τη

σύ ζυγο του Σοφ ία και

τα παιδιά τους.

ΤΙ1 δολοφονική ενεργεία εναντίον του δια-

J L Α δόχου του Αυστροουγγρικού θρόνουτον Ιούνιο του 1914 έμελλε να προκαλέσει έναναπό τους σημαντικότερους πολέμους και να απο-τελέσει την αφορμή για το αιματοκύλισμα της Ευ-ρώπης επί τέσσερα περίπου χρόνια, έως το 1918.

Ο Φραγκίσκος Φερδινάνδος ήταν γιος του αρ-χιδούκα της Αυστρίας Καρόλου Λουδοβίκου και α-νιψιός του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ. Το1896, μετά από την αυτοκτονία του εξαδέλφουτου και διαδόχου του Αυστροουγγρικού θρόνου,Ροδόλφου, και επειδή ο αρχιδούκας πατέρας τουείχε αποβιώσει, αναδείχθηκε σε μοναδικό κληρο-νόμο του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ.

Οι σχέσεις του Φραγκίσκου Φερδινάνδου μετον θείο του δεν ήταν ιδιαίτερα αρμονικές. Εναςαπό τους λόγους ήταν και η αντιπάθεια που έτρε-φε ο αυτοκράτορας προς την τσεχικής καταγω-γής σύζυγο του Φραγκίσκου Φερδινάνδου, κόμισ-

σα Σοφία φον Τσότεκ. Ο γάμος του τελευταίου τε-λέσθηκε τον Ιούλιο του 1900 παρά τις αντιρρή-σεις του Φραγκίσκου Ιωσήφ, ο οποίος ανάγκασετον Φραγκίσκο Φερδινάνδο να παραιτηθεί του δι-καιώματος των παιδιών του να διεκδικήσουν τονθρόνο στο μέλλον, προκειμένου ο Φερδινάνδοςνα κατορθώσει να λάβει τη σχετική άδεια για τονγάμο του.

29



Π ορτρα ίτο

του διαδόχου του

Α υσ τροουγγρικού

θρόνου.

Αυτές οι θέσεις του Φραγκίσκου Φερδινάνδουεκφράσθηκαν σε μία περίοδο ανάπτυξης του ε-θνικισμού στην περιοχή των Βαλκανίων, όταν οιέριδες ανάμεσα στα έθνη της περιοχής Βρίσκο-νταν σε έξαρση, δημιουργώντας μία εξαιρετικάπολωμένη και ρευστή ατμόσφαιρα. Το 1913, ο

Φραγκίσκος Φερδινάνδος ανέλαβε τη γενική επι-θεώρηση του Αυτοκρατορικού Στρατού, γεγονόςπου του έδινε μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεων. Γιαορισμένους η σταδιακή ενδυνάμωσή του και η εν-δεχόμενη ανακήρυξή του ως αυτοκράτορα θα ή-ταν αρκετά επιβλαβής. Η Σερβία δεν είχε τίποτενα κερδίσει από τον διάδοχο του αυστρουγγρικούθρόνου. Πολλοί Σέρβοι εθνικιστές διέκειντο αρ-νητικά απέναντι του.

Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΟΧΟΥ

ΣΤΟ ΣΕΡΑΓΕΒΟ

Τον Ιούνιο του 1914, ο διάδοχος ΦραγκίσκοςΦερδινάνδος πραγματοποίησε επίσκεψη στο Σε-ράγεβο συνοδευόμενος από τη σύζυγο του. Εξιχρόνια νωρίτερα, το 1908, η Αυστρία είχε προσαρ-τήσει τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στα εδάφη της. Η ε-πίσκεψη του Φραγκίσκου Φερδινάνδου είχε σκο-πό να τονίσει το γεγονός, εδραιώνοντας έτσι τηναυστριακή κυριαρχία στην περιοχή.

Το πολυεθνικό Σεράγεβο αποτελούσε ένα τυ-πικό δείγμα πόλης της Αυστροουγγρικής αυτο-κρατορίας. Είχε περίπου 50.000 κατοίκους (Σέρ-βους, Κροάτες, Μουσουλμάνους και Εβραίους)και ζούσε στους ρυθμούς που είχε επιβάλει η μα-

κρόχρονη παραμονή του στους κόλπους τηςΟθωμανικής αυτοκρατορίας. Ωστόσο, οι νέεςσυνθήκες που δημιουργούσαν οι πόθοι των λαών

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Α Π Ο Τ Η Ν Κ Α Τ Α Θ Ε Σ Η Ε Ν Ο Σ

Ε Κ Τ Ω Ν Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ε Χ Ο Ν Τ Ω Ν Σ Τ Η Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΑ

(Ν . Κ Α Μ Π Ρ ΙΝ Ο Β ΙΤ Σ )

«Δεν μισούμε την Α υσ τρία, αλλά οι Α υσ τριακοί είναι αλή&εια πω ς από την

εποχή που κατέλαβαν τα εδάφ η δεν έκαναν τίποτα για να επιλύσ ουν τα

προβλήμα τα της Β οσ νίας-Ε ρζεγοβίνης.

Ε ννέα με δέκα από εμάς είναι αγρ ότες που υποφ έρουν, που ζουν μέσα

στην εξαθλίω ση, που δεν έχουν σχολεία, που στερούνται το δικαίω μα τους

στην κουλτούρα τους. Π ιστεύουμ ε πω ς μόνο τέτοιοι άν9ρω ποι με ευγενή και

δίκαιο χαρα κτήρα 9α μπορούσαν να συμμ ετέχουν και να διαπρά ξουν μία

πολιτική δολοφ ονία.. . Κ ανείς δεν μας είπε «κοτώ στε τον». Ο μω ς μέσα σ ε ένα

τέτοιο περιβά λλον (καταπίεσης) δεν ήταν δύσ κολο να σκεφθούμε μόνοι μας

αυτή την πράξη.

Θ α ή9ελα να προσ δέσω και κάτι ακόμη. Α ν και ο Π ρίντσιπ παρ ιστάνει τον

ήρ ω α, και καδένας από εμά ς 9έλει επίσης να κάνει το ίδιο, είναι γεγονός ότι

νιώ θουμε ενοχές. Κ αταρχήν διότι δεν γνω ρίζαμε πω ς ο Α ρχιδούκας ήταν

πατέρας...

Μ πορείτε να μας χαρ ακτηρίσετε όπω ς Θ έλετε, εκτός από εγκληματίες. Ε κ

μέρους όλω ν τω ν συντρόφω ν μου 9έλω να ζητήσω από τα παιδιά του

δολοφ ονη9έντος να μας συγχω ρέσουν. Δ εν είμασ τε δολοφ όνοι... είμασ τε

ιδεαλιστές. Ε ίμαστε έντιμοι, αγαπάμε τους συμπατριώ τες μα ς, 9έλουμε το

καλό, έχουμε ιδα νικά και 9α πεθάνουμε αυτά».

της περιοχής για σύσταση εθνικών κρατών, αλλάκαι τα καινούργια δεδομένα που είχαν διαμορφώ-σει οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, δεν άφηναν πολλά πε-ριθώρια για τη συνέχιση της αυστριακής κυριαρ-χίας στο Σεράγεβο. Οι προθέσεις της αυτοκρατο-ρίας έρχονταν σε αντίθεση με τους σερβικούς

σχεδιασμούς.

Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ

«ΜΑΥΡΟ ΧΕΡΙ»

Τον Μάιο του 1911 ανώτερα μέλη του Στρατούκαι των μυστικών υπηρεσιών της Σερβίας αποφά-σισαν τη συγκρότηση μιας οργάνωσης με σκοπότην ανάπ τυξη και την επ έκταση της Σερβίας. Σύμ-φωνα με το καταστατικό της, η οργάνωση έθετεως στόχο την ανάπτυξη της εθνικής συνείδησηςτων Σέρβων, γεγονός που θα είχε ως αποτέλεσματην συνένωσή τους και τη δημιουργία της Μεγά-

λης Σερβίας. Η ύπαρξη της οργάνωσης αποφασί-σθηκε να κρατηθεί μυστική, καθώς οι ιδρυτές τηςυιοθέτησαν ως επιβεβλημένο τρόπο δράσης τιςβίαιες ενέργειες.

Εως το 1914, το «Μαύρο Χέρι» είχε στρατολο-γήσει περίπου 2.500 μέλη, προερχόμενα ως επί τοπλείστον από το σερβικό στράτευμα, αλλά και ε-πιφανείς δημοσιογράφους, νομικούς και εκπαι-δευτικούς που ζούσαν στην περιοχή της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Τρεις από τους βασικούς εκτελε-στές του σχεδίου για τη δολοφονία του Φραγκί-σκου Φερδινάνδου ήταν μέλη αυτής της οργάνω-σης.


Το πρωινό της 28ης Ιουνίου, ο αρχιδούκας καιη Σοφία φον Τσότεκ παρακολούθησαν τη ΘείαΛειτουργία σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο ξε-νοδοχείο όπου διέμεναν. Στη συνέχεια, αναχώρη-σαν με τρένο π ροκειμένου να παρευρεθούν στηνπαρέλαση που θα πραγματοποιείτο στο κέντροτης πόλης. Κατά την άφιξή τους στον σταθμό τούυπ οδέχθηκε ο διοικητής της Βοσνίας-Ερζεγοβί-νης, στρατηγός Ποτιόρεκ. Ο Φραγκίσκος Φερδι-νάνδος επιβιβάσθηκε με τη σύζυγο του σ' ένα από

τα έξι ανοικτά αυτοκίνητα που αποτελούσαν τηναυτοκινητοπομπή. Τα υπόλοιπα μετέφεραν τουςάνδρες ασφαλείας του διαδόχου, τις Αρχές τηςπόλης, στρατιωτικούς και μέλη της συνοδείας τουΦραγκίσκου Φερδινάνδου και της Σοφίας.

Στο μεταξύ, μία ομάδα Σέρβων εθνικιστών εί-χε προχωρήσει στην οργάνωση ενός σχεδίου δο-λοφονίας του διαδόχου του Αυστροουγγρικούθρόνου. Κατά μήκος της διαδρομής που επρόκει-το να ακολουθήσει η αυτοκινητοπομπή των επι-σήμων είχαν λάβει θέσεις τρία άτομα: ο Βάσα

Τζουμπρίλοβιτς, ο Μεχμέτ Μεχμέτμπασιτς και οΠρίντσιπ Γκαβρίλοβιτς οι οποίοι είχαν αναλάβει να

30



φέρουν εις πέρας την αποστολή. Οι δύο πρώτοιβρίσκονταν στον κήπο του καφενείου «Μόσταρ»επί της κεντρικής οδού Απ έλ, από την οποία θαπερνούσε το αυτοκίνητο του Φερδινάνδου. Ωστό-σο, η παρουσία αστυνομικών στο σημείο αυτό ε-μπόδισε τη δράση των δύο συνωμοτών.

Απέναντι, από την ίδια τοποθεσία Βρισκόταν οΠρίντσιπ ΓκαΘρίλοβιτς εφοδιασμένος με μία βόμ-βα, την οποία εκτόξευσε στο όχημα στο οποίο ε-πέβαιναν ο διάδοχος με τη σύζυγο του. Ωστόσο, οδράστης δεν κατόρθωσε να πετύχει τον στόχοτου. Η αυτοκινητοπομπή σταμάτησε προσωρινάπροκειμένου να διαπιστωθεί τι προκάλεσε την ι-σχυρή έκρηξη που ακούσθηκε για να καταλήξειστη συνέχεια στο δημαρχείο του Σεράγεβο. ΟΠρίντζιπ Γκαδρίλοβιτς αποδείχθηκε ταχύτεροςαπό τις Αρχές ασφαλείας. Κατόρθωσε να φθάσειέγκαιρα στο σημείο όπου αποβιβάσθηκε το πρι-γκιπικό ζεύγος και πυροβόλησε με το περίστροφοτου κατά του Φραγκίσκου Φερδινάνδου και τηςΣοφίας, επ ιτυγχάνοντας αυτή τη φορά τον στόχοτου.

01 Ε Π ΙΠ Τ Ω Σ Ε ΙΣ

Τ Η Σ Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΑ Σ

Λίγο μετά τη γνωστοποίηση του θανάτου τουΦραγκίσκου Φερδινάνδου και της συζύγου του, ηΑυστροουγγαρία εκμεταλλεύθηκε το γεγονός κη-ρύσσοντας τον πόλεμο στη Σερβία. Η πολιτικήτης Αυστροουγγαρίας από τα τέλη του 19ου αιώ-να είχε σαφή προσανατολισμό προς τη βαλκανικήχερσόνησο. Με μεθοδευμένες κινήσεις, απέβλε-πε στην προσάρτηση βαλκανικών εδαφών. Η προ-σπ άθεια αυτή, όμως, αντιμετώπ ιζε τη σερβική α-

ντίδραση. Η αυτοκρατορία, αν και διατεθειμένηνα φθάσει μέχρι τον πόλεμο προκειμένου να πε-τύχει την έπεκτασή της, δεν μπορούσε να προβείσε μία τέτοια ενέργεια με τρόπο απροκάλυπτο. Ηαφορμή που αναζητούσε το αυστριακό στρατιωτι-κό επιτελείο δόθηκε με τη δολοφονία του Φρα-γκίσκου Φερδινάνδου.

Στις 23 Ιουλίου του 1914, η αυστριακή κυβέρ-νηση επέδωσε τελεσίγραφο στη Σερβία ζητώνταςαπάντηση εντός 42 ωρών. Οι όροι που έθετε θεω-ρήθηκαν υπερβολικοί, καθώς η αποδοχή τους θασήμαινε εν ολίγοις την κατάλυση της σερβικήςκρατικής υπόστασης. Η σερβική κυβέρνηση απο-δέχθηκε τους όρους του τελεσιγράφου, απορρί-πτοντας μόνον εκείνον που αφορούσε τη διεξα-γωγή ερευνών από Αυστριακούς αστυνομικούςστα εδάφη της για τη διαλεύκανση της δολοφο-νίας του Φραγκίσκου Φερδινάνδου. Τότε, στις 26Ιουλίου 1914 η αυστριακή κυβέρνηση διέκοψ ε τιςδιπλωματικές της σχέσεις με τη Σερβία με συνο-πτικές διαδικασίες, και λίγες ημέρες αργότερακήρυξε τον πόλεμο στο βαλκανικό κράτος. Η σύρ-ραξη αυτή έμελλε να γενικευθεί και να αποτελέ-σει την αρχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Φ ραγκίσκος

Φ ερδινάνδο ς με τον

Φ ραγκίσκο Ιω σήψ .

Π Τ Η -

«Μ ε το μαντήλι μου προσπαθούσα να σκουπίσω τα αίματα από τα χείλη

του αρχιδούκα. Η Υ ψ ηλότητά της (ενν. η Σοφ ία) έκλαιγε. Δ εν είχα καταλάβει

ότι και η ίδια είχε κτυπηθεί. Ο αρχιδο ύκας τής είπε: «Σοφ ία, μην πεθά νεις,

ζήσε για τα παιδιά». Στράφ ηκα σε αυτόν και τον ρώ τησ α εάν πονούσ ε. Μ ου

είπε πω ς δεν ένιω θε τίποτα. Κ αι οι δύο έχασαν τις αισθήσεις τους. Ο ταν

μεταφ έρθηκα ν στην κατοικία του διοικητή, πιστοποιήθ ηκε ο θά νατος τους».

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ Ι 31



δολοφονικές απόπειρες

18211912-13

19161920

% Βενιζέλος υπήρξε η κυρίαρχη μορφήστον ελληνικό πολιτικό 6ίο από το 1910

έως το 1936. Προηγουμένως είχε συμμετάσχει καιδιακριθεί στον αγώνα των Κρητικών για την ένω-σή τους με το ελεύθερο ελληνικό κράτος ως πρω-θυπουργός κυβέρνησε την Ελλάδα σχεδόν επί 13έτη. Το όνομά του συνδέθηκε με σπουδαία επι-τεύγματα, τόσο στην εσωτερική όσο και στην ε-ξωτερική πολιτική. Υπήρξε ο πρωθυπουργός των

νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων, ο ικανός διπλω-μάτης που, έστω και για λίγο, εκπλήρωσε τον ε-θνικό πόθο για τη δημιουργία της «Ελλάδας τωνδύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών».

Παράλληλα, όμως, η πολιτική επικράτηση τουΒενιζέλου σημαδεύτηκε και από την πόλωση στηνεσωτερική πολιτική σκηνή. Η παρουσία του σ' έναπαλαιοκομματικό σκηνικό όξυνε τα πάθη, δημι-ουργώντας φανατικούς φίλους και οπαδούς αλλάκαι εξίσου φανατικούς αντιπάλους και εχθρούςπου δεν δίστασαν να απειλήσουν ακόμη και τηζωή του σε καίριες για τη χώρα στιγμές.

Λ αϊκή αφ ίσα της εποχής που περιλαμ βάνει τα

εδαφ ικά κέρδη της Ε λλάδα ς μετά την υπογραφ ή

τω ν συνθηκώ ν του Νεϊγύ και τω ν Σεβρώ ν

(Α θήνα , Γεννάδειος Β ιβλιοθήκη)

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΙΝ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗ

ΑΠΟΠΕΙΡΑ

Η επάνοδος του Βενιζέλου στην εξουσία μετά

από τις εκλογές του Μαΐου του 1915 δημιούργησεδύο αντίθετες τάσεις στην πολιτική ζωή σε σχέσημε τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και τη στά-ση που έπρεπε να τηρήσει η Ελλάδα κατά τον Α'Παγκόσμιο Πόλεμο απέναντι στους δύο ευρωπαϊ-κούς συνασπισμούς, των Κεντρικών Δυνάμεωνκαι της Αντάντ (Entente).

Η σύγκρουση που ακολούθησε μεταξύ τουβασιλέα Κωνσταντίνου και του αρχηγού του κόμ-ματος των Φιλελευθέρων έλαβε τη μορφή συ-νταγματικής κρίσης ανάμεσα στον θρόνο και τηναρμόδια για την άσκηση εξωτερικής πολιτικής κυ-βέρνηση. Στην ουσία, ο Κωνσταντίνος κατήλθε

στον πολιτικό στίβο, πλήττοντας το κύρος τουθρόνου. Ετσι, αν και ο διχασμός προκλήθηκε απότη διαφωνία Κωνσταντίνου-Βενιζέλου για θέματαεξωτερικής πολιτικής, εντάθηκε εξαιτίας των ε-σωτερικών πολιτικών αντιπαλοτήτων και ανταγω-νισμών.

Η εμμονή του Κωνσταντίνου να υπ οστηρίξειτις Κεντρικές Δυνάμεις μετά την έκρηξη του πο-λέμου και οι μυστικές συνεννοήσεις του με τονγερμανικό παράγοντα εν αγνοία της κυβέρνησης,προκάλεσαν την επέμβαση των Δυνάμεων τηςΑντάντ στις ελληνικές υποθέσεις, συμβάλλονταςστην τελική ρήξη με τον Βενιζέλο, στην αποπο-

μπή του από τον βασιλιά και στη διάλυση της Βου-λής, Η στάση του Κωνσταντίνου, έδωσε την ευκαι-ρία στους Βουλγάρους να προωθήσουν στην ανα-τολική Μακεδονία και να καταλάβουν το οχυρόΡούπελ, γεγονότα που με τη σειρά τους απ οτέλε-σαν αφορμή για την οργάνωση του βενιζελικού«Κινήματος της θεσσαλονίκης».

Ο Βενιζέλος έφθασε στην πόλη στις 26 Σε-πτεμβρίου 1916 και σχημάτισε προσωρινή κυβέρ-νηση που η βάση της ήταν η λεγόμενη «Τριαν-δρία», αποτελούμενη από τον ίδιο, τον στρατηγόΠαναγιώτη Δαγκλή και τον ναύαρχο Παύλο Κου-





Φ ω τογραφία

της ελληνικής αντιπροσ ω πείας που

έλαβε μέρος στο

Συνέδριο της Ε ιρήνης

στο Π αρίσι

με επικεφαλής

τον Ε λ. Β ενιζέλο

(Μ ουσείο Ιστορικής

Μ νήμης Ε λ. Β ενιζέλου).

ντουριώτη. Οι τρεις άνδρες κατόρθωσαν να συ-

γκροτήσουν στρατό 20.000 ανδρών. Το Νοέμβριοακολούθησε η «μάχη των Αθηνών» μεταξύ τωνσυμμαχικών και ελληνικών στρατιωτικών δυνάμε-ων. Τμήματα της π όλης γύρω από το Στάδιο και ταανάκτορα βομβαρδίσθηκαν. Το απόγευμα της η-μέρας των συγκρούσεων ο Κωνσταντίνος αναγκά-στηκε να υποχωρήσει. Οπως ήταν επόμενο, η α-τμόσφαιρα ήταν ιδιαιτέρως τεταμένη. Μετά τηναποχώρηση των συμμαχικών στρατευμάτων απότην Αθήνα εκδηλώθηκε κύμα βίας και τρομοκρα-τίας κατά των βενιζελικών. Οι κωνσταντινικοί εν-θάρρυναν τις αντισυμμαχικές εκδηλώσεις και ορ-γάνωσαν μεγάλη διαδήλωση κατά την οποία ο αρ-

χιεπίσκοπος Αθηνών αναθεμάτισε τον Βενιζέλο,χαρακτηρίζοντάς τον ως προδότη.

Ωστόσο, ο Κωνσταντίνος είχε περιέλθει σεδύσκολη θέση. Οι στρατηγικές επιλογές των Συμ-μάχων στην περιοχή και οι κινήσεις τους με σκο-πό την αντιμετώπιση των γερμανικών δυνάμεωνδεν επέτρεπαν πολλά περιθώρια ανοχής προς τηΓερμανία. Ο δρόμος για την εκθρόνισή του είχε α-νοίξει. Οι Σύμμαχοι κήρυξαν αποκλεισμό στη λε-γόμενη «Παλαιά Ελλάδα». Στις 29 Μαιου/11 Ιουνί-ου 1917 προέβησαν στην επίδοση τελεσιγράφουπου ζητούσε την παραίτηση του βασιλέα, ενώ έναστρατιωτικό συμμαχικό άγημα αποβιβάσθηκε

στον Πειραιά. Ο Κωνσταντίνος, μετά από μία σει-

ρά διαβουλεύσεων και αναποφασιστικότητας, α-ποσύρθηκε, ορίζοντας ως διάδοχο του τον δευτε-ρότοκο γιο του Αλέξανδρο. Η βασιλική οικογένειαμετέβη στην Ιταλία και από εκεί αναχώρησε γιατην Ελβετία.

Εντούτοις, η επάνοδος του Βενιζέλου δεν σή-μανε και τον τερματισμό της εμφύλιας διαμάχης.Μερικές ημέρες αργότερα καταρτίσθηκαν δύοκατάλογοι με ονόματα γερμανόφιλων πολιτικών.Οι περισσότεροι από αυτούς εκτοπίσθηκαν στοΑιάκειο της Κορσικής, ενώ όσοι παρέμειναν στηνΕλλάδα τέθηκαν υπό επιτήρηση. Στη συνέχεια, οιβενιζελικοί στράφηκαν κατά των αντιφρονούντων

και άρχισαν εκκαθαρίσεις στον κρατικό μηχανι-σμό, τον Στρατό και το Ναυτικό. Οι ενέργειες αυ-τές, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσαν αντι-δράσεις που εκδηλώθηκαν με τη μορφή ανυποτα-ξίας, λιποταξίας αλλά και στάσης στο στράτευμα.Η νέα κυβέρνηση αντιμετώπισε τα φαινόμενα αυ-τά με ιδιαίτερη σκληρότητα, δεδομένου και τουπολεμικού κλίματος που επικρατούσε, οδηγώ-ντας τους πρωταίτιους στο εκτελεστικό απόσπα-σμα. Αυτή η κατάσταση διαμόρφωσε τις συνθήκεςπου οδήγησαν στη δολοφονική απόπειρα κατάτου Βενιζέλου στο Παρίσι.

34



Απεικόνιση της δολοφ ονικής

απόπειρα ς κα τά του Β ενιζέλου

στον σταθμό της Λυώ ν (Αθήνα,

Ε θνικό και Ιστορικό Μ ουσείο).

... 3

Φ ω τογραφία του

Β ενιζέλου στο θω ρηκτό

«Α βέρω φ», κατά την

επιστροφ ή του στην

Ε λλάδα μετά την

επίθεσ η εναντίον του

στη Γαλλία.

Η ΠΡΩΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗΑΠΟΠΕΙΡΑ ΣΤΟΝ ΣΤΑΘΜΟ ΤΗΣ ΛΥΩΝ

Η πολιτική ένταση που επικρατούσε από τον Ιούνιο του 1917(μετά την επ ιστροφή του Βενιζέλου στην Αθήνα) έως τον Οκτώ-

βριο του 1920 είχε συμβάλει στην επιβολή στρατιωτικού νόμου. Υπό την ισχύ του, είχαν συσταθεί έκτακτα στρατοδικεία που εκδί-καζαν υποθέσεις εσχάτης προδοσίας. Πολλοί αντιβενιζελικοί βρέ-θηκαν κατηγορούμενοι. Στη «δίκη των Γενικών Επιτελών» το δικα-στήριο επέρριψε ευθύνες για την παράδοση στους Βουλγάρουςκαι τους Γερμανούς του οχυρού Ρούπελ στον Ιωάννη Μεταξά, τονΒίκτωρα Δούσμανη και σε άλλους. Στην «δίκη των επ ιστράτων»κατηγορούμενοι βρέθηκαν οι Κ. Εσλιν, I. Σαγιάς, Σ. Μερκούρης, ΓΠεσμαζόγλου. Κατά τη διάρκεια της δίκης, ο βασιλικός επίτροποςI. Κούνδουρος απ οκάλεσε τον Κωνσταντίνο «βασιλικό κτήνος»!Βέβαια, οι καταδικασμένοι αμνηστεύθηκαν λίγο αργότερα, τονΟκτώβριο του 1920, αλλά οι δίκες αυτές, οι εκκαθαρίσεις και οιδιώξεις κατά των αντιβενιζελικών, καθώς και η εξορία πολλών

στελεχών της αντιβενιζελικής αντιπολίτευσης, πόλωσαν ακόμηπερισσότερο το κλίμα.

- - ~ -. - . .

G A R ? β




Φ ω τογραφία

του αυτοκινήτου

στο οποίο επέβαινε

ο Ε λ. Β ενιζέλος με

τη σύζυγο του Ε λενα,

όταν δέχθηκαν

πυροβολισμ ούς,

κατά τη δεύτερη δολοφ ονική απόπειρα

εναντίον του το 1933

επί της λεω φ όρο υ

Κ ηφ ισίας


Μ νήμης

Ε λ. Βενιζέλου).

Δύο ημέρες μετά την υπ ογραφή της Συνθή-κης των Σεβρών, στις 30 Ιουλίου 1920, παρά τη με-γάλη διπλωματική επιτυχία του πρωθυπουργού,δύο απότακτοι αντιβενιζελικοί αξιωματικοί, ο υ-ποπλοίαρχος Απόστολος Τσερέπης και ο υπολοχα-γός Γεώργιος Κυριάκης, τον πυροβόλησαν, καθώςετοιμαζόταν να επιβιβασθεί στο Οριάν Εξπρέςστον σιδηροδρομικό σταθμό της Λυών στο Παρί-σι, για να επιστρέψει στην Αθήνα. Ο Βενιζέλοςτραυματίσθηκε ελαφρά και αναγκάσθηκε να νο-σηλευθεί για μερικές ημέρες. Στην Αθήνα επέ-στρεψ ε τελικά στις 17 Αυγούστου με το θωρηκτό«Αβέρωφ».

Η απόπειρα δολοφονίας και η σύγχυση σχετι-κά με το εάν ο Βενιζέλος είχε σκοτωθεί ή όχι, δη-μιούργησαν αναστάτωση στην πρωτεύουσα. Η έ-νταση γρήγορα μετατράπηκε σε οργή. Ορισμένοιφανατικοί βενιζελικοί διαδηλωτές κατέστρεψανγραφεία αντιβενιζελικών εφημερίδων. Επιτέθη-καν ακόμη και σε κατοικίες αντιπάλων πολιτικών.Αποκορύφωμα της έκρυθμης κατάστασης και τουφανατισμού ήταν η δολοφονία του Ιωνα Δραγού-μη το απόγευμα της ίδιας ημέρας, γεγονός το ο-ποίο απέδειξε περίτρανα ότι, ακόμη και σε στιγ-μές σημαντικών διπλωματικών επιτυχιών, η εσω-τερική ομαλότητα και η ενότητα παρέμεναν άγνω-στες πρακτικές για τα ελληνικά πολιτικά πράγμα-τα.

Ο Σπ. Μαρκεζίνης στην «Πολιτική Ιστορία»του αναφέρει ότι η επίθεση στον σταθμό τηςΛυών κληροδότησε στον Βενιζέλο «ανίατο ψυχι-κό τραύμα» που επηρέασε τις μελλοντικές πολιτι-κές αποφάσεις του.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΙΝ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΤΟΥ 1933

Το 1931, η άνοδος στην εξουσία της αντιβενι-ζελικής Ηνωμένης Αντιπολίτευσης σηματοδότησετην αρχή συλλήψεων και διώξεων κατά των βενι-ζελικών αξιωματικών που είχαν συμμετάσχει στοκίνημα της 6ης Μαρτίου του ίδιου έτους υπό τονΝικόλαο Πλαστήρα με σκοπό την π αρεμπόδισητης αλλαγής διακυβέρνησης. Η προανάκριση πουδιενεργήθηκε προκειμένου να εντοπισθούν οι υ-παίτιοι, καταλόγιζε ποινικές ευθύνες στον Πλα-στήρα και εισηγείτο την επιβολή πειθαρχικών κυ-ρώσεων σε όσους είχαν εμπλακεί στο κίνημα. Κύ-ριος στόχος όμως ήταν ο Βενιζέλος, γι' αυτό καιορισμένοι «ιδιώτες» κατέθεσαν μηνύσεις ενα-ντίον του κατηγορώντας τον για ηθική αυτουργίαστο κίνημα. Ο αντιβενιζελικός Τύπος με άρθρατου υποδείκνυε τον αρχηγό των Φιλελευθέρωνως υπ εύθυνο για το κίνημα και ζητούσε την παρα-πομπή του στη δικαιοσύνη. Παρόλα αυτά, ο πρω-

θυπ ουργός Παναγής Τσαλδάρης υιοθέτησε μια η-πιότερη στάση, καταβάλλοντος προσπάθεια γιααποφόρτιση της ατμόσφαιρας και αποφυγή έντο-νων αντιπαραθέσεων εντός και εκτός του κοινο-βουλίου.

Η φυγάδευση του Πλαστήρα στο εξωτερικό ό-ξυνε ακόμα περισσότερο τα πνεύματα. Στη βουλήο Ιωάννης Μεταξάς πρότεινε την παραπομπή τουΕλευθερίου Βενιζέλου σε δίκη με την κατηγορίατης συνεργίας και της ηθικής αυτουργίας στα ε-γκλήματα εσχάτης προδοσίας και στάσης. Η συζή-τηση επί της πρότασης ορίσθηκε μερικές ημέρες

36



αργότερα. Κατά τη διάρκειά της ο Βενιζέλος ανα-φέρθηκε σε όσα συνέβησαν την 6η Μαρτίου. Μίαφράση, όμως, με την οποία αναγνώρισε την προ-σφορά του Πλαστήρα κατά τα προηγούμενα έτη(εννοώντας την Επ ανάσταση του 1922) προκάλε-

σε τις αντιδράσεις τόσο των βουλευτών της κυ-βέρνησης όσο και των θεατών από τα θεωρεία. ΟΒενιζέλος έγινε αποδέκτης ύβρεων και αποδοκι-μασιών, με αποτέλεσμα να κατέλθει από το βήμα,ενώ ο πρόεδρος της βουλής αναγκάσθηκε να τερ-ματίσει τη συνεδρίαση εξαιτίας της αναταραχήςπου επικρατούσε στην αίθουσα.

Ο Βενιζέλος δήλωσε ότι, εφόσον η κυβέρνη-ση και το προεδρείο της βουλής δεν μπορούσαννα του εξασφαλίσουν ελευθερία έκφρασης, δενεπρόκειτο να επιστρέψει ξανά στο κοινοβούλιο.Πράγματι, αυτή ήταν η τελευταία φορά που ο αρ-χηγός των Φιλελευθέρων εμφανίσθηκε στο βήμα.Μέσα σ' αυτήν την ατμόσφαιρα οργανώθηκε ένανμήνα αργότερα η δεύτερη δολοφονική απόπειραεναντίον του.

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΠΟΠΕΙΡΑ

ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

ΕΠΙ ΤΗΣ ΛΕΩΦΟΡΟΥ ΚΗΦΙΣΙΑΣ

Τη νύκτα της 6ης Ιουνίου 1933 πραγματοποιή-θηκε η δεύτερη δολοφονική απόπειρα κατά τουΕλευθερίου Βενιζέλου. Ο αρχηγός των Φιλελευ-θέρων επ έστρεφε με τη σύζυγο του Ελενα στηνΑθήνα από την Κηφισιά επιβαίνοντας στο αυτοκί-νητο του, μία Πακάρ, την οποία ακολουθούσε μίαδίθυρη Φορντ όπου επέβαιναν οι άνδρες της προ-σωπικής του ασφαλείας.

Κατά τη διέλευσή τους από τη λεωφόρο Κηφι-σίας, στο ύψος του Αμαρουσίου (τοποθεσία Πα-ράδεισος), ένα άλλο αυτοκίνητο παρεμβλήθηκεμεταξύ του αυτοκινήτου του Βενιζέλου και τωνσυνοδών της φρουράς του. Οι επ ιβάτες του κατά-φεραν με συνεχείς πυροβολισμούς να εξουδετε-ρώσουν το αυτοκίνητο ασφαλείας. Στη συνέχειαστράφηκαν εναντίον του κύριου στόχου τους, τηςΠάκαρ. Ακολούθησε καταδίωξη κατά μήκος τηςλεωφόρου. Ο οδηγός του Βενιζέλου κατόρθωσε

να ξεφύγει και να φθάσει έως το νοσοκομείο τουΕυαγγελισμού. Εκεί διαπιστώθηκε ότι ο Ελευθέ-ριος Βενιζέλος δεν έφερε τον παραμικρό τραυμα-τισμό. Η Ελενα Βενιζέλου είχε κτυπηθεί (αλλά όχισοβαρά), όπως και ο οδηγός της Πάκαρ. Από τηδολοφονική αυτή απόπειρα, όμως, τραυματίσθη-κε θανάσιμα ένας από τους άνδρες της ασφαλεί-ας του Βενιζέλου, ο I. Μαρκάκης.

Νωρίτερα, το ίδιο βράδυ, είχε ειδοπ οιηθεί ογιος του Βενιζέλου, Κυριάκος, από μέλη του Κόμ-ματος των Φιλελευθέρων ότι είχαν π αρατηρηθείύποπτες κινήσεις στη λεωφόρο Κηφισίας. Οι φή-μες ήθελαν τον πατέρα του να πέφτει θύμα δολο-

φονικής επίθεσης. Διαδιδόταν ότι την απόπειραείχαν σχεδιάσει ο διευθυντής Δημοσίας Ασφαλεί-ας I. Πολυχρονόπουλος με τη συνεργασία του λή-σταρχου Καραθανάση. Σύμφωνα με τις πληροφο-ρίες που έλαβε ο Κυριάκος Βενιζέλος, η σχεδια-ζόμενη επίθεση θα εκδηλωνόταν στο ύψος της έ-παυλης Θων. Ο ίδιος, όμως, δεν έδωσε ιδιαίτερησημασία σε όσα του μετέφεραν, δεδομένου ότιτέτοιες πληροφορίες περιέρχονταν διαρκώς στηναντίληψή του. Εξάλλου, θεωρούσε επαρκή τα μέ-τρα ασφαλείας που είχε λάβει ο πατέρας του. Οιπρώτες συλλήψεις ήλθαν να επιβεβαιώσουν τις

καταγγελίες. Ο Πολυχρονόπουλος, ο αδελφόςτου και μία σειρά άλλων αστυνομικών οργάνωνθεωρήθηκαν βασικοί ύποπτοι. Ο λήσταρχος Κα-ραθανάσης κατάφερε να διαφύγει.

Ο πρωθυπουργός Παναγής Τσαλδάρης διαβε-βαίωσε τον ελληνικό λαό πως «οι δράστες θα α-νακαλυφθούν και θα συλληφθούν», υπογραμμίζο-ντας ότι το καθήκον αυτό ήταν «ζήτημα τιμής»για την κυβέρνηση. Εντούτοις, δεν υπήρχε καμιάαμφιβολία πως επρόκειτο για ένα πολιτικό έγκλη-μα που έμελλε να πάρει διαστάσεις και να κλιμα-κώσει την ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα που χαρα-κτήριζε τις σχέσεις της κυβέρνησης με την αντι-

πολίτευση. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήδη από τηνπρώτη κατάθεσή του πολιτικοποίησε την υπ όθε-ση, επιρρίπτοντας ευθύνες για την τοποθέτησητων συγκεκριμένων αστυνομικών στις υπηρεσίεςασφαλείας στους πολιτικούς τους προϊσταμέ-νους.

Ακολούθησε μία περίοδος εκμετάλλευσηςτου γεγονότος από την πλευρά των Φιλελευθέ-ρων, σε μια προσπ άθεια να αποκομίσουν τα μεγα-λύτερα κομματικά οφέλη. Από την άλλη πλευρά, ηκυβέρνηση έδειχνε ανικανότητα ή και απροθυμίανα αποκαλύψει την αλήθεια και να τιμωρήσει τουςενόχους, γεγονός που προκαλούσε αντιδράσεις.

Ο Ε λευθέριος Β ενιζέλος

υπογρ άφ ει τη Συνθήκη

τω ν Σεβρώ ν,

δημ ιουρ γώ ντας την

Ε λλάδα τω ν δύο ηπείρω ν

και τω ν πέντε θαλα σσ ώ ν


Μ νήμης Ε λ. Β ενιζέλου).




Η Μ Α Ρ Τ Υ Ρ ΙΑ Τ Ο Υ Ο Δ Η Γ Ο Υ Τ Ο Υ

Β Ε Ν ΙΖ Ε Λ Ο Υ ΙΩ Α Ν Ν Η Ν ΙΚ Ο Λ Α Ο Υ

«Ενα ανοικτό αυτοκίνητο μά ς

ακολουθούσ ε... Ε ις μίαν στροφ ήν μάς πλησίασ ε

και 6-7 άτομα που επέβαιναν επ' αυτού άρ χισαν

τους πυρο βολισμούς εναντίον μου και του

αυτοκινήτου ασφ αλείας. Επηκολούθησ ε αληθ ινή

μάχη. Ε υρισκόμενοι σε άμυνα , οι επιβαίνοντες

του αυτοκινήτου ασ φ αλείας και εγώ απαντήσαμε

στους πυρο βολισμ ούς. Τα δύο αυτοκίνητα είχαν

υποστεί μεγάλες βλάβ ες. Π αρά τούτο

κατορθώ σα με να τα οδηγήσ ουμε εις τον

Ε υαγγελισμόν».

Αλλωστε επί σειρά ετών ορισμένες φιλοκυβερνη-τικές εφημερίδες επαναλάμβαναν ότι ο μόνοςτρόπος για να σωθεί η Ελλάδα ήταν «να εφονεύε-το» ο Κρητικός πολιτικός. Ο Βενιζέλος επέρριψε

πολιτικές ευθύνες τόσο στον Τσαλδάρη όσο καισε στελέχη της κυβέρνησης, όπως στον ΓεώργιοΚονδύλη, τον Ιωάννη Ράλλη, τον Π. Μαυρομιχάληκαθώς και στον αρχηγό των Ελευθεροφρόνων, Ιω-άννη Μεταξά: «Βαθεία είναι η πεποίθησίς μου ότιτο έγκλημα μελετήθηκε, σχεδιάσθηκε και οργα-νώθηκε υπό την προστασίαν ορισμένων οργάνωντης Αρχής και κυριότερον τούτων, όχι ίσως το μό-νον, πιστεύω ότι ήτο ο Διευθυντής ΔημοσίαςΑσφαλείας ί. Πολυχρονόπουλος», είπε σχετικά κα-τά τη διάρκεια των ανακρίσεων.

Η σύγκρουση μεταφέρθηκε στη Βουλή. Κατάτη συνεδρίαση της 9ης Αυγούστου, ο πρωθυπουρ-

γός προέβη σ' έναν απολογισμό του κυβερνητι-κού έργου. Στο τέλος της ομιλίας του αναφέρθη-κε και στην απόπειρα δολοφονίας της λεωφόρουΚηφισίας, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι οι δικα-στικές Αρχές θα διαλεύκαναν την υπόθεση, ενώπαράλληλα υπεραμύνθηκε της τακτικής που ακο-λούθησε η κυβέρνηση. Το γεγονός αυτό προκάλε-σε μια σειρά αντιπαραθέσεων με στελέχη της α-

Δ Η Λ Ω Σ Ε ΙΣ Τ Ο Υ Β Ε Ν ΙΖ Ε Λ Ο Υ Γ ΙΑ Τ Η Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Η

Α Π Ο Π Ε ΙΡ Α Κ Α Τ Α Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ Τ Ο Υ

Στον Τύπο της εποχής δ ημοσ ιεύθηκαν οι δηλώ σεις τόσ ο του ίδιου του

Β ενιζέλου όσ ο και της συνοδείας του. Στις σελίδες τω ν «Α θηναϊκώ ν Ν έω ν»

φ ιλοξενήθη καν διάφ ορες περιγρα φές της απόπειρα ς. Συγκεκριμένα, ο

Ε λευθέριος Β ενιζέλος είχε ανα φ έρει: «Ε νώ προχω ρούσ αμε μεταξύ

Α μαρο υσίου και Χ αλανδρίου ήκουσα αλλεπάλληλους πυροβολισμο ύς

ριπτόμενους εναντίον μας.. . Το αυτοκίνητο της ασ φ αλείας μου αχρηστεύθη

ευθύς αμέσω ς, διότι οι σφ αίρες είχαν διατρή σει τα ελασ τικά. Α υτοκίνητο

ανο ικτό ακολουθούσ ε το δικό μου ρίπτοντας πυρο βολισμούς. Ε ις μίαν στιγμήν

ερω τώ τη γυναίκα μου πώ ς είναι. Μ ου απέκρυψ ε ότι είχε δεχθεί τέσσ ερις

σφ αίρες και μου είπε πω ς μόνο μία σφ αίρα την έθιξε. Π ριν φ θάσουμε στο

Ψ υχικό, οι πυροβολισμο ί σταμάτησαν. Π ροφ ανώ ς τα ρεβόλβερ τω ν δολοφ όνω ν

είχαν κενω θεί. Τα γέμισαν εκ νέου και μας επιτέθηκαν με νέα ομοβροντία

μεταξύ Ψ υχικού και Π τω χοκομείου... Δ υσ τυχώ ς εις εκ τω ν ανδρ ώ ν της

ασ φ αλείας μου τραυμα τίσθ ηκε σο βαρό, επίση ς δε και ο σω φέρ μου φέρει τρία

βαρέα τραύματα εις τον αρ ιστερό βρ αχίονα».

ντιπολίτευσης. Απ οτέλεσμα ήταν η παραίτησητου υπουργού Εσωτερικών Ιωάννη Ράλλη. Στις 20Σεπ τεμβρίου, ο Τσαλδάρης συναντήθηκε με τονΒενιζέλο με σκοπό την εξεύρεση λύσης, προκει-μένου να παύσει η ένταση που επικρατούσε. Οι ό-

ροι του Βενιζέλου ήταν οι εξής: Πρώτον, ο διορι-σμός αστυνομικών που θα ενέπνεαν εμπ ιστοσύνηκαι δεν θα δυσχέραιναν το ανακριτικό έργο και,δεύτερον, εγγυήσεις από τον πρωθυπουργό σχε-τικά με την ομαλή διεξαγωγή των συζητήσεων στοκοινοβούλιο.

Στο μεταξύ, ο ανακριτής Τζωρτζάκης συνέχι-σε την έρευνα, από την οποία προέκυψαν τελικάενοχοπ οιητικά στοιχεία τόσο για τον κυβερνητικόβουλευτή Οιτύλου Π. Μαυρομιχάλη όσο και γιατον υπουργό Εσωτερικών Ράλλη. Οταν ο Τζωρτζά-κης ζήτησε την άρση της ασυλίας των δύο π ολιτι-κών από το κοινοβούλιο, του αφαιρέθηκε η υπό-

θεση και ανατέθηκε σε άλλον. Τα στοιχεία που εί-χε συγκεντρώσει η ανάκριση εναντίον τους ήτανανεπαρκή, γι' αυτό και δεν διαλευκάνθηκε ποτέ ησυμμετοχή τους στην απόπ ειρα ως προς το σκέ-λος της ηθικής αυτουργίας. Στις 14 Ιουλίου, τοΣυμβούλιο Πλημμελειοδικών εξέδωσε παραπε-μπτικό βούλευμα ενώπιον του Κακουργιοδικείουγια πέντε ατόμα. Ο I. Πολυχρονόπ ουλος και ο Α.Δίκαιος παραπέμφθηκαν με την κατηγορία της η-θικής αυτουργίας, ενώ από τους υπόλοιπους άλ-λοι παραπέμφθηκαν επί συνεργεία και άλλοι για α-πόπειρα φόνου και παράνομη οπλοφορία. Το βού-λευμα αποδέχθηκε ότι δαπανήθηκαν περίπου2.000.000 δραχμές για την οργάνωση της δολοφο-νίας, αλλά δεν διευκρίνισε ποιοι ήταν οι χρηματο-δότες.

Από τους δράστες, ασύλληπτος εξακολου-θούσε να παραμένει ο λήσταρχος Καραθανάσης,ο οποίος, ωστόσο, δεν δίσταζε να δίνει συνεντεύ-ξεις σε φιλοκυβερνητικές εφημερίδες. Λίγο αργό-τερα απόστρατοι αξιωματικοί και πολιτικοί φίλοιτου Βενιζέλου που είχαν συστήσει μία «παρανα-κριτική» επιτροπή για να παρακολουθούν την υ-πόθεση, κατόρθωσαν να τον εντοπίσουν και νατον παραδώσουν στις Αρχές. Η κίνηση αυτή προ-κάλεσε την παραίτηση του υπουργού Εσωτερικών

Γιαννόπουλου, ο οποίος ζήτησε από τον πρωθυ-πουργό την επιβολή κυρώσεων στους αστυνομι-κούς που αποδείχθηκαν ανεπαρκείς.

Τελικά, η δίκη ορίσθηκε για τις 24 Νοεμβρίου1934, αλλά ο Πολυχρονόπουλος π έτυχε την ανα-βολή της με το επιχείρημα ότι δεν είχε κλητευθείεγκαίρως, ενώ οι υπογραφές των σχετικών επιδο-τηρίων αποδείχθηκαν π λαστές. Η σκηνοθεσία ή-ταν πασιφανής, αλλά το δικαστήριο δεν είχε άλληεπιλογή παρά να ορίσει νέα ημερομηνία για τη δί-κη, στις 23 Δεκεμβρίου αυτή τη φορά. Πάλι, όμως,μία σειρά εκρήξεων έξω από τις κατοικίες τεσσά-ρων ενόρκων της δίκης είχαν ως αποτέλεσμα την

38



f *WiAi Oid |

a a g s

a s i i o i i !

εκ νέου αναβολή της, καθώς οι μισοί ένορκοι α-πουσίασαν από το δικαστήριο εξαιτίας του πανι-κού που προκλήθηκε.

Ως νέα δικάσιμος ανακοινώθηκε η 21η Φε-βρουαρίου. Κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής τηςδίκης εκδηλώθηκε το βενιζελικό κίνημα της 1ηςΜαρτίου. Η αποτυχημένη κατάληξη του υπήρξεαπροσδόκητο δώρο για τους κατηγορουμένους.Μετά από μία διήμερη αναβολή (λόγω της ανατα-ραχής που προκάλεσε το κίνημα), η διαδικασίασυνεχίσθηκε κανονικά. Οι μάρτυρες κατηγο-ρίας, όμως, τρομοκρατημένοι από τα π ρόσφαταγεγονότα, είτε δεν εμφανίζονταν για να καταθέ-σουν είτε αναιρούσαν τις προηγούμενες κατα-θέσεις τους. Τελικά, η υπόθεση ατόνησε μετάαπό αλλεπάλληλες αναβολές, έως ότου οι κα-τηγορούμενοι πέτυχαν την αθώωσή τους.

Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Σ

Στην ελληνική πολιτική σκηνή, ο Ελευθέ-ριος Βενιζέλος απ οτέλεσε ένα από τα σημα-ντικότερα σημεία αναφοράς, καθώς εισήγαγετο πνεύμα του φιλελευθερισμού ως έννοιααλλά και ως πρακτική. Χαρακτηριστικό του με-γέθους της πολιτικής επιρροής του Βενιζέ-λου αποτελεί ο προσδιορισμός των πολιτικώνσχηματισμών της εποχής του όχι με βάση τιςθέσεις ή την ιδεολογία τους, αλλά σε σχέσημε τη στάση τους προς τον Κρητικό π ολιτικό.

Η πόλωση που δημιούργησε η ομολογου-

μένως σαρωτική παρουσία του Βενιζέλουσχετιζόταν και με την εκπ ληκτική του δημο-τικότητα, γεγονός που δεν άφηνε περιθώριαγια ανάλογη δράση σε άλλους π ολιτικούς,τουλάχιστον σε όσους από αυτούς διατη-ρούσαν πεπαλαιωμένες αντιλήψεις. Οι από-πειρες που σημειώθηκαν εναντίον του δεν ήταντίποτε περισσότερο από αντιδραστικές ενέργειεςκατά του κυριοτέρου εκπροσώπου μιας αλλαγήςτην οποία αρκετοί δεν ήταν σε θέση να κατανοή-σουν, πολύ δε περισσότερο να αποδεχθούν.

Παράλληλα, οι επιτυχίες του Βενιζέλου, κυ-ρίως οι διπλωματικές τον είχαν μετατρέψ ει σε ε-

θνικό ήρωα, αποστερώντας ένα πλήθος άλλωνστρατιωτικών και πολιτικών από τη δυνατότητανα δρέψουν δάφνες από αντίστοιχες επιτυχίες. Ομοναδικός τρόπος για να επιστρέψουν στην ενερ-γό δράση όσοι είχαν παραγκωνισθεί από την επι-κράτηση του βενιζελισμού ήταν όχι μόνο η πολιτι-κή αλλά και η βιολογική εξόντωση του Βενιζέλου.Αξίζει να σημειωθεί (ως ένδειξη φανατισμού) πως,μετά τον θάνατο του, οι ελληνικές Αρχές, φοβού-μενες αντιδράσεις και επεισόδια, δεν επέτρεψαντη μεταφορά της σορού του στην Αθήνα, η οποίαμετεκομίσθη απευθείας στην ιδιαίτερη πατρίδατου, τα Χανιά, όπου και ενταφιάσθηκε.

Βεβαίως, ο ίδιος ο Βενιζέλος δεν π αρέμεινε α-πλός θεατής αυτής της πόλωσης. Υπό την ανοχήτου, δεκάδες στελέχη των Φιλελευθέρων επιδό-θηκαν σε αντίποινα εναντίον των αντιπάλων τους,που όξυναν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.Αυτό όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία σε ό,τι α-φορά τις απόπειρες κατά της ζωής του, είναι η ε-μπλοκή όχι μόνο ατόμων υποκινούμενων από αι-σθήματα φανατισμού και εκδίκησης αλλά και υψη-λόβαθμων κρατικών λειτουργών, στρατιωτικώνκαθώς και πολιτικών προσώπων. Το γεγονός αυτόαποκαλύπτει περίτρανα την έλλειψη στοιχειώ-δους «πολιτικού πολιτισμού» σε βαθμό κακουρ-γήματος! Εκατό και πλέον χρόνια μετά τη δολο-φονία του Ιωάννη Καποδίστρια, οι διαφωνίες στηνπολιτική ζωή του τόπου εξακολουθούσαν να έ-χουν προσωπικό και όχι ιδεολογικό χαρακτήρα καινα επιλύονται με τις δραστικές μεθόδους που ε-ξασφάλιζε η χρήση των όπλων.

Π ρω τοσέλιδο τω ν

«Α&ηναϊκώ ν Ν έω ν»,

μετά την επί&εσ η

κατά του Β ενιζέλου

στη λεω φό ρο Κ ηφ ισίας.




Η δολοφονία

του Ίωνα Δραγούμη

Ο Ι Δ ΙΑ Φ Ω Ν ΙΕ Σ Τ Ο Υ Δ Ρ Α Γ Ο Υ Μ Η

Μ Ε Τ Η Ν Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η

Τ Ο Υ Β Ε Ν ΙΖ Ε Λ Ο ΥΟι αντιλήψεις του Ιωνα Δραγούμη για τα εθνι-

κά ζητήματα άρχισαν να διαμορφώνονται μέσαστο κλίμα της γενικότερης απογοήτευσης που εί-χε δημιουργήσει η ήττα στον ΕλληνοτουρκικόΠόλεμο του 1897. Η αξιοπιστία της πολιτικής καιστρατιωτικής ηγεσίας είχε τεθεί υπό αμφισβήτη-ση. Η δημιουργία εθνικού κράτους που θα περιε-λάμβανε στους κόλπους του όλους τους ελληνι-κούς πληθυσμούς φαινόταν δύσκολος στόχος.

Ο Δραγούμης, διπλωμάτης τοπ οθετημένοςστο ελληνικό προξενείο του Μοναστηρίου και λί-γο αργότερα στο αντίστοιχο της Φιλιππούπολης,συνεισέφερε τα μέγιστα στον Μακεδονικό Αγώ-να, προκειμένου να αντιμετωπ ισθεί η βουλγαρικήπολιτική στα εδάφη της Μακεδονίας. Αν και θεω-ρούσε αδύνατη την εθνική εδαφική ολοκλήρωσηπου διακήρυττε η Μεγάλη Ιδέα, ο Δραγούμης,από το την ελληνική π ρεσβεία της Κωνσταντινού-πολης αυτή τη φορά, ίδρυσε μαζί με τον μακεδο-νομάχο Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαϊδη την«Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως», η οποία πρέ-σβευε τη δημιουργία ενός «Ανατολικού Κρά-τους» κατά τα πρότυπα της Βυζαντινής αυτοκρα-τορίας, όπου η ισονομία και η ισοπ ολιτεία ανάμε-σα στους λαούς που θα διαβιούσαν στα ίδια εδά-φη θα τους επ έτρεπε να συνυπάρχουν αρμονικά.Για την Ελλάδα δεχόταν τον ρόλο του δασκάλουκαι του καθοδηγητή του «Ανατολικού Κράτους»,με την προϋπ όθεση ότι μέσω της παιδείας αυτήθα κατόρθωνε να επιστρέψει στην π αράδοσήτης. Πιστεύοντας στη σπουδαιότητα του ελληνι-κού πολιτισμού, θεωρούσε ότι σύντομα οι Ελλη-νες, φορείς αυτού του πολιτισμού, θα κατόρθω-ναν να υποσκελίσουν τους Τούρκους και άλλουςλαούς και να ηγηθούν οι ίδιοι του «ΑνατολικούΚράτους».

Ο Δραγούμης

με τον Α θανάσ ιο

Σουλιώ τη-Ν ικολα ϊδη ,

την εποχή της

παραμονής του στην

Κ ω νσταντινούπολη.

L Α πό άνθρωπος μιας τάξης με ορισμέ-•Α.. J L να συμφέροντα, γίνομαι σοσιαλι-

στής με την πλατιά έννοια και θέλω μια καινούρ-για οικονομία της κοινωνίας μου και των άλλωνκοινωνιών. Από στενός πατριώτης, γίνομαι εθνι-κιστής με τη συνείδηση του έθνους μου και ό-λων των άλλων εθνών, γιατί οι διαφορές των ε-θνών πάντα θα υπ άρχουν και έχω τη συνείδησήτους και χαίρομαι που υπάρχουν αυτές οι διαφο-ρές που με τις αντιθέσεις τους, με τις αντιλή-ψεις τους, υψώνουν την ανθρώπινη συνείδησηκαι ενέργεια. Από άτομο γίνομαι άνθρωπος» (ΙωνΔραγούμης).

40





Ο Ε θνικός Δ ιχασμ ός,

θύμα του οποίου

υπήρξε ο Δ ραγούμη ς,

συνδυάσθηκε

με εξω τερικές

παρεμβά σεις σ την

Ε λλάδα. Ε δώ : βρετανικά

στρατεύματα

καταφθάνουν στο λιμάνι

της Θ εσσ αλονίκης.

Σε μια περίοδο, όμως, κατά την οπ οία ο εθνι-κισμός στα Βαλκάνια βρισκόταν στο απόγειοτου, το κίνημα των Νεοτούρκων και η συμμετοχήτης Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους δενάφησαν πολλά περιθώρια για την π εραιτέρω α-

νάπτυξη του σχεδίου του. Κατά τη διάρκεια τωνΒαλκανικών Πολέμων ο Δραγούμης διετέλεσεσύμβουλος του Κωνσταντίνου και συμμετείχε

στις διαπραγματεύσεις για την παράδοση τηςΘεσσαλονίκης. Τότε διατυπ ώθηκαν οι πρώτεςδιαφωνίες του με την πολιτική του Βενιζέλου.Στο ημερολόγιο του ο Δραγούμης έγραφε σχετι-κά: <<0 Βενιζέλος δεν θυμάται. Καμιά θύμηση

δεν έχει, ιστορία ελληνική δεν αισθάνεται μέσατου, νοιώθει μονάχα ένα κράτος ελλαδικό πουείναι το κέντρο κάθε του στοχασμού και πουπρέπει να μεγαλώσει τόσο όσο να γίνει σαν τοΒέλγιο».

Λίγο αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1912, απότη θέση του τμηματάρχη στο Υπ ουργείο Εξωτε-ρικών δημοσίευσε στον «Νουμά» με το ψευδώ-νυμο «Βρούτος» ένα άρθρο με τίτλο «Τιμή καιΑνάθεμα», με το οποίο κατηγορούσε τον Βενιζέ-λο ότι έστελνε στρατιωτικά αγήματα για να απε-λευθερώσουν τα νησιά, αφήνοντας τους Βούλ-γαρους να καταλαμβάνουν ελληνικές π εριοχές

στη Μακεδονία. Τον Μάρτιο του επόμενου έ-τους, ο Δραγούμης αποδέχθηκε αίτημα των κα-τοίκων του Καστελόριζου, το οποίο είχε προη-γουμένως απορρίψει ο Βενιζέλος, και αποφάσισετην κατάληψη του νησιού από ελληνικές δυνά-μεις. Ο πρωθυπουργός εξανάγκασε τον Δραγού-μη σε παραίτηση. Στην υπηρεσία του ανακλήθη-κε κατά τις παραμονές του Α' Παγκοσμίου Πολέ-μου. Αξίζει, πάντως, να αναφερθεί ότι ο Δραγού-μης, παρά τις αντιβενιζελικές του θέσεις, υπο-στήριξε τη συμμαχία της Ελλάδας με τις δυνά-μεις της Αντάντ.

Την ίδια π ερίοδο, ο Εθνικός Διχασμός βρι-

σκόταν στην κορύφωσή του. Ο Δραγούμης, απότη θέση του βουλευτή αυτή τη φορά επ έκρινετον Βενιζέλο για την έξωση του βασιλέα Κωνστα-ντίνου. Η αντίδρασή του στην πολιτική του κόμ-ματος των Φιλελευθέρων και η ενυπ όγραφη δια-μαρτυρία του για τη στρατιωτική παρέμβαση τηςΑντάντ στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας, οδή-γησε στον εξορισμό του στην Κορσική, τον Ιού-νιο του 1917. Δύο χρόνια αργότερα, το 1919, η α-ντίθεσή του στην αποστολή ελληνικών δυνάμε-ων στη Σμύρνη έδωσε την αφορμή για τη μετα-φορά του στη Σκόπελο.

Η Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΑ

Η εξορία αποτέλεσε αφορμή για τη σύνδεσητου Δραγούμη με άλλους αντιβενιζελικούς πολι-τικούς αρχηγούς που ήταν εκτοπ ισμένοι στηνΚορσική. Από εκεί ο Δραγούμης με υπ ομνήματαπου απέστειλε στη Διάσκεψη της Ειρήνης στοΠαρίσι, αναφέρθηκε στις ελληνικές εθνικέςδιεκδικήσεις ακολουθώντας διαφορετική γραμ-μή από την πολιτική του Βενιζέλου.

Τον Νοέμβριο του 1919, οπότε και αφέθηκεελεύθερος, ο Δραγούμης επέστρεψε στην Αθή-να, όπου και συμμετείχε ενεργά στην οργάνωση

42



Η Μ Α Ρ Τ Υ Ρ ΙΑ Ε Ν Ο Σ Ρ Ω Σ Ο Υ Σ Υ Ν Τ Α Γ Μ Α Τ Α Ρ Χ Η

Π Α Τ ΙΣ Σ Υ Ν Θ Η Κ Ε Σ Τ Η Σ Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΑ Σ

κοινού μετώπου με τους 16 αντιβενιζελικούς πο-λιτικούς αρχηγούς κατά του αρχηγού των Φιλε-λευθέρων. Λίγο καιρό μετά, η δολοφονική από-πειρα κατά του Βενιζέλου στο Παρίσι προκάλεσεταραχές στην Αθήνα και κλίμα αντεκδίκησης. Ηοργή των 6ενιζελικών ξέσπασε κατά των π ολιτι-κών αντιπάλων τους. Ο Δραγούμης ήταν έναςαπό αυτούς. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερ-θεί ένα απόσπασμα άρθρου που δημοσιεύθηκεστον «Εθνικό Κήρυκα Νέας Υόρκης», μετά τηγνωστοποίηση της εκτέλεσης του Δραγούμη:«Είναι αληθώς θλιβερόν ότι η φαυλοκρατία τωνΔεκαέξ παρέσυρε εις τα άτιμα δίκτυά της τον Ιω-να Δραγούμη, νέον με μόρφωσιν, νέον ο οποίος,εάν παρέμενε εις τας τάξεις των Φ ιλελευθέρωνή και ακολουθούσε ανεξάρτητον π ολιτικήν, θαπαρείχε πολυτίμους υπηρεσίας... Η θέσις τουδεν ήτο μεταξύ των 16 φαύλων».

Οι πρώτες πληροφορίες που έφθασαν απότη Γαλλία ήθελαν τον Βενιζέλο νεκρό. Οταν τατηλεγραφήματα από το Παρίσι διαβεβαίωσαν ότιο πρωθυπουργός είχε απλώς τραυματισθεί ήτανπλέον αργά. Στην Αθήνα, ο αντιπρόεδρος τηςκυβέρνησης είχε προβεί σε δηλώσεις που εξέ-θρεψαν την ένταση, διατυπώνοντας την άποψηότι η απόπειρα στον σιδηροδρομικό σταθμό τηςΛυών αποτελούσε μέρος ενός σχεδίου συνωμο-σίας που αποσκοπούσε στην ανατροπή της κυ-βέρνησης των Φιλελευθέρων. Οι ένθερμοι οπα-δοί του Βενιζέλου ξέσπασαν κατά επ ιχειρήσεων,εφημερίδων και πολιτικών γραφείων που ανήκανσε αντιπολιτευόμενους, ενώ οι Αρχές ασφαλείαςπροέβησαν σε σειρά συλλήψεων αντιβενιζελι-κών πολιτικών και ανώτερων κρατικών λειτουρ-γών.

Την ίδια ημέρα, στις31 Ιουλίου/10 Αυγούστου1920 ο Δραγούμης συνελήφθη επί της λεωφόρουΚηφισίας από το Τάγμα Ασφαλείας του ΠαύλουΓύπαρη, που στρατοπ έδευε στα «Παραπήγματα»(τοποθεσία απέναντι από το ξενοδοχείο Χίλτον),και εκτελέσθηκε από άνδρες του τάγματος μεσυνοπτικές διαδικασίες. Οι ηθικές ευθύνες βά-ρυναν την κυβέρνηση και ιδιαίτερα τον αντιπρό-εδρο της, και υπ εύθυνο για τη τήρηση της τά-ξης, Εμμανουήλ Ρέπουλη.

Οι ανακρίσεις που ξεκίνησαν για τη διερεύ-νηση των συνθηκών υπό τις οποίες αποφασίσθη-κε η εκτέλεση του Δραγούμη οδήγησαν στην ε-ξέταση των Παύλου Γύπαρη, Εμμανουήλ Μπενά-κη, Βούλγαρη και ναυάρχου Γεωργαντά (με υπο-ψίες ηθικής αυτουργίας) αλλά τίποτε δεν απο-δείχθηκε, με αποτέλεσμα την έκδοση ενός πορί-σματος που επέρριπτε τις ευθύνες αποκλειστικάστους άνδρες του Τάγματος Ασφαλείας. Μερι-κές ημέρες μετά, σε συνεδρίαση του κοινοβουλί-ου, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ρέπουληςαπολογήθηκε για τις εντολές που έδωσε στον υ-

«Την 31η Ιουλίου , ημέρα κα&' ην έγινε γνω στή η εναντίον του Β ενιζέλου

απόπειρα , υπήρξα τυχαίω ς μάρ τυς τω ν ακολού&ω ν:

Π ερί την 4ην απογευματινήν ανέμενον μετά ομ άδο ς τριώ ν ή τεσσάρω ν προσ ώ πω ν την άφ ιξιν του τραμ, παρά την γω νίαν της λεω φόρο υ Κ ηφ ισίας και

της οδού Ιω άννου Π απαδιαμαντοπούλου...

Την προσ οχήν μο υ επέσυρεν ομά ς στρατιω τικώ ν αγόντω ν εν συνοδεία

έναν πολίτην καλο ύ παρουσιασ τικού και βα δίζοντος μετά πολλής

αξιοπρεπείας. Δ εξιά και αρ ιστερά αυ τού εβάδιζον δύο στρατιώ ται, δέκα

ακόμ η στρατιώ ται ηκολούΰουν. Π άντες έφερον τυφ έκια. Μ όλις το

απόσπασμ α επλησ ίασ ε εις τον υπ' αριθ. 90 5 στύλον του τραμ...

εσταμά τησα ν... άφ ησ αν τον πολίτην επί του πεζοδρομίου εις απόσ τασ ιν

τεσσάρω ν περίπου βημ άτω ν. Ο ι στρατιώ ται επυροβόλησ αν. Ε ρρίφθησ αν παρ'

αυτώ ν περί τους δέκα πυροβολισμο ύς. Ο υδέν πρόσταγμα ηκούσ&η. Ο

πυρο βοληθείς πολίτης κατέπεσεν άπνους χω ρίς να βγά λει κρα υγήν, χω ρίς να

πει τι. Ε να αυτοκίνητον επλησίασ εν, οι στρατιώ ται επέβησαν αυτού και

αποχώ ρησαν.

Α ργότερα διέβην κα ι πάλιν εκ του αυτού ση μείου. Δ εν υπήρχεν όμω ς,

πλέον ίχνος του δρ άμ ατος, το οποίον είχε προ ολίγου δ ιαδ ρα μα τισθεί εκεί».

ποστράτηγο Πραντούνα, διοικητή της ΚρητικήςΜεραρχίας, σχετικά με τα μέτρα που έπρεπε ναληφθούν με σκοπό την τήρηση της τάξης.

Ο Βενιζέλος καταδίκασε τη δολοφονία τουΔραγούμη. Συγκεκριμένα, απέστειλε συλλυπη-τήριο τηλεγράφημα στην οικογένεια του εκτελε-σθέντος και στον πατέρα του, Στέφανο Δραγού-μη.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

ΣΤΗΝ «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»

Στις 27 Ιουλίου, τέσσερις ημέρες πριναπό τον θάνατο του και στις παραμονές τιςυπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών, οΔραγούμης δημοσίευσε στην «Καθημε-ρινή» ένα άρθρο με τίτλο «Ο Εξαγνι-σμός Αδύνατος», με το οποίο επέκρινε τον Ελευθέριο Βενιζέλο για τηνπροσπάθειά του να οικειοποιηθείτις επ ιτυχίες της χώρας τόσο σεστρατιωτικό όσο και σε διπλωματι-κό επίπεδο από τους ΒαλκανικούςΠολέμους και εξής. Στο άρθροαυτό τον χαρακτήριζε εγωπαθή,πεισματάρη και εκδικητικό, καιτον κατονόμαζε ως τον υπ εύθυνογια το «βάραθρο του εσωτερικούσπαραγμού». Χαρακτηριστικά ανέφε-ρε: «Τα σημερινά ευχάριστα εθνικά γε-γονότα τα οποία άνευ αυτού (του Βενιζέ-λου) θα ήταν ακόμη πλέον ευχάριστα,κυοφορήθηκαν από τη μακροχρόνιον,επίμοχθον και συστηματικήν προγενε- ^στέραν προσπάθειαν των καλυτέρων ^του Εθνους. Τα εθνολογικά δίκαια

Σκίτσο

του Ιω να Δ ραγούμη.



Η Α Π Ο Π Ε Ι Ρ Α

' '"WWMlgnMiΑ Θ Η Ν Α Ιs»8w?5Sr'*"?»»»J!(iSSs ·..:;' psl

. . » * * . '

s s ^ S w S w S · ^ ·

'·*·-»···EST i »· , "·*»

r £ r 0 N ? B J w 3ΠΟΪΛΙΟΥ

(Εδώ και απέναντι)

Π ρω τοσέλιδα

της εφη μερίδας

«Η Κ αθ ημερινή» που

αναφ έρονται στη

δολοφ ονία του Ιω να

Δραγούμη.

του Ελληνισμού δεν τα ανακάλυψεν αυτός. Υπήρχον ενώ αυτός τα θεωρεί Χίμαιραν.

...Τι σκέπ τεται και τι λέγει ο κ. Βενιζέλος μαςείναι αδιάφορον. Μας ενδιαφέρει μόνο ο ελληνι-κός λαός, ο οποίος ακλόνητος εις τας πεποιθή-σεις του, υπ ερηφανεύεται μεν δια τας επ ιτυχίαςτου Στρατού ο οποίος εξήλθε από τα σπλάχνατου, αλλά περιμένει την ώραν της δικαιοσύνης...και αποκρούει κάθε ενδεχομένην ανίερον προ-σπ άθειαν προς μεταμόρφωσιν της Ελλάδος ειςκράτος υπ οτελές».

ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ

Ενδιαφέρον ως προς τις συνθήκες δολοφο-νίας του Ιωνα Δραγούμη έχουν οι εκδοχές πουεξέφρασε ο Τύπος της εποχής ανάλογα με τηνπολιτική παράταξη την οποία υπ οστήριζε. Σύμ-φωνα με τον «Ελεύθερο τύπο»: «Περίπολοςστρατιωτών διαταχθείσα να ενεργήσει την σύλ-ληψιν του π ολιτευτού I. Δραγούμη, κατορθώνειν' ανακαλύψει αυτόν εις την εν Αμπελοκήπουςοικίαν της δίδος Μ. Κοτοπούλη. Ο επικεφαλήςτης περιπόλου βαθμοφόρος προέβη αμέσως ειςτην σύλληψίν του. Ο I. Δραγούμης ετοπ οθετήθημεταξύ δύο στοίχων χωροφυλάκων και οδηγήθηεις το Φρουραρχείον. Καθ' οδόν επί της Κηφι-σίας αποπειράται (να δραπ ετεύσει)... τρέχει...

44

όταν είς των στρατιωτών τον π λησίασεν, ο Ι.Δ. ε-ξήγαγε περίστροφον και τον επυροβόλησεν. Ησφαίρα διέλαθε του σκοπού της, ο δε στρατιώ-της καταφθάσας τραυμάτισε διά δύο λογχισμώνεις το στήθος τον I. Δραγούμην. Κατόπιν τούτουη περίπολος μεταφέρει τον τραυματίαν εις το Β'Στρατιωτικόν Νοσοκομείον... Δυστυχώς όμως ε-ξέπνευσε συνεπεία της σοβαρότητος των τραυ-μάτων και της αιμορραγίας».

Η «Εσπερινή», το τυπ ογραφείο της οποίαςκαταστράφηκε από εξοργισμένους βενιζελι-κούς στο άκουσμα της απόπειρας κατά του αρ-χηγού των Φιλελευθέρων, με αποτέλεσμα η ε-φημερίδα να επαναλειτουργήσει από τις 12 Αυ-γούστου, αναφέρει: «Μεταξύ των δεινών κατα-στροφών, δι' ων η αγριότητα των βανδαλικώντου Ιουλίου σκηνών έπληξε τόσας υπάρξεις... υ-πήρξεν και ο άγριος φόνος του Ιωνος Δραγού-μη... Ο I. Δραγούμης οδηγούμενος υπό της πε-ριπόλου όπως θανατωθεί, διετάχθη να κάμει με-ταβολήν και να σταθεί προσοχή, μεθ' ο δίδο-ντος το σύνθημα του π εριπολάρχου λοχίου, ο-λόκληρος η περίπολος εξεκένωσε τα όπλα τηςκατ' αυτού».

Η «Καθημερινή» (της οποίας τα γραφεία επί-σης δέχθηκαν επ ίθεση και υπέστησαν κατα-στροφές) σχολιάζει: «Μυστήριον απομένει, ό-μως, πώς και συνεπεία τίνος αφορμής οι οπλίται



ούτοι διέπραξαν τον φόνον. Τυχαίως παρευρι-σκόμενοι (οι Εμ. Μπενάκης, Βούλγαρης και οναύαρχος Γεωργαντάς) κατά τον φόνον τουΔραγούμη ανακρίνονται. Αι ανακρίσεις αυταί α-ποσκοπούν ως γνωστόν να εξακριβωθεί εάν ενέ-χονται και πολίται εις τον φόνον».

Σύμφωνα με τους «Καιρούς»: «Ο Δραγούμηςανήλθε μετά της δεσποινίδος Κοτοπούλη ειςΚηφισιάν, αυτός δε κατήλθε εις Αθήνας δι' αυ-τοκινήτου, ειδοπ οιηθείς τηλεφωνικώς ότι τοΔεκαεξαμελές Συμβούλιο (των αντιπολιτευό-ντων) θα συνεδρίαζε επειγόντως... Οταν έφθα-σε εις του Θων, επειδή ήταν και άλλα τινά αυτο-κίνητα, η φρουρά εκ του τάγματος του Γύπαρητον σταμάτησε και επί τη δηλώσει του ονόματοςτου, ο Δραγούμης οδηγήθη εις το γραφείον τουΓύπαρη, ο οποίος ζητήσας οδηγίας τηλεφωνικώςαπό το Φρουραρχείον, παρέδωσεν τον Δραγού-μην εις μικράν φρουράν υπό έναν λοχίαν δια να

τον μεταφέρει εις το Φρουραρχείον. Καθ' οδόνη φρουρά αυτή εφόνευσε τον Δραγούμην, διό-τι... ηθέλησε να δραπετεύσει».

Ο «Ριζοσπάστης» (τα γραφεία και το τυπο-γραφείο του οποίου καταστράφηκαν από βενιζε-λικούς) αναφέρει: «Παρά τας ποικίλας μυθιστο-ρηματικός εκδόσεις των βενιζελικών εφημερί-δων περί της δολοφονίας του Ι.Δ., αυτό το απο-τέλεσμα των ανακρίσεων εμφανίζει τους συνο-δεύοντας αυτόν στρατιώτας ως τους πραγματι-κούς φονείς... Συλληφθείς ενώ κατήρχετο επ'αυτοκινήτου εκ Κηφισίας και παραδοθείς εις έ-ναν λοχίαν της Ασφαλείας και τέσσερις στρατιώ-

τας, όπως οδηγηθεί -άγνωστο γιατί πεζή- εις τοφρουραρχείον, εσφάγη υπ' αυτών καθ' οδόν...Αν η Κυβέρνησις ήθελε να εκδηλώσει την απο-δοκιμασίαν της δια τα συμβάντα (...) όφειλε ναείχε συλλάβει και τυφεκίσει τους π ρωταίτιους(...) τής είναι γνωστά τα πρόσωπα που πρωτο-στάτησαν εις τους εμπρησμούς (...) τής είναιγνωστοί οι φονείς του Δραγούμη».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Πολλά έχουν γραφεί για τις απόψεις και τιςθέσεις που εξέφρασε ο Ιων Δραγούμης. Ο ίδιος

αναδείχθηκε σε μία από τις σημαντικότερεςμορφές στην πνευματική και πολιτική ιστορίατης νεώτερης Ελλάδας. Αυτό φανερώνει η καί-ρια συμβολή του στον Μακεδονικό Αγώνα, η δι-πλωματική δράση του με σκοπό την υποστήριξηκαι ενίσχυση του ελληνισμού, το συγγραφικόκαι πνευματικό του έργο.

Αντίθετα από οποιαδήποτε άλλη πολιτικήπροσωπικότητα της αντιβενιζελικής παράταξης,ο Δραγούμης υπήρξε πάντοτε μετριοπαθής καιήπιος. Παράλληλα, ήταν ο μόνος που είχε σα-φείς και συγκεκριμένες θέσεις ως προς τις εδα-φικές διεκδικήσεις της Ελλάδας και τους εθνι-

κούς πόθους των Ελλήνων. Ο Δραγούμης αντι-παράθεσε συγκεκριμένες και ολοκληρωμένεςπροτάσεις απέναντι στον βενιζελισμό και τηνπολιτική του πρακτική, σε αντίθεση με τη στεί-ρα (τις περισσότερες φορές) κριτική που ασκού-σαν στον Βενιζέλο οι αντίπαλοι του που κινού-νταν από εμπάθεια και προσωπικές φιλοδοξίες.Η διαφωνία του Δραγούμη με τον αρχηγό τωνΦιλελευθέρων είχε χαρακτήρα καθαρώς πολιτι-

κό και ιδεολογικό.Εξετάζοντας μέσα σ' αυτό το πλαίσιο τη δο-

λοφονία του από φανατικούς υπ οστηρικτές τουΒενιζέλου, δεν μπορεί κανείς παρά να την χαρα-κτηρίσει ανώφελη. Οι δράστες προέβησαν σεμια πράξη αντεκδίκησης μετά την απόπειρα δο-λοφονίας του πρωθυπουργού στο Παρίσι, ξε-σπώντας στον πιο εύκολο στόχο. Η εκτέλεσητου Δραγούμη, μια εντελώς αψυχολόγητη και α-παράδεκτη ενέργεια, στέρησε την αντιπολίτευ-ση από έναν ιδεολόγο πολιτικό του οποίου η πα-ρουσία, αν μη τι άλλο, προσέδιδε ήθος και ουσίαστην αντιπαράθεση των δύο κομμάτων.

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΙδΑΝΝΗΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

.tigpmaffite




Η δολοφονία ,του

ΛέονταΤρόχσκι

Ο Τ ρότσκι με τη

δεύτερη σύζυγο του,

Ν αταλία Σέντοβα,

το 1938.

Ο Λίεφ (Λέων) Νταβίντοβιτς Μπρόν-σταϊν (το πραγματικό όνομα του Τρό-

τσκι) ήταν γόνος ευκατάστατης αγροτικής ε-βραϊκής οικογένειας από την Ουκρανία. Από ταφοιτητικά του χρόνια ανέπτυξε πολιτική δράση,

μετέχοντας στην «Εργατική Ενωση Νότιας Ρω-σίας», γεγονός που προκάλεσε την πρώτη σύλ-ληψη του το 1898, σε ηλικία 19 ετών, από τιςτσαρικές αρχές. Ο Τρότσκι παρέμεινε προφυλα-κισμένος επί δύο περίπου χρόνια και μετά τηνκαταδίκη του εκτοπ ίσθηκε στη Σιβηρία. Το 1902κατόρθωσε να δραπ ετεύσει. Στο πλαστό διαβα-τήριο που χρησιμοποίησε για τη διαφυγή του α-ναγραφόταν το όνομα Τρότσκι, το οποίο αποφά-σισε να διατηρήσει ως επαναστατικό ψευδώνυ-μο.

Με τη βοήθεια συντρόφων του, ο Τρότσκι έ-φθασε στην Αυστρία και από εκεί μετέβη στη

Μεγάλη Βρετανία. Κατά την παραμονή του εκείγνωρίσθηκε με τον Λένιν. Το ίδιο διάστημα πα-ρουσιάσθηκαν εσωτερικές διαφωνίες στο Ρωσι-κό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, λόγω των οποί-ων διασπ άσθηκε στους μπολσεβίκους και

στους μενσεβίκους. Ο Τρότσκι ήλθε σε ρήξη μετον Λένιν υποστηρίζοντας διαφορετικές θέ-σεις, συντασσόμενος με τους δεύτερους.

Μετά την επ ιστροφή του στη Ρωσία, το1905, συμμετείχε στις πολιτικές εξελίξεις. Τηνπερίοδο αυτή ο Λέων Τρότσκι έγινε εξαιρετικάδημοφιλής λόγω των ρητορικών ικανοτήτωντου. Παράλληλα, έλαβε ενεργό μέρος στη συ-γκρότηση του πρώτου σοβιέτ στην Πετρούπο-λη και διετέλεσε μέλος αρχικά και στη συνέχειαπρόεδρος του. Τον Δεκέμβριο, όμως, του ίδιουέτους συνελήφθη για μία ακόμη φορά από τιςτσαρικές Αρχές και στάλθηκε στη Σιβηρία απ'

46



Ο Τρότσκι ωςΣοβιετικός

Επίτροπος Α μυνας.

όπου δραπ έτευσε και πάλι. Ο Τρότσκι παρέμει-νε για αρκετό χρονικό διάστημα στη Βιέννη, ό-που συνέβαλε στην έκδοση της εφημερίδας«Πράβδα» (Αλήθεια). Στα χρόνια που ακολού-θησαν, η εφημερίδα αυτή αποτέλεσε το βασι-

κότερο προπαγανδιστικό έντυπ ο των σοβιετι-κών κυβερνήσεων. Την ίδια περίοδο, ο Τρότσκιδιατύπωσε μία σειρά απόψ εων που τον καθιέ-ρωσαν ως θεωρητικό του μαρξισμού. Εξακο-λουθούσε να διατηρεί αποστάσεις από τη γραμ-μή του Λένιν. Οι απόψεις του εκείνης της επο-χής έκαναν λόγο για την ανάγκη διαρκούς καιπολυμέτωπης αντίστασης προκειμένου η επα-νάσταση να μην εκφυλισθεί. Οι διαφωνίες τουμε τον Λένιν αφορούσαν κυρίως ζητήματα εσω-τερικής οργάνωσης, αλλά και τον τρόπ ο ενερ-γοποίησης διαφόρων κοινωνικών στρωμάτωνστο πλαίσιο της επανάστασης.

Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος δημιούργησε νέ-ες συνθήκες στην Ευρώπη και ανάγκασε τον

Τρότσκι να αρχίσει μία τρίχρονη περιπλάνηση.Αρχικά αναγκάσθηκε να αφήσει την Αυστρία καινα εγκατασταθεί στην Ελβετία και από εκεί να

φύγει για το Παρίσι. Στο διάστημα αυτό διατύ-πωσε τις θέσεις του για τον πόλεμο, κατηγορώ-ντας τις ευρωπ αϊκές δυνάμεις ότι δεν δρούσανπροκειμένου να τον αποτρέψουν. Ο πόλεμος, ό-μως, έδωσε τη δυνατότητα στον Τρότσκι ναπροσεγγίσει τον Λένιν και τις απόψ εις τωνΜπολσεβίκων. Κατόπιν αιτήματος της τσαρικήςκυβέρνησης, οι γαλλικές Αρχές τον απέλασανμε αποτέλεσμα να βρεθεί παράνομα στην Ισπα-νία, όπου συνελήφθη και φυλακίσθηκε. Στις αρ-χές του 1917 ταξίδεψ ε στη Νέα Υόρκη. Η έκρηξητης Φεβρουαριανής Επανάστασης στη Ρωσία λί-γο καιρό αργότερα δημιούργησε νέα δεδομένα.




Ο Τρότσκι με Ο Τρότσκι αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρί-στρατιω τική σ τολή g a τ ο υ αλλά κατά την π ροσπ άθειά του αυτή συ-

στην Ε ρυθρ ά Π λατεία. ν ε λ ή φ θ η στ0 χ ά λ ι φ α ξ τ ο υ Καναδά κα[ σ τ ά λ θ η _

κε σε στρατόπ εδο συγκέντρωσης, απ' όπου α-π ελευθερώθηκε με παρέμβαση της προσωρι-νής ρωσικής κυβέρνησης.

Ο Τ Ρ Ο Τ Σ Κ Ι ΚΑΙ Η Ε Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Η

Το σκηνικό στη Ρωσία έδειχνε έτοιμο να με-ταβληθεί. Ο Τρότσκι επέστρεψε στην Πετρού-πολη τον Μάιο του 1917 και ασχολήθηκε με τηνπροετοιμασία και την οργάνωση της επανάστα-σης. Οι σχέσεις του με τον Λένιν είχαν π εράσειπια σε νέα φάση. Ο Τρότσκι είχε γίνει δεκτός καιεπίσημα στο κόμμα των Μπ ολσεβίκων, εκλεγό-μενος παράλληλα μέλος της Κεντρικής Επιτρο-πής του.

Κατά το πρώτο διάστημα της Επανάστασης,όταν ο Λένιν έπρεπε να παραμείνει κρυμμένος,

ο Τρότσκι επέδειξε ηγετικές ικανότητες. Ανακη-ρύχθηκε πρόεδρος της επαναστατικής επιτρο-πής της Πετρούπολης και από τη θέση αυτή έ-καμψε με αποφασιστικότητα τις αντιδράσειςκαι τους ενδοιασμούς των στελεχών του Κομ-

μουνιστικού Κόμματος σχετικά με το εάν ο χρό-νος ήταν κατάλληλος για την πραγματοποίησητης επανάστασης. Παράλληλα, οργάνωσε μι-κρές στρατιωτικές μονάδες που αντιμετώπ ισανμε επιτυχία τις δυνάμεις καταστολής του κρά-τους.

Με την εδραίωση του νέου καθεστώτος, ο Τρότσκι ανέλαβε καθήκοντα Λαϊκού Κομισάρι-ου επί των Εξωτερικών (υπ ουργού Εξωτερι-κών). Δέχθηκε, όμως, μεγάλο πλήγμα που οδή-γησε στην ανάπτυξη εσωκομματικής δυσαρέ-σκειας και πολεμικής εναντίον του, μετά απότις διαπραγματεύσεις και την υπογραφή της

Συνθήκης του Μπ ρεστ-Λιτόφσκ τον Μάρτιο του1918, που ικανοποιούσε σχεδόν στο σύνολοτους τις εδαφικές διεκδικήσεις της Γερμανίας. Τις διαπραγματεύσεις της συγκεκριμένης συν-θήκης είχε διεξάγει κατά μεγάλο μέρος ο ίδιοςο Τρότσκι.

Τα επόμενα χρόνια (από το 1918 έως το1925) ανέλαβε το Υπουργείο Στρατιωτικών. Απότη θέση αυτή έθεσε τις βάσεις για τη δημιουρ-γία του Κόκκινου Στρατού. Μέσα σε λίγα χρόνιαφρόντισε για τη μετατροπή των αντάρτικων ο-μάδων σε οργανωμένες στρατιωτικές μονάδεςκαι ταυτόχρονα κατόρθωσε να τις εξοπλίσει ε-

παρκώς. Από το 1918 έως το 1920 ο αριθμός τωνανδρών του Κόκκινου Στρατού υπερδεκαπλα-σιάσθηκε και αποτέλεσε το βασικότερο στήριγ-μα της εδραίωσης της εξουσίας των επαναστα-τών. Κατά το διάστημα της θητείας του ως υ-πουργού επί των Στρατιωτικών, ο Λέων Τρότσκιηγήθηκε αρκετών επιχειρήσεων κατά αντικαθε-στωτικών ομάδων προς παραδειγματισμό καιενθάρρυνση και των υπολοίπων.

Η Σ Υ Γ Κ Ρ Ο Υ Σ Η Μ Ε Τ Ο Ν Σ Τ Α Λ ΙΝ

Τον πρώτο καιρό μετά την Επ ανάσταση των

Μπολσεβίκων, ο Λέων Τρότσκι κατείχε τη δεύ-τερη θέση στη κομματική ιεραρχία μετά τον Λέ-νιν. Απ οτελούσε ένα είδος θεωρητικού στυλο-βάτη του κόμματος. Συνέβαλε καθοριστικάστην οργάνωση της Κομμουνιστικής Διεθνούς(Komintern), ενώ παράλληλα υπ ήρξε ο συντά-κτης της διακήρυξης που προέκυψε από τις ερ-γασίες της και η οποία ζητούσε την καταπολέ-μηση του καπ ιταλισμού σε παγκόσμιο επίπεδοέως την τελική εξάλειψή του. Οι θέσεις του

Τρότσκι υποδήλωναν σαφή προσανατολισμόπρος την προσπάθεια εξάπλωσης του κομμου-νισμού π έρα από τα σύνορα του σοβιετικού



κράτους. Αυτή υπ ήρξε μία βασική διαφορά ανά-μεσα στον Τρότσκι και τον π ερισσότερο εσω-στρεφή εσωκομματικό του αντίπαλο, ΙωσήφΣτάλιν.

Κατά την περίοδο της ασθένειας του Λένιν,

οι Τρότσκι και Στάλιν αναδείχθηκαν στους δύοσημαντικότερους διεκδικητές της εξουσίας. Υστερα από τον θάνατο του επιδόθηκαν σε έ-ναν εντονότατο αγώνα με στόχο την άνοδοστην ηγεσία του κόμματος. Η σύγκρουση Τρό-τσκι και Στάλιν αφορούσε κυρίως τις διαφορετι-κές προσεγγίσεις ως προς τον καθορισμό τωνπροτεραιοτήτων της πολιτικής της ΣοβιετικήςΕνωσης. Ο Ιωσήφ Στάλιν υποστήριζε ότι ήταν α-ναγκαία η εφαρμογή και εδραίωση της «ΝέαςΟικονομικής Πολιτικής» στο εσωτερικό της χώ-ρας, ενώ ο Τρότσκι θεωρούσε ότι η επικράτησητου κομμουνισμού ήταν αδύνατη μέσα σ' ένα

καπιταλιστικό περιβάλλον, δίνοντας μεγαλύτε-ρο βάρος στη διεθνή διάδοσή του. Το ίδιο διά-στημα ο Τρότσκι κατηγόρησε τον Στάλιν, ο ο-ποίος κατείχε τη θέση του Γενικού Γραμματέατου Κόμματος, για συγκεντρωτισμό και αυταρ-χική πολιτική. Ωστόσο, και ο ίδιος είχε επ ιδείξειπαρόμοια συμπεριφορά στο παρελθόν, όταν,ως υπ ουργός Στρατιωτικών, κατέπνιξε με ιδιαί-τερη αγριότητα την εξέγερση της Κροστάνδης.

Η διαμάχη των δύο αντιπάλων έληξε υπέρτου Στάλιν. Μετά την επικράτησή του εκείνοςπροσπ άθησε και πέτυχε την απομόνωση του Τρότσκι από τα κομματικά όργανα. Εως το 1927

ο Στάλιν είχε κατορθώσει να πραγματοποιήσειτον στόχο του, καταδικάζοντας τις ιδέες και τιςθεωρίες του Τρότσκι μέσω των αποφάσεών τηςΚομμουνιστικής Διεθνούς, τον Ιούλιο του 1924.Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Τρότσκι απομα-κρύνθηκε από τη σοβιετική ηγεσία, διαγράφθη-κε από το κόμμα και εξορίσθηκε το 1927στο

Τουρκεστάν.

Ηδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1920, οΣτάλιν με τη χρησιμοπ οίηση των αστυνομικώνκαι μυστικών υπηρεσιών στράφηκε εναντίοντων εσωκομματικών του αντιπάλων και πέτυχετην εξόντωσή τους. Παρόμοια τύχη με τον Τρό-

τσκι είχαν οι Γκριγκόρι Ζινόβιεφ και Λεβ Κάμε-νεφ, που υπήρξαν υποστηρικτές του Στάλιν κα-τά την περίοδο της διεκδίκησης της ηγεσίαςτου κόμματος. Στη δεκαετία του 1930, η πολιτι-κή του Στάλιν είχε πρωταρχικό στόχο την ανά-δειξή του σε αδιαμφισβήτητο ηγέτη. Για τον λό-γο αυτό εγκαινιάσθηκε η πρακτική των εκκαθα-ρίσεων που οδήγησε στη λεγόμενη περίοδο της«Μεγάλης Τρομοκρατίας». Χιλιάδες π ολιτικοί α-ντιρρησίες αλλά και διαφωνούντες-μέλη τουκόμματος συνελήφθησαν, εκτελέσθηκαν ή με-ταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσηςστη Σιβηρία. Απαρχή αυτών των μεθόδων απο-

τέλεσε ο θάνατος του Σεργκέι Κίρωφ, μέλουςτου Πολιτικού Γραφείου, τον Δεκέμβριο του1934. Ο Τρότσκι δεν θα μπορούσε να έχει δια-φορετική τύχη. Ηδη το 1929, καθώς θεωρείτοπλέον εχθρός του σοβιετικού καθεστώτος, εκ-

διώχθηκε από τη χώρα.

ΔΙΑΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

ΚΑΙ Τ Ε Λ ΙΚ Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Σ Τ Ο Μ Ε Ξ ΙΚ Ο. . . ,, , 0 - Π ροσω πογραφ ία του Μετα την απέλαση του απο τη Σοβιετική ρμώσου n J J K 0 0 κ α ι

Ενωση ο Τρότσκι εγκαταστάθηκε επί τέσσερα διανοητή Λ έοντα

χρόνια (από το 1929 έως το 1933) στην Πρίγκη- Τρότσκι.

WMlmmm mm/mm·"mmmmlm

mSmm




Στάλιν. Σύμφωνα με τις κατηγορίες αυτές, ο Τρότσκι δεν ήταν απλώς ένας διαφωνών. Μετεί-χε οε κύκλους που είχαν ως στόχο την κατάλυ-ση των αρχών της επανάστασης που εκπροσω-πούντο από τον ηγέτη της Σοβιετικής Ενωσης.

Για τον λόγο αυτό, η δολοφονία του Τρότσκι πα-ρουσιαζόταν επιβεβλημένη, προκειμένου ναπροληφθούν τα σχέδια του διεθνούς παράγο-ντα που επεδίωκε την εξόντωση του Στάλιν.

Ο Λέων Τρότσκι και η σύζυγος του Ναταλίααντιλαμβάνονταν τον κίνδυνο που διέτρεχε ηζωή τους ήδη από την περίοδο της διαφυγήςτους στην Πρίγκηπο. Ωστόσο, τα χρόνια εκείναδεν είχε συντελεσθεί η κατάλληλη π ροετοιμα-σία προκειμένου η σοβιετική και η διεθνής κοι-νή γνώμη να αντιδράσουν όσο το δυνατόν η-π ιότερα, αλλά ούτε και η σταλινική εξουσία ή-ταν απόλυτα εδραιωμένη. Καταρχήν, έπρεπε

να παραμερισθούν όλα τα εσωτερικά εμπ όδιαπου λειτουργούσαν ανασταλτικά στην παγίωσητης εξουσίας του Στάλιν. Αργότερα, πάλι, η κα-τάσταση έγινε δυσκολότερη, καθώς την π ερίο-δο 1933-34 η Σοβιετική Ενωση έγινε μέλος τηςΚοινωνίας των Εθνών και δεν ήταν σε θέση, ε-κείνο το διάστημα τουλάχιστον, να διακινδυ-νεύσει ένα πολιτικό έγκλημα στο εξωτερικό.Παρόλα αυτά, η επ ιρροή που ασκούσε ο Τρό-τσκι δημιουργούσε πρόβλημα στο καθεστώςτης χώρας του. Ηταν ανώφελη η δίωξη, ο εκτο-πισμός σε στρατόπ εδα εργασίας ή η εκτέλεσηεκατοντάδων ανθρώπων, όταν ο βασικότερος

ιδεολογικός αντίπαλος του σταλινισμού συνέ-χιζε ανενόχλητος τη δράση του.

Λίγο πριν από την έκρηξη του Β' Παγκοσμί-ου Πολέμου, η Σοβιετική Ενωση έδειχνε να μηνέχει αποφασίσει για τον ρόλο που θα αναλάμ-βανε στην επερχόμενη σύρραξη. Τον Αύγουστοτου 1939 υπ ογράφηκε το περίφημο ΣύμφωνοΡίμπεντροπ-Μολότωφ. Ο Τρότσκι τοπ οθετήθη-κε εξαρχής κατά της συμφωνίας της Σοβιετι-κής Ενωσης με τη φασιστική Γερμανία και κατέ-κρινε τις διπ λωματικές ενέργειες της χώραςτου. Πέντε χρόνια νωρίτερα είχε αναφερθείστις σχεδιαζόμενες γερμανικές ενέργειες και

από τότε είχε ήδη κάνει λόγο για επικείμενη ε-π ίθεση του Χίτλερ ενάντιον της ΕΣΣΔ.

Για τη σταλινική εξουσία η στιγμή δεν θαμπορούσε να είναι η πιο κατάλληλη για να ορ-γανωθεί η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Τρότσκι. Η προσοχή ολόκληρου του κόσμου εί-χε στραφεί στις πολεμικές π ροετοιμασίες,προς τον γερμανικό κίνδυνο που απειλούσετην ευρωπαϊκή ήπειρο και στις παγκόσμιες αλ-λαγές που προοιωνίζονταν. Η ΕΣΣΔ δεν είχε άλ-λη επιλογή από το να συμμετάσχει στον πόλε-μο. Εαν συμμαχούσε με τη Γερμανία, ο Τρότσκικαι το ρεύμα που αυτός είχε δημιουργήσει θα

Ν εανικό πορτραίτο

του Τ ρότσκι.

πο της Τουρκίας. Κατά το διάστημα αυτό ασχο-λήθηκε με την πολεμική εναντίον της αυταρχι-κής εξουσίας του Στάλιν. Με τη διατύπ ωση μίας

σειράς θέσεων ανέπτυξε τις απόψεις του καιπαράλληλα συνέβαλε στη δημιουργία και δια-μόρφωση ενός εσωτερικού αντιπολιτευτικούρεύματος στο πλαίσιο του κομμουνισμού. Στηνουσία, ο Τρότσκι δημιούργησε μια κίνηση (τρο-τσκιστική) που βρήκε απήχηση στα κομμουνι-στικά κόμματα της Ευρώπης.

Απ οτελώντας έναν σημαντικό ιδεολογικόπόλο στη Γηραιά Ηπειρο, εγκαταστάθηκε Το1933 στη Γαλλία, από την οποία αναγκάσθηκε ναφύγει για να καταλήξει λίγο αργότερα στη Νορ-βηγία. Αλλά και εκεί αποδείχθηκε ότι ήταν ανε-π ιθύμητος, καθώς μετά από πιέσεις του σταλι-

νικού καθεστώτος οι Αρχές της χώρας τον απέ-λασαν. Στα τέλη του 1936 ο Τρότσκι κατέφυγεστο Μεξικό, όπου και παρέμεινε έως τον θάνα-το του.

Τ Α Γ Ε Γ Ο Ν Ο Τ Α Π Ο Υ Ο Δ Η Γ Η Σ Α Ν

Σ Τ Η Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΑ

Στα χρόνια που ακολούθησαν την εκδίωξητου Τρότσκι από τη Σοβιετική Ενωση, η προπα-γάνδα της σταλινικής εξουσίας τον κατηγόρη-σε ανοικτά για συμμετοχή σε συνωμοτικές ομά-δες που επιδίωκαν τη δολοφονία του Ιωσήφ

50



Πορτραίτο του Τρότσκι.

αποτελούσαν τον ιδεολογικό αντίποδα αυτήςτης συμμαχίας. Ο δημιουργός του ΚόκκινουΣτρατού θα αναδεικνυόταν σε ηγετική επανα-στατική φυσιογνωμία. Αν πάλι η Σοβιετική Ενω-ση ακολουθούσε απλώς αμυντική τακτική ένα-ντι του Γ' Ράιχ, οι φόβοι του Τρότσκι θα επαλη-θεύονταν. Προτού λάβει τις μεγάλες αποφά-σεις, το σοβιετικό καθεστώς ήθελε να απαλλα-γεί από έναν σημαντικό θεωρητικό του αντίπα-λο.

Η ΠΡΩΤΗ ΑΠΟΠΕΙΡΑ

δολοφον ίας ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΙ

«Κοντεύει τα εξήντα. Είναι μόνος. Νιώθειότι είναι ο τελευταίος πολεμιστής μιας εξολο-θρευμένης λεγεώνας. Με τον τρόπο αυτό, γί-νεται για πολλούς ένα σύμβολο και το ξέρει.Καθήκον του είναι να διατηρήσει ξεκάθαραένα δόγμα... Για όλους αυτούς τους λόγους εί-ναι καταδικασμένος. Οι εκτελέσεις της Μό-σχας, της Σιβηρίας, του Τουρκεστάν, της Ου-κρανίας, οι δολοφονίες της Βαρκελώνης, της

Λωζάνης, του Παρισιού, καταδικάζουν τον εξό-ριστο του Μεξικού. Το ξέρει, το ξέρουμε κι ε-μείς. Από την πρώτη δίκη της Μόσχας, δηλαδήπερισσότερο από τρία χρόνια τώρα, περιμένου-με τους δολοφόνους, είμαστε σίγουροι πως θαέλθουν. Εχουμε νοικιάσει μέσα στο Κογιοκάν(νότιο προάστειο της πόλης του Μεξικού) έναμεγάλο ερειπωμένο σπίτι... Απ' έξω η αστυνο-μία έχει κατασκευάσει, τριάντα μέτρα από τηνείσοδο, ένα τούβλινο σπ ιτάκι, εφοδιασμένο μεμία πολεμίστρα. Πράκτορες αγρυπνούν εκείγια την ασφάλεια μας» (μαρτυρία της ΝαταλίαΣέντοβα).

Η πρώτη απόπειρα κατά της ζωής του Τρό-τσκι πραγματοποιήθηκε τα ξημερώματα της25ης Μαρτίου του 1940. Αγνωστοι εισέβαλανστο σπίτι όπου ζούσε με τη σύζυγο του και μεαλλεπάλληλους πυροβολισμούς επιχείρησαννα τους σκοτώσουν. Η Ναταλία Σέντοβα ανέφε-ρε σχετικά: «Μαύρα μεσάνυκτα με ξύπνησε ά-γριο τουφεκίδι, που ακουγόταν να έρχεται απόκοντά. Ο Λέων Νταβίντοβιτς ξύπ νησε κι αυ-τός... Του είπα στο αφτί: «Ρίχνουν μέσα στο δω-μάτιο». Καταφέραμε να γλιστρήσουμε στο πά-

τωμα. Σφαίρες έπεφταν μέσα στην κρεβατοκά-μαρα, στον κήπο, στο σπίτι... Μια πυρκαγιά άρ-χιζε στο δωμάτια του εγγονού μας Σιέβα... Κα-ταφέραμε να σβήσουμε την εστία. Βρήκαμεδύο μικρούς εμπρηστικούς μηχανισμούς...βόμβες, μάλλον παλαιού τύπου, που δεν είχανεκραγεί. Μία πληγή στο πόδι του Σιέβα αιμορ-ραγούσε. Παραβιάζοντας το δωμάτιο του, έν-στολοι είχαν ορμήσει, ο ένας από αυτούς γύρι-σε για να ρίξει κάτω από το κρεβάτι όπου κρυ-βόταν το παιδί και το τραυμάτισε στο πόδι... Εί-χαν ρίξει πάνω μας 60 σφαίρες, με διασταυρού-μενα πυρά που έρχονταν από τέσσερις διαφο-

0 Τρότσκι την περίοδο

της Οκτωβριανής

Επανάστασης.




Δύο πορτραίτα του Τρότσκι με

χρονική απόσταση αρκετών ετών.

ρετικές κατευθύνσεις».Μετά την επίθεση οι μεξικανικές αστυνομι-

κές Αρχές διεξήγαγαν σχετικές έρευνες χωρίςόμως να καταλήξουν σε κάποιο συμπέρασματον πρώτο καιρό. Αρχικά οι υποψίες είχανστραφεί κατά ενός νεαρού Αμερικανού φύλακατης οικίας του Τρότσκι, του Ρόμπερτ Σέλντον

Χαρτ, ο οποίος είχε εξαφανισθεί. Μερικές ημέ-ρες αργότερα, ωστόσο, το πτώμα του νεαρούΧάρτ βρέθηκε θαμμένο σε κάποιο καταφύγιοτης μεξικανικής υπαίθρου. Η αστυνομία απέ-κλεισε το ενδεχόμενο της αυτοκτονίας και α-πέδωσε τον θάνατο του σε εγκληματική ενέρ-γεια.

Μερικές εβδομάδες αργότερα, οι Αρχέςσυνέλαβαν περίπου 27 άτομα που εμπλέκοντανστην επίθεση στο Κογιοκάν. Από τις ανακρίσειςπροέκυψε ότι εγκέφαλος και επικεφαλής τηςδολοφονικής απόπειρας ήταν ο κομμουνιστήςζωγράφος Νταβίντ Αλφάρο Σικέιρος και ο

γραμματέας του, Αντόνιο Πουχόλ. Σύμφωνα μετις καταθέσεις των συλληφθέντων, οι δύο άν-δρες τούς προμήθευσαν τον οπλισμό, τις α-στυνομικές στολές που φορούσαν οι εισβολείςκαι τα αυτοκίνητα με τα οποία διέφυγαν. Ο ί-διος ο Σικέιρος μεταμφιεσμένος ηγήθηκε τηςεπίθεσης.

Στις αρχές του Οκτωβρίου του 1940, οι Σι-κέιρος και Πουχόλ εντοπίσθηκαν και συνελή-φθησαν από τις Αρχές σε μία συνοικία της με-ξικανικής πολιτείας του Χαλίσκο. Ο Σικέιροςδεν αρνήθηκε τις κατηγορίες. Ωστόσο, υπο-

στήριξε ότι δεν ενεργούσε κατόπιν εντολών.Κατέθεσε ότι δεν ανήκε πλέον στο Κομμουνι-στικό Κόμμα, αλλά εξακολοθούσε να διατηρείκαλές επαφές με αυτό. Ανέλαβε την ευθύνητης επιχείρησης, όμως υποστήριξε ότι είχε δώ-

σει ο ίδιος εντολή στους εισβολείς να μη σκο-τώσουν τον Τρότσκι παρά μόνο να πυροβολή-σουν για εκφοβισμό. Παράλληλα, υπ οστήριξεότι σκοπός της δολοφονικής απόπειρας ήταννα κατασχεθούν χαρτιά και χειρόγραφα τουΡώσου διανοητή. Από τις έρευνες τις οποίεςπραγματοποίησαν σι αστυνομικές Αρχές τουΜεξικού στο σπ ίτι του Τρότσκι μετά την επίθε-ση, διαπιστώθηκε ότι το γραφείο του είχε πα-ραμείνει απείραχτο.

Τον Απρίλιο του 1941ο Σικέιρος αφέθηκε ε-λεύθερος με εγγύηση και έφυγε με τη γυναίκατου για την Κούβα και από εκεί για τη Χιλή. Το

1944 επέστρεψε και πάλι στο Μεξικό. Μία μερί-δα του Τύπου ζήτησε το άνοιγμα της υπόθεσηςκαι την εκ νέου διερεύνησή της. Ωστόσο, όπωςαποδείχθηκε, ο φάκελλός της είχε εξαφανι-σθεί. Είναι γεγονός ότι από όλους όσους κατη-γορήθηκαν για την πρώτη απόπειρα κατά τηςζωής του Τρότσκι, κανείς δεν καταδικάσθηκε,αφού στην ουσία η υπόθεση παρέμεινε εκκρε-μής·

Μερικά χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του1957, ο Σικέιρος δήλωσε τα εξής σε μια συνέ-ντευξη που έδωσε: «Δεν αποποιήθηκα και δενθα αποποιηθώ ποτέ την ευθύνη που με βαρύνει

σε αυτήν την υπόθεση, επιβεβαιώνοντας πάνταότι ενήργησα με δική μου πρωτοβουλία. Οφεί-λω να σημειώσω ότι θεωρώ τη συμμετοχή μουως μία από τις μεγαλύτερες τιμές που δέχθηκαστη ζωή μου».


Τον Αύγουστο του 1940 οι φόβοι του περι-βάλλοντος του Τρότσκι επαληθεύθηκαν. Ηδητον Οκτώβριο του 1939 ένας άνδρας καναδικήςκαταγωγής (όπως τουλάχιστον πιστοποιούσετο διαβατήριο του) με το όνομα Τζάκσον Μορ-

νάρ είχε κατορθώσει να παρεισφρήσει στο πε-ριβάλλον του Τρότσκι. Ο Μορνάρ, το πραγματι-κό όνομα του οποίου ήταν Ραμόν Μερκαντέρ,είχε γεννηθεί το 1914 στη Βαρκελώνη τηςΙσπανίας. Κατά τη δεκαετία του 1930 προσέγγι-σε και τελικώς έγινε μέλος κομμουνιστικών καιαριστερών οργανώσεων της Ισπανίας. Για τηδράση του αυτή φυλακίστηκε για μικρό χρονι-κό διάστημα και αφέθηκε ελεύθερος το 1936.Η μητέρα του Μερκαντέρ (Eustacia MariaCaridad del Rio Hernandez) εργαζόταν ήδη γιατις μυστικές υπηρεσίες του σοβιετικού κρά-

52



τους. Με την έναρξη του Ισπανικού ΕμφυλίουΠολέμου, ο Μερκαντέρ πραγματοποίησε μίασειρά ταξιδιών στη Μόσχα και σε σύντομο χρο-νικό διάστημα στρατολογήθηκε και ο ίδιος καιεκπαιδεύθηκε στις μεθόδους του σαμποτάζ,

του ανταρτοπολέμου και στην πραγματοποίη-ση δολοφονικών ενεργειών. Τον Μάιο του 1940, όταν έγινε η πρώτη από-

πειρα δολοφονίας εναντίον του Τρότσκι, οΜερκαντέρ είχε φροντίσει να έλθει σε επαφήμε ανθρώπους που τον γνώριζαν. Κατόρθωσενα αναπ τύξει σχέσεις με μία δεσποινίδα που ε-κτελούσε χρέη γραμματέως του Ρώσου θεωρη-τικού. Ορισμένοι συνεργάτες του Τρότσκι ισχυ-ρίσθηκαν ότι στην πρώτη απόπειρα ήταν ανα-μεμειγμένη και η μητέρα του Μερκαντέρ. Ο τε-λευταίος συστήθηκε ως Τζάκσον ή Ζακ Μορ-νάρ, γόνος διπλωματικής και οικονομικά ευκα-

τάστατης οικογένειας του Βελγίου πουδιαβιούσε στο Μεξικό και ασχολείτο πε-ριστασιακά με το εμπόριο. Προκει-μένου να προσελκύσει το ενδια-φέρον του Τρότσκι, ο Μερκα-ντέρ, σύμφωνα με τη μαρτυ-ρία της Ναταλία Σέντοβα, εί-χε προτείνει στον σύζυγοτης, γνωρίζοντας τις οικο-νομικές δυσκολίες που α-ντιμετώπιζε, να του προ-σφέρει σημαντικές οικονομι-κές υπ ηρεσίες μέσω των ε-μπορικών του δραστηριοτήτων. Ωστόσο, ο Τρότσκι παρέμει-νε αδιάφορος και, καθώς γνώριζεελάχιστα για τον Ζακ Μορνάρ,είχε ζητήσει από τη Ναταλία νατον απ ομακρύνει σταδιακά απότο περιβάλλον του.

Με την πρόφαση ότι ήθελενα του υπ οβάλει το προσχέδιοενός άρθρου, ο Μερκαντέρ πέτυχε να γίνει καιπάλι δεκτός από τον Τρότσκι. «Ο Λέων Νταβί-ντοβιτς ένιωθε δυσφορία... δεν είχε καμιά όρε-ξη να τον δεχθεί. Ωστόσο, έχοντας γνωρίσει

τόσο πολλούς ανθρώπους στη ζωή του δεν ή-ταν καθόλου δύσπιστος απέναντι τους... Αι-σθανόταν για τον μέσο άνθρωπο, τον άγνωστο,εμπιστοσύνη...», ανέφερε η Ναταλία Σέντοβα.Συνεχίζοντας τη διήγησή της σχετικά με την η-μέρα της δολοφονίας είπε: «Διέκρινα τον Λέο-ντα Νταβίντοβιτς στην άλλη μεριά του κήπου...Ενας επισκέπτης ήταν μαζί του... ήταν ο Τζάκ-σον Μορνάρ... Συνόδευσα τους δύο άνδρες μέ-χρι την πόρτα του γραφείου. Πέρασαν τρία-τέσσερα λεπτά. Ακούσθηκε μία τρομερή κραυ-γή. Ο Λέων Νταβίντοβιτς εμφανίσθηκε, στηριγ-

μένος στο κούφωμα της πόρτας με αιμοφυρτοπρόσωπο... «Δεν πρέπει να τον σκοτώσουν (γιατον Μερκαντέρ), πρέπει να μιλήσει»... μουρ-μούρισε χαμηλόφωνα (ο Τρότσκι)... (Συνεργά-τες του Τρότσκι) είχαν ακινητοποιήσει τον δο-

λοφόνο που φώναζε: «Με ανάγκασαν να κτυπή-σω... Κρατούν τη μητέρα μου...» Ο δολοφόνος(...) τού είχε καταφέρει ένα χτύπημα με μίασκαπάνη που έκρυβε κάτω από την καμπαρντί-να του».

Ο Τρότσκι μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, ό-που και άφησε την τελευταία του πνοή μία ημέ-ρα αργότερα, στις 21 Αυγούστου του 1940. ΟΜερκαντέρ συνελήφθη αλλά αρνήθηκε να πειτο παραμικρό. Παρόλα αυτά, καταδικάσθηκεσε 20 χρόνια φυλάκιση. Οι δικαστικές Αρχέςτου Μεξικού θεώρησαν ότι επρόκειτο για προ-μελετημένη ενέργεια και οδηγήθηκαν στο συ-

μπέρασμα ότι ο κατάδικος διέπραξε το έγκλη-μα περισσότερο για να προσκομίσειπροσωπικά οφέλη και λιγότερο για

ιδεολογικούς λόγους. Ο ίδιοςδεν δίστασε να αναφερθεί

στον Στάλιν με κολακευτικάλόγια σε συνεντεύξεις πουέδωσε, ενώ ιδιαίτερη εντύ-πωση προκάλεσε το γεγο-νός ότι αποδείχθηκε ότιδιέθετε οικονομικά κεφά-λαια των οποίων την π ροέ-

λευση δεν δικαιολόγησε πο-

τέ. Η πραγματική ταυτότητάτου καθώς και οι σχέσεις του μετις μυστικές σοβιετικές υπηρεσίες

δεν αποκαλύφθηκαν παράαρκετά χρόνια αργότερα, το1953. Ο Μερκαντέρ αποφυλα-κίσθηκε στις 6 Μαΐου του1960 και κατέφυγε στην Κού-βα. Λίγο αργότερα επέστρεψε

στη Σοβιετική Ενωση και τιμήθηκε για τον φό-νο του Τρότσκι με το μετάλλιο του «Ηρωα τηςΣοβιετικής Ενωσης». Μετά τον θάνατο του το1978, ετάφη στο κοιμητήριο του Κούντσεβο μετο όνομα Ραμόν Ιβάνοβιτς Λόπεζ και παράλλη-λα απέκτησε τον δικό του «χώρο τιμής» στομουσείο της Κα Γκε Μπε στη Μόσχα.

Η δολοφονία του Λέοντα Τρότσκι χαρακτη-ρίσθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα πολιτικάεγκλήματα του σταλινικού καθεστώτος. Γιαπολλά χρόνια αυτός ο ηγέτης της Οκτωβρια-νής Επανάστασης ήταν πρόσωπο ανεπιθύμητογια τη σοβιετική εξουσία. Ακόμη και μετά τηνκατάρρευση του σοβιετικού κομμουνιστικούκαθεστώτος ήταν εμφανής η απροθυμία γιατην ανάδειξη της προσφοράς του.

Εικόνα του Λέοντα Τρότσκι.




Ο Παντιτ Νεχρου με τα

παιδιά του. Αριστερά

στην εικόνα είναι η

κόρη του Ιντφα.


της Ίντιρα Γκάντι54



Η Ιντιρα Γκάντι

σε νεαρή ηλικία

με τον πατέρα της,

Γ. Νεχρού (1937).

Η Ιντιρα Γκάντι με

τους δύο γιούς της,

σε νεαρή ηλικία.

υμάσαι πόσο σε είχε μαγέψει η ιστορία της Ιωάννας της

Λοραίνης και ήθελες να γίνεις σαν κι αυτήν; Θα σου ζη-τήσω να υποβάλλεις τον εαυτό σου σε μια μικρή δοκιμασία κάθε φο-ρά που θα αμφιβάλλεις για κάτι. Να μην κάνεις ποτέ τίποτα στα κρυ-φά ή να μην κάνεις ποτέ κάτι που θες να κρύψεις. Η ανάγκη να κρύ-ψεις κάτι δηλώνει ότι φοβάσαι και ο φόβος είναι πάντα κακός σύμ-βουλος. Να είσαι γενναία και όλα τα υπόλοιπα θα έλθουν» (από γράμ-μα του Γ Νεχρού στην κόρη του Ιντιρα Γκάντι).

Η Ιντιρα Γκάντι υπήρξε μία από τις σημαντικότερες πολιτικές φυ-σιογνωμίες του μεταπολεμικού κόσμου. Το 1966 εκλέχθηκε πρωθυ-πουργός της Ινδίας σε ηλικία 49 ετών και ήταν η πρώτη γυναίκα στηνχώρα που ανέλαβε το αξίωμα αυτό. Στόχος της εξωτερικής της πολιτι-κής ήταν η ανάδειξη του ρόλου της πατρίδας της στη διεθνή πολιτικήσκηνή. Για τον λόγο αυτό έλαβε ενεργό μέρος στο Κίνημα των Αδε-

σμεύτων. Στο εσωτερικό της Ινδίας, το όνομά της συνδέθηκε με τη λε-γόμενη «πράσινη επανάσταση», που αποσκοπούσε στην αύξηση τηςπαραγωγής δημητριακών προκειμένου να καταπολεμηθεί η πείνα πουμάστιζε τον πληθυσμό της χώρας. Παράλληλα, η Γκάντι ακολούθησεαυστηρή πολιτική με σκοπό τον έλεγχο των γεννήσεων και την αντι-μετώπιση του αναλφαβητισμού, ενώ κατέβαλε προσπάθεια για την οι-κονομική ανάκαμψη της αχανούς Ινδίας με μία σειρά κρατικοποιήσε-ων των τραπεζών.

Η Ιντιρα Γκάντι κατηγορήθηκε για αυταρχισμό στον τρόπο άσκη-σης των καθηκόντων της. Το 1971, η αντιπολίτευση την κατηγόρησεγια νοθεία στα αποτελέσματα των εκλογών που διεξήχθησαν το ίδιοέτος και της εξασφάλισαν για μία ακόμη φορά τη νίκη. Η περίοδος πουακολούθησε χαρακτηρίσθηκε από ένταση και ταραχές μεταξύ των υ-

ποστηρικτών και των αντιπάλων της, έως ότου το Ανώτατο Δικαστήριο




των ιδεών του Μαχάτμα Γκάντι. Η ίδια στην αυ-τοβιογραφία της με τίτλο «Η δική μου αλήθεια»,ανέφερε: «Ο Γκάντι αποτελεί αναπόσπαστο κομ-μάτι των παιδικών μου χρόνων. Οταν ήμουν παι-δί, δεν τον έβλεπα ως μεγάλο ηγέτη αλλά ως ένα

μέλος της οικογένειάς μου στον οποίο μπορού-σα να εκμυστηρευθώ όλα τα προβλήματα και τιςέγνοιες μου. Με άκουγε με σοβαρότητα και με α-ντιμετώπιζε πάντα ως ενήλικη».

Ο Μαχάτμα Γκάντι συνδέθηκε στενά με τηνοικογένεια Νεχρού από τα πρώτα χρόνια του α-γώνα για την ανεξαρτησία της Ινδίας. Ο Γιαβα-χαρλάλ Νεχρού εγκατέλειψε τη δικηγορία καικυρίως την άνετη ζωή που του εξασφάλιζε η οι-κονομική του κατάσταση και ακολούθησε τόσο οίδιος όσο και η οικογένεια του την ασκητική ζωήτου Μαχάτμα. Μερικά χρόνια αργότερα η αδελ-φή του Νεχρού είπε: «Ο Γκάντι ήλθε, είδε και κυ-

ρίευσε. Ο αδελφός μου παρομοίαζε την είσοδοτου Γκάντι στην πολιτική με απαλό αεράκι. Τοσχόλιο αυτό μού φαίνεται αστείο, γιατί στην οι-κογένειά μας ο Γκάντι εισέβαλε σαν τυφώνας».

Ο Μαχάτμα Γκάντι υπήρξε ο εισηγητής τουδόγματος της «μη βίας» στον αγώνα για την κα-τάκτηση της ινδικής ανεξαρτησίας. Ο ίδιος μεμια σειρά ειρηνικών ενεργειών, απεργιών πείναςκαι παθητικής αντίστασης κατόρθωσε να αφυ-πνίσει την ινδική κοινωνία και να αναγκάσει τηβρετανική αποικιακή διοίκηση να εξετάσει πολύσοβαρά το ζήτημα της ανεξαρτησίας της Ινδίας.Ωστόσο, οι Βρετανοί, παρότι διαπίστωναν ότι η

διατήρηση της κυριαρχίας τους στην περιοχή ή-ταν οικονομικά και στρατιωτικά ασύμφορη, ακο-λούθησαν μια αντιδραστική πολιτική που έθεσετις βάσεις για μελλοντικές συγκρούσεις και προ-βλήματα.

Στα τέλη του Β' Παγκοσμίου πολέμου φρό-ντισαν να ενισχύσουν τη μουσουλμανική κοινό-τητα της Ινδίας, υποκινώντας και υποδαυλίζο-ντας τις πρώτες σοβαρές διενέξεις ανάμεσαστους Ινδουιστές και τους Μουσουλμάνους.Ετσι, όταν το 1945 ξεκίνησαν οι συνομιλίες και οιδιαπραγματεύσεις που θα καθόριζαν το μέλλοντης χώρας, η αποικιακή διοίκηση χρησιμοποίησε

τις συγκρούσεις ανάμεσα στις θρησκευτικέςκοινότητες και πρότεινε τη διχοτόμηση τηςΙνδίας με τη δημιουργία δύο κρατών, ενός ινδου-ιστικού και ενός μουσουλμανικού.

Ο Μαχάτμα Γκάντι αντιστάθηκε στην πρότα-ση αυτή αλλά η τεταμένη ατμόσφαιρα που επι-κρατούσε είχε ως αποτέλεσμα την έκρηξη μιαςσειράς εχθροπραξιών ανάμεσα στις αντιμαχόμε-νες πλευρές. Ο απολογισμός υπήρξε τραγικός:κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων σκοτώθηκαν7.000.000 άτομα. Παρά τους αγώνες του ο Γκάντιδεν κατάφερε να αποτρέψει τον διαμελισμό τηςπατρίδας του. Το 1947 η Ινδία κέρδισε την ανε-

Προεκλογική

αφίσα της

Ιντιρα Γκάντι

από τις

εκλογές του

1967.

της χώρας την έκρινε ένοχη, επιβεβαιώνονταςτους ισχυρισμούς της αντιπολίτευσης. Ωστόσο,η Γκάντι αρνήθηκε να παραιτηθεί και κήρυξε τηνΙνδία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Παράλ-ληλα προέβη σε συλλήψεις πολιτικών αντιπάλων

της, απαγόρευσε τη λειτουργία 26 κομμάτων, ε-πέβαλε λογοκρισία στον Τύπο, κατέστειλε δεκά-δες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και απεργίες και

Λίγες εβδομάδες

πριν από τον

θάνατο της, η Ινδή

πρωθυπουργόςακούει τις

διαμαρτυρίες ενός

Σιχ κατά τη

διάρκεια της

καθημερινής της

επαφής με πολίτες

της Ινδίας.

ανέστειλε συνταγματικές διατάξεις που αφο-ρούσαν τις ατομικές ελευθερίες. Οταν το 1977διενεργήθηκαν εκ νέου εκλογές, το Κόμμα του

Κογκρέσου, του οποίου ηγείτο, υπέστη βαριά ήτ-τα, ενώ η ίδια η Γκάντι απέτυχε να εκλεγεί βου-λευτής.

Ο ΜΑΧΑΤΜΑ ΓΚΑΝΤΙ ΚΑΙ

01 ΔΙΑ ΜΑΧΕΣ ΙΝΔΟΥΙΣΤΩΝ-

ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ

Η Ιντιρα Γκάντι, κόρη του Γιαβαχαρλάλ Νε-χρού, ο οποίος ήταν επιφανής αγωνιστής για τηνανεξαρτησία της Ινδίας, δέχθηκε από τα παιδικάτης χρόνια την επιρροή της προσωπικότητας και

56



Η ΙΝΤΙΡΑ ΓΚΑΝΤΙ ΠΑ ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ

ΑΠΟΠΕΙΡΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ

ξαρτησία της. Παράλληλα, όμως, η βρετανικήπολιτική οδήγησε και στη δημιουργία του μου-σουλμανικού Πακιστάν (Δυτικού και Ανατολι-κού). Το γεγονός αυτό σηματοδότησε επανάλη-ψη των μαζικών αλληλοσκοτωμών. Αξίζει να ανα-

φερθεί ότι το Δυτικό Πακιστάν περιλάμβανε τμή-ματα της ινδικής περιοχής του Παντζάμπ, όπουμερικές δεκαετίες αργότερα εκδηλώθηκε το αυ-τονομιστικό κίνημα κατά της Ιντιρα Γκάντι.

Η έχθρα ανάμεσα στους αλλόθρησκους πλη-θυσμούς της Ινδίας και του Πακιστάν εκδηλώθη-κε σύντομα. Χιλιάδες Ινδουιστές κατέφυγαν απότο Πακιστάν στους προσφυγικούς καταυλισμούςτης Ινδίας και αντίστροφα. Η Ιντιρα Γκάντι, υπότην παρότρυνση του Μαχάτμα Γκάντι, παρείχετις υπηρεσίες της καθημερινά σε μια προσπά-θεια αντιμετώπισης των άθλιων συνθηκών δια-βίωσης. Παράλληλα, ο Μαχάτμα Γκάντι συνέχισε

τις πορείες και τις νηστείες του με σκοπό την ει-ρήνευση. Τον Ιανουάριο του 1948 άρχισε την τε-λευταία του απεργία πείνας διακηρύσσονταςτην ανάγκη επίτευξης συμφιλίωσης και εθνικήςενότητας. Η αντιπαλότητα τόσων χρόνων, όμως,ο θρησκευτικός φανατισμός και η δυσπ ιστία α-νάμεσα στις δύο κοινότητες αποδείχθηκαν ισχυ-ρότερα πάθη. Ετσι, στις 30 Ιανουαρίου 1948 έναςφανατικός Ινδουιστής δολοφόνησε τον πρωτερ-γάτη της ινδικής ανεξαρτησίας.

Οσο ζούσε, ο Γκάντι δεν αποδέχθηκε ποτέτη θεωρία που πρέσβευε ότι οι Μουσουλμάνοισυμπατριώτες του έπρεπε να ζουν χωριστά από

τους υπόλοιπους. Παρά τις προσπάθειές του, οιπροσωπικές πολιτικές φιλοδοξίες ορισμένων σεσυνδυασμό με τη συστηματική βρετανική πολιτι-κή της διαίρεσης και της πυροδότησης της έ-χθρας μεταξύ των δύο κοινοτήτων, δημιούργη-σαν αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στους Ινδουι-στές και τους Μουσουλμάνους. Ταυτόχρονα, δη-μιούργησαν τις προϋποθέσεις που οδήγησαν τό-σο στη δολοφονία του κήρυκα της «μη βίας»,Μαχάτμα Γκάντι, όσο και της Ιντιρα Γκάντι, κατάτη δεκαετία του 1980.

Η ΕΠΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΓΚΑΝΤΙ

ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ (1977)

Τον Μάιο του 1977, η Ιντιρα Γκάντι σχημάτισεένα νέο κόμμα με την ονομασία «Κογκρέσο I»,από το αρχικό του ονόματος της. Λίγο καιρό αρ-γότερα, συμμετείχε στις τοπ ικές εκλογές των ιν-δικών πολιτειών που διεξήχθησαν τον Φεβρουά-ριο του 1978 και κατάφερε να επανεκλεγεί στοκοινοβούλιο.

Στις εθνικές εκλογές του Ιανουαρίου του1984, η Ιντιρα Γκάντι κέρδισε με άνετη πλειοψη-φία και επανήλθε στην πρωθυπουργία για τέταρ-τη φορά, σε ηλικία 62 ετών. Κατά τη διάρκεια της

<Άν πεθάνω βίαια, όπως φοβούνται μερικοί και σχεδιάζουν κάποιοι άλλοι,

ξέρω ότι η βία θα βρίσκεται στις σκέψεις και στην πράξη του δολοφόνου και

όχι στον θάνατο μου, γιατί κανένα μίσος, όσο σκοτεινό κι αν είναι, δεν μπορεί να σκιάσει το μέγεθος της αγάπης μου για τον λαό και τη χώρα μου. Δεν

υπάρχει δύναμη ικανή να με αποτρέψει από τον σκοπό και την προσπάθεια να

οδηγήσω τη χώρα μπροστά».

διακυβέρνησής της, τέθηκε αντιμέτωπη με τιςαποσχιστικές διαθέσεις πολλών ινδικών πολιτει-ών. Προκειμένου να αποτρέψει τον διαμελισμότης χώρας της, υιοθέτησε σκληρή π ολιτική.

Την άνοιξη του 1984 στην περιοχή του Πα-ντζάμπ προκλήθηκαν ταραχές από τη θρησκευ-τική κοινότητα των Σιχ. Με αρχηγό τον ΤζαρναϊλΣινχ Μπιντρανγουάλ, οι Σιχ είχαν ως κύριο αίτη-

μα τη δημιουργία αυτόνομου κράτους. Κήρυξανπόλεμο στην κυβέρνηση και κατέλαβαν τον ιε-ρότερο τόπο λατρείας των Σιχ, το Χρυσό Τέμε-νος στο Αμριτσάρ. Αξίζει να σημειωθεί ότι τόποςκαταγωγής της θρησκείας των Σιχ ήταν το Πακι-στάν, του οποίου η ανεξαρτητοποίηση είχε προ-καλέσει ταραχές και αντιπαλότητες κατά το πα-ρελθόν. Εξάλλου, το 1971 η Ιντιρα Γκάντι είχε α-ντιμετωπίσει με επιτυχία τις επιθέσεις του Πακι-στανικού Στρατού, ενώ παράλληλα είχε καταφέ-ρει να εμπλακεί στον εμφύλιο πόλεμο ανάμεσαστο Δυτικό και το Ανατολικό Πακιστάν, εξασφαλί-ζοντας την ανεξαρτησία του δεύτερου και συμ-

βάλλοντας στην ίδρυση του κράτους του Μπα-γκλαντές.

Στην περίπτωση των Σιχ, η Γκάντι έδειξεδιαλλακτικότητα. Οι διαπραγματεύσεις, όμως,που ακολούθησαν οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο. Το 1971 η , ντφα Γκόντ ι

Στις 6 Ιουνίου 1984, η Ινδή πρωθυπουργός απο- ορκίσθηκε πάλι

φάσισε την αποστολή στρατιωτών με σκοπό την πρωθυπουργός.




καταστολή της εξέγερσης του Μπ ιντρανγουάλ.

Η επ ιχείρηση έλαβε από την κυβέρνηση την ονο-

μασία «Blue Star». Στις μάχες που ακολούθησαν

σκοτώθηκαν π ερισσότεροι από 1.000 Σιχ, ενώ ο

απολογισμός για τον ινδικό στρατό ανήλθε σε

300 νεκρούς. Το Χρυσό Τέμενος των Σιχ κατα-

στράφηκε. Η Ιντιρα εξασφάλισε τη νίκη, αλλά πα-

ράλληλα απέκτησε εχθρούς ορκισμένους για εκ-

δίκηση.


Μετά το πέρας της επ ιχείρησης «Blue Star» η

Γκάντι δεχόταν απ ειλές κατά της ζωής της. Για

τον λόγο αυτό κυκλοφορούσε π άντοτε με αλεξί-

σφαιρο γιλέκο. Το πρωινό της 31ης Οκτωβρίου,

όμως, έφυγε από το σπ ίτι της χωρίς αυτό. Βγαί-

νοντας από την πόρτα του κήπ ου δέχθηκε επί-

θεση από δύο Σιχ σωματοφύλακες της, τον Μπε-

ντ Σινγκ και τον Σατγουάν Σινγκ που την π υρο-

βόλησαν. Οι δολοφόνοι συνελήφθησαν αμέσως.

Η Γκάντι μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου α-

πλώς διαπ ιστώθηκε ο θάνατος της.

Το ίδιο βράδυ ορκίσθηκε π ρόεδρος του Κόμ-

ματος του Κονγκρέσου I και πρωθυπ ουργός ο

γιος της Ρατζίβ. Στο μεταξύ, στους δρόμους του

Νέου Δελχί ξέσπασαν ταραχές. Δεκάδες Ινδουι-

στές επ ιτέθηκαν σε Σιχ. Κατά τη διάρκεια αυτών

επεισοδίων σκοτώθηκαν 2.500 άνθρωπ οι. Η σο-

ρός της Ιντιρα Γκάντι μεταφέρθηκε και αποτε-

φρώθηκε στις όχθες του π οταμού Τζούμνα στο

Δελχί.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η Ιντιρα Γκάντι ακολούθησε σε μεγάλο βαθ-

μό το ιδεώδες των πολιτικών προκατόχων της, υ-

π οστηρίζοντας σε διεθνές επίπεδο θέσεις που

απέβλεπαν στην παγκόσμια ύφεση, τον αφοπλι-

σμό και την ειρήνη. Ο στόχος της, να αναδειχθεί

η σπ ουδαιότητα του ρόλου της Ινδίας στο ψυ-

χροπ ολεμικό πεδίο του μεταπολεμικού κόσμου,

επ ιτεύχθηκε εν π ολλοίς κυρίως χάρη στην προ-

σωπικότητά της.

Στο εσωτερικό της χώρας, όμως, η πολιτική

της δίχασε την κοινή γνώμη εξαιτίας της σκλη-

ρότητας που επέδειξε σε ορισμένες περιόδους,

όπως κατά τη διετία 1975-77, οπότε η Ινδία βρέ-

θηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η ανάμει-

ξη του μικρότερου γιου της Σαντζάι στην π ολιτι-

κή π ροκάλεσε αρκετές αντιδράσεις και πολλοί

την κατηγόρησαν ότι η κατά διαστήματα παράλ-

ληλη υιοθέτηση εκ μέρους της απ ολυταρχικών

τάσεων ως προς την εσωτερική της πολιτική ο-

δηγούσε στην αντικατάσταση της δημοκρατικής

διακυβέρνησης της χώρας από την εγκαθίδρυση

στην εξουσία της δυναστείας των Γκάντι. Η άπο-

ψη αυτή, παρά την υπερβολή που περιείχε, απο-

58

Στιγμιότυπο από την προεκλογική εκστρατεία της Ιντιρα Γκάντι το

1977-78.

Η μεταφορά της σορού της Ιντιρα Γκάντι τον Νοέμβριο του 1964.

Το μνημείο της Ιντιρα Γκάντι.



(Αριστερά) Η Ιντιρα

Γκάντι με τον

δευτερότοκο γιο της

Σαντζάι (Ιανουάριος

1980), στον οποίο είχε

ιδιαίτερη αδυναμία.(Κάτω) Η Ιντιρα Γκάντι

κατά τη διάρκεια

επίσημης εκδήλωσης.

κάλυπτε τη δυσαρέσκεια για πολλές επ ιλογές

της Ινδής πρωθυπουργού αλλά και την ανάγκη

της χώρας να «γυρίσει σελίδα». Ο θάνατος του

Σαντζάι το 1980 σε αεροπ ορικό δυστύχημα άλλα-

ξε τη ροή των εξελίξεων.

Κατά τα τελευταία χρόνια της πρωθυπ ουρ-

γίας της, η Ιντιρα Γκάντι απ ομακρύνθηκε αρκετά

από τον κόσμο. Περιόρισε τις π εριοδείες της

στις ινδικές επαρχίες, γεγονός που π ροκάλεσεαντιδράσεις και ενίσχυσε τις αυτονομιστικές τά-

σεις ορισμένων περιοχών. Μετά τον θάνατο της,

στην προεδρία του Κόμματος του Κογκρέσου I,

αλλά και στην πρωθυπ ουργία, αναδείχθηκε ο

πρωτότοκος γιος της Ρατζί6, ο οποίος δολοφο-

νήθηκε επτά χρόνια αργότερα, το 1991 κατά τη

διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας.

Σε κάθε π ερίπτωση, πάντως, η Ιντιρα Γκάντι

συνέδεσε το όνομά της με την προσπάθεια της

Ινδίας να απ οτελέσει μία σεβαστή και υπ ολογίσι-

μη δύναμη στον π αγκόσμιο χάρτη και, παρά τα

προβλήματα και τις αντιξοότητες, ακολούθησε

πολιτική εκσυγχρονισμού τόσο στον τομέα ελέγ-χου των γεννήσεων στη χώρα της όσο και στα ζη-

τήματα της αντιμετώπ ισης της φτώχειας, της

βελτίωσης των μεθόδων καλλιέργειας και της

κάλυψης των επισιτιστικών αναγκών του πληθυ-

σμού. Στην τελευταία της ομιλία, μία ημέρα πριν

από τη δολοφονία της, κατέληγε με τα εξής: «Θα

συνεχίσω να υπηρετώ την πατρίδα μέχρι την τε-

λευταία μου πνοή και, όταν πεθάνω, κάθε σταγό-

να του αίματος μου θα αναζωογονεί και θα ενδυ-

ναμώνει την Ινδία».





ίου Τζων Κέννεντυ

Τον Νοέμβριο του 1952

ο Τζων Κέννεντυ ορκίσθηκε

γερουσιαστής.

· ζ{ j— % ς γίνει γνωστό παντού, σε φίλους και ε-ν

' j L J L χθρούς, πως η δάδα έχει π εράσει σε μια

καινούργια γενιά Αμερικανών, υπ ερήφανων για την κλη-

ρονομιά μας και απρόθυμων να σταθούν άπραγοι μάρτυ-

ρες ή να επιτρέψουν την αργή ανατροπή εκείνων των αν-

θρώπινων δικαιωμάτων με τα οποία αυτό το έθνος ήταν

π άντοτε δεσμευμένο,.,.Ας το μάθουν όλα τα έθνη, είτε

επ ιθυμούν το καλό μας είτε το κακό μας, ότι θα π ληρώ-

σουμε κάθε τίμημα, θα αντέξουμε κάθε 6άρος, θα υπο-

στούμε κάθε δυσκολία, θα υπ οστηρίξουμε κάθε φίλο και

θα αντισταθούμε σε κάθε εχθρό για να εξασφαλίσουμε

την ελευθερία. (...) φέρνουμε την ενέργεια, την πίστη και

την αφοσίωση που θα φωτίσει τη χώρα μας... Ετσι λοιπόν,

συμπ ατριώτες Αμερικανοί, μη ρωτάτε τι θα κάνει η χώρα

σας για εσάς. Ρωτήστε τι μπορείτε να κάνετε εσείς για τη

χώρα σας» (20 Ιανουαρίου 1960).

Ο Τζων φιτζέραλντ Κέννεντυ ανήλθε στο ανώτατο α-

ξίωμα των ΗΠΑ τον Ιανουάριο του 1961, νικώντας τον Ρε-

πουμπ λικάνο αντίπαλο του Ρ ίτσαρντ Νίξον με διαφορά

λίγων ψήφων. Ο Κέννεντυ υπήρξε ο νεώτερος πρόεδρος

των ΗΠΑ, καθώς ανέλαβε προεδρικά καθήκοντα μόλις

σε ηλικία 43 ετών, φέρνοντας στο προσκήνιο της πολιτι-

κής ζωής της χώρας του τα αιτήματα και τις νέες ιδέες τη

γενιάς του.

Τον Σεπτέμβριο του

1953 ο Κέννεντυ

νυμφεύθηκε τη

Ζακλίν Μπουβιέ στο

Νιούπορτ του

Ρόουντ Αϊλαντ.

60



Ο Τζων Κέννεντυ άνοιξε έναν νέο δρόμο στα

ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, εγκαινιάζοντας

μια διαλλακτικότερη π ολιτική προς τον μεγάλο

αντίπαλο των Αμερικανών κατά τη διάρκεια του

Ψυχρού Πολέμου, την ΕΣΣΔ. Παράλληλα, υιοθέ-

τησε το δόγμα της «ελαστικής αντίδρασης», Βά-

σει του οποίου άλλοτε επιδείκνυε ήπια στάση και

άλλοτε σκλήραινε την τακτική του απ έναντι στη

Σοβιετική Ενωση. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο έλαβε

μία σειρά αποφάσεων που προκάλεσαν δυσφο-

ρία σε ορισμένους κύκλους του π ολιτικού και

στρατιωτικού κατεστημένου. Παρά το γεγονός

ότι ο Κέννεντυ οδηγήθηκε πολύ κοντά στη σύ-

γκρουση με την ΕΣΣΔ, ενδιαφέρθηκε για την εν-

δυνάμωση των σχέσεων ΗΠΑ-Δυτικής Ευρώπης

και υπ οστήριξε την ισχυροπ οίηση των συμμάχων

των ΗΠΑ έναντι του Ανατολικού Μπ λοκ. Επ ιπλέ-

ον, εγκαινίασε τις αμερικανικές παρεμβάσεις

στη νοτιοανατολική Ασία, αποβλέπ οντας στην α-

ποτροπή της σοβιετικής διείσδυσης στην περιο-

χή αυτή.

Ωστόσο, ο Τζων Κέννεντυ θεωρήθηκε από

τους επ ικριτές του ως συγκαταβατικός και υπο-

χωρητικός έναντι των ψυχροπ ολεμικών αντιπά-

λων του. Του επέρριψαν την ευθύνη για την α-

ποτυχία της απόπειρας Κουβανών αντικαθεστω-

τικών να ανατρέψουν τον Φιντέλ Κάστρο, μια ε-

πιχείρησης που οργανώθηκε επί των ημερών του

Ο Τζων Κέννεντυ στο

Οβάλ γραφείο του

Λευκού Οίκου με τον

γιο του Τζων.

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ Ι4



Ο Τζων Κέννεντυ με τη

Τζάκυ στη Νέα Υόρκη,

κατά τη διάρκεια της

προεκλογικής

εκστρατείας για την

αμερικανική προεδρία

(Οκτώβριος 1960).

π ροέδρου Αϊζενχάουερ και την οποία, σύμφωνα

με ορισμένους, ο Κέννεντυ δεν υπ οστήριξε έν-

θερμα. Ο ίδιος ο Κέννεντυ, πάντως, θεωρούσε υ-

πεύθυνο για την αποτυχία της επιχείρησης των

αντικαθεστωτικών στον Κόλπο των Χοίρων τον

αρχηγό της CIA, γεγονός που σηματοδότησε την

έναρξη μιας π εριόδου καχυπ οψίας και ψυχρότη-

τας ανάμεσα στον Λευκό Οίκο και τη συγκεκρι-

μένη υπηρεσία.

Οι χειρισμοί του Τζων Κέννεντυ στην κρίση

που ακολούθησε με αφορμή την εγκατάστασησοβιετικών πυραυλικών συστημάτων στην Κού-

βα (παρά το γεγονός ότι τελικώς επ ιτεύχθηκε η

απόσυρσή τους) οδήγησαν στην υπ ογραφή του

Συμφώνου της Μόσχας το 1963, που π ροέβλεπε

τη διακοπή των πυρηνικών δοκιμών στις δύο χώ-

ρες. Η συμφωνία αυτή δυσαρέστησε όσους υπο-

στήριζαν την αδιάλλακτη πολιτική έναντι των Σο-

βιετικών. Το αντάλλαγμα που κατέβαλαν οι Αμε-

ρικανοί για τη μη εγκατάσταση των πυραύλων

στην Κούβα ήταν η υπ ογραφή μιας συμφωνίας

που τους απαγόρευσε οποιαδήποτε μελλοντική

επέμβαση σ' αυτή. Αυτό προκάλεσε σε αρκετούς

την αίσθηση ότι ο νέος πρόεδρος απεμπολούσεσημαντικά συμφέροντα των ΗΠΑ στην π εριοχή

της Καραϊβικής.

Από την άλλη π λευρά, στα ζητήματα εσωτε-

ρικής πολιτικής, ο Κέννεντυ αποφάσισε να επε-

κτείνει τις κοινωνικές παροχές, προχώρησε στην

αύξηση του βασικού μισθού, στη χρηματοδότη-

ση οικιστικών προγραμμάτων, στην βελτίωση

των επιδομάτων ανεργίας. Παράλληλα, ενίσχυσε

τις π ολιτικές ελευθερίες και συνέβαλε στην κα-

τάργηση των φυλετικών διακρίσεων, ενώ με την

οικονομική του πολιτική επιχείρησε τη συγκρά-

τηση του π ληθωρισμού και ενδιαφέρθηκε για

τον έλεγχο των ανεξέλεγκτων δραστηριοτήτων

των μεγάλων εταιριών. Η δραστηριότητά του αυ-

τή τον έθεσε αντιμέτωπο με τους χρηματιστη-

ριακούς κύκλους, οι οπ οίοι αντέδρασαν στις αλ-

λαγές που προωθούσε, αλλά και με συμφέροντα

συντεχνιακών ομάδων. Το 1962, ο πρόεδρος συ-

νάντησε την αδιάλλακτη στάση της Αμερικανι-

κής Ενωσης Ιατρών, όταν πρότεινε την υιοθέτη-

ση ενός σχεδίου π ου θα παρείχε ιατρική ασφάλι-

ση σε ηλικιωμένους π ολίτες.

Οι αντιδράσεις που π ροκαλούσε η π ολιτική

του Κέννεντυ γίνονταν εμφανείς κυρίως στηναρνητική στάση του Κογκρέσου έναντι πολλών

προτάσεων του. Τον Ιούνιο του 1961, μετά από

μια οριακή νίκη του σε ψηφοφορία του Κογκρέ-

σου, ο Κέννεντυ είχε δηλώσει: «Με όλα μας τα

π λεονεκτήματα, με όλες τις πιέσεις και τις εκ-

κλήσεις που θα μπορούσε να κάνει ένας και-

νούργιος πρόεδρος, κερδίσαμε με διαφορά πέ-

ντε ψήφων. Αυτό δείχνει το μέγεθος όλων αυτών

που έχουμε να αντιμετωπ ίσουμε».

Η πολιτική του Κέννεντυ, είτε αφορούσε τις

διεθνείς σχέσεις των ΗΠΑ είτε την οικονομία, εί-

τε τις φυλετικές διακρίσεις δυσαρέστησε πολ-

λές ομάδες. Ενα τμήμα του συντηρητικού μηχα-νισμού (διοικητικού, οικονομικού, στρατιωτικού,

πολιτικού) θεωρούσε τον Κέννεντυ ενοχλητικό.

Η απομάκρυνσή του από τον π ροεδρικό θώκο ή-

ταν επ ιβεβλημένη. Αν και σι ακριβείς συνθήκες

κάτω από τις οποίες πραγματοπ οιήθηκε η δολο-

φονική επίθεση εναντίον του εξακολουθούν να

παραμένουν σκοτεινές, είναι σίγουρο ότι τα βα-

θύτερα αίτια που την προκάλεσαν δεν βρίσκο-

νται στον τρόπ ο που εξέλαβαν συγκεκριμένες

κοινωνικές ομάδες την πολιτική του Κέννεντυ,

δηλαδή το γεγονός ότι την θεώρησαν επ ικίνδυ-

νη για τη μελλοντική ευημερία τους.

62



ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ

ΤΟΥ ΚΕΝΝΕΝΤΥ ΓΙΑ ΤΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ


Τον Νοέμβριο του 1963 το π ροεδρικό ζεύγος

των ΗΠΑ, συνοδευόμενο από τον αντιπ ρόεδρο

Λύντον Τζόνσον και τη σύζυγο του, πραγματο-

ποίησε μία σειρά επισκέψεων στην πολιτεία του Τέξας. Το πρωί της 22ας Νοεμβρίου το προεδρι-

κό αεροσκάφος προσγειώθηκε στο Ντάλλας. Ο

Τζων και η Τζάκυ Κέννεντυ μαζί με τον κυβερνή-

τη του Τέξας Κόνναλυ και τη σύζυγο του επιβιβά-

σθηκαν σε μία ανοικτή Λίνκολν Κοντινένταλ από

την οποία είχε αφαιρεθεί κατ' εντολή του π ροέ-

δρου η αλεξίσφαιρη οροφή. Στα αυτοκίνητα που

ακολουθούσαν επέβαιναν το ζεύγος Τζόνσον,

γερουσ ιαστές της περιοχής και οι άνδρες της α-

σφάλειας του π ροέδρου και των υπόλοιπων πο-

λιτικών. Η αυτοκινητοπ ομπ ή κατευθύνθηκε μέ-

σω κεντρικών δρόμων του Ντάλλας προς το ε-

μπορικό κέντρο Τρέηντ Μαρτ, όπου ο Αμερικα-

νός πρόεδρος επ ρόκειτο να μιλήσει σε φορείς

της πόλεις.

Στις 12.30 μ.μ. το π ροεδρικό αυτοκίνητο βρέ-

θηκε στη γωνία των οδών Χιούστον και Ελμ, ό-

που και πραγματοπ οιήθηκε η δολοφονική από-

πειρα. Ο πρόεδρος Κέννεντυ δεχόμενος τον

πρώτο πυροβολισμό στον λαιμό έγειρε προς την

π λευρά της Τζάκυ. Η δεύτερη βολή πέτυχε στο

π λευρό τον κυβερνήτη του Τέξας Κόννελυ. Ο

τρίτος πυροβολισμός βρήκε τον Κέννεντυ στο

κεφάλι. Το π ροεδρικό αυτοκίνητο κατευθύνθη-

κε προς το νοσοκομείο Πάρκλαντ Μεμόριαλ, ό-

που μισή ώρα αργότερα ανακοινώθηκε ο θάνα-

τος του προέδρου των ΗΠΑ. Στις 2.00 μ.μ. η σο-

ρός του Κέννεντυ, συνοδευόμενη από τον Τζόν-

σον και τη Τζάκυ Κέννεντυ, αναχώρησε με το

π ροεδρικό αεροσκάφος για την Ουάσιγκτον. Κα-

τά τη διάρκεια της πτήσης ο Λύντον Τζόνσον ορ-

κίσθηκε και ανέλαβε καθήκοντα προέδρου.

Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΟΥ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥ

Με τη βοήθεια πληροφοριών από αυτόπτες

μάρτυρες, οι αστυνομικές αρχές ξεκίνησαν τις έ-

ρευνες για τον εντοπισμό του δολοφόνου. Στο

σημείο όπου έγινε η απόπειρα υπήρχε ένα εξαώ-ροφο κτίριο που χρησίμευε ως «Αποθήκη Σχολι-

κών Βιβλίων του Τέξας (Texas School Depository).

Ακριβώς απέναντι βρισκόταν το πάρκο Ντίλεϊ

Πλάζα. Λίγα λεπ τά μετά την επ ίθεση εναντίον

του Κέννεντυ, ένας 45χρονος λεβητοπ οιός ανέ-

φερε στις Αρχές ότι από τον έκτο όροφο της

«Απ οθήκης Σχολικών Βιβλίων» παρατήρησε έ-

ναν άνδρα με λευκή μπλούζα να πυροβολεί τον

πρόεδρο δύο φορές. Η επιτόπ ια έρευνα ενός α-

στυνομικού τον οδήγησε κατευθείαν στον Λη

Χάρβεϊ Οσβαλντ. Η ψυχραιμία, όμως, με την ο-

ποία εκείνος απάντησε στις ερωτήσεις του αστυ-

νομικού, αλλά και η διαβεβαίωση του διευθυντή

«Διακηρύσσουμε την ελευθερία σε ολόκληρο

τον κόσμο και το εννοούμε, και τιμούμε την

ελευθερία μέσα στη χώρα μας. Μπορούμε όμως

να πούμε στον κόσμο, αλλά ακόμη περισσότερο ο

ένας στον άλλο, ότι αυτή εδώ είναι η χώρα της

ελευθερίας για όλους εκτός από τους νέγρους.

Οτι δεν έχουμε πολίτες δεύτερης κατηγορίας

εκτός από τους νέγρους. Οτι δεν έχουμε ταξικό

σύστημα ούτε κάστες, ότι δεν έχουμε γκέτο, ότι

δεν έχουμε κυρίαρχη φυλή παρά μόνο σε ό,τι

αφορά τους νέγρους... Την ερχόμενη εβδομάδα

θα ζητήσω από το Κογκρέσο των ΗΠΑ να

δεσμευθεί...ότι οι φυλετικές διακρίσεις δεν έχουν

καμία θέση στην αμερικανική νομοθεσία ή ζωή»

(11 Ιουνίου 1963).

του π ροσωπικού ότι επρόκειτο για εργαζόμενο

στην «Αποθήκη Σχολικών Βιβλίων», έδωσαν τη

δυνατότητα στον δολοφόνο να διαφύγει προσω-

ρινά τη σύλληψη. Οι άνδρες των αστυνομικών

Αρχών κατηύθυναν τις έρευνές τους και στο άλ-

σος Ντίλεϊ Πλάζα, απ' όπου είχαν ακουσθεί πυ-

ροβολισμοί, αλλά αυτές επ έβησαν άκαρπες. Στο

μεταξύ, στην «Απ οθήκη Σχολικών Βιβλίων» βρέ-

θηκαν τρεις κάλυκες από πυροβόλο όπλο, κα-

θώς και ένα τυφέκιο Μάνλιχερ-Καρκάνο.

Λίγο αργότερα, ένας αστυνομικός, ο Τζωρτζ Τίπιτ, εντόπ ισε ξανά τον Οσβαλντ σε έναν δρόμο

του Ντάλλας και τον σταμάτησε, καθώς τα χαρα-

κτηριστικά του συμφωνούσαν με την περιγραφή

του δολοφόνου π ου είχε δοθεί από τις Αρχές.

Ακολούθησε μία σύντομη συνομιλία, ώσπου, κα-

τά τις περιγραφές μαρτύρων, ο Οσβαλντ έβγαλε

από το σακάκι του ένα περίστροφο και πυροβό-

λησε τέσσερις φορές εναντίον του Τίπιτ, αφήνο-

ντάς τον νεκρό. Στη συνέχεια, ακολούθησε κα-

Στιγμιότυπο από την

τηλεοπτική αναμέτρηση

των υποψηφίων

προέδρων Κέννεντυ και

Νίξον (Οκτώβριος 1960).

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ Ι6



Βαλε αίτηση για μόνιμη εγκατάσταση στη χώρα.

Αυτή έγινε απ οδεκτή στις αρχές του 1960. Στην

ΕΣΣΔ ο Οσβαλντ γνώρισε και νυμφεύθηκε τη

φαρμακοπ οιό Μαρίνα Προυσάκοβα, με την οπ οία

απ έκτησαν ένα κοριτσάκι. Τον Ιούνιο του 1962,

αν και η παραχώρηση βίζας εξόδου από τη χώρα

ήταν σχεδόν αδύνατη για πολίτες της ΕΣΣΔ, ο

Οσβαλντ εξασφάλισε για την οικογένειά του και

τον εαυτό του άδεια εξόδου και αναχώρησε για

τις ΗΠΑ, όπου τελικά εγκαταστάθηκε στο Ντάλ-

λας του Τέξας.

Μετά τη σύλληψή του, ο Οσβαλντ υποβλήθη-

κε σε διαρκείς ανακρίσεις επί δύο ημέρες αλλά

αρνήθηκε τις κατηγορίες για τη δολοφονία του

Κέννεντυ και του αστυνομικού Τίπιτ. Πα λόγους

ασφαλείας, οι αστυνομικές Αρχές αποφάσισαν

τη μεταφορά του στο σωφρονιστικό κατάστημα

της κομητείας. Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς

του και μπροστά στα φλας των δημοσιογράφων

που απαθανάτιζαν το γεγονός, ο Λη Χάρβεϊ

Συνάντηση

του Κέννεντυ με

τον Ν. Χρουστσώψ

στη Βιέννη

(Ιούνιος 1961).

ταδίωξη, που οδήγησε στη σύλληψη του Οσβαλ-

ντ από τους αστυνομικούς, μετά από συμπλοκή

μέσα σε έναν κινηματογράφο όπου είχε βρει κα-

ταφύγιο ο δολοφόνος.

ΟΣΒΑΛΝΤ ΚΑΙ ΡΟΥΜΠΥ:

ΔΥΟ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙΟ Οσβαλντ καταγόταν από μία π ενταμελή οι-

κογένεια εργατών της Νέας Ορλεάνης. Σε ηλικία

17 ετών κατατάχθηκε στο σώμα των πεζοναυτών

και υπ ηρέτησε στις φιλιππίνες και στην αμερικα-

νική βάση Ατζούγκι στην Ιαπωνία. Σύμφωνα με έ-

ρευνα που διεξήγαγε ο αντιεισαγγελέας Τζιμ

Γκάρισον τρία χρόνια μετά τη δολοφονία του

Τζων Κέννεντυ την π ερίοδο εκείνη ο Οσβαλντ

ήλθε σε επαφή με στελέχη της CIA που τον

στρατολόγησαν στην υπ ηρεσία.

Τον Οκτώβριο του 1959, ο Λη Χάρβεϊ Οσβαλ-

ντ ταξίδεψ ε στη Σοβιετική Ενωση, όπου και υπέ-

64



Οσβαλντ δέχθηκε τα πυρά του π εριστρόφου του

Τζακ Ρούμπυ. Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε στο

νοσοκομείο όπου και εξέπνευσε, αφήνοντας α-

ναπ άντητα ερωτήματα σχετικά με τη δολοφονία

του Αμερικανού π ροέδρου και πυροδοτώντας τα

σενάρια για μια καλοστημένη και προσχεδιασμέ-

νη δολοφονική ενέργεια.

Ο Τζακ Ρούμπ υ ήταν ιδιοκτήτης νυκτερινών

κέντρων της π εριοχής και το όνομά του ήταν

γνωστό στις αστυνομικές Αρχές. Αμέσως μετά

την επίθεσή του εναντίον του Οσβαλντ, συνελή-

φθη και οδηγήθηκε στις φυλακές του Ντάλλας.

Την ανάκρισή του ανέλαβε προσωπικά ο πρόε-

δρος της Επ ιτροπής Ουώρεν, που είχε συσταθεί

με σκοπό τη διαλεύκανση της δολοφονία του

Τζων Κέννεντυ. Ο Ρούμπυ αρνήθηκε να μιλήσει,

θεωρώντας ελλιπή τα μέτρα ασφαλείας των φυ-

λακών του Ντάλλας και π ιστεύοντας ότι η ζωή

του διέτρεχε κίνδυνο, ζήτησε τη μεταφορά του

στις φυλακές της Ουάσιγκτον. Η Επ ιτροπή Ουώ-

ρεν αρνήθηκε να ικανοπ οιήσει το αίτημά του. Ο

Ρούμπυ καταδικάσθηκε σε θάνατο από τις δικα-

στικές Αρχές του Ντάλλας τον φεβρουάριο του

1964. Δύο χρόνια αργότερα, το 1966, το εφετείο

ακύρωσε τη θανατική καταδίκη και ορίσθηκε νέα

δικάσιμος για τον φεβρουάριο του 1967, η οποία

ουδέποτε πραγματοπ οιήθηκε εξαιτίας του θα-

νάτου του Ρούμπυ από καρκίνο έναν μήνα πριν

από τη δίκη.

ΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΟΥΩΡΕΝ

Η επιτροπή που συστήθηκε με σκοπό τη διε-

νέργεια ερευνών για την υπ όθεση της δολοφο-

νίας του Τζων Κέννεντυ, απ οτελείτο από επτά ά-

τομα (μεταξύ των οποίων ο π ρόεδρος των ΗΠΑ

Λύντον Τζόνσον και ο αδελφός του δολοφονη-

θέντος, Ρόμπερτ Κέννεντυ), και έμεινε γνωστή

με το όνομα του π ροέδρου της, δικαστή Ερλ

Ουώρεν.

Στις 24 Σεπ τεμβρίου του 1964 η Επιτροπή πα-

ρέδωσε το πολυσέλιδο πόρισμά της. Σύμφωνα

με αυτό, δεν διαπίστωνε κανενός είδους συνω-

μοσία και θεωρούσε ότι τόσο ο Λη Χάρβεϊ

Οσβαλντ όσο και ο Τζακ Ρούμπυ κινήθηκαν από

προσωπικά ελατήρια και έδρασαν με δική τους

πρωτοβουλία. Ταυτόχρονα, η Επ ιτροπή αναγνώ-

ριζε ως μοναδικό δολοφόνο του Κέννεντυ τον

Οσβαλντ, απ οκλείοντας την περίπτωση ύπαρξης

και δεύτερου ή περισσότερων σκοπ ευτών που έ-

βαλαν κατά του π ροέδρου. Το πόρισμα της Επ ι-

τροπής Ουώρεν αμφισβητήθηκε κατά καιρούς

από ανεξάρτητους ερευνητές αλλά και από την

επίσημη έρευνα που διεξήγαγαν ξανά το 1979 οι

αμερικανικές Αρχές.

Στη δολοφονική απόπειρα, όπως αυτή απα-

θανατίσθηκε στο ερασιτεχνικό φιλμ που τράβη-

ξε με την κάμερά του ένας Αμερικανός πολίτηςΗ σκηνή της δολοφονίας

του Τζων Κέννεντυ.




Η σορός του ΤζωνΚέννεντυ, καλυμμένη

με την αμερικανική

σημαία.

ονόματι Ζαπ ρούντερ, τα στιγμιότυπ α κατά τη

διάρκεια των πυροβολισμών εναντίον του Κέννε-

ντυ, προκάλεσαν ορισμένα ερωτηματικά τα ο-

ποία άφηνε αναπάντητα το πόρισμα της Επ ιτρο-

πής Ουώρεν. Πιο συγκεκριμένα, η βαλιστική εξέ-

ταση που πραγματοποίησε το FBI κατέληξε στο

συμπ έρασμα πως το προεδρικό αυτοκίνητο δέ-

χθηκε τρεις πυροβολισμούς. Από αυτούς, ο πρώ-

τος αστόχησε. Τον πρόεδρο Κέννεντυ κτύπ ησε

στον αυχένα το δεύτερο βλήμα. Σύμφωνα με το

πόρισμα, αυτή η σφαίρα εξήλθε από τον λαιμό

του και στη συνέχεια έπληξε τον Κόνναλυ, κυ-

βερνήτη του Τέξας, στο στήθος για να καταλήξει

στον μηρό του. Πολλοί αμφισβήτησαν αυτή την

εκδοχή, θεωρώντας ότι ήταν αδύνατο η δεύτερη

σφαίρα να ακολουθήσει τέτοια πορεία, π λήττο-

ντας συγχρόνως και τους δύο άνδρες. Σύμφωνα

με το FBI, ο τρίτος π υροβολισμός βρήκε τον

Αμερικανό πρόεδρο στο κεφάλι και προκάλεσε

τον θάνατο του. Στην έκθεση της Επ ιτροπής

Ουώρεν, το FBI κάνει λόγο για βολή που κτύπ ησε

τον Κέννεντυ στο πίσω μέρος του κρανίου του.

Ωστόσο, οι εικόνες από το φιλμ του Ζαπρούντερ

έδειξαν τον πρόεδρο να τινάζεται προς τα πίσω

όταν δέχθηκε τον τρίτο πυροβολισμό. Το στοι-

χείο αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση τον ισχυρισμό

του π ορίσματος ότι ο δολοφόνος ήταν ένας και

πυροβόλησε από το κτίριο της «Απ οθήκης Σχολι-

κών Βιβλίων», αφού υπ οδηλώνει ότι ο Κέννεντυ

δέχθηκε από μπροστά τον τρίτο πυροβολισμό,

π ιθανότατα από δεύτερο σκοπευτή που βρισκό-

ταν σε κάπ οιο άλλο κοντινό σημείο, ίσως στο άλ-

σος Ντίλεϊ Πλάζα, όπου πολλοί αυτόπ τες μάρτυ-

ρες άκουσαν π υροβολισμούς.

Δύο χρόνια μετά τη δημοσίευση των συμπε-

ρασμάτων της Επιτροπής Ουώρεν, ξεκίνησε μία

νέα έρευνα με επ ικεφαλής τον αντιεισαγγελέα

Γκάρισον, η οποία ατόνησε το 1967. Παρόλα αυ-

τά, ο Γκάρισον ανέδειξε μία σειρά νέων στοιχεί-

ων που έδωσαν τροφή για καινούργιες υπ οθέ-

σεις και σενάρια γύρω από τη δολοφονία του

Κέννεντυ. Σύμφωνα με τη νέα έρευνα, η απόπει-

ρα κατά του π ροέδρου είχε σχεδιασθεί και οργα-

νωθεί δύο μήνες πριν από την επ ίσκεψη του τε-

λευταίου στο Ντάλλας. Εκτός από τον Λη Χάρβεϊ

Οσβαλντ σε αυτήν συμμετείχε ο άνθρωπος που

στρατολόγησε τον Οσβαλντ στη ΟΙΑ και πρώην

πράκτορας στην ίδια υπ ηρεσία, Ντέηβιντ Φέρυ.

Ο Φέρυ διατηρούσε στενές σχέσεις με οργανώ-

σεις στο Τέξας που δραστηριοπ οιούντο κατά τον

καθεστώτος του Φιντέλ Κάστρο. Εγκέφαλος της

ομάδας θεωρήθηκε ένας επιχειρηματίας της Νέ-

ας Ορλεάνης με διασυνδέσεις στον χώρο του υ-

ποκόσμου, ο Κλαίη Σω, ο οποίος φέρεται να χρη-

ματοδότησε την επ ιχείρηση, στα αρχικά στάδια

της οποίας συμμετείχε και ο Τζακ Ρούμπυ. Σύμ-

φωνα με τον αντιεισαγγελέα Γκάρισον, οι σκο-

π ευτές που έπληξαν το προεδρικό αυτοκίνητο

ήταν τουλάχιστον επτά.

Το 1979 οι αμερικανικές Αρχές άνοιξαν ξανά

τον φάκελλο της υπ όθεσης Τζων Κέννεντυ και

ξεκίνησαν συμπληρωματικές έρευνες. Η επιτρο-

πή που ανέλαβε την υπόθεση κατέληξε στο συ-

μπέρασμα ότι ο Οσβαλντ ήταν ένας από αυτούς

που πυροβόλησαν από πίσω τον πρόεδρο, ενώ

σίγουρα υπ ήρξε και δεύτερος σκοπ ευτής που έ-

66



Ο Λη Χάρβεϊ Οσβαλντ συνελήφθη και κατηγορήθηκε ότι πυροβόλησε τον πρόεδρο Κέννεντυ.




Η σύζυγος και

τα παιδιά του

δολοφονηθέντος

προέδρου. Την πομπή

ακολουθούν

οι αδελφοί του,

Ρόμπερτ και Εντουαρτ.

πλήξε τον Κέννεντυ από μπροστά. Επίσης, η επι-

τροπή π αραδέχθηκε ότι η δολοφονία υπ ήρξε

προϊόν σχεδιασμού και συνωμοσίας χωρίς, ωστό-

σο, να καταφέρει να αποκαλύψει τους ενόχους.

ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ

ΠΑ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ

Οι ελλιπείς έρευνες και τα πολλά ερωτηματι-

κά που σχετίζονται με τη δολοφονία του Κέννε-

ντυ, αλλά κυρίως η αδυναμία των αμερικανικών

Αρχών να οδηγηθούν στους πραγματικούς ενό-

χους, είχαν ως απ οτέλεσμα την ανάπ τυξη πολ-

λών θεωριών σχετικά με τους πιο π ιθανούς ηθι-

κούς αυτουργούς της απόπειρας. Τα περισσότε-

ρα σενάρια που διατυπ ώθηκαν αφορούσαν πολι-

τικούς ή οικονομικούς παράγοντες που διέθε-

ταν τα μέσα, το κίνητρο και την ευκαιρία να δο-

λοφονήσουν τον Τζων Κέννεντυ.

Ενα από τα σενάρια ενοχοποιούσε τον Λύ-

ντον Τζόνσον, ο οποίος θεωρήθηκε ως ο πιο ά-

μεσα κερδισμένος από τον θάνατο του Κέννε-

ντυ. Την ίδια περίοδο υπήρχε έντονη φημολογία

σχετικά με την τύχη του αντιπροέδρου και τη

μελλοντική π ολιτική του σταδιοδρομία, καθώς

το όνομά του είχε αναμειχθεί σε τέσσερις υπο-

θέσεις δωροδοκίας και ξεπλύματος χρήματος. Ο

αντίπαλος του Κέννεντυ, ο Ρεπουμπ λικάνος Ρί-

τσαρντ Νίξον, είχε δηλώσει στον Τύπο μερικές ώ-

ρες πριν από τη δολοφονία του π ρώτου ότι θεω-

ρούσε πολύ πιθανή την αποπομπή του Τζόνσον.

Αλλα πρόσωπα που θεωρήθηκαν ύποπτα κυ-

ρίως εξαιτίας των εχθρικών αισθημάτων που έ-

τρεφαν όχι τόσο προς τον ίδιο τον Κέννεντυ όσο

68



προς τις ΗΠΑ γενικότερα, ήταν ο πρόεδρος της

ΕΣΣΔ Νικήτα Χρουστσώφ, καθώς και ο πρόεδρος

της Κούβας Φιντέλ Κάστρο, ενώ οι υποψίες

στράφηκαν και προς τον Αριστοτέλη Ωνάση. Η

καχυποψία προς τον Ωνάση εκφράσθηκε εντο-

νότερα μετά από τον γάμο του με τη Τζάκυ Κέν-νεντυ και ιδιαίτερα τη δολοφονία του Ρόμπερτ

Κέννεντυ.

Μία άλλη θεωρία αφορούσε την ίδια την υ-

πηρεσία πληροφοριών των ΗΠΑ, τη CIA. Ο μηχα-

νισμός της CIA θεωρήθηκε ότι είχε αρκετούς λό-

γους για να επιθυμεί την απομάκρυνση του Τζων

Κέννεντυ από την πολιτική σκηνή. Η αποπομπή

του αρχηγού της CIA Αλλεν Ντάλλες μετά από

την αποτυχημένη απόπειρα ανατροπής του Κά-

στρο, οι κακές σχέσεις που αυτή δημιούργησε α-

νάμεσα στην υπηρεσία και τον Λευκό Οίκο, αλλά

και η φημολογούμενη π ρόθεση του Αμερικανού

προέδρου να τοπ οθετήσει στην ηγεσία της CIAτον αδελφό του Ρόμπερτ, προκειμένου ο ίδιος

να ελέγχει καλύτερα την υπ ηρεσία, θεωρήθηκαν

αιτίες ικανές να οδηγήσουν στην οργάνωση δο-

λοφονικής απόπειρας από τα στελέχη της CIA.

Γεγονός είναι ότι το Κογκρέσο αποφάσισε να διε-

ρευνήσει τυχόν εμπλοκή της CIA στις δολοφο-

νίες του Τζων Κέννεντυ, του Μάρτιν Λούθερ Κιν-

γκ και του Ρόμπερτ Κέννεντυ. Το 1979, παρά την

επίσημη παραδοχή για συνωμοτική δράση στην

περίπτωση της δολοφονίας, η έρευνα απέρριψε

τους ισχυρισμούς για συμμετοχή σε αυτήν πρα-

κτόρων της CIA.

Δεδομένων των συνθηκών εκείνης της πε-ριόδου, μία ακόμη πιθανή εκδοχή σχετικά με τη

δολοφονία του Τζων Κέννεντυ ενέπ λεκε τη Μα-

φία και το οργανωμένο έγκλημα. Ορισμένα έγ-

γραφα που ήλθαν στο φως της δημοσιότητας α-

ποκάλυψαν μια μορφή ιδιότυπ ης συνεργασίας

της αμερικανικής Μαφίας με την υπηρεσία πλη-

ροφοριών των ΗΠΑ. Η συνεργασία αυτή είχε λά-

βει την ονομασία «Επιχείρηση Μανγκούστα»

(Operation Mongoose) και αφορούσε την προσπά-

θεια ανατροπής του Κάστρο και επαναφοράς

του προηγούμενου καθεστώτος της Κούβας. Η

αμερικανική Μαφία είχε χάσει εκατομμύρια δολ-

λάρια από τον τερματισμό των δραστηριοτήτωντης στο νησί (εμπόριο ναρκωτικών, τζόγος, πορ-

νεία). Η CIA επί των ημερών του Κέννεντυ έδειξε

ενδιαφέρον για μια συνεργασία που θα μπορού-

σε να αποβεί επωφελής και για τις δύο πλευρές,

φήμες, επίσης, ήθελαν τον Κέννεντυ να έχει λά-

βει σημαντικά χρηματικά ποσά από το οργανω-

μένο έγκλημα για την προεκλογική του εκστρα-

τεία. Ωστόσο, η χλιαρή υπ οστήριξη του Κέννε-

ντυ στην επιχείρηση του Κόλπου των Χοίρων, η

οποία οδήγησε στην επικράτηση του Κάστρο,

αλλά και η εκστρατεία κατά της Μαφίας, την ο-

ποία ξεκίνησε αμέσως μετά την εκλογή του στην

προεδρία των ΗΠΑ με επικεφαλής τον μικρότερο

αδελφό του Ρόμπερτ, εξόργισε τους ανθρώπους

του οργανωμένου εγκλήματος που θεώρησαν

ότι ο Κέννεντυ τούς είχαν προδώσει. Ορισμένοι

«επιφανείς» μαφιόζοι, όπως ο Κάρλος Μαρσέλο,φέρονται να είχαν εκφράσει ανοιχτά την π ρόθε-

σή τους να δολοφονήσουν τον πρόεδρο.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο Τζων Κέννεντυ σφράγισε με την παρουσία

του μια ολόκληρη εποχή στην πολιτική ζωή όχι

μονάχα των ΗΠΑ αλλά και του υπόλοιπου κό-

σμου, κυρίως επειδή το όνομά του συνδέθηκε με

την εμφάνιση νέων ιδεών και αντιλήψεων. Στα

τρία χρόνια που κυβέρνησε, ο Τζων Κέννεντυ

κατόρθωσε να πραγματοποιήσει ελάχιστα. Είναι

αλήθεια ότι η πολιτική του πρακτική χαρακτηρί-σθηκε από αντιφατικότητα τόσο στα ζητήματα

της εξωτερικής π ολιτικής και των διεθνών σχέ-

σεων όσο και σε θέματα που αφορούσαν το εσω-

τερικό της αμερικανικής κοινωνίας.

Αυτό που άφησε πίσω η προσωπ ικότητα του

Τζων Κέννεντυ, ανεξάρτητα από τη θετική ή αρ-

νητική αποτίμηση της προσφοράς του, είναι κυ-

ρίως ο απόηχος ενός νεωτεριστικού λόγου, η εμ-

φάνιση στην κεντρική πολιτική σκηνή των αιτη-

μάτων της τότε σύγχρονης γενιάς και της ταχέ-

ως εξελισσόμενης κοινωνίας. Οσο ο Κέννεντυ ή-

ταν εν ζωή, συνάντησε αντίδραση στις περισσό-

τερες π ροτάσεις του από έναν κατεστημένοπολιτικό και οικονομικό μηχανισμό. Ο θάνατος

του τον καθιέρωσε στις συνειδήσεις της αμερι-

κανικής κονωνίας αλλά και ολόκληρου του κό-

σμου και έδωσε τη δυνατότητα να αναπ τυχθούν

και να ωριμάσουν οι θέσεις που ο ίδιος εξέφρα-

σε μέχρις σημείου να καταστούν αναγκαιότητα

και να πραγματοποιηθούν. Η δολοφονία του

Τζων Κέννεντυ ήταν ουσιαστικά αυτή που απο-

γείωσε τον μύθο του Αμερικανού προέδρου,

προσδίδοντάς του χαρακτηριστικά ιδεολόγου ή

επαναστάτη, τα οποία ο ίδιος δεν διέθετε, του-

λάχιστον στον βαθμό που του έχουν αποδοθεί.

Η αποκάλυψη των πραγματικών ενόχων τηςδολοφονίας ελάχιστα θα μπορούσε να προσφέ-

ρει πλέον στην ιστορική έρευνα, ίσως επειδή η

σημασία αυτής της ενέργειας δεν αφορά τόσο

τα πρόσωπα ή τους φορείς που εμπλέκονται

στην οργάνωση της απόπειρας, αλλά την αντί-

δραση που προκαλεί η ίδια η προσπάθεια για αλ-

λαγές και ανατροπ ές στην καθεστηκυία τάξη. Η

δολοφονία του Κέννεντυ δεν ήταν παρά η σπα-

σμωδική αντίδραση ενός κόσμου που προσπα-

θούσε να αντισταθεί στην ανάγκη της αμερικανι-

κής κοινωνίας για αλλαγή προσανατολισμού.





Σ τ ιγ μ ιό τ υ π ο α π ό τ η ν ο μ ιλ ία τ ο υ

Μ ά ρ τ ιν Λούθερ Κ ιν γ κ μ ε τ ίτ λ ο

«Ε χ ω έ ν α ό ν ε ιρ ο » σ τ η ν

Ο υ ά σ ιγ κ τ ο ν .

Μ άρτιν Λ ούθερΚ ινγκ

(Α ρ ισ τ ερ ά ) Τ ο ν Ο κ τ ώ β ρ ιο τ ο υ 1960, ο Μ ά ρ τ ιν Λ ο ύ 9ε ρ Κ ιν γ κ σ υ ν ε λ ή ψ &η

ε π ε ιδ ή σ υ μ μ ε τ ε ίχ ε σ ε κ α θ ισ τ ικ έ ς δ ια μ α ρ τ υ ρ ίε ς σ τ η ν Α τ λ ά ν τ α .

^ Ι Ι είτε πως ήμουν ένας τυμπανιστής της δικαιοσύνης. Πως-Α. ήμουν ένας τυμπανιστής της ειρήνης. Πως ήμουν ένας

τυμπανιστής της ορθότητας. Ετσι, ο,τιδήποτε ρηχό θα πάψει να έχεισημασία. Δεν θα έχω χρήματα να αφήσω πίσω. Δεν θα έχω πολύτιμα α-ντικείμενα ν' αφήσω πίσω. Αλλά το μόνο που θέλω ν' αφήσω πίσω είναιμια ζωή αφοσίωσης».

0 Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έδωσε νέα πνοή στο κίνημα των Αφροαμε-ρικανών, διαδηλώνοντας υπέρ της νομικής και ουσιαστικής κατάργη-σης των φυλετικών διακρίσεων που εξακολουθούσαν να υφίστανταικυρίως στις πολιτείες του Νότου των ΗΠΑ. Στα μέσα της δεκαετίαςτου 1950 ηγήθηκε της εκστρατείας για τα πολιτικά δικαιώματα των νέ-γρων. Αγωνίσθηκε για περισσότερο από μία δεκαετία, καταδεικνύο-

ντας την αδικία εις βάρος των ομοφύλων του. Ο Κινγκ υπήρξε θαύμα-



Α σ τ υ ν ο μ ικ έ ς

α γ ρ ιό τ η τ ε ς ε ις β ά ρ ο ς

μ α ύ ρ ω ν δ ια δ η λ ω τ ώ ν

σ τ ο Μ π έ ρ μ ιγ χ α μ

τ η ς Α λ α μ π ά μ α .

στής του Μαχάιμα Γκάντι και οπαδός της θεω-ρίας του περί της «μη βίας». Με αφορμή την ι-διότητά του ως κληρικός, έδωσε στο αφροαμε-ρικανικό κίνημα μια «θρησκευτική χροιά ηθι-κής, σωστού και λάθους, που αποδείχθηκε πωςενέπνευσε και ήταν αποτελεσματική», προω-θώντας με τον τρόπο αυτό τα δίκαια αιτήματατων έγχρωμων Αμερικανών.

Από το 1965, η πολιτική που ακολουθούσε οΚινγκ αμφισβητήθηκε, καθώς στους κόλπουςτων Αφροαμερικανών εμφανίσθηκαν ριζοσπα-στικότερες απόψεις. Ο ίδιος κατηγορήθηκε ότιμέσω της θεωρίας που υπ οστήριξε σχετικά μετη μη χρήση βίας, έδειχνε ανοχή και συμβιβα-στική διάθεση προς τις αμερικανικές Αρχές,ενώ παράλληλα επικρίθηκε και για την πρό-σκαιρη παράλειψή του να λάβει θέση σχετικάμε τον πόλεμο στο Βιετνάμ, τις άθλιες συνθή-κες διαβίωσης στα γκέτο των πόλεων και τα οι-κονομικά προβλήματα των λαϊκών στρωμάτων.

Ωστόσο, ο Κινγκ έδειξε να κατανοεί αυτούςτους προβληματισμούς. Ηδη από το 1966 μι-λούσε ανοικτά για τα οξυμένα κοινωνικά προ-βλήματα. Ταυτόχρονα κατήγγειλε την εφαρμο-ζόμενη αμερικανική πρακτική στο Βιετνάμ.Εντούτοις, δεν έδειχνε να συμφωνεί με τις θέ-σεις περί «μαύρης δύναμης», πιστεύοντας ότιαπέναντι στη δύναμη του αμερικανικού κατε-στημένου δεν ήταν δυνατόν να αντιπαρατεθείμία εξίσου ωμή πρακτική βίας, που θα οδηγού-σε σε αδιέξοδο και αποτυχία.

Π ο ρ τ ρ α ίτ ο τ ο υ

Μ ά ρ τ ιν ΛούθερΚ ιν γ κ σ τ ο

ε ξώ φ υ λ λ ο τ ο υ

π ε ρ ιο δ ικ ο ύ T IME.

Π Ρ Τ ΚΑ 1—

I I Μ tT H E W E E K L Y N E W S M A G A Z I N E

ΠΟΛΙΤ ΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ 71



Ο Μ ά ρ τ ιν Λ ο ύ θ ε ρ

Κ ιν γ κ σ τ η β ε ρ ά ν τ α

τ ο υ σ π ιτ ιο ύ τ ο υ ,

μ ε τά α π ό τη

β ο μ β ισ τ ικ ή ε π ίθ ε σ η

π ο υ δ έ χ θ η κ ε

(Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ ι,

Α λ α μ π ά μ α ).

Τ Ο Μ Π Ο Υ Κ Ο Τ Α Ζ

Σ Τ ΙΣ Σ Υ Γ Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Ε Σ

Ο φυλετικός διαχωρισμός, κυρίως στον α-μερικανικό Νότο, ήταν υπαρκτός σε κάθε μορ-φή κοινωνικής δραστηριότητας. Η ζωή των νέ-γρων ακολουθούσε τους νόμους και τους κα-νόνες που είχε επιβάλει η κοινότητα των λευ-κών. Ακόμη και η χρήση των μέσων μαζικής με-ταφοράς αποκάλυπτε την υποτιμητική διάκρι-ση κατά των πρώτων. Στο εσωτερικό τωνλεωφορείων, στις μπροστινές θέσεις, κάθο-νταν μόνο οι λευκοί, και μόνο οι θέσεις στο πί-σω μέρος του οχήματος προορίζονταν για τουςΑφροαμερικανούς. Στους νέγρους επιτρεπό-ταν να χρησιμοποιούν και τις μεσαίες θέσεις,εφόσον ήταν κενές. Εάν, όμως, έστω και έναςλευκός καθόταν σ' αυτές, οι Αφροαμερικανοίήταν υποχρεωμένοι να απομακρυνθούν από τη

συγκεκριμένη σειρά καθισμάτων και να παρα-μείνουν όρθιοι. Επίσης, οι νέγροι επιβιβάζο-νταν μόνο από την πίσω είσοδο των λεωφορεί-ων, καθώς θεωρείτο προσβλητικό να περνούνμπροστά από τις θέσεις των λευκών.

Δεδομένης αυτής της κατάστασης, η αντί-δραση ήταν απλώς ζήτημα χρόνου. Την 1η Δε-κεμβρίου 1955 συνέβη ένα περιστατικό στοΜοντγκόμερι της Αλαμπάμα που έμελλε να γί-νει η αφορμή μιας σειράς κινητοποιήσεων. ΜίαΑφροαμερικανή, η Ρόζα Παρκς, αρνήθηκε ναπαραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό επι-βάτη του λεωφορείου στο οποίο επέβαινε, με

αποτέλεσμα να οδηγηθεί στο τοπικό αστυνομι-κό τμήμα με την κατηγορία της παραβίασηςτου νόμου περί φυλετικού διαχωρισμού.

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο οποίος υπηρε-τούσε από το 1954 στην περιοχή ως ιερέας τουδόγματος των Βαπτιστών, συγκάλεσε συνέλευ-ση των μελών της αφροαμερικανικής κοινότη-τας στον ναό. Το ίδιο βράδυ αποφασίσθηκεμποϋκοτάζ στα τοπικά λεωφορεία. Παράλληλα,οι αφροαμερικανικές εταιρίες ταξί δέχθηκαννα μεταφέρουν τους έγχρωμους επιβάτες μεαντίτιμο αξίας ίσης με το εισιτήριο των λεωφο-ρείων. Ο Κινγκ ανέλαβε καθήκοντα προέδρουστην Ενωση για τη βελτίωση του Μοντγκόμερι,η οποία συστήθηκε με σκοπό τον συντονισμότου μποϋκοτάζ. Στον λόγο που εκφώνησε έδω-σε το στίγμα του αγώνα που μόλις ξεκινούσε:«Κάποια στιγμή οι άνθρωποι κουράζονται...

κουράζονται να υφίστανται διακρίσεις και τα-πεινώσεις... Αν κάνουμε λάθος, κάνει λάθος καιτο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας. Αν κάνουμελάθος, κάνει λάθος και το Σύνταγμα των Ηνω-μένων Πολιτειών».

Οι Αρχές της πόλης έδειξαν από την αρχήαπροθυμία να συμμεριστούν τα αιτήματα τωνΑφροαμερικανών. Προχώρησαν αμέσως στην α-παγόρευση της χρησιμοποίησης των ταξί στηθέση των τοπικών λεωφορείων. Ωστόσο, η α-φροαμερικανική κοινότητα δεν φάνηκε να πτο-είται. Η Ενωση για τη βελτίωση του Μοντγκό-μερι απάντησε στα μέτρα που έλαβαν οι Αρχέςμε την ίδρυση μιας κοινοπραξίας ιδιωτικών αυ-τοκινήτων που προσέφερε δωρεάν τις υπηρε-σίες της.

Το μποϋκοτάζ των λεωφορείων στο Μο-ντγκόμερι προκάλεσε θόρυβο και αναστάτωσησε ολόκληρη τη χώρα. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκέγινε ευρέως γνωστός στα 26 του χρόνια, καιαπέκτησε φίλους, υποστηρικτές και οπαδούς.

Ταυτόχρονα, όμως, έστρεψε εναντίον του καιένα πλήθος αντιδραστικών και ρατσιστικών ορ-γανώσεων. Τον Ιανουάριο του 1956 δέχθηκε γιαπρώτη φορά βομβιστική επίθεση.

Στο μεταξύ, το μποϋκοτάζ συνεχίσθηκεέως το καλοκαίρι του 1956. Οι τοπ ικές Αρχές μεβάση έναν παλαιό νόμο οδήγησαν 88 επιφανήμέλη της αφροαμερικανικής κοινότητας σε δί-κη με την κατηγορία ότι προέβησαν σε παράνο-μες ενέργειες. Το δικαστήριο τούς έκρινε ενό-χους. Ωστόσο, στις 13 Νοεμβρίου 1956 το Ανώ-τατο Δικαστήριο στην Ουάσιγκτον εξέδωσε α-πόφαση με την οποία χαρακτήριζε αντισυνταγ-ματικούς τους νόμους περί φυλετικού διαχωρι-σμού που ίσχυαν στο τοπικό συγκοινωνιακόδίκτυο του Μοντγκόμερι. Σε μια σπασμωδικήκίνηση εκφοβισμού, δεκάδες ένοπλα μέλη τηςρατσιστικής οργάνωσης Κου Κλουξ Κλαν περι-



κύκλωσαν τις αφροαμερικανικές γειτονιές τηςπεριοχής. Τις επόμενες εβδομάδες ξέσπασανταραχές και συγκρούσεις. Παρόλα αυτά, οι δια-χωριστικές ζώνες στα λεωφορεία είχαν καταρ-γηθεί, τουλάχιστον σε ορισμένες περιοχές, καιτο γεγονός αυτό αποτελούσε το πρώτο 6ήμαγια μια σειρά κινητοποιήσεων και διεκδικήσε-ων στον αγώνα των Αφροαμερικανών για την α-πόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Η Σ Υ Ν Ε Χ Ι Σ Η

Τ Ω Ν Κ Ι Ν Η Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Ε Ω Ν

Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι Αφροαμε-ρικανοί ενέτειναν τις κινητοποιήσεις τους. ΤονΦεβρουάριο του 1960 σημειώθηκαν διαμαρτυ-ρίες που υπερέβησαν σε έκταση ακόμη και τιςπρώτες που είχαν εκδηλωθεί στο Μοντγκόμε-ρι. Αφορμή στάθηκε η απόφαση μιας ομάδαςμαύρων φοιτητών να καθίσουν σε ένα εστιατό-ριο για λευκούς. Το επεισόδιο συνέβη σε πε-ριοχή της Βόρειας Καρολίνας. Οι φοιτητές συ-νελήφθησαν, γεγονός που προκάλεσε αντιδρά-σεις. Σε διάστημα μερικών ημερών οι καθιστι-

Σ τ ιγ μ ιό τ υ π ο α π ό τ η

σ ύ λ η ψ η τ η ς Ρ ό ζ α ς

Π σ ρ κ ς (τ ο ν Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο

τ ο υ 1956), τ η ς π ρ ώ τ η ς

μ α ύ ρ η ς π ο υ α ψ ή φ η σ ε

τ ο ν ρ α τ σ ισ τ ικ ό ν ό μ ο τ η ς

Α λ α μ π ά μ α γ ια τ η ν

α π α γ ό ρ ε υ σ η

ν α κ ά &ο ν τ α ι μ α ύ ρ ο ι

ε π ιβ ά τ ες σ ε λ ε ω φ ο ρ ε ία ,

ε φ ό σ ο ν υ π ή ρ χ α ν ό ρ 9ιο ι

λ ε υ κ ο ί.

Σ τ ιγ μ ιό τ υ π ο α π ό τ η ν

α π ο ν ο μ ή τ ο υ β ρ α β ε ίο υ

Ν ό μ π ε λ σ τ ο ν Μ ά ρ τ ιν

Λ ο ύ θ ε ρ Κ ιν γ κ τ ο 1964.




Ρ Α μ π ε ν ά ρ θ ι (π ρ ώ τ ο ς

α ρ ισ τ ερ ά ) κ α ι Μ ά ρ τ ιν

Λ ο ύ θ ε ρ Κ ιν γ κ (π ίσ ω

α ρ ισ τ ερ ά ) σ ε

λ ε ω φ ο ρ ε ίο τ ο υ

Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ ι, μ ε τά α π ό

τ η ν α ίσ ια έ κ β α σ η τ ο υ

μ π ο ϋ κ ο τ ά ζ κ α τ ά τ η ς

ε τα ιρ ία ς λ ε ω φ ο ρ ε ίω ν

α π ό τ ο υ ς μ α ύ ρ ο υ ς

(Δ ε κ έ μ β ρ ιο ς 1956).

κές διαμαρτυρίες των Αφροαμερικανών εξα-πλώθηκαν σε όλες τις πολιτείες του Νότου καισυνεχίσθηκαν έως το φθινόπωρο του 1960. Σεμία από αυτές, που οργανώθηκε τον Οκτώβριοτου ίδιου έτους στην Ατλάντα, ο Κινγκ συνελή-φθη μαζί με άλλους διαδηλωτές. Το δικαστήριοτον καταδίκασε σε τετράμηνη καταναγκαστικήεργασία, θεωρώντας ότι είχε παραβιάσει μια α-ναστολή από προηγούμενη καταδίκη του γιατροχαία παράβαση. Δεμένος με χειροπέδες, ο

Κινγκ οδηγήθηκε στα κρατητήρια της π ολιτεί-ας της Τζόρτζια. Εκείνη την εποχή οι ΗΠΑ βρί-σκονταν σε προεκλογική περίοδο. Ο υποψή-φιος των Δημοκρατικών για το προεδρικό χρί-σμα, γερουσιαστής Τζων Κέννεντυ, πληροφο-ρούμένος τη φυλάκιση του Κινγκ, επενέβη, καιδύο ημέρες αργότερα ο Αφροαμερικανός κλη-ρικός αφέθηκε ελεύθερος.

Την άνοιξη του 1961 μία ομάδα μαύρων καιλευκών συγκρότησε τους «Ελεύθερους Ταξι-διώτες». Η ομάδα ξεκίνησε από την Ουάσι-γκτον με σκοπό να φθάσει έως τη Νέα Ορλεά-νη, διεκδικώντας ίση μεταχείριση των νέγρων

με τους λευκούς και την κατάργηση των διαχω-ριστικών ζωνών στα μέσα μαζικής μεταφοράςπου συντηρούσαν τη φυλετική διάκριση τωνπολιτειών του Νότου. Οι «Ελεύθεροι Ταξιδιώ-

τες» πραγματοποίησαν μία σειρά καθιστικώνδιαμαρτυριών στους σταθμούς των λεωφορεί-ων των πόλεων από τις οποίες πέρασαν. Η ε-νέργεια αυτή κατέδειξε ότι οι αποφάσεις τουΑνώτατου Δικαστηρίου που είχαν εκδοθεί περί-που μία πενταετία νωρίτερα με αφορμή το μπο-ϋκοτάζ των λεωφορείων στο Μοντγκόμερι, πα-ρέμεναν ανεφάρμοστες και απείχαν πολύ απότο να γίνουν πράξη. Οι ρατσιστικές οργανώσειςτων πόλεων του Νότου υποδέχθηκαν τους

«Ελεύθερους Ταξιδιώτες» με εκδηλώσεις βίας.Μέλη της Κου Κλουξ Κλαν επιτέθηκαν στουςδιαδηλωτές με σωλήνες και μπαστούνια τουμπέιζμπολ υπό την ανοχή της αστυνομίας.Οταν οι «Ελεύθεροι Ταξιδιώτες» έφθασαν στοΜοντγκόμερι, ο Κινγκ τούς υποδέχθηκε και έ-σπευσε να τους βοηθήσει. Κατά τη διάρκεια, ό-μως, μιας ομιλίας του σε ναό των Βαπτιστών,δέχθηκε και ο ίδιος επίθεση από εξαγριωμένεςομάδες. Κατά τα επεισόδια που ακολούθησανπροκλήθηκαν ζημιές σε αυτοκίνητα και εκτο-ξεύθηκαν αυτοσχέδιες βόμβες. Η κατάστασητέθηκε υπό έλεγχο μετά από την παρέμβαση

του υπουργού Δικαιοσύνης και αδελφού τουΑμερικανού προέδρου, Ρόμπερτ Κέννεντυ, καιτην αποστολή έφιππων αστυνομικών στην πε-ριοχή.

Τ Ο «Γ Ρ Α Μ Μ Α Α Π Ο Τ ΙΣ Φ Υ Λ Α Κ Ε Σ Τ Ο Υ Μ Π Ε Ρ Μ ΙΓ Χ Α Μ »

«Ο σ ο α δ ικ η μ έ ν ο ι κ α ι π ε ρ ιφ ρ ο ν η μ έ ν ο ι κ α ι α ν ε ίμ α σ τ ε, η μ ο ίρ α μ α ς ε ίν α ι δ ε μ έ ν η μ ε τ η μ ο ίρ α τ η ς

Α μ ε ρ ικ ή ς ... Η μ α σ τ α ν ε δ ώ π ρ ο τ ο ύ η π έ ν α τ ο υ Τ ζ έ φ ε ρ σ ο ν χ α ρ ά ξ ε ι σ τ ις σ ε λ ίδ ε ς τ η ς Ισ τ ο ρ ία ς τ α

μ ε γ α λ ό π ρ ε π α λ ό γ ια τ η ς Δ ια κ ή ρ υ ξ η ς τ η ς Α ν ε ξα ρ τ η σ ία ς . Ο ι π ρ ό γ ο ν ο ι μ α ς μ ο χ θ ο ύ σ α ν χ ω ρ ίς μ ισ θ ό σ ε α υ τ ή

τ η χ ώ ρ α γ ια π ά ν ω α π ό δ ύ ο α ιώ ν ε ς ... Α φ ο ύ δ ε ν μ α ς σ τ α μ ά τ η σ ε η α π ε ρ ίγ ρ α π τ α α π ά ν θ ρ ω π η μ ε τα χ ε ίρ ισ η τ ω ν

σ κ λ ά β ω ν , τ ό τ ε η κ α τ α π ίε σ η π ο υ α ν τ ιμ ε τω π ίζ ο υ μ ε σ ή μ ε ρ α σ ίγ ο υ ρ α θ α α π ο τ ύ χ ε ι».

74



Ο Μ ά ρ τ ιν Λ ο ύ &ε ρ

Κ ιν γ κ σ τ η β ε ρ ά ν τ α

τ ο υ μ ο τ έλ σ τ οΜ έ μ φ ις μ ε το υ ς

Τ ζ έ σ ε Τ ζ ά κ σ ο ν κ α ι

Ρ , Α μ π ε ν ά ρ 9 ι τ η ν

π ρ ο η γ ο υ μ έ ν η τ η ς

δ ο λ ο φ ο ν ία ς τ ο υ .

Η Φ Υ Λ Α Κ ΙΣ Η Σ Τ Ο Μ Π Ε Ρ Μ ΙΓ Χ Α Μ

Η επόμενη μεγάλη κινητοποίηση σημειώ-θηκε την άνοιξη του 1963 στο Μπέρμιγχαμ τηςΑλαμπάμα. Ο κυβερνήτης της πολιτείας ήτανένας από τους πιο θερμούς υποστηρικτές τηςφυλετικής διάκρισης με κύριο σύνθημά του:

«Διαχωρισμός τώρα, διαχωρισμός αύριο, διαχω-ρισμός για πάντα».

Ο Κινγκ και οι συνεργάτες του οργάνωσανμία εκστρατεία διαμαρτυρίας, μποϋκοτάρο-ντας τα μεγάλα καταστήματα της πόλης καιπραγματοποιώντας μεγάλες πορείες. Πίστευανότι με τον τρόπο αυτό θα έπ λητταν την οικονο-μική ζωή (εφόσον ελάχιστοι μαύροι διέθετανπολιτικά δικαιώματα και δεν ήταν σε θέση να ε-πηρεάσουν το εκλογικό αποτέλεσμα ή να πιέ-σουν τους πολιτικούς) και θα ανάγκαζαν τουςοικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες τηςπεριοχής να αποδεχθούν τα αιτήματά τους. Με

την εκστρατεία που ξεκίνησε τον Απρίλιο του1963, οι Αφροαμερικανοί ζητούσαν την κατάρ-γηση των φυλετικών διακρίσεων στους δημόσι-ους χώρους (εστιατόρια, μέσα μαζικής μεταφο-ράς κλπ.), ίσες ευκαιρίες στην εργασία και πε-ρισσότερες θέσεις για τους νέγρους. Παράλ-ληλα, πρότειναν τη σύσταση μιας μεικτής επι-τροπής που θα επέβλεπε την πορεία εφαρμο-γής αυτών των αιτημάτων.

Κατά την πρώτη εβδομάδα διαμαρτυρίας οιτοπ ικές Αρχές συνέλαβαν περίπου 300 άτομα.Στη διάρκεια μιας πορείας που π ραγματοποιή-θηκε στις 12 Απριλίου, ο Κινγκ συνελήφθη για

μία ακόμη φορά. Κατά την παραμονή του στιςφυλακές του Μπέρμιγχαμ δέχθηκε επίθεση μέ-σω του Τύπου από λευκούς κληρικούς που τονκατηγορούσαν για παραβίαση του νόμου και α-κραία συμπεριφορά. Η απάντηση του Κινγκ δό-θηκε από τη φυλακή, όπου ανέλυε τις θέσειςτου στο περίφημο «Γράμμα από τη φυλακή του

Μπέρμιγχαμ», γραμμένο σε κομμάτια χαρτοσα-κούλας και χαρτιού τουαλέτας.

Οι κινητοποιήσεις συνεχίσθηκαν με αμείω-τη ένταση και προσέλαβαν μεγαλύτερες δια-στάσεις μετά από την αποφυλάκιση του Κινγκ.Οι αστυνομικές δυνάμεις έδειξαν το σκληρότους πρόσωπο, ρίχνοντας στους διαδηλωτέςνερό υπό πίεση ή εξαπολύοντας εναντίον τουςεκπαιδευμένα σκυλιά. Πολλοί τραυματίσθηκανσοβαρά, ενώ εκατοντάδες παιδιά ηλικίας κάτωτων έξι συνελήφθησαν (ο αριθμός τους έφθα-σε τα 900). Οι σκηνές αυτές καταγράφηκαν απότον τηλεοπ τικό φακό και δημιούργησαν αίσθη-

ση στις ΗΠΑ. Δύο ημέρες αργότερα, με εντολήτου Ρόμπερτ Κέννεντυ, έφθασε στο Μπέρμιγ-χαμ ο βοηθός του Μπερκ Μάρσαλ επιφορτι-σμένος με την αποστολή εξεύρεσης λύσης.

Υπό την κυβερνητική πίεση, οι πολιτικοί και οι-κονομικοί παράγοντες της πόλης αναγκάσθη-καν να αποδεχθούν όλα τα αιτήματα των Αφρο-αμερικανών. Στις 11 Ιουνίου 1963, ο πρόεδρος

Τζων Κέννεντυ με τηλεοπτικό του διάγγελμα α-ναφέρθηκε στα γεγονότα του Μπέρμιγχαμ καιανήγγειλε την κατάθεση ενός νομοσχεδίου γιατα πολιτικά δικαιώματα στο αμερικανικό Κο-γκρέσο.




Ο Μ ά ρ τ ιν Λ ο ύ θ ε ρ

Κ ιν γ κ ε κ φ ω ν ε ί λ ό γ ο

κ α τ ά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ

μ π ο ϋ κ ο τ ά ζ τ η ς

ε τα ιρ ία ς λ ε ω φ ο ρ ε ίω ν

τ η ς Α λ α μ π ά μ α ,

σ τ ις 22 Μ α ρ τ ίο υ 1956.

Δ ΙΑ Μ Α Ρ Τ Υ Ρ ΊΕ ςΣ Τ Η Ν Ο Υ Α Σ ΙΓ Κ Τ Ο Ν

Επειτα από όσα διαδραματίσθηκαν στοΜπέρμιγχαμ, η αφροαμερικανική κοινότητα α-ποφάσισε πως είχε φθάσει η στιγμή για μια με-γάλη πορεία διαμαρτυρίας στην Ουάσιγκτον,

προκειμένου να ασκηθεί πίεση στο Κογκρέσογια να υπερψηφίσει το νομοσχέδιο που είχε κα-ταθέσει ο Αμερικανός π ρόεδρος.

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δέχθηκε να είναι έ-νας από τους ομιλητές του συλλαλητηρίου πουπραγματοποιήθηκε στις 28 Αυγούστου 1963. Ησυμμετοχή υπ ερέβη τις προσδοκίες των διορ-γανωτών. Το πλήθος που συγκεντρώθηκε έ-φθασε τους 250.000 διαδηλωτές. Ο Κινγκ, μετην εμπνευσμένη ομιλία του που έμεινε γνω-στή με την ονομασία «έχω ένα όνειρο» («I havea dream») λόγω της διαρκούς επανάληψης τηςφράσης, έδωσε παλμό στο συλλαλητήριο και

σημείωσε εξαιρετική επ ιτυχία, ανεβάζοντας τηδημοτικότητα του Κινγκ στα ύψη.

Οι ρατσιστικές αντιλήψεις, όμως, παρέμε-ναν ακλόνητες για μια μερίδα της αμερικανι-κής κοινωνίας. Η συγκέντρωση στην Ουάσι-γκτον προκάλεσε ως αντίδραση μία βομβιστικήεπίθεση σε εκκλησία του Μπέρμιγχαμ (που κό-στισε τη ζωή τεσσάρων κοριτσιών) και δεκάδεςενέργειες βίας εναντίον Αφροαμερικανών. Επι-πλέον, μεγάλο πλήγμα δέχθηκε το κίνημα γιατην εκχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων στουςνέγρους με τη δολοφονία του προέδρου Κέν-νεντυ λίγο καιρό αργότερα.

Το βασικό αίτημα των Αφροαμερικανών ή-ταν η εγγραφή τους στους εκλογικούς καταλό-γους. Ο Λύντον Τζόνσον, ο οποίος ανέλαβε τηναμερικανική προεδρία, είχε αναφέρει στον Κιν-γκ ότι ήταν εξαιρετικά δύσκολο να πεισθεί τοΚογκρέσο να εγκρίνει το νομοσχέδιο για τα πο-

λιτικά δικαιώματα των μαύρων. Οι συνθήκεςδεν είχαν ωριμάσει ακόμη. Η αφροαμερικανικήκοινότητα, όμως, ήταν αποφασισμένη να ασκή-σει πίεση προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυ-μητό αποτέλεσμα. Μία εκστρατεία εγγραφήςΑφροαμερικανών σε εκλογικούς καταλόγουςξεκίνησε με επικεφαλής τον Μάρτιν ΛούθερΚινγκ στη μικρή πόλη Σέλμα της Αλαμπάμα.Παράλληλα, οι νέγροι κάτοικοι της περιοχής ε-πισκέπτονταν καθημερινά κατά ομάδες το δη-μαρχείο της πόλης, ζητώντας την εγγραφήτους στους καταλόγους και εισπ ράττοντας τηνάρνηση των Αρχών. Στις 31 Ιανουαρίου 1965, ο

Κινγκ και πολλοί άλλοι συνελήφθησαν επειδήέλαβαν μέρος σε μια πορεία διαμαρτυρίας.Από τη φυλακή ο Κινγκ απέστειλε για μία ακό-μη φορά μια επιστολή με την επιγραφή «Αυτήείναι η Σέλμα της Αλαμπάμα, υπάρχουν περισ-σότεροι νέγροι στη φυλακή μαζί μου απ' ό,τιστους εκλογικούς καταλόγους».

Το επόμενο διάστημα κύλησε μέσα σε ένακλίμα βίαιων επεισοδίων. Οι αστυνομικές Αρχέςέβαλαν κατά του πλήθους των διαδηλωτών καιταυτόχρονα επέτρεψαν τη δράση ρατσιστικώνομάδων στις πορείες που οργανώθηκαν. Εναςνεαρός πυροβολήθηκε στο στομάχι από έφιπ-

76



Η μ ε τα φ ο ρ ά τ η ς

σ ο ρ ο ύ τ ο υ Μ ά ρ τ ιν

Λ ο ύ &ε ρ Κ ιν γ κ σ τ ο υ ς

δ ρ ό μ ο υ ς τ η ς Α τ λ ά ν τ α

τ ο ν Α π ρ ίλ ιο τ ο υ 1968.

πους αστυνομικούς, ενώ περισσότερα από 70άτομα μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο βαριάτραυματισμένα από σιδηρολοστούς που έφε-ραν τα όργανα της τάξεως και διάφοροι παρα-κρατικοί. Ο Κινγκ απηύθυνε έκκληση προςτους ιερείς όλων των δογμάτων να σπεύσουνσε συμπαράσταση στην πόλη της Σέλμα. Νέα ε-πεισόδια προκλήθηκαν, με αποκορύφωμα τον

ξυλοδαρμό μέχρι θανάτου ενός λευκού κληρι-κού. Το γεγονός προκάλεσε οργή και αντίδρα-ση σε ολόκληρη τη χώρα, με απ οτέλεσμα να πα-ρέμβει ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος. Τον Αύ-γουστο του 1965 ο Τζόνσον κατέθεσε προς ψή-φιση το πολυπόθητο νομοσχέδιο για το δικαίω-μα ψήφου των Αφροαμερικανών.

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΓΚ ΣΤΟ ΜΕΜΦΙΣ

Στα τέλη του 1967, το κίνημα για τα πολιτι-κά δικαιώματα των Αφροαμερικανών είχε αρχί-

σει να φθίνει. Οι πολιτικές και κοινωνικές συν-θήκες που είχε δημιουργήσει ο πόλεμος στοΒιετνάμ και τα οξυμένα οικονομικά προβλήμα-τα των ασθενέστερων τάξεων είχαν μετατοπ ί-σει το ενδιαφέρον των πολιτών προς άλλα ζη-τήματα. Από την άλλη, μέσα στους κόλπουςτων ίδιων των Αφροαμερικανών οι απόψεις πε-ρί «μαύρης δύναμης» και οι ριζοσπ αστικότερεςθέσεις που υποστήριζαν βίαιες μορφές κινητο-ποίησης είχαν διχάσει και είχαν προκαλέσειδιάσπαση.

Στις αρχές του 1968, ο Κινγκ αποφάσισε ναοργανώσει την «Πορεία των Φτωχών» προς την

Ουάσιγκτον, θέτοντας σε πρώτη προτεραιότη-τα το θέμα της εξαθλίωσης των μειονοτικών ο-μάδων στις Ηνωμένες Πολιτείες και των κατώ-τερων στρωμάτων των λευκών. Το γεγονός αυ-τό δυσαρέστησε πολλούς Αφροαμερικανούς,οι οποίοι θεώρησαν ότι ο Κινγκ ακολουθούσεμια άλλη πορεία, απομακρυνόμενος από ταπροβλήματα που απασχολούσαν τους μαύ-

ρους. Για ορισμένους άλλους, η εκστρατεία«πολιτικής ανυπακοής» με στόχο τη διεκδίκη-ση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης, την οποίαπροωθούσε ο Κινγκ, φάνταζε επικίνδυνη, κα-θώς τώρα πια ο Αφροαμερικανός κληρικός α-πευθυνόταν σε ευρύτερο ακροατήριο, ανοίγο-ντας τον δρόμο για μεγαλύτερες κινητοποιή-σεις. Ο ίδιος θεωρούσε ότι η «Πορεία των Φτω-χών» προς την Ουάσιγκτον ήταν μία τελευταίαευκαιρία να αφυπνισθεί η συνείδηση των Αμε-ρικανών, με στόχο τον τερματισμό «των δρα-στηριοτήτων μιας καταπιεστικής κοινωνίας».

Τον Μάρτιο του 1968, περίπου έξι εβδομά-

δες πριν από την προγραμματισμένη πορεία,το συνδικάτο των οδοκαθαριστών από το Μέμ-φις του Τενεσσί κατέβηκε σε απεργία, απαιτώ-ντας την αναγνώρισή του από τις τοπικέςΑρχές και την αύξηση των μισθών. Με τους α-περγούς συντάχθηκε και η κοινότητα τωνΑφροαμερικανών. Ο Κινγκ κλήθηκε να συνδρά-μει στις κινητοποιήσεις. Η πραγματοποίηση, ό-μως, βίαιων επεισοδίων από μια μερίδα διαδη-λωτών κατά τη διάρκεια μιας πορείας προκάλε-σε την αντίδραση και την αποχώρησή του. Εξή-ντα άτομα τραυματίσθηκαν, προκλήθηκαν ζη-μιές σε καταστήματα της περιοχής, ενώ ένας




«Ε Χ Ω Ε Ν Α Ο Ν Ε Ι Ρ Ο »

«Σος λ έ ω , φ ίλ ο ι μ ο υ , π ω ς μ ε ό λ ε ς τ ις δ υ σ κ ο λ ίε ς κ α ι τ ις α π ο γ ο η τ ε ύ σ ε ις τ η ς ε π ο χ ή ς ε ξ α κ ο λ ο υ θ ώ ν α έ χ ω

έ ν α ό ν ε ιρ ο . Ε ν α ό ν ε ιρ ο β α θ ιά ρ ιζ ω μ έ ν ο σ τ ο α μ ε ρ ικ α ν ικ ό ό ν ε ιρ ο .

Ε χ ω έ ν α ό ν ε ιρ ο π ω ς μ ία η μ έ ρ α τ ο έθ ν ο ς α υ τ ό θ α ξ ε σ η κ ω θ ε ί κ α ι θ α β ιώ σ ε ι τ η ν ο υ σ ία τ ο υ π ισ τ ε ύ ω τ ο υ :

Θ ε ω ρ ο ύ μ ε α υ τ α π ό δ ε ικ τ η τ η ν α ξ ία π ο υ λ έ ει π ω ς ό λ ο ι ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι γ ε ν ν ή θ η κ α ν ίσ ο ι.Ε χ ω έ ν α ό ν ε ιρ ο π ω ς σ τ ο υ ς κ ό κ κ ιν ο υ ς λ ό φ ο υ ς τ η ς Τ ζ ό ρ τ ζ ια ο ι γ ιο ι τ ω ν π ρ ώ η ν σ κ λ ά β ω ν κ α ι τ ω ν π ρ ώ η ν

α φ ε ν τικ ώ ν θ α μ π ο ρ ο ύ ν ν α κ ά θ ο ν τα ι μ α ζ ί σ τ ο τ ρ α π έ ζι τ η ς α δ ε λ φ ο σ ύ ν η ς .

Ε χ ω έ ν α ό ν ε ιρ ο π ω ς μ ία η μ έ ρ α α κ ό μ η κ α ι η π ο λ ιτ ε ία τ ο υ Μ ισ ισ σ ίπ ι, μ ια έ ρ η μ η π ο λ ιτ ε ία π ο υ λ ιώ ν ε ι α π ό

τ η λ ά β ρ α τ η ς α δ ικ ία ς κ α ι τ η ς κ α τ α π ίε σ η ς , θ α μ ε τ α μ ο ρ φ ω θ ε ί σ ε ό α σ η ε λ ευ θ ε ρ ία ς κ α ι δ ικ α ιο σ ύ ν η ς .

Ε χ ω έ ν α ό ν ε ιρ ο π ω ς τ α τέ σ σ ε ρ α π α ιδ ιά μ ο υ θ α ζ ή σ ο υ ν μ ια η μ έ ρ α σ ' έ ν α έ θ ν ο ς ό π ο υ δ ε θ α κ ρ ίν ο ν τ α ι

α π ό τ ο χ ρ ώ μ α τ ο υ δ έ ρ μ α τ ο ς τ ο υ ς , α λ λ ά α π ό τ ο ν χ α ρ α κ τ ή ρ α τ ο υ ς .

Ε χ ω έ ν α ό ν ε ιρ ο , σ ή μ ε ρ α ».

Π ρ ω τ ο σ έ λ ιδ ο τ η ς

ε φ η μ ε ρ ίδ α ς Τ Α Ν Ε Α

π ο υ α ν α φ έ ρ ε τ α ι σ τ η

δ ο λ ο φ ο ν ία τ ο υ Μ ά ρ τ ιν

Λ ο ύ θ ε ρ Κ ιν γ κ .

άνδρας σκοτώθηκε από πυροβολισμούς αστυ-νομικών. Στο μεταξύ, τα επεισόδια στο Μέμφιςδημιούργησαν πολλά ερωτηματικά στην κοινήγνώμη για το κατά πόσο η σχεδιαζόμενη πο-

ρεία προς την Ουάσιγκτον θα μπορούσε να ε-ξελιχθεί ειρηνικά. Οι ριζοσπαστικές δυνάμειςστο αφροαμερικανικό κίνημα που είχαν ως βα-σικό σύνθημά τους την ανάπτυξη της «μαύρηςδύναμης» με ταυτόχρονη χρήση βίας, έδειχναν

να κερδίζουν έδαφος. Ο Κινγκ επέστρεψε στοΜέμφις του Τενεσσί στις 3 Απριλίου με σκοπότην οργάνωση μιας ειρηνικής διαμαρτυρίας, ε-πιχειρώντας να αποδείξει πόσο αβάσιμες και υ-

περβολικές ήταν αυτές οι απόψεις. Το ίδιο βρά-δυ εκφώνησε τον τελευταίο του λόγο: «Στ' α-λήθεια δεν έχει πια καμιά σημασία για μένα...Γιατί έφθασα στην κορυφή του βουνού και κοί-ταξα απέναντι. Και είδα τη Γη της Επαγγελίας.Μπορεί να μη φθάσω εκεί μαζί σας... Δεν φο-βάμαι τίποτα. Δεν φοβάμαι κανέναν».

Τα ξημερώματα της 4ης Απριλίου 1968, οΚινγκ δέχθηκε έναν πυροβολισμό στο λαιμό,καθώς στεκόταν στο μπαλκόνι ενός μοτέλ τουΜέμφις. Λίγες ώρες αργότερα, ανακοινώθηκε οθάνατος του από τους υπεύθυνους του νοσο-κομείου όπου μεταφέρθηκε. Η δολοφονία του

Κινγκ δημιούργησε αναστάτωση και προκάλε-σε ταραχές σε δεκάδες αμερικανικές πόλεις. Υστερα, από π έντε ημέρες, ο πρόεδρος Τζόν-σον κήρυξε εθνικό πένθος. Ενα πλήθος300.000 ανθρώπων παρευρέθηκε στη νεκρώσι-μη πομπή.

Δύο μήνες μετά τη δολοφονία, συνελήφθηστο αεροδρόμιο του Λονδίνου ένας δραπέτηςκατάδικος, ο Τζέιμς Ερλ Ρέι. Μεταφέρθηκε στο

Τενεσσί, όπου του αποδόθηκαν κατηγορίες γιατον φόνο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Ο Ρέι μετάαπό προτροπή του δικηγόρου του παραδέχθη-κε την ενοχή του, προκειμένου να αποφύγει

την εκδίκαση της υπόθεσης και την πιθανότη-τα να καταδικασθεί σε θάνατο. Η ποινή πουτου επιβλήθηκε ήταν κάθειρξη 99 ετών. Ωστό-σο, μερικά χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο του1977, δήλωσε στην επιτροπή που ανέλαβε τηνεπανεξέταση της υπόθεσης ότι ο ίδιος ουδέπο-τε πυροβόλησε τον Κινγκ, αναφέροντας όμωςότι ίσως να υπήρξε μέρος μιας συνωμοσίας καινα συνέβαλε στον θάνατο του κληρικού εν α-γνοία του. Στην κατάθεσή του ο Ρέι υποστήρι-ξε ότι μετά την απόδρασή του από τις αμερικα-νικές φυλακές έκανε κάποια ταξίδια στον Κα-

78

HpofigXXtTgtήςικοψήφιοςκαι 6 Χάμφρω

τϋςΑ,Ι.siKCH «tramiw«rail mum®iHTt_BIEI««l :

S®ggs i-^fMl Jt jzzsrvissvt castasgp§te mwm mssm

Ό KivvivTu ίκφραζϋ Αποτροτπαομόν

Εκφράσατε ελευθέρως την γνώμη

Τίορίζουν τά άρθρο 106,109 τοϋ Ισχύοντος

ΤΙπροτείνειή "ΕπιτροπήΜητρίλια:

'Η γνώμη Μ°υ «Ινώ:

«ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ» γ π „ „ „Τ Α Ν Ε ΑI («Β mkmt

Εις τάς παραμονής μίγάλικ ίκδηλύοωςimip τά»δικαωμήτυν τΰ» μαύρον «•»

ΕΑΟΛΟΦΟΝΗΟΗ ΑΓΡΙΩΣ

Ο ΝΕΓΡΟΙ ΗΓΕΤΗΣ ΚΙΝΓΚ Ο ΤΖΟΝΣΌΝ ΑΝΕΒΑΛΕ ΤΟ ΤΑΞΙΔΪΌΜχιϊm ? τηατιυτικΑ ( vrSunr ri r MeutoiS a τό»



ναδά με πλαστό διαβατήριο, όπου και ήλθε σεεπαφή με ορισμένους ανθρώπους, για τους ο-ποίους τα μόνα στοιχεία που παρουσίασε ήτανκάποια ψευδώνυμα. Ακολουθώντας δικές τουςεντολές, βρέθηκε στην πόλη του Μέμφις τις η-μέρες πριν τη δολοφονία του Κινγκ με σκοπότη συμμετοχή σε ληστεία τράπεζας (η οποία, ω-στόσο, δεν επιχειρήθηκε ποτέ).

Γενικότερα, ήδη από τον πρώτο καιρό τηςκαταδίκης του Ρέι, διατυπώθηκαν ενστάσειςκαι αμφιβολίες για το εάν ήταν αυτός ο πραγ-ματικός δολοφόνος του Κινγκ. Από τη βαλλι-στική εξέταση δεν προέκυψαν ενοχοποιητικάστοιχεία. Στο σημείο από το οποίο οι Αρχές υ-ποστήριξαν ότι πυροβόλησε δεν βρέθηκαν α-ποτυπώματα του. Αλλωστε, η ομολογία της ε-νοχής του έγινε υπό την πίεση της αναμενόμε-νης καταδίκης του σε θάνατο. Ο ίδιος ο Ρέι υ-πήρξε ένας κοινός κλέφτης, δίχως εγκληματι-κές ενέργειες ή ένοπλες ληστείες στο ενεργη-τικό του. Ορισμένοι συγκροτούμενοι τουυποστήριξαν πως ουδέποτε εξέφρασε πολιτι-κές ή ρατσιστικές απόψεις. Σε κάθε περίπτω-ση, είναι γεγονός ότι δεν δόθηκε κάποια εξή-γηση για τα κίνητρα που ενδεχομένως οδήγη-σαν τον Ρέι στη δολοφονία. Από την άλλη πλευ-ρά, οι θεωρίες περί συνωμοσίας που ακούσθη-καν και πυροδοτήθηκαν ακόμη περισσότεροαπό αποκαλύψεις και δηλώσεις στελεχών τουFBI, έκαναν λόγο για ανάμειξη πρακτόρων της

υπηρεσίας στην οργάνωση και εκτέλεση ενόςσχεδίου που προέβλεπε την εξόντωση τουΜάρτιν Λούθερ Κινγκ.

Το 1997, ο γιος του θύματος, Ντέξτερ Κιν-γκ, συναντήθηκε με τον Τζέιμς Ερλ Ρέι και υ-ποστήριξε το αίτημα εκείνου για διεξαγωγή δί-κης. Δύο χρόνια μετά, η χήρα του Κινγκ, Κορέ-τα, κέρδισε μια δίκη εναντίον ενός προσώπουονόματι Λόιντ Τζόουερς που φέρεται ότι έλαβετο ποσό των 100.000 δολλαρίων π ροκειμένουνα αναλάβει τη δολοφονία του συζύγου της. Οιένορκοι (έξι λευκοί και έξι μαύροι) αποφάνθη-καν με βάση τα στοιχεία που παρουσιάσθηκανότι, εκτός από τον Τζόουερς, υπήρξε και ε-μπλοκή κυβερνητικών πρακτόρων σ' αυτή τηνυπόθεση. Το αρμόδιο αμερικανικό ΥπουργείοΔικαιοσύνης αποφάσισε να μην προχωρήσει σεπεραιτέρω έρευνες, αφήνοντας όμως ανοικτό

το ενδεχόμενο να επανέλθει, εφόσον προκύ-ψουν νέα στοιχεία.

Σε δηλώσεις του ο Τζέσε Τζάκσον, ο οποίοςβρισκόταν στο Μέμφις μαζί με τον Κινγκ, όταναυτός δολοφονήθηκε, ανέφερε: «Υπήρχαν σα-μποτέρ που είχαν ως σκοπό να εμποδίσουν τηνπορεία... Ανακαλύψαμε ότι ανάμεσά μας υπήρ-χε ένας άνθρωπος-κλειδί που ήταν έμμισθοςκυβερνητικός πράκτορας... Δεν πρόκειται ποτένα πιστέψω ότι ο Τζέιμς Ερλ Ρέι είχε το κίνητρο,τα χρήματα και την ικανότητα να την πραγματο-ποιήσει (ενν. τη δολοφονία) μόνος του».

Η ε π ιτ ύ μ β ια σ τ ή λ η

σ τ ο ν τ ά φ ο τ ο υ

Μ ά ρ τ ιν Λ ο ύ θ ε ρ

Κ ιν γ κ .

, . λΓ

LUTHER KING,

las t. Free at last,.iik God Almiglity

m Free at last.





Ά λντο Μ όρο

Ο Α λ ν τ ο Μ ό ρ ο

(α ρ ισ τ ερ ά ) μ ε τ ο ν

Τ ζ ο ύ λ ιο Α ν τ ρ ε ό τ ι.

Τ Τ| ανάμειξη του Αλντο Μόρο στην πολιτι-

J L J L κή ζωή της Ιταλίας ξεκίνησε αμέσως με-τά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Μόροχρημάτισε αρχικά πρόεδρος της «Ενωσης Ρωμαι-

οκαθολικών Αποφοίτων». Παράλληλα, ως μέλοςτου ιταλικού Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος,διεκδίκησε και εξασφάλισε την εκλογή του στηΣυντακτική Συνέλευση το 1946 και στο κοινοβού-λιο της χώρας του δύο χρόνια αργότερα. Την ίδιαπερίοδο διετέλεσε υφυπουργός Εξωτερικών.

Οι θέσεις που εξέφρασε ο Μόρο καθόλη τηδιάρκεια της πολιτικής σταδιοδρομίας του χαρα-κτηρίζονταν από μετριοπάθεια, παρά την οξύτηταπου δημιουργούσε η αντιπαράθεση μεταξύ Αρι-

στεράς και Δεξιάς. Από το 1955 έως το 1957, οΑλντο Μόρο διετέλεσε υπουργός Δικαιοσύνηςενώ τη διετία 1957-1959 ανέλαβε το ΥπουργείοΠαιδείας. Εγινε ιδιαίτερα δημοφιλής λόγω του έρ-γου που άφησε πίσω του και ισχυροποιήθηκε ηπαρουσία του στον πολιτικό χώρο. Γύρω του συ-σπειρώθηκε κυρίως η «κεντρώα» πτέρυγα τουΧριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, δηλαδή πολι-τικοί οι οποίοι συμμερίζονταν τη μετριοπάθειατου Ιταλού πολιτικού και διέβλεπαν τη δυνατότη-τα μιας μελλοντικής συννενόησης και συνδιαλλα-γής με τους Σοσιαλιστές.

Την περίοδο 1959-63, από τη θέση του γραμ-

ματέα του κόμματος του ο Αλντο Μόρο είχε τη δυ-νατότητα να προωθήσει τις θέσεις του που απέ-βλεπαν στην εκτόνωση της πόλωσης και στοντερματισμό της πολιτικής κρίσης που μάστιζε τηνΙταλία.

Το 1963 ο Μόρο σχημάτισε για πρώτη φοράκυβέρνηση με τη συμμετοχή και των Σοσιαλι-στών, η οποία υποχρεώθηκε σε παραίτηση ένανχρόνο αργότερα εξαιτίας της καταψήφισης τουπροϋπολογισμού. Ακολούθησε μια περίοδος δια-βουλεύσεων που κατέληξε στον σχηματισμό νέαςκυβέρνησης και πάλι υπό την προεδρία του Μόροπου παρέμεινε στην εξουσία περίπου δύο χρόνια,

έως τον Ιανουάριο του 1966. Κατά το διάστημααυτό ο Ιταλός πρωθυπουργός επικεντρώθηκε σταζητήματα της οικονομίας. Με μία σειρά μέτρων έ-δωσε προτεραιότητα στη βιομηχανική ανάπτυξηκαι τη συγκράτηση του πληθωρισμού. Η πολιτικήλιτότητας και ο δραστικός περιορισμός των κοι-νωνικών παροχών δημιούργησαν κρίση στο εσω-τερικό της κυβέρνησης που οδηγήθηκε σε διάλυ-ση εξαιτίας των αντιδράσεων των Σοσιαλιστώνπου μετείχαν σ' αυτήν.

Από τον Φεβρουάριο του 1966 και περίπου επίμία δεκαετία, ο Μόρο τέθηκε επικεφαλής αρκε-τών κυβερνητικών συνασπισμών. Το όνομα του, ό-

80



μως, συνδέθηκε άρρηκτα με τον αποκαλούμενο«ιστορικό συμβιβασμό» (Compromesso Storico) α-νάμεσα στους Κομμουνιστές και τους Χριστιανο-δημοκράτες.

Η ΔΙΕΘΝΗΣ Τ Ρ Ο Μ Ο Κ Ρ Α Τ ΙΑΚΑΙ 01 ΕΡΥΘΡΕΣ Τ Α Ξ Ι Α Ρ Χ ΙΕ Σ

Η τρομοκρατία δεν υπήρξε αποκλειστικό φαι-νόμενο του 20ού αιώνα, ήδη επηρέαζε την πολιτι-κή και κοινωνική ζωή επί αιώνες. Ωστόσο, η ρα-γδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και των μέσωνμαζικής επικοινωνίας και μεταφοράς μετέβαλαντον τρόπο άσκησής της, ιδιαίτερα από τον Β' Πα-γκόσμιο Πόλεμο και εξής.

Σκοπός της τρομοκρατίας, όπως διακήρυξανοι «θεωρητικοί» της, είναι η πρόθεση της να α-παλλάξει την κοινωνία από οτιδήποτε κακό. Γι' αυ-

τό ήλθε σε αντίθεση με τους αντιπροσωπευτι-κούς θεσμούς και τις δημοκρατικές διαδικασίες.Η τρομοκρατία χρησιμοποιήθηκε εξίσου από διά-φορα καθεστώτα και από τους πολέμιους τους,από εθνικές και θρησκευτικές ομάδες, από δικτα-τορίες και επαναστατικές οργανώσεις. Οι απαγω-γές, οι εκτελέσεις, οι φυλακίσεις δίχως δικαστι-κές αποφάσεις ή μέσω «στημένων» δικών, οι σφα-γές, τα βασανιστήρια και γενικότερα η παραβίασηστοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτέλε-σαν πρακτικές μεθόδους της τρομοκρατίας πουεκδηλώθηκε είτε από μεμονωμένα άτομα ή ακόμηκαι από κρατικούς μηχανισμούς, από «δεξιές» και

«αριστερές» οργανώσεις.Ωστόσο, τα αρμόδια όργανα του ΟργανισμούΗνωμένων Εθνών δεν έχουν καταλήξει σε ένανσαφή ορισμό της τρομοκρατίας. Το φαινόμενο α-πασχόλησε τόσο τον ΟΗΕ όσο και άλλους διε-θνείς οργανισμούς. Παρά την εκτεταμένη διερεύ-νηση του δεν υπήρξε απόφαση εξαιτίας διαφω-νιών σχετικά με την εποχή, τις συνθήκες αλλά καιτον χώρο όπου εμφανίσθηκε η τρομοκρατία. Μεβάση, όμως, τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ τέ-θηκε το πλαίσιο που διαχωρίζει ένα επαναστατικόκίνημα από μία τρομοκρατική οργάνωση. Ετσι,λοιπόν, οι αγώνες για απελευθέρωση και ανεξαρ-

τησία, η δράση κατά δικτατορικών καθεστώτων,με ταυτόχρονη προσήλωση στις αρχές της δημο-κρατίας και υποστήριξη από ένα ευρύ κοινωνικόφάσμα, δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν τρομο-κρατικές ενέργειες, ακόμη και αν για την επίτευ-ξη του σκοπού τους χρησιμοποιείται βία.

Στην Ευρώπη, οι σημαντικότερες τρομοκρατι-κές οργανώσεις μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμοσυστήθηκαν στη Γερμανία (όπου έδρασε η περί-φημη RAF - τμήμα της «Φράξιας Κόκκινος Στρα-τός») και στην Ιταλία. Ειδικότερα η Ιταλία γνώρισεεξίσου την τρομοκρατική βία από οργανώσεις α-κροαριστερές, όπως οι Ερυθρές Ταξιαρχίες, όσο

και ακροδεξιές, όπως η Νέα Τάξη, η οποία προκά-λεσε πολύ περισσότερα θύματα με ενέργειες ό-πως η βομβιστική επίθεση τον Οκτώβριο του 1969εναντίον 10.000 φοιτητών στη Νεάπολη.

Οι Ερυθρές Ταχιαρχίες συστήθηκαν στα τέλη

της δεκαετίας του 1960 και άρχισαν την ένοπληδράση τους με στόχο την εγκαθίδρυση «επανα-στατικού καθεστώτος». Η οργάνωση διέθετε ένανσκληρό πυρήνα 400 ή 500 ατόμων. Ωστόσο, η βάσητης, αποτελείτο από χιλιάδες ανθρώπους. Στο ξε-κίνημά της η οργάνωση εισχώρησε σε εργατικάσυνδικάτα με σκοπό την πρόκληση επεισοδίων σεδιάφορα εργοστάσια, ενώ το 1972 προχώρησεστην πρώτη απαγωγή, που έληξε αναίμακτα μετην απελευθέρωση του ομήρου. Εως το 1974, οιΕρυθρές Ταξιαρχίες είχαν επεκτείνει το δίκτυοτους στις σημαντικότερες ιταλικές πόλεις. ΤονΙούνιο του ίδιου έτους επιτέθηκαν σε δύο μέλη

του Ιταλικού Νεοφασιστικού Κόμματος(Movimento Sociale Italiano). Στο μανιφέστο που δη-μοσίευσαν το 1975 διακήρυξαν ως προτεραιότητα

Φ ω τ ο γ ρ α φ ία τ ο υ Μ ό ρ ο

κ α τ ά τ ο δ ιά σ τ η μ α

τ η ς α ιχ μ α λ ω σ ία ς

τ ο υ α π ό τ ις Ε ρ υ &ρ έ ς

Τ α ξ ια ρ χ ίε ς .

Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Ε Σ Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΕ Σ



Ο Τ ζ ο ύ λ ιο Α ν τ ρ ε ό τ ι

θ ε ω ρ ή θ η κ ε υ π ε ύ θ υ ν ο ς

γ ια τ η ν υ ιο θ έ τη σ η τ η ς

α δ ιά λ λ α κ τ η ς σ τ ά σ η ς

π ο υ ο δ ή γ η σ ε τ ε λ ικ ά σ τ η

δ ο λ ο φ ο ν ία τ ο υ Μ ό ρ ο .

της οργάνωσης τη «διάλυση της καρδιάς του κρά-τους», θεωρώντας το ως έναν «ιμπεριαλιστικό συ-νασπισμό πολυεθνικών εταιριών». Για τον λόγοαυτό, οι Ερυθρές Ταξιαρχίες στράφηκαν κατάστόχων όπως η ιταλική Αστυνομία και οι Αρχές α-

σφαλείας αλλά και εναντίον του κυβερνώντοςΧριστιανοδημοκρατικού Κόμματος.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ

Στις 16 Μαρτίου 1978, μετά από μία αιματηρήεπίθεση που στοίχισε τη ζωή του οδηγού και τωνανδρών της προσωπικής του φρουράς, ο Αλντο

Μόρο απήχθη από τις Ερυ-θρές Ταξιαρχίες. Την ίδια η-μέρα, η γενική συνομοσπον-δία συνδικάτων κήρυξε α-περγία σε ένδειξη συμπαρά-

στασης προς τον Ιταλό πολι-τικό.Δύο ημέρες αργότερα,

στάλθηκε η πρώτη ανακοίνω-ση από την τρομοκρατική ορ-γάνωση που αναλάμβανε τηνευθύνη για την απαγωγή καιδήλωνε ότι ο Μόρο θα δικα-ζόταν από «λαϊκό δικαστή-ριο». Στην ίδια ανακοίνωση ε-πισυνάφθηκε και φωτογρα-

φία του κρατουμένου στην αποκαλούμενη «φυλα-κή του λαού». Στο μεταξύ, οι αστυνομικές Αρχές

συνέλαβαν έναν ύποπτο νεαρό υπάλληλο, τον ο-ποίο αναγκάσθηκαν λίγο αργότερα να αφήσουν ε-λεύθερο, καθώς διαπιστώθηκε ότι ουδεμία ανά-μειξη είχε στα γεγονότα. Παράλληλα, μέσω τηςτηλεόρασης προβλήθηκαν φωτογραφίες και άλ-λων υπόπτων. Ωστόσο, δύο από αυτούς βρίσκο-νταν ήδη στη φυλακή, ενώ άλλοι δύο αποκαλύ-φθηκε ότι ζούσαν μία κανονική, φανερή ζωή με ταπραγματικά τους ονόματα.

Στις 20 Μαρτίου, κατά τη διάρκεια της δίκηςενός εκ των ιδρυτών των Ερυθρών Ταξιαρχιών(του Ρενάτο Κούρτσιο) και άλλων «Ταξιαρχιτών»στο Τορίνο, οι κατηγορούμενοι παραδέχθηκαν

δημόσια πως η οργάνωσή τους κρατούσε όμηροτον Μόρο. Την επόμενη ημέρα το υπουργικό συμ-βούλιο αποφάσισε λόγω της έκτακτης ανάγκης ναπεριορίσει τις πολιτικές ελευθερίες, αυξάνονταςπαράλληλα τις αρμοδιότητες των Αρχών ασφαλεί-ας. Ωστόσο, παρά τα αυξημένα μέτρα, στις 24Μαρτίου σημειώθηκε απόπειρα δολοφονίας τουπρώην δημάρχου του Τορίνο, Τζοβάνι Πίκο, που α-νήκε στο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα.

Στη δεύτερη ανακοίνωση τους, που δόθηκεστη δημοσιότητα στις 25 Μαρτίου, οι Ερυθρές Τα-ξιαρχίες αναφέρθηκαν γενικά στις κατηγορίεςβάσει των οποίων θα «δίκαζαν» τον Μόρο. Τέσσε-

ρις ημέρες αργότερα περιήλθε στην κατοχή τουΙταλού υπουργού Εσωτερικών Φραντσέσκο Κοσί-γκα μία επιστολή που έφερε την υπογραφή τουΜόρο μαζί με το τρίτο κατά σειράν ανακοινωθέντων τρομοκρατών που αναφερόταν στη «διαδικα-

σία ανάκρισης του κρατούμενου». Προς το τέλοςτου μήνα έγινε γνωστή μέσω των εφημερίδων καιη πρόθεση του Βατικανού να μεσολαβήσει προ-κειμένου να εξευρεθεί κάποια λύση.

Από τις αρχές Απριλίου ο γραμματέας του Μό-ρο, Νικόλα Ράνα, η οικογένεια του απαχθέντοςκαι μία σειρά πολιτικών προσώπων άρχισαν ναλαμβάνουν γράμματα από τον Ιταλό πολιτικό. Τηνίδια περίοδο η αστυνομία, βασιζόμενη σε μία λί-στα του 1968, προέβη σε συλλήψεις στελεχών τηςΑριστεράς. Ολοι όμως οι ύποπτοι αφέθηκαν ελεύ-θεροι, αφού στην πλειονότητά τους αποδείχθηκεότι ήταν ενταγμένοι πλέον σε οργανώσεις του

«κοινοβουλευτικού» αριστερού χώρου. Το τέταρτο ανακοινωθέν των απαγωγέωνστάλθηκε στις εφημερίδες την 4η Απριλίου. Σεαυτό, οι «Ταξιαρχίτες» αντέκρουαν την άποψη ότιυπαγόρευαν οι ίδιοι στον Μόρο το περιεχόμενοτων επιστολών του, διακηρύσσοντας ταυτόχρονατη διαφωνία τους με τις απόψεις που εξέφραζε οκρατούμενος στα γράμματά του. Το επόμενο διά-στημα ακολούθησαν επιθέσεις από μέλη της τρο-μοκρατικής οργάνωσης. Στη Γένοβα επιχείρησαννα δολοφονήσουν τον πρόεδρο της Ενωσης Βιο-μηχάνων, Φελίτσε Σαβέττι, ενώ στο Τορίνο ο σω-φρονιστικός υπάλληλος Λορέντσο Κοτούνιο δέ-

χθηκε πυροβολισμούς, αλλά λίγο προτού ξεψυχή-σει κατόρθωσε να τραυματίσει έναν από τους δο-λοφόνους του. Τον τραυματία εγκατέλειψαν οισύντροφοι του έξω από νοσοκομείο. Ο ίδιος θεώ-ρησε τον εαυτό του πολιτικό κρατούμενο και αρ-νήθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις των Αρχών.

Στις 15 Απριλίου, οι Ερυθρές Ταξιαρχίες με τοέκτο ανακοινωθέν τους γνωστοποίησαν την από-φασή τους. Θεωρώντας τον Μόρο ένοχο των κα-τηγοριών που του απέδωσαν, τον καταδίκασαν σεθάνατο. Ταυτόχρονα, οι Ερυθρές Ταξιαρχίες δο-λοφόνησαν τον διευθυντή των σωφρονιστικών υ-παλλήλων στο Μιλάνο, Φραντσέσκο ντε Κατάλντο,

και δύο ημέρες αργότερα μία φίλα προσκείμενηοργάνωση, ο «Πυρήνας Μαχητών για τον Κομμου-νισμό», οργάνωσε απόπειρα εναντίον του καθη-γητή στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, Εντσιο Ριο-ντάτο.

Ταυτόχρονα με τα γεγονότα αυτά στάλθηκαναπό τις Ερυθρές Ταξιαρχίες δύο ακόμη προκηρύ-ξεις. Η πρώτη συνοδεύθηκε από μια φωτογραφίατου Μόρο με εφημερίδα της προηγούμενης ημέ-ρας ανά χείρας, προκειμένου να δοθεί τέλος στηφημολογία που τον ήθελε να έχει εκτελεσθεί. Στοανακοινωθέν οι τρομοκράτες ζήτησαν την ανταλ-λαγή του Μόρο με «κομμουνιστές κρατουμέ-

82



νους», δίνοντας τελεσίγραφο που έληγε στις 22Απριλίου, στις τρεις το μεσημέρι. Στη δεύτερηπροκήρυξη ανέφεραν 13 ονόματα κρατουμένων,ζητώντας την απελευθέρωσή τους. Η κυβέρνησητου Παναμά δήλωσε πρόθυμη να δεχθεί στο έδα-φος της τους «Ταξιαρχίτες». σε περίπτωση κατάτην οποία οι ιταλικές Αρχές θα κατέληγαν σε ένανσυμβιβασμό μαζί τους. Μέσα σ' αυτή την τεταμέ-νη ατμόσφαιρα, ο πάπας Παύλος ΣΤ' αλλά και οΓενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Κουρτ Βαλντχάιμ.απηύθυναν έκκληση στην οργάνωση. Ωστόσο, ηαδιάλλακτη στάση της ιταλικής κυβέρνησης όξυ-νε περισσότερο την κατάσταση. Ο πρώην πρόε-δρος του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος. Τζι-ρόλαμο Μέκελλι, δέχθηκε επίθεση με πυροβολι-σμούς, ενώ μία ημέρα αργότερα το σκηνικό επα-ναλήφθηκε εναντίον του υπευθύνου εργασιακώναναλύσεων της FIAT.

Στις δηλώσεις, όμως, του πρωθυπουργού Τζούλιο Αντρεόττι, δεν φάνηκε καμία διάθεσησυνδιαλλαγής. «Ποια θα ήταν η αντίδραση τωνκαραμπινιέρων, των δεσμοφυλάκων, αν πίσω απότην πλάτη τους και παραβιάζοντας τον νόμο, η κυ-βέρνηση παζάρευε με τους παραβάτες του νό-μου; Και τι θα έλεγαν οι χήρες, τα ορφανά, οι χα-ροκαμένες μάνες εκείνων που έπεσαν επιτελώ-ντας το καθήκον τους;» τόνισε ο Αντρεόττι, απα-ντώντας σε όσους ζητούσαν την έναρξη διαπραγ-ματεύσεων με τους τρομοκράτες, αλλά και στηνπρόταση του Σοσιαλιστή ηγέτη Μπετίνο Κράξι γιαευνοϊκή μεταχείριση των τρομοκρατών σε περί-πτωση απελευθέρωσης του Μόρο.

Οι ημέρες που ακολούθησαν συνοδεύθηκαναπό την αποστολή επιστολών του κρατούμενουπολιτικού και τη δραματική του έκκληση για βοή-θεια στην ηγεσία του κόμματος του αλλά και στηνοικογένειά του. Στις 5 Μαΐου, οι Ερυθρές Ταξιαρ-χίες εξέδωσαν την ένατη και τελευταία προκήρυ-ξή τους με την επιγραφή «Ολοκληρώνουμε τη μά-χη που αρχίσαμε στις 16 Μαρτίου, εκτελώνταςτην ποινή στην οποία καταδικάσαμε τον ΑλντοΜόρο». Στις 9 Μαΐου, το πτώμα του Ιταλού πολιτι-κού βρέθηκε στο πορτ-μπαγκάζ ενός Ρενώ, παρ-καρισμένου ανάμεσα στα γραφεία του Κομμουνι-στικού και του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμμα-τος, θέση καθαρά συμβολική. Η οικογένεια του ε-κτελεσθέντος έδωσε στη δημοσιότητα την ακό-λουθη δήλωση: «Να γίνει σεβαστή τόσο από τοκράτος όσο και από το Κόμμα, η επιθυμία τουΑλντο Μόρο... Καμία δημόσια εκδήλωση, ούτε τε-λετή, ούτε ομιλίες, ούτε εθνικό πένθος, ούτε κη-δεία με δημόσια έξοδα, ούτε αναμνηστικά μετάλ-λια. Η οικογένεια κλείνεται στη σιωπή της και ζη-τεί τη σιωπή. Η ιστορία θα κρίνει τη ζωή και τονθάνατο του Αλντο Μόρο». Η κηδεία του τελέσθη-κε σε κλειστό κύκλο στην επαρχία της Τορρίτα Τι-μπερίνα.

Θ Ε Ω Ρ ΙΕ Σ Σ Χ Ε Τ Ι Κ Ε Σ

Μ Ε Τ Η Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν Ι Α

Η δολοφονία του Αλντο Μόρο πυροδότησεπληθώρα σεναρίων σχετικά με την ανάμειξη πολι-

τικών προσώπων ή και κομμάτων. Πολλές υποψίεςκίνησε η αδιάλλακτη στάση της ηγετικής ομάδαςτου Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος προς τααιτήματα των Ερυθρών Ταξιαρχιών. Στις θεωρίεςσυνωμοσίας που αναπτύχθηκαν κυριάρχησε η πο-λιτική φυσιογνωμία του Τζούλιο Αντρεόττι, ένααμφιλεγόμενο πρόσωπο λόγω των φιλοδοξιώντου, αλλά κυρίως λόγω των διασυνδέσεών του μετην ιταλική Μαφία. Ο Αντρεόττι και μία ομάδα η-γετικών στελεχών της Χριστιανοδημοκρατίας υιο-θέτησαν σκληρή γραμμή κατά το διάστημα της α-παγωγής του Μόρο, δηλώνοντας ότι «το κράτοςδεν θα έπρεπε να λυγίσει». Αρνήθηκαν οποιαδή-ποτε διαπραγμάτευση με τους τρομοκράτες καιαπέρριψαν το αίτημα ανταλλαγής του Μόρο μεκρατούμενα μέλη των Ερυθρών Ταξιαρχιών. Αν καιουδέποτε αποδείχθηκε η εμπλοκή είτε του Αντρε-όττι είτε άλλων πρωτοκλασάτων πολιτικών τουΧριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, εντούτοις ηκατηγορία που τους βάρυνε αφορούσε κυρίωςτην ψυχρότητα με την οποία αντιμετώπισαν το ζή-τημα και την αδιαλλαξία τους, που τελικά οδήγη-σε σε αδιέξοδο και συντέλεσε στην εκτέλεση τουΜόρο. Αρκετοί θεώρησαν ότι ο Αντρεότι και οι υ-πόλοιποι πολιτικοί (Τσακκανίνι, Πίκκολι, Μπαρτο-λομέι, Γκαλλόνι, Γκάσπαρι, Φανφάνι, Κοσσίγκα)εκμεταλλεύθηκαν τις περιστάσεις προκειμένου

να απαλλαγούν από έναν ισχυρό εσωκομματικό α-ντίπαλο.

Μία ακόμη θεωρία ενέπλεκε τις μυστικές υπη-ρεσίες του NATO στη δολοφονία του Ιταλού πολι-τικού. Ανεπιβεβαίωτες φήμες έκα-ναν λόγο για ύπαρξη νατοϊκών εγ-γράφων στο διαμέρισμα στη Ρώμη ό-που κρατείτο αιχμάλωτος ο Μόρο.Είναι γεγονός ότι αρκετά μέλη τωνΕρυθρών Ταξιαρχιών διενεργούσανκατασκοπεία και προς όφελος κρα-τικών υπηρεσιών. Επιπλέον, τις δε-καετίες του 1960 και ιδιαιτέρως του1970 οι τρομοκρατικές οργανώσειςείχαν κατορθώσει να παρεισφρή-σουν στις μυστικές υπηρεσίες. Ορι-σμένα στελέχη των Ερυθρών Τα-ξιαρχιών αποδείχτηκε ότι είχαν σχέ-σεις και επαφές με τα δίκτυα πλη-ροφοριών τόσο του NATO όσο καιτων ιταλικών Αρχών. Τη θεωρία περίεμπλοκής του NATO στη δολοφονίαενίσχυσε η στάση κυρίως των Αμερι-κανών, οι οποίοι μέσω των διπλωμα-τικών τους αντιπροσώπων στην Ιτα-

Φ ω τ ο γ ρ α ψ ία

τ ο υ Α λ ν τ ο Μ ό ρ ο .

Μ




σιών. Περιέργως, το διαμέρισμα αυτό είχε συμπε-ριληφθεί στις πρώτες έρευνες των αρχών με επι-κεφαλής τον Κάρλο Αλμπέρτο Ντάλα Κιέζα. ΟΝτάλα Κιέζα δολοφονήθηκε το 1982.

Τον Νοέμβριο του 1990, η βρετανική εφημερί-δα The Independent έγραψε σχετικά: «Σύμφωνα μετις θεωρίες συνωμοσίας, το ιταλικό πολιτικό κα-τεστημένο είτε προκάλεσε είτε συγκατατέθηκε,συμβάλλοντας στη δολοφονία του Μόρο εξαιτίαςτου «ιστορικού συμβιβασμού» τον οποίο είχε κά-νει ο ίδιος με το Κομμουνιστικό Κόμμα».

Α Ν Τ Ι Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Υ :

Τ Α Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Α Τ Ο Υ Μ Ο Ρ Ο

Κατά τη διάρκεια της ομηρίας του ο ΑλντοΜόρο συνέταξε μία σειρά επιστολών που για ευ-νόητους λόγους δημοσιεύθηκαν ολόκληρες μόλιςστις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το περιεχόμε-νο των επιστολών αμφισβητήθηκε έντονα και θε-ωρήθηκε (κυρίως από όσους επέκρινε ο ίδιος οΜόρο σε αυτές), προϊόν λογοκρισίας ή και υπαγό-ρευσης από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες.

- Πρώτο γράμμα, στις 29 Μαρτίου, προς τον υ-πουργό Εσωτερικών Φραντσέσκο Κοσσίγκα: «Με-τά την απαγωγή μου θα θεωρηθώ - όπως μου δή-λωσαν απερίφραστα-πολιτικός κρατούμενος καιθα υποβληθώ ως πρόεδρος του Χριστιανοδημο-κρατικού Κόμματος σε δίκη... Στην πραγματικότη-τα κατηγορούμαστε όλοι όσοι συμμετέχουμεστην ηγετική ομάδα και πρέπει να απαντήσω εξ ο-νόματος όλων για τη συλλογική μας δράση η ο-ποία τίθεται υπό αμφισβήτηση... Ωστόσο, πρέπεινα γνωρίζετε ότι βρίσκομαι σε αυτήν την κατά-σταση εν πλήρει συνειδήσει και εξαιτίας της μα-κράς μου πείρας διαθέτω αρκετό ορθολογισμό ώ-στε να καταλαβαίνω ότι μπορεί να αναγκασθώ ναμιλήσω με τρόπο που θα μπορούσε να αποβεί επι-βλαβής και ανεπανόρθωτος στις δεδομένες κατα-στάσεις... Η θυσία αθώων στο όνομα μιας αφηρη-μένης αρχής νομιμότητας, τη στιγμή που μια α-διαφιλονίκητη κατάσταση ανάγκης θα έπρεπε νααναλάβει τη σωτηρία τους, είναι απαράδεκτη...Δεν πρέπει, εξάλλου, να θρηνούμε μήπως το κρά-τος χάσει το κύρος του μόνο και μόνο επειδή δεν

μπόρεσε να εμποδίσει την απαγωγή ενός δημόσι-ου προσώπου».

- 4 Απριλίου: «Αγαπητέ Τσακκανίνι, γράφω σεσένα αλλά απευθύνομαι εξίσου στον Πίκκολι,στον Μπαρτολομέι, στον Γκαλλόνι, στον Γκάσπα-ρι, στον Φανφάνι, στον Αντρεόττι και τον Κοσσί-γκα. Με αυτούς να μοιραστείς αυτό το γράμμα καινα αναλάβεις τις ευθύνες που είναι τόσο ατομι-κές όσο και συλλογικές. Μιλώ προπάντων για τηΧριστιανοδημοκρατία, κατά της οποίας διατυπώ-νονται κατηγορίες που μας αφορούν όλους αλλάτις οποίες είμαι αναγκασμένος να πληρώσω μόνοεγώ... Η αιφνιδιαστική σας απόφαση να αρνηθείτε

84

Τ ο π τ ώ μ α τ ο υ Α λ ν τ ο

Μ ό ρ ο α ν α κ α λ ύ φ θ η κ ε

σ τ ο π ο ρ τ μ π α γ κ ά ζ ε ν ό ςα υ τ ο κ ιν ή τ ο υ .

λία υποστήριζαν τη σκληρή γραμμή που ακολου-θούσε η ηγετική ομάδα των Χριστιανοδημοκρα-τών, προτρέποντάς την να απορρίψει κάθε προ-σπάθεια συνεννόησης με τους τρομοκράτες. Εχο-ντας ως απώτερο στόχο την αποτροπή της εισό-δου των κομμουνιστών στην κυβέρνηση (μέσωτου «ιστορικού συμβιβασμού», που αποτελούσεπολιτικό επίτευγμα του Μόρο), οι Αμερικανοί εί-χαν μόνο να κερδίσουν από την υπόθεση αυτή.Αλλωστε, η «συμμαχία» Αριστεράς και Δεξιάς κα-τέρρευσε μετά τη δολοφονία του Μόρο. ΤονΟκτώβριο του 1990, σε μια έρευνα που διεξήχθηξανά σε ένα διαμέρισμα το οποίο είχαν χρησιμο-ποιήσει οι Ερυθρές Ταξιαρχίες ως κρησφύγετο, α-νακαλύφθηκαν άγνωστα γράμματα του Μόρο σταοποία έκανε λόγο για την ύπαρξη ενός «παράλλη-

λου στρατού» οργανωμένου από την CIA και τοNATO με τη συμμετοχή ιταλικών μυστικών υπηρε-

Η Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Η GLADIO

Η ε π ιχ ε ίρ η σ η Gladio ο ρ γ α ν ώ θ η κ ε μ ε τ ά τ η

λ ή ξ η τ ο υ Β ' Π α γ κ ο σ μ ίο υ Π ο λ έ μ ο υ α π ό τ ο NATO

κ α ι τ η CIA π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α κ α τ α π ο λ ε μ η θ ε ί η

κ ο μ μ ο υ ν ισ τ ικ ή ε π ιρ ρ ο ή σ τ ις χ ώ ρ ε ς τ η ς Ε υ ρ ώ π η ς

κ α ι σ τ η ν Τ ο υ ρ κ ία . Σ τ ο π λ α ίσ ιο τ ο υ σ χ ε δ ίο υ Gladio,

τ α κ ρ ά τ η αυτά δ ια τ η ρ ο ύ σ α ν σ τ ρ α τ ιω τ ικ έ ς

δ υ ν ά μ ε ις σ ε ε το ιμ ό τ η τα υ π ό τ η ν ε π ίβ λ ε ψ η τ η ς

Β ο ρ ε ιο α τ λ α ν τ ικ ή ς Σ υ μ μ α χ ία ς . Σ ε ό ,τ ι α φ ο ρ ά τ η ν

Ιτ α λ ία , τ ο σ χ έ δ ιο α π ο κ α λ ύ φ θ η κ ε τ ο ν Ο κ τ ώ β ρ ιο

τ ο υ 1990, ό τ α ν ο Τ ζ ο ύ λ ιο Α ν τ ρ ε ό τ τ ι α ν α φ έ ρ θ η κ ε

σ τ η ν ύ π α ρ ξ η τ ο υ δ ικ τ ύ ο υ π ο υ δ ια τ η ρ ο ύ σ ε

μ υ σ τ ικ ό ο π λ ισ μ ό κ α ι σ υ γ κ έ ν τ ρ ω ν ε π λ η ρ ο φ ο ρ ια κ ό

υ λ ικ ό μ ε σ κ ο π ό τ η ν κ α τ α π ο λ έ μ η σ η τ ο υ

κ ο μ μ ο υ ν ισ μ ο ύ σ τ η ν Ε υ ρ ώ π η . Η ε π ιχ ε ίρ η σ η Gladio

υ π ή ρ ξ ε υ π ε ύ θ υ ν η κ α ι γ ια τ η ν υ ιο θ έ τη σ η

σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η ς σ τ ρ α τ η γ ικ ή ς π ο υ β ρ α χ υ κ ύ κ λ ω σ ε

τ ις ε κ λ ο γ ικ έ ς ε π ιτ υ χ ίε ς τ ο υ Ιτ α λ ικ ο ύ

Κ ο μ μ ο υ ν ισ τ ικ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς κ α τ ά τ ις δ ε κ α ε τ ίε ς

τ ο υ 1 970 κ α ι τ ο υ 1 980. Δ ιε ξ ο δ ικ ό τ ε ρ ε ς έ ρ ε υ ν ε ς

έ φ ε ρ α ν σ τ ο φ ω ς δ ια σ υ ν δ έ σ ε ις μ ε ν ε ο φ α σ ισ τ ικ έ ς

ο ρ γ α ν ώ σ ε ις , τ η ν ιτ α λ ικ ή Μ α φ ία κ α ι τ η ν α ν ά π τ υ ξ η

σ χ ε δ ίο υ π ρ ο π α γ ά ν δ α ς π ο υ ε ίχ ε α ν α λ ά β ε ι η

μ α σ ο ν ικ ή σ τ ο ά Ρ 2.



οποιαδήποτε διαπραγμάτευση... με φέρνει σε θέ-ση αβάσταχτη... Εδώ δεν μιλάμε πια αφηρημένα,αλλά σε επίπεδο ανθρώπινο και πολιτικά για το ανείναι ή δεν είναι δυνατόν να δοθεί ρεαλιστική λύ-ση στην περίπτωσή μου, δηλαδή η μόνη θετικήλύση: να απελευθερωθούν οι κρατούμενοι καιαπό τις δύο πλευρές... Αν η ασυμβίβαστη στάσηφαίνεται καταλληλότερη, μια υποχώρηση δεν εί-ναι μόνο δίκαιη αλλά και χρήσιμη... Αν τα πράγμα-τα δεν γίνουν έτσι, το λεω χωρίς εχθρότητα, οι α-ναπόφευκτες επιπτώσεις και ευθύνες θα πέσουνπάνω στο Κόμμα και στο κάθε στέλεχος χωριστά.Σπεύδω να επισημάνω ότι, λέγοντας αυτό, διατη-ρώ πλήρη πνευματική επαγρύπνηση κι ότι δεν υ-πέστη ν κανέναν εξαναγκασμό. Εχω τουλάχιστοντη διαύγεια του ανθρώπου που βρίσκεται σε ανώ-μαλες συνθήκες επί 15 ημέρες, που δεν περιμένεικανέναν να τον παρηγορήσει αλλά όμως γνωρίζειτι τον περιμένει».

• 20 Απριλίου«Με κατάπληξη και βαθιά πικρία είδα μέσα σε

λίγα λεπτά να διαμορφώνεται μία άκαμπτη και α-πάνθρωπη στάση, η οποία δεν αποτελεί καν σοβα-ρή πολιτική. Δεν ξέρω πώς και πού τη συζήτησανοι ηγέτες που την έχουν υιοθετήσει... Είναι δυνα-τόν να συμφωνείτε όλοι, να έχετε όλοι την επιθυ-μία να πεθάνω εγείροντας μια υποτιθέμενη κρατι-κή λογική ως λύση για όλα τα προβλήματα της χώ-ρας; Το δηλώνω απερίφραστα: σε ό,τι με αφοράδεν πρόκειται να συγχωρήσω και να δικαιολογήσωκανέναν... Ας μη συμβεί το τρομερό γεγονός τηςεκτέλεσής μου μόνο και μόνο επειδή ορισμέναστελέχη της εξουσίας έχουν έμμονη ιδέα με ταπροβλήματα της ασφάλειας... Σε μια απόφασησχετική με τον θάνατο μου καθένας διατηρεί ακέ-ραιη την ευθύνη του».

• 27 Απριλίου: Είμαι όμηρος και δεν δέχομαι τηνομηρία με ευφροσύνη ψυχής... Γράφω με το δικόμου ύφος, όσο κι αν είναι άσχημο... Παρόλα αυτά,λένε πως είμαι ένας άλλος και ότι δεν αξίζει να μεπαίρνουν στα σοβαρά... και πρέπει να προσθέσωότι με λύπησε βαθύτατα το γεγονός ότι μερικοίφίλοι... χωρίς να γνωρίζουν ούτε να φαντάζονταιτο μαρτύριο μου - το οποίο, επιμένω, πως δεν συ-νοδεύεται ούτε από διανοητική σύγχυση ούτεαπό ανελευθερία πνεύματος - αμφισβητούν τηναυθεντικότητα των λόγων μου... Γιατί τέτοια γενι-κή συναίνεση ότι τα λόγια μου δεν είναι αυθεντι-κά; Ανάμεσα σε εμένα και τις Ερυθρές Ταξιαρχίεςδεν υπάρχει η παραμικρή ομοιότητα σκέψεων...Από που συμπεραίνουμε ότι το κράτος κινδυνεύεινα καταστραφεί, αν για μια φορά επιζήσει ένας α-θώος με ανταμοιβή όχι τη φυλάκιση των ενόχωναλλά την εξορία τους; (Η κυβέρνηση του Παναμάείχε προσφερθεί να δεχθεί μέλη των Ερυθρών Τα-ξιαρχιών σε περίπτωση ανταλλαγής)... Πώς είναιδυνατόν να λαμβάνονται αποφάσεις χωρίς να συ-νεδριάζει κάποιο επίσημο όργανο;...

Η καταδίκη μου είναι εξασφαλισμένη, εκτός

αν συμβεί το θαύμα και βρει τον εαυτό της η Χρι-στιανοδημοκρατία, εκτός εάν αναλάβει τελικά τιςευθύνες της. Αλλά το λουτρό αίματος δεν θα ω-φελήσει ούτε τον Τσακκανίνι ούτε τον Αντρεόττιούτε το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα ούτε τη χώ-ρα, καθένας θα φέρει μέρος της ενοχής».

Ανεξάρτητα από το κατά πόσο οι επιστολέςτου Μόρο αποτέλεσαν προϊόν εκβιασμού ή λογο-κρισίας, κατέδειξαν με τον πιο δραματικό τρόποτις τελευταίες στιγμές ενός ανθρώπου που οδη-γήθηκε στον θάνατο. Ο Μόρο υπήρξε ένας με-τριοπαθής θρησκευόμενος πολιτικός που είδετους κομματικούς του φίλους να τον εγκαταλεί-

πουν, τις αξίες του να δέχονται ισχυρότατο πλήγ-μα, την Εκκλησία να τον αφήνει αβοήθητο. Πέρααπό την ανθρώπινη διάστασή της, η «υπόθεσηΜόρο» ξεγύμνωσε και αποκάλυψε το σκληρό καιτο αδιάφορο πρόσωπο όλων αυτών των θεσμών. Ηδολοφονία του Μόρο αποκάλυψε την πολιτικήσύγχυση της ιταλικής πολιτικής σκηνής και εξευ-τέλισε τόσο τη Χριστιανοδημοκρατία (κυρίως ε-ξαιτίας της σιωπηρής στάσης που τήρησε η ηγετι-κή της ομάδα) όσο και τις ιδέες της Αριστεράςπου κακοποιήθηκαν τόσο βάναυσα από τις Ερυ-θρές Ταξιαρχίες.

Ο Μ ό ρ ο σ ε σ τ ιγ μ ιό τ υ π ο

κ α τ ά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ η ς

π ο λ ιτ ικ ή ς τ ο υ

σ τ α δ ιο δ ρ ο μ ία ς .

Η Α ν τρ ιά ν α Φ α ρ ά ν τ α κ α ι

ο Β α λ έ ρ ιο Μ ο ρ ο ύ τ σ ι,

δ ύ ο α π ό τα μ έ λ η τ ω ν

«Ε ρ υ θ ρ ώ ν Τ α ξ ια ρ χ ιώ ν »

π ο υ δ ικ ά σ τ η κ α ν γ ια τ η

δ ο λ ο φ ο ν ία τ ο υ Α λ ν τ ο

Μ ό ρ ο , σ ε φ ω τ ο γ ρ α φ ία

τ ο υ 1982.

ΠΟΛΙ ΤΙΚΕ Σ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ 85



Ε λ α ιο γ ρ α φ ία τ ο υ

Δ . Τ σ ό κ ο υ π ο υ

α π ε ικ ο ν ίζ ε ι τ η

δ ο λ ο φ ο ν ία τ ο υ

Ιω ά ν ν η

Κ α π ο δ ίσ τ ρ ια(Μ ο υ σ ε ίο

Μ π ε ν ά κ η ).

Ε πίλογος

γ . . . ./ , την παρούσα μονογραφία και μεσα απομία σειρά επιμέρους κειμένων, επιχει-

ρείται η εξέταση ενός φαινομένου που έπληξε(και μπορεί ακόμη να πλήξει) την εύρυθμη και ο-μαλή πολιτική ζωή τόσο σε τοπικό, ελληνικό επί-πεδο, όσο και σε διεθνές. Αναμφισβήτητα, ο κα-τάλογος με τα θύματα δολοφονικών ενεργειώνείναι μακρύς και για ευνόητους λόγους δεν θαμπορούσε να εξαντληθεί στην παρούσα έκδοση.

Μία δολοφονική ενέργεια είναι οπωσδήποτεκατακριτέα και καταδικαστέα. Μία πολιτική δο-

λοφονία, όμως, μπορεί να αποβεί επικίνδυνη καιαποσταθεροποιητική και για τη δημόσια ζωή, αναναλογισθεί κανείς περιπτώσεις όπως τον σχετι-κά πρόσφατο θάνατο του Ισραηλινού πρωθυ-

πουργού Γιτζάκ Ράμπιν από έναν φανατικόΕβραίο, που δυναμίτισε τις συνομιλίες και τιςπροσπάθειες για ειρήνευση στην Παλαιστίνη.

Η μονογραφία αυτή κατέγραψε τα γεγονότα,τις συνθήκες αλλά και τη διαμόρφωση του κλί-ματος που οδήγησε στη διάπραξη εγκλημάτωνκατά της ζωής σημαντικών πολιτικών προσώπων.Ολα τα πρόσωπα που αποτέλεσαν αφορμή για τησυγγραφή των συγκεκριμένων κειμένων υπήρ-ξαν θύματα μιας σπασμωδικής αντίδρασης με-μονωμένων ατόμων ή ομάδων που ένιωθαν ότιθίγονταν τα συμφέροντά τους.

Μικρή σημασία, ίσως, έχει πλέον εάν π.χ.στην υπόθεση Καποδίστρια υπήρξε υποκίνησηαπό ξένο δάκτυλο ή στην περίπτωση Κέννεντυ



Λ ιθ ο γ ρ α φ ία τ ο υ

Σ ω τ ή ρ η Χ ρ η σ τ ίδ η π ο υ

α ν α π α ρ ισ τ ά τ η ν π ρ ώ τ η

α π ό π ε ιρ α κ α τ ά τ ο υ

Γ ε ω ρ γ ίο υ Α ' σ τ η

μ ε τέ π ε ιτ α λ ε ω φ ό ρ ο

Σ υ γ γ ρ ο ύ , το ν

Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο τ ο υ 1898.

οργανώθηκε δολοφονικό σχέδιο με την εμπλοκήτων ίδιων των αμερικανικών μυστικών υπηρε-σιών. Τέτοια στοιχεία συνήθως χρησιμοποιούνταιγια τη διατύπωση θεωριών συνομωσίας και ιστο-ριών επιστημονικής φαντασίας. Η τραγικότηταμίας πολιτικής δολοφονίας έγκειται - πέρα απόαυτή καθεαυτή την πράξη - κυρίως στη νοοτρο-

πία τύπου «ξεκαθαρίσματος λογαριασμών» πουεισάγεται ως πρακτική στον δημόσιο βίο. Αυτόπου έχει σημασία, εκτός από την ανακάλυψη τωνενόχων και την απόδοση ευθυνών, είναι επίσης ηαναζήτηση απαντήσεων σε ερωτηματικά που πα-ραμένουν. Στην πλειονότητά τους, οι υποθέσειςδολοφονικών ενεργειών αποτελούν έναν τρόποαντιμετώπισης και επίλυσης πιθανών μελλοντι-κών κινδύνων για τους κατεστημένους μηχανι-σμούς (επιχειρηματικούς, στρατιωτικούς, πολιτι-κούς, διοικητικούς). Σπάνια μία τέτοια ενέργειαείναι απόρροια της δράσης ενός και μόνο φανα-τισμένου ανθρώπου, ο οποίος συνήθως δεν είναιπαρά εκτελεστικό όργανο. Μπορεί, όμως, μία ορ-γανωμένη πολιτεία να προλάβει ή να αντιμετωπί-σει τέτοια φαινόμενα; Η έως τώρα εμπειρία έδει-ξε πως όχι. Μπορεί μία τέτοια δολοφονία να ανα-τρέψ ει την άσκηση μιας επωφελούς π ολιτικήςγια την πλειονότητα μιας κοινωνίας (εάν βεβαί-ως θεωρήσουμε πως οι δολοφονηθέντες κινού-ντο προς αυτή την κατεύθυνση); Αν αναλογι-σθούμε την περίπτωση της δολοφονίας τουΜάρτιν Λούθερ Κινγκ που σηματοδότησε και τηδιάσπαση του αφροαμερικανικού κινήματος, ηαπάντηση είναι ναι. Από την άλλη πλευρά, όμως,ο θάνατος του Τζών Κέννεντυ συνέβαλε στη δια-

μόρφωση προσφορότερου εδάφους, προκειμέ-νου ο διάδοχος του Λύντον Τζόνσον να υλοποιή-σει κάποιες από τις ιδέες του δολοφονηθέντοςοι οποίες, όσο αυτός ήταν εν ζωή, είχαν συνα-ντήσει την αντίδραση του αμερικανικού Κογκρέ-σου και συντεχνιακών ομάδων.

Επομένως, η σημασία μιας πολιτικής δολο-

φονίας δεν σχετίζεται μόνο με την εξύφανση θε-ωριών που αφορούν τη δράση σκοτεινών παρα-πολιτικών κυκλωμάτων, αλλά και με το πώς αυτήη πρακτική τους μπορεί να ανατρέψει τις επιτα-γές μίας κοινωνίας προς όφελος επιμέρους συμ-φερόντων.

Φ ω τ ο γ ρ α φ ία τ ο υ Λ ίν κ ο λ ν

μ ε τ ά τ η ν ε κ λ ο γ ή τ ο υ ωςπ ρ ο έ δ ρ ο υ τ ω ν Η Π Α .




Τ ο θ ε ω ρ ε ίο

σ τ ο ο π ο ίο

δ ο λ ο φ ο ν ή θ η κ ε

ο Α β ρ α ά μ Λ ίν κ ο λ ν .

Β ιβλιογραφίαΗ Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν Ι Α

Τ Ο Υ ΙΩ Α Ν Ν Η Κ Α Π Ο Δ Ι Σ Τ Ρ ΙΑ

1. Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Ε Θ Ν Ο Υ Σ , τ . Ι Γ ',

Ε κ δ ο τ ικ ή Α θ η ν ώ ν .

2. Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Ο Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Λ Ε Ξ Ι Κ Ο , λ ή μ μ α

«Κ α π ο δ ίσ τ ρ ια ς Ι ω ά ν ν η ς », Ε κ δ ο τ ικ ή Α θ η ν ώ ν .

3. Θ . Κ ο λ ο κ ο τ ρ ώ ν η ς : Α Π Ο Μ Ν Η Μ Ο Ν Ε Υ Μ Α Τ Α ,

Α θ ή ν α 1967.

4. Π α ύ λ ο ς Π ε τ ρ ίδ η ς : Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Κ Α Ι

Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α , 1821-1940, ε κ δ .

Π α ρ α τ η ρ η τ ή ς , 1986.

5. Β α σ ίλ η ς Κ ρ ε μ μ ν δ ά ς : Η Λ Ο Α Ο Φ Ο Ν Ι Α Τ Ο Υ

Ι Ω Α Ν Ν Η Κ Α Π Ο Δ Ι Σ Τ Ρ Ι Α , 1977.

6. Γ ρ η γ ό ρ ιο ς Δ α φ ν ή ς : I. Κ Α Π Ο Δ Ι Σ Τ Ρ Ι Α Σ -

Η Γ Ε Ν Ε Σ Η Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Κ Ρ Α Τ Ο Υ Σ , 1976.

7. Β α σ ίλ η ς Φ ίλ ια ς : Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Κ Α Ι Ε Ξ Ο Υ Σ Ι Α .

8. Ε λ έ ν η Κ ο ύ κ ο υ : Ι Ω Α Ν Ν Η Σ Κ Α Π Ο Δ Ι Σ Τ Ρ Ι Α Σ , Ο

Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Σ - Ο Α Ι Π Λ Ω Μ Α Τ Η Σ , ε κ δ . Ε Σ Τ Ι Α , 1978.

9. Α Π Ο Μ Ν Η Μ Ο Ν Ε Υ Μ Α Τ Α Σ Τ Ρ Α Τ Η Γ Ο Υ

Μ Α Κ Ρ Υ Γ Ι Α Ν Ν Η , Α θ ή ν α 1964.

10. Π . Χ ρ ι σ τ ό π ο υ λ ο ς : «Η δ ο λ ο φ ο ν ία τ ο υ Κ υ β ε ρ ν ή τ η » ,

ά ρ θ ρ ο σ τ η ν ε ψ η μ . Η Κ Α Θ Η Μ Ε Ρ Ι Ν Η , 26/5/1995.

Η Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν Ι Α

Τ Ο Υ Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Α '

1. Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Ε Θ Ν Ο Υ Σ , τ . Ι Δ ',



«Γ ε ώ ρ γ ιο ς Α '», Ε κ δ ο τ ι κ ή Α θ η ν ώ ν .

88



3. Γ ε ώ ρ γ ιο ς Α σ π ρ έ α ς : Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Η Σ

Ν Ε Ω Τ Ε Ρ Α Σ Ε Α Α Α Α Ο Σ 1821-1928.

4. Γ . Α ν α σ τ α σ ιά δ η ς : Π Ο Α Ι Τ Ι Κ Η Κ Α Ι

Σ Υ Ν Τ Α Γ Μ Α Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Η Σ Ε Α Α Α Α Α Σ ,

1821-1941,2001.

5. Σ π ύ ρ ο ς Μ α ρ κ ε ζ ίν η ς : Π Ο Α Ι Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Τ Η Σ Ν Ε Ω Τ Ε Ρ Α Σ Ε Α Α Α Α Ο Σ , 2 τ ., ε κ δ . Π ά π υ ρ ο ς ,

Α θ ή ν α 1973.

6. Π α ύ λ ο ς Π ε τ ρ ίδ η ς : Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ε Α Α Η Ν Ι Κ Η

Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1862-1917,1997.

7. Φ ρ έ ν τ υ Γ ε ρ μ α ν ό ς : Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Α Π Ο Β Ε Λ Ο Υ Δ Ο ,

ε κ δ . Κ ά κ τ ο ς .

8. R. Blickford-Smith: Η Ε Λ Α Α Α Α Τ Η Ν Ε Π Ο Χ Η

Τ Ο Υ Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Α ', 1993.

9. Α ρ ισ τ έ α Π α π α ν ικ ο λ ά ο ν - Κ ρ ίσ τ ε ν σ ε ν : Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Σ

Α ', «Φ Ι Α Τ Α Τ Ε ...», ε κ δ . Ε ρ μ ή ς , Α θ ή ν α 2006.

Ο Ι Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν Ι Κ Έ ς Α Π Ό Π Ε Ι Ρ Ε ςΚ Α Τ Α ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ1. Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Ε Θ Ν Ο Υ Σ , τ . Ι Ε ' ,



«Β ε ν ιζ έ λ ο ς Ε λ ε υ θ έ ρ ιο ς », Ε κ δ ο τ ι κ ή Α θ η ν ώ ν .

3. Σ π ύ ρ ο ς Μ α ρ κ ε ζ ίν η ς : Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Η Σ

Ν Ε Ω Τ Ε Ρ Α Σ Ε Α Α Α Α Ο Σ , 2 τ ., ε κ δ . Π ά π υ ρ ο ς , 1973.

4. Γ ε ώ ρ γ ιο ς Β ε ν τ ή ρ η ς : Η Ε Λ Λ Α Σ Τ Ο Υ 1910-1920, ε κ δ .

Ι κ α ρ ο ς , Α θ ή ν α 1970.

5. Ν ε ό κ ο σ μ ο ς Γ ρ η γ ο ρ ιά δ η ς : Η Ε Θ Ν Ι Κ Η Α Μ Υ Ν Α

Τ Ο Υ 1 916, Α θ ή ν α 1960.

6. Π ο λ ύ χ ρ ο ν η ς Ε ν ε π ε κ ίδ η ς : Η Α Ο Ξ Α Κ Α Ι Ο

Α Ι Χ Α Σ Μ Ο Σ , Α θ ή ν α 1962.

7. Γ ε ώ ρ γ ιο ς Β . Λ ε ο ν τ α ρ ίτ η ς : Η Ε Λ Λ Α Δ Α Σ Τ Ο Ν

Π Ρ Ω Τ Ο Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Ο Π Ο Λ Ε Μ Ο , Μ ο ρ φ ω τ ικ ό

Ι δ ρ υ μ α Ε θ ν ικ ή ς Τ ρ α π έ ζ η ς , Α θ ή ν α 2000.


ΤΟΥ ΙΩΝΑ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

1. Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Ε Θ Ν Ο Υ Σ , τ . Ι Ε ' ,



«Α ρ α γ ο ύ μ η ς Ι ω ν », Ε κ δ ο τ ικ ή Α θ η ν ώ ν .

3. Σ π ύ ρ ο ς Μ α ρ κ ε ζ ίν η ς : Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Η Σ

Ν Ε Ω Τ Ε Ρ Α Σ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ , 2 τ ., ε κ δ . Π ά π υ ρ ο ς , 1973.

4. Α θ α ν ά σ ιο ς Λ . Κ ό ρ μ α λ η ς : Η Ε Κ Τ Ε Λ Ε Σ Η Τ Ο Υ

Ι Ω Ν Ο Σ Δ Ρ Α Γ Ο Υ Μ Η Σ Τ Ο Ν Τ Υ Π Ο Τ Η Σ Ε Π Ο Χ Η Σ ,

Α θ ή ν α 1994.

5. Ι ω ν Α ρ α γ ο ύ μ η ς : Φ Υ Λ Λ Α Η Μ Ε Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Ο Υ , Α θ ή ν α

1987.

6. Φ ρ έ ν τ υ Γ ε ρ μ α ν ό ς : Η Ε Κ Τ Ε Λ Ε Σ Η , ε κ δ . Κ α σ τ α ν ιώ τ η .


Τ Η Σ ΙΝΤΙΡΑ ΓΚΑΝΤΙ


«Γ κ ά ν τ ι Ι ν τ ιρ α », Ε κ δ ο τ ικ ή Α θ η ν ώ ν .

2. Ι ν τ ιρ α Γ κ ά ν τ ι: Η Δ Ι Κ Η Μ Ο Υ Α Λ Η Θ Ε Ι Α , Α θ ή ν α

1983.

3. Α . Ganeri: Η Γ Ε Τ Ε Σ : Ι Ν Τ Ι Ρ Α Γ Κ Α Ν Τ Ι ,

ε κ δ . Σ α β β ά λ α ς .

4. Tr. Drieberg: INDIRA GANDHI, Vikas

Publications, 1972.

5. Katherine Frank: INDIRA, Harper Collins, 2001.

Ο Γ εώ ρ γ ιο ς A'

έ φ ιπ π ο ς .




4. Sh. Foote: THE AMERICAN CIVIL WAR,

A NARRATIVE, 1991.

5. D. Brinkley: HISTOR Y OF THE UNITED STATES,

εκ δ . Viking, 1V. Υ ό ρ κ η 1998.


TOY ΑΛΝΤΟ ΜΟΡΟ


«Μ ό ρ ο Α λ ν τ ο », Ε κ δ ο τ ικ ή Α θ η ν ώ ν .

2. Λ ε ο ν ά ρ ν τ ο Σ ά σ α (μ τ φ ρ . Σ ώ τ η Τ ρ ια ν τ α φ ύ λ λ ο υ ):

Η Υ Π Ο Θ Ε Σ Η Μ Ο Ρ Ο , ε κ δ . Π α τ ά κ η , 2002.

3. Paul Kennedy: THE RISE AND FALL OF THE

GREAT POWERS, ECONOMIC CHANGE AND

MILITAR Y CONFLICT FROM 1500 TO 2000,

Fontana Press, Λ ο ν δ ίν ο 1989.

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑTOY ΜΑΡΤΙΝ ΛΟΥΘΕΡ Κ Ι Ν Γ Κ1. Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Ο Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Λ Ε Ξ Ι Κ Ο , Ε κ δ ο τ ικ ή

Α θ η ν ώ ν .

2. D. Downing: Μ Α Ρ Τ Ι Ν Λ Ο Υ Θ Ε Ρ Κ Ι Ν Γ Κ , ε κ δ .

Σ α β β ά λ α .

3. Μ ά ρ τ ιν Λ ο ύ θ ε ρ Κ ιν γ κ (μ τ φ ρ . Θ . Ν ιά ρ χ ο ς ):

Η Λ Υ Ν Α Μ Η Τ Η Σ Α Γ Α Π Η Σ , ε κ δ . Λ ο ρ κ ά ς 2001.

4. Μ Α Ρ Τ Ι Ν Λ Ο Υ Θ Ε Ρ Κ Ι Ν Γ Κ (μ τ φ ρ . Π .

Π α ρ α σ κ ε υ ό π ο υ λ ο ς ), σ τ η σ ε ιρ ά Τ Α Υ Π Ε Ρ Κ Α Ι Τ Α

Κ Α Τ Α , ε κ δ . Φ υ τ ρ ά κ η , Α θ ή ν α 1973.

5. Μ ά ρ τ ιν Λ ο ύ θ ε ρ Κ ιν γ κ (μ τ φ ρ . Α . Κ ο ρ α ή ): Ε Χ Ω Ε Ν Α

Ο Ν Ε Ι Ρ Ο , 1996.


ΤΟΥ ΛΕΟΝΤΑ ΤΡΟΤΣΚΙ


«Τ ρ ό τ σ κ ι Λ έ ω ν », Ε κ δ ο τ ικ ή Α θ η ν ώ ν .

2. Β ίκ τ ω ρ Σ ε ρ ζ : Λ Ε Ω Ν Τ Ρ Ο Τ Σ Κ Ι , ε κ δ . Κ ο χ λ ία ς , 2003.

3.1. Ν τ ο ϊτ σ ε ρ : Σ Τ Α Λ Ι Ν , ε κ δ . Χ ρ η σ μ ό ς , 1971.

4. E.J. Hobsbaum: Η Ε Π Ο Χ Η Τ Ω Ν

Ε Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ε Ω Ν 1789-1848, Μ ο ρ φ ω τ ικ ό Ι δ ρ υ μ α

Ε θ ν ι κ ή ς Τ ρ α π έ ζ η ς , Α θ ή ν α 1990.

(Α ρ ισ τ ερ ά )

Η Ιν τ ιρ α Γ κ ά ν τ ι

σ τ ο γ ρ α φ ε ίο τ η ς .

(Δ ε ξ ιά ) Ο Φ ρ α γ κ ίσ κ ο ς

Φ ε ρ δ ιν ά ν δ ο ς μ ε τ η

σ ύ ζ υ γ ο το υ

α ρ χ ιδ ο ύ κ ισ σ α Σ ο φ ία ,

λ ίγ ο π ρ ιν α π ό τ ηδ ο λ ο φ ο ν ία τ ο υ ς .


Τ Ο Υ Τ Ζ Ω Ν Κ Ε Ν Ν Ε Ν Τ Υ

1. D. Downing: Τ Ζ Ω Ν Κ Ε Ν Ν Ε Ν Τ Υ , ε κ δ . Σ α β β ά λ α ς .

2. Ρ ε η μ ό ν Κ α ρ τ ιέ : Μ Ε Τ Α Π Ο Λ Ε Μ Ι Κ Η Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α , ε κ δ . Π ά π υ ρ ο ς , Α θ ή ν α 1970.

3. Ο υ ίλ ια μ Μ ά ν τ σ ε σ τ ε ρ : Τ Ο Π Ο Ρ Τ Ρ Α Ι Τ Ο Ε Ν Ο Σ

Π Ρ Ο Ε Δ Ρ Ο Υ , ε κ δ . Π ά π υ ρ ο ς , τ . Β ', Α θ ή ν α 1967.

4. Γ κ ο υ ίν τ ο Τ ζ ε ρ ό ζ α : Η Τ Ρ Α Γ Ω Δ Ι Α Τ Ο Υ Ν Τ Α Λ Λ Α Σ ,

ε κ δ . Φ υ τ ρ ά κ η , Α θ ή ν α 1973.


«Κ έ ν ν ε ν τ υ Τ ζ ω ν », Ε κ δ ο τ ικ ή Α θ η ν ώ ν .


Τ Ο Υ Φ Ρ Α Γ Κ ΙΣ Κ Ο Υ

Φ Ε Ρ Δ ΙΝ Α Ν Δ Ο Υ


«Φ ρ α γ κ ίσ κ ο ς Φ ε ρ δ ιν ά ν δ ο ς », Ε κ δ ο τ ικ ή Α θ η ν ώ ν .

2. Γ ε ώ ρ γ ιο ς Β ε ν τ ή ρ η ς : Η Ε Λ Λ Α Σ Τ Ο Υ 1910-1920, ε κ δ .

Ι κ α ρ ο ς , Α θ ή ν α 1970.

3. Γ ε ώ ρ γ ιο ς Β . Λ ε ο ν τ α ρ ίτ η ς : Η Ε Λ Λ Α Δ Α Σ Τ Ο Ν

Π Ρ Ω Τ Ο Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Ο Π Ο Λ Ε Μ Ο , Μ ο ρ φ ω τ ικ ό

Ι δ ρ υ μ α Ε θ ν ικ ή ς Τ ρ α π έ ζ η ς , Α θ ή ν α 2000.


Τ Ο Υ Α Β Ρ Α Α Μ Λ ΙΝ Κ Ο Λ Ν


«Λ ίν κ ο λ ν Α β ρ ά α μ », Ε κ δ ο τ ικ ή Α θ η ν ώ ν .

2. Α . Orrmont: MR LINCOLN'S MASTER SPY,

LAFAYETTE BAKER, 1966.

3. B. Thomas & H. Hymen: STANTON, THE LIFE

AND TIMES OF LINCOLN'S SECRETARY OF

WAR, Greenwood Publishing, 1980.

90



Η ΔΟΛΟ ΦΟΝΙ Α ΤΗ Σ Α. Μ. ΤΟΥ Β ΑΣΙΛΕ ΩΣ ΤΩ Ν ΕΛΛΗΝΩΝΓ Ε Ώ Ρ Γ Ι Ο Υ Τ Ο Υ Α . Ε Ν © Ε Χ Χ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η ,

SrHNMiMi TUH lit*· Λ&ΧΧΜΒΡΙΟΨ 4846 ΚΛΟΛΟ*0#ΜΒ TUN Β*·VAprior l)>13

L'ASSASSINAT DE S. M. LE ROI DES HELLENESG E O R Q ; I, A S A L O N I Q U E

HE WE ia»E OER ' ι KMS - *SS*S®IN6 LE TM W M iaia

Οιδολοφονίες σημαντικών πολιτικώνπροσώπων εξακολουθούν να προκαλούντο ενδιαφέρ ον της κοινής γνώμης ακόμη κιανέχει περάσει αρκετός χρόνος από

την εποχήτηςδιάπραξής τους.Τέτοιεςενέργειες καλύπτονται συνήθω ς από πέπλο

μυστηρίου που 6οηθά στην εξύφανση θεωριών συνωμοσίας. Σ' αυτότο βιβλίο

παρουσιάζεται μιασειράαπόδολοφονίες ήδολοφονικές απόπειρες κατά Ελλήνων

(Ιωάννη Καποδίστρια, Γεωργίου Α', Ελευθερίου Βενιζέλου, ΙωναΔραγούμη) αλλά και

ξένων πολιτικών (ΤζωνΚέννεντυ, ΜάρτινΛού θερ Κινγκ,ΑβραάμΛίνκολν, Φραγκίσκου

Φερδινάνδου, Ιντιρας Γκάντι,Αλντο Μόρο, Λέοντα Τρότσκι) καιεπιχειρείται μια

διερεύνησητων αιτίων καιτωνσυνθηκών που οδήγησαν στη σχεδίαση

και την εκτέλεσή τους.

Documents

Politikes Dolofonies Ths Newterhs Istorias