Popular Science Turkey 2015-06

7/25/2019 Popular Science Turkey 2015-06

1/100

sr gibi saklanancasus uaTM ZAMANLARIN ENhzl sa ldr jeti

AYFA 44

NEDENUNUTUYORUZ

A NIL A R IM I

is t e d iiM iz GiBUNUTU

G l e Nd ire Bil i

M i Y i z

HER DERDDEVA M

KANDIRMACA MIK K h cre t e d a vi

s e K t r B Y Yo

GooGle tpta sNfta KaldKoNuaN BarBeK

KeNdi KeNdiNe GideN otolar Ne vaatediYor?

AYRICA

Soyu tkenmi hayvanlarnaSl diriltilir?S.46

ElOn Musk'n gnE EnErJisi DEVriM

JuRassc Park

gErEk OluYOr

TI: 3.90 TLRAN 2015

:38

YATI:5.00 TL

trKiYe

eNerji

Gelecekteki

GEZEGENEGSalayacak11

PARLAKFiKiR


2/100

Hemen Abone Olun 0 212 478 0 300

AtlasDergisiatlasdergisi.com atlas-dergisiATLASDergisi

OLAANST FOTORAFLAR VE YAZILARLA

H A Z R A N D A A T L A S T A

App Store,Google Play,

ve baylerde

EME YARIMADASIPrl prl berrak koylar, gzellikleriyleyaran plajlar, gemie giden antik kenti; cumbal ta evleri ve yk dolusevimli sokaklaryla eme Yarmadasnda kefedilmeyi bekleyen duraklar...

BELGRADBalkanlarn kalbi Belgrad, modern dnyaya renkli birsentez sunuyor.

BURSAOsmanlnn dibacesi, yani nsz Bursann tarihi mirasnnizlerini, Atlas bugnn ilikilerine bakarak sryor.

GZ: ALGININ PENCERESNe gryor, nasl alglyor veyorumluyoruz? Biyomedikal grntleme alanlarnda aratrma yapanTolga ukur, Atlasn sorularn yantlyor.

GRNLANDBeyazn iinde mavi ve yeil prltl buz ktleleriylekarlyor gelenleri. Vikinglerin bu eski yurdunda souk rotalar insanaunutulmaz servenler yaatyor.

HERSEVYEDENBSKLETMERAKLISIN

GNBRLKVEUZUNPARKURLAR.

BSKLETLE

KEF

KLOMETREVEYKSEKLK

BLGLER,GZERGH

TARFLER,ROTAZERNDEK

NEMLDOAVEKLTR

VARLIKLARI...

ATLASLABRLKTE

HEDYE!


3/100

Trk Bilim

nsanlarna ar

AHN [email protected]

AkAdemik kAriyer iin bilimsel almalarn hakemli

dergilerde yaynlanmas tabii ki nemli ama eer belli bir konuda

insanla faydal olacak bir alma iindeyseniz brakn bunu dergi

olarak herkese anlatalm. Gelimi lkelere baktmzda bilim

insanlarnn basnla yakn temasta olduunu grmekteyiz. Bize

ulan, almalarnz anlatn, oturup beraberce bu almalardan

nasl bir popler bilim makalesi karrz bunu dnelim. lkemizde

zaten az sayda olan bilimsel almalar duyurduumuzda, bu baka

almalara ve zellikle gen bilim insanlarna ilham verecektir. Dahas

almalarnz pratie geirmek iin ihtiya duyacanz maddi destek

ve tantm da bu ekilde elde etme ihtimaliniz daha yksek.

Popular Science Trkiye olarak, srekli bilimsel projelerin

retildii, teknolojiyi sadece tketmeyip ihra edebilen bir lke hayalikuruyoruz. Bu noktada bilim ve teknoloji alannda retici konuma

geebilmek iin zellikle genleri ynlendirmek ve elimizden geldii

kadar motive etmek istiyoruz. lkemizde yaplan bilimi tantmak ite

bu adan ciddi bir neme sahip.

Hazrlayacamz yazlar sadece lkemizdeki bilimi anlatmakla

kalmayacak, bu srada bilim insanlarmzn yaad zorluklar ve

-varsa- bulduklar zmleri de okuyucularmzla buluturmak

istiyoruz. Kim bilir bir bakmsnz yetkililer ya da sponsorlar bu

yazlar okumu ve bilime katk salamak amacyla ellerini tan altna

koymaya karar vermiler bile.

Yz ilei mJacob WardYtc yetmeSam Syed

Geel yy yetmeiCliff Ransom

Sml yz ilei mJill C. ShomerEdr kadroSuMle eitJennifer BogoEityl Ypm MFelicia Pardokemli EitMartha HarbisonBilgi eitKatie Peek, Ph.D.Pje eitDave Mosherkemli ymc eitleCorinne Iozzio,Susannah F. LockeYmc eitAmber WilliamsEit sistRose PastoreretleJoe Mejia, Leah ZibulskyatmclKaitlin Bell Barnett, Sophia Li,Erika Villani

kt bl eitle:Lauren Aaronson,Eric Adams, Brooke Borel, Tom Clynes, DanielEngber, Theodore Gray, Mike Haney, JosephHooper, Preston Lerner, Gregory Mone, SteveMorgenstern, Rena Marie Pacella, CatherinePrice, Dave Prochnow, Jessica Snyder Sachs,Rebecca Skloot, Dawn Stover, Elizabeth Svoboda,Kalee Thompson, Phillip Torrone, James Vlahos

Sana vE fooGrafSt yetmeiTodd Detwilerft eit Thomas PaynesmcMichael Morenodijitl gtleHiroki Tada

uluSlaraS rEklaMSa EMSlclErMzBurda Internationalty

Mariolina Siclari, InternationalAdvertising Sales DirectorT. +39 02 91 32 34 [email protected]

Burda Community NetworkGemyVanessa NoetzelT. +49 89 9250 [email protected] newithT. +49 89 9250 [email protected]/SwitedGoran VukotaT. +41 44 81 02 [email protected]/lxembogMarion Badolle-FeickT. +33 1 72 71 25 [email protected]/ed

Jeannine SoeldnerT. +44 20 3440 [email protected]/cd/MexioSalvatore ZammutoT. +1 212 884 48 [email protected]

yesidir

cra Kurulu Bakan Mehmet Y. Ylmaz Yayn Direktr Gkhun SungurtekinYayn Ynetmeni (Sorumlu) ahin Ekiolu, [email protected] Grsel Ynetmen Ebru Tiryaki, [email protected]

Katkda Bulunanlar Bar Emre Alkm, Kozan Demircan, Tuna Emren,Hakan Kabasakal Marka Mdr Seren Urun, [email protected] Ankara Temsilcisi Erdal pekeen, 0 312 207 00 71 / 207 00 95

YNETMGenel Yayn KoordinatrYeim Denizel

Gel. ve Projeler Direktr Tzel Kii Temsilcisi Ferit zkak Sat Direktr Orhan Takn Finans Direktr Didem Kurucu retim Direktr Servet Kavasolu

REKLAMGrup Bakan Viki Habif

Grup Bakan Yardmcs Nil Ertan Aydemir Sat Mdr Yonca Gnen, Sevil Homan,

Hatice Tarhan, Ebru EliTel: 0 212 336 53 17, Faks: 0 212 336 53 93

Reklam Teknik Mdr Nusret Krmlolu Tel: 0 212 336 53 60 (3 Hat), Faks: 0 212 336 53 90

Kurumsal letiim Direktr Neslihan Sadkolu

REZERVASYON Rezervasyon Tel. 0 212 336 53 00 - 57 - 59

Rezervasyon Faks 0 212 336 53 92 - 93 Ankara Reklam Tel. 0 312 207 00 72 - 73 Hedef Sayfalar Tel: 0 212 336 53 70, Faks: 0 212 336 53 91 Ynetim Yeri Trump Towers, Kule 2, Kat 21-24, 34387 ili/ STANBUL Tel: 0 212 410 31 52, Faks: 0 212 410 32 16

Bask Doan Ofset Yaynclk ve Matbaaclk A.Sanayi Mah. 1650. Sokak No:2 Doan Me-dya Tesisleri 34850 Esenyurt / STANBULTel: 0 212 622 19 00

Datm Yaysat A.. Tel: 0 212 622 22 22

Yayn Tr Yerel, sreli, aylk POPULAR SCIENCE dergisi, Doan Burda Dergi Yaynclk ve PazarlamaA.. tarafndan Bonnier Corporation lisansyla T.C. yasalarna uygun olarakyaymlanmaktadr. (2012) Bonnier Corporation. Her hakk sakldr. Dergide yaymlanan yaz,fotoraf, harita, illstrasyon ve konular izinsiz, kaynak gsterilerek dahikullanlamaz, alnt yaplamaz.

DB Okur Hizmetleri Hatt 0 212 478 0 [email protected]

DB Abone Hizmetleri Hatt Tel: 0 212 478 0 300,Faks: 0 212 410 35 12 - [email protected]

Pazar hari her gn saat 09.00 - 22.00 arasndahizmet verilmektedir.

E D T R N N O T U / HAZRAN 2015

T RK Y E


4/100

Dh Hzls YKrnzd dnnn u n kdr grden hzl v u.

sayfa 44

Enerjinin Yeni YzleriBilim innlr enerjii retme klm vedtm eklimizi deitirecek eni ollrpeinde.sayfa 52

Her Derde DevaDoktorlr bklr eni bir kk hcretedvii mucizevi bir iiletirme gcnehip.sayfa 64

Eln Msn EnerjiDevrimiMuk onund dn deitirecek obk buluunu kld. Powerwll ger-ekten de o kdr ii mi?sayfa 70

lrdi GneBheleriGne enerjiile elde edeceimiz elektriiklmnn olunu bulduk. telik gnepnelleri de rekli geliior.sayfa 74

zel Dosyalar

Blmler03Editrn Notu06Okur Mektuplr07artrlm Gereklik Rehberi08Megpikeller92soru&Cevp98arivlerden

imdi14 Konun brbek15Bu n ilginlikleri16nzmnz melez18Tembel Hckern itne klvuzu19senrl kpler20Rpberr Pi dece bir bilgir deil22Elektrikli porcu23Keili ve evreci r24Heb demenin eni ollr

26Populr sciencen niveriteler turu28ocuklr iin Biliim Zirvei29MEf Bilim yrm30KTnin elektrikli rc32Dhi bilim innn ved

Gelece34 Krnlk mdde dedektrnn iinde35Kendi kendine giden otolrn gelecei36Google tpt nt kld38Oknulrdki pltiin kn40yeni bir et mdhle robotu41Kein dot mu dmn m?42tn nn

El ypm86 Kendin p prck dedektr89anlmz ilere brt robotlr

90sentezleicilerin krl

LLSTRASYONc

hRiSb

uzeLLi

0 6

15

N D E K L E Rok Yaa MaMutsou tkenmi trleri tekrr ht

dndrecek rlr hibiz. te biliminnlrnn plnlr.sayfa 46

POPULaR sCIENCE / 05

HAZRAN / SAYI 38

N D EK L E R


5/100


6/1006 / POPULAR SCIENCE

S Z D EN/hazran 2015

OKUR MEKTUPLARI

Popular Sciece Yaz leriTump Towes, Kule 2Kt 21-24, 34387ili / STanBUL

Tel: (212) 478 03 00,Fks: (212) 410 32 [email protected]

OKUR [email protected]

AbOnELK, ESK SAYSPARTel: (212) 478 0 300,Fks: (212) 410 35 12 - [email protected]

Nice senelerencelikle byle mkemmel birdergiyi bizlere sunduunuz iin okteekkrler baarlarnzn devamndilerim, nice senelere. yi almalar

Mustafa Uur

Astronomi posteriMerhaba, ben derginizi iki senedirtakip ediyorum ve size ok teekkretmek istiyorum. lkemizde bilimin

gelimesi asndan katknz okbyk. Ben bir astronomi aymve astronomi bilimi ile ilgili posterlerverirseniz ok mutlu olurum. Yapt-nz gzel iin etkisini umarm yeninesillerde de grebiliriz.

Ahsen Sla Gkpnar

Teekkrler3 yl boyunca bizlere mkemmelsaylar karttnz, bunaldmz,

skldmz bilim dergilerine mah-

rumiyetten kurtardnz, bilimi bukadar ok sevdiiniz, ve dnyannher kesinden bilime dair haberlerverdiiniz iin teekkrler. Nice yl-larda nice gzel saylar ve bol tirajlardiliyorum. Emeinize salk.

Rumeysa Kinsiz

Eski saylarMerhaba, Popular Science Trkiyedergisini ilk saysndan itibaren

dzenli olarak takip etmekteyim.Tm saylar mevcut, sadece Ekim2013 saysn eitli nedenlerle ala-mamtm. Dergi ile ilgili internetteforumlardan aldm bilgiye grekonuyla ilgili yardmc olabilece-iniz belirtiliyordu. Konuyla ilgilibilgi verebilirseniz ok sevinirim. yialmalar. Sayglarmla.

Kaan Pancar

Sayn okurumuz, konuyla ilgili ola-rak ar merkezimizi (212) 478 0

300den arayarak bilgi alabilirsiniz.

Meme KanseriMerhabalar ben derginizi ilgiyletakip eden bir niversite rencisi-yim. Bilim dergisine olan almzgiderdiiniz iin teekkr ederim.Mart saysndaki stres bilimimakalenizi heyecanla okudumama bir ey beni zd. Gskanseri ibaresi o da. Bir bilim der-gisine olmayan bir eyin kanseriniyazmak yakmad. Ltfen Memekanseri demekten utanmayn.

Sevgilerle. Emine Kaya

Google GazeteMerhaba, derginizin Google Gaze-te program iin uygun srmngrdm hemen yllk aboneliiyaptm ok uygun bir fiyata. By-lesine gzel bir emei bu fiyatabulmak gerekten mutluluk verici.Emeklerinize salk.

Nurettin Gzbyk

TerminolojiHer ay derginizi ilgiyle okuyor ve takip ediyorum. Mart 2015 saynzda yazlarda

dikkatimi eken bir noktay sizinle paylamak istedim. 56. ve 58. sayfalarda

meme kanseri srekli olarak gs kanseri olarak yazlm. Dorusunun memekanserini olmas ve o adla sylenmesi gerekiyor, vcudumuzda gs diye birorgan yok. Adyla da ieriiyle de bilimsel olan bu derginin bu hatay bir dahaki

sayda dzelteceini ve toplumumuzda da meme ad verilen organa/dokuyaolan farkndal arttracan umarak sayglarm sunarm.

Dr. Gkhan Tazegl


7/100

1)Appe uyguama maazasndan ya da GoogePay uyguama maazasndan PopSc Tur AR uy-guamasn ndrn... Aadak QR kodar kuanarakdorudan erebr, ya da uyguama maazaarn-da arama yaparak PopSc Tur AR uyguamasnbuabrsnz.

At gnz vo

ssnz

Trkyedebr lk

Artrm Gerekk (Augmented Reaty) teknoojs sayesnde Popuar Scencensayfaar cananyor Ak teefonunuz ya da tabet bgsayarnz e sayfaarabakn ve szer n hazradmz srprzere tann.

Akll cihaznzyoksa

NASIL YAPILIYOR?

Dergdek AtmGi (AugmentedReality)vioanoganua.com/popscadresinden izleyebilirsin

Ano smPhon/Pa sm

2) nternet baants aktfken uyguamay atrn.Dorudan kamera moduya adn greceksnz -g derg sayfasnn tamamn ekranda grecek ekdeteefon ya da tabet sayfann zernde tutun ve ksabr sre bekeyn. Vdeonun ykenmeye baadngreceksnz.3)Vdeo, teefon ya da tabet ekrannda grnen dergsayfas zernde oynamaya baayacak. Aygt yavahareketere oynatsanz dah, vdeonun derg sayfasn-da berenen aanda kadn gzemeyebrsnz.4)Dersenz vdeo zerne parmanza ft tkaya-rak tam ekran yapabr ve kameraya derg sayfaszerne odakanmak zorunda kamadan vdeoyu daharahat ekde seyredebrsnz.5)www.doganburda.com/PopSci adresnde, konuyag oarak hazradmz tantm vdeosunu seyrede-brsnz.

Bu smgeygrdnzsayfaarda vdeozeyebrsnz

SEYRET

PS

VDEO

Powered byAurasma

AUGMENTED

REALITY

ARTIRILMIGEREKLK

POPULAR SCIENCE / 7


8/100

HAZIRLAYAN TUNA EMRENFOTORAF NASA, ESA, N. SMITH (UC BERKELEY),THE HUBBLE HERITAGE TEAM

MEGAP K S E L L ER / HAZRAN 2015

8 / POPULAR SCIENCE


9/100POPULAR SCIENCE / 9

Gney yarmkre gklerinin incisi Carina Nebula,

galaksimizde yeni yldzlarn olutuu yerlerin en

byklerinden: 300 k ylna yaylan bir blgeyi

kapsyor. Hubblen 25. yl dolaysyla oluturulan

zel kataloga da girmi olan bu fotoraf,teleskopun 17. ylnda grntlenmiti.

CARINANIN

BYLEYC GZELL


10/100

FOTORAF AS SOC IAT ED PRESS


10 / POPULAR SCIENCE

ilinin gneyindeki Calbuco yanarda, 22

Nisanda, 40 yl sren uykusundan uyand.

Pskren kllerin birka kilometrelik toz

bulutu oluturmas nedeniyle krmz alarm

verilerek blgede bulunan herkes tahliye edildi.

Gkyznde hzla byyen toz bulutu nedeniyle

evre kentlerde byk panik yaand.

CALBUCO UYANDI


11/100POPULAR SCIENCE / 1 1


12/100

FOTORAF ISTOCK



Gezegenimizdeki en eski trn, 350 milyon yl

nce bugnk Sahra lnn olduu yerde

yeeren Archaeopteris adl bir aa tr

olduu sanlyordu. Ama artk bu bilginin

gncellenme zaman geldi. Zira yeni aratrmalar,

kpekbalklarnn 400 milyon yldan bu yana

yaadklarn gsteriyor.

TM TRLERDEN ESK


14/100

imdi

14 / POPULAR SCIENCE FOTORAF Sam Kaplan

EDtr Michael Nuez & Lindsey Kratochwill

Etiniz

nasl

pisin?

Konuanbarbek

Bir yandan misafirlerinizle

sohbe emeye alken (ya daopun peinden biaz koaymdeken) bi yandan da elei,sebzelei muheem ekildepiimek kolay i deil. Neyseki Lynx fimasnn mangalsaplanl alanla yknzslamann bi yolunu bulmu.Yeni nlei olan SmaGillses deneimli, kablosuz a

balanl, uygulamalalayneilen paslanmaz elik bipiiici. Dahas, bu ale sznzdinliyo ve hafiyen yeine ge-iiyo. SmaGill, biaz palcankzleyelim dediinizde ale, in-enee uulan vei abanndanbi aif seiyo ve dou scaklsalyo. Yiyeceklei zgaannneesine koyacanz sylyo,sona da scaklk alglayclave moolu gaz valflei bilikealaak he eyin ei pimesinisalyo. Izgaa ii biince gaz

kesip cep elefonunuza mesajyolluyo. Bu aada, gml bimikoilemci olan beyniyle deecihleinizi eniyo. Yani sizinoa pimi anlaynz hekesin-kinden biaz daha faklysa,am aadnz buluyosunuz.M I C H A E L N U E Z

LETM SSTEMAndroid ve iOS

BOYUTLAR 30, 36 ya da42 in genilikte (75, 90 ve

105 cm)



SEYRET

PS

VDEO M D HAZRAN 2015

1COOLBOX

Alet edevatlar gelisede, alet kutular hi yolkat edemedi. Coolboxsadece eki ve ivi sak-lamakla kalmyor, tabletstand, dhili bataryagibi zelliklere de sahip.stnde LED klar,hatta Bluetoothluhoparlr bile var.

2MIPOSAUR

WowWeenin kendidengesini salayan enson robotunun dileri,peneleri var. Fakat buoyuncak kesinlikle kor-kun deil. MiPosaur,irketin BeaconSenseteknolojisi sayesindekendi kk topuylaoynuyor, hatta topukovalyor ve koruyor.Birden ok MiPosauralrsanz karlkl daoynayabiliyorlar.

3TACTUS PHORM

Tactusun iPad miniklf, tabletinize yappmikroakkan kanallarkullanarak stndekipolimer katmanngeniletiyor. Sonu: Osouk, hissiz dokunma-tik ekrannz dokunsaltepki veren bir klavyeyednyor.

4LEATHERMAN

TREAD

Leatherman da giyilebi-lir teknoloji kervanna

katlyor. Paslanmazelikten yaplm Treadadl alet bilee taklyorve tornavida, ieaaca, geme anahtarve daha birok amalakullanlabiliyor.

5INFESTED

ster ryalarnza zorlagirsin ister kannzemsin, tahtakurusu bin-lerce yldr tm uyu-yanlarn dmandr.Dergimiz editrlerindenBrooke Borelin ilkkitab, bu efsanevi

haerenin gemiini

Takntlar

L I N D S E Y K R A T O C H W I L L

ve tahtakurusuyla ilgilibilimi aratryor.

6CARDS AGAINST

HUMANITY

SCIENCE PACK

Card Against Humanity,bilim yazar Phil Plait veweb karikatrcs ZachWeinersmithle bir arayagelerek Science Packihazrlad. ok poplerparti oyununa bu sayede30 yeni kart ekleniyor.Aldnz her yeni deste,niversitede bilim vemhendislik okuyankzlarn burs fonunakatk demek.

7TINKERPLAY

Autodeskin yeni uygu-lamas (iOS, Android veWindowsta alyor) ileocuklar hayali yaratk-lara hayat verebiliyor yada onlar 3B basabiliyor.Amatr mucitler de

birbirine kenetlenenparalar srkleyipbirletirebiliyor.

8ASYM ENERGY

BOOST

Solak bir golf, saelini kullanan birininsopasyla doru drstvuru yapamaz. Adidasbu yzden, golfnnhangi elini kulland-n dikkate alarak birayakkab tasarlam.Vuru srasnda, asimet-rik desenler stabilitesalyor ve ayakkabnnsadece gereken yerleriyere tutunuyor.

9HUE GO

Hava karard m, akhava partilerine k ge-rekir. Philips, kendi Hueserisi akll ampullerinitanabilir, pille alanbir lambaya dntr-m. Lamba tek arjda saat k veriyor,renk deitiriyor vetpk akll ampuller gibi300den fazla ncparti yazlmla uyumlu

alyor.

Her eyin daha iyisi var

10 JURASSIC WORLD

22 yl sonra dinozorlar(bir kez daha) dnyor.Alldk manzara: elencepark, melez srngen-ler, Steven Spielberg.Yolunda gitmeyen neolabilir ki? Hl mutlu sonbeklentiniz varsa ya da okanlmaz katliam bykperdede izlemek istersenizgidip kendiniz grn.

DAYANIKLI

VEIK

WOWWEE,COOLBOX,TACTUSTECHNOLOGY,CARDS

AGAINSTHUMANITY,PHILIPS,

un

IVErsal

pIcturEs,

adIdas,

chIcago

nVErstEs,

lEathErm

an,

autodEsK

1

2

3

4

5

8

7

6

9



KO

ENIGSEGG,

ASTON

M

ARTIN

321 4

MD HAZRAN 2015

Hz Labauva

AYIN TASARIMI

A Mai DBX Ccpngiliz reticinin yeni DBXi koltuklarve lastikleri SUV yksekliine geti-rilmi bir DB9 spor araca benziyor.Sonu, izgi romanlardaki sperkahramanlara (ya da lks bir sre)yakr, yerden yksek bir coupe. kikapl, drt ekili ara drt yetikinive tm valizlerini tayabildii gibi,kendiliinden kararan akll camla-ra ve ben buradaym diye baran,kpekbalnnkini andran bir burunasahip.

Garminin yenitanabilir navigas-yon aygt sadecenereye dnecei-nizi sylemeklekalmyor. nviCam

LM THD lksaygtlardakinebenzer bir dhilikonsol kamerasy-la geliyor ve ndekiaraca ok yaklarya da eridinizdenkarsanz siziuyaryor.

General Motors,Ford, Nissanve Volkswagennmzdeki yliinde tek arjda330 km bariyerini

kracak hesaplelektrikli otolarretmek iin yar-yor. Firmalar LGChem gibi nde ge-len batarya retici-lerinin baarlarnntalebi artracanainanyor.

Oto para reticisiAutolive greyaknda daha okara karanlktagrebilecek. irket,getiimiz yl

80.000 adet sattve nesneleri 45metre ncedensaptayabilentermal gece grsistemi satnn2020ye kadarylda 300.000 ade-de ykseleceinitahmin ediyor.

Hidrojen yaktnbiyolojik hammad-deden retmek pekyaknda ucuzlaypkolaylaabilir. Vir-ginia Techten bir

aratrmac ekibi,kolayca bulunanmsr artklarndan(koanlardan,pskllerden veyapraklardan)hidrojen moleklayrtrma yntemigelitirdi.

otoMoBL DnyAsnDAn HABerLer

277ABD Ulatrma Bakanl verilerine gre motorlu tat kazalarnn

yllk maliyeti (milyar dolar ) . Bu rakama maddi ziyan, kayp

retkenlik, tbbi masraflar ve daha nicesi dhil .

anzmansz Melez

dz mbil dendi misveli retici Koenigsegg snrlarzorlamakla bilinir. Firma imdi despor araba denince akla ilk geleneylerden birini, debriyaj ortadankaldrd. Yeni melez oto Regera, gele-neksel bir anzman kullanmadan, 20saniyeden ksa srede 400 km/s hzaeriebiliyor.

sve dilinde hkm srmekanlamna gelen Regera, gl bir V8ift turbo motor ile adet elektrikli

motoru bir araya getiriyor. Elektrikmotorlarndan ikisi arka tekerlerde,biri ise benzinli motorun krank milin-de yer alyor. Mil stndeki bu motor,stop halindeki arac saatte 35 km hzakarabiliyor. 1.100 beygirlik itenyanmal motor da burada sahneyekyor.

Aracn arka tekerlekleri,Koenigseggin DirectDrive dedii tekbir diliyle hareket ettiriliyor. Bu daanzmanl g aktarmnda grleng kaybn %50den fazla azaltyor.Ayn zamanda aracn daha hafif

olmasn, ivmelenme srasnda dahaatik davranmasn salayp yakt t-ketimini dryor. Regera, anzmankullanmayan ilk melez ara deil (bunvan, elini Koenigseggden abuktutan 2014 model Honda Accord

Hybride ait) fakat bunu yapan ilkiten yanmal motorlu ara. Yani yaktsarfiyat ve emisyon standard y-netmeliklerinin yksek performanslaralar ortadan kaldraca endiesibouna. M A T T H E W D E P A U L A

KoengseggregerA

0-100 km/s

hzlanmas:

2,5 sn

Beygirgc:

1.500den fazla


17/100


18/10018 / POPULAR SCIENCE FOTORAF Sam Kaplan

MD HAZRAN 2015

Kurulum

Oturun, sklanTAO WELLSHELLDk etkili izometrik egzer-sizler, glenmenin en etkiliyollarndan biri. stelik bunlarmasa bandan kalkmadan dayapabiliyorsunuz. WellShell,kendi uygulamasyla takip edi-lebilen onlarca egzersizle gelenbir avu ii antrenr. Basncaduyarl yzeyi tekrarlarnznkuvvetini ve yaklan kalorilerikaydediyor, tm vcudu kapsa-

yan egzersizleri parmaklarn-zn ucuna tayor.

kafanza dikkatGaiam museekle girmek deyince illaki ter dkmekakla gelmemeli. Aratrmalar sadece15 dakikalk meditasyonun konsantras-

yonu artrdn, stresi drdn,egzersiz srasnda ve sonrasnda oluanarlarla baa kmay kolaylatrdngsteriyor. Muse ba band elektroen-sefalogram (EEG) alglayclaryla beyinetkinliini lyor ve beraberinde gelenuygulama size 12 dakikalk meditasyonrutininde yol gsteriyor. Zihniniz berrakve rahatlamsa ku cvltlar, gezgindncelerinizi dizginlemeniz gerekti-inde ise rzgr sesi duyuyorsunuz.

kardiyO almanz ieyarasnskulpt amp atlamann neredeyse tm byk kasgruplarn altrdn boksrler uzunzamandr bilir. 10 dakika ip atlamak,1,6 kilometreyi sekiz dakikada komak

kadar kalori harcatyor. Smart Rope isetelefonunuzla balant kurup yaktnzkalorinin kaydn tutuyor ve size neride

bulunuyor (hzlanmak gibi). pin stn-deki 23 LED ise srama srasnda

ilerlemenizi gsteriyor, o yzdensaymak zorunda kalmyor-

sunuz.

Spor yapmak kolay ey deil.Nike+ FuelBand gibi etkinlik takipaygtlar iyi birer motivasyonkayna da olsa, nemli verilerielde etmekte baarsz. Getiimizyl Iowa Eyalet niversitesininyapt aratrmaya gre buaygtlar, yaklan kalorinin %40ntakip edemeyebiliyor. Yine deteknoloji, neyi, nasl kullanacanzbilirseniz kilo verip forma girmenizisalayabilir. Bu aygtlarla yazahazrlanabilirsiniz. A M A N D A G R E E N

KASLANINskulpt amVcudun her yannda simetrik gelde etmek nemli ama bir o kadarzordur. Skulpt Aim bu konuda yar-dmc oluyor. Elektriksel empedansmiyografisi (EIM) teknolojisi saye-sinde iki, ve drt bal kaslarnve karn kaslarnn niteliini ve yayzdesini lyor. Aygt egzersizncesi ve sonras hedef blgelereyerletirerek nasl g kazandnzrenebilirsiniz. deal vcut yaoran erkeklerde %14-17, kadnlar-da ise %21-24 aras.

Bunu da deneyin: Saucony

ISO Triumph yryler iin

topuktan ayakucuna optimize bir

performans salyor.

TEMBEL

HACKERIN

FITNESS

KILAVUZU


19/100PHOTOGRA PH BY Credit HereFOTORAFSam Kaplan POPULAR SCIENCE / 19

SEYRET

PS

VDEO

Eviniziniindeki iklime dair ne

kadar bilginiz var? Nem oran, uucuorganik bileikler (VOC), barometre

basnc? Biz de yle dnmtk.te CubeSensor burada devreyegiriyor. Avu iine san bu kablosuzkpler atmosferdeki en ufak deiik-likleri seziyor ve Wi-Fi balants olanher odadaki havann niteliini sizebildiriyor.

Her sette, bir ynlendirici ya damodem araclyla bir mobil uygula-maya balayabildiiniz bir baz istas-yonu bulunuyor. lm iin kpleriavucunuza alp sallamanz yeterli.Mavi renk her ey yolunda demek.Krmz ise bir sorun olduunu ve

ayrntlar uygulamadan renme-niz gerektiini sylyor. Havada neolduunu bilirseniz (gerekten) daharahat soluyabilir, alerjilerle mcade-le edebilirsiniz.

Kpleri Fitbit ya da Jawbone Upaygtlaryla eletirmeniz, byleceuykunuzdaki kesintilerle evreseletkenler arasndaki balanty ren-meniz mmkn. Horluyorsanz bununnedeni havann kuruluu olabilir.Uygulamann bu durumdaki tavsiyesihava nemlendiricisini altrmak.J U N N I E K W O N

M D HAZRAN 2015

Kenara ekilin!

Havakalitesinianaliz edin

0.10A k s rm a , t k s rm a ve g z d e t a h r i e

yo l a a b i l e n f o rm a l d e h i t m i k t a r

( p p m , ya n i b i r m i l yo n p a r a c k t a ) .

e vre Ko r u m a A j a n s n n A BD d e

k o n u t l a rd a ya p t a ra t rm a ya g re

b u ra k a m 0 ,1 i l e 3 ,6 8 p p m a ra s n d a

d e i i yo r.

CubeSensorlerikili, drtl vealtl paketlerlesata sunulmu.

V O C

DZEYUucu orga-nik bileikler,oda scakl-nda kolayca

buharlapakcierleregirebilenkarbon bazlkimyasallar.Bunlara ase-ton, benzenve formalde-hit gibi rnek-ler verebiliriz.Hepsi de yapmalzeme-lerinde vekiisel bakmrnlerindekullanlyor.


20/10020 / POPULAR SCIENCE FOTORAF Dan Burn-Forti

MD HAZRAN 2015

Platform

Raspberry

Pi, makerhareketininasl

tetikledi?

Popular Science:Dnyann Rasp-berry Piye neden ihtiyac var?Eben Upton:ocuklarn hayatla-rnda bulundurmak isteyecei ucuz,programlanabilir ve salam bir eyyapalm istedik. Siz de bilirsiniz ya,ocuk olmak berbat bir eydir. indorusu, 18 yanza kadar bakalarne derse onu yaparsnz. Ama bilgisa-yar programlamann yle bir gzelyan var. Bu alanda sz sizde. ktidar

EDTR M I C H A E L N U E Z

ocuun yaamna girebilecek kadarelenceli, onlara beceriler kazand-racak kadar da eitimsel.

PS: Bundan 10 yl nce neden bylebir ey yoktu?EU: On yl nce de 20 dolara bilgi-sayar yapabilirdiniz ama ocuklarnilgisini ekmezdi. imdi 20 dolarlkbilgisayar stnde Minecraftoyna-yabiliyor, Blu-ray videosu izleyebili-yorsunuz. Hem artk ynla yazlmarac da var.

sizin. Sorumluluk alabilir, dizginleriele geirebilir, istediiniz eyleri inaedebilirsiniz. Dahas, anne babalaranlamad iin ocuklarn hounagidiyor.

PS:Piyi bu kadar ocuk dostu klanne?EU:Pinin albenisi donanmhackleme, robot ve dier eyleriyapabilme. Facebooka RaspberryPi ile girebilmenizi, video izleyipoyun oynayabilmenizi istiyoruz. Bir

06Raspberry 2 nin

yandaki

atasna att

h z f ark .

Bundan yl nceEben Uptonn Cambridgeniversitesindeki bilgisa-

yar bilimleri program iinrencileri cezbedecekhaval bir aygta ihtiyacvard. O da oturup Rasp-berry Piyi icat etti. Pi, ogn bugndr dnyannhacklenebilen en ucuzbilgisayar. u ana kadar5 milyon adet satlan (Herbiri 20-35 dolar aras) veubat aynda hzl bir ver-siyona kavuan Pi, KendinYap kltrnn ikonla-rndan birine dnt.Microsoft, Windowsun Piuyumlu modelini hazrla-yadursun, Upton yepyenibir kullanc dalgasnahazrlanyor. Upton ksasre nce Popular Scien-ce ile hackleme, eitim vekk yaratm hakkndasyleti.



YAYINDAYIZ!Popular Science,bilimi geni kitlelere

sevdiren keyifli bir dergi olarak 3 yldr

okuyucusuyla buluurken imdi de

web sitesiyle karnzda

PS: nsanlar Raspberry Pileriyle neler

yapyor?EU: ngiltereden biri onlar balonlarakoyup 40 km yksee yolluyor ve oradandevasa panoramik dnya fotoraflarekiyor. Kimileri teleskoplara balaypbyleyici uzay fotoraflar ekiyor. Aynyle fotoraflarn ekmiler ki aklnzalmaz. Birisi de Raspberry Pi ile cep tele-fonu baz istasyonu yapm. Muhtemelenmhrlenmi metal duvarl bir odann d-nda altrmak yasaddr nk oulke cep telefonu ebekelerini yasalarladzenliyor.

PS: Giderek daha ucuz bilgisayarlarretiyorsunuz. plannz dibe doru biryar m yoksa?EU: Moore Yasasyla iki ey yapabilir-siniz. Ya fiyat sabit tutup yeni zelliklereklersiniz ya da zellikler kmesini sabittutup fiyat drrsnz. Firmalardaima ilkini tercih eder nk cirolarnnyl be yl dmesini istemezler. Biz iseMoore Yasasn insanlarn paras cebindekalsn diye kullanyoruz. Programlamay,bir PCye yzlerce dolar veremeyecekve o dzey bir performansa da ihtiyaduymayan kiilerin ayana gtryoruz.

PS: Siz ve babanz Oxford UyakSzlnn de yazarlarsnz. Nasl birdeneyimdi bu?EU: Bence herkes babasyla ortak kitapyazmal. ok elenceli. Babam dilbilimcidir.O yzden, kabataslak bir szlk hazrla-yacak bir bilgisayar program gelitirdim.Babam da bunu alp nihai rne dntr-d. Ortaklaa bir abayd. Birimiz olmadandierimiz iini yapamazd. O kendi payn altayda yapt. Ben ise bir iki gnde. Bilgisayarprogramlamann avantajn gsteren dahaiyi rnek bulamazsnz. nsan zahmettenkurtaryor. [Upton glyor]



BM

W

i8 ile BMW, sadece yeni bir model

tasarlamakla yetinmemi, birdevrim yaratm. nk o, insanlartekrar tekrar kendisine baktran

nefes kesici bir safkan. Ayrca akllhibrid sistemi sayesinde hem mar-

kann teknoloji laboratuar hem de362 HPlik gcyle gerek bir sporotomobil.

Ykseklii sadece 1.29 m olan busporcunun sadece dizayn bile, herynyle farkl olduunu hisset-tiriyor. nk i8 hala gelecekteretilecek bir konsept otomobil gibigrnyor: Optimize edilmi aerodi-namik yaps ve kanat kaplarylabir bilim kurgu lminden frlamgibi duruyor.

i8de otomobil dnyasnda varl-n bildiimiz neredeyse tm ileriteknolojiler kullanlm. rneinkaroser, ok haf bir malzeme olankarbondan retilmi. i8, ilk eskiz-lerden itibaren bir plug-in hibridolarak tasarlanm. Yani iki motorave ehir ebekesinden de arj edile-bilen aklere sahip. Aracn arkasnakonumlandrlan ve turbo beslemesayesinde 231 HP g reten 1.5ltlik 3 silindirli benzinli motora nakstaki 131 HPlik elektromotor des-tek oluyor. kilinin toplam sistem

gc ise 362 HP. G gayet yksekgrnse de burada asl etkileyiciolan, 570 Nmlik (neredeyse abartl)tork deeri. Bu iki deer, 4.2 snlik0-100 km/s hzlanma sresi ve 250km/slik maksimum hz salyor.Sr srasnda elektrikli mod seil-diinde bu k coupe, neredeyse hises karmadan hareke geiyor ve

30 km boyunca sadece elektromoto-runun gcyle ilerleyebiliyor.

Dier taraftan burada, mak-simum hzn elektronik olarak snr-landrldn, yani aslnda daha dahzl gidebileceini hatrlatmamzgerekiyor. Yksek performansnyksek tketim anlamna geldiiniherkes bilir. Ancak BMW bunuda am gibi grnyor. nkhibrid aralara zg norm tketimparkurunda i8in tketim deeri2.5 lt/100km (!) olarak aklanyor.Ancak fabrika verilerinin gnlk

kullanm deerleriyle uzaktanyakndan ilgisi yok. Pratik kullanmartlarnda bu rakam rahatlkla 7.2lt/100 km seviyesine kyor. Otoyol-da tam gaz verildiinde ise tketimrakam 30lt seviyelerine kyor.Sonu olarak: evrecilik iddiasnasahip bir otomobil iin bu rakamlarok yksek! Z G E N B L R

Bir benzinli-elektromotor hibridi olan i8, altmz elektrikliotomobillerin aksine kelimenin gerek anlamyla top mermisigibi hzlanyor. Hatta performansylaPorsche Carreray bile ryaotomobil olmaktan karabilecekyeteneklere sahip.

Aracn spor

izgileri ve bilim-

kurgu filmlerin-

den frlam gibi

grnen ilericitasarm kanat

eklinde kaplarla

desteklenmi.

D tasarmn

yannda i me -

kan biraz daha

tandk grny-

or. Gsterge pan-

elinde anlk g

akmlar kontrol

edilebiliyor.

Elektrikli sporcu

md HAZRAN 2015

Hz Laboratuvar



RE

NAULT

Porsche Sr Merkezistanbulda

Volvodan bisiklet gvenlii

Alman spor otomobil reticisi Porsche, m -

terileri ve uluslararas medya mensuplar na

ynelik ileri sr eitimleri iin merkez

olarak Trkiyeyi seti . Porsche Orta ve DouAvrupa blgesi ynetimi ve Intercity stan -

bul Park ynetimi arasnda gerekletiril en

ibirlii neticesinde Mar t 2015ten itibaren

hizmet vermeye balayan Sr Merkezi , 3

milyon Euro luk bir yatrmla hayata gei -

rildi . Merkez, 63 gnlk sre iinde her y l

ortalama 1 .500 misafir arlamay hedefliyor.

Merkezde 2 farkl eitim paketi sunuluyor:

Sr gnleri ve birebir eitim program.

Sr gnlerinde slalom, frenleme, pist

ve arazi sr gibi eitli parkurlarda

eitimler verilecek. Birebir ei tim program

ise katlmclarn normal sr gnlerinde

uygulanan etaplar daha youn bir ekildedeneyimleyebilecekleri iki sr gnnden

oluuyor.

Volvo Car ng iltere, bisikletlilerin yoldaki

grnrln ve gvenliini artrmak

iin tasarlanan Life Paint adl sprey boyay

tantt . Grey London tarafndan tasarlanan

boya, Grey London yaratc ajan s tarafndan

tasarland ve bir sve start-up fi mas olan

Albedo 100 ile ibirlii yaplarak reti lmi.

Gn nda grnm eyen bu sprey boya,karanlkta kendi kaynana doru yan-

styor, bylelikle zerine sklan cisimleri n

gl bir ekilde parlayarak grnmesini

salyor. effaf ve ykanabilir bir boya olan

Life Paint, giysilere , ayakkablara, kasklara,

tekerlekli sandalyelere ve ocuk srt antala -

rna, hatta kpek tasmalarna bile uygulana -

biliyor. Life Paint ykanabiliyor ve boyanan

materyalin orjinal reng ini deitirmiyor.

Kullandnz yzeye ve ne kadar kulland -

nza bal olarak yaklak bir hafta kadar

kalcln srdryor.

Renaultnun Trkiyede de satlan iki

kiilik elektrikli arac, irinlii, ehirebekesinden 3 saatte dolan aklerive 100 kmlik menziliyle beenitopluyor.

Keyii, evreci ve ok sempatik

Renaultnun Z.E (zero emission)

serisinin en kk ve en sevimlimodeli olan Twizy, kesinlikle ilginbir elektrikli otomobil konseptinesahip. rnein iki kii arka arkayaoturuyor. Ayrca ultra kompakt ola-rak adlandrlabilecek boyutlara sa-

hip: 2.34 m uzunluk, 1.24 m genilik.Kk yap sayesinde Twizy skktrakte rahat kullanmn dnda,park etme rahatl da salyor: Birotomobilin sd park alanna tane Twizyyi dikey olaraksdrmak mmkn. Lamborghinimodelleri gibi dikey alan kaplarise dar alanlarda par edildiindekaplarn yandaki aralara temasetmesini engellerken, bini-inileride kolaylatryor. Yazlk blgeler,tatil yreleri, turizm alanlar, doaldokunun, tarihi eserlerin ve tarihi

yaplarn korunmasnn zorunluolduu blgeler bu ara konseptininkullanm iin olduka uygun biratmosfer yaratyor.

Renault Twizynin sr hissiniotomobillerle deil de, scooterla kar-latrmak daha doru olacaktr. 17HPlik elektrikli motora sahip olanTwizynin hzlanma performans birscooterdan geri kalmyor. Bu kap-larn st taraar ak, yani ieriyetoz, souk hava, yamur damlalargirebilir. Daha konforlu kaplaristerseniz, opsiyon donanm olarak

fermuarl camlara sahip kaplar dasatn alabilirsiniz.

Vites seimleri direksiyonun so-lundaki bir dme ile yaplyor: leri,geri, bo. Kullanm biraz sert olan elfreni ise kokpitin altnda konum-landrlm. Konta atktan sonra,

elektromotorun arac ilerletmesinihissetmek, sesini dinlemek, sizilunaparklarda bindiiniz arpanotolarn dnyasna gtrebilir.Hzlandktan sonra ise Twizy keyiive bir o kadar da sert bir kullanmsunarak pistteki bir go-kart kimli-ine brnyor. Arata klima yokama bluetoothlu mzik sistemi vebacaklar saran stmal battaniyegibi ho donanmlar var. Sert yapsbazen kullancy yorabiliyor ama c-vl cvl ve dinamik yaps ve sevimlitasarm insan gen hissettiriyor.

100 km mesafeyi 2.5 liralk elektrikmaliyetliyle katedebilmek de ayrbir keyif. stelik bakm maliyeti deneredeyse sfr. Onu kullanrken sizibekleyen dier bir iyi his ise evredostu bir arata olmanz olacaktr.Ne motosikletler ne de otomobillerbu kadar iyi hissettirebilir. Sonuolarak Renault Twizy otomobil mimotosiklet mi? sorusuna cevap ara-yanlar iin yaratlm bir ara. Hembir motosikletten ok daha gvenlihem de (neredeyse) bir otomobilinkonforuna sahip. Z G E N B L R



L

LSTASYON

mArk

NerYS

EVET

HAYIR

HAYIR

HAYIR

HAYIR

HAYIR

HAYIR

EVET

EVET

EVET

EVET

Svii ps

s cksii?Eskiden deme yapmakdaha kolayd. Ya paa veidiiya kedi kat. Fakat yei mobil deme dyas sayesideseeeklee bi de akll telefo ekledi. Apple CEOsu TimCook, 2015i Apple Pay yl olaca syledi ve sekt diea topla Samsug, Google ve potasiyel olaak da Mico-soft cdam yeii almay dyo. Bi de bakodlamobil demeye ii vee CuetC ve he kat mayetikeidii taklit edebile uygulama balatl bi akll katkaa Statos va. imdi kaa vei. Hesap gelice eliitelefoa m gidecek, cdaa m? A L EXA N DR A OSSOL A

MD HAzrAn 2015

ema

Yoksasiz

JetBluemu?

Kilidi naslaacanz

biliyor

musunuz?

Elime

yapk

Eski kafal

msnz?

Siberpunk

msnz?

Sadece nakit mi?

Kk bir meblaiin kredi kart

kullanmaya eki-

niyor musunuz?

McDonalds yada Pizza Hut

gibi bykbir zincirde

misiniz?

Keyii vekonukan

Aceleci

Paranoyak. zbrakmamay

yelerim

antamnderinlikle-

rinde

Telefo-nunuz

nerede?

Para st

istiyormusunuz?

Google Wallet

(herkesten nce

kullandnz iinbbrlenin)

Samsung

Pay ya da...

Apple

Pay

Basit davrann,paralarskln

Kredi kart ilesonras iin puan

biriktirin

Bitcoin sizinispeten

anonim klyor

Banka kart dahabasit bir seim

yerel bir

dkkan

uaktaym.

Balang:Kendnz naSl hSSedyorSunuz?


25/100



H A Z R A N 2 0 1 5

ahin Ekiolu

Popula Science Tkiye

niesitelede

BLKENTNvErSTESpanelinde yapayzeka odak noktasnoluturdu.

TEDNvErSTESrencileriningzde konularise srdrlebilirenerji kaynaklar venkleer enerji oldu.

Tesla ve Einstein gibi insanlktarihinde nemli yere sahip bilim

insanlarnn almalarn ilk eldenyaynlam, 150 yllk kkl bir ge-

lenee sahip olan byle bir dergiyelkemizin zellikle ihtiyac olduu-nu dnyorduk. Amacmz, bilimive aklc dnceyi kendine rehberedinmek isteyenlere ulamakt. lksaymzdan itibaren bunu kademekademe baardmz sylersekyanl olmaz. Zaman getike dergi-miz hzla sevilip tirajn artryordufakat bu bize yetmedi. nce dijitalversiyonumuzu kardk dahasonra da web sitemizi atk. PopularScience editrleri olarak baka neyapabiliriz diye dnrken ODT

panelimizin ardndan niversiteler-den gelen davetlere icabet etmeyealtysak da hepsine yetimemizeimkan yoktu ve bazlar nmz-deki retim ylna kald. lgininykseklii bizi doru ii yaptmzkonusunda ikna ederken bu etkin-likleri lkemizdeki dier niver-sitelerde tekrarlama konusundamotivasyonumuzu da artrd.

Bilkent niesitesiEsenboa havalimanndan dorucagittiimiz Bilkent niversitesinde

bizi harika bir karlama bekliyordu.Byk bir salonda gerekletirdii-miz ve 3B yazclarla baladmzpanelimiz, ilgin bir ynelimle farklnoktalara doru alm gsterdi.Panelimizi gelen sorular dorul-tusunda ynlendirdiimiz iin herpanel birbirinden farkl oluyor. Buda Popular Science ekibi olarak bi-zim ok houmuza gidiyor. Bilkentniversitesi rencilerinin sorulardorultusunda, son zamanlardaepey adndan sz ettiren yapayzeka konusunu enine boyuna

masaya yatrdk ve bu ilgin konuyu

bilim, bilimkurgu, teknoloji ve etikbata olmak zere pek ok adanirdeledik.

TED niesitesiBilkent niversitesindeki keyiipanelin ardndan ksa bir ara vere-rek ayn gn iinde ziyaret ettiimizTED niversitesi rencileri bizibyk bir heyecanla karlad. Bu-radaki panelimizin oda srdr-

lebilir enerji kaynaklar ve

nkleer enerji oldu. Dnya-dan ve lkemizden karlatrmalrneklerle ilerleyen panelimizdeyeni ve verimli enerji kaynaklarkonusunda rencilerin de oldukabilgili olduunu grdk.

ankaya niesitesiAnkaradaki 2. gnmzde bizi ko-nuk eden ankaya niversitesindegerekletiimiz panelde bizi bir

3.5 yl nce Popular Science Trkiyede karma hazrlklar yaparken amacmzsadece piyasadaki dergilere bir yenisini eklemek deildi.

ahin Ekiolu Tuna Emren

Bar Emre Alkm



oturmak zorunda kalan rencilerigrmek bize iyi ki gelmiiz dedirtti.Youn katlm bir yana renciler,dnya d yaam, yapay zeka,bilimkurgu, nkleer enerji, srdr-lebilir enerji kaynaklar, Elon Muskve uzay motorlar gibi konulardaharika sorular sordu.

Kaadeniz Teknik niesitesiKarabkten bir hafta sonra budefa Trabzondaydk. KaradenizTeknik niversitesi rencileri

bizi mkemmel bir organizasyonlakarlad. stelik rencilerin bizeho bir hediyesi de vard. Kampstedergimiz hakkndaki yaptklarrportajlardan derledikleri keyiibir videoyu panel sonrasnda hepbirlikte izledik. KT panelimizde,kuantum zii, zamanda yolculuk,3B yazclar ve tabii ki Elon Muskve devrimsel bir rn olan pilindenbolca bahsettik. Ayrca okul ren-cileri tarafndan yaplan elektrikliarala ksa bir tur da attk.

srpriz bekliyordu. Zira bura-da siber gvenlik, 3B yazclar,bilimkurgu ve srdrlebilir enerjikaynaklar gibi konularn yanndaeviribilim, dergi yapm aamalarve lkemizde popler bilim yayn-clnn karsndaki problemlergibi tamamen bizimle ilgili konularada deindik. ankaya niversi-tesi panelimizin bir gzel tarafda nispeten ge bir saatte olmassayesinde zaman snrlamasnnneredeyse olmamasyd. Bu yzden2 saatten uzun sren keyii bir

sylei gerekletirdik.

Kaabk niesitesiAnkara ziyaretimizden bir haftasonra Karabk niversitesindey-dik. 6 saatlik otobs yolculuununyorgunluu, bizi karlayan ren-cilerin harika konukseverlii ile biranda uup gitti. Ayn gn stanbuladneceimiz iin otobsten indik-ten yaklak yirmi dakika sonrapaneli yapacamz salonda yerimizialmtk bile. Salon bykt fakatoturacak yer olmad gibi yerlerde

KArABKNvErSTESbizi azna kadardolu devasa birsalonla karlad.

KArADENZ TEKNK NvErSTESrencileriyle younlukla kuantum fizii,3B yazclar ve Elon Musk hakknda ho birsylei gerekletirdik.

ANKAYANvErSTESpanelinde bilimselkonulara ekolarak dergi yapmaamalarndan dabahsettik.

Kozan Demircan



Konusunda uzmandoktorlar ve diyetisyenler de-

netiminde; yaam, yemek ve spor zerine diyabet

hastalarnn btn sorularna ve ihtiyalarna

ynelik her ey bu dergide topland. En okmerak edilenlerle ve yanl bilinenlerle diyabet

gerei, karbonhidrat saymlar ve kalori deer-leriyle birlikte tatl veya tuzlu yemek tarieri,

mutlaka yaplmas ve asla yaplmamas gereken

egzersiz trleri Hepsi ve daha fazlas DiabeticLiving dergisi yeni saysyla imdi bayilerde!

DIABETIC LIVINGDergsGelecei Aahtarlar

TK aatmana ,Trkiyede

6-15 ya aras ocuklar yzde 60,5ibilgisayar, yzde 50,8i iteret,yzde 24,3 cep telefou kullayor.Trkiyede bilgisayar kullama ya8e, cep telefou kullama ya ise10a dt gmzde ocuklartekoloji ile ba ve ilikisi her geeg daha da sorgulayor. ocuklarve geleri tekolojide kullac ol-makta bir adm teye gemesi, re-tici olmay remesi ve ebeveyleribu kouda bilgiledirilmesi amacyla,Biliim Zirvesi tarafda 23-24 Mays

tarihleride Kadir Has iversitesi

Cibali Kampsde, Trkiyede bir ilkolarak ocuklar ii biliim zirvesi d-zeledi. Gerek ocuklar gerekse ebe-veyleri you katlmla takip ettiizirve 100e yak oturumda; eitim,gvelik, tekoloji, salk, gelecek,saat ve elece aa kategorilerideuzma koumaclar katlmlar ileailelere yei bir bak as sumayamalaya bir etkilik oldu. Zirvedekigelecek kategorisii al kouma-s ise Popular Sciece Trkiye yayyetmei ahi Ekiolu yapt.

glcine emli bilim/tekoloji alada ola YapayZeka, Grt leme ve Robotik, 2-3 Mays 2015 tarihlerideAkara iversiteside dzelee Yapay Zeka ve Gr-t leme Gleri (YAZGG) etkiliide masaya yatrld.Etkilikte, bahsi gee alalarda lkemizi yetitirmi olduubilim isalar ve sektr alalar lkemizde ve yurt-dda yapt almalar hakkda katlmclara bilgi verildive suumlar yapld. Yapay Zeka ve Grt leme Gleriiwww.yapayzekavegoruntuislemegunleri.com adreside ve

sosyal medya hesaplarda takip edebilirsiiz.

Tukcll,kedi markasyla kard T serisiakll telefolara bir yeisii daha ekledi. 8ekirdekli ilemcisi, 13 MPlik gelimi kame-ras ve akll sesrleri ile Turkcell T60, satrekorlar kra T serisii e gelimi ve e yeiyesi. 150 Mbps hz kapasitesiyle 4G tekolo-

jisiyle uyumlu ola T60 e emli zellikle-ride birisi de sesrleri. zerideki sesrlersayeside ortamdaki scakl, emi ve basclebile T60, ay zamada kullaclarg ieriside ka adm att da sayabiliyor.Mobil uygulama alaa yllardr byk destekvererek o bilerce yazlmcya mobil uygulamaeitimleri vere Turkcell, yei akll telefouile uygulama gelitiricilere de yepyei bir ala

daha am oluyor. T serisii yei modeli Turk-

cell T60, sadece sipari vereler tekolojitutkular ii 799 TLlik zel fiyat ile satasuulacak. T60 799 TLye sat almak isteye-ler 15 Maysta itibare talepte buluabile-cekler. Buge kadar suula Turkcell markalcihazlar arasda e gelimi tekolojiye sahipola akl telefou 7.8 milimetrelik ice tasa-rm, HD kaliteside multimedya deeyimisua 5 ilik ekra tamamlyor. ok dahagl ve hzl performas ii sekiz ekirdekli1.5 GHz Qualcomm ilemci ile doatla cihaz,Adroidi Lollipop srme sahip.

MD HAZRAn 2015

Habl

T SeriSinin en iyiSi

ocuklar iiBiliim Zirvesi



MeF eitim Kuumlatarafda Trk ve yabac liserecileri arasdaki gearatrmaclar desteklemekve olar daha fazla bilimselaratrmalara yledirmekamacyla dzelee 24.Uluslararas Aratrma ProjeleriYarmas dlleri sahiple-rii buldu. MEF iversiteside5-8 Mays 2015 tarihleri aras-

da sergilee projeler arasda,Trkiyede fizik alada KuleliAskeri Lisesi, kimya aladazmir zel Trk Fe Lisesi ve

biyoloji alada Kuleli AskeriLisesi recileri biricilik d-le layk grldler. Yarmayayurt dda katla projelerarasda yapla deerledirmesoucuda ise fizik alada Lit-vaya, kimya alada Sloveya,biyoloji alada ise Bulgaristabiricilik dl sahibi oldu.Yarmaya katla recileriyaadklar blgeleri farkl

ihtiyalara yelik projelergelitirdikleri gzlemledi. Heryl daha fazla sayda projeihayata geirildii yarmaya

mimik kotroll protez kolda,made oca havaladrmasistemi tasarma, patlaycmaddelere kar gledirilmibeto paellerde yei esilyakt pilie, kaser tedavisi-de yei yaklamlarda stsoluum yolu efeksiyolartedavisie, diyabet hastalar iiyer elmasda cips ve iecekretimide alzheimer hastal-

tedaviside kullalabile-cek yei ytemlere kadar farklkoularda farkl sektrlerisorulara zm rete bir-

ok proje katld. Bata Trkiyeolmak zere Aravutluk, Azer-bayca, Belarus, Bosa Hersek,Bulgarista, Dubai, Filipiler,Grcista, Hrvatista, sve,Karayipler, Krgzista, K.K.T.C.,Kosova, Letoya, Macarista,Makedoya, Malezya, Poloya,Romaya, Rusya, Srbista,Sloveya ve Trkmeistada katld yarmada yurt

dda gele reciler deuluslararas areada lkeleriitemsil etme heyeca veouruu yaadlar.

Bi up lili n,trafikkazalardaki lmleri egemek ii ark besteledi. Birbaka grup, arksa video klip

ekti. Bir grup da okul ziliylerecilere gvelik mesajlarvermeyi akl etti. Baz gelerdikkat ekici gvelik tirtleritasarlayp, olarla alalara -karke, bazlar trafik kurallarrete ve 7de 70e herke-si oyayabilecei bir oyuhazrlad. Baz geler ise trafikiaretli kurabiyeler reterek,trafik gvelii ii evrele-ride farkdalk oluturmayaalt. Bular Reault, Total veTTKD ile stabul Milli Eitim

Mdrl dzeledii

Sizi Fikriiz Sizi Projeizyarmasa katla liseligeleri rekli ve soru zeprojeleride baz reklerdi.

Dereceye girmek ii sadecefikir deil mutlaka uygulamabaars da gerektire ve bu yldrdc kez dzelee SiziFikriiz Sizi Projeiz yarma-s dl trei stabuldagerekletirildi. Buge kadar10 bi liseli geci yol gveliikousuda harekete geireyarma 2015 biricisi Zilleralyor Kurallar Uygulayoradl projesiyle Beykoz AadoluLisesi, 10 C sf oldu. Yarma-da ikicilie Adm Doru At

Sertifikay Kap projesiyle Borsa

MD HAZRAn 2015

Habl

LiSeLiLerden Trafik farkndaL yarmaS

Uluslararas Bilim Yarmas

stabul Zeytiburu AadoluLisesi, 10 D sf, cleise Tirt Giy Fark Yarat

projesiyle Ali Akkaat Aadolu

Lisesi, 10 C sf layk grld.Birici gele grup, Hazira ay-da, Frasaya gidecek ve burada

eitli etkiliklerde yer alacak.



MD HAZRAN 2015

cat karanlar

KTnn Elektrikli AracPopular Science Trkiyeekibi, Giriimcilik ve PazarlamaKulbnn (GPAK) davetlisi olarak16 Mays 2015te Karadeniz Teknikniversitesinde (KT) dzenlenenBilim Gelecekte Hayatmz Nasl e-killendirecek paneline katld. Bilimteknoloji dnyasndaki son yenilik-

lerin KT rencilerinin sorularylaele alnd panelde 3B yazclardankuantum bilgisayarlara, gneenerjisinden uzay ana ve nkleerenerjiye kadar birok alandaki sonbilimsel gelimeler masaya yatrld.Panel boyunca yeni teknolojilerinpratik hayatta nasl uygulanacanaodaklanan renciler popler bilimineitim ve genel kltr zerindekiroln de tartarak sonu odakl biryaklam sergiledi.

Popular Science Trkiye, Kara-deniz Teknik niversitesi ziyaretinde

KT Enerji Teknolojileri Topluluuyeleriyle de tanarak niversi-te rencileri tarafndan amatrruhla tasarlanan elektrikli otomobiliinceleme frsat buldu. 2013 ylndamakine mhendislii blm ren-cileri tarafndan kurulan topluluk,TBTAK Alternatif Enerjili Ara

Yarlarna katlmak zere elektrikve hidrojenle alan yksek verimli-likli aralar gelitiriyor.

KT Otomotiv Ana Bilim DalBakan Prof. Dr. Atilla Bilgin veMetalrji ve Malzeme MhendisliiBlm Bakan Yardmcs Yrd. Do.Dr. Mustafa Aslan danmanlndakurulan topluluk gelecein enerjiteknolojilerine odaklanarak dkyakt/enerji tketimli tatlar geli-tirmeyi amalyor. 2015 yl itibariyletopluluun Ar-Ge ekibinde makinemhendislii, metalurji ve malzeme

mhendislii, elektrik ve elektro-nik mhendislii ve endstriyeltasarm blmlerinden toplamyirmi renci yer alyor.

2,5 TL ile 100 kmAlternatif enerjili aralarngeliimine katk salayarak daha

temiz ve yaanabilir bir dnyaiin yeni zmler gelitirmeyiamalayan KT Enerji Tekno-lojileri Topluluu, 2014 ylndatasarlanan hidrojen yakt hcreli

100 kmde2,5 TLKTrencilerininilk elektrikliara prototipi(fotoraftakaportas olmadan)imdiden enerjitketimini byklde azaltt.



ilk aracnda tamamen kompozitmalzemeyle alt. 100 kilomet-rede sadece 2,5 TL enerji maliyetiolan elektrikli aracn retiminde

DC (doru akm) motor veelik profil kullanld.

Trkiyenin benzinmotorlu ilk yerli hibritaracnn retimini 2

yl iinde tamamla-may amalayan KTEnerji TeknolojileriTopluluu tasarlananaralarn mekanikanalizlerini MC-Adams

ve SolidWorks yaz-lmlaryla yapt. Grafik

tasarmda 3DS-MAXve AutoCAD, aerodinamik

analizlerinde ise AnsysFluentprogramlarn kullanan Ar-Geekibi, 158 bin TL fon ile toplamdaelli sponsor firmann desteini

alarak sr testlerini KT anakampsnde tamamlad.

Temiz ve verimli enerjiKarbon emisyonu sfr olanhidrojen yakt hcreli ve zellikleelektrikli aralar, iten yanmalmotor kullanan tatlar gibi ev-reyi kirletmiyor ya da atmosferesera gazlar salarak kreselsnmay hzlandrmyor. Bununlabirlikte gelimi teknoloji kullananpahal hidrojen yakt hcrelerininmr uygun maliyetli modeller-

de yaklak elli atelemeyle snrlbulunuyor. Bu da yakt hcrelerininyaygnlamasn nlyor.

ehir iinde sre uygun elekt-rikli aralar ise bata Elon MusknTesla irketinin sata sunduu yenimodellerle birlikte dnya apndahzla yaygnlayor. rnein 75 daki-ka iinde tmyle arj olan 85 kW/saat lityum-iyon pillerle 430 kilo-metre yol giden ve 2016nn bandasata sunulmas planlanan drteker Tesla Model X elektrikli otolarelektrikli motorlarn tork avantajn-dan yararlanarak 0dan 100 kmye3,1 saniyede kyor. Bu da dizel, ben-zin ve etanol gibi akaryakt kullananiten yanmal motorlar karsndabyk bir avantaj oluturuyor.

2014 ylnda TBTAK AlternatifEnerjili Ara Yarlarna hidromobilve elektromobil kategorilerinde kat-lan topluluun gelitirdii hidromobil

arac, dier katlmclar arasnda enhafif tat (65 kg) olmasna ra-men teknik kontrol aamasndangeemedi. Buna karn topluluunrettii elektromobil arac Trkiyesralamasnda 42 yarmac arasnda8. oldu. KT Enerji Teknolojileri Top-luluu 2015 ylnda katlaca yeniyarmada kompozit aerodinamikkaporta kullanarak elektromobilinsrtnme katsaysn daha da azalt-may ve enerji tketim maliyetini100 kilometrede 1 TLye drmeyihedefliyor. Topluluun yeni hibrit ve

elektrikli ara maliyetlerini byk

lde azaltarak ok daha gelimimodeller gelitirmek iin OSVehicle(Ak Kaynak Tat) gibi internetzerinden cretsiz olarak eriilenkaynaklardan yararlanmas dabekleniyor.

Sektr niversite ibirlii2011 ylnda kurulan Giriimcilik vePazarlama Kulb, KT Enerji Top-luluu ile dier gruplarn iletiiminiglendirerek i dnyasyla ren-ciler arasnda kpr oluturmayhedefliyor. Bata Trabzon Ticaretve Sanayi Odas, TMMOB, MIT En-terprise Forum Turkey ve E-tohumolmak zere birok kurum vekuruluu KTde arlayan GPAK;Sanal Dnyann Gerek Giriimcileri,Otomotiv Zirvesi, Sen de Gir- gibietkinlikleri dzenledi.

Son olarak Popular ScienceTrkiye ekibinin katld bilim paneli-

ni organize eden GPAK bir yandanKT mezunlarna kariyer imkanlarsunmak iin almalarn srd-rrken, dier yandan da niversiteprojelerine sponsor bulmak ve ge-lecek vaat eden projelerin tantmnyapmak iin aba sarf ediyor. BugnTrkiyenin eitli niversitelerindegiriimci renciler tarafndan gnl-l olarak kurulan benzer topluluklar,yksek renimde Ar-Ge faaliyet-lerini hzlandrarak lkenin ihtiyaduyduu kreatif aratrma ortamntevik ediyor.

K o z a n d e m r c a n

KT/GPaK

KT EnerjiTeknolojileriTopluluuKaradeniz Teknikniversitesirencileri temizenerji iin hibritve elektrikli aragelitiriyor.



T U N A E M R E N

Byk Dahiye VedaTrkiyenin Einstein olarak tannan Prof. Dr. Oktay Sinanolunugetiimiz gnlerde kaybettik. Kimdi Oktay Sinanolu? Neleryapmt? Onun dnyaca nl teorileri ve bilime yapt katklara birgz atmaya ne dersiniz?

Girdii tm okullarbirinciliklebitiren, Massachusetts Teknoloji

Enstitsndeki yksek lisans eiti-mini sadece 8 ayda tamamlayan, 28yandayken Yale niversitesinde20. Yzyln en gen profesrolmay baarm dnyaca nl birdahiydi Oktay Sinanolu. Hattabilim evrelerinde Einsteindan bilezeki olduu konuuluyordu.

Matematik, zik, kuantum kimyave molekler biyoloji alanlarndabirbirinden deerli aratrmalaraimza atan Sinanolunun en nemlibilimsel almalarndan biri 60lyllarda gelitirdii bir teoriydi. Mo-

lekllerin elektron yapsn konualan bu almasnda elektronla-rn davran eklini irdelemi veSchrdinger denkleminden dahanet sonular elde edilmesi adnaok byk bir adm atmt.

Sorun uydu: Elektronlarndavrann aklayan Schrdingerdenklemi, molekller gibi birdenfazla parack ieren sistemleriin net sonular veremiyordu.Atom ve molekllerin yaplarninceleyen bilim insanlar, uzayda-ki elektron dalm konusunda

baz bilgiler elde ettiler. Ancakelektronlar arasndaki etkileim

hala yeterince anlalamyordu.Hesaplanan toplam enerji, gerektetespit edilen enerjiye gre sapmagstermekteydi. Bu hata deerinekorelasyon enerjisi ad verildi.Gelinen noktada ortaya kanfenomene ise elektron korelasyo-nu denildi. Ardndan dnyannen byk zikileri bu problemizmeye adand ve eitli yakla-mlar ortaya atld. O sralar henz26 yanda bir kimyager olarakYale niversitesinde doktorasnyapmakta olan Sinanolu, mevcut

soruna ayrntl bir zm sundu.Sinanolunun almas sayesindeSchrdinger denkleminden endoru sonularn elde edilmesininyolu ald. Dahas, gk cisimlerininkimyasal deerleri de bu sayedehesaplanabilir hale geldi.

1966 ylnda biyokimya alann-daki almalarndan tr Yaledeikinci bir krsye daha atand. Ar-tk kimyann yan sra, biyozik vebiyokimya alanlarnda da alyor-du. Dnyann ilk molekler biyolojiprofesrlerinden biri olarak; DNA

sarmalnn eklini sadece zeltiiindeyken koruyabiliyor olmasna

bilimsel bir aklama getirdi. Bunasuyun olaanst ziksel zel-likleri (solvofobik kuvvet) sebepolmaktayd. Bu keiften devam ede-rek, DNA sarmalnn hcre iindekisvms ortamda ufak deiimleryaplarak ikiye ayrlabileceini,tekrar ufak deiimlerle iki eridinbirletirilebileceini anlad.

80li yllarda ikinci en bykteorisini; Yapsal ElektronikYntemi gelitirdi. Kuantumziinin kimyaya uyarland bualma sayesinde, molekllerin

girecei tepkimeler son derecebasite indirgenmi bir yntemlenceden hesaplanabilir hale geldi.Bylece temel kimya bilgisinesahip olan ve kurallar bilen herkes,kuantum zii renmek zorundakalmadan zme ulaabilir oldu.Kulland yntem tm dnyadaSinanolu ndirgemesi (SinanoluMade Simple) olarak nlendi. Onunkefettii basitletirme yntemi,sonraki bilimsel aratrmalar iinde yol gsterici oldu. Bylece yenibir bilimsel alma sisteminin

MD hazran 2015

Ksaca



Sinanolununkefettii Sinanolundirgemesiyntemi sayesindemolekllerin

girecei tepkimelerson derece basite

indirgenmi

ekilde ncedenhesaplanabilir halegeldi. Bylece temelkimya bilgisine sahipolan herkes zmekolayca ulaabiliroldu.

Anti maddenin

varln iaret edenilk bilim insanolan Nobel dllnl fiziki PaulDiracn zerindeurat fakat birtrl zemediibir problemi dezmt.

douuna nclk etti. Sinanolu,kendi teorilerini bile basitletirerek

sunabilme yeteneine sahipti. Buyaklam bilim dnyasnda devrimyaratmt.

Yaam boyunca kuantummekaniine de katkda bulunanbirok alma gerekletirdi. Antimaddenin varln iaret edenilk bilim insan olan Nobel dllnl ziki Paul Diracn zerindeurat fakat bir trl zemediibir problemi bile zmt. Buok byk bir baaryd. nkzamann en nl zikileri ve hattakuantum mekaniinin yaratc ba-balar dahi bir zm bulamam,problem 50 yl boyunca zleme-den kalmt. Ksaca zetleyecekolursak; sorun, sradan metrikuzaylardan stn ve vektrel an-lamda sonsuz sayda bileeni olanHilbert uzay adl yapda ortayakan gizli simetrilerdi. Sinanoluyine kimsenin dnemedii farklbir yaklam gelitirerek, zmnsadece topoloji kullanlarak eldeedilebileceini gsterdi. ByleceHilbert uzayndaki simetri sorunu-

nu zm oldu.Hayatnn nemli bir ksmn-da Trkiyedeki niversitelerinbilimsel ve yapsal geliimi iinalmalar gerekletirmi olanbilim insan, Trkenin bir bilimdili olmas iin byk uralar ver-di. Arkadalar ve birlikte altdier bilim insanlarnn szck- lerin efendisi olarak tanmlad

Sinanolu, hem Trke hem dengilizceye olaanst derecedehakim olan mkemmel bir anlatustasyd. Zaten bilimle urama-ya balamadan nce iir ve ksaykler yazmaktayd. lk genlikyllarndan devrald bu yetenei-ni kullanarak ilerleyen yllarda dabirok kitap ve ok sayda bilimselmakaleye imza att.

Yazarln yan sra mzik, dans,iir, uaklar ve teknelere de younilgi duyuyordu. Trk mzii ve kl-trne duyduu sevgiyi, aile iindeverdii konserlerde saz alarak davurmaktayd. Kendi uayla ha-valand ya da teknesiyle aldzamanlardaysa tpk bir ocuk gibimutlu olduunu dile getiriyordu.

Kz Elif Armbrusterin de belirttii

gibi; bu byk bilim insan birokfarkl disiplinde engin bilgiyesahip bir polimatt: Babam; deyimyerindeyse tam bir Rnesansadamyd. Her konuda ylesineyetenekliydi ki onun sayesinde

hepimiz biraz daha parlamaybaardk.

Bilimsel almalar vld-nde son derece mtevaz birdavranla; Aslnda o kadar basitbir ey ki bunu ilkokul ocuu bileanlayabilir yaklamyla karlkveren bu dahi, Nobel dlneaday gsterilen almalar iinbile benzer szckler kullanm-t. nk biliyordu ki onun asldl, baarlaryla ilham vererekbilimin prl prl parlayan yolunasrkledii gen beyinlerin ger-

ekletirecei yeni atlmlard.


34/100

Gelecek

34 / POPULAR SCIENCE FOTORAF Enrico Sacchetti

EDtr Jen Schwartz & Breanna Draxler

talyann Gran Sasso dann1,5kilomee alnda DakSide 50 adldeek bulunuyo. Bu kalsilindi, evenimizin en gizemlimaddesini, yani kaanlk maddeyiaamak iin. Galaksimizde kaanlkmadde olduunu ve kabaca mikanbiliyouz, diyo Pinceondanfiziki Pee Meyes. Bilmediimiz

bi ey va, o da kaanlk maddeninne olduu. Bu konudaki en bykipucu WIMP (yani zayf ekileimlibyk kleli paack). Ee bupaackla vasa, sz konusu eoikpaacklan DakSide 50nin i ie anknn duvalandan szl-mesi ve anklan iindeki sv agonaomlayla apmas geekiyo.Adndan agon aomla biladoopu gibi sekeek k yayacakve bize hem WIMPlein valnkanlayacak hem de kaanlk mad-denin doasn enmeye bizi biadm daha yaklaacak. S A R A H S C O L E S

Bilim insanlar -

na gre her sa-

niye D nyann

her santimet-

rekaresinden

geen WIMP

says .

100000


35/100POPULAR SCIENCE / 35F O T O R A FAaron Greene POPULAR SCIENCE / 35

GE L EC EK HAZRAN 2015

Anlat

Mart aynda, ilk defa zerk

bir otomobil kendi bana SanFranciscodan New Yorka gitti. Bu

yasal m? te, Gney Carolinaniversitesinde hukuk alanndayardmc doent olan BryantWalker Smithin yant bulmaya a-ltklar bu trden sorular. Smith,kendi kendine giden otolarn yasalsonular konusunda bir uzman.Hukuku, bu aralarn parlakbir gelecei olduuna inanyor.Kazalar byk oranda nlene-cek, sorumluluk konusu tepedentrnaa deiecek ve bir zaman-lar yollarda aldmz risklerednp korkuyla bakacaz.

nsanlar bana, Kendi kendine gidenotolar seni kayglandryor mu? diye so-ruyor. Ben de onlara Evet, ama asl g-nmzn arabalarndan lesiye korkuyo-rum, diyorum. Her yl sadece ABDdetrafik kazalarnda otuz bin insan lyor,bir milyondan fazla insan yaralanyor. Bukazalarn %94nn sebebi insan hatas.Kendi kendine giden otolarda ise artkgerek zamanl karar verme diye bir eyolmayacak. Karar veren, direksiyonunardnda oturup igdsel olarak tepkiveren src deil de bilgisayar bandaoturup aracn ba etmesi gerekebile-cek durumlar tahmin etmeye alantasarmc ekipleri olacak. Sorumlulu-un byk ksm irketlere, reticilere,tasarmclara ve eitli sr sistemisalayclarna geecek. Toplam kazamaliyetlerinin daha byk bir ksmndan(bunun ok daha klmesini umuyoruz)

sorumlu tutulacaklar. Otomobiller dedeneyimden renecek. Birbirleriylepaylaacaklarn muazzam bir veri olacakve kolektif olarak akl kazanacaklar. Tpkcep telefonunda, internette olduu gibi,

insanlar teknolojinin faydalarn kendimahremiyetleri pahasna kabullene-cek. Gelecekte kendi kendine giden birotomobile binip Beni iyi bir restoranagtr, diyebilecek, sonra da aracn sizinereye, nasl gtrdn umursama-yacaksnz. Yine risk altnda olacazama bunun nitelii deiecek. Bir hackerbelli bir otomobil modeline batan aazararl kod bulatrabilir, harita bilgilerinibozabilir ya da trafikte gerek zamanlara iletiimine mdahale edebilir. Soru,birok yaam kurtarabilecek bir tekno-lojiyi daha da ileri gtrmek iin ne kadar

risk almaya hazrz? B R E A N N A D R A X L E R

lml trafik

kazalarnda

dikkatsiz ya da

alkoll srten

kaynaklananlarn

oran. Bir zerk

aracn asla

yapmayaca iki

ey bunlar.

40

Bryant Walker Smith ile kendi kendine gidenotolarn gelecei hakknda

KAYN AK:

UL US AL O T O BAN

T R AF K E MN YE T

D A R E S

Otomasyonsayesinde insanlarsorumluluu hemen

devredecek, o yzdenyasal olarak ne kadarinsan mdahalesinizorunlu tutacamzbelirlemeliyiz.


36/100


Subjektif lek

GOOGLE TIPTA SINIFTAKALDI

Bir yerimizetuhaf bir ar saplansa yada bir kzarklk olsa biroumuz tehisiin doktora deil de bilgisayara, internet

bana koarz. Bunun da sonu pek hayrldeil (Kayalk Dalar lekeli hummas!Yok, o deil, zona! Yoksa czzam m?)Google, bu tr aramalarda hi deilse enstte elle tutulur bilgilerin kmas iin,yeni aratrma arac Knowledge Graphayeni bir medikal bileen ekledi. Graphadhil olan 400 ksur tp konusundanbirini aratrdnzda, ekrann sa ke-sindeki byk bir kutu iinde bir doktorve uzman ekibinin hazrlad bilgilerkarnza kyor.

lk balangta bu kutunun ierii(yaygn semptomlar, tipik tedaviler) kendi

banza internette saygn kaynaklararatrrken bulacanz eylerden farklgzkmyor. Googlen rn mdrle-rinden Prem Ramaswami, bu bilgininABDnin drt bir yanndan yzlercedoktorun abasyla oluturulmu veMayo Clinicten bir doktor paneli tarafn-dan kontrol edilmi olduunu sylyor.Her bir ifade 11 farkl doktor tarafndandorulanyor. Bu bir oybirlii karar,diyor Graph zerinde alan kardiyologve halk sal uzman Kapil Parakh.Kimsenin bilmedii, yepyeni eyler yok.Googlen yapt yenilik, kontroldengemi ve doru bilginin, kullanclarn

grd sonularn banda gelmesi.Ne var ki Knowledge Graphn faydas

da tam burada sona eriyor. Eer Goog-

ledakiler bir tp ansiklopedisi yapmakisteselerdi ok daha az kaynak kullanabi-lir ve rnein Ulusal Salk Enstitlerinin(NIS) sonularn ne karabilirlerdi.Knowledge Graph bu durumun altndayatan soruna zm sunmuyor. Yani sa-lk semptomlarmz aratrma biimimizideitirmiyor (genellikle gecenin ge sa-atlerinde, korku iinde, tp dergilerindekimakalelerle, birbiriyle elien verilerle venatropatlarn bloglaryla bouarak). Buda hi iyi deil.

Aslnda iimize yarayacak ey, kar-mza serilen engin sonular arasnda ger-ei kurgudan ayran, korkular yattran,aldatc reklamlar rten akll bir filtre.deal artlar altnda, birisi kzamk, ave otizm szcklerini aratnca bu nbirbirine balayan hibir saygn aratr-mann bulunmad annda grlmeli.Belki ok olas deil, ancak internetin aslihtiyac yanl tbbi bilgileri daha yaylma-dan iaretleyecek gvenilir bir ses.

Arama motoru, daha doru salk bilgileri vermek iin aba harcyor


is fever a symptom of r

is fever a symptom of rheumatoid arthritis

is fever a symptom of rubella

is fever a symptom of rippling muscle disease

is fever a symptom of rocky mountain spotted fever

is fever a symptom of rabies

is fever a symptom of rumination disorder

is fever a symptom of respiratory syncytial virus

nternetin asl ihtiyac,yanl bilgileri iaretleye-cek gvenilir bir ses.

Doan Burda

dergileriiPad ve

iPhoneda

cretsiz Hemen ndir

iPhone ve iPad

sahipleri tm Doan

Burda dergilerini

DergiBuradauygulamasnda

bulabilirsiniz!

DergiBurada


37/100

Hemen Abone Olun 0 212 478 0 300

AtlasDergisiatlasdergisi.com atlas-dergisiATLASDergisi

OLAANST FOTORAFLAR VE YAZILARLA

H A Z R A N D A A T L A S T A

App Store,Google Play,

ve baylerde

EME YARIMADASIPrl prl berrak koylar, gzellikleriyleyaran plajlar, gemie giden antik kenti; cumbal ta evleri ve yk dolusevimli sokaklaryla eme Yarmadasnda kefedilmeyi bekleyen duraklar...

BELGRADBalkanlarn kalbi Belgrad, modern dnyaya renkli birsentez sunuyor.

BURSAOsmanlnn dibacesi, yani nsz Bursann tarihi mirasnnizlerini, Atlas bugnn ilikilerine bakarak sryor.

GZ: ALGININ PENCERESNe gryor, nasl alglyor veyorumluyoruz? Biyomedikal grntleme alanlarnda aratrma yapanTolga ukur, Atlasn sorularn yantlyor.

GRNLANDBeyazn iinde mavi ve yeil prltl buz ktleleriylekarlyor gelenleri. Vikinglerin bu eski yurdunda souk rotalar insanaunutulmaz servenler yaatyor.

HERSEVYEDENBSKLETMERAKLISIN

GNBRLKVEUZUNPARKURLAR.

BSKLETLE

KEF

KLOMETREVEYKSEKLK

BLGLER,GZERGH

TARFLER,ROTAZERNDEK

NEMLDOAVEKLTR

VARLIKLARI...

ATLASLABRLKTE

HEDYE!


38/100

KA

YNAK:ERIKSENE

TAL.,PLOSONE,ARALIK2014;JAMBECKE

TAL.,SCIENCE,

U

BAT2

015;KUKUlKAe

TA

l.,GEOPHYSICALRESEARCHL

ETTERS,NSAN2

012.



Koordinatlar

V e R G R S e l l e T R M e Katie Peek

Okyanuslarda be trilyon plastikparas yzyor

Aalk ada 12 aratrmakurumunun outurduu bir kon-sorsiyum, okyanusardaki kresepastik kiriiine iikin ik rakamarakad. Konsorsiyumun hesabnagre u anda denizerimizin yzeyineyakn neredeyse 300.000 ton pastikdoayor. Bu, yakak 1.500 mavibainann arna denk.

Five Gyres Enstits aratrmamdr Marcus Eriksen, Okyanus-ar ince bir pastik katmanya kap

durumda, diyor. Hava kiriiinin

11Dnyadaki

tm atklar

iinde plastii n

yzdesi

pastik versiyonu gibi. Bu paraarkonfetiyi andryor ve o kadar ufaan-m durumda ki, ar ar dnerkenbir araya gedikerinde bie farknavarmas ok g.

Yine de bu tahminer bekentierinatnda. Rakamara deniz yatanakeen ya da hayvanar tarafndanyenen pastiker dhi dei. Kimibiim insanar, her y kyarmzdanokyanusara ok daha faza pastiin(yakak be miyon ton civar)

dkdn dnyor.

Bunca pastiin neredengediini aratrmak iin Georgianiversitesinde evre mhendisioan Jenna Jambeck ie mes-ektaar, potansiye kaynaknoktaar gsteren bir modeouturmu. Eer her ey byegiderse, nmzdeki on y iindepastik ak ikiye katanacak. Oyzden bu ak yavaatmak vemevcut kiriii ortadan kadracakyntemer bumak iin en uygun

zaman imdi.



DenizDeOkyanusarmzdaki triyonarcapastik paras ak amaz derecedeufaanm durumda. Gidip de top-ayabieceiniz tutar bir yn yok,diyor Eriksen. Fakat en son buguaryeni doam modeeriye bir arayagetiriince pastikeri buma abaskoayaabiir. Sz geimi, kr amacgtmeyen teknooji geitiricisi TheOcean Ceanup, okyanus akntarnkuanarak pastikeri sabitenmi ve

birbirine ba zincirere topamayve ortadan kadrmay hedefiyor.

KIYIDA

Uyguamada topanmas oanakszpastik paraarn topamak yerinebunar sudan uzak tutmak dahakoay. 2013te Ocean ConservancyInternationa Coasta Ceanup(uusararas ky temizeme)gneri tm dnyada 5.500tondan faza ky p topad (buna940.000den faza pastik ie dhi).

KAYNAKTA

En iyisi pastik kuanmn tmdenyasakamak. Ortaama bir Amerikayda 84 kio pastii pe atyor. Yas-a dzeneme atk azatmann en iyiyou omasa da, en koay. San Jose,Caiforniada nayon poet kuanmyasakannca ehrin su gidererin-deki tkankkar %90 azad. Dereve nehirerdeki nayon perde %60d odu. (Unutumama ki bunarda Pasifik Okyanusuna dkyor.)

UzAnAmADmz yerDePastiin deniz yaamya etkieimidaha gizemi. Kimi trer bundankr kyor. rnein kaya midyeerive ift kabukuar yzen pastikparaarn koonietirip yepyeniekosistemer yaratyor. Fakat denizkapumbaaar ve deniz kuarsindirim sistemerini tkayan pastikparaar yznden yor. Deniz-deki pastikerin biyoojik etkisi vehayvanarn pastiin sudaki hareketi-ni nas etkiedii, biim insanarnn

yantamaya at yeni soruar.

Yourt kabgibi ouplastik, sudayzen parala-ra blnyor.Akntlar buparalarbirka metreaa ekiyor.

Akntlar hesa-ba katlsa bilebilim insanlar

yzey sularnnokyanuslardakitm plastiinkk bir ksm-n barndrdnsylyor.

Kimi aratrma-clar en kkparacklarnne battn neyzdn,

ikisi arasndagidip geldiinibelirtiyor.

Mor noktalarAtlantiktenalnan numu-nelere greokyanusunyzey katma-nndaki plastikparalarngsteriyor.

Birok plastik,rnein ielerannda batyor.Aratrmalar,deniz dibindeyzey sularnakyasla ok dahafazla plastikolabileceineiaret ediyor.

Dkntlerle nasl baa

IKMALI (YA DA IKMAMALI)

merAKLSnA Bu harita iki yeni modei biretiriyor. Mode-erden biri pastiin yerini, dieri kaynan gsteriyor.

PlASTK NEREYE GDYOR?Eriksen ve arkadaar 1.600 noktadan numune ap bu veriyiokyanus doam modeiye biretirerek, yzey suarnn296.000 ton pastik ierdiini hesapadar. Bu mode, pastiinnerede biriktiini de gsteriyor.

NEREDEN GElYOR? Kyda yaayan nfus rakamarn pas-tik tketimi ve atk ynetim verieriye biretiren Jambeck,pastiin kayna omas oas yereri modeedi. listeninbanda in var.

Tahmin edilen plastik younluu. Kilometrekare bana gram cinsinden.

1 10 100 1,000 10,000 100,000 1 milyon

lkelere gre yllk plastik kayb. Kydan 50 km ieriye kadar.

0 ton 2 milyon 4,0006,000 m

5 m

10 m

15 m

Orta derinlikler

30 m

%13

Toplanan p

iinde plas -

tik ie ve

kapaklarn oran

Okyanuslardaki

plastiin

ekvatorun

kuzeyinde kalan

ksm

% 6 5

Kk balklar-

dan midesinde

plastik olanla-

rn oran

% 2 0

San Josede naylon

torba kullanmayan

alverii miktar

Bu rakam yasak

ncesi %19du.

%43

1,000 10,000 100,000 1 milyon


40/10040 / POPULAR SCIENCE LLSTRASYON Graham Murdoch

1

3 4

5

2


Konseptler & Prototipler

Bu ayDARPA Robotics

Challengen son ad-mnda 25 robot, simleedilmi bir afet mahal-linde molozlarn arasndade kalka ilerleyecek,

testereyle duvarlar kesecekve tat kullanacak. Fukuima Daiiinkleer kazasndan esinlenen yllk bu yarma, tehlikeli ortamlar-da kullanlacak robot teknolojileriningelitirilmesine nayak oluyor.(Tabii kazanan robotun reticisineverilecek 2 milyon dolar es geme-meli.) Nasl ki kendi kendine gidenara teknolojisinin nn 2004tekiDARPA Grand Challenge atysa,bu etkinlik de afet mdahalesi iinyetenekli robotlar, gelimi imalatve seri retimi tevik edebilir.Carnegie Mellon niversitesininekibi, CHIMP (leri Zekl MobilPlatform) adl rnyle, engebelizeminde uzmanlam. nsansrobotlarn nndeki en byk engeldengedir, diyor yazlm sorumlusuClark Haynes. CHIMP ise statikstabiliteye sahip. Yani asla dm-yor ve dengesini aktif olarak koru-maya almyor nk buna ihtiyacyok. E R I K S O F G E

1 DURUMSAL

FARKINDALIK

CHIMP insanmdahalesi

olmadan alyorancak uzaktankomut alrken okdaha verimli. Altkameras ve lidarsayesinde (lidar,radarn klaalan) operatr,robotun evresini360 derece gre-biliyor.

AFET MDAHALE

ROBOTU

zellkler

Ykseklik143 cm

Ge i i :73 cmUzaaieceieafe: 3 mA: 133 kg

dengesi

MKEMM

EL

5 Etkl dEnGECHIMP statik

stabiliteye sahip,yani robotundengesini korumakiin enerjiye ya dazel bir yazlmaihtiyac yok. Dahada fazla g tasar-rufu iin, CHIMP oan kullanlmayaneklemlerini kilit-liyor. G tmdenkesilirse CHIMPolduu yerdedonup kalyor.

4 ZERKmAnplAsyonletiim kesintilerirobotun ellerinikullanmak iin

insanlara belbalamasnnlyor. CHIMPise bilgisayarlgrle valeri veelektrikli aralarsaptyor, sonra dahareket planlamaalgoritmalarylabu nesneleri kav-rayp kullanyor.

3 sAlAmmobltEnsans bacaklarolsa da CHIMP

yrmyor. Onunyerine, kauukpaletler zerindeilerliyor. Bu dadevrilme riskiniazaltyor. Engebeliyerlerde dahafazla stabilite iindrt ayak stndeilerleyebiliyor.

2 strAtEjkkAmbUrlUkRobotun omuzlargvdesinin stksmyla ayn hizadadeil, hafe nedoru kk. Buda her biri 130 cmuzunluktaki kollarndaha da ileri uzan-masn salyor. Butasarm, CHIMPintknaz gvdesininkap eiklerindenkolay gemesine deyardmc oluyor.

SEYRET

PS

VDEO


41/100

54

POPULAR SCIENCE / 41


Uzman Gr

SARAHG

UIDO-LAAKSOV

EMICHELLELONGO

FOTORAF Sam Kaplan

KafeinDnyann en yaygn kullanlan psiko-aktif ilacn phesiz siz de kullandnz.Srf ABDde yetikinlerin %90 kafeiniher gn tketiyor. Daha ok kahveformunda, ama giderek artan bir oran-

da iecekler, haplar, attrmalklar vehatta saf toz eklinde. Enerji iecek-lerinin kresel sat 2008 ile 2013arasnda neredeyse ikiye katland.

12014 tarihinde Pe-diatricsdergisindeyaymlanan biraratrmaya greABDde ocuklarn%73 her gn kafe-in tketiyor. Yaleinbir aratrmas iseenerji iecei ienortaokul rencile-rinde hiperaktivitegrlme orannnimeyenlere kyasla%66 yksek olduu-nu ortaya koymu.ocuklarn kafeinkullanmyla dep-resyon ve maddebamll arasndada iliki var.

Kafein molekl

doada bulunduu

gibi , laboratuvarda da

retilebiliyor

Dnyann en popler uyarcsnnartc dezavantajlar

2Yetikinler de bundanpayn alyor. Kafeinyoksunluu, 2013teDiagnostic andStatistical Manual ofMental Disordersa(zihinsel hastalklarel kitabna) eklendi.New Yorkta, bam-llk zerine uzman-lam bir psikiyatristolan David Salvage,Kafein yoksunluuska grlyor ve

genelde dier kaygbozukluklarna elikediyor diyor.

3Daha da kts: eBayzerinde toplu mik-tarda satn alnabilentoz haline getirilmisaf kafeinin poplerli-indeki art. 2014telmle sonulananiki ar doz vakasnnardndan ABD Gdave la Ynetimi,halka bundan uzak

durmas arsndabulundu.

6MassachusettstekiABD Kara KuvvetleriNatick Asker Sis-temleri MerkezindePerformansl Beslen-me Ekibi lideri olanBetty Davis, uzunzamandan beri as-kerlerin daha tetikteolmas iin kafeinlezenginletirilmibesinler kullananordunun bile, zihinseldestek iin yeni yn-

temler aratrdnsylyor. Askerlerinbarsak salndiyet destekleriyleiyiletirmenin dahaiyi bir alternatif olupolmadna bakyo-ruz diyor. Bulgularherkes iin daha iyi,daha gvenli enerjivericiler gelitirilme-sine yol aabilir.

Caffeinated(kafeinli)adl kitabn yazarMurray Carpenteragre kafeinin gvenlitketiminin nndekiengellerden birinin,yasal dzenlemebulunmamas. 200miligram kafeintozunu 5 saatlik

bir enerji ieceinekoyarsanz, gda des-tei saylyor, diyor.Ama NoDoz gibi birtablet haline dn-trseniz reeteli ila;alt farkl merubatapaylatrrsanz gdasaylyor.

Bir ay ka saf kafeinkabaca 25 fincan kahveyedenk.

Yine ABDde enerji iecekleri yzndenhastanelerin acil servisine bavuran-larn says 2007le 2011 arasnda ikikat oald. Tketim art srp depiyasaya yeni rnler girdike, bilim

insanlar ve kanun koyucular kafeinininsan vcudunu nasl etkilediinidaha iyi anlamak iin adeta yaryor.JE SSIC A HU L L IN GE R




Transhmanizm

Akn nsan

Amerikal tasarmcve teorisyen

Natasha Vita-More, Nick Bostromla

birlikte katld 4. Yaratc Endstri-ler ve Gelien Teknolojiler Fuarndatranshmanizm konusuna deindi.Humanity+ Enstits Ynetim Kuru-lu Bakan Vita-More, transhmaniz-

min fiziksel ve zihinsel olarak stninsanlar yaratmaktan ok, insano-lunun yaam kalitesini ykseltmeyeynelik olduunu sylyor. Kendinibeden tasarmcs olarak tanm-layan Vita-Morea gre transhma-nizm insan trn sanat, bilim veteknoloji yoluyla srekli gelitirmeyiamalayan bir akm. Ayn zamandaEtik ve Gelien Teknolojiler Enstitsretim yesi olan Vita-More, bubalamda yeni bedenler tasarlama-nn kritik olduunu vurguluyor.

Vita-More son yllarda Primo3M+, Primo Post Human ve okluPlatform bedenlerini tasarlad.21. yzyl ortalarnda kullanmagirmesi beklenen sentetik bedenler,Homo sapiens sapiensin bugnsahip olmad zihinsel ve fizikselkabiliyetler gelitirmesini salaya-cak. Popular Science Trkiyeninsorularn yantlayan Vita-More, yeniinsan bedenlerinin basit birer cyborgolarak alglanmamas gerektiinisyledi: oklu Platform Bedeninibugn de ksmen kullanyoruz.

nsanlar internete girerek kendilerinikolektif akla tayor. nternet birey-lerin tek bana sahip olamayacak-lar bilgilere erimesine izin vererektekil bedenlerin bilisel kapasitesiniamay salyor. Engelliler yapay kolprotezleri ve tekerlekli sandalyelerkullanarak bedenlerini tamamlyor,epilepsi krizlerini nleyen kontrolipleri retiliyor ve eyalar dncegcyle yneten beyin-bilgisayararayzleri gelitiriliyor.

Vita-Morea gre btn bunlarstn insan ann oktan geldiini

gsteriyor, ancak gelecekte bugnk

Alldesign 2015 kapsamnda stanbula gelen Natasha Vita-More insan mrnyeni bedenler tasarlayarak uzatmay amalayan transhmanizm akmn anlatt.

insanlardan daha hzl koan, dahadayankl olan ve daha hzl d-nen bedenler retilecek: okluPlatform Bedeni bir konsept alma.Sradan cyborglar gibi insanolu-nun sadece belirli bir yeteneineodaklanmyoruz. Bunun yerine, insan

trn zihinsel ve fiziksel olaraktm ynleriyle gelitiren bedenlertasarlyoruz. Vita-More bu aamadaRobocop ve Terminator filmlerin-deki cyborglarn yetersiz kaldnsavunuyor. nsanlardan fizikselolarak daha gl biyonik canllargelitirmeye ynelmenin ayrmclkrkleyeceini syleyen Vita-Moreiin sper insan ayn zamanda sperbilge de olmal.

Vita-More insan mrn uzatma-dan nce insan zihninin srekliliineodaklanyor: nsan beynini AltncGnfilminde olduu gibi bilgisayar-lara kopyalamak yeterli deil. Uzunmr ve lmszlk ancak orijinalzihnin devamlln salamaklammkn olabilir. Ayrca lmszl- elde etmek iin insanlarn kendinisanal aleme yklemesini de risklibuluyorum. Ya biri bilgisayarlarnfiini ekerse? nsan benliinin b-tnln korumak iin her zamanfiziksel bir bedene sahip olmamzgerekiyor ve oklu Platform Bedenibu nedenle tasarladm.

Vita-Morea gre transhmanist-lerin son derece insani sebeplerivar: Bilim ve teknoloji insanolununnnde yeni ufuklar ayor. Mik-roskoplardan teleskoplara uzananbir izgide Evreni kefediyoruz.Ancak mrmz ve kabiliyetlerimizatalarmzn bedeniyle snrl. rneinrntgen MRI, fMRI ve C taramasteknolojilerini gelitirmeden ncevcudumuzun iini gremiyorduk.Ben de kendi deneyimlerime daya-narak insan bedeninin son derecekrlgan olduunu anladm. En ufak

bir kazada veya hastalkta hayatmz

kaybediliriz. rnein birka yl ncehamile kaldmda bunun riskli bird gebelik olduunu bilmiyordum vehayati tehlikeyi atlatmakla birlikte

dk yaptm. Ancak gnmzdedurum deiiyor. Mobil cihazlarayklenen yeni akll uygulamalaryardmyla kalp ritminden kanekeri deerlerine kadar biroknemli veriyi gerek zamanl olaraktakip edebiliyoruz. Ksacas, stninsan bedenleri tasarlamaya biraz

da malumun ilan olarak bakmakgerekiyor.Natasha Vita-More yalanmaya

bal komplikasyonlara da dei-nerek hastalklar daha balangaamasnda tehis etmek gerektiinibelirtiyor: Tasarladmz bedenlerhastalklarn iareti olan sinyalleridorudan insan beynine ve doktor-lara ileterek fiziksel zaaflarmz eli-mine etmeyi salayacak. Bu adanbakldnda, transhmanizmi aklltelefonlarla bilgisayarlarn fonksi-yonlarn insan vcuduna ekleme

abas olarak da tanmlanabiliriz. Bu-

BedentasarmcsTranshmanistNatashaVita-More, insanbedenini fizikselve zihinsel olarakgelitirecekolan bedenlertasarlyor.



nun iinde yksek hafza kapasitesi,yksek ilem gc, dorudan inter-net balants ve kendini onarma gibizellikler var. Nitekim giyilebilir bil-gisayarlar ve mobil cihazlar, GoogleGlass, fitness taklar ile akll kontaklensler bu hayalin uzak olmadngsterdi. nsan mrn uzatmaktankast ettiimiz de bu. nsanlarn onsekiz yandaki gibi salkl olmasnsalamak ve isteklerini elde etmenintesinde kendilerini gerekletirme-lerine imkan tanmak.

Akll bedenlerNatasha Vita-More akll bedenkonseptini birka aamada geli-tirdiini sylyor: Bunun ilk rneiolan Primo 3M+ konseptini stn birfiziksel platform olarak tasarladm.znde elenceli bir tasarmd veinsan bedeninin yorulmadan uzunmesafeleri amasna ynelikti. Oaamada konuyu pek de ciddiyealmadan bir tr sper atlet bedeni

dizayn etmeye alyordum. Elbettebu bedende bir meta beyin ve beduyularmzdan daha gl olansensrler vard. Omurilik ise nano-teknoloji ile glendirilmiti ve insanbeynini dorudan internete balyor-du. Bugn gerekletirmek mmknolmasa da inan vcudunun gelecek-te buna benzer bir eye dneceinisyleyebiliriz.

Ardndan Primo Post Humangeldi: Bu tasarmda hedeflerimi netbelirledim ve konuya hem tasa-rm asndan hem de fonksiyonel

olarak yaklatm. Nanoteknoloji,

yapay zeka, biyoteknoloji, giyilebi-lir bilgisayarlar ve insan bedeninidondurma konusunda uzmanlamaratrmaclardan oluan bir ekipleibirlii yaptm. Bylece Primo PostHuman dnyann ilk pratik tam bedenprotezi oldu. Bu dizayn, hcrelerinyalanmasndan kaynaklanan lmertelemek iin gelitirildi. Her nekadar elimizdeki teknoloji Primo PostHuman retim hattna almak iinyetersiz olsa da en azndan bu konudaneler yapabileceimizi gsteriyor.

Primo Post Humanla edindiitecrbelerden yola kan Vita-Mo-re, son olarak tasarlad okluPlatform Bedeninde fiziksel dnya ilesanal alemi birletirmeyi amalyor.Gnmzde evrim sreciyle aklltasarmn birlikte ilediini vurgula-yan Vita-More iin bu proje, insannyaratt sosyal ve sanal alem ile do-al dnyay btnletiren bir deneme:Birka yl nce platformdan bamszbir beden tasarlamaya odaklandm.

nternet, gerek dnya ve sanal ger-eklik arasnda benliini kaybetme-den kusursuz bir ekilde gei yapanbir insan bedeni olacakt bu. nkinsanolunun hayallerini gerekletir-mesi iin hayalleriyle gerek dnyayaayn lde nem vermesi gerekiyor.oklu Platform Bedeni bunu dikkatdatmadan yapacak ekilde dizaynedildiinden biraz da felsefi bir kon-sept olarak kabul edilebilir.

Etik deerlerNatasha Vita-More transhmanizm

akmnn genellikle yanl anlal-

dn ve lmszlkle kartrld-n belirtiyor: Transhmanistlerlmszle odaklanmyor, aslamalar insanlarn yaam kali-tesini ykselterek yalanmaya vehastalklara bal komplikasyonlarnlemek. lmszlk ancak bunundoal bir sonucu olabilir ama tekbana pek anlaml deil. ncesalk problemlerini zmeye veinsanlarn entelektel geliimineodaklanmalyz. Transhmanizm bukriterleri baz olarak ruhsal ve ahlakigeliimin nn aan bir akm olaraktanmlanabilir.

Konumasnn sonunda insan m-rnn uzamasnn nfus artna yolaaca eletirilerine de yant verenVita-More, stn insan bedenlerindekullanlan teknolojilerin beslenme veevre kirlilii gibi sorunlar zebile-ceini de belirtti: Ayrca uzaya yayl-mak ve baka dnyalar koloniletir-mek sz konusu. stn bedenler enbasitinden uzay giysisine bamll

azaltarak iimizi kolaylatracak veyeni gezegenlere yaylarak nfusartna zm getirmemizi sa-layacak. Syleinin sonunda NickBostrom ve dier filozoflarla diyaloghalinde bulunduunu hatrlatanVita-More, transhmanizm akmnnrklk ve ayrmclk gibi toplumsaltehlikeleri nlemek iin kritik nemtadn belirtiyor: Btn insanlaraeit frsat vermek istiyorsak nce in-sanlarn ayn imkanlardan yararlan-masn salamalyz. Gelimi insanbedenleri bunu gerekletirmeyi

kolaylatracak.

K o z a n d e m r c a n

PRIMO

POST HUMAN

2030da kullanmda

Nano teknoloji tabanlveri depolama belleksistemi Hata dzeltme aygt: annda veriaktarm ve geri besleme

Sonar sensr haritas normalgr gelitiriyor

Kalp-dolam kontrolsistemi ve monitr

Renk ve ton deitirebilen UVkorumal deri

Turboarjl iskelet

sspansiyon sistemi

Yedek organlar

Atmosferik basnca duyarl biyo-sensrler

Dahili navigasyonebekesi

Fiber optik kablolarladesteklenen omurilik

Yksek frekansl parabo-lik iitme sistemi

Meta BeyinD Katman

Akll Deri

Katman

HUMANITY

Sper insan kimeve neye gre?Gerek birstn insandardan ayrtetmek mmknolmayabilir.


44/100

IL

LUSTRATION

PHOTO

BY

CREDIT

HERE

44 / POPULAR SCIENCE L L S T R A S Y ON Don Foley

Gelecekteki

cu uEfsanevi SR-71in yerini alacak gizli hipersonik uak,askeri havacln kitabn yeniden yazacak

Clay Dillow

H p e r s o n k d e v r m n e n d e y z . B R A d L e L A N d , L O c k h e e d M A R T i N i N h p e R S O N k p R O g R A M M d R

u s iicasussavalar kazannda Karakudiye bilinen nl SR-71, dnya-

nn imdiye kadar grd enhzl askeri uak unvann koruyor.SR-71 o denli yksek irtifada ve o

kadar hzl uuyordu ki, dman savunmas bu uaamdahale edemiyordu. Nihayet uydu teknolojisi vegelimi radarlar yznden SR-71 albenisini yitirdi.1998de ise ABD Hava Kuvvetleri Karakuu emekliyeayrd. Gnmzde ise blgesel tehditlerin art, ta-nabilir karadan havaya fzelerin (SAM) art derken,mhendisler bir kez daha dnyann en hzl askeri jetiniyamak zere bir araya geldi.

Bu seferki, saatte 4.000 mil (yaklak 6.500 km) hzaeriebilen, saldr yeteneine sahi bir keif dronu ola-cak. SR-72 diye bilinen uak, saldrganlar atlat casus

fotoraflar ekebilecek, sonraMach 6ya varan hzlarla hedefleri-ne saldr dzenleyebilecek. Yani,atasndan iki kat hzl olacak.

Lockheed Martin ve AerojetRocketdynen uak mhendisleriCaliforniadaki Skunk Works gizlitesislerinde birka yldr SR-72yitasarlyor. Uak melez itki siste-mine sahi olacak. Geleneksel,sradan bir turbo jet motoru uaistten Mach 3 hzna karacak.Hiersonik bir ramjet / scramjet isebu noktadan daha ileriye taya-

cak. Uan gvdesinin, srf havasrtnmesinin bile elii eritebil-dii hiersonik uuun ar ssnadayanabilmesi lazm. Bombala-rn ise hedeflerini muhtemelen80.000 feet (yani 24 km) yksektenbulabilmesi gerekiyor. Lockheed,uan 2030 ylndan nce hizmetegirebileceini sylyor. Hizmetegirince, uan saniyede 1 mil (1,6km) hznda yol alabilmesi, bir saatiinde dnyann herhangi bir kta-snda, herhangi bir yere saldrabile-cei anlamna gelecek.

s


45/100

IL

LUSTRATIONP

HOTOB

YC

Documents

Popular Science Turkey 2015-06