Upload
vanthuan
View
232
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
DANOBAT KOOP. E.Arriaga kalea 2120870 ELGOIBAR (Gipuzkoa)Tfno.: (34) 943 74 80 44Fax: (34) 943 74 31 [email protected]
www.danobat.com
ISO 9001ISO 14001
portada2 5/10/04 11:23 Página 1
DANOBAT KOOP. E.Arriaga kalea 2120870 ELGOIBAR (Gipuzkoa)Tfno.: (34) 943 74 80 44Fax: (34) 943 74 31 [email protected]
www.danobat.com
ISO 9001ISO 14001
portada2 5/10/04 11:23 Página 1
TAILERREKOESKULIBURU TEKNIKOA
Argitalpena: Danobat Koop. E.
Lanaren ardura: Danobat Koop. E.n euskararen alde lanean diharduenlangile talde bat eta Emun Koop. E.ko euskara teknikariarekin elkarlaneanaurrera ateratako proiektua.
Itzulpenak: Emun Koop. E.
Diseinu eta maketazioa: Zubiaurre
Inpresioa: Zubi
Lege gordailua: SS-0565/04
Eskerrik beroena
liburu hau eskuartean izatea
posible egin duten guztiei
A u r k i b i d e a
Hitzaurrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.- Unitate aldaketak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151.1.- Kantitate elektrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171.2.- Kantitate mekanikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181.3.- Konbertsio faktoreak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.- Irudi geometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232.1.- Habe arruntak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252.2.- Gorputz solidoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312.3.- Gainazal arruntak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3.- Kontzeptu aritmetikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
4.- Trigonometria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
5.- Materialak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555.1.- Gorputz solidoen pisu espezifikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575.2.- Zuren pisu espezifikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645.3.- 1ºC bakoitzerako ∝ zabalkuntza lineleko koefizienteak, 0º eta 100ºC bitartekotenperaturetarako. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655.4.- λ likido batzuen zabalkuntza kubikoaren koefizienteak 20ºC-tan . . . . . . . . . . 675.5.- Kontrakzioaren balioa metaletan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675.6.- λ bero konduktibitatearen koefizientea 20ºC-ko tenperatura normalean . . . . . 685.7.- Metalezko piezak fabrikatzeko jarraibideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715.8.- Altzairuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725.9.- Burdinurtua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795.10.- Aluminioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 825.11.- Brontzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865.12.- Tratamenduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 885.13.- Altzairuaren aleazio elementuen ondorio espezifikoak . . . . . . . . . . . . . . . . 945.14.- Gogortasun/Erresistentzia baliokidetasunak gutxi gorabehera . . . . . . . . . . . 95
6.- Oinarrizko kalkuluak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 996.1.- Oinarrizko printzipioak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1016.2.- Uhalen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1166.3.- Txabeten kalkulua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1186.4.- Engranajeak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1196.5.- Boladun ardatzak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1306.6.- Ardatzen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1376.7.- Eragintza bateko motorraren kalkulua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1396.8.- Ebaketa baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
A u r k i b i d e a
7.- Perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1597.1.- Perdoi geometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1667.2.- Paralelotasun perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1747.3.- Perpendikularitate perdoia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1827.4.- Inklinazio perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1867.5.- Posizio perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1877.6.- Zentrokidetasun eta ardazkidetasun perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1897.7.- Simetri perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1937.8.- Oszilazio zirkularreko perdoia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1957.9.- Oszilazio totaleko perdoia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1997.10.- Gainazal perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2027.11.- Koadro sinoptikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2107.12.- Gainazal egoerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2127.13.- Perdoiaren kalitatea aukeratzearen ondorioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
8.- Hariak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2178.1.- Hari metrikoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2198.2.- Hari trapezial metrikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2248.3.- Whitworth tutu haria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2268.4.- Energia elektrikoa garraiatzeko tuturako haria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2288.5.- Tutuetarako hari metrikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2298.6.- Zulo hariztatuak hari zilindrikoko errakoreentzat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2318.7.- Tutu tenkatua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2328.8.- Hericoil haria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
9.- Torlojuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2379.1.- Torlojuen kalkuluak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2399.2.- Torlojuen irudikapen grafikoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2419.3.- Hariztatu beharreko zuloen sakonera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2469.4.- Altzairuzko torlojuak eta azkoinak. Estutze momentuak . . . . . . . . . . . . . . . . 2479.5.- Tutu erako giltzetarako tarte librea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2489.6.- Giltza finkoetarako tarte librea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
10.- Konoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25110.1.- Kono orokorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25310.2.- Kono partikularrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25410.3.- Konoen akotazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25510.4.- Konoen perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25710.5.- Erremintetarako konoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25810.6.- Erremintak eskuz aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak . . 25910.7.- Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak . 26010.8.- Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 1:4 konikotasuneko trukagarritasun neurriak . 26110.9.- HSK erreminta konoa A, B, C, D, E eta F formak 1:10 konikotasuna . . . . . . . . . . 262
A u r k i b i d e a
11.- Zentratzeko puntuak (B eta R formak) DIN 332/1-1986. . . . . . 263
12.- Koipeztatzaileei buruzko gomendioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
13.- Errakoreak eta mangerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27113.1.- Errefrigerazioko errakoreak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27313.2.- Koipeztapenerako errakoreak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27513.3.- Errakore hidraulikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27713.4.- Terminal iraunkorra mangerarekin. Serie arina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28013.5.- Terminal iraunkorra mangerarekin. Serie astuna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
14.- Gidatzeko sistemak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28314.1.- Gidatzeko sistemen konparaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28414.2.- Zirkularretik zuzenerako mugimendu transmisiorako sistemen konparazioa(eta alderantziz). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28614.3.- Zirkularretik zirkularrerako mugimendu transmisioen konparazioa . . . . . . . 288
15.- Turcitea muntatzea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29315.1.- Turcite bandak (PTFE + brontzea) muntatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
16.- Labirintoak eta ixte eraztunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29916.1.- Labirinto eta ixte eraztunak erabiltzeko baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30116.2.- Baldintza desberdinetan lan egiteko aukerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
17.- T erako artekak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
18.- Harri platertxoak eta diamanteak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31318.1.- Harri platertxo finkoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31618.2.- Harri platertxo mugigarria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31818.3.- Orekatzeko kontrapisua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32018.4.- Aluminio eta altzairuzko bereizgailua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32118.5.- Muntatzea eta markatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32218.6.- Platera lotzeko azkoina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32318.7.- Plater ateratzailea eta hagatxoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32418.8.- Harri platertxoaren muntaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32518.9.- Punta bakarreko diamatea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32618.10.- Artezteko plaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
19.- Harriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32919.1.- Harri urratzaileak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33119.2.- Akatsak, zergati posibleak eta zuzenketak gainazal zilindrikoen artezketan . . . 33719.3.- Barneetarako artezketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33919.4.- Artezketa laua edo gainazalekoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
A u r k i b i d e a
20.- Plakatxoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34320.1.- Erremintetarako materialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34520.2.- Metal gogorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34620.3.- ISO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34720.4.- Sorbatzak, planoak, erpina eta ebaketa angelua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35120.5.- Plakatxo trukagarriak – fresaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35420.6.- Hariztatzeko plakatxoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35620.7.- Plakatxo trukagarriak – torneaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
21.- Zerrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36121.1.- Hortz /zerrari buruzko terminologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36321.2.- Hortzen neurria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36321.3.- Ebaketa parametroen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36321.4.- Eberle motako zerrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36421.5.- Uhal zerra bimetalikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36521.6.- Akatsak eta zergatiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36621.7.- Erreferentzia azkarretarako taulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
22.- Ebaketarako jariakinak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
23.- Hidraulika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
24.- Pneumatika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383
25.- Motor elektrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
26.- Marrazketarako arauak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39326.1.- A ISO serieko formatuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39526.2.- Karatula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39626.3.- Marjinak eta markoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39626.4.- Zentraketa markak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39626.5.- Koordenatu sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39726.6.- Ebaketa adierazlea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39826.7.- Tolesketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39826.8.- Eskalak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400
27.- Smed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40127.1.- Smed sistemaren teoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40327.2.- Smed-en helburua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40327.3.- Analisiaren metodoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40327.4.- Barne operazioen denbora murriztea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403
28.- Piezen garraioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40528.1.- Karga jaso aurretik egin beharrekoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40728.2.- Kargak adar bakarrez jaso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40728.3.- Lanaren karga maximoa (tonak). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409
A u r k i b i d e a
29.- Makinen garraioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41129.1.- Zehaztapen orokorrak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41329.2.- Enbalajea joango den garraio/babes mota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
30.- Makinen pintura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
31.- Soldadura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419
32.- Segurtasuna eta ergonomia diseinuan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42532.1.- Gorputz adarrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42732.2.- Giza gorputzaren atalak ez zapaltzeko gutxieneko distantziak. . . . . . . . . . 43032.3.- Goiko gorputz adarrarentzako segurtasun distantzia . . . . . . . . . . . . . . . . 43232.4.- Beheko gorputz adarrentzako segurtasun distantzia . . . . . . . . . . . . . . . . . 437
33.- Errodamenduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43933.1.- Boladun errodamendu erradialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44133.2.- Arraboldun errodamendu erradialak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44233.3.- Orraztun errodamendu erradialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44333.4.- Boladun, orraztun eta arraboldun errodamendu axialak . . . . . . . . . . . . . . 44433.5.- Errodamendu konbinatuak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445
34.- Elektrikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44734.1.- Unitate elektrikoak eta baliokidetasunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44934.2.- Elektrizitate eta elektronikako oinarrizko formularioa. . . . . . . . . . . . . . . . . 44934.3.- Babesgailuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46434.4.- Etengailu diferentziala. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46434.5.- Segurtasun baldintzak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468
35.- Proiektu elektrikoaren garapena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47135.1.- Arauen taula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47335.2.- Makinaren aginte sisteman segurtasunari dagozkion zatien maila betetzea . . . 47835.3.- Zeinu elektrikoen taula: IEC eta JIC zeinuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48135.4.- Eskema elektrikoa prestatzeko pausoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484
36.- CNC makina bat prest jartzeko bete beharreko zereginak. . . . 487
DANOBATen historia produktuen arabera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492
DANOBATen garapena historian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494
DANOBAT mundu zabalean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
Hiztegia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501
11
H i t z a u r r e a
Zenbat kostatzen den eraikitea eta zein gutxi bertan behera etortzea egindakoguztia. Zenbat kostatzen den bezero berri bat lortzea eta zein gutxi galtzea.Zenbat kostatzen den ikastea eta zein gutxi ahaztea. Zenbat kostatzen ari zaiguneuskararen erabilera normalizatzea.!
Gure historiak, gure ingurune kulturanitzak, homogeneizaziora bideratutadagoen globalizazioak… ez digute errazten normalizazioa. Gure enpresaknazioartera zabaltzeko ideiak eta beste merkatu batzuetara iritsi nahiaknormalizazio prozesuaren garrantzia ahaztarazten digute. Euskarak pertsonaguztiongan eta gure eguneroko jarduerako esparru guztietan lekua egitenduenean bakar-bakarrik lortuko dugun normalizazioa.
Gure egunerokotasunean, gauden sektorean egonda, esparru teknikoa osogarrantzitsua da eta esparru honetan normalizazioa ezinbestekoa da zailtasunaere ez izan arren txikia.
Esku artean dugun lan hau, Danobateko langileen nahi eta gogoaren ondorioda, eta beste hizkuntza batzuen eraginez "eraikitea" zaila egiten zaigun arloteknikoan euskararen erabilera normalizatzeko pausu bat gehiago izatea duhelburu. Egin dezagun ahalegin bat, euskarak merezi du eta!
Iñigo UcinDanobat Koop. E.ko zuzendari-gerentea
Elgoibar, 2004ko maiatza
12
13
S a r r e r a
Liburu honen jaiotza aspaldiko desio batean oinarritzen da. Eguneroko lanekojardueran hainbat hitz eta termino tekniko erabiltzen ditugu, informazio ugarijaso, irakurri eta zabaldu beharrean aurkitzen gara, eta hau guztia hizkuntzadesberdinetan, gaztelaniaz, ingelesez, frantsesez…
Hori dela eta, Danobaten duela urte batzuetatik hona lan munduan euskararenerabileran aurrera egiteko hainbat pausu eman ditugu: euskara plana martxanjartzea besteak beste, eta plan honetan oinarriturik hainbat aurrerapausu ematenari gara: enpresaren irudian, dokumentazioan, aplikazio informatikoetan,bileretan… Asko falta zaigu oraindik, baina eguneroko lanean erreminta ugarierabiltzen dugu tailerrean eta horretaz jabeturik euskaraz funtzionatzeko eta lanaerrazteko langileen eskura hainbat tresna jartzea izan da kasu honetan gure nahiabesteak beste "Tailerreko Hiztegi Teknikoa" eta esku artean dugun "TailerrekoEskuliburu Teknikoa" argitaratuz.
Lan hau gaur egun lanean dihardugunoz gain etorkizunean gurekin izangodirenei ere zuzenduta dago, eta baita ikasle eta gure bezero zein hornitzaileeiere.
Animo, gogo eta indar handiz aritu da lantalde bat eta horren etekina dugulan hau. Hala ere, hainbat gai eta kontu eskuarteko paperetan gelditu dira landugabe eguneroko jardunean hainbat material erabiltzen baitugu eta guztien artetikhau baita prestatu duguna, lan mardula baina praktikoa.
Danobaten 50. Urteurrena ospatzeko primerako oparia, ea ba 50 urte aurretikhemengo termino eta abarrak euskaraz erabiltzeko gai garen. Danobatenbehintzat horren aldeko apustua egingo dugu.
Danobateko Euskara Batzordea
14
15
1 . U n i t a t e a l d a k e t a k
16
CfgGIkLnpPQRSWUXcXLZα∆λ
cos φω
KapazitateaMaiztasunaFuntsezko maiztasunaren edukiaKonduktantziaKorronte intentsitateaDistortsio faktoreaInduktantziaBiraketa abiaduraPolo kopuruaPotentzia (aktiboa)Potentzia erreaktiboaErresistentziaPotentzia totala (itxurazkoa)EnergiaPotentzial diferentzia (tentsioa)Erreaktantzia kapazitiboaErreaktantzia induktiboaInpedantziaAtzerapen angeluaEdozein kantitateren balio aldaketaPotentzi faktoreaDesplazamendu faktorea, funtsezko tentsioaren eta intentsitatearen arteko fase angeluaMaiztasun angeluarra
FHzGSAkH
rad s-1
pWWWVA
J, WsVΩΩΩ
grad.--
-rad s-1
17
1 . U n i t a t e a l d a k e t a k
1.1 Kantitate elektrikoakSI unitateak (Sistema Internazionala)
Ikurra Kantitatea SI unitatea
18
1 . U n i t a t e a l d a k e t a k
1.2 Kantitate mekanikoakSI unitateak (Sistema Internazionala)
ms-2
mN, kg ms-2
ms-2
kg m2
mkgNm
bira s-1
Nm-2, PaW, Js-1 Nms-1
m3 s-1
mmsK
ms-1
Nkg m2s-2, J, Ws, Nm
rad s-2
rad
kg m-3
rad s-1
Ikurra Kantitatea SI unitatea
Kontuan hartzekoa da sarritan n bira minutuko (rpm) adierazten edo neurtzendela.Newtona SIko (Sistema Internazionala) indar unitatea da.Newton batek masa unitate batean azelerazio unitate bat sortzen du.
1 newton metro = 1 watt segundo = 1 joule.
Lurraren grabitatearen eraginez hartzen den azelerazioa: 9,81ms-2
Azelerazioa (lineala)DiametroaIndarraGrabitatearen azelerazioaInertzi momentuaLuzeraMasaMomentua
Biraketa abiadura
PresioaPotentziaEmariaErradioaDistantziaDenboraTenperaturaAbiadura linealaIndarraEnergia (1/2 mv2 edo mgh)Azelerazio angeluarraEdozein kantitateren balio aldaketaAngelua (laua)ErrendimenduaMarruskadura koefizienteaDentsitateaAbiadura angeluarra (2πρ)
adFgJImM
n
pPQrstTvwWα∆γηµρω
ω2p
19
1 . U n i t a t e a l d a k e t a k
NondikCelsius graduak/zentigraduak (C)Fahrenheit graduak(ºF)
1.3 Konbertsio faktoreakAlderantzizko konbertsioetarako, emandako konbertsio faktoreenalderantzizkoez biderkatu.
Bider2,54 x10-2
0,30480,9144
1609,3441.853
Norammmmm
NondikHazbeteakOinakYardakMiliakItsas miliak
Aplikatu+ 273,15
[(F-32) x 0,556] + 273,15
TenperaturaSI unitatea - Kelvin (K)
NoraKK
LuzeraSI unitatea – metro (m)
Bider6,45 x 10-4
9,29 x 10-2
0,83612,59 x 106
4.047104
Noram2
m2
m2
m2
m2
m2
NondikHazbete karratuakOin karratuakYard karratuakMilia karratuakAkreakHektareak (ha)
AzaleraSI unitatea – metro karratu (m2)
Bider0,001
6,45 x 10-4
2,83 x 10-2
0,7655,68 x 10-4
4,73 x 10-4
4,55 x 10-3
3,79 x 10-3
Noram3
m3
m3
m3
m3
m3
m3
m3
NondikLitroaHazbete kubikoakOin kubikoakYard kubikoakPintak (inperiala)Pintak (Estatu Batuak)Galoiak (inperiala)Galoiak (Estatu Batuak)
BolumenaSI unitatea – metro kubiko (m3)
Bider9,807 x 10-3
248,93.3856.89547,8810,34131
19,807 x 103
105
Norakgkgkgkgkgkg
NondikOntza (oz)Libra (lb)Slug-aTona (inperiala)Tona (Estatu Batuak)Tona (metrikoa)
20
1 . U n i t a t e a l d a k e t a k
Bider2,84 x 10-2
0,453614,591.016907,2103
MasaSI unitatea - Kilogramo (kg)
NondikOin segundoko (f s-1)Oin minutuko (f m-1)Milia orduko (mph)KorapiloakMetro minutuko (m m-1)Kph (km h-1)
Bider0,3048
5,08 x 103
0,4470,5145
1,667 x 10-2
0,2778
Abiadura linealaSI unitatea – metro segundoko (m s-1)
Noram s-1
m s-1
m s-1
m s-1
m s-1
m s-1
Indarra eta pisuaSI unitatea - Newton (N)
Presioa eta tentsioaSI unitatea – Pascal (Pa)
NondikPoundal-a (pdl)Ontza indarra (oz f)Libra indarra (lb f)Tona indarra (ton f)Gramo indarra (g f)Ponda (p)Kilogramo indarra (kg f)Dina
NoraNNNNNNNN
Bider0,13830,2784,4489964
9,807 x 10-2
9,807 x 10-2
9,80710-5
NondikAtmosfera (atm)Ur zutabeko hazbetea (WG)Merkurioko hazbetea (Hg)Libra indar hazbete karratuko (lb f in-2)Libra indar oin karratuko (lb f ft-2)Milimetro ur zutabeko (mm WG)Merkurio milimetroak (mm Hg) (torr)Newton metro karratuko (Nm-2)Kilopond zentimetro karratuko (kp cm-2)Bar
NoraPaPaPaPaPaPaPaPaPaPa
21
1 . U n i t a t e a l d a k e t a k
Bider7,062 x 10-3
0,11291,356
9,80679,8067
NoraNmNmNmNmNm
Nondikoz f inlb f inlb f ftkg f mkp m
Bider0,1037 = 2π/60
6,283 = 2π
1,75 x 10-2 = 2π/360
Abiadura angeluarraSI unitatea – radian segundoko (rad s-1)
Norarad s-1
rad s-1
rad s-1
PareaSI unitatea – Newton metro (Nm)
Bider1,055 x 103
1,055 x 108
4,1871,356
0,04219,806
3,601 x 106
NoraJJJJJJJ
NondikBritish Thermal Unit (BTU)Therm (BTU x 105)Kaloria (cal)ft lb pisu (ft lb f)ft poundal (ft pdl)Kilopond metro (kp m)Kilowatt orduko (kWh)
Energia edo lanaSI unitatea – Joule (J)
Bider0,74570,73550,7355
1,36 x 10-3
1,0554,1868
NorakWkWkWkWkWkW
NondikHorsepower-a (Erresuma Batua) (hp)Zaldi potentzia (ZP)Pferdestärke (ps)Foot pound force segundoko (ft lb f s-1)Brit. Therm. Units segundoko (BTUs s-1)Kilokaloria segundoko (kcal s-1)
PotentziaSI unitatea – kilowatt (kW)
NondikBira minutuko (rpm)
Bira segundoko (r s-1)
Gradu segundoko (º s-1)
22
1 . U n i t a t e a l d a k e t a k
Bider2,83 x 10-3
4,72 x 10-4
1,26 x 10-6
1,05 x 10-6
x10-3
1,67 x 10-5
1,67 x 10-2
2,78 x 10-4
Noram3 s-1
m3 s-1
m3 s-1
m3 s-1
m3 s-1
m3 s-1
m3 s-1
m3 s-1
NondikOin kubiko segundoko (cusec)Oin kubiko minutuko (cfm)Galoi orduko (Inperiala)Galoi orduko (Estatu Batuak)Litro segundoko (l s-1)Litro minutuko (l min-1)Metro kubiko minutuko (m3 min-1)Metro kubiko orduko (m3 h-1)
EmariaSI unitatea – metro kubiko segundoko (m3 s-1)
Inertzi momentuaSI unitatea– kilogramo metro karratu (kg m2)
Norakg m2
kg m2
kg m2
kg m2
kg m2
kg m2
Bider0,25
4,214 x 10-2
9,8071,356
2,926 x 10-4
1,829 x 10-5
Nondikkg f m2 (= GD2)lb f ft2 (= WK2)kp m s2
ft lb f s2
lb f in2
oz f in2
Oharra
Frigoria: Frigoria 15ºC-tan dagoen 1 kg uri tenperatura hori 1ºC jaisteko kendubehar zaion bero kantitatea da. 4 BTUren balioa du.
WATTetik frigoriako konbertsioa: Ekipoaren potentzi wattak 0,86biderkatu (Adib: 1.000 watt/orduko = 860 frigoria/orduko).
23
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
24
25
[bd3 -
(h4 -
L4 )]
[b3 (d-
h) -
Lt3 +
(
b4 -t4 )]
I ER
AK
O H
ABE
ZU
ZEN
ACx
Cy
Aza
lera
Cx
Cy
Aza
lera
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
aY
c ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
aY
c ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
I ERA
KO
HA
BE K
ON
IKO
A
b 2d 2
b 2 d 2
2sb3 +
ht3
12
bd3 -
h3 (b-
t)12
1 121 4g
bd-h
(b-t
)
g =
g =
Heg
alar
en m
alda
=
Hab
e es
tand
arre
ntza
ko g
=
dt+
2a(s
+n)
1 12g 4
1 6
(h-l
)(b
-t)
(h-l
)(b
-t)
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
2.1 Habe arruntak
26
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
Z E
RA
KO
HA
BE
ZU
ZEN
ACx
Cy
Aza
lera
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
aY
c ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
2a-t 2
b 2
b(a+
c)3 -
2c3 d
-6a2 c
d12
ab
3 -c(
b-2t
)3
12
t[b+
2(a-
t)]
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
a
I ER
AK
O H
ABE
ZU
ZEN
H
EGA
LZA
BA
LACy
Aza
lera
1 2A
d-
[td
2 + s
2 (b-
t)+
s(a-
t)(2
d-s)]
[b(d-
y)3 +
ay3 -
(b-t
)(d-
y-s)
3 -(a
-t)(
y-s)
3 ]1 3
bs+
ht+
as
27
Cx
Cy
Aza
lera
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
aY
c ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
aY
c ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
U E
RAK
O H
ABE
ZU
ZEN
A
U E
RAK
O H
ABE
KO
NIK
OA
Cx
Cy
Aza
lera
d 2 d 2 g=
h-
L2(
b-t)
bd-h
(b-t
)
1 A
ht2 2
g 3[b2 s
+
+
(b+
2 t)(
b-t)2 ]
dt+
a(s+
n)
Non
A=
2sb+
ht
2b2 s
+ht
2
2bd-
2h(b
-t)
bd3 -
h3 (b-
t)12
2sb3 +
ht3
-AC
2x
3
1 12
1 8g
[bd3 -
(h4 -
L4 )]
g =
Heg
alar
en m
alda
=
Hab
e es
tand
arre
ntza
kog
=
[2sb3 +
Lt3 +
(b4 -
t4 ) ]-A
(b-y
)21 3
1 6
h-L
2(b-
t)
g 2
g=
h-L
2(b-
t)
28
Cx
Cy
Aza
lera
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kL
ERA
KO
HA
BE
ZU
ZEN
ACx
Cy
Aza
lera
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
aY
c ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
aY
c ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
L ER
AK
O H
ABE
AN
GEL
UA
RRA
29
Cy
Aza
lera
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
a
Cy
Aza
lera
T
ERA
KO
HA
BEA
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
a
T ER
AK
O H
ABE
K
ON
IKO
A
30
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
aYc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
a
Xc
arda
tzar
ekik
o in
ertz
i mom
entu
aY
c ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
T ER
AK
O H
ABE
ERD
IKO
NIK
OA
Cx
Cy
Aza
lera
GU
RUTZ
E ER
AK
O
HA
BE A
NG
ELU
ZU
ZEN
ACx
CyA
zale
ra
31
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
ZIL
IND
RO
AC x
YZ
pla
noare
kik
o C y
XZ
pla
noare
kik
oC z
XY
pla
noare
kik
ogra
bita
te z
entr
oagra
bita
te z
entr
oagra
bita
te z
entr
oa
I xx
mas
aren
iner
tzi
I y
ym
asar
en in
ertz
i I zz
mas
aren
iner
tzi
mom
entu
a X
ard
atza
reki
kom
omen
tua
Y a
rdat
zare
kiko
mom
entu
a Z a
rdat
zare
kiko
I xx
mas
aren
iner
tzi
I y
ym
asar
en in
ertz
i I zz
mas
aren
iner
tzi
mom
entu
a X
arda
tzar
ekik
om
omen
tua
Y a
rdat
zare
kiko
mom
entu
a Z a
rdat
zare
kiko
Iner
tzi m
omen
tua
X a
rdat
zare
n In
ertz
i mom
entu
a Y
arda
tzar
en
Iner
tzi m
omen
tua
Z ar
datz
aren
grab
itate
zen
troa
reki
ko (X
c)
grab
itate
zen
troa
reki
ko (Y
c)gr
abita
te z
entroa
reki
ko (Z
c)
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gra
bita
te z
entr
oare
kiko
iner
tziG
rabi
tate
zen
troa
reki
ko in
ertz
iG
rabi
tate
zen
troa
reki
ko in
ertz
im
omen
tua
Xar
datz
arek
iko
(Xc)
mom
entu
a Y
arda
tzar
ekik
o (Y
c)m
omen
tua
Zar
datz
arek
iko
(Zc)
KO
ROA
ZIL
IND
RIK
OA
YZ
grab
itate
zen
troa
C xZX
grab
itate
zen
troa
Cy
XY
grab
itate
zen
troa
Cz
plan
oare
kiko
plan
oare
kiko
plan
oare
kiko
__
2.2 Gorputz solidoak
rr
32
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
ERD
IZIL
IND
RO
AC x
gra
bita
te z
entr
oaC y
gra
bita
te z
entr
oaC z
gra
bita
te z
entr
oaY
Zpla
noare
kik
oZ
Xpla
noare
kik
oY
Xpla
noare
kik
o
Mas
aren
iner
tzi
M
asar
en in
ertz
i M
asar
en in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(lxx
) m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
(I yy)
m
omen
tua
Z ar
datz
arek
iko
(I zz )
I xx
mas
aren
iner
tzi
I x
xm
asar
en in
ertz
i I zz
m
asar
en in
ertz
im
omen
tua
Xar
datz
arek
iko
mom
entu
a Y
arda
tzar
ekik
om
omen
tua
Z a
rdat
zare
kiko
Xc
grab
itate
zen
troa
ren
iner
tzi
Yc
grab
itate
zen
troa
ren
iner
tzi
Zc
grab
itate
zen
troa
ren
iner
tzi
mom
entu
a X
ard
atza
reki
ko
mom
entu
a Y a
rdat
zare
kiko
mom
entu
a Z a
rdat
zare
kiko
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gra
bita
te z
entroa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entroa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entroa
ren
iner
tzi
mom
entu
a X
ard
atza
reki
ko (X
c) m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
(Yc)
mom
entu
a Z
arda
tzar
ekik
o (Z
c)
ERD
IKA
LOTA
ZILI
ND
RIK
OA
C x
grab
itate
zen
troa
C y
grab
itate
zen
troa
C z
gra
bita
te z
entr
oa
YZ
plan
oare
kiko
ZX
plan
oare
kiko
XY
plan
oare
kiko
__
33
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kC
xgra
bita
te z
entr
oa
Cy
gra
bita
te z
entr
oaC
zgra
bita
te z
entr
oaY
Zpla
noare
kik
o Z
Xpla
noare
kik
oZ
Ypla
noare
kik
oES
FERA
I xx
mas
aren
iner
tzi
I y
ym
asar
en in
ertz
i I zz
mas
aren
iner
tzi
mom
entu
a X
arda
tzar
ekik
om
omen
tua
Yar
datz
arek
iko
mom
entu
a Z
arda
tzar
ekik
o
Mas
aren
iner
tzi
M
asar
en in
ertz
i M
asar
en in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(I xx)
mom
entu
a X
arda
tzar
ekik
o (I y
y)m
omen
tua
Xar
datz
arek
iko
(I zz)
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
i G
rabi
tate
zen
troa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Xc)
mom
entu
a Y
arda
tzar
ekik
o (Y
c) m
omen
tua
Z ar
datz
arek
iko
(Zc)
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gra
bita
te z
entroa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entroa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entroa
ren
iner
tzi
mom
entu
a X
arda
tzar
ekik
o (X
c) m
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Yc)
mom
entu
a X
arda
tzar
ekik
o (Z
c)
KA
LOTA
ESF
ERIK
OA
Gra
bita
te z
entroa
G
rabi
tate
zen
troa
G
rabi
tate
zen
troa
YZ p
lano
arek
iko
(Cx)
ZX
pla
noar
ekik
o (C
y)X
Y p
lano
arek
iko
(Cz)
34
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
ESFE
RA
ERD
IA
Gra
bitate
zen
troa
Gra
bitate
zen
troa
Gra
bitate
zen
troa
YZ
pla
noare
kik
o (C x
)Z
Xpla
noare
kik
o (C y
)X
Ypla
noare
kik
o (C z
)
Mas
aren
iner
tzi
M
asar
en in
ertz
i M
asar
en in
ertz
i m
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Ixx
)m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
(I yy)
mom
entu
a Z
arda
tzar
ekik
o (I z
z)
Mas
aren
iner
tzi
M
asar
en in
ertz
i M
asar
en in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Ixx
)m
omen
tua
Yar
datz
arek
iko
(I yy)
mom
entu
a Z
arda
tzar
ekik
o (I z
z)
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
i G
rabi
tate
zen
troa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Xc)
mom
entu
a Y
arda
tzar
ekik
o (Y
c) m
omen
tua
Z ar
datz
arek
iko
(Zc)
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
iG
rabi
tate
zen
troa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
im
omen
tua
Xar
datz
arek
iko
(Xc) m
omen
tua
Yar
datz
arek
iko
(Yc)
mom
entu
a Z
arda
tzar
ekik
o (Z
c)
KA
LOTA
ERD
IESF
ERIK
OA
Gra
bita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oa
YZ
pla
noare
kik
o (C
x)Z
Xpla
noare
kik
o (C
y)X
Ypla
noare
kik
o (C
z)
35
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kBL
OK
E A
NG
ELU
ZU
ZEN
PA
RALE
LEPI
PED
OA
Gra
bita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oaG
rabi
tate
zen
troa
YZ
pla
noare
kik
o (C
x)Z
Xpla
noare
kik
o (C
y)X
Ypla
noare
kik
o (C
z)
Mas
aren
iner
tzi
M
asar
en in
ertz
i M
asar
en in
ertz
i m
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Ixx
)m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
(I yy)
mom
entu
a Z
arda
tzar
ekik
o (I z
z)
Mas
aren
iner
tzi m
omen
tua
M
asar
en in
ertz
i mom
entu
aM
asar
en in
ertz
i mom
entu
aX
ard
atza
rekik
o (I x
x)
Y a
rdat
zare
kik
o (I y
y)Z a
rdat
zare
kik
o (I z
z)
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
i G
rabi
tate
zen
troa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kik
o (X
c)m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
(Yc)
mom
entu
a Z
arda
tzar
ekik
o (Z
c)
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
iG
rabi
tate
zen
troa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
im
omen
tua
Xar
datz
arek
iko
(Xc)
mom
entu
a X
arda
tzar
ekik
o (Y
c) m
omen
tua
Xar
datz
arek
iko
(Zc)
ZIL
IND
RO
ELIP
TIK
OA
Gra
bita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oa
YZ
plan
oare
kik
o (C
x)Z
Xpl
anoa
rekik
o (C
y)X
Ypl
anoa
rekik
o (C
z)
Gut
xi g
orab
eher
a
36
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
HA
GA
TXO
AG
rabita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oaG
rabita
te z
entr
oaY
Zpla
noare
kik
o (C
x)Z
Xpla
noare
kik
o (C
y)X
Ypla
noare
kik
o (C
z)
Mas
aren
iner
tzi
M
asar
en in
ertz
i M
asar
en in
ertz
i m
omen
tua
Xar
datz
arek
iko
(I xx)
mom
entu
a Y
arda
tzar
ekik
o (I y
y)m
omen
tua
Z ar
datz
arek
iko
(I zz)
Mas
aren
iner
tzi m
omen
tua
X a
rdat
zare
kik
o (I x
x)M
asar
en in
ertz
i mom
entu
aY a
rdat
zare
kik
o (I y
y)M
asar
en in
ertz
i mom
entu
aZ a
rdat
zare
kik
o (I z
z)
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
i G
rabi
tate
zen
troa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Xc)
mom
entu
a Y
arda
tzar
ekik
o (Y
c)m
omen
tua
Z ar
datz
arek
iko
(Zc)
Masa
Masa
HA
GA
TXO
ZIR
KU
LAR
KO
AD
RAN
TEA
Gra
bita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oa
YZ
pla
noare
kik
o (C
x)Z
Xpla
noare
kik
o (C
y)X
Ypla
noare
kik
o (C
z)
37
Gra
bitate
zen
troa
Gra
bitate
zen
troa
Gra
bitate
zen
troa
YZ
pla
noare
kik
o (C x
)Z
Xpla
noare
kik
o (C y
)X
Ypla
noare
kik
o (C z
)
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
Mas
aren
iner
tzi
M
asar
en in
ertz
i M
asar
en in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Ixx
)m
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Iyy
)m
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Izz
)
Gain
aza
lare
n a
zale
raBolu
men
aM
asa
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
iG
rabi
tate
zen
troa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Xc)
mom
entu
a Y
arda
tzar
ekik
o (Y
c)m
omen
tua
Z ar
datz
arek
iko
(Zc)
KO
NO
ZU
ZEN
AG
rabitate
zen
troa
Gra
bitate
zen
troa
Gra
bitate
zen
troa
YZ
pla
noare
kik
o (C x
)Z
Xpla
noare
kik
o (C y
)X
Ypla
noare
kik
o (C z
)
KA
LOTA
KO
NIK
OZU
ZEN
A
Mas
aren
iner
tzi m
omen
tua
Mas
aren
iner
tzi m
omen
tua
Mas
aren
iner
tzi m
omen
tua
X a
rdat
zare
kik
o I x
xX
ard
atza
rekik
o I y
yX
ard
atza
rekik
o I z
z
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
i G
rabi
tate
zen
troa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
im
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Xc)
mom
entu
a Y
arda
tzar
ekik
o (Y
c)m
omen
tua
Z ar
datz
arek
iko
(Zc)
Masa
38
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
Mas
aren
iner
tzi
M
asar
en in
ertz
i M
asar
en in
ertz
i m
omen
tua
X a
rdat
zare
kiko
(Ixx
)m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
(I yy)
mom
entu
a Z
arda
tzar
ekik
o (I z
z)
Masa
Gra
bitate
zen
troare
n iner
tzi m
om
entu
a Z
ard
atz
are
kik
o (Z c
)
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
iG
rabi
tate
zen
troa
ren
iner
tzi
Gra
bita
te z
entr
oare
n in
ertz
im
omen
tua
X1
arda
tzar
ekik
o (X
c)m
omen
tua
Y 1ar
datz
arek
iko
(Yc)
mom
entu
a Z 1
arda
tzar
ekik
o (Z
c)
ERD
IKA
LOTA
KO
NIK
OZU
ZEN
AG
rabita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oa
Gra
bita
te z
entr
oa
YZ
pla
noare
kik
o (C
x)Z
Xpla
noare
kik
o (C
y)X
Ypla
noare
kik
o (C
z)
39
Cx
Cy
Aza
lera
X ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
Yc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
2.3 Gainazal arruntakZ
IRK
ULU
A
ZIR
KU
LUA
ERD
IZIR
KU
LUA
ZIR
KU
LU
SEK
ZIO
LA
URD
ENA
ZIR
KU
LARR
A
X
r r
AZA
LERA
: πr2
PERI
MET
ROA
: 2πr
40
Cx
Cy
Aza
lera
X ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
Yc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
Zc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi
mom
entu
pol
arra
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kTR
IAN
GEL
UA
PERI
MET
ROA
: b+
c+d
41
Cx
Cy
Aza
lera
X ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
Yc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
PARA
BO
LA
PERIMETROA:
PARA
BO
LAPA
RABO
LA E
RDIA
42
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
Cx
Cy
Aza
lera
X ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
Yc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
PARA
BO
LA
PERIMETROA:
AZPI
PARA
BOLA
PA
RABO
LAER
DIA
ORO
KO
RRA
43
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
LAU
KIZ
UZ
ENA
Cx
Cy
Aza
lera
X ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
Yc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
44
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kEL
IPSE
A
ELIP
SE E
RD
IAEL
IPSE
KO
AD
RA
NTE
A
Cx
Cy
Aza
lera
X ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
Yc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
AZA
LERA
: πab
PERI
MET
ROA
: %5
akat
s max
.
%10
akat
smax
.
45
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
PARA
LELO
GRA
MO
A
X
Cx
Cy
Aza
lera
X ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Xc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
Yc a
rdat
zare
kiko
iner
tzi m
omen
tua
TRA
PEZ
IOA
TRA
PEZ
IOA
TRA
PEZ
IO I
SO
SZ
ELEA
TRA
PEZ
IO I
SO
SZ
ELEA
46
2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k
ZIR
KU
LU S
EGM
ENTU
AC
x
Cy
Aza
lera
X ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
Y ar
datz
arek
iko
iner
tzi m
omen
tua
47
3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i ko a k
48
49
3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i ko a k
Batez besteko aritmetikoa:
Batez besteko geometrikoa:
Batez besteko harmonikoa:
usw.
usw.
Zeinu erregela
Propietate konmutatiboa
Propietate asoziatiboa
Batuketa aljebraikoen biderkadura, binomioak
Batez bestekoen kalkulua
50
3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i ko a k
Potentziak
Erroak
51
4 . T r i g o n o m e t r i a
52
53
Triangelu zuzenaren ebazpena
Triangelu zuzenak ebazterakoan honako teorema hauek etengabe erabiltzen dira:
- Pitagorasen teorema. Triangelu zuzen batean, katetoen karratuen batura hipotenusaren karratuaren berdina da.
- Triangelu zuzenetan, kateto baten luzera hipotenusaren eta katetoaren parekoangeluaren sinuaren biderkadura da, edo katetoaren kontrako angeluaren kosinuarena.
b = a . sin B sin B = ba
c = a . sin C sin C = ca
c = a . cos B cos B = ca
- Triangelu zuzenetan, kateto baten luzera beste katetoaren eta katetoaren pareko angeluaren tangentearen biderkadura da, edo katetoaren kontra dagoen angeluaren kotangentearena.
tg B = b b = c.tg Bc
b = c.ctg C
4 . T r i g o n o m e t r i a
C
B A
a2 = b2 + c2
a = √b2 + c2
b = √a2 - c2
c
ab
C
B Ac
ab
C
B Ac
ab
54
Adibidea
4 . T r i g o n o m e t r i a
Aur
pegi
inkl
inat
uan
zulo
a eg
in m
akin
aren
bur
ua b
iratu
ta.
- A
urpe
gi in
klin
atua
28º
- Zu
loar
en k
okap
ena
jato
rriz
ko p
untu
tik:
Y-23
Z-
113
( B p
untu
a)
Jato
rria
erp
inea
n
62°
28°
23
113
A –
Hur
biltz
e pu
ntua
, aur
pegi
in
klin
atut
ik 5
mm
-ra
B –
Zulo
aren
sar
rera
C –
Zul
oare
n sa
kone
ra to
tala
, 20
mm
Mek
aniz
atu
beha
rrek
o au
rpeg
ia28
º, m
akin
a bu
rua
bira
tu b
ehar
den
ang
elua
ang
elu
horr
en o
saga
rria
: 90
º - 2
8º=
62º
A p
untu
a , z
uloa
ren
sarr
erat
ik 5
mm
-ra
sin62
º =
Y /
5
= 4.
41m
m
P
ieza
ren
Y =
-23
– 4.
41=
-27.
41
cos6
2º
= Z
/ 5
=
2.34
mm
Jat
orrit
ik
Z =
-113
+ 2
.34
= -1
10.6
6
C p
untu
a A
pun
tutik
:25
mm
(sa
kone
ra 2
0 +
hurb
iltze
pun
tua
5)
sin62
º =
Y /
25
= 2
2.07
mm
,
Y =
G91
Y22
.07
cos6
2º=
Z /
25
= 1
1.73
mm
,
Z =
G91
Z-1
1.73
55
5 . M a t e r i a l a k
56
57
5.1 Gorputz solidoen pisu espezifikoa
Adreilua..................................................................................Agata .....................................................................................Alabastroa ..............................................................................Albaialdea ..............................................................................Altzairu herdoilgaitza 18/8 .....................................................Altzairu lasterra:......................................................................
%5 tungstenorekin gutxi gorabehera ....................................%10 tungstenorekin gutxi gorabehera ..................................%15 tungstenorekin gutxi gorabehera ..................................%20 tungstenorekin gutxi gorabehera ..................................
Altzairurtua .............................................................................Aluminio brontzea ...................................................................Aluminio hutsa ........................................................................Aluminio mailukatua. ...............................................................Aluminio urtua.........................................................................Aluminioa, aleazio forjagarriak................................................Aluminioa, moldeaketarako aleazioak ......................................Alunbrea(KAI) .........................................................................Amianto pasta.........................................................................Amiantoa ................................................................................Amoniakoa .............................................................................Anbarra. .................................................................................Anhidridoa (kaltzio sulfatoa). ...................................................Antimonioa .............................................................................Antrazita.................................................................................Apar harri naturala .................................................................Apatita....................................................................................Arbela ....................................................................................Artilea ....................................................................................Artsenikoa...............................................................................Asfaltoa (brea minerala) ..........................................................Azukre zuria ..........................................................................Bakelita...................................................................................Banadioa ................................................................................Barioa.....................................................................................Basaltoa..................................................................................Bauxita ...................................................................................Beira kristala ...........................................................................Beira zuria .............................................................................
1,4 - 2,02,5 - 2,82,3 - 2,886,4 - 6,6
7,93
8,108,358,609,007,85
7,75 - 8,352,702,752,56
2,64 - 2,822,69 - 2,95
1,751,2
2,1 - 2,81,52
1,0 - 1,12,966,69
1,35 - 1,70,4 - 0,9
3,16 - 3,222,65 - 2,71,3 - 1,4
6,691,1 - 2,8
1,611,335,83,7
2,60 - 3,302,4 - 2,62,4 - 2,6
2,2
5 . M a t e r i a l a k
Gorputz solidoak giro tenperaturan Pisu espezifikoa
58
5 . M a t e r i a l a k
Berilioa ...................................................................................Berun bioxidoa edo peroxidoa ................................................Berun ijetzia ............................................................................Berun minioa...........................................................................Berun urtua .............................................................................Bikea ......................................................................................Binil polikloruroa (biguna) ........................................................Binil polikloruroa (zurruna).......................................................Bismutoa ................................................................................Bitriolo urdina ........................................................................Bitrioloa, burdina ..................................................................Bolia .......................................................................................Borax kristalizatua ...................................................................Boro karburoa .........................................................................Botila kristala...........................................................................Brontzea, %6tik 20ra Sn .........................................................Burdin oxidoa (ispilu burdina) ..................................................Burdin pirita ............................................................................Burdina gozoa.........................................................................Burdina hutsa ..........................................................................Burdinurtu grisa.......................................................................Burdinurtu xaflakorra ...............................................................Burdinurtu zuria.......................................................................Burdinurtua .............................................................................Buztin freskoa..........................................................................Buztin lehorra..........................................................................Carborunduma (silizio karburoa) ..............................................Diamantea ..............................................................................Dolomita .................................................................................Egurrikatz zapaldua, airerik gabea .........................................Egurrikatza..............................................................................Elur solte bustia .......................................................................Elur solte lehorra......................................................................Erle argizaria ..........................................................................Erretorta ikatza........................................................................Erretxina .................................................................................Esmerila ..................................................................................Espato astuna ..........................................................................
1,869,3711,4
8,6 - 9,111,34
1,07 - 1,101,251,49,8
2,281,90
1,83 - 1,921,732,512,6
8,7 - 8,95,25
4,9 - 5,27,857,6
6,95 - 7,357,20 - 7,45
7,707,86
2,6ra arte1,8
3,12 - 3,203,5
2,85 - 2,951,4 - 1,5
0,40,95era arte
0,120,961,9
1,074,0
4,45
Gorputz solidoak giro tenperaturan Pisu espezifikoa
59
5 . M a t e r i a l a k
Estearina.................................................................................Esteatita ..................................................................................Estibina ...................................................................................Estrontzioa ..............................................................................Eztainu ijetzia..........................................................................Eztainu urtua...........................................................................Feldespatoa.............................................................................Fenoplastoa P 42 (karga: ehunak) ............................................Fenoplastoa P.21 (karga: egur hirina) .......................................Fluorina ..................................................................................Formol urea (karga: zelulosa) ...................................................Fosforo brontzea .....................................................................Fosforoa, gorria.......................................................................Fosforoa, metalikoa .................................................................Fosforoa, zuria eta horia..........................................................Galena ...................................................................................Galioa ....................................................................................Gatz arrunta ...........................................................................Gatzarria ................................................................................Goma arabiarra ......................................................................Goma biguna..........................................................................Goma laka..............................................................................Grafito naturala.......................................................................Granitoa .................................................................................Gres kareharria.......................................................................Gresa .....................................................................................Gutapertxa..............................................................................Harea hezea ...........................................................................Harea lehorra..........................................................................Harri erregogorra....................................................................Harri kristala ...........................................................................Harrikatz soltea piloan ............................................................Harrikatza...............................................................................Hezurrak.................................................................................Hormigoia...............................................................................Igeltsu kaltzinatua ....................................................................Igeltsua ...................................................................................Ikatza barratan........................................................................Iman iraunkorretarako altzairua ..............................................
0,95 - 1,02,60 - 2,804,6 - 4,7
2,67,47,2
2,5 - 2,671,321,4
3,151,5
8,80 - 8,862,202,361,84
7,4 - 7,65,912,152,15
1,31 - 1,451,1 - 1,5
1,22,0 - 2,52,3 - 3,1
1,92,2 - 2,5
0,97 - 1,012,0ra arte1,4 - 1,61,8 - 2,2
2,650,9 - 1,11,2 - 1,51,7 - 2,01,8 - 2,5
1,812,321,6
6,90 - 7,3
Gorputz solidoak giro tenperaturan Pisu espezifikoa
60
5 . M a t e r i a l a k
Indigoa ...................................................................................Iodoa......................................................................................Iridioa.....................................................................................Izotza 0º-tan............................................................................Kadmio urtua ..........................................................................Kadmioa .................................................................................Kaltzio karbonatoa ..................................................................Kaltzio karburoa (1 kg-k 0,3 m3 azetileno ematen du)................Kaltzioa ..................................................................................Kaolina (portzelanarako lurra)..................................................Karbono altzairua....................................................................Kare bizia ...............................................................................Kare egosia.............................................................................Kareorea.................................................................................Kautxu gordina........................................................................Kearen beltza ..........................................................................Kobaltoa .................................................................................Kobre elektrolitikoa ..................................................................Kobre ijetzia............................................................................Kobre pirita (CuFeS2) ...............................................................Kobre pirita nahastua (CuFeS4).................................................Kobre urtua.............................................................................Koipeak ..................................................................................Kokea .....................................................................................Korindoia ...............................................................................Kortxoa...................................................................................Kreta.......................................................................................Kriolita....................................................................................Kristal fina...............................................................................Kromo altzairua.......................................................................Kromoa...................................................................................Kromo-nikel altzairua...............................................................Kuartzoa.................................................................................Labe garaiko zepa...................................................................Larru koipeztatua.....................................................................Larru lehorra ...........................................................................Letoia......................................................................................Lignitoa...................................................................................Litargirioa (berun hori oxidoa)..................................................
1,354,9422,5
0,91678,54 - 8,57
8,642,6
2,221,55
2,2t - 2,67,83 - 7,88
3,32,3 - 3,21,6 - 1,8
0,91 - 0,961,7 - 1,8
8,88,88 - 8,95
8,9 - 9,04,1 - 4,34,9 - ,3
8,30 - 8,920,92 - 0,94
1,6 - 1,93,8 - 4,0
0,2 - 0,351,8 - 2,6
2,952,90
7,80 - 7,847,1
7,60 - 7,802,65
2,5 - 3,01,020,86
8,1 - 8,61,2t - 1,5
9,66
Gorputz solidoak giro tenperaturan Pisu espezifikoa
61
0,531,3 - 2,0
1,745,1
7,431,6 - 1,8
1,451,4 - 1,82,2 - 2,52,0 - 2,2
2,62 - 2,841,58,68,89,7
2,6 - 3,28,1010,2
8,35 - 8,658,35 - 8,90
8,308,9
8,571,122,5711,5
0,7 - 1,20,86 - 0,92
1,34,5 - 4,6
5,021,3 - 21,521,3 - 21,6
21,151,38
1,5 - 2,11,050,921,18
Litioa.......................................................................................Lurra ......................................................................................Magnesioa ..............................................................................Magnetita................................................................................Manganesoa ...........................................................................Manposteria freskoa, adreiluak ................................................Manposteria lehorra, adreiluak.................................................Manposteria, adreiluak ............................................................Manposteria, galtzadarriak .....................................................Manposteria, kareharria ..........................................................Marmola .................................................................................Melamina formola (karga: zelulosa)..........................................Metala, delta ...........................................................................Metala, kanpaiak ..................................................................Metala, Wood .......................................................................Mika .......................................................................................Molibdeno altzairua.................................................................Molibdenoa.............................................................................Nikel mailukatua .....................................................................Nikel tenkatua ........................................................................Nikel urtua ..............................................................................Nikela.....................................................................................Niobioa ..................................................................................Nylona....................................................................................Ortasa (potasio feldespatoa) ....................................................Paladioa .................................................................................Papera ....................................................................................Parafina ..................................................................................Pertinaxa.................................................................................Pirita magnetikoa.....................................................................Pirolusita .................................................................................Platino ijetzia...........................................................................Platino tenkatua .......................................................................Platino urtua............................................................................Polibinil kloruroa .....................................................................Poliester estratifikatua (beira ehuna)..........................................Poliestireno arrunta ..................................................................Polietilenoa, goi presioa ...........................................................Polimetilmetakrilato urtua .........................................................
5 . M a t e r i a l a k
Gorputz solidoak giro tenperaturan Pisu espezifikoa
62
0,912,15
3,1 - 3,22,2 - 2,5
2,040,862,111,041,5212,34,474,82
2,60 - 2,752,332,162,260,972,131,45
1,96 - 2,072,59
5,5 - 5,84,7
11,852,6 - 2,8
16,62,66,252,14,5
3,5 - 3,611,7
11,40 - 15,2519,3
3,0 - 3,2518,7
19,5019,3619,25
Polipropilenoa .........................................................................Politetrafluoretilenoa.................................................................Portland zementu freskoa ........................................................Portzelana...............................................................................Potasa kaustikoa......................................................................Potasio metalikoa.....................................................................Potasio nitroa ..........................................................................Rilsana....................................................................................Rubidioa .................................................................................Rutenioa..................................................................................Selenio gorria (α) ....................................................................Selenio metalikoa.....................................................................Serpentina...............................................................................Silizioa....................................................................................Sodio kloruroa (gatz arrunta) ...................................................Sodio nitroa ............................................................................Sodioa ....................................................................................Sosa kaustikoa ........................................................................Sosa kristalinoa .......................................................................Sufrea.....................................................................................Suharria..................................................................................Sulfuroa, kobrea (Cu2S)............................................................Sulfuroa, molibdenoa...............................................................Talioa......................................................................................Talkoa .....................................................................................Tantaloa ..................................................................................Teila........................................................................................Telurioa ...................................................................................Tetrafluoretilenioa (teflona)........................................................Titanioa...................................................................................Topazioa .................................................................................Torioa .....................................................................................Tungsteno karburo sinterizatua ................................................Tungstenoa ..............................................................................Turmalina ................................................................................Uranioa ..................................................................................Urre fin landua........................................................................Urre fin tenkatua......................................................................Urre fin urtua ..........................................................................
5 . M a t e r i a l a k
Gorputz solidoak giro tenperaturan Pisu espezifikoa
63
5 . M a t e r i a l a k
Zeluloidea ...............................................................................Zelulosa ..................................................................................Zelulosa azetatoa ....................................................................Zeresina..................................................................................Zerioa.....................................................................................Zeta ........................................................................................Zeta, azetatoa .........................................................................Zilar ijetzia edo tenkatua..........................................................Zilar ioduroa ..........................................................................Zilar urtua ...............................................................................Zinabrioa ................................................................................Zink ijetzia ..............................................................................Zink karbonatoa ......................................................................Zink mailukatua .....................................................................Zink sulfatoa (zink Vitrioloa) .....................................................Zink urtua ...............................................................................Zirkonio bioxidoa ....................................................................Zirkonioa ................................................................................Zuntz bulkanizatua ..................................................................Zuntza, kotoia .........................................................................
1,381,551,30
0,91 - 0,946,8
1,371,25 - 1,3510,5 - 10,6
5,6710,42 - 10,53
8,096,95 - 7,15
4,1 - 4,57,0 - 7,2
1,976,86
5,16 - 5,816,5
1,1 - 1,451,47 - 1,5
Gorputz solidoak giro tenperaturan Pisu espezifikoa
64
5.2 Zuren pisu espezifikoa
5 . M a t e r i a l a k
Akazia .........................................Artea ...........................................Astigarra ......................................Ebanoa ........................................Ezkia............................................Ezpela..........................................Gereziondoa ................................Guaiakoa .....................................Haritza.........................................Indigaztainondoa..........................Intxaurrondoa...............................Izei zuria ......................................Izeia.............................................Kaoba..........................................Laritza..........................................Lizarra .........................................Madariondoa ...............................Makala ........................................Pago arrunta ................................Pinu amerikarra (parket pinua) ......Pinu arrunta..................................Rhododendron ponticum................Sahatsa ........................................Teka .............................................Urkia ...........................................Zumarra .......................................
0,770,690,631,2
0,530,950,801,230,690,550,680,450,470,600,590,720,740,450,730,670,520,830,560,670,650,68
0,730,650,59
-0,490,92
-1,230,650,510,640,410,430,550,550,680,700,410,690,620,490,790,520,630,610,64
ZurakLabean lehortuak Kanpoan lehortuak(% 0ko hezetasuna) (%12ko hezetasuna)
65
5.3 1ºC bakoitzerako ∝∝ zabalkuntza linealekokoefizienteak, 0º eta 100ºC bitarteko tenperaturetarako
5 . M a t e r i a l a k
Alpaka..............................................................................Altzairua...........................................................................Aluminioa .........................................................................Antimonioa .......................................................................Beira.................................................................................Beruna ..............................................................................Brontzea (Cu edukiaren arabera)........................................Burdina (hutsa) ..................................................................Burdinurtu grisa (burdinurtua).............................................Duraluminioa (AlCuMg) .....................................................Elektroia (Mg AL)...............................................................Eztainua ...........................................................................Granitoa ...........................................................................Hormigoia.........................................................................Igeltsua .............................................................................Iridioa...............................................................................Kadmioa ...........................................................................Kautxua ............................................................................Kobaltoa ...........................................................................Kobrea..............................................................................Konstantanoa ....................................................................Kromo altzairua.................................................................Kromoa.............................................................................Kuartzo beira ....................................................................Kuartzo kristala .................................................................Letoia................................................................................Litioa.................................................................................Magnesioa ........................................................................Marmola ...........................................................................Merkurioa .........................................................................Metal gogorra (motaren arabera) .......................................Nikel altzairua...................................................................Nikela...............................................................................Platinoa.............................................................................Silizioa..............................................................................Sufrea...............................................................................Tungstenoa ........................................................................
18,011,523,0
10,808,1 - 10,0
29,015,0 - 17,511,6 - 12,29,0 - 10,4
23,524,023,08,9014,025,06,5031,0
77,0012,70
16,2 - 16,515,2
12,008,5
4,8 - 5,50,5218,460,026,111,7
60,005,5 - 7,5
12,013,00
9,06,0
90,004,3
Gorputz solidoak = balioa . 10-6
0º …100ºC-rako
66
5 . M a t e r i a l a k
Urrea ................................................................................Zilarra ..............................................................................Zinka ................................................................................
PlastikoakBinil polikloruroa (biguna) ..................................................Binil polikloruroa (zurruna).................................................Fenoplastoa P21 (karga: egur irina)....................................Fenoplastoa P42 (karga: ehunak) .......................................Formol melamina (karga: zelulosa) .....................................Formol urea (karga: zelulosa) .............................................Nylona..............................................................................Poliester estratifikatua (beira ehuna)....................................Poliestireno arrunta ............................................................Polietilenoa, goi presioa.....................................................Polimetilmetakrilato urtua ...................................................Politefrafluoretilenoa ..........................................................Rilsana..............................................................................Zelulosa azetatoa (moldeatua) ............................................Zelulosa azetatoa (orria) ....................................................
14,219,526,7
70 - 25050 - 18023 - 5025 - 50
4020 - 70
110 - 14020 - 3060 - 80
160 - 18050 - 90
100110
80 - 160100 - 150
Gorputz solidoak = balioa . 10-6
0º …100ºC-rako
Oharra
Jatorrizko bolumenaren eta bolumenaren hazkundearen arteko erlazioarizabalkuntza kubikoaren koefizientea esaten zaio, eta gutxi gorabehera 3 ∝ da.
67
5.4 γγ, likido batzuen zabalkuntza kubikoarenkoefizienteak 20ºC-tan
Metala
Kontrakzioaren balioa honen arabera
Luzera Azalera Bolumena
Erlazioa cm/m Erlazioa cm2/m2 Erlazioa cm3/m3
5 . M a t e r i a l a k
Likidoa γγ zabalkuntza kubikoarenkoefizientea = balioa . 10-6
Azido sulfuriko kontzentratua .............................Bentzola ............................................................Glizerina...........................................................Karbono tetrakloruroa........................................Merkurioa .........................................................Ura ...................................................................
5701160500
1220181206
5.5 Kontrakzioaren balioa metaletan
Altzairurtua.................Aluminioa ...................Beruna........................Brontzea .....................Brontzealuminioa.........Burdinurtua .................Eztainua ....................Kanpai metala.............Kobrea .......................Letoia..........................Zinka ..........................
1 : 171 : 191 : 311 : 211 : 181 : 331 : 431 : 221 : 421 : 221 : 21
400357217317377200156308160313313
1 : 251 : 281 : 461 : 321 : 271 : 501 : 641 : 331 : 631 : 321 : 32
2,001,791,091,591,891,000,781,540,801,541,61
1 : 501 : 561 : 921 : 63 1 : 53
1 : 1001 : 1281 : 65
1 : 1251 : 651 : 62
60 00053 58032 61047 61056 61030 00023 40046 14024 00046 14048 390
68
5.6 λλ, bero konduktibitatearen koefizientea 20ºC-kotenperatura normalean
5 . M a t e r i a l a k
Metalak (hutsak)Zilarra.................................................Kobrea................................................Aluminioa ...........................................Nikela.................................................Burdina ...............................................Merkurioa ...........................................
AleazioakSilumina..............................................Alusila ................................................Duraluminioa.......................................Letoia..................................................Brontzea .............................................Maillechort-a .......................................Monel metala ......................................Kromonikela ........................................V 2 A altzairua ...................................Invarra ................................................
Harri naturalakBasaltoa ..............................................Granitoa .............................................Ale xeheko kareharria..........................Marmola .............................................Kare infusorioak ..................................Hareharria ..........................................
Eraikuntzako materialakAdreilu arruntak ..................................Porositate handiko adreiluak ................Hormigoi kanpoan lehortua..................Zepa hormigoia...................................Magnesita harria .................................Labeetarako adreilu erregogorrak.........Portzelana, berlindarra ........................
36033819772607,2
139138
125 - 1409436
21,51916
12,59,5
1,42,51,92,42,1
1,4 - 1,8
0,330,10
0,7 - 1,20,42,4
0,640,9 - 1,1
105008930270089007860
13546
2633276028009381876684338710866978608100
29202600 - 2900
26502500 - 2700
26802150 - 2300
1600600
1800 - 25001200201019402290
Materiala Pisua kg/m3 λλ kcal/m hºC
69
5 . M a t e r i a l a k
KristalaEraikuntzarako eta beira plaketarakokristala ...............................................Berun beira .........................................Instrumentuetarako kristala, Jena ..........Aparatuetarako kristala (16 III) .............Kuartzo kristala ...................................Kuartzo materiala ................................
Substantzia artifizialakBakelita ...............................................Zuntza ................................................Kautxua %100.....................................Goma esponjosoa................................Linolioa ...............................................Mikanita..............................................Paper gogortua ..................................Plexiglasa............................................
Zurak (kanpoan lehortuak)Haritza, zuntzen noranzkoan ...............Haritza, zuntzei buruz zeharka ...........Izeia, zuntzen noranzkoan ...................Izeia, zuntzei buruz zeharka ...............
Substantzia bero isolatzaileak,zuntz edo hauts itxurakoakAmianto zuntza ...................................Beira zuntza ........................................Zepa zuntza .......................................Lur fosila .............................................Iporka, Piatherm ..................................
LikidoakParafina olioa......................................Petrolio findua .....................................Ura.....................................................Transformadoreetako olioa ...................Zilindroetarako olioa............................
0,70,78 - 0,55
0,90,831,18
0,9 - 1,3
0,20,2 - 0,3
0,110,047
0,13 - 0,160,18 - 0,35
0,1790,16
0,320,15 - 0,18
0,220,40
0,0500,0320,0510,0430,030
0,1080,1300,5150,113
0,116 - 0,124
25002600 - 4000
224025902210
2100 - 2200
12701350
2241180248013001180
600 - 800
420
50 (1)50 (1)100 (1)
10015
810800
1000840
980 - 910
Materiala Pisua kg/m3 λλ kcal/m hºC
70
5 . M a t e r i a l a k
Gasak eta lurrunakKarbono oxidoa (CO) ..........................Anhidrido karbonikoa (CO2) ................Aire lehorra.........................................Metil kloruroa (CH3 Cl).........................Karbono sulfuroa (CS2) ........................Karbono tetrakloruroa (CCl4) ................Ur lurruna ...........................................Hidrogenoa (H2) ..................................
1,2451,9691,2382,2993,3306,3700,801
0,0895
0,02110,01360,02200,00900,00600,00550,01400,1600
Materiala Pisua kg/m3 λλ kcal/m hºC
(1) Hein handi batean prentsaketa esfortzuaren ondorioz lortutako trinkotasunmailaren araberakoa da.
Lehe
ngai
ak
Liki
doa
Gal
dake
ta
Ling
otea
k /
Barr
ak
Forja
Ijezk
eta
Prod
uktu
laua
Tutu
tole
sket
aLurr
una
Solu
zioa
Hut
seko
depo
sizio
aFo
rjazi
rkul
arra
Xafla
koko
nfor
maz
ioa
Sekz
ioak
Tref
ilake
ta
Hag
atxo
aBa
rra
Forja
eta
esta
npaz
ioa
Gal
dake
ta
Hau
tsa
Sold
eatu
eta
batu
Publ
imet
alur
gia
Arb
astu
mek
aniz
azio
aEs
trusio
aH
otze
koes
tanp
azio
a
Aka
bera
ko m
ekan
izaz
ioa
Aza
leko
trata
men
dua
Prod
uktu
a
Pie
zen
ak
aber
ak
ok
onfo
rmazi
oa
Pro
duk
tuer
di-
konfo
rmatu
ak
Erauzk
eta e
ta
Pro
zesa
ket
a
Elek
trode
posiz
ioa
Tutu
kon
form
azio
aBe
roko
estr
usio
a
71
5.7 Metalezko piezak fabrikatzeko jarraibideak
5 . M a t e r i a l a k
72
5.8 Altzairuak
5 . M a t e r i a l a k
110-170HB
140-200 HB
175-255HB
110-170 HB
140-200 HB
175-255 HB
26-43 HRC
32-49 HRC
43-60 HRC
≥60 HRC
F-1110 1.1141
F-1120
F-1140
F-1310
S235JR
S235JRG2
DC01
Ez dauka
C25E
C45E
100Cr6
Kalitatezkoaltzairu ezaleatuak
Eraikun-tzako
altzairu ezaleatuak
Hainbataltzairualeatu
1.0037
1.0038
1.0330
Ez dauka
1.1158
1.1191
1.3505
137 HBmax.
159 HB max.
207 HBmax.
GogortasunaTaldea
ENzenbakizkoizendapena
ENizendapensinbolikoa
Besteizendapen
batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua
Oinarrizkoaltzairu ezaleatuak
73
Beroan ijetzitako produktua, altzairu ezaleatuzkoa, erabilera orokorreko eraikuntza
metalikoetarako.
Xafla lan fin oro: babesgailuak, euskarriak,espekak, etab.
Ijezketa egoera normalizatuan edo gordinean250/400 N/mm2-ko elastikotasun muga jasateko
kalkulaturiko makinen elementuetarako, osoharikortasun eta zailtasun onak exijitzen
direnean. Enbutizio edo tolesketa bitartez lortzendiren piezak fabrikatzeko ere erabiltzen da.
Soldadura oso ongi onartzen du. Zementatzekoaltzairu gisa erabil daiteke.
F-1110 altzairuaren aplikazio berberak dauzka.Karbono eduki handiagoa duenez, tenplatuta etairaotuta erabil daiteke. Soldadura ongi onartzen
du eta, halaber, enbutizio, tolesketa etaabarrerako egokia da.
Uretan tenplatu ahal den altzairua da, merkea,oso ezaugarri egokiak lortzen dituena. 700-900
N/mm2 -ko erresistentzia daukaten makinenpieza txikiak egiteko erabiltzen da, zorroak,torlojuak, etab. Zementazioa egin behar den
kasuetan sarritan gomendatzen da.
Errodamenduetarako altzairua. Masa gogortasunhandia eta harikortasun txikia baina
higadurarekiko erresistentzia handia dutenpiezentzat: boladun kojineteak, arrabolak, etab.
900-1400
1050-1650
1400-2200
2000-2200
340/510
340/510
270/410
400-600
500-700
600-900
400-600
500-700
600-900
500 HBmax.
550 max.
700 max.
5 . M a t e r i a l a k
AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua
Trakzioarekiko erresistentzia
74
F-1221.5952
F-1250
F-1270
F-1540 1.5732
F-1550
47-50 HRC
36-58 HRC
48-58 HRC
20-47 HRC
20-47 HRC
Ez dauka
1.7220
Ez dauka
Ez dauka
1.7243
5 . M a t e r i a l a k
223 HBmax.
248 HBmax.
217 HBmax.
210 HBmax.
GogortasunaTaldea
ENzenbakizkoizendapena
ENizendapensinbolikoa
Besteizendapen
batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua
Eraikun-tzako
altzairualeatuak
Ez dauka
34CrMo4
Ez dauka
Ez dauka
18 CrMo 4
250-380 HB
370-495 HB
170-270 HB
170-270 HB
240-360HB
325-465HB
155-260HB
155-260HB
75
5 . M a t e r i a l a k
1650-1800
1150-2050
1600-2100
750-1600
750-1600
850-1300
250-1700
600-950
600-950
850-1250
1100-1600
550-900
550-900
780 max.
860 max.
735 max.
700 max.
Gogortasuna eta ezaugarri mekanikoaltuak eta tratamendu termikoarenondotik deformaziorik ez izatea
exijitzen duten piezetarako: zementatugabeko engranajeak, krik eta
azazkalak. Nekea jasaten dutenpiezetan ez da erabili behar.
Oso sekzio handikoak izan gabeerresistentzia eta zailtasun handia
behar duten makinetako hainbat piezafabrikatzeko, 750/1100 N/mm2–kotrakzioarekiko erresistentzi eremuanerabiltzeko. 1000 N/mm2-ko maila
arte altzairu hau tenplatuta eta iraotutazerbitza daiteke eta, ondorioz,
fabrikaturiko piezak mekanizazioarenondotik bestelako tratamendurik egin
gabe erabil daitezke. Ardatzak,espekak, torlojuak, alboetan krika
daukaten piezak.Tenplatzeko eta iraotzeko aleazio
ertaineko Cr-Ni-Mo altzairua,800/1250 N/mm2-ko erresistentzi
eremuan neurri ertaineko piezetan osoerabilia. Bizarra kendutako
engranajeak, ardatzak, birabarkiak,bielak eta abar fabrikatzeko erabiltzenda, oro har, talka edo tortsio eta flexio
esfortzu konbinatuak jasan behardituzten makinetarako.
Ardatz nagusiak, pinoiak, koroak,engranajeak, espekak. Nukleoanzailtasun handia. Zementatzeko
altzairua.
Cr Mo altzairua da, 40 mm artekodiametroa eta nukleoan 750/1300N/mm2-ko erresistentziak dauzkaten
pieza zementatuetan oso erabilia. Esatebaterako, pistoi ardatzak (buloiak),
espeka ardatzak, engranajeak, etab.
AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua
Trakzioarekiko erresistentzia
76
217 HBmax.
241 HBmax.
235 HBmax.
250 HBmax.
220 HBmax.
215-310HB
250-300HB
290-350HB
390-500HB
230-320 HB
280-340 HB
310-370 HB
50-60 HRC
390-500 HB
150-280 HB
27-48 HRC
45-62 HRC
52-56 HRC
63-65 HRC
63-65 HRC
192 HBmax.
F-1580
F-1430
F-1740
F-5214
F-5220
F-3504
Ez dauka
51CrV4
41CrAlMo 7
Ez dauka
95 MnWCr5
X5CrNi18 10
Ez dauka
1.8159
1.8509
Ez dauka
1.2825
1.4301
Eraikun-tzako
altzairualeatuak
Altzairualeatuakerremin-tetarako
Altzairualeatu
herdoil-gaitzak
5 . M a t e r i a l a k
Forma eskuragarri nagusiakTaldea
ENzenbakizkoizendapena
ENizendapensinbolikoa
Besteizendapen
batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua
77
5 . M a t e r i a l a k
900-1650
1500-2300
1750-1950
500-700
800-1100
950-1200
1050-1250
750-1050
850-1050
1000-1200
750 max.
840 max.
800 max.
Neurri txiki eta ertaineko pieza zementatuakfabrikatzeko, batez ere nukleoan zailtasun egokia eta900/1400 N/mm2-ko erresistentzia izan dezaketen
engranajeak.
Oso kalitate handiko malgukiak eta baleztak,erantzukizun handiko lanetara jarriak. Engranajeak
eta transmisio organoak, esfortzu handiak jasan behardituzten ardatzak, tortsio barrak. Nekeari erresistentziahandia dioten malgukiak oro har. Gatiloak eta zorro
murriztaileak.
Pieza nitruratuak 900/1100 Vickers-eko azalekogogortasunaz geratzen dira, higadurarekiko eta
korrosio mota jakin batzuekiko erresistentziahandiarekin. Gehienetan makinetako elementuetan,kojinete, pinoi, enbolo ardatz, torloju amaigabe eta,oro har, kanpoan gogortasun handia eta nukleoanerresistentzia eta zailtasun egokiak behar dituzten
piezetan erabiltzen da. Hala ere, kontuz ibili behar danitruraturiko geruzak sor ditzakeen tentsioekin, oso
hauskorra denez errailetik ateratzea ekar baitezake.
Altzairu honek higaduraren eta urraduraren kontrakooso erresistentzia handia eta airetan tenplatzeandeformagarritasunik eza dauka. Estanpatzeko eta
konformatzeko matrizeetarako eta puntzoi etaebakitzaileetarako egokia, batez ere erremintak horiek
guztiek errendimendu handiko serieak landu behardituztenean. Xafla fin, xafla magnetiko, altzairu
herdoilgaitzezko xafla eta abarretarako ebakitzaileak.Arretan eta hariztatzeko orrazietan, otxabuetan etaabarretan ere erabiltzen da. Baita plastikoetarako
moldeetan eta erregogorretan ere.
Oliotan tenplatzeko altzairu merkea, tenperatura baxusamarrean tenplatzen da eta ez du horretarako oztopohandirik aurkezten. Aplikazio orokorretarako biltegikoaltzairu deformaezin tipikoa da. Zailtasun bikaina etahigadurarekiko erresistentzia ona dauka, eta daukan
aleazio baxurako ebakitze ahalmen ona aurkezten du.Txirbil harroketa bidezko mekanizaziorako oso egokia
da. Dorre izarrak, kontrolerako eta armazoietarakotxantiloiak, profilatzeko haztagailuak.
Altzairu austenitiko tipikoena da, eta korrosioatmosferikoei eta kimikoei erresistentzia bikainaaurkezten die. Tenplaketa austenitikoaren egoera
amagnetikoa da, baina hotzean deformatutamagnetiko samarra da. Alearteko korrosioarekiko
sentsiblea da eta, ondorioz, pieza soldatuetantenplaketa austenitikoa erabiltzea gomendatzen da.
AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua
Trakzioarekiko erresistentzia
78
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
EN 10130
EN 10083/1
EN 10083/1
EN 10083/1
EN 10083/1
UNE 36027
EN 10083/1
EN 10084
EN 10084
EN 10084
UNE 36014
EN 10088/1
UNE 36018/2
UNE 36018/2
EN 10025
EN 10025
DC01
C25E
C45E
C55E
34CrMo4
100Cr6
51CrV4
15NiCr13
18CrMo4
18NiCr5-4
41 CrAIMo 7
X5CrNi18-10
X 210 CrMoV 12
95 MnCrW 5
S235JR
S235JRG2
F-1110
F-1120
F-1140
F-1142
F-1150
F-122
F-1250
F-1270
F-1310
F-1430
F-1540
F-1550
F-1580
F-1740
F-3504
F-5214
F-5220
Altzairuak. Forma eskuragarriak
5 . M a t e r i a l a k
Eskuragarri dauden forma garrantzitsuenak
UNEzenbakizkoizendapena
Indarren dagoen araua
Indarreandagoen
izendapensinbolikoa X
afl
a
Pla
ntx
a
Bir
ibila
Karr
atu
a
Ang
eluz
uzen
a
Hex
agonala
Tutu
a
Pro
fila
X
X
X
X
X
X
X
X
X
79
FG 15
FG 20
FG 30
FGE 70-2
EN-GJL-150
EN-GJL-200
EN-GJL-300
EN-GJS-700-2U
EN-JL-1020
EN-JL-1030
EN-JL-1050
EN-JS1102
EN-GJL-HB175
EN-GJL-HB195
EN-GJL-HB235
EN-GJS-HB265
EN-JL-2020
EN-JL-2030
EN-JL-2050
EN-JS2070
5.9 Burdinurtua
5 . M a t e r i a l a k
EN burdinurtuaren izendapenaUNE izendapenzaharra Burdinurtu grisaren
trakzioaren ezaugarriak
Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki
bidezkoa
Burdinurtu grisean moldeaturikopiezen Brinell gogortasuna
80
5 . M a t e r i a l a k
Burdinurtugrisak
izendapenzaharra
Hormalodiera
mm
> ≤
Independente galdaturiko saiakuntza
laginetan N/mm2
Piezarekin galdaturiko saiakuntza
laginetan N/mm2
min.
Pieza moldeatuarentzataurreikusitako balioak
N/mm2
min.
Rm trakzioarekiko erresistentzia
Horma lodieradeterminatzailea t
Burdinurtu nodularren izendapen zaharra
Trakzioarekikoerresistentziaminimoa Rm
N/mm2
Elastikotasunmuga konben-tzionala %0,2Rp0,2 N/mm2
Luzapen minimoa A%
FG 15
FG 20
FG 30
FGE 70-2
min.
t <= 30
30 < t <= 60
60 < t <= 200
min.
700
700
660
min.
420
400
380
min.
2
2
1
2,5
5
10
20
40
80
2,5
5
10
20
40
80
10
20
40
80
5
10
20
40
80
150
5
10
20
40
80
150
20
40
80
150
150-250
200-300
300-400
120
110
100
170
150
140
250
220
210
180
155
130
110
95
80
230
205
180
155
130
115
270
240
210
195
81
5 . M a t e r i a l a k
Aplikazioak
Brinell gogortasuna
HB 30
min. max.
Brinell gogortasunbitartea HB
Aplikazioak
225-305 Bankadak, armazoiak, zubiak, zutabeak, mentsulak, mahaiak, mahai etxeak,orgak, dorreak, buruak, buru oinarriak, etab.
170
140
125
110
100
190
170
150
135
120
200
180
165
260
225
205
185
175
275
260
230
210
195
275
255
235
Pieza bigunak, gogortasunari eta egiturari buruzko exijentziarik gabeak, bainaporositateari dagokionean osasuntsuak.
Aplikazioak: Oineko plakak, biela euskarriak, urkilak, galandak, poleak, tapahegalariak eta, oro har, marruskadurarik eta esfortzu handirik jasan behar ez duten
eta perdoi gune handirik ez duten pieza mota guztiak.
Burdinurtu perlitiko arrunta, higadurarekiko erresistentea. Egitura garrantzitsua daeta, ekipamendu hidraulikoetarako burdinurtu trinkoa eskatuz gero,
bereizi egin behar da. Aplikazioak: barrenean desplazatzen den jariakin bat duten banatzaile eta
elementuetan.
Kalitate handiko burdinurtu perlitikoa, eskatutako ezaugarri mekanikoak lortzekoeskuarki Cr eta Ni gaiez aleatua. Tenplatu beharreko piezetarako egokia.
Aplikazioak: dorreak, goiko eta beheko orgak, orga autonomoak, bankadak,buruak, pieza buruaren oinak, kontrapuntuak, mahaiak, mahai etxeak, armazoiak,
zubiak, profilatzeko makinaren orgak, kremailera euskarriak, artezteko makinenmantalak, trontza orgak, plongeonaren atzekoak, gitarrak, profilatzeko makinak,
aurreratze zikloetako besoak, zutabeak, mentsulak, orgak, etab.
EN AC-Si9Cu3(Fe)(Zn)EN AC-AI Si7Mg0,6
EN AC-46500EN AC-42200
L-2630L-2653L-3321L-3710L-3441
82
5 . M a t e r i a l a k
5.10 Aluminioa
Tratamendu egoera R N/mm2
Taldea Aluminioaizena Produktuak Neurriak
mm Izendapena Ikurra min. max.
UNE izendapenaZenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa
UNE EN izendapena
AI-9Si3Cu3ZnFeAI-7Si0,6Mg
AI-4,5MgAI-6ZnMgCuAI-0,7 Mg Si
Forj
ara
ko a
lum
inio
ak
L-3321
L-3710
L-3341
Xafla plantxabigunak
Barrak tutuakprofilak
Barrak tutuakprofilak
Pieza forjatuak
Xaflak plantxaketa bandak
Barrak tutuak etaprofilak
Barrak tutuak etaprofilak
Tutu tenkatuak
Alanbrea
Pieza forjatuak
Barrak tutuak etaprofilak
Tutu tenkatuak
>1,3 ≤ 25
>0,5 ≤ 25>0,5 ≤ 1,5>1,5 ≤ 12>12 ≤25
≤6
>6 ≤ 75
≤ 12
>2 ≤ 12
≤50
>50 ≤ 100
∅ edo e ≤25
e ≤ 12
e ≤ 6
SuberatuaGogorra
Erdigogorra
Fabrikazioz gordina
Suberatua
Fabrikazioz gordinaSuberatua
Tenplaketa etazahartzapen artifiziala
Suberatua
Tenplaketa etazahartzapen artifiziala
Tenplaketa etazahartzapen artifiziala
Tenplaketa hotzekodeformazioa eta
zahartzapen artifiziala
0H 32H 34
F
O
F
O
T6
O
T6
T6
T6
T6
T4
T5
T6
T4
T6
T8
275305345
265
265
265
515530530
540
550
530
530
510
490
130
150
205
150
230
245
350385400
350
275
275
83
5 . M a t e r i a l a k
E N/mm2
min. max.
Brinell gogortasuna
~
%AminimoaLo=5 So
Korrosioa-rekiko
erresistentzia
Soldagarri-tasuna
Mekaniza-garritasuna Aplikazioak
125215270
110
110
110
440450450
485
490
450
450
435
415
70
110
170
70
195
225
295340
145
165
1686
12
14
109786
7
6
8
6
6
12
7
8
12
9
5
687890
68
60150150150
60
150
150
150
150
150
45
60
75
45
75
85
Bikaina
Txikia
Oso ona
Oso ona
Txikia
Ona
Erdipurdikoa
Ona
Ona
Mekanizatzekoplantxak,prezisiokoplantxak
(arteztuak),barrak eta
tutuak.
Erresistentzia/pisua erlaziohandia behar
dutenegituretan; goi
presiokohidraulikoetan.
Metal arotzeria,profilak,plakak,
pletinak, etab.Konformatzeko
etaanodizatzeko
ezaugarriegokiak
84
<1
1
1
2
F moldeatzegordina
T1 moldeaketatikkontrolaturikohozketa etazahartzapen
naturala
T6 soluzio,tenplaketa etazahartzapenartifizialerakotratamendua
T64 soluzio,tenplaketa eta
azpizahartzapenartifizialerakotratamendua.
240
220
250
290
140
180
210
240
L-2630
A-Z10S8G
L-2653Mold
eatz
eko a
lum
inio
ak
5 . M a t e r i a l a k
Taldea
min. min. min.
Aluminioarenizena
Tratamendu egoeraren izendapena
Trakzioarekikoerresistentzia
Rm Mpa
Elastikotasunmuga
konbentzionalaRpo.2 Mp
LuzapenaA50mm %
85
80
80
85
85
Desegokia
Txikia
Ona
Ona
Txikia
Erdipurdikoa
Ona
Ona
Injekzio bidez moldeatutakoerabilera orokorreko piezak,
mekanizagarritasun etaestankotasun onarekin.
Gehienetan tapetarako erabilikoda (mantaletakoak,
armazoietakoak, etab.)
Egituran egonkortasun termikokoarazoak, zulo nerbiodunak etalodiera txikiak dituzten piezak.
Aleazio honen aplikazio tipikoakhondarretako isurketa eta ondoren
tratamendua egindako piezakdira, lan erantzukizun handikoak
eta, oro har, mekanizazioari,estankotasunari eta korrosioarekiko
erresistentziari dagokioneanezaugarri bereziak behar
dituztenak. Lodiera handi zeintxikietarako zulo nerbiodunakdituzten piezentzat egokia, eta
erantzukizuna duten pieza motaororentzat.
Ona
Ona
(T6n) Ona
Erdipurdikoa
5 . M a t e r i a l a k
Korrosioarekiko erresistentzia
Mekaniza-garritasuna
Soldaga-rritasuna Aplikazioak
min.
Brinell gogortasuna
HB
86
CuSn5Zn5Pb5
CuSn12
CuSn10Pb10
Moldeaketa hondarrarekin GS
Maskorreko moldeaketa GM
Moldeaketa zentrifugoa GZ
Moldeaketa jarraia GC
Hondarretako moldeaketa GS
Maskorreko moldeaketa GM
Moldeaketa zentrifugoa GZ
Moldeaketa jarraia GC
Hondarretako moldeaketa GS
Maskorreko moldeaketa GM
Moldeaketa zentrifugoa GZ
Moldeaketa jarraia GC
2.1096.01
2.1052.03
2.1176.03
GZ-CuSn5ZnPb
GZ-CuSn12
GZ-CuPb10Sn
C-3520
C-3130
C-3320
CuSn5Zn5Pb5-B (CB491K) lingote moduan
CuSn5Zn5Pb5-C (CC491K) pieza moldeatuak
CuSn12-C (CC483K) pieza moldeatuak
CuSn12-B (CB483K) lingote moduan
CuSn10Pb10-C (CC495K) pieza moldeatuak
CuSn10Pb10-B (CB495K) lingote moduan
GZ-CuSn12
GZ-CuPb10Sn
GZ-CuSn5ZnPb
5.11 Brontzea
5 . M a t e r i a l a k
Izendapen zaharra
DIN 1705 UNE 37103/2
Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki
bidezkoa
UNE EN 1982 izendapen berria
Brontzearen izena Moldeatzeko prozedura eta izendapena
Trakzioarekiko erresistentzia Rm N/mm2
min.
260
270
280
300
180
220
220
220
200
220
250
250
87
80
80
90
90
60
65
70
70
60
65
65
65
7
5
5
6
8
3
6
8
13
6
13
13
Koroak eta azkoinak
Kojinete eta buruko axial mota guztiak
Zorroak oro har
5 . M a t e r i a l a k
Luzapena %A
min.
Brinell gogortasuna
HB
min.
Aplikazioak
Elastikotasun mugakonbentzionala
%0,2 Rp0,2 N/mm
min.
140
150
150
150
80
110
110
110
90
110
110
110
88
Tratamendu termikoen arteko konparazioa
5.12 Tratamenduak
5 . M a t e r i a l a k
Tratamendutaldea Tratamendua Helburua
Berotzea Austenitizazioa Hoztea
Termikoak
Ten
pe
ratu
ra
Denborak
Suberaketa
Normalizazioa
Tenplaketa
Suberaketa
Normalizazioa
Tenplaketa
Iraoketa
Materiala hobeto landu ahal izateko biguntzea,mekanizagarritasuna areagotzea edo hotzean deformatzeko
gaitasuna hobetzea. Galdatuz moldeatzean edo hainbat materialmekanizatzean sortutako tentsioak murriztea.
Tratamendu okerrak egin edo hotzean edo beroan landu eta gero,altzairua bere egoera normalera itzultzea. Egitura fintzea eta barne
tentsioak kentzea. Pieza pixka bat gogortzea, hobeto mekanizatzeko.
Gogortasuna eta erresistentzia mekanikoa handitzea.
Tratamendu hau tenplaketaren ondotik dator beti, osagarria baita.Tentsioak minimizatzea eta, gogortasuna, erresistentzia mekanikoa
eta elastikotasun muga murriztuta, zailtasuna hobetzea.
89
5 . M a t e r i a l a k
Oharrak Aplikazioak
Suberaketa eta prozesu mota desberdinak daudehelburuen eta material motaren arabera.
Parte hartzen duten faktoreak:- Piezen neurria- Konposizioa (Mn, Mo, B)- Alearen neurria (lodia hobea)- Hozteko modua (ura, olioa, P, Hg, gatz urtuak)
Altzairu motaren eta material motaren arabera,tenperatura batean edo bestean egiten da.
Altzairuak, burdinurtuak, aluminioak, letoiak,brontzeak, magnesioa.
Ia bakarrik %0,15-0,5C-ko aleazio baxukokarbono altzairuak.
Altzairuak, burdinurtuak, aluminioak, altzairuherdoilgaitzak, letoiak, brontzeak, magnesioa,
titanioa.
90
5 . M a t e r i a l a k
Tratamendutaldea Tratamendua Helburua
Termo-kimikoak
Korrosioarenaurkakoak
Zementazioa
Nitrurazioa
KarbonitrurazioZianurizazioa
SulfinuzazioaSULF-INUZ SURSULF
Nikeleztaketa KromoztaketaKobreztaketa
GalbanizazioaEztainuztaketa
Metalizazioa
SherardizazioaKromoztaketa
BeroketaSilizioztaketa
Fosfatazioa Anodizazioa
Ilunketa
Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, C-rekinonduz, zementazioa eta tenplaketa eta ondorengo iraoketa egineta gero, azalean gogortasun maila txikia duten (karbono gutxi)
baina nukleoan zailtasun handia duten piezek, nukleoarenzailtasunari eutsiz, azalean gogortasun handia lortzeko.
Zementaturiko geruzetan, tenplaketa eta iraoketaren ondotik 60 Hrc-ko gogortasuna.
Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, N-rekinonduz, azaleko geruza gogortzeko eta, gainera, ur geziareneta ur gaziaren eta giro hezeen korrosioarekiko erresistentziahanditzea lortzeko. Zementazioaren ondotik baino gogortasunhandiagoak hartzen dira. 800 –1000 HV-ko (78 Hrc) azaleko
gogortasun handiak lortzea.
Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, aldi bereanN-rekin eta C-rekin onduz. Azaleko gogortasun handia lortzen
da, 700 HV (65 Hrc), elkar ukitzen duten gainazalenmarruskadura baldintzak eta korrosioaren, nekearen,
tortsioaren eta flexioaren aurrean baldintzak hobetzen dira, etatenplatzeko ezaugarri hobeak lortzen dira.
Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, aldi bereanS-rekin, N-rekin eta C-rekin onduz. Tratamendu honek
lubrifikazioari laguntzen dio, higaduraren aurrekoerresistentziarako ezaugarriak hobetzen ditu eta, soldagarritasuna
eta ikadura galerazten duenez aleka hartzea ekiditzen du.
Elektrolisiaren bitartez herdoiltzearen eta korrosioaren kontrababestea, nahi besteko babes metalezko geruza lortzeko.
Herdoilaren eta korrosioaren kontra babesteko, pieza babesmetal urtuzko bainu batean sartu.
Metalizatzeko pistola batez metal urtu bat proiektatzea.
Herdoilaren eta korrosioaren kontra babestea, pieza bildu etatenperatura eta denbora jakin batez berotuz, babes metala
hedatzen den bitartean.
Herdoilaren eta korrosioaren kontra babestea, tratamendutermokimikoak erabiliz elementu ez metalikoekin.
91
Cr-Ni-Mo (<0,25%C) F-15XX eta karbono altzairuak F-1100,F-1120 (<0,25%C.)
Engranaje, espeka, arrabol, makina-erremintako ardatznagusi, ardatz nerbiodun eta torlojuetarako erabiltzen da.
Cr-Mo, Al-Mo erabiliz egindako F-17XX altzairubereziak. C gutxi duten eta Cr eta Al-rekin aleatutako
burdinurtuak. Makina-erremintako torlojuak. Artezteko makinarenardatz nagusia, gidak, errail lerrakorrak. Batez ere
eragile korrosiboak, urratzaileak etab. agerdaitezkeenean.
Engranajeen tenplaketa, torlojuak, kiribilak,dekoletajea.
Karbono altzairuak, Mo aleaturiko altzairuak,burdinurtuak.
Engranajeak, motor atorrak, ebakitzeko erremintak,ijezketa zilindroetako kojineteak, barautsak,
otxabuak...
Altzairuak
Tutueriak (galbanizatua)Latorria (eztainuztatua)
Obran bertan aplika dakieke forma eta neurriguztietako objektuei.
Altzairua (fosfatazioa, ilunketa)Aluminioa (anodizazioa)
Piezaren ezaugarriak zementatzeko: - Soberakinak dauzkan plano baten
araberako mekanizazioa. - Ondoren zementatu + tenplatu + iraotu - Akaberan arteztu
Piezaren ezaugarriak nitruratzeko:- 2 mm arteko soberakinak dauzkan plano baten araberako mekanizazioa.
- Ondoren tenplatu + iraotu - Akaberan arteztu- NitruratuEz du deformaziorik sortzen, tenperaturabaxu samarretan egiten baita.
Ondorengo mekanizaziorik gabekotratamendua
Tratamenduaren ondotik geruzek ez duteoinarrizko metalarenak baino gogortasun
handiagoak lortzen.
Altzairuzko piezetarako Cu, Ni eta Crhiruzpalau geruza tartekatuz estali behar da.
Galbanizazioa (zink altzairuz estali)
Babes metala: Zn, Pb, Al, Altzairuherdoilgaitza
Zn eta Naftalenoa/ Cr, alumina/aluminioa/ Si.
5 . M a t e r i a l a k
Oharrak Aplikazioak
92
Azalekotratamenduaurreratuak
Metalizazioa
Kromoztaketagogorra
Plasma bidezkoproiekziotermikoa
CVD
PVD
Ezarpen ionikoa
5 . M a t e r i a l a k
Tratamendutaldea Tratamendua Helburua
Materialaren herdoiltzea eta deskonposizioa galaraztea edoatzeratzea: metal bat bere urtze puntutik gora berotzen da eta,
metalizatzeko pistola bat erabiliz, estali nahi dugunmaterialaren gainean partikula moduan proiektatzen da.
Honako ezaugarri hauek hobetzea: - Higadurarekiko erresistentzia. Altzairu zementatuarena baino
lau aldiz handiagoa.- Marradurarekiko erresistentzia.- Sartzearekiko gogortasuna >70 Hrc= 1165 HV- Korrosioarekiko erresistentzia 800ºC artekoa, betiere
pitzadurarik ez badago.
Urtze puntu altuko hauts bidezko estaldura proiekzioa (CWtungsteno karburoa, zeramikak). Higadura, aleka hartze,korrosio, isolamendu termiko eta elektrikoen errendimenduakhanditzea.- HV2000
Erreakzio kimikoak erabiliz, tenperatura altuetan, metalgogorren higadurarekiko erresistentzia hobetzea.
Higadurarekiko erresistentzia hobetzea (2000-3000 HV), goihutseko kameretan eta prozesu tenperatura baxuak erabiliz.
Honako ezaugarri hauek hobetzen dira: higadurarekikoerresistentzia, marruskadura koefizientea, herdoiltze eta
korrosioarekiko erresistentzia, nekearen aurreko jokabidea.Erabilera bizitza 5-10 aldiz ere handitu daiteke. Materialen
gainazala ioi sorta batez bonbardatzen da: ioiak material batenkanpoaldeko lehenengo geruzetan sartzen dira, horren
konposizioa eta egitura aldatzeko helburuarekin.
93
5 . M a t e r i a l a k
Oharrak Aplikazioak
20 mm arteko eta gehiagoko lodierak.
Ez dio lubrifikatzaile mintzari ondoeusten. Kromoztaketa porotsua
konponbide egokia da zilindroetan etaatorretan lubrifikatzaileari ez eustearen
arazoa konpontzeko.
0,005 mm eta hainbat mm artekolodierak. Gainazalean ehundura fin,
trinko eta kalitate handikoa lortzen da.
10 mikra eta 1 mm bitarteko geruza finak
10 mikrako geruza finak edo oso finak (mikra 1 baino finagoak).
- Dimentsioetan ez du aldaketarik sortzen.- Trataturiko aldea ezin da askatu.- Beste tratamendu batzuk aplika daitezke.
- Pieza higatuak birkargatzea.- Pieza urtuetako akatsak konpontzea.- Piezak higaduraren eta korrosioaren kontra babestea.
- Engranajeetako hortzak ez dira metalizatu behar, pieza metalizatuek ez dituztelako talkak jasaten.
Atorren, zilindroen, birabarkien, espeka ardatzenkromoztaketa. Matrizeak, trokelak, arrak. Otxabuak,
barautsak... Kalibreak. Gehienetan altzairuak,burdinurtuak, eta aluminioa kromoztatzen dira, eta
lantzean behin letoia eta brontzea.
Oinarrizko metala (altzairuak, aluminioa, burdinurtua,plastikoak). Zorroak, ixte eraztunak, goi presioko
enboloak... gogortzea. Cermeten deposizioa.
Ia aplikazio guztiak teknika berriagoa den PVDrenbitartez ordezkatu dira.
TiNezko estaldura urreztatua erremintetan, plakatxoetan,injekzio moldeetan. 2000-3000HV. CTi, CNTi, NCr, CW,
aluminazko estaldurak.
- Moldeak, matrizeak, doitasunezko trokelak, puntzoiak, hortzak, errodamenduak.
94
5.13 Altzairuaren aleazio elementuen ondorio espezifikoak
5 . M a t e r i a l a k
Elementua Eginkizun nagusiak
Aluminioa
Kromoa
Kobaltoa
Manganesoa
Molibdenoa
Nikela
Fosforoa
Silizioa
Titanioa
Wolframioa
Banadioa
- Eraginkortasun handiz desoxidatzen du.- Alearen hazkundea mugatzen du (oxidoak edo nitruro barreiatuak
sortzen direlako).- Aleazio elementua altzairuaren nitrurazioan.- Korrosioaren eta herdoilaren kontrako erresistentzia handitzen du. - Tenplagarritasuna handitzen du.- Tenperatura altuekiko erresistentziaren bat gehitzen du.- Urradurarekiko eta higadurarekiko erresistentea (karbono askorekin).- Ferrita gogortuz, gori dagoenean gogortasunari eusten laguntzen du.- Sufrearen ondorioz daukan hauskortasuna indargabetzen du.- Tenplagarritasuna kostu txikiarekin handitzen du.- Austenita alearen hazkunde hasierako tenperatura igotzen du.- Gogortasuna sakontzen du.- Iraoketaren ondorioz sortzen den hauskortasuna indargabetzen du. - Tenperatura altuekiko, isurpenarekiko eta gori dagoeneko
gogortasunarekiko erresistentziak areagotzen ditu.- Altzairu tenplatugabeak edo suberatuak erresistente bihurtzen ditu. - Altzairu perlitiko-ferritikoak zaildu egiten ditu (batez ere behe
tenperaturetan).- Kromo ugariko burdin aleazioak austerizatzen ditu.- Karbono urriko altzairuaren erresistentzia handitzen du.- Korrosioarekiko erresistentzia handitzen du.- Ebaketa lasterreko altzairuen mekanizagarritasuna hobetzen du
(altzairu lasterrak).- Helburu orokorreko desoxidatzaile gisa erabiltzen da.- Xafla elektriko eta magnetikoetarako aleazio elementua.- Korrosioarekiko erresistentzia handitzen du.- Elementu grafitizatzailerik ez duten altzairuen tenplagarritasuna
handitzen du.- Aleazio baxuko altzairuak erresistente bihurtzen ditu.- Partikula geldoetan karbonoa finkatzen du.
- Gogortasun martensitikoa eta tenplagarritasuna murrizten ditu kromo ertaineko altzairuetan.
- Kromo ugariko altzairuetan austenita sortzea prebenitzen du.- Berokuntza luze batean zehar altzairu herdoilgaitzetan kromoa
agortzea prebenitzen du.- Erremintetarako altzairuetan partikula gogorrak eta urradurarekiko
erresistenteak osatzen ditu.- Gogortasuna eta tenperatura altuekiko erresistentzia ematen du.- Austenita alearen hazkundearen hasierako tenperatura igotzen du
(ale fina eragiten du).- Tenplagarritasuna handitzen du (disolbatuta dagoenean).- Iraoketa erresistitzen du eta bigarren mailako gogortze nabarmena
eragiten du.
95
HB ∅∅ /mm HRC HRB HV C N/mm2 kg/mm2
2020212121222223232424
3435363637373839404142434444454647484950515253545556
959799
101103105107109112114116118121124126128131134137140143146149153156159
334343353353363363373383392402412422432432441451461471481491500510520530540549
5.14 Gogortasun /erresistentzia baliokidetasunak gutxi gorabehera
5 . M a t e r i a l a k
Gogortasuna Erresistentzia
Brinell Rockwell Vickers Shore TrakzioanArrastoaren
6,005,955,905,855,805,755,705,655,605,555,505,455,405,355,305,255,205,155,105,055,004,954,904,854,804,75
5657596061626465666768697071727374767778798081828384
959799
101103105107109112114116118121124126128131134137140143146149153156159
12
96
HB ∅∅ /mm HRC HRB HV C N/mm2 kg/mm2
5859606163646667687071737578808284868890929598
100103106109
5 . M a t e r i a l a k
163166170174179183187192197202207212217223229235241248255262269277285293302311321
569579589598618628647657667687697716736765785804824844863883903932961981
101010401069
Gogortasuna Erresistentzia
Brinell Rockwell Vickers Shore TrakzioanArrastoaren
4,704,654,604,554,504,454,404,354,304,254,024,154,104,054,003,953,903,853,803,753,703,653,603,553,503,453,40
85868788899091929394959696979899
100102102103104104105106107108108
163166170174179183187192197202207212217223229235241248256263270279287296305316327
252526262727282829303031313233343536373738394042434445
346789
101213151617182021222324252628293031323334
97
HB ∅∅ /mm HRC HRB HV C N/mm2 kg/mm2
5 . M a t e r i a l a k
Brinell gogortasuna (HB) = 3000 kg-ko karga eta 10 mm-ko bola.Rockwell gogortasuna (HRC) = 150 kg-ko karga eta 120º-ko konodun diamanteaRockwell gogortasuna (HRB) = 100 kg-ko karga eta 1/16’’-ko bolaVickers gogortasuna (HV) = 30 kg-ko karga eta aurpegien arteko 136º-ko piramide diamantelauangeluarra.Shore gogortasuna = Eskleroskopioa (errebotez).
331341352363375388401415429444461477495514534555578601627653682712745780817857898
1109113811771216125613051354141314621511156016091668173618051893196220402139222723052413
Gogortasuna Erresistentzia
Brinell Rockwell Vickers Shore TrakzioanArrastoaren
3,353,303,253,203,153,103,053,002,952,902,852,802,752,702,652,602,552,502,452,402,352,302,252,202,152,102,05
109109110110112112113114115115116117117119119120
339350363375389404420437454472494515540567598633675717765820885960
10501150
46484951525455575961636567707275788184879195100106
113116120124128133138144149154159164170177184193200208218227235246
353637384041424445464749505253555758606264666870
98
99
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
100
101
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.1 Oinarrizko printzipioak6.1.1 Masa, Pisua eta Indarra
Masak substantzia baten ezaugarri aldaezin bat adierazten du, grabitatearenerreferentziarik egiten ez duena. Masa grabitatearekiko independentea da.
Substantzia baten kantitate jakin bat, masa bat, eskutan hartuz gero,nabaritzen den efektua eskuak substantzia eror ez dadin egiten duen indarra da.Hizkuntza arruntean indar horri pisua esaten zaio. Grabitatea existituko ez balitz,ez litzateke pisuaren sentsaziorik egongo, substantziaren masa edozein izanda ere.
Masa eta indarra: grabitatearen erakarpenaren efektua
Pausaguneko masak egiten duen indarra (pisua)
Konparatzeko modurik errazena balantza arrunt bat erabiltzea da.Grabitatearen erakarpena berdina da bi aldeetan, eta bi masak berdinak direneanbakarrik deuseztatzen da.
Malguki bidezko baskula edo antzeko gailu bat erabiltzen denean, eragitenduen faktorea pisua da, izan ere, masak eta grabitateak elkarrekin malgukiarendeformazioa sortzen dute, baina baskulak masa irakurtzen du, kilogramotan.
Pisu erreala mg Newtonetan (N)
102
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Masaren eta pisuaren arteko nahasketaren oinarrian hizkuntz ohitura okerradago, pisu hitza bi adiera desberdinetarako erabiltzen baita. Paretako erlojueipisuek eragiten diete esatea guztiz zuzena da. Erloju batek mugituko duen indarbat behar du, eta indar hori esekita dagoen masa batek eman diezaioke, etahorren pisuak eragingo dio mekanismoari. Errotorearen pisua hainbeste kilo daesatea ez da zuzena. Pisua indar bat da, masa (kg) eta azelerazioa (ms-2)biderkatuz lortzen dena. Indar unitatea newtona da (N).
Datuak kilogramotan adierazten direnean, masari buruzko informazioa ematenda, ez pisuari buruzkoa, datu horiek ematen zaien izena edozein delarik ere.
Pausaguneko masak zein mugimenduan denak Newtonen mugimenduarenlegeei jarraitzen diete, eta horiek indarraren kontzeptua definitzen dute:
1. Gorputz oro geldirik egongo da edo lerro zuzenean mugimendu uniformearekin ibiltzen jarraituko du baldin eta ez bada kanpo indarren batek eragiten diola.
2. Aplikaturiko indar baten inertzi aldaketaren maila indar horrekikoproportzionala da, eta inertzi aldaketa indarrak eragiten duen norabidean gertatzen da.
3. Akzioa eta erreakzioa berdinak eta aurkakoak dira.M masa baten gainean eragiten duen F indar batek a azelerazioa sortzen du.
Newtonen bigarren legea SI (Sistema Internazionala) sinbolo eta unitateetan adierazdaiteke, hala nola:
F = m a NNon m kilogramotan adierazten den, eta a metro segundotan
6.1.2 Par edo MomentuaPalanka beso edo erradio batean zehar diharduen indar zirkularrari pare edo
momentu esaten zaio. SI sistemako ikurra M da, eta unitatea Nm. Momentuakalkulatzeko F indarra bere eraginpean dagoen r erradioagatik biderkatu beharda, eta honela adierazten da:
M = Fr NmAdibidea: Momentua indar bati aplikatuta
Palanka besoaren erradioa 300 mm (0,30 m)
Momentua = Indarra x palanka besoaM = m•g•r = 10 • 9.81• 0.30 = 29.4 N•m
Indarra, FF = mg=10 • 9.81 = 98.1 N
masa10kg
mM
103
Momentua indar baten ondorioz
6.1.3 Momentua eta tentsioa
Hurrengo irudian tentsioak eta momentuak harreman estua dutela erakusten da.Polea bakoitzaren pare edo momentua ertzean eragiten duen indarraren etapolearen erradioaren arteko biderkaduraren berdina da. - Ertzeko indarra, beraz, parea zati erradioa izango da. - T tentsioa polea batek sortzen dituen M1 eta M2 momentuen arteko
diferentziaren berdina da. - M2 momentuaren norantza eta M1-ena berdinak baldin badira, T txikiagoa
izango da; momentuen norantza aurkakoa baldin bada T handiagoa izango da(hau da, M2 balazta momentua baldin bada eta, ondorioz, balio negatiboa baldin badu).
Momentuak aplikaturiko tentsioa
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
IndarraF = m a
M1Momentua
T Tentsioa
M2 Momentua
T = M1 = M2r1 r2
Momentua
m
104
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.1.4 Momentua eta potentziaPotentzia = Momentua x Abiadura
P = Mωω WMomentua konstantea bada, kontsumitutako potentzia abiadura handitzen den
arabera handitzen da. Potentzia konstantea bada, momentu eskaera abiadurajaisten den arabera jaisten da.
6.1.5 Erresistentzi motakTrakzioa
Gorputz bat trakzioaren eraginpean egongo da bere gainean bi indar berdineketa kontrako noranzkoan eragiten dutenean.
Gorputz bat trakzioaren eraginpean jartzen denean, indarrekikoperpendikularrak diren aldeek banantzeko joera dute, eta alde paraleloekelkartzeko joera, eta, indarrak behar besteko magnitudea baldin badauka,luzapena gertatzen da.
KonpresioaGorputz bat konpresioaren eraginpean egongo da bere gainean bi indar
berdinek eta kontrako noranzkoan eragiten dutenean.
Gorputz bat konpresioaren eraginpean jartzen denean, indarrekikoperpendikularrak diren aldeek elkartzeko joera dute, eta alde paraleloek banantzeko,eta, indarrak behar besteko magnitudea baldin badauka, murrizketa gertatzen da.
EbakiduraGorputz bat ebakiduraren eraginpean egongo da bere gainean bi indar berdinek,
kontrako noranzkoan, plano paraleloetan eta oso tarte txikiarekin eragiten dutenean.
105
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Gorputz bat ebakiduraren eraginpean jartzen denean, solidoak urraduragatikaskatzeko joera du, indarrek eragiten duten bi planoen arteko tartean.
FlexioaGorputz bat flexioaren eraginpean egongo da bere gainean bi indar antzeko
eta tarte batez bereiziek eta beste indar batek, bien erdian kontrako noranzkoan,eta aurrekoen baturaren berdina denak (kasu nagusia) eragiten dutenean.
Barra flexioaren eraginpean jartzen denean, barran konpresio, trakzio etaebakidura esfortzuak gertatzen dira.
Tortsioa edo bihurduraGorputz bat tortsioaren eraginpean egongo da bi indar pare kontrakoek
kontrako noranzkoan eragiten dutenean (kasu bat).
P1 = P2 = P3 = P4
Gorputz bat tortsioaren eraginpean jartzen denean, bere sekzioek errotaziomugimendua hartzeko joera dute, batzuek besteen noranzkoaren kontra, etaebakidurako esfortzuak jasango ditu.
NekeaSolido baten gainean maiz esfortzu baten eragina jartzen denean, muga
elastikora iritsi gabe ere haustura gerta daiteke.Nekeagatik hautsi den lekuan, oro har, bi alde berezi egoten dira. Alde horietakobatek ale lodia izaten du eta akatsen bat, eta hor hasten da hausten. Beste aldeauneko azken haustura da, eta ale lodi distiratsua dauka.
P1
P2
P3
P1 = P2 + P3
P2 =P3
P4
106
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Akatsa
Esfortzuak handiak direnean, azken hausturako sekzioaren aldea, ale lodidistiratsua dagoena, handia izango da, eta esfortzuak txikiak direnean, berriz, txikia.
Piezak neka ez daitezen, tentsio egokiaren eraginpean egon beharko dira, etagainazalean ez dute irregulartasun zakarrik izan behar.
6.1.6 Koefizienteak eta tentsioak- Haustura koefizientea edo tentsioa gorputz bati, hausteko, sekzio unitate
bakoitzean eragin behar zaion karga da.- Lan koefizientea edo tentsioa gorputz bati sekzio unitateko lan eginarazten zaion
karga da. - Segurtasun koefizientea elementu bat hausteko behar den haustura
koefizientearen eta elementu horretxek segurtasunez jasan dezakeen kargaren arteko erlazioa da (Kantitate hori materiala hausteko lan eginarazi behar zaion aldi kopuruaren berdina da).
Haustura koefizienteaLan koefizientea = Segurtasun koefizientea
6.1.7 Karga mota desberdinak
Ale fin matea
Ale lodi distiratsua
Modu iraunkorrean eragiten du, eta beti intentsitate berberaz.
Etengabe aldatzen da zero eta balio maximo baten artean
Etengabe aldatzen da, zero eta maximo positibo baten artean,gero berriro zerora jaisten da eta maximo negatibo baterainoigotzen da, eta berriro zerora itzultzen da
Karga motak
Estatikoa
Aldizkakoa
Dinamikoa edoalternatiboa
107
6.1.8 Elastikotasun modulua
Luzapen koefizientea materialaren luzapena zati haustura tentsioaren berdina da. Luzapena %-tan
Luzapen koefizientea = Haustura tentsioa
1 kg/mm2-ko tentsioarekin altzairurtuan 0,0000465 mm-ko luzapena sortzenda. Zifra hori oso txikia denez, alderantzizko balioa erabiltzen da, hau da:
Balio horri "Elastikotasun modulua" esaten zaio. Altzairuaren kalkulurakoerabiltzen den balioa 2100000Kg/cm2 da. Burdinurtuan erresistentziarenaraberakoa da, eta 700000 kg/cm2 eta 1100000 kg/cm2 artean egon ohi da.
6.1.9 Momentuak eta esfortzuakInertzi momentua
Gorputz zilindriko baten sekzioaren inertzi momentua, bere grabitateardatzarekiko, hau da:
Inertzi momentuaren balioa cm4-tan adierazten da
Momentu eragozleaGorputz zilindriko baten sekzioaren momentu eragozlea, bere grabitate
ardatzarekiko, hau da:
Momentu eragozlearen balioa cm3-tan adierazten da
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Xπ π
X
X Xπ π
108
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Flexio momentua
Flexio momentuaren balioa kontuan hartu den sekzioaren ezkerrean edoeskuinean eragiten duten indar guztien momentu estatikoen batuketaaljebraikoaren berdina da. Adibidez:
Mf (Aa) = A.x-P1.b-P2
.c
Flexio momentua oro har kg.cm edo N.m-tan adierazten da.
Tortsio momentua
Gorputz zilindriko baten tortsio momentua hau da:
Pu = indar tangentziala kg-tan.d = diametroa cm-tan.r = erradioa cm-tan.Mtor = tortsio momentua kg/cm-tan.Tonar tor = tortsiorako tentsio onargarria kg/cm2-tan.Ardatzetan, tortsioa metro linealeko 1/4 gradu baino txikiagoa izan behar da.Metro linealeko tortsio angelua kalkulatzeko:
Tortsio angelua metro linealeko =
Mtor = Pu•r ≤ π •d3•Tonar tor16
x
Pu
P1
b
BXA
cP2
a
Pu
PuPu d
109
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Oharra
1.000.000 = zeharkako elastikotasun modulua, altzairu erdi gogorra.800.000 = zeharkako elastikotasun modulua, altzairu biguna.400.000 = fundizioaren zeharkako elastikotasun modulua.
Esfortzu ebakitzailea
Esfortzu ebakitzailearen balioa kontuan hartu den sekzioaren eskuinera etaezkerrera eragiten duten indar guztien batuketa aljebraikoa da. Adibidez:
Qαα = B = A- P1-P2-P3
A
P1 P2 P3
α
α
B
110
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.1.10 Marruskadura
"A" gorputza gainazal lau baten gainean higitu nahi denean, higidura horrenaurka gorputz horren eta gainazalaren arteko itsasgarritasuna azaltzen da.Gorputza mugitzean itsasgarritasun horrek "marruskadura" sortzen du, etamarruskadura handiagoa edo txikiagoa izango da ukipen gainazalenzimurtasunaren arabera eta "A" gorputzaren pisuaren arabera.
"A" gorputzak "P" pisua duenean, eta bere grabitate zentroan bultzatuz geroerortzen ez denean, hori mugitzeko beharrezko indarra hau da:
P’ = P . marruskadura koefizientea
Bi gainazalen marruskadura koefizientea desberdina izango da horietakobakoitzaren zimurtasunaren arabera. "P" pisua daukan "A" gorputz bat gainazalbaten gainean jartzen badugu, eta gainazala inklinatzen hasten bagara, unebatean gorputzaren pisuak marruskadura gaindituko du eta beherantz joango da.
P gorputzaren pisua bi indarretan banatzen da, O – B planoareninklinazioaren arabera. Indar horien balioa hau izango da:
P1 = P·sin α ; P2 = P·cos α
"α" inklinazio angelua handitzen doan heinean, bi ukipen gainazalen marruskaduragaindituko duen P1 indarra sortzera iritsiko da. Horrenbestez, lerradura gertatzenden angelu hori da probatu diren bi gainazaletarako angelu egokia. "µ" marruskadura koefizientea egokia bada, eta "α" angelua lerradura edohigidura hasten den unea bada, hau izango dugu:
P2·µ = P1P2 eta P1 ordezkatuz:P·cos α·µ = P·sin α
A
A
P2
P1
Pα
α
P’
O
B
111
Ondorioz, "µ" marruskadura koefizientea honako hau izango da:
Lerradurazko marruskadura koefizienteak
6.1.11 FalkaFalka mekanismo bat da, egiten ari den indar edo lanarekiko noranzko
perpendikularrean indarra edo lana eragiten duena. Falkaren gainean eragitenden F indarra ukipen gainazalekiko perpendikularrak diren bi noranzkoetanbanatzen da eta, irudian ikus daitekeenez, indar hauek sortzen dira:
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
µ
Marruskadura pausagunean
Marruskadura mugimenduanElkar ukitzen duten materialak
Lehorrean Lubrifikatuta Lehorrean Lubrifikatuta
0,150,190,280,56
--
0,60-
0,300,280,28
---
0,350,37
-
-
0,100,100,150,10
--
0,25-
0,150,10
----
0,110,15
-
-
0,120,180,200,500,180,200,250,350,280,200,200,450,300,28
--
0,40
0,51
0,080,060,080,09
--
0,120,300,080,080,08
-0,200,10
--
0,15
0,15
Altzairua altzairuaren gainean ...............Altzairua brontzearen gainean ...............Altzairua burdinurtu grisaren gainean ....Altzairua zur gogorraren gainean ..........Altzairu banda burdinurtu gainean.........Brontzea brontzearen gainean................Kortxoa metalaren gainean ....................Larrua metalaren gainean.......................Burdinurtu grisa brontzearen gainean.....Burdinurtu grisa burdinurtu gris gainean....Burdinurtu grisa letoiaren gainean ..........Balazta hornigaia altzairua gainean.......Makal zura altzairuarena gainean..........Makal zura burdinurtuaren gainean .......Poliamida 66 altzairuaren gainean.........Poliamida 66 poliamida 66 gainean ......Kotoi ehun erretxina artifizialdunaaltzairu edo burdinurtuaren gainean.......Amianto ehun erretxina artifizialdunaaltzairu edo burdinurtuaren gainean.......
P1 =F
tg α
P1
ρ1
P2
ρ2
F’FαP2 = F
sin α
112
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Marruskadurarik existituko ez balitz, falka esfortzurik egin gabe aterakolitzateke, are gehiago, berez aterako litzateke, indarra etetean bereizten dituen bipiezek elkartzeko joera dutelako. Baina beheko gainazalean µ1 marruskadurakoefizientea dagoenez, eta goiko gainazalean µ2 marruskadura koefizienteadagoenez, P1 eta P2 kargek µ1 P1 eta µ2 P2 marruskadura indarrak sortzen dituzte,eta horiek falka ateratzea galarazten dute; lau indar horien osaketaren emaitzafalka ateratzeko egin behar den indarra da, hau da:
angelua ρ1 delarik, µ1 tangentearekin, eta ρ2, berriz, µ2 tangentea daukanangelua. α = ρ1+ρ2 denean tg ρ1 – tg(α – ρ2) = 0 betetzen da eta, ondorioz,F’ = 0; α> ρ1+ρ2 baldin bada, falka berez aterako da, eta α < ρ1+ρ2 baldin bada,falka sartuta geratuko da, eta ateratzeko F’ indarra egin beharko da.
Falkaren bi aldeek beren ardatzarekin angelu bat eratzen baldin badute,indarrak kalkulatzean kontuan hartu behar da. Horrenbestez, bi aldeekardatzarekin α angelua eratzen baldin badute, gainazaletako indarrak berdinakizango direla aurkituko da, eta hau balio dute:
α< ρ denean, falka sartuta geratzen da, eta ateratzeko egin beharreko indarrahau da:
F’ = 2P (µ cos α - sin α)
µ marruskadura koefizientea delarik, bi aldeetan marruskadura berdina delakontuan hartuta.
F
P F
Q3
Q2
Q1
Q3
Q2
Q1
ρ3
ρ1
ρ2
P
ρ3
ρ1
α+ρ2
α
F’ = P1[(tg ρ1 – tg(α–ρ2)]
P = F 2sin α
113
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Falka lan bat egiteko erabiltzen bada, adibidez, pisu bat jasotzeko, indareragozleaz gainera, marruskatzen duten hiru gainazalen marruskadura gainditubehar da eta, ondorioz, Q1,Q2, eta Q3 erreakzioek hiru gainazaletan ρ1, ρ2 eta ρ3angeluak eratzen dituzte, dagozkien normalekin, eta horrekin indar poligonoaeratu ahal izango da, kontuan hartuta Q2 Pren eta Q3ren emaitza dela. Analitikokibetetzen da:
eta maiz gertatzen denez, hiru marruskadura angeluak berdinak izanez gero,honela geratzen da:
Gainazaletako erreakzioak adierazpen hauetan datoz:
eta horietatik gainazalen gaineko presioak eta marruskadura indarrakondorioztatzen dira, hurrenez hurren dagokion marruskadura angeluarenkosinuagatik edo sinuagatik biderkatuta.
Falkari eusteko egin beharreko indarra marruskadura angeluak negatibotzathartuta lortzen da, P pisua jasotzeko indarra ematen duen formulan. Hortikondorioztatzen denez, falka berez desjaso ez dadin, aurreko kasuan bezala,α < ρ1+ρ2 dela bete behar da.
Falkak pisua h altuera batera aurreratu ahal izateko behar duen e espazioahonela adierazten da:
F = sin (α + ρ1 + ρ2) cos ρ3 = Pcos (α + ρ2 + ρ3) cos ρ1
Q1 = cos ρ3 cos (α + ρ2) P
cos ρ1 cos (α + ρ2 + ρ3)
Q2 = cos ρ3 P
cos (α + ρ2 + ρ3)
Q2 = sin (α + ρ2) P
cos (α + ρ2 + ρ3)
F = tg(α + 2ρ)P
e = h tg α
114
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
eta, ondorioz, egin beharreko lanaren balioa hau da:
Marruskadura angeluak berdinak diren kasuetan horrela gelditzen da:
T = Fe = sin (α + ρ1 + ρ2) cos ρ3 hPcos (α + ρ2 + ρ3) cos ρ1tgα
η = Fe = cos (α + ρ2 + ρ3) cos ρ1tgα
sin (α + ρ1 + ρ2) cos ρ3
η = tgα
tg(α + 2ρ)
115
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.1.12 Errodadura eragozpena Demagun gurpil batek, ardatza "P" indar batez kargatuta daukala, eta bera
baino errail bigunago baten gainean errodatzen duela. Orduan erraileanzapalketa gertatuko litzateke, gurpilaren mugimendua geldiarazten duena. "P2"errailaren erreakzioa gurpilaren ardatzaren zentrotik "f" distantzia batekikoaldenduta egongo da.
"f" errodadura marruskadurako palanka besoa delarik, gurpila mugitzeko P1indarra hau izango da:
ikus daitekeenez, gurpilaren erradioa zenbat eta handiagoa izan, orduan etatxikiagoa izango da mugimendua gertatu ahal izateko behar den P1 indarra.
Errodadurazko marruskadura koefizienteak
0,006 0,008
0,018 0,010
0,0005 - 0,001 0,0145
Materialakf, errodadurazko marruskadura
koefizientea cm-tan
Altzairua altzairuaren gainean ...............................Altzairua asfaltoaren gainean ................................Altzairu tenplatuzko bola edo arrabolak materialbereko uztaien gainean (boladun kojinete edoarrabolak). ............................................................Burdinurtu grisa burdinurtu grisaren gainean ..........Burdina leundua zoru harritsuaren gainean.............Zura zuraren gainean ............................................
P1
RP
f
P2
116
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Uhalaren luzera (mm)
D = Polea handiaren diametroa (mm)d = Polea txikiaren diametroa (mm)A = Zentroen arteko distantzia (mm)L = Uhalaren luzera (mm)
V= Abiadura metro/segundotan D = Diametroa metrotann = bir./min. kopurua
V = Abiadura m/s-tanD = Diametroa m-tann = bir./min. kopurua
V = Abiadura m/s-tann = bir./min. kopuruaD = Diametroa mm-tan
D = Polea handiaren diametroad = Polea txikiaren diametroan1 = Polea handiaren bir./min.kopuruan2 = Polea txikiaren bir./min. kopurua
L = Luzera (mm)D = Polea handiaren diametroa (mm)d = Polea txikiaren diametroa (mm)A = Zentroen arteko distantzia (mm)
D = Polea handiaren diametroa (mm)d = Polea txikiaren diametroa (mm)A = Zentroen arteko distantzia (mm)
Diametroak eta zentroen arteko distantziak jakinda
Diametroa eta bir./min. kopurua jakinda
Abiadura eta diametroa jakinda
Abiadura eta bir./min. kopurua jakinda
Diametroak eta zentroen arteko distantzia jakinda
6.2 Uhalen kalkulua
α = 180º - 60(D - d)A
L = 1,57(D+d)+2A + (D - d)2
4A
V = D x π x n = D x n m/s6000 19100
n = 19100xVD
D = 19100xVn
D x n1= d x n2
A = H + √ H2 - B Non
H = L - 0,3925(D + d) eta4
H = (D - d)2
8
L = 1,57(D+d)+2A + (D - d)2
4A
uhal(gurutzatuak)Abiadura tangentziala
Bira minutuko kopurua
Diametroa (mm)
Diametroak/Birak erlazioa
Zentroen arteko distantzia (mm)
Polearen eta uhalaren ukipen arkua ( °°)
V = Abiadura m/s-tanZ = Polea kopuruaL = Luzera mm-tanF = Flexio segundoko
S = Esfortzu tangentziala kg-tanN = Potentzia ZP-tanV = Abiadura m/s-tan
Md = Momentua kgm-tan
N = Potentzia ZP-tann = bir./min. kopurua
Md =Momentua kgm-tan (kilogrametroak)r = Erradioa m-tanE = Esfortzu tangentziala kg-tan
E = Esfortzu tangentziala kg-tanN = Potentzia ZP-tanV = Abiadura m/s-tan
Md = Momentua kgm-tan r = Erradioa m-tan n = bir./min. kopurua
Abiadura-Luzera eta polea kopurua jakinda
Transmititu beharreko potentzia (ZP) etaabiadura (m/s) jakinda
Potentzia (ZP) eta bir./min. kopurua jakinda
Esfortzu tangentziala (kg) eta erradioa (m) jakinda
Md = E x r
Esfortzu tangentziala (kg) eta abiadura jakinda
Momentua (gm.) eta bir./min. kopurua jakinda
Esfortzu tangentziala (Kg)
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
117
E = 75 x NV
N = ExV75
V = 75xNE
Md = 716,2xN n
n = 716,2xN = bir./min. Md
N = Mdxn716,2
E = Mdr
r = MdE
N = ExV75
N = Mdxn716,2
Flexio maiztasuna (Flexio segundoko)
F = VxZx1000L
Momentua
Momentua
Transmititu beharreko potentzia (ZP)
Transmititu beharreko potentzia (ZP)
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Txabeten eta mihien luzera eta zabalera dira horien kalkulua egiteko hartubehar diren neurriak.
- Ebakidurako irizpidea:
- Gainazaleko presioaren irizpidea:
Non: L = txabetaren luzerae = ebakidurako muga elastikoa =
trakzioaren muga elastikoaren 0,58 e.b = txabetaren zabaleraD = ardatzaren diametroaMt = tortsio momentuafs = segurtasun koefizientea:
- karga uniformea: 1,5- erdi mailako talka: 2 - 2,25- talka gogorra: 4,5
Non: t = txabetaren altueraca= txabetaren gainazaleko presio
onargarria
Fe = e · b · L
Mt = e · b · L D2
Mt = Fe· D2
6.3 Txabeten kalkulua
FeT
D
b
Fe = ca· t · L2
L = 2 ·Mt ·f se·b · D
Mt = ca· t · L ·2
D2
L = 4 ·Mt
ca·t · D
caN/mm2
Elementuak
Talka txikietan Talka handietan
Altzairua Fundizioa Altzairua Fundizioa
Kuboaren aldebatetan
Kuboaren aldebietan
100 60 70 45 80 40 35 20
Altzairua Fundizioa Altzairua Fundizioa
Kuboaren aldebatetan
Kuboaren aldebietan
118
119
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.4 Engranajeak6.4.1 Euskarriarteko engranaje zuzena
A euskarria B euskarria
RAX = s.b I
RAY = F.b I
RA = √R2AX + R2
AY
RBX = s.a I
RBY = F.a I
RB = √R2BX + R2
BY
120
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.4.2 Hegalkin engranaje zuzena
A euskarria B euskarria
RAX = s.c I
RAY = F.c I
RA = √R2AX + R2
AY
RBX = S(c+I)I
RBY = F(c+I)I
RB = √R2BX + R2
BY
121
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.4.3 Euskarriarteko engranaje helikoidala
A euskarria B euskarria
RAY = F.b I
Indarra 1 = P.d
2 I
Indarra 2 = S.b I
RAX = Indarra 1 + Indarra 2
Indar erradiala = RA = √R2AX + R2
AY
Indar axiala = P
RBY = F.a I
Indarra 1 = P.d
2 I
Indarra 3 = S.a I
RBX = Indarra 3 - Indarra 1
Indar erradiala = RB = √R2BX + R2
BY
Indar axiala = 0
122
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.4.4 Hegalkin engranaje helikoidala
A euskarria B euskarria
RAY = F.c I
Indarra 1 = P.d
2 I
Indarra 2 = S.c I
RAX = Indarra 1 + Indarra 2
Indar erradiala = RA = √R2AX + R2
AY
Indar axiala = 0
RBY = F(c+I)I
Indarra 1 = P.d
2 I
Indarra 3 = S(c+I)I
RBX = Indarra 1 + Indarra 3
Indar erradiala = RB = √R2BX + R2
BY
Indar axiala = P
123
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
RAX = Indarra1 - Indarra3= P.Dm - S.a 2 I I
6.4.5 Euskarriarteko engranaje koniko zuzena
A euskarria B euskarria
RAY = F.b I
Indarra 1 = P.Dm 2 I
Indarra 2 = S.b I
RAX = Indarra1 + Indarra2= S.b + P.DmI 2 I
Indar erradiala = RA = √R2AX + R2
AY
Indar axiala = P
RBY = F.a I
Indarra 1 = P.Dm2 I
Indarra 3 = S.a I
Indar erradiala = RB = √R2BX + R2
BY
124
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
RAX = Indarra1 + Indarra2= S(c+I) + P .DmI 2 I
6.4.6 Hegalkin engranaje koniko zuzena
A euskarria B euskarria
RAY = F(c+I)I
Indar erradiala = RA = √R2AX + R2
AY
Indar axiala = P
RBY = F.cI
Indarra 3 = S.c I
Indarra 1 = P.Dm 2 I
Indarra 2 = S(c+I)I
Indar erradiala = RB = √R2BX + R2
BY
Indarra 1 = P.Dm 2 I
RAX = Indarra1 + Indarra3= S.c + P .DmI 2 I
125
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
d = amaigabearen jatorrizko Ø D = koroaren jatorrizko Ø n = amaigabearen bir./min. r = erredukzio erlazioaη = errendimendua
λ = helizearen angeluaρ = marruskadura angelua
6.4.7 Esfortzu koroa amaigabea
Amaigabea Koroa
Esfortzu tangentziala = Fs = 1432400. zpd . n
Bulkada axiala = Ps = 1432400. zp . r .ηD .n
Banatze indarra = Ss = Fs. tgα
sin (λ+ρ)Banatze indarra = Sc = Fs
. tgαsin (λ+ρ)
Bulkada axiala = Pc = 1432400. zpd .n
edo = Fs. η
tg λ
edo =Fs
tg(λ+ρ)
Esfortzu tangentziala =
Fc =1432400. zp . r . η
D. n
edo = Fs. η
tg λ
edo =Fs
tg(λ+ρ)
126
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.4.8 Euskarriarteko torloju amaigabea
RAY = Indarra2 - Indarra1= S . b - P.dI 2 I
A euskarria B euskarria
RAX = F . bI
RA = √R2AX + R2
AY
Indarra 1 = P.d
2 I
Indarra 2 = S . bI
RBY = Indarra1 + Indarra3= P.d + S . a
2 I I
RBX = F . aI
RB = √R2BX + R2
BY
Indar axiala = P
Indarra 1 = P.d
2 IIndarra 3 = S . a
I
127
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.4.9 Hegalkin torloju amaigabea
RAY = Indarra1 + Indarra3= P.d +S. c
2 I I
A euskarria B euskarria
RAX = F . cI
RA = √R2AX + R2
AY
Indarra 1 = P.d
2 I
Indarra 3 = S.cI
RBY = Indarra1 + Indarra2= P.d + S . (c+I)
2 I I
RBX = F . (c+I)I
RB = √R2BX + R2
BY
Indar axiala = P
Indarra 1 = P.d
2 IIndarra 2 = S(c+I)
I
128
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Indarra 2 = S.(c +l)
I
6.4.10 Hegalkin koroa
A euskarria B euskarria
Indarra 1 = P.d
2 I
RBY = Indarra1 + Indarra3= P.D + S . c
2 I I
RBX = F . cI
Indarra 1 = P.D
2 I
Indarra 3 = S . cI
RAY = Indarra1 + Indarra2= P.D + S .(c +l)
2 I I
RAX = F . c+II
RA = √R2AX + R2
AY
Indar axiala = P RB = √R2BX + R2
BY
129
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.4.11 Euskarriarteko koroa
RAY = Indarra1 + Indarra2= P.D + S.b2 I I
A euskarria B euskarria
RAX = F . bI
RA = √R2AX + R2
AY
Indarra 1 = P.D
2 I
Indarra 2 = S.bI
RBY = Indarra1 - Indarra3= P.D - S.a
2 I I
RBX = F . aI
RB = √R2BX + R2
BY
Indar axiala = P
Indarra 1 = P.D
2 IIndarra 3 = S
.aI
130
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
55555
Dpw - Bolen zentroen zirkunferentziaren Ø d0 - Diametro izendatuad1 - Ardatzaren kanpo diametroaPho - Hari-neurri izendatua
Ez da DIN 69051 araua
Gomendatutako zirkuitu kopurua
X = Ez erabiltzea gomendatzen da
6.5 Boladun ardatzakDIN 69051/5-20026.5.1 Diametro eta neurri izendatuak
d0 Hari izendatua Ph0 d0xPh0 Zirkuitu kopurua
Ph0
XX
d1 d0 Dpw
253240506380
100
10101010101010
20202020202020
4040404040
25x532x5
32x1040x5
40x1050x5
50x1063x5
63x1063x2080x1080x20
100x10100x20
2222222222XXXX
33333333333333
44444444444444
55555555555555
XXXXXXXXXX6666
34353555536464
131
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.5.2 Boladun ardatza (Azkoina)
ErrasketaMetrika
L7/2
L10
d0
D2=
D1
D1
-0,2
-0,3
D6 D4
D5
L 3
22,5° 30 ° 90 °30°
6xD5 8xD5
∅ IT11
90°
1. mota 2. mota
#L16 (max.) azkoin sinplea
#L15 (max.) azkoin bikoitza# Ez du DIN 69051 araua betetzen
L3 maximoa da
Bolen materiala.-F1310Tenplaketa eta iraoketaGogortasuna HRc 62-65
Koipeztapen zuloa
L 7 L1
D1
Azkoinaren materiala.-F1580Zementatua, tenplatua eta iraotuaGogortasuna HRc 60-62
132
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
M6
M 8
x1
10 10 10 17 20 17 17 17 17 30 17 30 17 30
d0xPh
0D
1 g6
D4
Mot
aZul
o D
5H
13D
5-
L1D
6kop
urua
rent
zako
min
.h1
3L3
max
.
25x5
32x5
32x1
040
x540
x10
50x5
50x1
063
x563
x10
63x2
080
x10
80x2
010
0x10
100x
20
40 50 50 63 63 75 75 90 90 95 105
125
125
150
51 65 65 78 78 93 93 108
108
115
125
145
145
176
1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
6 6 6 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8
6,6 9 9 9 9 11 11 11 11 13,5
13,5
13,5
13,5
17,5
M6
M8
M8
M8
M8
M10
M10
M10
M10
M12
M12
M12
M12
M16
10 10 10 10 20 10 10 10 10 25 12 25 10 25
L7 h13
10 12 12 14 14 16 16 18 18 20 20 25 22 30
L8 h13
48 62 62 70 70 85 85 95 95 100
110
130
130
155
L10 8 8 8 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
Olio
a-re
ntza
kozu
loa
Estu
tze
mom
en-
tua
Nm
* 10 25 25 25 25 49 49 49 49 86 86 86 86 210
62 80 80 93 93 110
110
125
125
135
145
165
165
202
*DIN
912
torlo
juak
8.8
err
esis
tent
zia
133
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
# L15 eta L16 ez dira DIN 69051-5 arauan sartzen
X = Ez erabiltzea gomendatzen da
d0xPh03 4 5 6 3 4 5 6
#L15(max) azkoin bikoitzerako #L16(max) azkoin sinplerako
Zirkuitu kopurua Zirkuitu kopurua
25x2532x2532x1040x5
40x1050x5
50x1063x5
63x1063x2080x1080x20
100x10100x20
6969
12169
12169
12169
121210
XXXX
8080143801438014380143252148267155269
9191163911639116391163294169309176311
XXXXXXXXXX
190350197352
343463346334633463
104XXXX
393974397439743974
12674
13275
134
454584458445844584
14785
15385
155
XXXXXXXXXX
9517495
176
134
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
I = errodamenduaren luzeral1 = azkoinaren luzeral2 = motorreko ardatzaren luzera
Torlojuaren finkapenad0 l A b d5 l3
9111416------
6.5.3 Boladun ardatza (Burua)
253240506380
100
14162022303040
22273646------
--------151520
--------101015
ZARN / F..L errodamenduak ZARN.LZARF.L
Zorro euskarria
I1 I2DIN332
zentratzekopuntuad0 d1 M1 d2
77777883
102120120
253240506380100
17203040505570
M17x1M20x1
M30x1,5M40x1,5M50x1,5M55x2M70x2
14182432484860
77777883102----
23232427303035
30405080110110140
DR M5DR M5DR M8DR M12DR M16DR M16DR M20
HozkaduraDIN 509-F
d5
L
Ab
Aurpegi artekoa I I 1
I 2
I 3
d0
d1 (h
5)
d2 M1
Ertz bizia
Zentratzeko puntuaDIN 332-DS
Perdoia d2≤48 (K6) d2>48 (m6) DIN 748
EnkoderrarentzatØ 6 (H7) eskariatuaØ 710 (H7) eskariatuasakonera 15 mm
Barruaren ∅∅ aurrekargakin I
135
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
l4 = errodamenduaren luzeral5 = azkoinaren luzera
EnkoderrarentzatØ8 (H7) eskariatuaØ10 (H7) eskariatuasakonera15 mm
Zentratzeko puntuaDIN 332-DS
HozkaduraDIN 509-F
Ertz bizia
M2 d5 d3 d0
10I 4d4
(h5)
6.5.4 Boladun ardatza (Isatsa)
I 5
ZARN / F..L errodamenduak ZARN.L ZARF.L Zorro euskarria
d0 d3 d4 M2 Arina Astuna Arina Astuna Arina Astuna
87878888112112--
253240506380
100
22,527,535,7544,8657,8673,693,6
M17x1M20x1
M30x1,5M35x1,5M45x1,5M50x1,5M65x2
17203035455065
----------
130130
87878888------
------
112112112--
57575858------
------717272--
Isatsaren diametroakOrraztun errodamenduak
NKXR aurrekarga arina NA 69..
I4
d0 d3 d4 M2NKXR NA 69
I5 d5DIN 332
zentratzekopuntua
5757585872----
253240506380
100
22,527,535,7544,8657,8673,693,6
M17x1M20x1
M30x1,5M35x1,5M45x1,5M50x1,5M65x2
17203035455065
575758587272105
23232427283035
22273544567090
DR M5DR M5DR M8DR M12DR M16DR M16DR M20
136
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
#Aurrekarga baldintzak: babesik gabe eta 100 min –1-eko abiadurarekin
6.5.5 Boladun ardatzaren posizio perdoiak
Posiz. Ikurra DeskribapenaPrezisio mailaISO 3 ISO 5
G6
G7
G8
G9
G10G11
Torlojuaren biribiltasunakatsa L6an
Errodamendu euskarriaren biribiltasun akatsa L7an
Errodamendu topearen perpendikularitateakatsa
Azkoinaren biribiltasun akatsaAzkoinaren paralelotasun akatsa 100 mm-tanHari neurriaren desbiazioa 300 mm-ko luzeran #Aurrekargaren desbiazioa %-tan
Azkoin topearenperpendikularitateakatsa D
80 arte80 - 160160tik gora
500 arte500 - 10001000 - 20002000tik gora
300 arte300 - 500
500 - 10001000 - 2000
0,020,0250,0350,050,020,02
0,0250,035
0,005
0,020,0250,0350,0250,0250,01±20
0,030,040,050,06
0,0250,030,040,05
0,01
0,030,0350,0400,0350,03
0,025±20
G7 AB
G8 AB
G6 AB
A
50 50L7
L6d1
D
100 100
FB
E F
100 100
E
G9 EF
G10 EF
G11 EF
137
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Tortsio esfortzu bat transmititzeko balio duten ardatzak, eta bere pisuarenflexioa baino jasaten ez dutenak, ondoren adierazten den bezala kalkulatzen dira.Ardatz horiek, esate baterako, zubi garabi baten translazio motorrarentransmisiorako balio dute, errail habeen artean dauden gurpil eragileetarako. Orohar, ardatz horiek luze samarrak izaten dira eta, horregatik, zatika egiten dira, etaondoren akoplamenduekin lotu eta euskarrietan bermatzen dira. Sekzioakonstantea da luzera osoan, eta tortsio angelua 1/4 gradu baino txikiagoa izangoda luzerako metro bakoitzeko.
6.6.2 Ardatzaren diametroaren kalkuluaGehienetan ardatzak altzairu gozoz egiten dira (F-112 karga handia ez duten
ardatzetarako). Ardatzaren diametroa kalkulatzeko oro har ez da ardatzarenberaren pisua kontuan hartzen eta, horregatik, tortsioko lan tentsioa ez da handiaizaten = 120 Kg/cm2
Ardatzak transmititu behar duen tortsio momentua jakinda, diametroa formulahonekin kalkulatzen da:
d = ardatzaren diametroa cm-tanMtor = transmititu beharreko tortsio momentua kg/cm-tanTonar tor = tortsio tentsio onargarria altzairu gozorako 120 kg/cm2
6.6.3 Tortsio angeluaren kalkulua eta euskarrien arteko tarteaLehenago esan bezala, ardatzaren tortsio angelua ez da luzerako metro
bakoitzeko 1/4 graduren berdina edo handiagoa izan behar.Tortsiorako materialaren elastikotasun koefizientearen (Etor) balioa 2/5 E da.
Altzairu erdigogorrerako, balio hori 1.000.000 kg/cm2-tan kalkulatzen da,altzairu gozorako 800.000 kg/cm2-tan, eta burdinurturako 400.000 kg/cm2-tan.
Ardatzaren tortsio angelua kalkulatzeko formula hau da:
Mtor = tortsio momentua kg cm-tanEtor = tortsioko elastikotasun modulua, ikus lehenago emandako balioak.
Euskarrien arteko tarte maximoa aurkitzeko formula hau da:
L = luzera maximoa m-tand = ardatzaren diametroa cm-tan.
6.6 Ardatzen kalkulua6.6.1 Transmisio ardatzak
π π π
138
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.6.4 Ardatzen abiadura kritikoa – Erresonantzia
Ardatzen biraketa abiadura (normalean oso handia) eta berezko pisuagatikdaukaten gezia konbinatzen badira, oszilazio arriskutsua edo erresonantziasortzen da, eta horrek sistema oszilatzailea desegin dezake. Abiadura kritiko horimotor momentuaren bulkadaren maiztasun periodikoak sistemaren berezkouhinekin bat egiten dutenean agertzen da, oszilazioa etengabe handitzen delako.Oszilazioa handitzea pendulu batekin gertatzen denarekin konpara daiteke.Penduluari bulkada txiki bat emanez gero, oszilazioa etengabe handitzen da.
Beste adibide bat zubi batean soldaduak gainetik igarotzean gertatzen denada. Soldadu guztiak pauso arinean badoaz, eta zubiaren berezko oszilazioakhanka guztien kolpe bateratuarekin bat egiten badu, oszilazio hori etengabehanditzen da, eta zubiaren egonkortasuna bera arriskuan jar diteke.
Dena dela ere, abiadura kritikoaren kalkulu zehatza ez da guztiz segurua.Ardatzaren biraketa abiadura abiadura kritikoaren azpitik jarri beharko da (nc).Kalkulua egiteko formula hau erabiliko da:
nc = abiadura kritikoa bira minutukotan (bir./min.).
cx = 1,13 karga uniformeki banatuta daukaten ardatzetarako, muturrak euskarrietan sartuta dauzkala kontuan hartuta. f = gezia cm-tan.
cx = karga uniformeki banatuta daukaten ardatzetarako, muturrak landatuta dauzkala kontutan hartuta.
139
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Motorrak mugitu nahi den ardatzaren baldintzak bete behar ditu, hala nola,momentua (Nm), abiadura, lan zikloak edo beste baldintza batzuk.
Beharrezko motor momentuaren kalkulua (M)
- Motor momentu totalak bi osagai dauzka: Momentu Estatikoa Ms (mahaiaabiadura konstantean mantentzeko, edo posizio batean finkatuta), eta AzelerazioMomentua MA (abiadura aldatzeko). Hurrengo kalkuluak askotan Motor-Torloju (l) transmisioaren erredukzioagatik (i)aldatzen dira.MT = MS+MA =>(Mtotala = Mestatikoa+Mazelerazioa)
- Momentu Estatikoa mahaian gidekin eta torlojuarekin sortzen denmarruskaduragatik, mahaiaren pisuagatik ez bada horizontalki mugitzen, etaerremintak ebakitzeko egiten duen indarragatik agertzen da.
MS = MF+MW+MC =>(Mestatikoa = Mmarruskadura+Mpisua+Mebaketa)
MF = (MF(mahaia)+MF(ardatza)) ( )Non:
- MF marruskadurari zor zaion momentua da, eta Nm-tan ematen da - m mahaiaren masa da kg-tan - g azelerazio grabitatorioa da, 9.81 m/s2
- h ardatzaren hari neurria da, birako metrotan - i erredukzio faktorea- d torlojuaren diametroa da mm-tan
6.7 Eragintza bateko motorraren kalkulua
µπ
i =DP1DP2
L
L1
L2D P2
δ
δg
h
m
d
D P1 Motorra
Ardatza
140
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
- µ mahaiaren eta giden arteko marruskadura koefizientea da.Datu gehiago ikus 6.1.10 Marruskadura puntua.µ balio tipikoak materialen arabera:
Mahaiaren higidura horizontala ez bada, hau da, aurreko irudian bezala,inklinazio angelua badu δ, Momentua mahaiaren pisuaren arabera kalkulatu behar da:
- Mw mahaiaren pisuaren araberako momentua da, Nm-tan.- δ torlojuaren inklinazio angelua da horizontalarekiko - % m masaren konpentsazio faktorea da, 0 eta 1 artean egon daitekeena
Kontrapisuen edo sistema hidraulikoren baten bitartez mahaiaren pisu totalakonpentsatzen bada, hots, motorrak mahaia jasotzeko eta jaisteko indar bera eginbehar badu, % faktoreak 0 balioko du. Beste aldean, inolako konpentsaziorik ezbadago, % faktoreak 1 balioko du.
Erremintaren eta piezaren artean ebaketa indar bat dago, eta horrek galaraziegiten dio mahaiari aurrera egitea. Aurrera egiteko motorrean behar denmomentua honela kalkulatzen da:
- Mc erremintak ebakitzeko egiten duen indarrari dagokion momentua da, Nm-tan. - F erremintak ebakitzeko egiten duen indarra da, kg-tan- g azelerazio grabitatorioa da, 9.81 m/s2
Mahaiaren higidura linealak abiadura maximo jakin bat beharko du. Eta motorrak behar besteko abiaduran biratzeko gai izan beharko du.
Vmax mahaiak behar duen abiadura lineal maximoa da.
0,1÷0,20,05
0,1÷0,2
Materialak
BurdinaTurciteaErrodamenduak
bir/minmotorra = Vmax . i
h
141
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Inertzien kalkulua (J)Hurrengo pausoa motorrak bere azelerazioetan mugitu behar duen kargaren
kalkulua egitea da, hau da, mugitzen dituen elementu guztien Inertzi Momentua.Inertzi Momentu totala (hemendik aurrera "Inertzia") kargaren eta motorrarenerrotorearen beraren ondorio da.
Jtotala = Jkarga+Jmotorra
Kargaren ondorioz sortzen den inertzia banatu egingo da: mahaiaren Inertzia,torlojuarena, horizontalak ez diren ardatzak konpentsatzeko erabilitakosistemarena, eta transmisiorako erabiltzen den eta torlojuarekin biratzen duen poleaedo gurpil horzdunarena, "Polea 1". Osagai horiei guztiei i erredukzio faktoreakeragiten die, ondoko ekuazioan adierazten denez. Motorraren ardatzarekinbiratzen duen "polearen" inertzia, "Polea 2", ez dago i faktorearen eraginpean.
Ondoren, inertzia bakoitza definitzen da:
- Inertziak Kg.m2-tan emango dira - i, µ, h, δ lehen erabilitako datuak
- L torlojuaren luzera da, m-tan - L1 Polea 1en zabalera da m-tan
- L2 Polea 2ren zabalera da, m-tan - DP1 Polea 1en diametroa da m-tan
- DP2 Polea 2ren diametroa da, m-tan
- α materialaren dentsitatea da: 7700 Kg/m3 burdina/altzairurako
2700 Kg/m3 aluminiorako
Motorraren Inertzia Jmotorra hau izango da: Jmotorra=Jmotorra+Jbalazta
Jkarga = Jmahaia + Jardatza + Jpolea1 + Jkonpentsazioa + Jpolea2i2
Jmahaia = m .( h )2
2. πJardatza = d4. L . π. α
32
Jpolea1 = DP14. L 1
. π. α32
Jpolea2 = DP24. L 2 . π. α
32
142
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Aurkituko ditugun materialik ohikoenak honako hauek dira :
AltzairuakKonposizioaren arabera, altzairu mota asko daude. Landu beharreko
materialaren zailtasuna jakiteko biderik errazena hau da:Kilotan zer gogortasun daukan galdetzen da: 40 kg Altzairu gozoa80 Kg Altzairu erdigogorra110-120 kg Altzairu gogorra140-150 kg Altzairu oso gogorra
Material multzo honetarako P kalitateko plakatxoak (ikus 20. Kapitulua)erabiltzen dira –urdin kolorea–.
Gogortasun horien gainetik jada ez da kg-tan hitz egiten, Rockwelletan baizik(lantegiko hizkuntzan "zifrak" terminoa erabili ohi da), eta gehienetan altzairutenplatuak dira, eta mekanizatzen oso zailak dira.150 kg ~ 45 HRC Altzairu oso gogorra
55 HRC65 HRC
Material horietarako oso zaila da plakatxo kalitate egokia definitzea, izan ereaplikazioaren araberakoa izango da eta, beraz, zuzenena teknikariespezializatuei galdetzea izango da.
BurdinurtuaBurdinurtua material bigun eta mekanizatzen nahiko erraza da, baina badu
eragozpenik, hau da, material urratzaile samarra da eta zikinkeriak izan ohi ditu(harea).
Material multzo honetarako K kalitateko plakatxoak erabiltzen dira –gorrikolorea.
Altzairu herdoilgaitzaAltzairuek kromoa dutenean hartzen dute herdoilgaiztasunaren ezaugarria.Horiek mekanizatzerakoan agertzen diren eragozpen nagusiak hauek dira:
urratzaileak eta, gainera, oretsuak direla, materiala plakatxoaren ertzari itsatsitageratzen zaio, eta horrek kalte handia egiten du; hau dela eta, aukeratuko denplakatxoaren geometria oso garrantzitsua da.
Material multzo honetarako M kalitateko plakatxoak erabiltzen dira –hori kolorea.
6.8 Ebaketa baldintzak6.8.1 Mekanizatu beharreko materiala definitu
143
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Aluminioak eta material ez ferrikoakMaterial bigunak dira eta, oro har, lantzen errazak, baina oretsuak eta
urratzaileak direnez eragozpenak sortzen dituzte; material mekanizatuaplakatxoaren ertzari itsatsita geratu ohi da.
Material multzo honetarako geometria bereziak existitzen dira.Material multzo honetarako K kalitateko plakatxoak erabiltzen dira –gorri
kolorea.
Material exotikoakAtal honetan, aleazio mota sailkatzea zaila den hainbat material sartzen dira.
Gehienetan txirbil harroketa zaila duten materialak dira.Material hauei dagokienez, oso zaila da plakatxo kalitate egokia definitzen,
izan ere aplikazioaren eta materialaren konposizioaren araberakoa izango da eta,beraz, zuzenena erreminta teknikariei galdetzea izango da.
6.8.2 Lan baldintzakLan baldintzak faktore askoren menpe daude, eta hurrengo datuak gutxi
gorabeherakoak dira.
TorneaketaLan egiteko ebaketa abiadura (Vc) minimoa 60 m/min.-tan definitzen da.
Abiadura horren azpitik, metal gogorrezko erremintek arazoak izaten dituzte.Ebaketa abiaduraren eremu gomendagarria 100 eta 200 m/min.-ren artean
dago.Eten handiko ebaketa lanetan abiadura txikiak erabili behar dira 100-120 m/min.,
eta metal gogor zailak erabili; mekanizazioa oso baldintza onetan egiten bada,ordea, 200 m/min.-ko abiaduran eta plaka kalitate gogorrarekin lan egin ahalizango da.
Erabili ahal izango diren fz aitzinapena, eskatu den akabera kalitatea etapieza eta makinaren egonkortasun mailaren araberakoa izango da.
Adibide gisa, akabera pasada baterako logikoa izan daiteke 0,08 mm/b-ko fzbat, eta arbastu baterako, berriz, 0,5 mm/b-ko fz bat logikoa izan daiteke.
144
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Plakatxo aldagarridun barautsaVc materialaren arabera 100 eta 200 m/min artean ere.fz erabili beharreko barautsaren arabera, 0,06 eta 0,16 mm/b artean.Betiere hozketa erabiltzea komenigarria da.Mandrinaketa eta doikuntzako mandrinaketa. Kasu bakoitza aztertu beharko litzateke.Fresaketa
Operazio desberdinak egiteko fresatzeko erreminta desberdin ugari dagoenez,zaila da ebaketako datuak orokortzea baina, hala ere, oinarri gisa, honako haudefini daiteke:80 kg Altzairu erdigogorra Vc: 170 m/min.110-120 kg Altzairu gogorra Vc: 120 m/min.140-150 kg Altzairu oso gogorra Vc: 90 m/min.
fz balio segurua: 0,15 mm/hortz da.Lan baldintza horiek altzairuentzat eta urtuentzat izan daitezke baliagarri.Herdoilgaitzentzat Vc ebaketa abiadura murriztu egin beharko litzateke eta fzaitzinapen berak izan daitezke baliagarri. Aluminioari dagokionez, Vc ebaketa abiadura handitu eta fz aitzinapen berak izandaitezke baliagarri.
6.8.3 Gainazalaren kalitatea eta mekanizazio faktoreak Ebaketarako erreminta mota bakoitzak marka jakin batzuk utziko ditu
mekanizaturiko gainazalean. Gainazal nagusiaren norabidea mekanizazioanerabilitako metodoaren araberakoa izango da. Haatik, lehenago esan denmodura, ebaketa erreminten eta makinen garapenaren ondorioz, mekanizaziometodoen eta gainazalaren akaberaren arteko erlazioa aldatu egin da. Gaur egun,bai fresaketan bai torneaketan, lehenago soilik artezketaren bitartez lor zitezkeengainazal akaberak lor daitezke.
Horrek gainazalaren kalitate mailaren eta fabrikazio kostuen arteko erlazioariburuz zegoen irudi konbentzionala ere aldatu egin dela esan nahi du.
Fresaketa eta torneaketa operazioetarako gainazalaren kalitate teorikoakalkula daiteke. Horren emaitza gutxi gorabeherako balio bat izango litzateke,baldintza idealetan lortuko litzatekeena, alegia. Emaitza praktikoak, aldiz,prozesuan parte hartzen duten hainbat faktoreren eragina izango du. Are gehiago,prozesu osoaren sistemaren ondorioz lortuko diren egonkortasun dinamikoa etaestatikoa funtsezkoak dira gainazalaren kalitatea lortzeko.
145
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
- Egonkortasuna- Hegalkina- Ebaketa geometria- Piezaren materiala- Erremintaren higadura- Ebaketa datuak- Txirbil formazioa- Mekanizazio tenperatura
Ebaketa erremintetarako
Makinari eragiten diotenak
Piezari eragiten diotenak
Faktore nagusiak
- Egonkortasuna- Materialaren kalitatea- Diseinua- Lotura- Aurreforma- Mekanizatu aurretiko prozesua - Dimentsioen eta formen perdoia
- Egonkortasuna- Makinaren ingurunea- Hozgarriaren aplikazioa- Makinaren baldintzak- Potentzia eta zurruntasuna
146
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.8.4 Aitzinapen motakFresaren biraketa eta aitzinapenaren noranzkoaren arabera, txirbil lodiera
beherakorreko eta gorakorreko fresaketak bereizi behar dira:
Txirbil lodiera beherakorra
Kasu honetan, aitzinapenaren eta biraketaren noranzkoak berdinak dira.- Txirbilaren ebaketa lodien dagoenetik hasten da. - Ebaketa ertzak zuzenean eta kolpe batean erasaten dio piezari.
Kasu horretan, angelu axial goratu bat mesedegarri gerta daiteke, ertza materialean gradualki sar dadin.
- Ondorioak:- Erasoko higadura murrizten da.- Gainazalaren akabera hobetzen da (ez dago eragingo dion sarrera
presiorik). - Fresaketa isilagoa da.- Altzairu oso aleatuetan, herdoilgaitzetan eta erregogorretan erabilera
bizitzako emaitzak nabarmen hobetzen ditu.Oharra
- Sistema honetarako beharrezkoa da makinak ez dezala aitzinapen ardatzetan jokorik izan.
- Ez da egokia gainazaleko zolda gogortua duten piezak fresatzeko, zuzenean erasotzen duenez, ertzak erasoko higadura lasterra egingo lukeelako.
Vc
Vf
147
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Txirbil lodiera gorakorra
Aitzinapenaren norabidea biraketaren norabidearen kontrakoa denean.Txirbila f lodieran sartutako falka formarekin. Honela, ebaketa hasi aurretik,labainketa eta ebaketa ertzaren kontrako presioa gertatzen da.
- Ondorioak:- Eraso higadura handiagoa (erabilera bizitza txikiagoa).- Gainazalaren autotenplaketa altzairu oso aleatuetan, herdoilgaitzetan eta
erregogorretan.- Akabera maila txarragoa.- Piezari eusteko lotura sendoagoa behar du, ebaketa esfortzuak mahaitik
botatzeko joera izango baitu.- Makina guztiei aplika dakieke sistema hau (aitzinapen torlojuaren
konpentsazio jokoarekin edo gabe). - Alde bereko fresaketa (txirbil lodiera beherakorra) hobea da, makinak, loturek
eta piezak aukera ematen dutenean.
Vc
Vf
148
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.8.5 Terminologia eta mekanizazio unitateak
Mekanizazio diametroa (pieza)Ardatzaren abiadura Ebaketa abiaduraMekanizazio denboraTxirbil harroketarako erregimena Mekanizazio distantziaPotentzia, garbiaEbaketa indar espezifikoaEbaketa indar espezifikoa (txirbilaren batez besteko lodiera 0,4 mm)Txirbilaren batez besteko lodieraAitzinapena biraketako Ebaketa sakonera, erradialaEbaketa indarra Elastikotasun koefizientea Inertzi momentuaTortsio momentua
mmb/min.m/min.
min.cm3/min.
mmkW
N/mm2
N/mm2
mmmm/bmmN
N/mm2
mm4
Nm
DnVc
tVIPkc
ks
hm
fap
FEI
M
Erremintaren diametroaErtzaren aitzinapena Aitzinapen abiaduraErtz kopuruaEbaketa sakonera, axialaEbaketa sakonera, erradialaEbaketa indar espezifikoa (txirbilaren batez besteko lodiera 0,2 mm)
mmmm
mm/min.
mmmm
N/mm2
Dfzvf
zap
ae
ks
Erremintaren diametroaEbaketa sakonera, erradialaEbaketa luzera, axialaEbaketa indar espezifikoa (0, 4 mm aitzinapen biraketako)
mmmmmm
N/mm2
Dap
Lks
Torneaketa
Fresaketa
Zulaketa
149
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
hm = f x sin kc
M = f x r
6.8.6 Mekanizazio formulak
Ebaketa abiadura
Harroketa erregimena
Mekanizazio denbora
Potentzia garbia
Ebaketa indar espezifikoa
Txirbil lodiera batez bestekoa ertz zuzena
Txirbil lodiera batez bestekoa ertz borobila
Profilaren sakonera, H
Erreminta flexioa
Inertzi momentua
Tortsio momentua
Torneaketa
Vc = πx D x n 1000
I = πx D 46 4
δ = f xL3
3 x E x I
Rt = f2 x10008 x r
kc = ks( 0,4 )0,29
hm
hm = f x √a p2x r
P = Vc x a p x fx kc60000000
t = I fx n
Q = Vc x a p x f
150
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Q = a p x a e x Vf
1000
Aitzinapena ertzeko
Aitzinapena biraketako
Harroketa erregimena
Potentzia garbia
Ebaketa indar espezifikoa
Txirbil lodiera batez bestekoa, fresaketaperiferikoa/aurrekoa
Txirbil lodiera batez bestekoa aurreko fresa
Mekanizazio denbora
Profilaren sakonera, H
Fresaketa
Zulaketa
fz = Vfnx z
Rt = fr2 x 1000 4 x D
t = IVf
hm = sinkcx180 x aex fzM x D x arcsin(ae)D
kc = ks( 0 .2 )0.29
hm
hm = fz√ae
D
P =ap x ae xVf x kc60000000x n
fr = Vfn
Txirbil harroketa erregimena
Mekanizazio denbora
Potentzia garbia, zulagailua
Potentzia garbia, zulaketa zuloaren sakonera
Ebaketa indar espezifikoa
V = Vc x a p xf
P = kc x f x Vc (D2-d2)Dx 240000x n
P =kc x f x ap x Vc (1,17-
ap)D60000x n
t = If x n
kc = ks( 0 .4 )0.29
f
151
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
6.8.7 Fresaketa prozesuak
Aurreko fresaketa- Aitzinapen perpendikularra biraketa ardatzarekiko - Ebaketa sakonera noranzko axialean - Ertz periferikoek egindako ebaketa - Aurreko aldeko ertzek egindako gainazal akabera.
Fresaketa periferikoa- Aitzinapen perpendikularra biraketa ardatzarekiko - Ebaketa sakonera noranzko erradialean - Ertz periferikoek egindako ebaketa
Aitzinapen axiala- Ebaketa aitzinapena eta sakonera noranzko axialean - Aurreko aldeko ertzek egindako ebaketa.- Gehienetan sakonera jakin bateraino zulatzen da eta gero erradialki
aitzinatzen.
Zuzena
Pieza edo erreminta
Birakaria
Erreminta
Funtsezko aitzinapen mugimendua Funtsezko ebaketa mugimendua
152
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Lauketa
Lauketa eskuaira eran
Eskuairaketa ArtekaketaErzketaAhokalekuak edo husturak
Kopiaketak
Artekak eta ebaketak
Alakak
Asmoa: gainazal lauak sortzea.
Eskuaira erako lauketa: 90º-ko posizio angelua daukan lautzeko fresa bat erabiltzen da.
Oro har, hobe da posizio txikiagoa duen angelu bat erabiltzea.
Fresaketa operazioak
Lauketa eta eskuaira erako lauketa
153
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Ardatzaren inklinazioa lauketan
Helburua: saihestu atzerakako ebaketa; gainazalaren akabera hondatzen du.
Eskuiratu, artekatu eta kanteatu- Fresaketa, gehien bat albokoa, ebaketa sakona egiteko gaitasunarekin
(lauketa).- Kasu berezia: kanteatua. Guztia alboko fresaketa.- Ebaketen lodierak eta sakonerak erremintaren tamaina zehazten dute.- Txirbila ateratzean arazoa (aire konprimitua, likido hozkarria).- Fresa mota ezberdinak ebaketaren sakoneraren arabera.
Ahokalekuak edo husturak - Sakonera jakin bateraino zulatu eta ondoren fresatu. - Edo bestela, hainbat ebaketa eginda arranpalan fresatu.- Zulatzeko beharrezkoa da ebaketa ertzek erremintaren zentroa
zeharkatzea. - Fresatzeko makina oso balioanitzak: zulaketei edota artekaketei
aplikagarriak.
A
B
a a a
δ δ
154
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Kopiaketak edo inguruak- Artekatzeko fresa ebaketa ertz borobildunak, ertz hori beharrezkoa baita
forma konbexu eta konkaboen mekanizazio jarraiturako:- Fresa punta esferikodunak - Fresa plakatxo borobildunak (mugak)
Artekak eta ebaketak- Artekatzeko fresak beharrean disko erako fresak erabiltzen dira.- Diferentzia: sakonera/luzera erlazioa.- Ebaketa esfortzua hortzen zati txiki baten gainean bakarrik: bibrazioak.- Konponbidea: inertzi bolanteak.
155
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Torneaketa-fresaketa- Bi prozesuen konbinazioa.- Fresatzeko makina birakari batek biratzen den pieza bat mekanizatzen du. - Aplikazioak:
- Forma eszentrikoak (birabarkiak, etab.)- Elementu irtenak dituzten piezak.- Abiadura handian bira ezin daitezkeen piezak.
Alakak- Ohiko operazioak: alakak edo V erako ebaketak.- Normalean erreminta zehatzak.- Batzuetan ardatzaren biraketaren bidez lautu edo artekatzeko erremintak.
- Kasu batzuetan karrakak erabiltzen dira (urradura bidezko lana).
n
A B
C D
Vc
f
Vf
156
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
Fresaketan piezak lotzeko moduakHelburuak:
- Pieza behar bezala geldiaraztea.- Mekanizatu beharreko lekuetara iristea.- Mekanizazioaren esfortzuak bereganatzeko gaitasuna.- Pieza ez desitxuratzeko babesa.- Lotu eta askatzeko denbora laburrak.
- 1. modua: Barailaz edo makina torlojuz lotu- Pieza presio bidez lotzen da.- Eragintza mekanikoa, pneumatikoa edo hidraulikoa.- Tipologia askatasun graduen arabera:
- Baraila sinplea.- Baraila birakaria.- Baraila unibertsala.
- 2. modua: Plater banatzailez lotu- Platerak pieza lotzeko aukera ematen du, baita biratzeko aukera ere.- Noranzko desberdinetan lan egiten uzten du.- Tornaketa-fresaketa prozesuak ahalbidetzen ditu.- Pieza torneaketan bezala lotzen da:
- Airean.- Plateraren eta puntuaren artean.- Puntuen artean.
Plater bertikala Plater horizontala
157
6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k
- 3. modua: Mahai gaineko lotura zuzena.
- Pieza handietarako erabiltzen da.- Pieza lotzeko bridak, torlojuak, altxagarriak, falkak, etab. erabiltzen dira. - Garrantzitsua da esfortzuei behar bezalako noranzkoa ematea, ez behartu,
deformazio sahiezteko.
- 4. modua: Modulu bidez lotzeko sistema
- Zuloak edo artekak dituen plaka batean oinarrituta. - Lotzeko elementuak estandarizatuta daude (bridak, posizionagailuak, etab.)- Sistema malgua, pieza askorekiko moldagarria.- Estandarizazioaren ondorioz, CAD bitartez konfigura daitezke.
158
159
7 . P e r d o i a k
160
161
7 . P e r d o i a k
UNE-EN 20286/1-1996Funtsezko desbiderazioen posizioaren irudikapen eskematikoa
A
B
0
0
CCD
DE
EF F FG G H
JJS
K M N PR S T U V X Y Z ZA
ZBZC
zc
zbzazyxvutsr
pnmk
JJs
hgfgfefe
dc d
c
b Ardatzak (kanpoko elementuak)
Zuloak (barneko elementuak)
Zero lerroa
Zero lerroa
Neu
rri i
zent
atua
Neu
rri i
zent
atua
Oin
arriz
ko d
esbi
dera
zioa
kO
inar
rizko
des
bide
razi
oak
a
162
Kontrolatzeko kalibreak egiteko eta doikuntza handiko mekanikarako.Doikuntzako mekanikan eta elkarri doitzen zaizkion piezetarako.Fabrikazio landugabeko lanetan, hala nola forjan, ijezketan, etab.
7 . P e r d o i a k
Perdoiak ardatzean dauzkan posizio desberdinen arabera lor daitezkeendoikuntza motak.
Oinarriko zuloaren doikuntza
Perdoiak zuloan dauzkan posizio desberdinen arabera lor daitezkeendoikuntza motak.
Oinarriko ardatzaren doikuntza
Perdoien kalitateakKalitatea perdoiaren zabaleraren araberakoa da. Kalitatea zenbat eta
handiagoa izan, orduan eta txikiagoa izango da perdoiaren gunearen zabalera,eta alderantziz, zenbat eta kalitate txikiagoa izan, perdoiaren gunearen zabaleraorduan eta handiagoa izango da.
ISO sistemak perdoientzako 20 kalitate zehazten ditu, honela deituak: IT01,IT0, IT1, IT2, IT3..., IT18.(IT=ISO perdoiak)
IT01 kalitatea oso doitasun handiko elaborazioari dagokio, eta kalitatea IT18raarte jaitsi daiteke, hau da, kalitaterik txikienera arte.
a, b, c, d, e, f, ghj, k, m, np, r, s, t, u, v, x, y, z
MugigarriaLabainkorra ZehaztugabeaFinkoa
Perdoiaren posizioa ARDATZEAN
ZULOAREN H posiziorako doikuntza
A, B, C, D, E, F, GHJ, K, M, NP, R, S, T, U, V, X, Y, Z
MugigarriaLabainkorra ZehaztugabeaFinkoa
Perdoiaren posizioa ZULOAN ARDATZAREN h posiziorako doikuntza
IT01-IT5IT6-IT11
IT11-IT16
Kalitateak Aplikazioak
163
7 . P e r d o i a k
IT perdoi graduen zenbakizko balio normalizatuak 3150 mm-ko edogutxiagoko neurri izendatuetarako.
500 mm baino neurri handiagoetan IT1etik IT5 (biak barne) tarteko perdoienbalioak esperimentalki ematen dira.
Neurri izendatua (mm)
> <= IT3 IT4 IT5 IT6 IT7 IT8 IT9 IT10 IT11 IT12
Normalizatutako perdoien graduakPerdoiak µµ tan
100120150180210250300350400460520570630700800900
10501250150017502100
607590
110130160190220250290320360400440500560660780920
11001350
4048587084
100120140160185210230250280320360420500600700800
2530364352627487
100115130140155175200230260310370440540
14182227333946546372818997
110125140165195230280330
10121518212530354046525763708090
105125150175210
689
11131619222529323640445056667892110135
45689
11131518202325273236404755657896
3445678
1012141618202225283339465568
22,52,5344568
101213151618212429354150
36
1018305080
120180250315400500630800
100012501600200025003150
--36
1018305080
120180250315400500630800
10001250160020002500
164
7 . P e r d o i a k
UNE-EN 20286/1-1996IT perdoi graduen zenbakizko balio normalizatuak 3150 mm-ko edo
gutxiagoko neurri izendatuetarako.
500 mm baino neurri handiagoetan IT1etik IT5 (biak barne) tarteko perdoienbalioak esperimentalki ematen dira.
Neurri izendatua (mm)
> <= IT01 IT0 IT1 IT2 IT13 IT14 IT15 IT16 IT17 IT18
Normalizatutako perdoien graduakPerdoiak µµ tan Perdoiak mm. tan
1,41,82,22,73,33,94,65,46,37,28,18,99,711
12,514
16,519,5232833
11,21,51,82,12,53
3,54
4,65,25,76,3789
10,512,515
17,521
0,60,750,91,11,31,61,92,22,52,93,23,64
4,45
5,66,67,89,211
13,5
0,40,480,580,7
0,841
1,21,41,6
1,852,12,32,52,83,23,64,2567
8,6
0,250,3
0,360,430,520,620,740,87
11,151,31,4
1,551,75
22,32,63,13,74,45,4
0,140,180,220,270,330,390,460,540,630,720,810,890,971,11,251,41,651,952,32,83,3
1,21,51,52
2,52,5345789
101113151821253036
0,811
1,21,51,52
2,53,54,56789
10111315182226
0,50,60,60,811
1,21,523456----------------
0,30,40,40,50,60,60,81
1,22
2,534----------------
36
1018305080
120180250315400500630800
100012501600200025003150
--36
1018305080120180250315400500630800
10001250160020002500
165
7 . P e r d o i a k
"Zer
o" le
rroa
H p
osiz
ioa
"Zer
o" le
rroa
h p
osiz
ioa
Siste
ma:
"Zu
lo"
baka
rra
Jokoa
Zeha
ztug
abea
Zeha
ztug
abea
Estu
tzea
Joko
aZe
hazt
ugab
eaZe
hazt
ugab
eaEs
tutz
ea
Siste
ma:
"A
rdat
z"ba
karr
a
Doik
untz
a s
iste
mak
eta
mota
k
166
Elementubakunak
Elementubakun edoerlazionatuak
ErlazionatutakoElementuak
Forma
Norabidea
Kokapena
Oszilazioa
Zuzentasuna
Lautasuna
Biribiltasuna
Zilindrikotasuna
Lerro-forma
Gainazal forma
Paralelotasuna
Perpendikularitatea
Inklinazioa
Posizioa
Zentrokidetasuna/ardazkidetasuna
Simetria
Zirkularra
Osoa
Elementuak eta perdoi mota
7 . P e r d o i a k
Perdoien ezaugarriei dagozkien ikurrak. DIN 7184
7.1 Perdoi geometrikoak
Ezaugarriak Ikurra
167
7 . P e r d o i a k
7.1
.1 Z
uze
nta
sun p
erdoia
Perd
oi g
unea
pla
noba
tean
pro
iekt
atze
an,
gune
hor
i t ta
rte b
atez
bere
izita
ko b
i ler
ro z
uzen
para
lelo
z m
ugat
uta
gera
tzen
da.
Perd
oia
elka
rren
arte
anpe
rpen
diku
larr
ak d
iren
bino
rabi
deta
n ze
hazt
uta
bald
in b
adat
or, p
erdo
igu
nea
t1 x
t2 s
ekzi
oko
para
lele
pipe
do b
atiz
ango
da.
Perd
oi g
unea
tdi
amet
roko
zili
ndro
bat
da, b
etie
re p
erdo
iare
nba
lioar
en a
urre
an ∅
zein
ua a
gertz
en b
ada.
Perd
oitu
riko
gain
azal
eko
edoz
ein
lerr
o, 0
,1be
reiz
ita d
aude
n bi
lerr
opa
rale
lore
n ar
tean
ego
nbe
hark
o da
.
Perd
oitu
riko
gain
azal
zilin
drik
oko
200
luze
rako
edoz
ein
zati,
0,1
bere
izita
dau
den
bi le
rro
para
lelo
ren
arte
an e
gon
beha
rko
da.
Perd
oitu
riko
zilin
droa
ren
arda
tzak
∅ 0,
1 m
m-k
ozi
lindr
oare
n ba
rnea
neg
on b
ehar
ko d
u.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
∅∅0,
1
0,1/
200
0,1
168
25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120
Balio orientagarriak
588
101216
7 . P e r d o i a k
Gainazalaren luzera L (mm)
BereziaArruntaLapeaketa
(µ)Artezketa
(µ)Fresaketa edo
arrabotaketa (µ)
50 arte> 50 - 80> 80 - 120> 120 - 200> 200 - 250> 250 - 400
50608090
100200
101212162025
BereziaArruntaNeurria (mm)Artezketa
(µµ)Torneaketa
(µµ)øL
=> 3 - 25=> 6 - 25=> 12 - 25=> 20 - 80
30405065
15202532
t
∅ t
t
∅
L
L
t
169
7 . P e r d o i a k
Perd
oiar
en g
unea
tdi
stant
zia
bate
z be
reiz
itako
bi p
lano
par
alel
okm
ugat
zen
dute
.
Gai
naza
la 0
,08
bere
izita
ko b
ipl
ano
para
lelor
en a
rtean
dago
en ta
rtea
bain
o tx
ikiag
oaiz
an b
ehar
ko d
a.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.1
.2 L
auta
sun p
erdoia
170
10101212162025
Gainazala cm2Berezia
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
ArruntaLapeaketa
(µµ)Artezketa
(µµ)Fresaketa edo
arrabotaketa (µµ)
6,3 arte> 6,3 - 25> 25 - 63> 63 - 160> 160 - 400> 400 - 1000> 1000 - 2000
5050608090
100200
5588
101216
t
t
t
t
Zabalera edo luzera Zabalera edo luzera
171
7 . P e r d o i a k
7.1
.3 B
irib
iltasu
n p
erdoia
7.1
.4 Z
ilindri
kota
sun p
erdoia
Perd
oiar
en g
unea
err
adio
enar
teko
t di
fere
ntzi
a du
ten
bizi
lindr
o ar
dazk
ider
enar
tean
ego
n be
hark
o da
.
Perd
oitu
riko
ertz
a 0,
03er
radi
o-di
fere
ntzi
a du
ten
bizi
rkun
fere
ntzi
a ar
dazk
idee
nar
tean
kok
atur
ik e
gon
beha
rko
da.
Ard
atza
reki
kope
rpen
diku
larr
a de
n eb
aket
a-pl
ano
bako
itzea
n pe
rdoi
turik
oin
guru
-lerr
oak
0,1
mm
-ko
erra
dio-
dife
rent
zia
dute
n bi
zirk
ulu
zent
roki
deen
arte
anko
katu
rik e
gon
beha
rko
du.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Perd
oitu
riko
gain
azal
a t
erra
dio-
dife
rent
zia
dute
n bi
zili
ndro
arda
zkid
een
arte
anko
katu
rik e
gon
beha
rko
da.
Perd
oitu
riko
gain
azal
a 0,
1er
radi
o-di
fere
ntzi
a du
ten
bizi
lindr
o ar
dazk
idee
n ar
tean
koka
turik
ego
n be
hark
o da
.
172
7 . P e r d o i a k
BereziaArruntaArtezketa
(µµ)Torneaketa
(µµ)
Kontuan hartutakodiametroa
mm
2550
100250500
510162025
3581012
Balio orientagarriak
t
t
173
7 . P e r d o i a k
7.1.
5 Le
rro
form
a pe
rdoi
a
7.1.
6 G
aina
zal f
orm
a pe
rdoi
a
Perd
oitu
riko
lerr
oare
n pu
ntu
guzt
iek
egon
beh
ar d
uten
plan
oko
bi le
rroe
n ar
teko
tdi
stant
ziar
i ler
ro-fo
rmar
enpe
rdoi
der
itzo.
Bi l
erro
hau
ekt d
iam
etro
ko z
irkul
uan
lerr
oin
gura
tzai
leak
dira
, eta
zent
roak
geo
met
ria b
erdi
neko
lerr
oan
daud
e.
Proi
ekzi
o pl
anoa
reki
kopa
rale
lo d
agoe
n se
kzio
bako
itzea
n, p
rofil
kon
trola
tua
0,04
ko d
iam
etro
a da
ukat
enbi
ingu
raka
riren
arte
an e
gon
beha
rko
da, h
orie
n ze
ntro
akpr
ofil
geom
etrik
o pe
rfekt
uba
ten
gain
ean
daud
elar
ik.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Perd
oiar
en g
unea
tdi
amet
roa
dute
n es
fere
n bi
gain
azal
ingu
raka
rikm
ugat
uta
dago
, ber
enze
ntro
ak fo
rma
geom
etrik
ope
rfekt
ua d
auka
n ga
inaz
alba
ten
gain
ean
daud
elar
ik.
Gai
naza
l kon
trola
tua
0,02
kodi
amet
roko
esfe
ra d
uten
bi
gain
azal
ingu
raka
rien
arte
aneg
on b
ehar
ko d
a, h
orie
nze
ntro
ak g
aina
zal
geom
etrik
oki p
erfe
ktu
bate
nga
inea
n d
aude
larik
.
0,04
0,02
Esfe
ra ∅
t
174
7 . P e r d o i a k
7.2 Paralelotasun perdoia7.2
.1 L
erro
zuze
n b
ate
n p
erdoia
bes
te e
rref
eren
tzia
zko ler
ro z
uze
n b
ate
kik
o
Perd
oia
nora
bide
bak
ar b
atea
n ad
iera
zten
dene
an, p
erdo
iturik
o pu
ntu
guzt
iek
aurk
itu b
ehar
dute
n er
refe
rent
zia-
lerr
oare
kiko
par
alel
o di
ren
bipl
ano
para
lelo
en a
rteko
t di
stant
ziar
i par
alel
otas
un-
perd
oia
derit
zo.
Ard
atz
kont
rola
tua
berti
kale
an 0
,1 b
erei
zita
daud
en b
i zuz
enen
arte
aneg
ongo
da,
eta
hor
iek
Aer
refe
rent
ziaz
koar
datz
arek
iko
para
lelo
dira
.
Ard
atz
kont
rola
tua
horiz
onta
lean
0,1
bere
izita
dau
den
bizu
zene
n ar
tean
ego
ngo
da, e
ta h
orie
k A
erre
fere
ntzi
azko
arda
tzar
ekik
o pa
rale
lodi
ra.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
t
0,1
A
0,1
A
A
A
0,1
A
175
<= 25
> 25 - 50
> 50 - 80
> 80 - 120
<= 3> 3 - 6
> 6 - 25<= 3
> 3 - 6> 6 - 25<= 10
> 10 - 25=> 12 - 40
1008080180160160180160260
----25----50605080
101010151515202025
----8--1212--1520
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
Berezia(µµ)
Arrunta(µµ)
Neurria mm
t A
t
d
d
A L
L d Zulaketabarautsez
Mandrinaketa Mandrinaketapunteagailuz
Artezketa
176
7 . P e r d o i a k
7.2
.2 L
erro
zuz
en b
ate
n para
lelo
tasu
n per
doi
a b
este
err
efer
entz
iazk
o le
rro
zuze
n bate
kik
o
Perd
oiar
en g
unea
t1 x
t2se
kzio
dun
para
lele
pipe
doba
tez
mug
atut
a da
go,
erre
fere
ntzi
azko
lerro
arek
iko
para
lelo
,pe
rdoi
a el
karr
ekik
ope
rpen
diku
larr
ak d
iren
bipl
anot
an z
ehaz
ten
bada
.
Perd
oiar
en g
unea
tdi
amet
roa
duen
zilin
dro
bate
z m
ugat
uta
dago
,ar
datz
a er
refe
rent
ziaz
kozu
zena
reki
ko p
aral
elo
dago
ela,
per
doia
ren
balio
aren
aur
retik
øze
inua
age
rtzen
den
ean.
Ard
atz
kont
rola
tua
para
lelep
iped
o ba
ten
barru
an e
gong
o da
, eta
horre
n oi
narri
a 0,
2(h
oriz
onta
la) x
0,1
(ber
tikal
a) iz
ango
da,
eta
altu
era
A e
rrefe
rent
ziaz
koar
datz
arek
iko p
aral
elo.
Ard
atz
kont
rola
tua
0.03
kodi
amet
roa
dauk
an z
ilindr
oba
ten
barru
an e
gon
beha
rko
da, e
ta a
rdat
zaer
refe
rent
ziaz
ko A
arda
tzar
rekik
o(e
rrefe
rent
ziaz
ko z
uzen
a)pa
ralel
o iz
ango
da.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
177
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
Berezia(µµ)
Mandrinaketa txantiloiz
Arrunta(µµ)
Zulaketa barautsez
Neurria (mm)
L d
<= 25
> 25 - 50
> 50 - 100
> 100- 200
<= 25<= 12
> 12 - 25<= 12
> 12 - 25<= 3
> 3 - 25
5080
11060
180200200
122424506390
100
t Ad
dA
L
t
178
7 . P e r d o i a k
Perd
oiar
en g
unea
tdi
stant
zia
bate
zbe
reiz
ita d
aude
n et
ael
karr
ekik
o et
aer
refe
rent
ziaz
kopl
anoe
kiko
par
alel
odi
ren
bi p
lano
kde
finitz
en d
ute.
Perd
oiar
en g
unea
tdi
stant
zia
bate
zbe
reiz
ita d
aude
n et
ael
karr
ekik
o et
aer
refe
rent
ziaz
kozu
zena
reki
ko p
aral
elo
dire
n bi
pla
nok
defin
itzen
dut
e.
Zulo
aren
ard
atza
0,0
1be
reiz
dau
den
eta
Ber
refe
rent
ziaz
kopl
anoa
reki
ko p
aral
elo
dire
n bi
pla
nore
n ar
tean
egon
go d
a.
Plan
o ko
ntro
latu
a 0,
1be
reiz
dau
den
eta
zulo
aren
Cer
refe
rent
ziaz
koar
datz
arek
iko
para
lelo
dire
n bi
pla
nore
n ar
tean
egon
go d
a.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.2
.3 L
erro
zuze
n b
ate
n p
ara
lelo
tasu
n p
erdoia
err
efer
entz
iazk
opla
no b
ate
kik
o
7.2
.4 P
lano b
ate
n p
ara
lelo
tasu
n p
erdoia
err
efer
entz
iazk
o z
uze
n b
ate
kik
o
179
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriakPlano bereko bi gainazalen arteko paralelotasuna
Ardatz berean kokatutako bi mataderaren arteko paralelotasuna.
NeurriaL (mm)
BereziaArruntaLapeaketa
(µµ)Artezketa
(µµ)Fresaketa edo
arrabotaketa (µµ)
25 arte>25 - 50>50 - 80
>80 - 120>120 - 250> 250 - 500
506080
100140250
202530355075
101520253045
25 arte >25 - 50 >50 - 80 >80 - 120 >120 - 250 >250 - 450
25 40 50 100 130 180
Neurria(mm) L
Perdoiarrunta
(fresaketa)(µ)
A
L
t A
A
t A
t
t
L
180
7.2
.5 P
lano b
ate
n p
ara
lelo
tasu
n p
erdoia
err
efer
entz
iazk
o b
este
pla
no b
ate
kik
o
7 . P e r d o i a k
Perd
oiar
en g
unea
tdi
stant
zia
bate
z be
reiz
itada
uden
eta
elka
rrek
iko
eta
erre
fere
ntzi
azko
plan
oare
kiko
par
alel
odi
ren
bi p
lano
k de
finitz
endu
te.
Plano
kon
trola
tua
0,01
ber
eiz
daud
en e
ta D
erre
fere
ntzi
azko
pla
noar
ekiko
para
lelo
dire
n bi
pla
nore
nar
tean
ego
ngo
da.
Plano
kon
trola
tuko
pun
tugu
ztia
k, 1
00 lu
zera
koed
ozei
n za
titan,
elka
rrekik
oet
a A
erre
fere
ntzi
azko
plan
oare
kiko
para
lelo
dire
nbi
pla
nore
n ar
tean
ego
ngo
dira
, 0,0
1 be
reiz
ita.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
181
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriakBi gainazal lauren arteko paralelotasuna
Gainazalaren luzera L (mm)
BereziaArruntaLapeaketa
(µµ)Artezketa
(µµ)Fresaketa edo
arrabotaketa (µµ)
25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120
> 120 - 250> 250 - 500
255060
100130180
121220254080
5510123080
t A
A
t
L
182
7.3
.1 P
erpen
dik
ulari
tate
per
doi
a,
erre
fere
ntzi
a-p
lano
edo
zuze
n bate
kik
ole
rro
edo
pla
no b
ate
kik
o
7 . P e r d o i a k
Perd
oitu
riko
gain
azal
aren
pun
tugu
ztie
k eg
on b
ehar
dute
n er
refe
rent
zia-
gain
azal
arek
iko
perp
endi
kula
r et
ael
karr
ekik
o pa
rale
lodi
ren
plan
oen
arte
ko t
dista
ntzi
a da
.
Perd
oi g
unea
, beh
inpl
ano
bate
an p
roie
ktat
uet
a ge
ro, t
dis
tant
zia
bate
z be
reiz
ita d
aude
nbi
zuz
en p
aral
eloz
mug
atut
a da
go, z
uzen
horie
k er
refe
rent
ziaz
kopl
anoa
ripe
rpen
diku
larr
akdi
rela
rik, p
erdo
iano
rabi
de b
akar
bat
ean
zeha
zten
den
ean.
Perd
oitu
riko
gain
azal
ak e
rref
eren
tzia
-ga
inaz
alar
ekik
o pe
rpen
diku
lar
eta
para
lelo
(0,1
mm
-ko
dista
ntzi
a) d
iren
plan
oak
egon
beha
r du
.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa7.3 Perpendikularitate perdoia
t
183
<= 25
> 25 - 50
> 50 - 80
> 80 - 120
Neurria (mm)
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriakBi zuloren arteko perpendikularitatea
NeurriaL edo L1 (mm)
BereziaArruntaMandrinaketa txantiloiz
(µµ)Mandrinaketa
(µµ)Zulaketa barautsez
(µµ)
25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120
> 120 - 200> 200 - 250
100120160160260360
252540405080
121220202550
BereziaArruntaMandrinaketa txantiloiz (µµ)
Mandrinaketa(µµ)
Zulaketa barautsez (µµ)L d
<=3> 3 - 6
> 6 - 24<=3
> 3 - 6> 6 - 20
> 20 - 24<= 6
> 6 - 2412 - 60
608080160160160160150160260
----20----2025252550
10101010101012121225
∅ t A
A
AL1
t/2
L
d
A∅ t dd
t/2
L
184
7.3.
3 Pl
ano
bate
n pe
rpen
diku
larita
te p
erdo
ia e
rref
eren
tzia
zko
lerr
o zu
zen
bate
kiko
7 . P e r d o i a k
Perd
oia
elka
rrek
iko
perp
endi
kula
rdi
ren
bi n
orab
idet
an a
dier
azita
dato
rren
ean,
per
doitu
riko
lerr
oare
npu
ntu
guzt
iek
egon
beh
ar d
uten
erre
fere
ntzi
a-ga
inaz
alar
ekik
ope
rpen
diku
lar
den
para
lepi
pedo
aren
t 1x
t 2eb
akid
urar
ide
ritzo
per
pend
ikul
arita
tea.
∅ik
urra
per
doia
ren
aurr
ean
jartz
ende
nean
, per
doitu
riko
lerr
oare
n pu
ntu
guzt
iek
egon
beh
ar d
uten
erre
fere
ntzi
a-ga
inaz
alar
ekik
o zi
lindr
ope
rpen
diku
larr
aren
t di
amet
roar
ide
ritzo
per
pend
ikul
arita
tea.
Perd
oiar
en g
unea
t di
stant
zia
bate
zbe
reiz
ita d
aude
n et
a el
karr
ekik
opa
rale
lo e
ta e
rref
eren
tzia
zko
zuze
nare
kiko
per
pend
ikul
ar d
iren
bipl
anok
def
initz
en d
ute.
Perd
oiar
en g
unea
t di
stant
zia
bate
zbe
reiz
ita d
aude
n et
a el
karr
ekik
opa
rale
lo e
ta e
rref
eren
tzia
zko
plan
oare
kiko
per
pend
ikul
arra
k di
ren
bi p
lano
k de
finitz
en d
ute.
Zilin
droa
ren
arda
tza
perd
oi g
une
para
lele
pipe
diko
bat
en b
arru
aneg
on b
ehar
da,
0,1
x 0
,2oi
narr
iare
kin
eta
erre
fere
ntzi
azko
plan
oare
kiko
per
pend
ikul
arra
den
altu
erar
ekin
.
Zilin
dro
kont
rola
tuar
en a
rdat
za,
goik
oa, 0
,01e
ko d
iam
etro
a da
ukan
eta
A e
rref
eren
tzia
zko
plan
oare
kiko
arda
tz p
erpe
ndik
ular
ra d
auka
nal
de z
ilind
riko
bate
n ba
rrua
neg
ongo
da.
Plan
o ko
ntro
latu
a 0,
08 b
erei
zda
uden
eta
A a
rdat
zare
kiko
(err
efer
entz
iazk
o zu
zena
)pe
rpen
diku
larr
ak d
iren
bi p
lano
para
lelo
ren
arte
an e
gong
o da
.
Plan
o ko
ntro
latu
a 0,
08 b
erei
zda
uden
eta
A e
rref
eren
tzia
zko
plan
o ho
rizon
tala
reki
kope
rpen
diku
larr
ak d
iren
bi p
lano
para
lelo
ren
arte
an e
gong
o da
.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.3.
2 Le
rro
zuze
n ba
ten
perp
endi
kula
rita
te p
erdo
ia p
lano
bat
ekik
o
7.3.
4 Pl
ano
bate
n pe
rpen
diku
larita
te p
erdo
ia e
rref
eren
tzia
zko
plan
o ba
teki
ko
185
15152025404060
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriakPlano eta gainazal baten arteko perpendikularitatea
NeurriaL (mm)
BereziaArruntaLapeaketa
(µµ)Artezketa
(µµ)Fresaketa edo
arrabotaketa (µµ)
25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 125
> 125 - 200> 200 - 250> 250 - 400
50100120200240260360
551012122550
t A
A
L
t
186
Perd
oitu
riko
lerr
oare
n pu
ntu
guzt
iek
egon
beh
ar d
uten
er
refe
rent
zia-
lerr
oare
kiko
au
rrei
kusi
tako
ang
elu
idea
lare
kiko
par
alel
o et
a in
klin
atu
dire
n bi
pla
noen
ar
teko
t di
stant
ziar
i in
klin
azio
a de
ritzo
.
Perd
oitu
riko
gain
azal
aren
pu
ntu
guzt
iek
egon
beh
ar
dute
n er
refe
rent
zia
lerr
oare
kiko
au
rrei
kusi
tako
ang
elu
idea
lare
kiko
par
alel
o et
a in
klin
atu
dire
n bi
pla
noen
ar
teko
t di
stant
ziar
i ink
linaz
ioa
derit
zo.
7.4.
1 In
klin
azio
-per
doia
pla
no e
do z
uzen
bat
ekik
o le
rro
edo
gain
azal
bat
i apl
ikat
uta
7 . P e r d o i a k
Zulo
aren
ard
atza
0,0
8be
reiz
dau
den
bi p
lano
para
lelo
ren
arte
aneg
ongo
da,
eta
pla
noho
riek
A-B
ard
atz
horiz
onta
lare
kiko
(err
efer
entz
iazk
ozu
zena
) 60º
inkl
inat
uta
egon
go d
ira.
Zulo
aren
ard
atza
0,0
8be
reiz
dau
den
bi p
lano
para
lelo
ren
arte
aneg
ongo
da,
eta
pla
noho
riek
A p
lano
arek
iko
(err
efer
entz
iazk
o pl
anoa
)60
º in
klin
atut
a eg
ongo
dira
.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.4 Inklinazio perdoia
187
7 . P e r d o i a k
Perd
oi g
unea
t di
amet
roa
dauk
an z
irkul
u ba
tez
mug
atut
a da
go, e
ta h
orre
nze
ntro
a pu
ntu
kont
rola
tuar
enpo
sizi
oan
koka
tuta
dag
o.
Perd
oi g
unea
t di
stant
zia
bate
z be
reiz
itako
eta
zuz
enko
ntro
latu
arek
iko
sim
etrik
oki
koka
tuta
ko b
i zuz
enpa
rale
loz
mug
atut
a da
go,
perd
oia
nora
bide
bak
arba
tean
zeh
azte
n de
nean
.
Perd
oiar
en g
unea
t1 x
t2se
kzio
dun
para
lele
pipe
doba
tez
mug
atut
a da
go,
horr
en a
rdat
za z
uzen
kont
rola
tuar
en p
osiz
ioan
dago
elar
ik, p
erdo
iael
karr
ekik
o pe
rpen
diku
larr
akdi
ren
bi n
orab
idet
anze
hazt
en b
ada.
7.5
.1 P
untu
bate
n pos
izio
per
doi
a
ø t
Ebak
eta
punt
u be
neta
koa
0,3
diam
etro
ko z
irkul
uba
ten
barr
uan
egon
go d
a,ho
rren
zen
troak
eba
keta
punt
u ko
ntro
latu
aren
posi
zioa
reki
n ba
t egi
ten
duel
arik
.
Hiru
zuz
enet
ako
bako
itza
0,5
bere
izita
ko e
ta z
uzen
kont
rola
tuar
enpo
sizi
oare
kiko
sim
etrik
oki
koka
tuta
ko b
i zuz
enpa
rale
lore
n ar
tean
ego
ngo
da, A
pla
noar
ekik
o.
Zortz
i zul
oeta
koba
koitz
aren
ard
atza
gun
epa
rale
lepi
pedi
ko b
aten
barr
uan
egon
go d
a, e
tagu
ne h
orre
n oi
narr
ia 0
,05
(hor
izon
tala
) x 0
,2(b
ertik
ala)
izan
go d
a et
abe
re a
rdat
za z
ulo
kont
rola
tuen
ard
atze
npo
sizi
oare
kin
bat e
torr
iko
da.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.5
.2 L
erro
zuz
en b
ate
n pos
izio
per
doi
a
7.5 Posizio perdoia
188
7 . P e r d o i a k
Perd
oiar
en g
unea
tdi
amet
roa
duen
zili
ndro
bate
z m
ugat
uta
dago
,ar
datz
a zu
zen
kont
rola
tuar
en p
osiz
ioan
dago
ena,
per
doia
ren
balio
aren
aur
retik
øze
inua
age
rtzen
den
ean.
Perd
oi g
unea
bi p
lano
para
lelo
z m
ugat
uta
dago
,ho
rien
arte
ko d
ista
ntzi
a t
dela
rik e
ta p
lano
kont
rola
tuar
enpo
sizi
oare
kiko
sim
etrik
oki
koka
tuta
dau
dela
rik.
7.5
.3 L
erro
zuz
en b
ate
n pos
izio
per
doi
a
Zulo
aren
ard
atza
0,0
8di
amet
roko
ald
e zi
lindr
iko
bate
n ba
rrua
n eg
on b
ehar
koda
, hor
ren
arda
tza
zuze
nko
ntro
latu
aren
pos
izio
anda
goel
arik
, A e
ta B
Bpl
anoe
kiko
(err
efer
entz
iazk
opl
anoa
k).
Zortz
i zul
oeta
ko b
akoi
tzar
enar
datz
a 0,
1 di
amet
roko
gune
zilin
drik
o ba
ten
barru
an e
gon
beha
rko
da,
eta
horr
en a
rdat
za z
ulo
kont
rola
tuen
ard
atze
npo
sizio
arek
in b
at e
torr
iko
da.
Plan
o in
klina
tua
bi p
lano
para
lelo
ren
arte
an e
gong
oda
, eta
hor
iek
0,05
ber
eizt
aeg
ongo
dira
eta
pla
noko
ntro
latu
arek
iko
simet
rikok
iko
katu
ta, A
pla
noar
ekik
o(e
rrefe
rent
ziaz
ko p
lano
a)
eta
B er
refe
rent
ziaz
kozi
lindr
oare
kiko
(erre
fere
ntzi
azko
zuz
ena)
.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.5
.4 P
lano
bate
n ed
o si
met
ri p
lano
bate
n pos
izio
per
doi
a
189
7.6
.2 A
rdatz
bate
n a
rdazk
idet
asu
n p
erdoia
7.6
.1 P
untu
bate
n ze
ntro
kid
etasu
n per
doi
a
7 . P e r d o i a k
Perd
oi g
unea
t di
amet
roko
zirk
ulu
bate
z m
ugat
uta
dago
,ho
rren
zen
troa
erre
fere
ntzi
azko
pun
tuar
ekin
bat d
ator
rela
rik.
Perd
oiar
en g
unea
t di
amet
roa
duen
zili
ndro
bat
ez m
ugat
uta
dago
, per
doia
ren
balio
aren
aurr
etik
ø z
einu
a ag
ertz
ende
nean
.
Zirk
ulua
ren
zent
roa,
perd
oi la
ukiz
uzen
ari
lotu
a, 0
,01
diam
etro
kozi
rkul
u ba
ten
barr
uan
egon
beh
arko
da,
eta
hori
A e
rref
eren
tzia
zko
zirk
ulua
reki
koze
ntro
kide
a iz
ango
da.
Zilin
droa
ren
arda
tza,
perd
oi la
ukiz
uzen
ari
lotu
ta, 0
,08
diam
etro
koal
de z
ilind
riko
bate
nba
rrua
n eg
ongo
da,
A-B
erre
fere
ntzi
azko
arda
tzar
ekin
ard
azki
dea
dena
.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa7.6 Zentrokidetasun eta ardazkidetasun perdoia
190
<= 25
> 25 - 50
> 50 - 80
> 80 - 120
7 . P e r d o i a k
Neurria (mm)
Balio orientagarriakKanpo diametroen arteko zentrokidetasuna
BereziaArruntaArtezketa
(µµ)Tornu automatikoa
(µµ)Torneaketa
(µµ)L d
3 - 18>18 - 30
6 - 18> 18 - 3018 - 3018 arte
> 18 - 30> 30 - 80
2525404060808080
505080----------
1212202025254040
∅ t A
A
L
d
t/2
191
3 arte> 3 - 6
> 6 - 10> 10 - 30
3 arte> 3 - 6
> 6 - 10> 10 - 18> 18 - 3010 arte
> 10 -3030 arte
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriakArdatz longitudinal bera duten bi zuloren arteko zentrokidetasuna
<= 25
> 25 - 50
> 50 -80
> 80 -125
Neurria (mm) Berezia (µµ)Arrunta (µµ)
Artezketa LapeaketaMandrina-keta txantiloiz
Zulaketabarautsez OtxabuketaL d
160120100100200180180160160220200300
6350404080806060609090
100
252525125050404025808090
----88----121212252550
----55----888
181840
∅ t A
AL
d
t
192
3 -6> 6 -12> 2 -253 -12
> 12 -5012 - 5
> 25 -8025 -124
7 . P e r d o i a k
< =25
> 25 -80
> 80 -120
> 120 -250
Neurria (mm)
Balio orientagarriakBi barne zuloren eta zulo baten eta kanpo diametroaren arteko zentrokidetasuna
Berezia (µµ)Arrunta (µµ)
Artezketa MandrinaketaZulaketa tornuan
L d Barra tenkatua
Barra torneatua
160160160200200250250400
4050608090
130160200
----25--40505080
--8--12404050
∅ t A
∅ t A
A
A
L
L
dd
t/2
Lt/
2
193
7 . P e r d o i a k
Perd
oi g
unea
bi p
lano
para
lelo
z m
ugat
uta
dago
,ho
rien
arte
ko d
istan
tzia
tde
larik
eta
err
efer
entz
iazk
osim
etri
plan
oare
kiko
(edo
arda
tzar
ekik
o) si
met
rikok
iko
katu
ta d
aude
larik
.
Perd
oi g
unea
, beh
in p
lano
bate
an p
roie
ktat
u et
a ge
ro, t
dista
ntzi
a ba
tez
bere
izita
daud
en b
i zuz
en p
aral
eloz
mug
atut
a da
go, z
uzen
hor
iek
erre
fere
ntzi
azko
ard
atza
reki
ko(e
do si
met
ri pl
anoa
reki
ko)
simet
rikok
i kok
atut
ada
udel
arik
, per
doia
nor
abid
eba
kar b
atea
n ze
hazt
ende
nean
.
Perd
oiar
en g
unea
t1 x
t2se
kzio
dun
para
lele
pipe
doba
tez
mug
atut
a da
go, h
orre
nar
datz
a er
refe
rent
ziaz
koar
datz
arek
in b
at d
ator
rela
rik,
perd
oia
elka
rrek
iko
perp
endi
kula
rrak
dire
n bi
nora
bide
tan
zeha
zten
bad
a.
7.7
.1 S
imet
ri p
lano
bate
n si
met
ri p
erdoi
a
Arte
kako
sim
etri
plan
oa 0
,08
bere
izita
ko b
i pla
nore
n ar
tean
egon
go d
a, e
ta p
lano
hor
iek
A e
rref
eren
tzia
k ze
hazt
endu
en si
met
ri pl
anoa
reki
kosim
etrik
oki k
okat
uta
egon
beha
rko
dira
.
Zulo
aren
ard
atza
0,0
8be
reiz
itako
bi p
lano
para
lelo
ren
arte
an e
gon
beha
rko
da, p
lano
hor
iek
Aet
a B
erre
fere
ntzi
azko
arte
ken
simet
ri pl
ano
bene
tako
arek
iko
simet
rikok
i kok
atut
ada
udel
arik
.
Zulo
aren
ard
atza
gun
epa
ralel
epip
edik
o ba
ten
barru
an e
gong
o da
, eta
horre
n oi
narri
a 0,
1(h
oriz
onta
la) x
0,0
5 (b
ertik
ala)
izan
go d
a et
a ar
datz
a A
-B e
taC-
D sim
etri
plan
o be
neta
koen
ebak
etak
osa
tzen
due
nar
datz
arek
in b
at e
torri
ko d
a.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.7
.2 L
erro
zuz
en b
ate
n ed
o ard
atz
bate
n si
met
ri p
erdoi
a
7.7 Simetri perdoia
194
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriakHozka baten ardatz batekiko simetria
Berezia (µ)Arrunta (µ)
ArtezketaFresaketa
Zabalera(mm)
b
12 arte> 12 - 50
> 50 - 125
80130160
255080
195
7 . P e r d o i a k
Perd
oi g
unea
,ar
datz
arek
iko
perp
endi
kula
rra
den
edoz
ein
neur
ri pl
anor
enba
rruan
, bi z
irkul
uze
ntro
kide
z m
ugat
uta
dago
, eta
hor
ien
erra
dioe
n ar
teko
dife
rent
zia
t da
eta
zent
roa
erre
fere
ntzi
azko
arda
tzar
ekin
bat
dat
or.
Osz
ilazi
o pe
rdoi
a or
o ha
rar
datz
bat
en in
guru
kobi
rake
ta o
soei
apl
ikat
zen
zaie
eta
, ond
orio
z,bi
rake
ta o
satu
gabe
eibu
ruzk
oa d
enea
n, b
erez
iki
adie
razi
beh
arko
da.
Osz
ilazi
o er
radi
alek
ope
rdoi
a, A
-Ber
refe
rent
ziaz
ko a
rdat
zare
nin
guru
an b
uelta
oso
bat
ean
zeha
r, ed
ozei
n ne
urri
plan
otan
, ez
da 0
,1 b
aino
hand
iago
a iz
an b
ehar
ko.
Osz
ilazi
o er
radi
alek
ope
rdoi
a ez
da
0,2
bain
oha
ndia
goa
izan
beh
ar,
edoz
ein
neur
ri pl
anot
an, A
zulo
aren
(erre
fere
ntzi
azko
arda
tza)
ard
atza
ren
ingu
ruan
bue
lta o
so b
atea
nze
har k
ontro
latu
riko
piez
aba
t neu
rtzen
den
ean.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.8
.1 O
szila
zio
zirk
ular-
erra
dia
leko
per
doi
a
7.8 Oszilazio zirkularreko perdoia
Perd
oi g
aina
zala
t
Neu
rket
ako
plan
oa
196
7 . P e r d o i a k
Perd
oi g
unea
, edo
zein
pos
izio
erra
dial
etan
, t d
istan
tzia
bat
ezbe
reiz
itako
bi z
irkul
ukm
ugat
zen
dute
, eta
hor
iek
neur
keta
zilin
dro
bate
nba
rrua
n m
ante
ntze
n di
ra,
zilin
droa
ren
arda
tza
erre
fere
ntzi
azko
ard
atza
reki
nba
t dat
orre
larik
.
Perd
oi g
unea
t di
stant
zia
bate
zbe
reiz
itako
bi z
irkul
ukm
ugat
zen
dute
, eta
hor
iek
neur
keta
kon
o ba
ten
barr
uan
man
tent
zen
dira
, kon
oare
nar
datz
a er
refe
rent
ziaz
koar
datz
arek
in b
at d
ator
rela
rik.
Beste
rik z
ehaz
tu e
zean
,ne
urke
ta n
orab
idea
gain
azal
arek
iko
norm
ala
dela
joko
da.
7.8
.2 O
szila
zio
zirk
ular-
axia
leko
per
doi
a
Osz
ilazi
o ax
iale
ko p
erdo
ia,
D er
refe
rent
ziaz
ko a
rdat
zare
nin
guru
an b
uelta
oso
bat
ean
zeha
r, ed
ozei
n ne
urri
plan
otan
, ez
da 0
,1 b
aino
hand
iago
a iz
ango
.
Osz
ilazi
o ax
iale
ko p
erdo
iaze
hazt
utak
o no
rabi
dean
, Cer
refe
rent
ziaz
ko a
rdat
zare
nin
guru
an b
uelta
oso
bat
ean
zeha
r, ed
ozei
n ne
urke
tako
nota
n, e
z da
0,1
bai
noha
ndia
goa
izan
go.
Osz
ilazi
o pe
rdoi
a ga
inaz
alm
akur
rare
n ta
ngen
tear
ekik
ono
rabi
de p
erpe
ndik
ular
rean
,C
erre
fere
ntzi
azko
ard
atza
ren
ingu
ruan
bue
lta o
so b
atea
nze
har,
edoz
ein
neur
keta
kono
tan,
ez
da 0
,1 b
aino
hand
iago
a iz
ango
.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.8
.3 O
szila
zio
zirk
ularr
eko
per
doi
a e
doz
ein
nora
bid
etan
Neu
rket
a zi
lindr
oa
Neu
rket
a ko
noa
t
t
t
197
7 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
Zabalera (mm) Berezia (µµ)Arrunta (µµ)
ArtezketaTornu automatikoa
Torneaketa edofresaketa
6 - 12> 12 - 25> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 200
> 200 - 250
508090
100130250
80130------------
2550606080
130
A
t
d
t A
198
7 . P e r d o i a k
Perd
oi g
unea
t di
stant
zia
bate
zbe
reiz
itako
bi z
irkul
uk m
ugat
zen
dute
,et
a ho
riek
ange
lua
zeha
ztut
a da
ukan
neur
keta
kon
o ba
ten
barr
uan
man
tent
zen
dira
, kon
oare
n ar
datz
aer
refe
rent
ziaz
ko a
rdat
zare
kin
bat
dato
rrel
arik
.
Osz
ilazi
o ax
iale
ko p
erdo
iaze
hazt
utak
o no
rabi
dean
, Cer
refe
rent
ziaz
ko a
rdat
zare
nin
guru
an b
uelta
oso
bat
ean
zeha
r, ed
ozei
n ne
urke
tako
nota
n, e
z da
0,1
bai
noha
ndia
goa
izan
beh
ar.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.8
.4 O
szila
zio
zirk
ularr
eko
per
doi
a n
orabid
e ja
kin
bate
an
199
7 . P e r d o i a k
Perd
oi g
unea
erra
dioe
n ar
tean
tdi
stant
zia
bate
zbe
reiz
itako
bi z
ilind
roar
dazk
idek
mug
atut
ada
go, e
ta h
orie
nar
datz
aker
refe
rent
ziaz
koar
datz
arek
in b
atda
toz.
Perd
oi g
unea
tdi
stant
zia
bate
zbe
reiz
itako
eta
erre
fere
ntzi
azko
arda
tzar
ekik
ope
rpen
diku
larr
ak d
iren
bi p
lano
par
alel
okm
ugat
zen
dute
.
Osz
ilazi
o to
tal-e
rrad
iale
ko p
erdo
ia,
zeha
ztut
ako
gain
azal
eko
edoz
ein
punt
utan
, ez
da 0
,1 b
aino
han
diag
oaiz
ango
, A-B
err
efer
entz
iazk
oar
datz
aren
ingu
ruan
hai
nbat
bira
keta
ren
ondo
ren,
eta
pie
zen
eta
neur
keta
tres
nen
arte
an m
ugim
endu
erra
dial
erla
tiboa
reki
n. M
ugim
endu
erla
tiboa
n, n
eurk
eta
tresn
ak e
do p
ieza
lerr
o ba
tean
aur
rera
gid
atu
beha
rdi
ra, e
ta le
rroa
k te
orik
oki
ingu
ram
endu
aren
form
a be
rber
aiz
ango
du
eta
erre
fere
ntzi
azko
arda
tzar
arek
iko
posiz
io e
goki
aneg
ongo
da.
Osz
ilazi
o to
tal-a
xial
eko
perd
oia,
zeha
ztut
ako
gain
azal
eko
edoz
ein
punt
utan
, ez
da 0
,1 b
aino
han
diag
oaiz
ango
, D e
rref
eren
tzia
zko
arda
tzar
enin
guru
an h
ainb
at b
irake
tare
non
dore
n, e
ta p
ieze
n et
a ne
urke
tatre
snen
arte
an m
ugim
endu
axi
aler
latib
oare
kin.
Mug
imen
du e
rlatib
oan,
neur
keta
tres
nak
edo
piez
a le
rro
bate
an a
urre
ra g
idat
u be
har d
ira, e
tale
rroa
k te
orik
oki i
ngur
amen
duar
enfo
rma
berb
era
izan
go d
u et
aer
refe
rent
ziaz
ko a
rdat
zare
kiko
pos
izio
egok
ian
egon
go d
a.
Perd
oi g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
7.9
.1 O
szila
zio
tota
l-er
radia
leko
per
doi
a
7.9
.2 O
szila
zio t
ota
l-ax
iale
ko p
erdoia
7.9 Oszilazio totaleko perdoia
200
Perdoidun angeluzuzenarilotuta dagoen zilindroaren
ardatza 0,08kodiametrodun gune
zilindriko baten egonbehar da
Gainazala 0,08 tarteaduten bi plano paraleloren
artean egon behar da.
Edozein sekzioortogonaleko
zirkunferentzia 0,1ekotartea duten bi zirkuluzentrokide koplanarenartean egon behar da.
Kontrolatutako gainazalabi zilindro koaxialen
artean egon behar da, etabien arteko erradioenarteko ezberdintasuna0,1ekoa izango da.
Proiekzio planoarekikoparaleloa den sekzio
bakoitzean kontrolatutakoprofila 0,04ko diametrokozirkuluen inguratzaileenartean egon behar da.Kasu honetan zentroakgeometrikoki perfektua
den profil batean daudekokatuta.
Kontrolatutako gainazala0,02 diametroko
esferadun bi gainazaleninguratzaileen artekoa
izan behar da. Zentroakgeometrikoki perfektua
den profil batean daudekokatuta.
Kontrolatutako ardatza0,03ko diametrodun
zilindro baten barnekoaizan behar da, eta A
erreferentziaardatzarekiko paraleloa.
Zuzentasuna
Lautasuna
Biribiltasuna
Zilindrikota-suna
Lerro-forma
Gainazal-forma
Paralelotasunalerro (ardatz)batera lerrobatenerreferentzia-rekin
7 . P e r d o i a k
Adibideak eta interpretazioa
InterpretazioaIrudien adibidea Perdoi guneaPerdoien ikur eta
ezaugarriak
Form
a p
erdoia
kEl
emen
to b
ak
arr
ak
Elem
ento
bak
ar
eta lotu
radunak
Lotu
radu
n el
emen
tuak
Nor
abid
e pe
rdoi
ak
∅ t esfera
201
Perpendikula-ritatea lerro(ardatz batena)planora errefe-rentziarekin
Inklinazioa lerro(ardatz) batenaplanoraerreferentzia-rekin
Posizioalerro batera
Ardatzkideta-suna ardatzbatena
Simetria planobatena
Oszilazioazirkularerradiala
Oszilazio osoerradiala
7 . P e r d o i a k
Perdoidun angeluzuzenarilotuta dagoen zilindroaren
ardatza 0,1eko tartea duten eta erreferentzia planoarekiko
perpendikularrak diren biplanoen artean egon behar da.
Zuloaren ardatza bi planoparaleloren artean egonbehar da. Bien artekotartea 0,8koa da eta A
planoarekiko (erreferentziaplanoa) 60 gradura
egongo da.
Zuloaren ardatza 0,8kodiametrodun gune
zilindrikoan egon behar da.Ardatza kontrolaturiko
lerroaren kokapen teorikoanegongo da A eta B
planoekiko (erref. Planoak)
Perdoidun angeluzuzenarilotuta dagoen zilindroarenardatza 0,08ko diametroko
gune zilindrikoan egonbehar da, A-B erreferentzia
ardatzarekiko koaxiala.
Artekaren simetria planoa0,08ko tartea duten bi plano
paraleloren artean eta Aerreferentzian agertzen den
simetria planoarekikosimetrikoa izan beharko da.
Oszilazio erradialenperdoiak A-B erreferentziaardatzaren inguruan biraosoa ematean oszilazio
erradialen perdoiak ez du0,1eko balioa gainditu beharedozein neurketa planotan.
Oszilazio oso erradialak ezdu 0,1eko tartea gainditu
behar edozein gainazaletan,A-B erreferentzia ardatzaren
inguruan piezen artekomugimendu axialetan etaneurketa instrumentuetan.Mugimendu erlatiboan
neurgailuak instrumentuakedo pieza teorikoki forma
zehatza duen lerroan mugitubehar dira, eta lerro hori
erreferentzia ardatzarekikokokapen zuzenean egon
behar da.
Adibideak eta interpretazioa
InterpretazioaIrudien adibidea Perdoi guneaPerdoien ikur eta
ezaugarriak
Nora
bid
e per
doia
kLe
ku p
erdoia
kLo
tura
dun e
lem
entu
ak
Hig
idura
per
doia
k
∅t
202
7 . P e r d o i a k
7.10 Gainazal perdoiak
UNE 1037-1983 = ISO 1302-1978
7.10.1 Gainazal egoerak adierazteko erabiltzen diren ikurrak
Oinarrizko ikurra kontuan hartu beharreko gainazala ordezkatzen duenlerroarekiko 60º-ra inklinaturiko bi lerro desberdinez osatuta dago.
Txirbil harroketazko mekanizazioa eskatzen denean, oinarrizko ikurrari trazubat erantsi behar zaio.
Txirbil harroketa onartzen ez denean, oinarrizko ikurrari zirkulu bat eranstenzaio.
Aurreko ikurra mekanizazio faseak marrazteko ere erabil daiteke, gainazalaaurreko fasean lortu den bezalaxe geratu behar dela adierazteko, eta aurreko horitxirbil harroketaz edo gabe mekanizatuta egon daiteke.
Gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziak adierazi behar direnean, trazuluzeena beste trazu horizontal batekin osatzen da.
60°h/
2
h60°
203
7.10.2 Ikurrei erantsitako adierazleak
Gainazaleko zimurtasunaren adierazpenaZimurtasunaren irizpide nagusia definitzen duten balioa edo balioak irudien
ikurren gainean jarri behar dira.
Gainazal egoera zehaztua- Edozein fabrikazio prozesuren bitartez lor daiteke.
- Txirbil harroketa bidez lortzen da.
- Adierazten denaren arabera, txirbil harroketarik gabe lortzen da.
Balio bakar bat zehazten denean, balio hori gainazalaren zimurtasunerakogehienez ere onartzen den balioa izango da.
Zimurtasun irizpide nagusiaren muga maximoa eta minimoa zehaztu beharbadira, bi balio horiek irudian adierazten denez idatzi behar dira, muga maximoa(a1) muga minimoaren (a2) gainean jarrita.
7 . P e r d o i a k
a a a
a
a
a1a2
a
204
Ra zimurtasunaren balioa µm-tan erabili.
Konparazio balioak %25 desberdinak izan daitezke batetik bestera
Oharra
1µm = 0,001 mm = 39,37 µin 1µin = 0,000.001" = 0,025.4 µm
Gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziak adierazteaKasu batzuetan, arrazoi bereziak tarteko, gainazalaren egoerari buruzko
exijentzia osagarriak zehaztu behar dira.Gainazalaren akabera lortzeko fabrikazio prozesu bereziren bat behar
denean, prozesu hori trazurik luzeena osatzen duen trazu horizontalaren gaineangarbi adierazi behar da.
Era berean, trazu horizontal horren gainean tratamenduari edo estalduraridagozkion oharrak adieraziko dira.
Bestela adierazi ezean, zimurtasunaren zenbakizko balioa gainazalaktratamendua edo estaldura egin eta gero daukan egoerari dagokio.
Gainazalaren egoera definitu behar denean, bai tratamenduaren aurretik, baiondoren, ohar baten bitartez edo hurrengo irudian esaten den bezala definituko da.
200010005002501256332168421
5025
12,56,33,21,60,80,40,20,1
0,050,025
7 . P e r d o i a k
Rz µµm Rt µµm RMS µµmZimurtasunmotaMikrometroa
µµmMikrohatza
µµin
Ra zimurtasunaren balioa
N12N11N10N9N8N7N6N5N4N3N2N1
20010050
25,212,87,2421
0,50,250,12
25012562,534,519,211,56,63
1,60,90,5
0,25
5527,5
13,756,933,491,730,880,440,220,11
0,0550,027
Balioak gutxi gorabeheraEz du UNE araua betetzen
a
Fresatu
205
Oinarrizko luzera adierazi behar denean, hurrengo irudian esaten den bezalaadieraziko da.
Ildoen norabidea sinbolo batez adierazi behar denean, aipatu sinboloahurrengo irudian adierazi bezala jarri behar da.
7 . P e r d o i a k
Kromatu
a1
∅
a2
C
Ildoen norabideaIkurra Interpretazioa
ParaleloakPerpendikularrakZehar norabide bitan gurutzatutaNorabide askotakoakZentroarekiko zirkularraZentroarekiko erradiala
=
XMCR
206
7 . P e r d o i a k
Mekanizazioetarako gaineurrien adierazpenaMekanizaziorako gaineurria adierazi behar bada, ikurraren ezkerraldean
adierazi behar da, irudian ikusten denez. Balio hau milimetrotan edo hazbetetaneman behar da, marrazkiaren akotaziorako erabaki den unitate sistemarijarraituta.
Gainazalaren egoerari buruzko berezitasunak hurrengo irudian adierazibezala jarri behar dira.
a = Ra zimurtasunaren balioa mikrometrotan edo mikrohatzetan edo zimurtasun motaren zenbakia N 1 - N 122
b = Fabrikazio prozesua, tratamendua edo estaldurac = Oinarrizko luzerad = Mekanizazio ildoen norabideae = Mekanizaziorako gaineurriaf = Zimurtasunaren beste balio batzuk (parentesi artean)
5
bc(f)
a
e d
207
7.10.3 Adierazleak marrazkietanBai ikurra, bai idatzia, oinarritik zein marrazkiaren eskuinaldetik irakurtzeko
moduan jarri behar dira.
Arau orokor hori aplikatzen zaila denean eta ikurrak gainazalaren egoerarenezaugarri bereziei edo mekanizazioko gaineurriei buruzko adierazpenik ezdaukanean, zimurtasunaren irizpide nagusia marraz daiteke (adierazten baldinbada) eta arau orokorraren arabera idatzi behar da.
Beharrezkoa izanez gero, ikurra gezi batean zehaztutako lerro batez lotudakioke gainazalari.Ikurra edo gezia piezaren kanpoaldean jarri behar dira, gainazala ordezkatzenduen lerroaren gainean edo horren luzapen baten gainean.Akotazio printzipio nagusiari jarraituz, ikurra behin baino ez da erabiliko gainazaljakin batentzat eta, ahal bada, gainazal horren neurria edo posizioa definitzenduen kotaren bistaren gainean.
7 . P e r d o i a k
ba
a
a
cba
c
208
7 . P e r d o i a k
Piezako gainazal guztietarako gainazal egoera bera eskatzen baldin bada,honela adierazi behar da:- Marrazkiaren ondoan ohar bat jarrita, errotulazio koadroaren edo
despiezearen ondoan, edo ohar orokorretarako aurreikusitako tartean- Pieza adierazten duen zenbakiaren ondoren
Piezako gainazala gehienetarako gainazal egoera bera eskatzen baldin bada,gainazal egoera horri dagokion ikurraren atzetik, gainazal egoera bereziaren edoberezien ikur bat edo batzuk jarriko dira (parentesi artean).
a a1
Gainazal guztietan
209
Ikur orokorra ez diren gainazal egoeraren ikurrak dagozkien gainazalengainean jarri behar dira.
Zehaztapen konplexu bat hainbat aldiz ez errepikatzeko, edo leku gutxidagoenean, gainazalaren gainean adierazpen txiki bat egin daiteke, betiere berezentzua marrazkiaren gainean, piezaren marrazkitik gertu, errotulazio koadro edodespiezetik hurbil edo ohar orokorretarako aurreikusitako tartean azaldu behardelarik.
7.10.4 Ohar garrantzitsuakZimurtasunari, fabrikazio prozesuei edo mekanizazio gaineurriei buruzko
azalpenak erabilera bermatzeko beharrezkoak direnean baino ez dira emango,eta soilik horrelakorik behar duten gainazaletan.
Lantegiko praktika arrunt edo ohikoak berez gainazal egoera onargarrialortuko dela bermatzen baldin badu, ez da gainazalaren egoera adierazi beharrikizango.
7 . P e r d o i a k
a1 a2
a2
a3
a3
z
y
y
z
3,2
a1a2
bc
e d=
= 4
7 . P e r d o i a k
7.11 Koadro sinoptikoa7.11.1 Ikurrak adierazpenik gabe
7.11.2 Ra, zimurtasunaren irizpide nagusia adierazteko ikurrak
Ikurra Esanahia
Oinarrizko ikurra. Esanahia ohar batez azaltzen deneanbaino ezin da erabili.
Txirbil harroketa bidez mekanizaturiko gainazala.
Txirbil harroketarik egin behar ez zaion gainazala. Ikurhau mekanizazio faseko marrazkietan ere erabil daiteke,gainazalak aurreko fabrikazio fasean lortu den bezalaxegeratu behar duela adierazteko, txirbil harroketarekin edogabe.
Esanahia
Gehienez ere 3,2 µm-ko balioaduen Ra zimurtasun gainazala
Gehienez ere 6,3 µm-ko etagutxienez 1,6 µm-ko balioaduen Ra zimurtasun gainazala
Hautazkoa Derrigorrezkoa
Txirbil harroketazIkurra
Debekatua
3,2 3,2 3,2
6,31,6
6,31,6
6,31,6
210
211
Ohar batek ikurraren esanahia azaltzen du
7 . P e r d o i a k
7.11.3 Adierazpen osagarriak egiteko ikurrak
Ikur hauek elkarren artean konbina daitezke
7.11.4 Ikur sinplifikatuak
Ikurra Esanahia
Fabrikazio prozesua, fresaketa
Oinarrizko luzera: 2,5 mm
Ildoen norabidea: bistaren proiekzio planoarekikoperpendikularrak
Mekanizazioko gaineurria: 2mm
Ra-rako erabiltzen den zimurtasun irizpidearen desberdinaadierazi (parentesi artean), Adibidez: Rt=0,4 µm
Ikurra Esanahia
Fresatua
2,5
2
y z
(Rt=0,4)
212
Lapeaketa, superakabera, leunketa, mandrinaketa diamantez, artezketadiamantez, hari ijezketa
Artezketa zilindriko eta lau finakTorneaketa diamantez
Artezketa zilindriko eta lau arruntakEngranajeei bizarra kentzeaTorneaketa, brotxaketa, mandrinaketa eta fresaketa oso fina. Otxabuketaoso fina
Torneaketa, mandrinaketa, fresaketa eta otxabuketa finaZulaketa eta mortasaketa finakMikrofusioa. Hotzeko ijezketa...
Torneaketa, mandrinaketa eta fresaketa arruntaZulaketa arruntaMaskorreko galdaketa
Torneaketa, mandrinaketa eta fresaketa zakarraEstanpaketa, arrabotaketa
Forjaketa, beroko ijezketaHareazko galdaketa
7 . P e r d o i a k
7.12 Gainazal egoerak 7.12.1 Ra zimurtasuna
Profilaren altueren balio absolutuen batez besteko balioa da, erdiko lerroarekiko.
Gainazal batek nolabaiteko zimurtasun maila eduki behar duela esaten denean(Ra), ulertu behar da gainazaleko edozein puntutan zimurtasunaren neurria ez delaadierazitako Ra balioa baino handiagoa izango.
Balio orientagarriakRa (µµ) Lan metodoak
0,10,2
0,4
0,8
1,6
3,2
6,3
12,550
213
7 . P e r d o i a k
Kalibreak, balbulak, doitasun handiko mekanika.IT3 perdoiakErrodadura edo labaindura gainazalak eusteko, paketatzeak, etab.Doitasunezko errodamenduen ahokalekuak.Zurtoinak, atorrak eta zilindro pistoiak.Marruskadura edo errodadura gidak.IT4, IT5 perdoiak.Artezketa zilindriko eta lau arruntak.Engranajeei bizarra kentzea.Torneaketa, brotxaketa, mandrinaketa eta fresaketa oso fina. Otxabuketaoso fina.Organo mekanikoak kalitate ertainean.IT9, IT10 perdoiak.Erdiakabera arrunta.IT10 perdoia eta handiagoak.
Kanpo gainazal mekanizatuak eta margotuak.
Galdatutako piezen alde ezkutuak, kontrapisuak.
0,10,2
0,4
0,8
1,6
3,2
6,3
12,550
Erabilera eremu orientagarriak
Ra (µµ) Aplikazioak
214
Fabrikazio prozesuak
7 . P e r d o i a k
7.12.2 Txirbil harroketa bidez lortutako zimurtasuna (Ra)
Lapeaketa Superakabatua
Leundua
BarnekoaZilindrikoa
Laua
DiamantezArrunta
DiamantezZilindrikoa
Laua
Mandrinatua
Arteztua
Harriz leundua
Metal gogorrezArrunta
Fresatua
Engr
anaj
eak
Ra (µ
m)
50 25 12,5 6,3
3,2
1,6
0,8
0,4
0,2
0,1
0,05
0,02
5
Ra (µ
m)
50 25 12,5 6,3
3,2
1,6
0,8
0,4
0,2
0,1
0,05
0,02
5
DiamantezLeuna
Zakarra
Torneatua
Gehien erabilitako balioakGutxien erabilitako balioak
Modulu-fresazFresa amaz LapeatuaUrratuaLeundua
Bizarrak kendua
BrotxatuaZulatua
MortasatuaAurpegituaKarraskatuaArrabotatua
Zerratua, bizarrak kendua, ebakia
Zizelkatua
Akabatua
Otxabutua
215
7 . P e r d o i a k
7.12.3 Txirbil harroketarik gabe lortutako gainazalenzimurtasuna (Ra)
Fabrikazio prozesuak
Arrabolez leundua
Hare txorrotaz
Hotzetan trefilatuaIrarria
EstruituaEstanpatua
Forjatua
HariztatuaHotzetanBerotan
Ijetzia
Ra (µ
m)
50 25 12,5 6,3
3,2
1,6
0,8
0,4
0,2
0,1
0,05
0,02
5
Ra (µ
m)
50 25 12,5 6,3
3,2
1,6
0,8
0,4
0,2
0,1
0,05
0,02
5
Argizari galduzPresioz
MaskorrekoaAzalkitanHareatan
Galdatua
Gehien erabilitako balioakGutxien erabilitako balioak
7 . P e r d o i a k
7.13 Perdoiaren kalitatea aukeratzearen ondorioak
Per
doia
ren a
uk
erak
eta
Per
doi eg
ok
ia
Mak
ina e
gok
ia
Doik
untz
a t
xik
iaD
oik
untz
a h
andia
Mak
ina /
Tald
eaG
are
stie
gia
Bez
eroa g
ald
u
Bez
eroa g
ald
uSSaa
llmmeenn
ttaa
Mak
ina
tald
eare
n fu
ntzi
onam
endu
oke
rra
Erab
ilgar
ritas
un m
urrit
zago
aM
akin
ak a
tzer
a bo
tatz
en d
iraEn
trega
tzek
o ep
een
atze
rape
naKa
litat
e ez
aren
kos
tuen
haz
kund
ea
- Fab
rikaz
io z
ailta
suna
k- M
akin
a be
rezi
etan
kos
tu h
andi
a- K
opur
u ha
ndia
- A
tzer
apen
ak
216
217
8 . H a r i a k
218
219
8 . H a r i a k
8.1 Hari metrikoaDIN 13/1:1999
D1 =d-2H1
d2 =D2=d-0,64952P
d3 =d-1,22687 P
H =0,86603P
H1 =0,54127P
h3 =0,61343P
R =H/6=0,14434P
220
8 . H a r i a k
Hari metrikoa DIN 13
Harineurria
mm
ø batezbestemm
ø barautsa
mm1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojuamm
Azkoinamm
Hariaren diametro izendatuaø kanpokoa
Nukleoaren diametroa
M 1
M 1,2
M 1,6
M 2
M 2,5M 3
M 4
M 5M6
M 8
M 10
M 12
M 16
M 20
M 24
M 30
M 36
M 42
M 48
M 1,1
M 1,4
M 1,8
M 2,2
M 3,5
M 4,5
M 14
M 18
M 22
M 27
M 33
M 39
M 45
M 52
M 7
M 9
M 11
0,250,250,250,30,350,350,40,450,450,50,60,70,750,811
1,251,251,51,51,75
22
2,52,52,533
3,53,544
4,54,555
0,8380,9381,0381,2051,3731,5731,7401,9082,2082,6753,1103,5454,0134,4805,3506,3507,1888,1889,026
10,02610,86312,70114,70116,37618,37620,37622,05125,05127,72730,72733,40236,40239,07742,07744,75248,752
0,6930,7930,8931,0321,1701,3701,5091,6481,9482,3872,7643,1413,5804,0194,7735,7736,4667,4668,1609,1609,853
11,54613,54614,93316,93318,93320,31923,31925,70628,70631,09334,09336,47939,47941,86645,866
0,7290,8290,9291,0751,2211,4211,5671,7132,0132,4592,8503,2423,6884,1344,9175,9176,6477,6478,3769,37610,10611,83513,83515,29417,29419,29420,75223,75226,21129,21131,67034,67037,12940,12942,58746,587
0,800,90
11,101,201,401,601,802,102,502,903,303,704,20
56
6,807,808,509,5010,20
1214
15,5017,5019,50
2124
26,5029,50
3235
37,5040,50
4347
221
8 . H a r i a k
Harineurria
mm
ø batezbestemm
ø barautsa
mm1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojuak Azkoinamm
Hariaren diametro izendatua ø kanpokoa
Hari metriko fina DIN 13Nukleoaren diametroa
M 1
M 1,2
M 1,6
M 2
M 2,5M 3
M 4
M 5
M 6M 6
M 8M 8M 8
M 10M 10M 10
M 12M 12M 12
M 16M 16
M 1,1
M 1,4
M 1,8
M 2,2
M 3,5
M 4,5
M 14M 14M 14
M 18M 18
M 5,5
M 7
M 9
M 11
M 15M 15
M 17M 17
0,20,20,20,20,20,2
0,250,250,350,350,350,500,500,500,500,500,750,750,500,75
11
0,751
1,2511
1,251,51
1,251,51
1,51
1,51
1,51
1,5
0,8700,9701,0701,2701,4701,6701,8382,0382,2732,7733,2733,6754,1754,6755,1755,6755,5136,5137,6757,5137,3508,3509,5139,3509,18810,35011,35011,18811,02613,35013,18813,02614,35014,02615,35015,02616,35016,02617,35017,026
0,7550,8550,9551,1551,3551,5551,6931,8932,0712,5713,0713,3873,8874,3874,8875,3875,0806,0807,3877,0806,7737,7739,0808,7738,4669,773
10,77310,46610,16012,77312,46612,16013,77313,16014,77314,16015,77315,16016,77316,160
0,7830,8830,9831,1831,3831,5831,7291,9292,1212,6213,1213,4593,9594,4594,9595,4595,1886,1887,4597,1886,9177,9179,1888,9178,6479,917
10,91710,64710,37612,91712,64712,37613,91713,37614,91714,37615,91715,37616,91716,376
0,800,90
11,201,401,601,751,952,152,653,153,50
44,50
55,505,256,257,507,25
78
9,259
8,751011
10,7510,50
1312,7512,50
1413,50
1514,50
1615,50
1716,50
222
8 . H a r i a k
Harineurria
mm
ø batezbestemm
ø barautsa
mm1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojuak Azkoinamm
Hariaren diametro izendatuaø kanpokoa
Nukleoaren diametroa
M 20M 20M 20
M 24M 24M 24
M 30M 30M 30M 30
M 36M 36M 36
M 18
M 22M 22M 22
M 27M 27M 27
M 33M 33M 33
M 39M 39M 39
M 25M 25M 25
M 28M 28M 28
M 32M 32
M 35
M 38
21
1,521
1,521
1,521
1,521
1,521
1,521
1,523
1,52
1,523
1,51,523
1,51,523
16,70119,35019,02618,70121,35021,02620,70123,35023,02622,70124,35024,02623,70126,35026,02625,70127,35027,02626,70129,35029,02628,70128,05131,02630,70132,02631,70131,05134,02635,02634,70134,05137,02638,02637,70137,051
15,54618,77318,16017,54620,77320,16019,54622,77322,16021,54623,77323,16022,54625,77325,16024,54626,77326,16025,54628,77328,16027,54626,31930,16029,54631,16030,54629,31933,16034,16033,54632,31936,16037,16036,54635,319
15,83518,91718,37617,83520,91720,37619,83522,91722,37621,83523,91723,37622,83525,91725,37624,83526,91726,37625,83528,91728,37627,83526,75230,37629,83531,37630,83529,75233,37634,37633,83532,75236,37637,37636,83535,752
1619
18,501821
20,502023
22,502224
23,502326
25,502527
26,502629
28,502827
30,5030
31,503130
33,5034,50
3433
36,5037,50
3736
223
8 . H a r i a k
Harineurria
mm
ø batezbestemm
ø barautsa
mm1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojuak Azkoinamm
Hariaren diametro izendatuaø kanpokoa
Nukleoaren diametroa
M 42M 42M 42M 42
M 48M 48M 48M 48
M 56M 56M 56M 56
M 45M 45M 45M 45
M 52M 52M 52M 52
M 60M 60
M 40M 40M 40
M 50M 50M 50
M 55M 55M 55M 55
M 58M 58M 58M 58
1,523
1,5234
1,5234
1,5234
1,523
1,5234
1,5234
1,5234
1,5234
1,52
39,02638,70138,05141,02640,70140,05139,40244,02643,70143,05142,40247,02646,70146,05145,40249,02648,70148,05151,02650,70150,05149,40254,02653,70153,05152,40255,02654,70154,05153,40257,02656,70156,05155,40259,02658,701
38,16037,54636,31940,16039,54638,31937,03943,16042,54641,31940,09346,16045,54655,31943,09348,16047,54646,31950,16049,54648,31947,09353,16052,54651,31950,09354,16053,54652,31951,09356,16055,54654,31953,09358,16057,546
38,37637,83536,75240,37639,83538,75237,67043,37642,83541,75240,67046,37645,83544,75243,67048,37647,83546,75250,37649,83548,75247,67053,37652,83551,75250,67054,37653,83552,75251,67056,37655,83554,75253,67058,37657,835
38,503837
40,50403938
43,50434241
46,50464544
48,504847
50,50504948
53,50535251
54,50545352
56,50565554
58,5058
224
8 . H a r i a k
8.2 Hari trapezial metrikoaDIN 103/3-1977 DIN 103/4-1977
H = 1,866 P
D1 = d – 2 H1 = d – P
H1 = 0,5 P
H4 = H1 + ac = 0,5 P + ac
h3 = H1 + ac = 0,5 P + ac
z = 0,25 P = H1/2
D4 = d + 2 ac
d3 = d – 2 h3
d2 = D2 = d – 2z = d – 0,5 P
ac = lasaiera
R1 maximoa = 0,5 ac
R2 maximoa = ac
225
8 . H a r i a k
Bi, hiru edo sarrera gehiagoko hariek neurri bikoitza, hirukoitza edo anizkoitzaizango dute profil bakunari dagokion profilarekin.
810121620242832364044485260708090
100120140160180200220240260280300
1,52344556677889
1010121214141618182022222424
7,259
10,51418
21,525,52933
36,540,54448
55,565758494
113133152171191210229249268288
8,310,512,516,520,524,528,533374145495361718191
101122142162182202222242262282302
6,27,58,511,515,518,522,52529323639435059697787
104124142160180198216236254274
6,589
121619232630333740445160707888106126144162182200218238256276
0,150,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,50,51111111111
0,150,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,50,51111111111
0,91,251,752,252,252,752,753,53,544
4,54,55
5,55,56,56,5889
10101112121313
0,751
1,522
2,52,533
3,53,544
4,5556677899
1011111212
0,0750,1250,1250,1250,1250,1250,1250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,5
øizend.
d
Harineurri
P
øHari-
sahietsad2=D2
økanpo
D4 d3
ø nukleoa
D1ac h3=H4 H1
maximoaR1
maximoaR2
226
28191411
0,9071,3371,8142,309
8 . H a r i a k
8.3 Whitworth tutu hariaISO 228-1:2000
3/4 eko gas hari zilindrikoa G 3/4 barruetarako.3/4 eko gas hari zilindrikoa G 3/4 A kanpokoetarako.
P = 25,4 z = hari kopurua hazbetekoz
H = 0,960491 Ph = 0, 640327 Pr = 0,137329 P
Hari kopurua
25,4
Hari neurri
P
Hirukiarenaltuena
H
Hariarensakontasuna
h
Erradioar
0,8711,2841,7422,218
0,5810,8561,1621,479
0,1250,1840,2490,317
227
+0,1
07
+0,1
25
+0,1
25
+0,1
42
+0,1
42
+0,1
80
+0,1
80
+0,1
80
+0,1
80
+0,2
17
+0,2
17
+0,2
17
+0,2
17
+0,2
17
+0,2
17
8 . H a r i a k
Dia
met
roiz
enda
tua
hazb
etet
an
Har
ikop
urua
" z
Izen
datu
ad=
D
Hari
-sa
ihet
sa
d2-D
2
Nuk
leoa
d1=D
1
Barn
ekoak
T D
2
A m
ota
Kanpok
oak
T
d2 m
in.
max
.m
ax
.m
in.
Barn
eko
nuk
leoa
T D
1
Kanpok
oiz
endatu
a
Td
Bara
utsa
Dia
met
roak
Hari
saih
etse
n p
erdoia
kPer
doia
k
G 1
/8
G 1
/4
G 3
/8
G 1
/2
G 3
/4
G 1
G1
1/4
G1
1/2
G 2
G 2
1/2
G 3
G 3
1/2
G 4
G 5
G 6
28 19 19 14 14 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
9,72
8
13,1
57
16,6
62
20,9
55
26,4
41
33,2
49
41,9
10
47,8
03
59,6
14
75,1
84
87,8
84
100,
330
113,
030
138,
430
163,
830
9,14
7
12,3
01
15,8
06
19,7
93
25,2
79
31,7
70
40,4
31
46,3
24
58,1
35
73,7
05
86,4
05
98,8
51
111,
551
136,
951
162,
351
8,56
6
11,4
45
14,9
50
18,6
31
24,1
17
30,2
91
38,9
52
44,8
45
56,6
56
72,2
26
84,9
26
97,3
72
110,
072
135,
472
160,
872
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
8,80
11,8
0
15,2
5
19 24,5
30,7
5
39,5
0
45,5
0
57,5
0
73 86 98 111
136
162
-0,1
07
-0,1
25
-0,1
25
-0,1
42
-0,1
42
-0,1
80
-0,1
80
-0,1
80
-0,1
80
-0,2
17
-0,2
17
-0,2
17
-0,2
17
-0,2
17
-0,2
17
0,28
2
0,44
5
0,44
5
0,54
1
0,54
1
0,64
0
0,64
0
0,64
0
0,64
0
0,64
0
0,64
0
0,64
0
0,64
0
0,64
0
0,64
0
-0,2
14
-0,2
50
-0,2
50
-0,2
84
-0,2
84
-0,3
60
-0,3
60
-0,3
60
-0,3
60
-0,4
34
-0,4
34
-0,4
34
-0,4
34
-0,4
34
-0,4
34
228
8 . H a r i a k
Hariaø
Hari Neurria 25,4/Hari
neurria
øKanpoaldea
mm
ø Batezbestemm
ø Barautsa
mm
ø Nukleoa
mm
DIN 40430
Pg 7
Pg 9
Pg 11
Pg 13, 5
Pg 16
Pg 21
Pg 29
Pg 36
Pg 42
Pg 48
20
18
18
18
18
16
16
16
16
16
12,50
15,20
18,60
20,40
22,50
28,30
37,00
47,00
54,00
59,30
11,89
14,53
17,93
19,73
21,83
27,54
36,24
46,24
53,24
58,54
11,28
13,86
17,26
19,06
21,16
26,78
35,48
45,48
52,48
57,78
11,40
14
17,25
19
21,25
26,75
35,50
45,50
52,50
58
8.4 Energia elektrikoa garraiatzeko tuturako haria
229
8 . H a r i a k
6+0 / -0,1
8+0 /-0,2
10+0 / -0,2
12+0 / -0,3
16+0 / -0,3
20+0 / -0,3
25+0 / -0,4
32+0 / -0,4
40+0 / -0,4
50+0 / -0,4
63+0 / -0,4
75+0 / -0,4
M6
M8
M10
M12
M16
M20
M25
M32
M40
M50
M63
M75
6 g /6 H
8 g /7 H
8 g /7 H
8 g /7 H
8 g /7 H
8 g /7 H
8 g /7 H
8 g /7 H
8 g /7 H
8 g /7 H
8 g /7 H
8 g /7 H
1,00
1,00
1,50
1,50
1,50
1,50
1,50
1,50
1,501,501,50
1,50
8.5 Tutuetarako hari metrikoaUNE EN 60423-1996
3/8 H = 0,324 76 P H = 0,866 03 P
5/8 H = 0,541 27 P H = Paso
Hariaren Ardatza
Kanpokodiametroak
Harimetrikoa
Doiketamota
Hari neurria 0,75
Kanpoko diametroak eta tutuen hariak
230
max
.m
in.
max
.m
in.
max
.m
in.
min
.m
ax
.m
in.
max
.m
in.
8 . H a r i a k
Hari
met
rik
oa
Kanpok
o
dia
met
roa (
d)
Dia
met
roa b
ate
zbes
te (
d2)
Barr
uk
o
dia
met
roa (
d1)
Bar.
dia
m.
(D)
Dia
met
roa
bate
z bes
te
(d2)
Barr
uk
o
dia
met
roa
(D1)
Kanpok
o h
ari
a
Barr
uk
o h
ari
a
M6
M8
M10
M12
M16
M20
M25
M32
M40
M50
M63
M75
5,97
8
7,97
4
9,97
4
11,9
68
15,9
68
19,9
68
24,9
68
31,9
68
39,9
68
49,9
68
62,9
68
74,9
68
5,83
8
7,69
4
9,69
4
11,5
93
15,5
93
19,5
93
24,5
93
31,5
93
39,5
93
49,5
93
62,5
93
74,5
93
5,49
1
7,32
4
9,32
4
10,9
94
14,9
94
18,9
94
23,9
94
30,9
94
38,9
94
48,9
94
61,9
94
73,9
94
5,39
1
7,14
4
9,14
4
10,7
70
14,7
70
18,7
70
23,7
58
30,7
58
38,7
58
48,7
44
61,7
44
73,7
44
5,05
8
6,74
7
8,74
7
10,1
28
14,1
28
18,1
28
23,1
28
30,1
28
38,1
28
48,1
28
61,1
28
73,1
28
4,92
9
6,52
8
8,52
8
9,84
6
13,8
46
17,8
46
22,8
34
29,8
34
37,8
34
47,8
20
60,8
20
72,8
20
6,00
0
8,00
0
10,0
00
12,0
00
16,0
00
20,0
00
25,0
00
32,0
00
40,0
00
50,0
00
63,0
00
75,0
00
5,64
5
7,54
0
9,54
0
11,6
26
15,2
62
19,2
62
24,2
76
31,2
76
39,2
76
49,2
91
62,2
91
74,2
91
5,51
3
7,35
0
9,35
0
11,0
26
15,0
26
19,0
26
24,0
26
31,0
26
39,0
26
49,0
26
62,0
26
74,0
26
5,38
7
7,21
7
9,21
7
10,7
51
14,7
51
18,7
51
23,7
51
30,7
51
38,7
51
48,7
51
61,7
51
73,7
51
5,18
8
6,91
7
8,91
7
10,3
76
14,3
76
18,3
76
23,3
76
30,3
76
38,3
76
48,3
76
61,3
76
73,3
76
231
8 . H a r i a k
8.6 Zulo hariztatuak hari zilindrikoko errakoreentzat
d1 w a1max.
b1min.
d4min.
t1min. d7 Perdoia d2 a2
min.d3 0 -0,4
i1±0,2
w
X formako zulo hariztatuaB formako errakorearentzat
B formako errakoreaEstankotasun ertzdunhari zilindrikoa
G 1/8
G _
G 3/8
G _
G _
G 1
G1 1/4
G1 1/2
G2
0,1
0,1
0,1
0,1
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
1
1,5
2
2,5
2,5
2,5
2,5
2,5
3
8
12
12
14
16
18
20
22
24
15
20
23
28
33
41
51
56
69
10
15
15
18
20
23
25
27
29
9,8
13,2
16,7
21
26,5
33,3
42
47,9
59,7
+0,20
0,30
G 1/8 A
G 1/4 A
G 3/8 A
G 1/2 A
G 3/4 A
G 1 A
G1 1/4 A
G1 1/2 A
G2 A
1,5
2
2,5
3
3
3
3
3
3,5
14
18
22
26
32
39
49
55
68
8
12
12
14
16
18
20
22
24
0,1
0,1
0,1
0,1
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
232
1216172022
24,526,528,531333638
10,213,517,221,326,933,742,448,360,376,188,9
114,3
G 1/8G 1/4G 3/8G 1/2G 3/4G 1G 1 1/4G 1 1/2G 2G 2 1/2G 3G 4
Haria
8 . H a r i a k
8.7 Tutu tenkatua
Materiala: Altzairuzko tutu tenkatua soldadurarik gabea Trakzio erresistentzia 33-35 Kp/mm2
ø D d d1 L1
6,28,812,516
21,627,235,941,853
68,880,8
105,3
∅D
∅d
∅d1
L1 L1
233
Helicoil hariak malguki baten itxura izaten du. Ebakidura erronbikoan ijetzitakohari batean oinarrituta egiten da. Doitasun handiko bi hariztatze zentrokide eratzenditu, bat barrualdera eta bestea kanpoaldera. Sartzaileak haria sartzeko balio dueta, kokatu eta gero, koskaren parean hautsi daiteke.
Helicoil hari txertatuei eskerrak, material bigunetan oso teilarratu erresistenteaklortzen dira. Helicoil hariak, behin jarrita dagoela, korrosioaren eta talka termikoenkontrako hariztatze erresistentea izaten du, oso marruskadura koefizientetxikiarekin.
HeliCoil hari txertatua batez ere altzairu herdoilgaitzez egiten da. Rm = trakzioari buruzko erresistentzia :1400 N/mm2 (batez besteko balio
aldakorra, hari neurriaren arabera).RV = Vickers gogortasuna 425 HV 0,2 (batez besteko balio aldakorra, hari
neurriaren arabera).Ra = zimurtasunaren sakonera 2,5 µ m.m = marruskadura koefiziente murriztua µ ≤ 0,14 altzairu lubrifikatuzko
torlojuarekin.To = torlojuaren tortsio indarraren murrizketa.
8.8.2 Helicoil teknikaHariztatzeak indartzeko
Helicoil haria sartzen da batez ere zizailaketari buruzko erresistentzia txikiaduten materialak erabiltzen direnean, hala nola, aluminioa, aluminio aleazioa,magnesioa, etab. Hariak berreskuratzeko
Helicoil hari txertatuak laguntza dira terrailatuen berreskuratze ekonomiko etairaunkorrari dagokionez, bai erabileragatik bai fabrikazioko akatsengatikberreskuratu behar direnean.
8 . H a r i a k
8.8 Helicoil haria8.8.1 Azalpena
234
ISO metrikoa NF E 03 051 5H araberakoneurri normala
ISO metrikoa NF E 03 051 H araberakoneurri fina
GAS (ISO 228/1) =BSP(British Standard Pipe)UNC/UNJC (Unified National Coarse)
UNF/UNJF (Unified National Fine)BSW (British Standard Withworth)
BSF (British Standard Fine)B.A. (British Association)
Altzairuherdoilgaitza
Z10 CN 18-09
Brontzekadmioztatua
Cu Sn 7P
Inconel X750NC 15 Fe Nba
(1)
8.8.3 Materiala
(1) Magnesioko aleazioak erabiltzen direnean korrosioaren kontrako neurriak hartu behar dira.
8.8.4 Fabrikazio programa
Helicoil hari txertatua araudi araudi hauetan agertzen da:
DIN 8140, DIN 65536, LN 9093, LN 9499, EN 2942, EN 2944 MS 21208, MS 21209, MS 33646, MS 33537, MS 122076-122275, MS 124651,NAS 1222, MIL-T-21309A
8 . H a r i a k
Helicoil haritxertatuaren
materiala
Erabiltzeko tenperaturamaximoa
Gainazal estaldura posibleak
Erabilera adibideak
Trakzioariburuzko
erresistentziaminimoa (Girotenperaturan)
HariztatzeaHelicoil tipo Standard
Diametro izendatua Luzera izendatua
425º C (puntakoa) 315º C (iraunkorra)
300º C (puntakoa)250º C (iraunkorra)
750º C (puntakoa)550º C (iraunkorra)
~ 1400 N/mm2
(aldakorra harineurriarenarabera)
~ 1000 N/mm2
(aldakorra harineurriarenarabera)
~ 1400 N/mm2
(aldakorra harineurriarenarabera)
- Estaldurarik gabe- Lubrifikazio lehorra(labaindurako berniza)
- Kadmioztaketa- Zinkeztaketa- Zilarreztaketa
- Kadmioztaketa- Estaldurarik gabe
- Estaldurarik gabe- Zilarrezkoa gabe
- Erresistentzia eta material mota guztietarako aplikazio arruntak
- Eraikuntza arinak oro har:aluminioa eta aluminio aleazioak
(1)
- Kobrezko piezak- Torloju-azkoin sistemak- Kupronikelezko torlojuak
- Karga termikoak korrosioaren kontrako babesa duten junturetan
- Teknika espazialak- Abiazioa- Turbokonpresorea
M 2tik M 68ra
M 8 X1etik M 160 x 6ra
G 1/8’’-tik G 11/2"-ra2-56tik 11/2"-6ra3-56tik 11/2"-12ra1/8"-tik 11/2"-ra3/16"-tik 11/2"-ra
0BA-tik 6BA-ra
0,5 d-tik 3 d-ra
0,5 d-tik 3 d-ra
1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 dra
235
8.8.5 Helicoil hari txertatuaren luzera izendatuaren zehaztapenaHelicoil hari txertatuaren luzera izendatuaren zehaztapena, torlojuaren
ezarpenaren luzeraren berdina denean behintzat, jartzen den materialarenezaugarrien araberakoa da, baita muntaiak jasan behar dituen kargenaraberakoa ere.
Hel
icoil
hart
uk
oduen
mate
riala
ren
haust
ura
ri b
uru
zko
erre
sist
entz
iaN
/mm
2
100
arte
> 10
0-15
0>
150-
200
> 20
0-25
0>
250-
300
> 30
0-35
0>
350-
400
>400
8 . H a r i a k
Torl
oju
en k
alit
ate
a
3.6
4.6
4.8
5.6
5.8
6.6
6.8
6.9
8.8
9.8
10.9
12.9
14.9
1,5
d1,
5 d
1 d
1 d
1 d
1 d
1 d
1 d
1,5
d1,
5 d
1,5
d1
d1
d1
d1
d1
d
2 d
2 d
1,5
d1,
5 d
1 d
1 d
1 d
1 d
2,5
d2
d1,
5 d
1,5
d1
d1
d1
d1
d
3 d
2,5
d2
d1,
5 d
1,5
d1
d1
d1
d
3 d
2,5
d2
d1,
5 d
1,5
d1,
5 d
1 d
1 d
-2,
5 d
2 d
2 d
1,5
d1,
5 d
1,5
d1,
5 d
-2,
5 d
2,5
d2,
5 d
2 d
1,5
d1,
5 d
1,5
d
- 3 d
2,5
d2,
5 d
2 d
2 d
1,5
d1,
5 d
Har
iare
n lu
zera
k to
rloju
a ju
ntur
ako
elem
entu
rik a
hule
na i
zan
dadi
n ka
lkul
atze
n di
ra.
Balio
hor
iek
gutx
i go
rabe
hera
koak
dira
eta
, sa
iaku
ntza
pra
ktik
oek
egia
ztat
zen
badu
te,
luze
rak
moz
tu e
gin
daite
zke.
236
237
9 . To r l o j u a k
238
239
9 . To r l o j u a k
Torlojua lana edo indarra lortzeko mekanismo bat da, lortzen den lanari buruzperpendikularrean dagoen planoan biraraziz erabiltzen dena.
Torlojuaren hariak plano inklinatu batean bermaturiko falka batek bezalaeragiten du, eta planoa torlojua biratzen den azkoinaren hariaz osatuta dago.Azkoinaren hariaren espira baten garapenak plano inklinatu bat eratzen du, etahorren altuera h da, hariaren neurria, eta bere luzera espiraren batez bestekogarapena da, πdm balioa duena, dm hariaren batez besteko diametroa delarik,hurrengo balio honekin:
de hariaren kanpo diametroa delarik eta di barne diametroa; hariak hari batbaino gehiago baldin badauka, hari neurria hari kopuruaz biderkatu behar da.Hariaren inklinazio angelua honako hau da:
Marruskadurarik izango ez balitz, P karga gainditzeko beharko litzatekeenindarra hau litzateke:
F = P tg αbaina errealitatean, µ = tg ρ koefizientea daukan marruskadura gertatzen da,marruskadura gainazal bakar batean, hau aurkituko dugu:
eta tg α eta tg ρ beren balioez ordezkatuz gero, hau geratzen da:
Marruskaduraren ondorioz lortzen den errendimenduak hau balio du:
bere baliorik handiena α = 45º - 0,5 ρ denean lortzen delarik.
9.1 Torlojuen kalkuluak
P
F
hα
πdm
240
9 . To r l o j u a k
P kargaren ondorioz torlojuaren hariak azkoinaren hariaren gainean labainegin ez dezan egin beharreko indarrak hau balio du: P tg (α − ρ), eta hortikondorioztatzen da α ≤ ρ denean torlojuak euspen automatikoa izango duela, etabere errendimendua ehuneko 50 baino txikiagoa izango dela.
Emandako formulek ebakidura karratua edo angeluzuzena duten harientzatbalio dute, baina ebakidura triangeluar trapeziala bada, eta hari saihetsek elkarrenartean sortzen duten angelua β delarik, marruskadura koefizientearen ordez hauerabili beharko da:
, eta, ondorioz, aurreko formulak erabili ahal izango dira.
241
9 . To r l o j u a k
9.2 Torlojuen irudikapen grafikoa
Torloju hexagonalaDIN 931, UNE-EN 24014 eta ISO 4014
Torloju hexagonalaDIN 933, UNE-EN 24017 eta ISO 4017
Allen torlojuaDIN 912 eta UNE EN ISO 4762
Allen torlojua DIN 6912Allen torlojua DIN 7984
Buru borobildun torlojuaDIN 7985 eta UNE-EN ISO 7045
Torloju karratuaDIN 479
T erako torlojuaUNE 15218=ISO 299
T erako torlojuaDIN 787
Buru laudun torlojuaDIN 921
Torloju gidaria
Umbrako UPS torlojua Xaflarentzako torlojuaDIN 7981 eta UNE EN ISO 7049
242
9 . To r l o j u a k
Hexagonodun torloju abeilanatuaDIN 7991 UNE-EN ISO 10642
Finkapen torlojuaDIN 963 eta UNE-EN ISO 2009
Torloju abeilanatuaDIN 965 UNE-EN ISO 7046-2
Buru elipsoidaldun torlojuabarneko hexagonoarekin
ISO 7380
Zulo gurutzatudun torlojuaDIN 404
Begidun torlojuaDIN 444
Gonztun torlojuaDIN 925
Moleteatutako torlojuaDIN 464
Moleteatutako torlojuaDIN 653
Begi-torlojuaDIN 580
HILTI HSA ainguraketa Jasotzailea
243
9 . To r l o j u a k
Hagatxo hariztatuaDIN 976
Finkapen torlojua
Nibelazio-torlojua Alboko nibelazio-torlojua
DESA BRIC ainguraketa
244
9.2.1 Allen Din 912 TorlojuaUNE EN ISO 4762-1998Hariaren perdoia (6g)
Torlojua egiaztatzeko neurriak, ikus UNE UN ISO 4762 araua
dk d
t2
d1
dh
t t1Ahokalekua
Grower zirrindolarekin
sIk
9 . To r l o j u a k
b
245
6 140
96 64 46 38 -- -- -- --
4,5
96 63 42 32 24 45 69 43 51,3
Ahokalekua DIN 974/1-en arabera
dh(H
13)
d1(H
13)
t t1
0,5
18 5,5 3 2,5
1,3
3,4
6,5
3,4
4,5
9 . To r l o j u a k
DIN
912 a
raua
ren
ordez
EN
ISO
4762 e
zart
zeko
joer
a d
ago
Har
iaH
aria
dM
3M
4M
5M
6M
8M
10M
12M
16
M20
M24
M30
M36
M42
M48
M56
M64
P=ne
urri
a
b
dk m
ax.
k m
ax.
s iz
enda
tua
t2 m
in
0,7
20 7 4 3 2 4,5 8 4,4
5,7
0,8
22 8,5 5 4 2,5
5,5
10 5,4
7,1
1 24 10 6 5 3 6,6
11 6,4
8,1
1,25 28 13 8 6 4 9 15 8,6
10,7
1,5
32 16 10 8 5 11 18 10,6
13,3
1,75 36 18 12 10 6
13,5
20 12,6
15,3
2 44 24 16 14 8
17,5
26 16,6
20,3
2,5
52 30 20 17 10 22 3,3
20,6
25,3
3 60 36 24 19 12 26 40 24,8
30
3,5
72 45 30 22 15,5
33 50 31 37,2
4 84 54 36 27 19 39 58 37 44,3
5 108
72 48 36 28 52 78 49 57,3
5,5
124
84 56 41 34 -- -- -- --
246
9 . To r l o j u a k
9.3 Hariztatu beharreko zuloen sakonera
(M eta b ) planoetan jarri beharreko kotak(t) /UNE-EN-ISO 6410-en arabera omiti daiteke(t) sakonera handiagoa nahi izanez gero, akotatu eginbehar da
b = 2 . Haria Mt = b . 1,25 (UNE-EN-ISO 6410-ren arabera)c (Hari neurria < = 1,75) = Hari neurria . 10c (Hari neurria > 1,75) = Hari neurria . 10 + 2 . Hari neurriad ∅ barautsa = Hari metrikoa M - Hari neurria
HariaHari b t c d lNeurria
Torlojutze luzerak: altzairurako c ≈ 1 ⋅ d ; burdinurtu griserako c ≈ 1,3 d; metalbigunerako c ≈ 2 d-tik 2,5 d-ra arte.
c
M
d (Barautsa)
120º
b
t l
M3M4M5M6M8M10M12M16M20M24M30M36M42M48M56M64
0,50,70,81
1,251,51,75
22,53
3,54
4,55
5,56
68101216202432404860728496112128
7,510
12,5152025304050607590105120140160
57810131518243036424854606672
2,53,34,25
6,88,510,214
17,521
26,532
37,543
50,558
8,211
13,716,422
27,533445566
82,599,2116
132,5154,5176,8
247
9 . To r l o j u a k
9.4 Altzairuzko torlojuak eta azkoinak Estutze momentuak. UNE 17108-1981
Torloju hexagonalentzat, Allen torlojuentzat eta azkoin hexagonalentzat dirabaliogarriak datu hauek.
Beste mota batzuk, doikuntza handiko estutzeak, formulak, estaldurak, etab...ikus UNE 17-108-81 araua.
Estutze momentuak kalkulatzeko, trakzioaren eta tortsioaren esfortzu konbinatugisa dagokion altzairuaren elastikotasun muga minimoaren %80a dela, eta harienarteko marruskadura koefizientea eta torlojuaren azkoinaren edo torlojuburuareneta euskarriaren arteko koefizientea berdinak direla hartu da kontuan.
Torlojuen ezaugarri mekanikoak: Izendatutako altuera duten azkoinentzat(UNE 20898/1) >0,8. ∅ haria (UNE 20898/2)
Haria4.6
mota4,8
mota5,6
mota5,8
mota6,8
mota8,8
mota9,8
mota10,9mota
12,9mota
Harineurria
Marruskadura koefizientea µµ=0,11Estutze momentuak dekaNewton metrotan (da N.m)
Trakzio erresistentziaN/mm2
Izendat. min.
Torlojumota
Azkoinmota
Torlojumota
honentzatMetrikoarentzat
M3M4M5M6M8M10M12M16M20M24
0,50,70,81
1,251,51,75
22,53
0,0390,0890,170,30,721,52,56,112
20,5
0,0550,130,250,43
12,13,58,61729
0,0480,110,220,380,911,83,17,615
25,5
0,0680,160,310,531,32,54,410,520,536
0,0780,180,350,61,52,9512
23,541
0,10,240,470,81,93,96,616
32,556
0,120,270,530,92,24,47,518
35,561,5
0,150,350,681,22,85,79,723,546,580
0,180,410,81,43,36,711,528
54,593,5
4,64,85,65,86,8
8,8∅ <=168,8∅ >16
9,810,912,9
400400500500600800800900
10001200
400420500520600800830900
10401220
455689
1012
4,6-4,84,6-4,85,6-5,8
6,88,89,8
10,912,9
>M16<=M16<=M39<=M39<=M39<=M16<=M39<=M39
248
9 . To r l o j u a k
9.5 Tutu erako giltzetarako tarte librea
Tutu erako giltza hutsa
Tutu erako giltza trinkoa
Aurpegiarte "s" eta ∅ kanpoko "e eta d" UNE 16-508-91 arauak dira
e=d max. d1 min.s
izendatua
3,245
5,56789
10111213141516171819
78
9,5101112
13,51516
17,519
20,521,523
24,52627
28,5
89
11121314161820212325262728293032
e=d max. d1 min.s
izendatua
202122232425262728303234364146505560
29,53132
33,534,536
37,538,540
42,54548
50,557636975
81,5
333536383940424345485053566268748086
ed
d1
s
s
249
9 . To r l o j u a k
9.6 Giltza finkoetarako tarte librea
Hariab l1 l2 l3 l4 l5 l6 r
3,245
5,56789
101112131417192224273032364146505560
33,24,55567
7,58,512
10,5141415
17,520,522
23,526283134
37,5414448
33,545567
7,58
1010
11,511,513
14,515
16,5182021232629313436
101417172022252832403846465157636976828898
108122130142152
58
101012141618202523272731323639434649566068768388
45,56,56,57,58,59
10111513
16,516,518,520,523
14,5283032353843
46,55155
68
10101214
15,517,519,524,52330303438444753586169768593
101110
5799
1112,514,515,517,5232127272933
37,541454852586370768390
l3
l6
l4
l2 l1
l5
l2
l5b
r
6°
b
b
250
251
1 0 . K o n o a k
252
253
1 0 . K o n o a k
10.1 Kono orokorrakISO 1119:1998C =konoaren erlazioa = konikotasuna L = konoaren luzera (altuera) (d eta D
bitartean)d = konoaren diametro txikiena α =konoaren angeluaD =konoaren diametroa. α/2 = ahokadura angeluaC konikotasuna: kono bateko bi ebakiduraren diametroen diferentziaren eta horienarteko distantziaren arteko erlazioa. Hurrengo formula honen arabera adierazten da:
Konoen erlazioa, edo konikotasuna oro har C=1:x erlazio gisa adierazten da.
Aplikazio orokorretarako konoak
Konoa1.
seriea2.
seriea RadianetanC konoaren
erlazioaKonoaren angelua, αα
Inklinazioakonikotasunaren
erdia da.
C= D-d = 2tan α = 1L 2 1 cot α
2 2α/2
α d D
L
120º90---60º45º30º1:3---1:5---------
1:10------
1:20---
1:501:1001:2001:500
------75º------------1:4
1:161:171:18---
1:121:15---
1:30------------
------------------
18º 55’ 28,7199’’14º 15’ 0,1177’’
11º 25’ 16,2706’’9º 31’ 38,2202’’8º 10’ 16,4408’’7º 9’ 9,6075’’
5º 43’ 29,3176’’4º 46’ 18,7970’’3º 49’ 5,8975’’
2º 51’ 51,0925’’1º 54’ 34,8570’’1º 8’ 45,1586’’34’ 22,6309’’17’ 11,3219’’6’ 52,5295
------------------
18,924 644 42º14,250 032 70º11,421 186 27º9,527 283 38º8,171 233 56º7,152 668 75º5,724 810 45º4,771 888 06º3,818 304 87º2,864 192 37º1,909 682 51º1,145 877 40º0,572 953 02º0,286 478 30º0,114 591 52º
2,094 395 101,570 796 331,308 996 941,047 197 550,785 398 160,523 598 780,330 297 350,248 709 990,199 337 300,166 282 460,142 614 930,124 837 620,099 916 790,083 285 160,066 641 990,049 989 590,033 330 250,019 999 330,009 999 920,004 999 990,002 000 00
1:0,288 675 11:0,500 000 01:0,651 612 71:0,866 025 41:1,207 106 81:1,866 025 4
---------------------------------------------
254
7:241:3,428 571 4 16º 35’ 39,4443’’ 16,594 290 08º 0,289 625 00 297
Erremintarenardatzak etaahokadurak
1 0 . K o n o a k
10.2 Kono partikularrak
KonoaKonoaren angelua, αα
Radianetan
Nazioartekoizen
estandarraAplikazioak
1:12,262
1:12,972
1:15,748
1:18,779
1:19,002
1:19,180
1:19,212
1:19,254
1:19,264
1:19,922
1:20,020
1:20,047
1:20,288
1:23,904
4º 40’ 12,1514’’
4º 24’ 52,9039’’
3º 38’ 13,4429’’
3º 3’ 1,2070’’
3º 0’ 52,3956’’
2º 59’ 11,7258’’
2º 58’ 53,8255’’
2º 58’ 30,4217’
2º 58’ 24,8644’’
2º 52’ 31,4463’’
2º 51’ 40,7960’’
2º 51’ 26,9283’’
2º 49’ 24,7802’’
2º 23’ 47,6244’’
4,670 042 05º
4,414 695 52º
3,637 067 47º
3,050 335 27º
3,014 554 34º
2,986 590 50º
2,981 618 20º
2,975 117 13º
2,973 573 43º
2,875 401 76º
2,861 332 23º
2,857 480 08º
2,823 550 06º
2,396 562 32º
0,081 507 61
0,077 050 97
0,063 478 80
0,053 238 39
0,052 613 90
0,052 125 84
0,052 039 05
0,051 925 59
0,051 898 65
0,050 185 23
0,049 939 67
0,049 872 44
0,049 280 25
0,041 827 90
239
239
239
239
296
296
296
296
239
296
296
296
239
296
Jacobs 2 konoa
Jacobs 1 konoa
Jacobs 33 konoa
Jacobs 3 konoa
Morse 5 konoa
Morse 6 konoa
Morse 0 konoa
Morse 4 konoa
Jacobs 6 konoa
Morse 3 konoa
Morse 2 konoa
Morse 1 konoa
Jacobs 0 konoa
Brown 1-3 konoa
255
1 0 . K o n o a k
10.3 Konoen akotazioa
Ezaugarriak eta kotak Letra ikurra
Metodonagusia
Metodohautazkoa
UNE 1122-1996 = ISO 3040-199010.3.1 Konoen akotazioaKonoen ezaugarriak
Kono bat definitzeko, hurrengo taulan ematen diren ezaugarrien eta kotenartetik konoaren funtziorako egokienak diren konbinazioak aukera daitezke.
Beharrezko diren kotak baino ez dira zehaztu behar. Hala ere, informazioaematearren eta parentesi artean, kota osagarriak eman daitezke, hau da,"laguntzaileak" edo "erreferentziazkoak" (adibidez, angeluerdia).
Konoen ezaugarriak eta kotak
Konikotasuna
Konoaren angelua
Alde zabalean
Alde estuanEbaketa plano bateanKonoaren luzeraLuzera totala konoa barne Luzera Dx zehazten den plano ebaketafinkatuz
C
α
D
dDxLL’
Lx
1:5
1/5
35º
0,2:1
20%
0,6 rad
Ezaugarriak
KonoarenDiametroa
Luzera
c
L L
L
∅d
∅d
∅D
∅D
∅ D
x
α
L’Lx
256
Konikotasunaren adierazpena marrazkietanIkur grafikoa eta kono baten konikotasuna elementutik gertu jarri behar dira,
eta erreferentzi lerroa, juntura lerro batez, konoaren sortzaileari lotuta egon beharda. Erreferentzi lerroa konoaren ardatzari buruz egin behar da, eta zeinuarennorabideak konoaren norabide bera izan behar du.
Kono serie normalizatuakAdierazi beharreko konikotasuna konoen serie normalizatuetako konikotasuna
baldin bada (bereziki Morse konoak eta kono metrikoak), elementu konikoa serienormalizatua eta dagokion zenbakia zehaztuz adieraz daiteke.
1 0 . K o n o a k
Zeinu grafikoa1,5
Erreferentzia lerroa
Morse konoa 3 zk.
Juntura lerroa
257
Konoaren perdoia, zehaztutako konoaren angeluaAdierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa
Konoaren perdoia, konikotasun zehaztuaAdierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa
Konoaren perdoi aldea, aldi berean konoaren posizio axiala definituta
Adierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa
1 0 . K o n o a k
10.4 Konoen perdoiak
t
t
t
Lx
∅D
x
∅ D
x
Lx
C
C
t
∅ D
∅ D
∅ D α α
∅ D
CC
tt
258
Morse eta metrikoa, barrualdea eta kanpoaldeaOratzeko erreminta eta lanabes normalizatuetako erabilera Morse konodun
edo kono metrikodun kirtenekin.
Erremintetarako konoak, Morse konoa eta kono metrikoa, barrualdea etakanpoaldea UNE 15007, DIN 228/1 eta 228/2.Zorro handitzaileak Morse konoa duten erremintetarako UNE 16133 eta DIN2187 arauak.Zorro txikitzaileak Morse konoa duten erremintetarako UNE 16132 eta DIN2185 arauak.Zorro txikitzaileak zeharkako txabeta bidezko loturarako DIN 1808 araua.Kirten konikoak zeharkako txabeta bidez oratzeko DIN 1806 araua.
4 kono metrikoa 6 kono metrikoa
80 kono metrikoa 100 kono metrikoa 120 kono metrikoa 160 kono metrikoa 200 kono metrikoa
Morse 0 konoaMorse 1 konoaMorse 2 konoaMorse 3 konoaMorse 4 konoaMorse 5 konoaMorse 6 konoa
4680
100120160200
9,04512,06517,78
23,82531,26744,39963,348
1:20
1:19,2121:20,0471:20,0201:19,9221:19,2541:19,0021:19,180
1º 25’ 56’’
1º 29’ 27’’1º 25’ 43’’1º 25’ 50’’1º 26’ 16’’1º 29’ 15’’1º 30’ 26’’1º 29’ 36’’
∅∅
1 0 . K o n o a k
10.5 Erremintetarako konoak
Kono motac
konoarenerlazioa
αα/2 ahokadura angelua
α/2
∅∅D
∅∅D
∅∅D
∅∅D
c
259
7/24ko kirten konikoa duten oratzeko erreminta eta lanabesnormalizatuentzat balio du.
Erremintak eskuz aldatzeko 7/24ko konikotasuna duten akoplamendu konikoakUNE 15008 eta DIN 2079.Oratzeko erreminta eta lanabesetarako kirten koniko zorrotzak DIN 2080/1 etaDIN 2080/2.40, 45 eta 50 zenbakiko konoak, konikotasunaren neurriak eta perdoiak UNE 15009/1.40, 45 eta 50 zenbakiko konoetarako tiranteak, neurriak UNE 15009/2
31,7544,4557,1569,8588,9
107,95133,35165,1203,2254
1 0 . K o n o a k
10.6 Erremintak eskuz aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak
Kono zk. ∅∅ D
30 404550556065707580
0/2
0/2 0
7:24 (1:3,4285714)
8º 17’ 50”
7/24
∅∅D
∅∅D
c
260
1 0 . K o n o a k
7/24ko kirten konikoa duten oratzeko erreminta eta lanabes normalizatuentzatbalio du.
Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24ko konikotasuna duten akoplamendukonikoak UNE 15002.Oratzeko erreminta eta lanabesetarako kirten koniko zorrotzak DIN 2080/1 etaDIN 2080/02.40,45 eta 50 zenbakiko konoak, konikotasunaren neurriak eta perdoiak UNE15009/1.40, 45 eta 50 zenbakiko konoetarako tiranteak, neurriak UNE 15009/2.
Kono zk. ∅∅ D
30 404550
31,7544,4557,1569,85
10.7 Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak
0201
ee e3
a27:24 (1:3,4285714)
D1
∅D
7/24
8º 17’ 50”
261
53,97563,51382,563
106,375139,719196,869285,775412,775548,225
1 0 . K o n o a k
Tornuetarako torloju mutur eta kontraplateretarako balio du.
M-H Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 1 zatia A mota UNE 15440/1 DIN55026 eta DIN 55028.M-H Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 2 zatia Espeka bidezko finkapendunmota UNE 15440/2 DIN 55029.M-H Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 3 zatia Baioneta mota UNE15440/3 DIN 55027 eta DIN 55028.Plater bridak 1:4 zentraketa konoarekin. Oinarrizko bridak DIN 6352/1.
10.8 Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 1:4 konikotasuneko trukagarritasun neurriak
Kono zk. ∅∅ D
3456811152028
∅D
∅D
7º 7
’ 30”
1:4
262
253240506380
100125160
253240506380
100125160
1 0 . K o n o a k
10.9 HSK erreminta konoa A, B, C, D, E eta Fformak 1:10 konikotasuna
Kono zk. ∅∅ D
Maximoa
10.000 bir/min
A forma: Erreminta automatikoki aldatzekoeta barne hortz bidezko arrastea.Lubrifikazioa erditik. DIN 69893/1
B forma: Erreminta automatikoki aldatzeko.Lubrifikazioa burutik. DIN 69893/2
C forma: Erreminta eskuz aldatzeko etabarne hortz bidezko arrastea. Lubrifikazioaerditik. DIN 69893/1
D forma: Erreminta eskuz aldatzeko.Lubrifikazioa burutik. DIN 69893/2
Maximoa
50.000 bir/min
E forma: Erreminta automatikoki aldatzeko.DIN 69893/5
F forma: Erreminta automatikoki aldatzeko.Kono murriztuaren ∅ . DIN 69893/6
2º 51’ 45”
1:10
∅D
263
11.Zentratzeko puntuak B eta R formak DIN 332/1-1986
264
265
B forma R formaPuntu arteztua behar denean.(doitasunezko ardatzentzat)
t (1) DIN 333 zentratzeko barautsez prestatutako zentratze puntuetan.a (2) Trontzaketa neurriak (a) piezan betiko geratzen ez diren zentratzepuntuetarako balio du.Marrazkietarako argibidead1 = 4 eta d2 = 8,5eko B formako zentratze puntua. DIN 332-B 4x8,5 zentratzepuntua. d1 = 4 eta d2 = 8,5eko R formako zentratze puntua. DIN 332-B 4x8,5 zentratzepuntua.
B forma R forma
11,251,62
2,53,15
45
6,38
10
2,122,653,354,255,36,78,5
10,613,217
21,2
0,30,40,50,60,80,91,21,61,41,62
3,1545
6,38
1012,51618
22,428
2,22,73,44,35,46,88,6
10,812,916,420,4
3,54,55,56,68,310
12,715,6202531
11.Zentratzeko puntuak B eta R formak DIN 332/1-1986
11,251,62
2,53,15
45
6,38
10
2,122,653,354,255,36,78,5
10,613,217
21,2
3,1545
6,38
1012,5162025
31,5
2,53,15
45
6,38
1012,5162025
1,92,32,93,74,65,87,49,211,414,718,3
3456791114182228
d1 d2 b d3 d1 d2t
min.a
DIN 333 rmax. min.
tmin.
a
bt(1)
a(2)
r
t(1)a(2)
120°
d1 d3d2 60°
120°
d1 d2 60°
120°
266
267
12. Koipeztatzaileei bur uzko gomendioak
268
269
Borb
or,
zirk
ulaz
ioed
o la
ino
bide
zko
lubr
ifika
zio
eten
gabe
a.
Torlo
juko
jinet
eak,
kojin
etea
k et
a er
lazi
o-na
tuta
koen
brag
eak.
Torlo
juko
jinet
eak,
kojin
etea
k.
AN
68
AN
220
CKB
32
CKB
68
CKB
100
CKB
150
CKC
100
CKC
150
CKC
220
CKC
320
CKC
460
FC 2
FC 5
FC 1
0
FC 2
2
FD 2
FD 5
FD 1
0
FD 2
2
A C FIkurraletra
12. Koipeztatzaileei bur uzko gomendioak
Apl
ik.
orok
or.
Aplik
.ber
ezia
Prod
uktu
mot
aed
ota
ezau
garr
ifu
ntzi
onal
ak
ISO
/TR
3498
-19
86 ik
urra
kate
goria
ISO
-L
Apl
ikaz
iobe
rezi
agoa
Aplik
azi
oen
adib
idea
kO
harr
ak
CKB
32
eta
CKB
68
mek
anik
oki e
ragi
ndak
oen
brag
eeki
n et
a m
urgi
lket
abi
dez
lubr
ifika
tuta
ere
era
bil
daite
zke.
CKB
B 68
ren
orde
zA
N 6
8 er
abil
daite
ke.
Olio
hau
ek k
arga
txik
iko
gida
ria d
uten
aitz
inap
ento
rloju
ak e
skuz
edo
mod
uze
ntra
lizat
uan
lubr
ifika
tzek
oer
e er
abilt
zen
dira
.
Her
doilt
zeko
arr
iskua
del
aet
a, h
igad
urar
en e
dohi
perp
resio
aren
kon
trako
gehi
garr
irik
gabe
ko o
lioak
erab
iltze
n di
tuzt
enen
brag
eak
ditu
zten
sist
emak
lubr
ifika
tzek
o.
Bisk
osita
te m
aila
txik
i-txi
kiko
olio
ak, a
dibi
dez,
doi
tasu
nm
ekan
ismoa
k, h
idra
ulik
oak
edo
hidr
opne
umat
ikoa
k,en
brag
eel
ektro
mag
netik
oak,
lubr
ifika
zio
pneu
mat
ikoa
eta
kojin
ete
hidr
osta
tikoa
k.
Karg
a tx
ikik
o pi
ezak
Karte
rrea
n itx
itako
engr
anaj
eak
karg
atx
ikia
reki
nfu
ntzi
onat
zeko
ak (b
uru
kojin
etea
k, a
itzin
apen
kaxa
k, o
rgak
).
Engr
anaj
e itx
iak,
kar
gaha
ndie
kin
ere
norm
alge
ratz
en d
en o
liote
nper
atur
aeg
onko
rrar
ekin
funt
zion
atze
n du
tena
k.M
ota
guzt
ieta
koen
gran
aje
itxia
k (h
ipoi
dea
izan
ezi
k) e
ta k
ojin
etea
k.
Kojin
ete
leun
edo
bola
dune
n et
aer
lazi
onat
urik
o en
brag
een
lubr
ifika
zioa
, pre
siobi
dezk
oa e
ta o
lio la
ino
bide
zkoa
(aer
osol
a).
Kojin
ete
leun
edo
bola
dune
n lu
brifi
kazi
oa,
pres
io b
idez
koa
eta
olio
lain
o et
a ba
inu
bide
zkoa
(aer
osol
a).
Olio
min
eral
find
uak
Oxi
dazi
oare
n ko
ntra
kool
io m
iner
al fi
ndu
egon
korr
ak, k
orro
sioar
enet
a ap
arra
ren
kont
rako
ezau
garr
ieki
n (m
etal
ferr
ikoa
k et
a ez
ferr
ikoa
k).
Oxi
dazi
oare
n ko
ntra
kool
io m
iner
al fi
ndu
egon
korr
ak, k
orro
sioar
en(m
etal
ferr
ikoa
k et
a ez
ferr
ikoa
k) e
ta a
parr
aren
kont
rako
eza
ugar
rieki
n,hi
perp
resio
aren
kont
rako
ak e
tahi
gadu
rare
n ko
ntra
koak
.
Olio
min
eral
find
uak
gehi
garr
i bita
rtez
hobe
tuta
koez
auga
rrie
kin,
hor
ien
arte
an, k
orro
sioar
en,
herd
oiltz
eare
n ed
ohi
gadu
rare
n ko
ntra
koez
auga
rria
k.
Olio
min
eral
find
uak
gehi
garr
i bita
rtez
hobe
tuta
koez
auga
rrie
kin,
hor
ien
arte
an, k
orro
sioar
en,
herd
oiltz
eare
n et
ahi
gadu
rare
n ko
ntra
koak
.
Karterrean itxitako engranajeak
Gal
era
osok
osi
stem
ak Engranajeak Torloju kojinetea, kojinetea, enbragea etaantzekoak
270
Piez
a la
bain
kor
guzt
iak
lubr
i-fik
atze
ko, h
ala
nola
, aitz
ina-
pen
torlo
juak
, esp
ekak
,m
atra
kak
eta
aldi
zkak
o ze
r-bi
tzuk
o en
gran
aje
amai
ga-
beak
.
Kojin
ete
leun
edo
bol
adun
aket
a ka
rga
arru
ntek
o en
gran
a-je
mot
a gu
ztia
k (h
ipoi
deak
eta
amai
gabe
ak iz
an e
zik)
.H
M 3
2k e
ta H
M 6
8k C
KB 3
2et
a C
KB 6
8 or
dezk
a de
zake
-te
, hur
rene
z hu
rren
.
Kasu
bat
zuet
an, H
V m
otak
HM
mot
a or
dezk
a de
zake
.
Beste
gid
a ba
tzuk
lubr
ifika
-tz
eko
bisk
osita
te h
au d
auka
nol
ioa
beha
r de
nean
. HG
68k
G 6
8 or
dezk
a de
zake
.
XBC
EA 1
koi
pea
siste
ma
zen-
traliz
atue
tan
erab
iltze
n da
,et
a XB
CEA
2 e
ta X
BCEA
3ko
pa e
do x
iring
a bi
tarte
zap
likat
zen
dira
.Fa
brik
atza
ileak
lehe
neng
obe
teal
dian
era
bili
beha
rrek
oko
ipea
zei
n de
n ad
iera
zibe
har
du, b
ater
agar
ritas
una
segu
rtatz
eko.
Gidak Koipea behar dutenaplikazioak
Erabilera anitzekokoipeak
Sistema hidraulikoak
Sistema hidrostatikoak
Gid
ahi
drau
liko
bide
zko
siste
mak
12. Koipeztatzaileei bur uzko gomendioak
G 6
8
G 1
00
G 1
50
G 2
20
HL
32H
L 46
HL
68
HM
15
HM
32
HM
46
HM
68
HV
22
HV
32
HV
46
HG
32
HG
68
XBC
EA 0
0
XBC
EA 0
XBC
EA 1
XBC
EA 2
XBC
EA 3
Ikurraletra
Apl
ik.
orok
or.
Aplik
.ber
ezia
Prod
uktu
mot
aed
ota
ezau
garr
ifu
ntzi
onal
ak
ISO
/TR
3498
-19
86 ik
urra
kate
goria
ISO
-L
Apl
ikaz
iobe
rezi
agoa
Aplik
azi
oen
adib
idea
kO
harr
ak
Kojin
ete
leun
ak d
ituzt
engi
den
lubr
ifika
zioa
.A
biad
ura
txik
ieta
n os
oer
abilg
arria
, lab
aind
ura
eten
aren
ond
orio
z so
rtzen
dire
n bi
braz
ioak
mur
rizte
-ko
(mar
rusk
adur
a).
Karg
a ha
ndik
o os
agai
akdi
tuzt
en s
istem
a hi
drau
li-ko
oro
korr
ak.
Zenb
aki b
idez
ko k
ontro
ladu
ten
mak
ina
erre
min
-te
ntza
t.
Kojin
ete
hidr
aulik
oak
eta
leun
ak d
ituzt
en m
akin
en-
tzat
, abi
adur
a tx
ikia
nbi
braz
ioa
edo
laba
indu
raet
ena
min
imiz
atu
beha
rra
dute
n lu
brifi
kazi
o sis
te-
met
an.
Bola
dun
kojin
etea
k,en
gran
aje
ireki
ak e
tapi
eza
naha
sien
koip
ez-
tatz
e or
okor
ra.
Olio
min
eral
find
uak
mar
rusk
adur
a ek
idite
kolu
brifi
kazi
o et
a er
ansk
or-
tasu
n ho
bear
ekin
.
Olio
min
eral
find
uak
korr
osio
aren
eta
her
doil-
tzea
ren
kont
rako
eza
u-ga
rri h
obet
ueki
n.
Olio
min
eral
find
uak
korr
o-sio
aren
, her
doiltz
eare
n et
ahi
gadu
rare
n ko
ntra
koez
auga
rri h
obet
ueki
n.
Olio
min
eral
find
uak
ten-
pera
tura
eza
ugar
ri ho
bee-
kin,
kor
rosio
aren
, her
doil-
tzea
ren,
hig
adur
aren
eta
bisk
osita
tear
en k
ontra
.
Olio
min
eral
find
uak
korr
osio
aren
, her
doil-
tzea
ren,
hig
adur
aren
eta
mar
rusk
adur
aren
kon
trako
ezau
garr
i hob
etue
kin.
Koip
eak
herd
oiltz
eare
net
a ko
rros
ioar
en k
ontra
koez
auga
rri h
obet
ueki
n.
G H X
271
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
272
273
Niple errakore arra 280 (N8) zk. I errakore murriztailea 241 (N4) zk.
Zorro erako errakore arra 270 (M2) zk. Zorro erako errakore murriztailea 240 (M2) zk.
E errakore murriztailea 246 (M4) zk. 90º angeludun errakorea A-A 3 (G8) zk.
90º angeludun errakorea A-E 1 (G4) zk. 90º angeludun errakorea A-A 2 (G8) zk.
Zorro erako errakore orientagarria 340 (U11) zk.
90º angeludun errakore orientagarriaA-A 96 (UA11) zk.
T erako errakorea 130 (B1) zk. Gurutze erako errakorea180 (C1) zk.
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
13.1 Errefrigerazioko errakoreak
274
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
Ixteko tapoia 290 (T9) zk. Azkoin errakorea 312 (P4) zk.
90º angeludun errakore motza A-E 92 (A4) zk.
45 º angeludun errakorea A-E 40 (G4/45º) zk.
90º angeludun errakore motza A-A 90 (A1) zk.
45 º angeludun errakorea A-A 41 (G1/45º) zk.
Errakore orientagarriaA-E 341 (U12) zk.
Angeludun errakore orientagarria A-E 98 (UA12) zk.
Bi lokailudun brida 320 zk.
Oharra
A = arraE = emea
Lau lokailudun brida 321 zk.
275
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
13.2 Koipeztapenerako errakoreak
Bikonoentzako barne errakorea Trenkada paseko errakore zuzena
Ahokaduretarako errakorea Sarrerako errakore zuzena
Ukondo erako sarrerako errakorea Ukondo erako sarrerako errakorea
Ukondo erako trenkadapaseko errakorea
Tutuen lotura T erako euskarriarekin
Euskarriaren errakore zuzena tutuen loturarako Blokeatzeko errakorea
Gurutze erako errakorea
L erako errakore orientagarria
276
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
L erako errakore orientagarria
T erako errakore orientagarria
T erako errakore orientagarria
Altzairuzko tutuentzako bikonoa
Plastikozko tutuentzako bikonoa Tutuentzako indargarria
Konodun ixteko tapoia Ixteko tapoia
Ixteko zirrindola Ar erako errakore zuzena
Trenkada paseko errakorearentzako azkoina Ixteko tapoia
277
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
13.3 Errakore hidraulikoakErrakore ar zuzena
DIN 2353
Errakore zuzena
Errakore bikoitz zuzena(trenkada paseko errakorea)
Errakore ar orientagarria
Angeludun errakorea
DIN 2353
Angelu orientagarridun errakorea
T erako errakorea
DIN 2353
T erako errakore orientagarria
T erako errakore orientagarria Gurutze erako errakorea
DIN 2353
Errakore eme zuzena Errakore erreduzitzailea
278
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
Niple errakore arra Manometroentzako errakorea
E eta I errakore erreduzitzailea Zorro erako errakorea eta erreduzitzekoa
Luzapen-errakorea Angeludun errakore arra
DIN 2353
T erako errakore arra
DIN 2353
L erako errakore arra
DIN 2353
Eraztun errakorea Azkoin errakorea
Angelu orientagarridun errakorea
Ukondo biragarridun errakorea
279
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
Ixteko tapoia DIN 908
Angeludun errakorea A-E
Ixteko tapoia DIN 906
Oharra
A = arraE = emea
280
6
8
10
12
15
18
22
28
35
42
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
13.4 Terminal iraunkorra mangerarekinSerie arina
Luzera L= komeni dena
Mangera
Terminala
L1
L
∅D ∅
d
∅∅ D ∅∅ d L1 Haustura presiominimoa
Laneko presiominimoa
Kurbadura erradio minimoa
25
25
30
30
34
36
38
40
43
50
60
60
60
60
60
55
55
35
35
25
120
120
120
120
120
110
110
70
70
50
100
100
130
130
180
200
240
300
420
508
1/4”
1/4”
3/8”
3/8”
1/2”
5/8”
3/4”
1”
1 1/4”
1 1/2”
281
1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k
13.5 Terminal iraunkorra mangerarekin Serie astuna
Luzera L= komeni dena
Mangera
Terminala
L1
L
∅D ∅
d
∅∅ D ∅∅ d L1 Haustura presiominimoa
Laneko presiominimoa
Kurbadura erradio minimoa
8
10
12
14
16
20
25
30
38
25
25
30
30
34
36
38
40
43
120
120
120
120
120
110
110
70
70
240
240
240
240
240
220
220
140
140
100
100
130
130
180
200
240
300
420
1/4”
1/4”
3/8”
3/8”
1/2”
5/8”
3/4”
1”
1 1/4”
282
283
1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k
284
Parametroen balorazioa 1 eta 10 bitarteko eskalan. Zenbakia zenbat etahandiagoa izan, hainbat hobea izango da ezaugarria. Balorazio kuantitatiboaezinezkoa da, kasuaren araberakoa delako. Irizpidea orokorra da eta, soluziopartikular zenbaitetan, ordena kualitatiboa aldatu egingo da, gida eredubakoitzaren, diseinuaren eta muntaketaren beraren arabera. Balorazioasistemaren beraren arabera eginda dago; fabrikazioan gerta daitezkeen arazoakbeste kontu bat dira.
Oharra
Gidatzeko sistema aerostatikoak mikromekanizatuen arloan ari dira erabiltzen;gure erabilera arloaren barruan zaila da horiek sartzea.
4
87
10
10
10
10
10
1
9
5
99
10
10
10
10
10
10
10
1
710
9
9
9
8
8
8
8
3
1010
8
8
8
8
8
8
8
Labaindura(turcite)
Hidrostatikoak
Aerostatikoa
6 ilarakoboladun irristailu
trinkoak
4 ilarakoboladun irristailu
trinkoak
2 ilarakoboladun irristailu
trinkoak
Motelgailurikgabeko
arraboldunirristailuak
Arraboldunirristailuak
motelgailuarekin
Orratz kaiolaaurrekargaerregelarik
gabea
Orratz kaiolaaurrekarga
erregelarekin
1
910
8
8
8
7
7
7
7
1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k
14.1 Gidatzeko sistemen konparaketa
HariaSistema Marruskadura Aurrekargaren Garbitasuna Berokuntza Higadurakkontrola
285
1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k
1
910
8
8
8
7
7
5
5
4
910
7
7
5
7
7
8
9
4
31
8
9
10
8
7
8
3
5
55
8
8
8
8
8
7
7
8
109
3
2
1
3
5
3
4
8
76
7
4
1
7
7
9
10
HariaZurruntasuna Moteltzea Abiadura Doitasuna Kostua Fidagarritasuna /mantengarritasuna
286
14.2 Zirkularretik zuzenerako mugimendu transmisiorako sistemen konparazioa (eta alderantziz)
1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k
Parametroen balorazioa 0 eta 5 bitarteko eskalan
55
5
54
3
5
4
55523115
5
2
1
2511
32
1
54
4
3
4
04454444
2
5
4
4445
32
1
54
3
4
4
04444444
3
5
4
4445
Maila hauetanpotentzia
transmititzekogaitasuna
Mugimenduaabiadura linealaren
araberatransmititzeko
gaitasuna
Bizitza iraupen handiaHigadura handiko egoeretan
transmititzeko gaitasunaLabaindurarik eza (sinkronismoa)
Errendimendu handiaBibraziorik eza
Transmisioaren osagaien pisu arina Transmisioaren osagaien inertzia txikiak
Transmisioaren kostua ez handiaOrdezko piezen kostua ez handia
Biraketaren norabidea aldatzeko aukeraPotentziaren transmisioa ardatzetan flexio
handirik gabe Idem esfortzu axialentzat
Giro erasokorrak jasateko gaitasuna(herdoila, tenperatura handiak, etab.) Transmisio itzulgarria egiteko aukera
Funtzionamendu isilaTalka esfortzuen xurgatzeko ahalmena Lubrifikatu gabe funtzionatzeko aukera
0 + 2 kW2 +10 kW
10 kW bainogehiago
20 m/s baino gutxiago
20 + 40 m/s40 m/s baino
gehiago
HariaFuntzioak
Boladun ardatza
Uhal lauakUhal
trapezoidalak
287
1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k
43
2
54
4
4
2
44344335
4
5
3
4335
55
5
54
3
4
4
54333225
4
5
3
4332
55
5
54
3
4
4
54333225
4
3
3
4432
HariaHorzdun uhalak Kateak
Azkoin- torlojua
Kremailerapinoia (hortz
zuzenak)
Kremailerapinoia (hortz
okerra)
44
4
53
1
3
3
44333334
4
5
2
4222
55
5
41
0
3
4
52323345
5
2
2
1420
288
1 5 4
3 5 4
5 5 5
5 1 2
5 3 4
5 5 5
1 5 3
2 5 5
4 4 4
1 2 4
2 3 4
3 4 5
5 2 1
5 5 5
1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k
14.3 Zirkularretik zirkularrerako mugimendu transmisioen konparazioa
Parametroen balorazioa 0tik 5erako eskala batean
Transmisioaardatzen posizio
erlatiboaren arabera
Maila hauetanpotentzia
transmititzekogaitasuna
Ardatzen artekodistantziaren
araberamugimenduatransmititzeko
ahalmena
‘l’ transmisiokoerlazioa elementu
sorta bakar batekin
Sarrera abiadurai =Irteera abiadura
Mugimenduatransmititzeko
ahalmena abiaduratangentzialaren
arabera
Paraleloak
Gurutzatuak
Konkurrenteak
0 + 2 kW
2 +10 kW
10 kW bainogehiago
0,5 m bainogutxiago
0,5 + 2
2 m baino gehiago
1 < i < 5
5 < i <10
10 < i
1m/s bainogutxiago
1 + 10 m/s
10m/s bainogehiago
HariaFuntzioak
Marruskaduragurpilak
Uhal lauakUhal
trapezoidalak
0 3 1
289
5 5 5 5 0 0
1 0 0 0 5 0
1 0 0 5 0 4
4 4 0 5 5 5
3 4 5 5 5 5
2 3 5 5 5 5
5 5 5 5 0 5
4 5 3 3 0 3
5 5 5 5 5 4
3 4 3 3 3 5
1 2 1 1 2 5
5 5 5 5 5 5
4 3 5 5 4 3
3 1 4 4 3 1
1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k
HariaHorzdunuhalak Kateak
Engranajezuzenak
Engranajehelikoidalak
Engranajekonikoak
Koroa amaigabea
2 5 1 1 0 1
290
1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k
5 4 4
4 4 3
4 5 4
3 5 4
1 3 2
Bizitza iraupen handia
Higadura handiko egoeretantransmititzeko gaitasuna
Labaindurarik eza (sinkronismoa)
Errendimendu handia
Bibraziorik eza
Transmisioaren osagaien pisu arina
Transmisioaren osagaien inertzia txikiak
Transmisioaren kostua ez handia
Ordezko piezen kostua ez handia
Biraketaren norabidea aldatzeko aukera
Potentziaren transmisioa ardatzetanflexio handirik gabe
Idem esfortzu axialentzat
Giro erasokorrak jasateko gaitasuna(herdoila, tenperatura handiak, etab.)
Transmisio itzulgarria egiteko aukera
Funtzionamendu isila
Talka esfortzuen xurgatzeko ahalmena
Lubrifikatu gabe funtzionatzeko aukera
HariaFuntzioak
Marruskaduragurpilak
Uhal lauakUhal
trapezoidalak
2 3 3
0 0 0
1 2 3
3 5 5
3 3 3
3 4 4
4 4 4
5 5 5
4 5 5
2 5 4
2 5 4
3 4 4
291
1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k
3 3 5 5 5 5
2 2 4 4 4 4
4 4 5 5 5 5
4 4 5 4 4 2
3 3 4 4 4 4
4 3 2 2 2 2
3 1 2 2 2 2
2 2 2 2 1 1
3 3 2 2 2 2
5 3 5 5 5 5
4 4 4 4 4 4
5 5 5 3 2 2
3 2 3 3 3 3
4 3 5 5 5 1
3 2 2 3 2 3
3 3 3 3 3 3
HariaHorzdunuhalak
KateakEngranajezuzenak
Engranajehelikoidalak
Engranajekonikoak
Koroa amaigabea
5 2 2 1 2 0
292
293
1 5 . T u r c i t e a m u n t a t z e a
294
295
1 5 . T u r c i t e a m u n t a t z e a
15.1.1 Ohar orokorrak"Turcite-B"ri kola emateko leku berezi eta horretarako propio itxia behar da,
dela kabina bat, departamentu bat, etab., hautsetik eta beste partikula batzuetatikbabesteko (bizarrak, pintura, etab.), eta aireztatzeko sistema batez hornitua.
Tenperaturarik egokiena +20º C-tik +25º C-ra bitartekoa da, %55ekohezetasun erlatiboarekin.
Hurrengo lanari ekin baino lehenago eskuak urez eta xaboiz garbitu behardira, eta kola emateko prozesu osoan ez da erre behar.
15.1.2 Tresnak eta erremintak
GarbitzekoBrotxa, eskuila eta zapi garbiak, garbitzeko garaian haririk eta partikularik
botako ez dituztenak.Turcite-B metalezko gainazalak eta tresnak garbitzeko trikloroetilenoa erabil
daiteke (toxikoa da, hobe antzeko zer edo zer erabiltzea), kanpoko partikulariketa elementurik gabea (koipeak, olioa, etab.).
EspatulakPisatu aurretiko ontzira atera behar denerako, espatula lau eta garbi bat,
independientea itsasgarri eta gogortzaile pote bakoitzarentzat. Espatula horzduna, garbia, itsasgarria uniformeki emateko eta zabaltzeko.
OntziaAltzairu herdoilgaitzezko edo aluminiozko ontzia, garbia, itsasgarriaren eta
gogortzailearen nahasketa egiteko.
ZulagailuaZulagailua, mihi batez hornituta irabiagailu baten moduan ibiliko dena,
nahasketa homogeneoagoa egiteko.
BalantzaBalantza digitala, itsasgarria eta gogortzailea doi pisatzeko.
15.1 Turcite bandak (PTFE+brontzea) muntatzea
296
1 5 . T u r c i t e a r e n m u n t a t z e a
15.1.3 Itsatsi beharreko gainazalaren prestaketaZimurtasuna
Kola eman beharreko gainazalaren zimurtasuna Ra = 0,8-3,2 mikra izangoda, eta gainazal hori ez da komeni arteztea.Garbitasuna
Metalezko gainazala garbitzeko zeregina mahaiarekiko 30º-koinklinazioarekin egitea komeni da. Horren aurretik presiozko airea pasatubeharko da, ahalik eta partikula gehien kentzearren (aurretiazko zeregin haudepartamentutik kanpo egingo da). Ondoren, metalezko gainazala eta Turcite-Bzapi garbi batez eta brotxa garbi batez eta trikloroetilenoaz garbituko da (edoantzekoaz); goitik beherako norabidean, eta osorik garbituko da. Zeregina zuzenbete dela egiaztatzeko, zapi zuri garbi bat pasatuko da, zikinkeri arrastorik utzikoez duena.
Gainazalak garbitu eta gero ez dira ukitu behar, eta lehortzeko ez da airekonprimiturik erabiliko.
15.1.4 Kola emateaNahasketak
Kola egiteko AV 138M itsasgarria eta HV 998 gogortzailea erabiliko dira, etanahasketaren proportzioa honako hau izango da: AV 138Mren pisuarenehunekoaren ehun zati, eta HV 998ren pisuaren ehunekoaren 40 zati.Nahasketaren bizitza +23ºC-tan 30 minutukoa da.Kola ematea
Dena prest dagoenean, alegia, metalezko gainazala, Turcite-B eta itsasgarria,espatula horzduna hartu eta kola emateari ekingo da.
Turcite-Bren gainean luzeraka emango da, eta metalezko zatian, berriz,zeharka, itsasgarria eman gabeko hutsunerik utzi gabe, baina soilik beharrezkoadena eta espatula horzdunak berak uzten duena emanez.
15.1.5 Turcite-B jartzea
Turcite-B hartu eta metalezko gainazalaren gainean aplikatu, mutur batetikhasita eta luzeraka sakatuz, aire poltsarik ez uzteko. Muturretan nylonezko bitorlojuz lotzen da (horiek ez dira Turcite-Bren gainetik irten behar), pisuaren edoestutzearen eraginaren menpe lehortzen ari dela, mugitu ez dadin.
297
1 5 . T u r c i t e a r e n m u n t a t z e a
Turcite-Bren gainean erregela jartzen hasi aurretik parafinazko paperzerrenda batzuk ipiniko dira, soberan dagoen itsasgarria ez dakion erregelariatxiki.
Gainean erregela bat ipiniko da (Turcite-B baino zabalagoa), luzeraka, guztizlaua eta zurruna, eta pisu bat, sarjentuak edo antzekoak erabiliz estutuko da.Mekanizatzeko prest egoteko, gogortzeko denbora 12 ordukoa da, +20ºC-tan.
15.1.6 KargaPisu erlazioa kola emandako Turcite-Bren gainazalari dagokionez 0,2tik 0,3ra
kg/cm2 da (edo gainean jasan behar duen pisuaren parekoa).Estutze presioa uniformea izango da itsatsitako gainazal osoaren gainean.
15.1.7 GarbitasunaItsasgarriak eta gogortzaileak ez dute larruazala ukitu behar.
Larruazala zikindu baldin bada, berehala garbitu behar da, xaboi urez eta urepelarekin. Inoiz ez da ez disolbatzailerik ez lubrifikatzailerik erabili behar.
15.1.8 Gainazalaren akaberaAzken akabera egiteko lubrifikazio ugarirekin arteztuko da, eta zimurtasuna
02-08 mikra bitartekoa izango da. Harraskatuz gero, ez da ahaztu behar kalitate maila 2 dela, eta horri hazbete
karratuko 14 edo 20 puntu dagozkio (2 eta 3 puntu bitartean cm2-ko).
298
299
1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k
300
301
1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k
Hurrengo egoera hauetan labirintoak erabiltzen dira eta ixte eraztunak ez dira erabiltzen:
- Abiadura periferikoak aukerarik ematen ez duenean. - Abiadura periferikoak aukera ematen duenean baina burua presio baxuko
aire-olioz lubrifikatuta dagoenean (irteerako korrontea behar du).
Ixte eraztunak erabiltzen dira:- Abiadura periferikoak aukera ematen duenean.
Ixte eraztunak eta labirintoak erabiltzen dira:- Abiadura periferikoak buruetan aukera ematen duenean, hozgarririk sar ez
dadin eta olioa irten ez dadin.
Labirintoetarako gomendaturiko neurriak
16.1 Labirinto eta ixte eraztunak erabiltzeko baldintzak
Ertz biziak
minimoa 3maximoa 5
min
imoa
1,5
max
imoa
5
0,5
1 minimoa
302
1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k
Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako
16.2 Baldintza desberdinetan lan egiteko aukerak
303
1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k
Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako ixte eraztunarekin
Koipedun errodamenduentzako muntaketa
Oliodun errodamenduentzako muntaketa
304
1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k
Lana hozgarriaren proiekzioarekin egiten denean
Deflektorea
Hari mota birarennorantzaren arabera
305
1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k
Lana hozgarriaren proiekzio handiarekin egiten denean
Deflektorea
≈5°
≈5°
306
1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k
Lana hozgarriaren proiekzio handiarekin egiten denean (deflektorea erabiltzeko aukerarik ematen ez duenean)
307
1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k
Lana hozgarriaren proiekzio oso handiarekin egiten denean
Airea 0.35/0.50 bar
Hari mota birarennorantzaren arabera
Deflektorea
0.02
5
308
1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k
Lana hozgarriaren proiekzio oso handiarekin egiten denean
Deflektorea
1Airea 0.35/0.50 bar
309
1 7 . T e r a ko a r t e k a k
310
311
T erako artekak (UNE 15-218-92 = ISO 299 arauan oinarrituta)
E, F eta G: alakaren altuera 45º edo akordio erradioa
Oharra
T erako arteken arteko neurriaren perdoia ez da metagarria.
(1) Amarratzeko artekentzat, H12 perdoiaErreferentziazko artekentzat, H8 perdoia
P neurria: P neurriaren 3 edo 4 balioak fabrikatzaileak aukeratzekoak dira.Ahal izanez gero, artekak erdiko artekaren alde batean eta bestean
simetrikoki jarri behar direla aurreikusi behar da, eta erdiko arteka hori, oro har,erreferentziazko arteka gisa mekanizatzen da.
Arteka kopurua bikoitia izanez gero, makinaren mahaian erreferentziazkoarteka zein den garbi adierazi beharra dago.
20 eta 2532tik 100era
125etik 250era250etik 500era
1 7 . T e r a ko a r t e k a k
Neurria P Perdoia
±0,2±0,3±0,5±0,8
B C H E F GIzend. Perd. Izend. Perd. min. max. max. max. max.
A 1) Neurria P
568
10121418222836424854
1011
14,516192330374656688090
3,557789
12162025323640
+10
+1,50
+20
+30
+40
+50
+10
+20
+30
+40
8111517202330384861748494
101318212528364556718595
106
11111
1,61,61,61,62,52,52,52,5
0,60,60,60,60,60,61111
1,622
11111
1,61,62,52,52,5466
20-25-3225-32-4032-40-5040-50-6350-63-80
63-80-10080-100-125
100-125-160100-125-160-200125-160-200-250160-200-250-320200-250-320-400250-320-400-500
P
0,3x45° max
A
B
E
H
C
FG
312
313
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
314
315
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
ISO 666:1996DIN 6375:1986 Araua artezketa zilindrikorako eta artezketa laurako harri lauei aplika dakieke.Araua ezin zaie osoko ebaketarako harriei (Creep feed) eta diamantezko harrieiedo metalezko nukleoa duten CBN harriei aplikatu.Barne diametroa 76,2 mm - 304,8 mm bitartekoa daukaten harrietarako.
* Ez dauka ISO 666
b1 balioentzat (ikus hurrengo irudia) kalkulatzen diren potentziak:
- 3 kW, kanpo diametroa (D) 250-356 mm-koa duten harrientzat.- 7 kW, kanpo diametroa (D) 400-508 mm-koa duten harrientzat.- 15 kW, kanpo diametroa (D) 600-762 mm-koa duten harrientzat.- 30 kW, kanpo diametroa (D) 900-1.250 mm-koa duten harrientzat.
Beste material, potentzia edo eragiketa batzuek beste b1 balio batzuk beharkodituzte.
12345
6 *7 *8
Posizio Izenazenbakia
HarriaPlater finkoaPlater mugigarriaKontrapisurako artekaFinkapen torlojuaOrekatzeko kontrapisuaBereizgailuaZirrindola
D Kanpo diametroa.T Harri zabalera.H Barne diametroa.
17
26
T
3
4
5
8
H
D
316
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
18.1 Harri platertxo finkoa
ISO 666:1996DIN 6375:1986
S = makinan erabiliko den harriaren lodiera maximoa (Kontuan hartu platera lotuta doan ardatzaren luzera)
DIN arauak aholkatutaAhal den guztian erabili
Materiala: F-11403,2
b1
A forma
0,8
0,8
d7 d6 d1 d4U
RM
0,02 A
0,02
Q
t
15°
2°51’45”
ISO ren arabera
Q(min) = S+6mm (min)
A
0,8
Qren arabera A
1:10 • d5 d7
g1
d6 d3 d2
1,60,8
1,60,8
1x45°
Konoak DIN 254 (002-10) arabera
B forma
l1
b10,5+1
b2
317
250
400
406
400
(406
)
500/
508
600/
610
500/
508
600/
610
750/
762
900/
914
1060
/106
7
76,2
127
203,
2
304,
8
14 18
16 20 20 21 21 22 25 25
12 16 16 20 25 20 25 25 25 25
65 110
178
178
178
274
274
274
274
274
50 80 100
100
100
140
140
140
150
150
104
165
153
153
153
244
244
244
244
244
84 136
115
115
115
174
174
174
174
174
15 19 12 22 27 23 23 30 45 57
60 80 105
105
105
142
142
142
170
170
4,4 5 6,4
6,4
6,4
7,1
7,1
7,6
7,6
8,1
6,5 9 15 15 15 23 23 23 23 23
6 6 8 8 8 8 8 8 8 10
M6
M10
M12
M12
M16
M16
M16
M16
M16
M16
B forma A forma
M45
X1,5
M70
X2
M85
X2
M85
X2
M85
X2
M11
0X2
M11
0X2
M11
0X2
M12
5X2
M12
5X2
40 63 **58 80 80 80 100
100
100
120
120
115
*127
175
*178
240
*255
260
270
365
365
380
410
435
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
* A
NSI
B7.
1-19
95 a
raua
ren
neur
ri m
inim
oak.
Gai
nera
ko n
eurr
iek
AN
SI B
7.1-
1995
ara
ua b
etet
zen
dute
** L
auak
arte
ztek
o m
akin
etan
era
biltz
eko
• Ez
dau
ka IS
O 6
66••
Ez
ISO
ez
DIN
d1 f
7b1
b2
d2
d3
d4 • f7
d5 •
d6 •
d7 •
M ••
•t
+ 0
,2 0
UI1 •
RD
∅∅ha
rria
ren
kan
po
diam
etr.
DIN
912
8.8
Zk.
g
1
318
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
18.2 Harri platertxo mugigarria
ISO 666:1996DIN 6375:1986
3,2 0,8
0,8
5
B
15°
0,8
b3
t
t
0,5-1
b1
Materiala: F-1140
A forma
DIN 912 Abeilanatua
B forma
1,60,8
1,60,80,02 B
0,02 B1x45°
d4d7 +0,5
d4+0
,2
d6 d3 d1R
U
d2 d6 d7
319
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
250
400
(406
)
400
(406
)
500/
508
600/
610
500/
508
600/
610
750/
762
900/
914
1060
/106
7
76,2
127
203,
2
304,
8
B forma A forma
14 18 16 20 20 21 22 25 25
6 8 10 10 10 12 12 12 12
65 110
178
178
178
274
274
274
274
50 80 100
100
100
140
140
150
150
104
165
153
153
153
244
244
244
244
84 136
115
115
115
174
174
174
174
15 19 12 22 27 23 30 45 57
4,4 5 6,4
6,4
6,4
7,1
7,6
7,6
8,1
6,5 9 15 15 15 23 23 23 23
6 6 8 8 8 8 8 8 10
M 6
M10
M 1
2
M 1
2
M 1
2
M 1
6
M 1
6
M 1
6
M 1
6
115
*127
175
*178
240
*255
260
270
365
380
410
435
d1
a11
b1
b3
d2
d3
d4 • H7
d6 •
d7 •
•t
+ 0
,2 0
UR
D∅∅
harr
iare
nk
anpo
dia
met
roa
DIN
912 8
.8
Zk.
**
•Ez
dauk
a IS
O 6
66
*AN
SI B
7.1-
1995
ara
uare
n ne
urri
min
imoa
k. G
aine
rako
neu
rrie
k A
NSI
B7.
1-19
95 a
raua
bet
etze
n du
te**
Adi
eraz
ten
dire
n ha
rient
zako
abe
ilana
tuak
320
76,2127
203,2
304,8
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
18.3 Orekatzeko kontrapisua
DIN 6375:1986 arauaren arabera
Materiala: F-1140
d1 f7 d2d60
-0,1d7 d8
≅≅ b4 f g2 I4 αα DIN 913
1x45°
15°
d7
d8d6
11
b4
g2
l 4
fα
* DIN 6375 arauetan ez dauden neurriak.
115175
240260270
365380410435
104165
*153
*244
84136
115
174
80,8131,7
107,4
162,2
68
14
22
1,21,2
1,2
1,2
1,5
M6M8
M10
M12
57,5
*9,5
*17,5
40°40°
40°
30°
M 6X6M 8X8
M 1 X16
M 12X20
321
DIN 6375:1986 arauaren arabera
F-1140 materiala edo L-2653 aluminioa, komeni denaren arabera.
76,2
127
203,2
203,2
203,2
304,8
304,8
304,8
304,8
115
175
240
260
270
365
380
410
435
84
135
212
212
214
316
318
320
320
6
6
8
8
5
8
8
8
8
10
12
12
12
14
14
10
10
16
16
17
18
18
20
20
26
26
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
d1 H7 d2 (0 - 0,2) d9 (+ 0,2 0) b5
18.4 Aluminio eta altzairuzko bereizgailua
1x45°
0,5min.
0,5min.
A
b5
0,05 A
0,02
d2 d1 d9
322
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
18.5 Muntatzea eta markatzea
Muntaketa harriaren zabaleraren arabera
Plater bakoitzak honako aipamen hauek eraman behar ditu, harria muntatuaurretik zein ondoren ikusteko modukoak:
- ISO 666ren aipamena.- Harriaren diametro maximoa.- Harriaren lodiera minimoa eta maximoa.- Harriaren zuloaren diametroa.
Adibidea:Kanpo diametroa 500 mm, lodiera minimoa 16 mm, lodiera maximoa 160
mm eta zuloa 304,8 mm daukan plater bat honela markatu behar litzateke: ISO666-500x16-160x304,8
• Plateren markaketa puntu • Bereizlearen markaketahauetakoren batean
• Ez du ISO 666 kontuan hartzen
b5
b5
b2<b5
4mm 4mm
d1: 203,2d2: 260b5: 12
203,
2x26
0x12
ISO
666
-500
X16X
1603
04,8
b2>b5
b2
b2
323
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
Hariztaketaren norabidea harri etxearen ardatzaren muturrean.(UNE 006-1965 eta FEPA-1987 jarraibideen arabera)Hurrengo arauak komeni den norabidea erabakitzen lagunduko du."Azkoina askatzeko harria lanean ari denean ardatzak izaten duenerrotazioaren norabide berean jirarazi behar da".
18.6 Platera lotzeko azkoina
∅∅ platera d4 Haria d Aurpegiartea
Haria eskuinera
e k t
∅∅ platera d4 Haria d Aurpegiartea
Haria ezkerrera
e k t
Materiala: F-1140 ilunduaHariaren kalitatea 6H
t
kH
aria
∅d e
Aurpegi artea
A
0,01A
5080100140150
M20x1,5M30x1,5M40X1,5M50x1,5M65x2
426580105120
3041556585
34,645,260,872
94,5
1216202530
2025304050
5080100140150
M20x1,5-(LH)M30x1,5-(LH)M40X1,5-(LH)M50x1,5-(LH)M65x2-(LH)
426580105120
3041556585
34,645,260,872
94,5
1216202530
2025304050
324
Ateratzailea
Hagatxoa
5080100140150
1017
M6M10
M6x10M10x16
M6M10
M6M10
230330
1220
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
18.7 Plater ateratzailea eta hagatxoa
∅∅ platera d4 Haria d d1 d2 t m s L
d3 M1 I1 I2
M1 2 torloju DIN 912 2 zirrindola DIN 125
Materiala: F-1140 ilundua
Materiala: F-1140 ilundua
Alderik aldeko zulo
s m t20
l1l2
d3 M1
d2
l
d1 dd
Har
ia
M45x1.5M70x2M85x2
M110x2M125x2
3250607095
2235425270
1118181818
1010101010
715202530
80150200200200
97175230235240
325
250400/406400/406500/508600/610500/508600/610750/762900/914
1060/1067
76,2127
203,2
304,8
5080
100
140
150
4063
80
100
120
M20x1,5M30x1,5
M40x1,5
M50x1,5
M65x2
M45x1,5M70x2
M85x2
M110x2
M125x2
2328
34
44
54
22
3
3
3
3250
100
125
160
6080
105
142
170
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
* Harri zabalera handiagoetarako platertxoa eta l1 kota luzatu behar dira (ikus kasubakoitza).
18.8 Harri platertxoaren muntaketa
Harriarenkanpo ∅∅ D d1 d4 d5 D M pN
Harriarenzabalera
*
l1
*
Kako jasotzailearentzako zuloak aurreikusi
Harriaren lodiera + 6mm gutxienez
∅d1
∅d4 M
∅D
NP
l1
1:10
∅ d5
326
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
Kalitatea: 5 edo 6 punta natural, gehienetan formazio onekoak.
18.9 Punta bakarreko diamantea
aurpegi artea = 8
Diamantearen tamaina egokia aukeratzeko oharrak
Arte
ztek
o ha
rria
ren
zaba
lera
(mm
)
0,15
0,50
1,0
0 1
,25
1,5
0 1
,50
1,5
0 1
,50
kila
teak
gut
xien
ez
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200Harriaren kanpoko diametroa (mm)
30028026024022020018016014012010080604020
l
∅d
(f8
)
327
18. Har r i plater txoak eta diamanteak
Artezteko diamante harriaren mota egokia zuzen aukeratzeko jarraibideak
18.10 Artezteko plaka
Diamantealearentamaina
Diamantezkoplakaren
lodiera t mm
Arteztekoharriarenalearentamaina
P
f
ml
d (f8)
P=20
P=10
0 500 750 1200 mm.Harriaren kanpoko diametroa (mm)
Arte
ztek
o ha
rria
ren
zaba
lera
500mm
12080
5
t
1
S
D 501
D 711
D 1001
D 1181
0,75
0,90
1,15
1,40
120-180
80-120
54-80
36-54
328
329
1 9 . H a r r i a k
330
331
1 9 . H a r r i a k
Artezketan erabiltzen den erreminta da.Harri urratzaileak ebaketa harriak dira, eta aglutinatzaile edo aglomeratzaile
baten bidez batutako partikula urratzailez osatuta daude. Ale urratzaileen ertzekebaketa ertz modura jarduten dute.
Prozesuaren ezaugarriak direla-eta (gainazal presio eta ebaketa abiadurahandiak), harri urratzaileek esfortzu handiak jasaten dituzte.Harri urratzaile baten propietateak honako ezaugarrien bidez zehazten dira:
- Urratzaile mota- Alearen neurria- Egitura- Harriaren gogortasuna- Aglomeratzaile mota
Bere hautaketa lan baldintzen araberakoa da:- Piezaren materiala- Eragiketa mota: artezketa, trontzaketa, etab.- Doitasun dimentsionala eta gainazaleko akabera- Harria-pieza ukipen azala- Harriaren abiadura- Harri mota eta harri baldintzak
19.1.1 UrratzaileakOso material gogorrak dira: materiala erauzi dezakete higadurarik jasan
gabe edo, bestela, mekanizatu beharreko piezek baino askoz higadura txikiagoaizaten dute.
19.1 Harri urratzaileak
332
1 9 . H a r r i a k
Honako mota hauek bereizten dira:
19.1.2 Alearen neurriaAlearen neurria baheak hazbete linealeko duen maila kopuruaren arabera
zehazten da. Alea bahetik pasatzen da eta gertuen dagoen bahe mailaxeheenean gelditzen da.
Aleen neurrien sailkapena egiteko bahe adibideak
8ko bahea 24ko bahea 60ko bahea
8ko ale neurria 24ko ale neurria 60ko ale neurria
Edozein materialen arbastu azkarra eta ekonomikoa egiteko ale neurrihandiagoak eskatu behar dira beti; aldiz, doitasunezko edo akaberakoartezketarako, ale xeheagoak aukeratu behar dira. Era berean, goi mailakokalitatezko gainazala lortzeko pixkanaka-pixkanaka ale xeheagoak erabiltzendira eta, horrela, mekanizazio prozesua artezketa eragiketa batzuetan banatzenda. Mekanizazio zaileko eta oso gogorrak diren materialei dagokienez, oro harale xeheagoak behar dira eta, era berean, hain gogorra ez den gorputz urratzailebat aukeratu beharko da.
- Esmerila- Korindoi naturala- Diamantea- Kuartzoa
- Korindoi artifiziala edo Alumdum *- Silizio karburoa edo Carborundum *- Diamantea- Boro kubiko nitruroa (CBN)
* Gehien erabiltzen direnak
Urratzaile naturalak Urratzaile artifizialak
333
1 9 . H a r r i a k
- Oso larriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 - 16- Larriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 - 30- Ertainak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 - 60- Xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 - 120- Oso xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150 - 250- Oso-oso xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .280 - 600
19.1.3 EgituraEgiturak ale urratzaileen eta aglutinatzailearen arteko harremana azaltzen du
edo, gauza bera dena, aleen artean dagoen porositatea edo tartea. Porositatea beharrezkoa da mekanizazioak irauten duen bitartean txirbilak
sortu eta ezabatzeko.Arbastuzko eta material bigunen mekanizaziorako, porositatea edo egitura
irekiak hautatzera joko da.
- Itxia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 - 4- Ertaina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 - 8- Irekia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 - 12
19.1.4 GogortasunaHarri urratzaile baten gogortasunak honako hau adierazten du: urratzailearen
ale indibidualek aglutinatzailearen bidez erakusten duten loturaren erresistentziaedo, hobeto esanda, ale urratzaileek aglutinatzailetik askatzeko erakusten dutenerresistentzia (multzo urratzaile osotik).Gogortasuna batez ere bi faktoreren araberakoa da:
- Aglomeratzailearen erresistentzia.- Aleak lotzen dituen urratzaile kopurua.Mekanizazio prozesu jakin batean profila eta neurriari eustea eta, beraz,
horiek behar baino lehen ez galtzea exijitzen zaien harrietan (adibidez, hari etaprofil teknifikatzean) ale higatu eta enbotatuen erregenerazioa egiten da, aldianbehin harria erreminta egokiekin arteztuz. Harri gogor deitu ohi dira.
Nolanahi ere, gogorregia den harri batean, zeinetan ale enbotatua ez denaskatzen, artezketaren edo zorrozketaren emaitzak kaskarrak dira. Harria gehiegiberotzen da eta, iraganaldi presio handiak egin arren, piezaren materialarenegitura deuseztatu egiten du (iraoketa, pitzadurak).
Alearen neurria zifra hauen eskalaren bidez adierazten da
Sailkapena eskala honen arabera egiten da
334
1 9 . H a r r i a k
Bestalde, arbastuzko eragiketak egiterakoan, ebaketa baldintza zorrotzenondorioz higatu den alea erraztasun handiagoz erortzea komeni da.
19.1.5 Aglutinatzailea edo aglomeratzaileaAglutinatzaile edo aglomeratzailea harri urratzaile baten aleak elkarrekin itsastendituen elementua da, eta honako honetan du eragina:
- Harri urratzailearen erresistentzian- Harri urratzailearen malgutasunean- Harriaren gogortasunean
Aglutinatzaile erabilienak hauek dira:Beiraztatuak edo zeramikoak (ez organikoak)
Beiraren antzekoak dira eta buztinez eta feldespatoz osatuta daude proportzioaldakorretan.
Aglomeratzaile beiraztatua duten harri urratzaileak gorputz zurrun gisadefinitu daitezke, eta beraz, oso sentikorrak dira kolpe eta talkekin, ez-sentikorrakordea produktu kimikoekin, baita makinetan erabilitako hozgarriekin ere. Lanareneta makinaren arabera harri horiek 30 edo 35 m/seg-ko abiaduratan erabildaitezke; kasu bereziren batean 45, 60 edo 80 m/seg-ko gehienezkoabiaduratarako ere erabil daitezke.
Erabilienak dira.
Erretxinazkoak (Organikoak)
Erretxina sintetikoen bidez lortzen dira.
Beren ezaugarri nagusiak elastikotasuna eta kolpeen aurkako sentikortasuneza dira, harri zeramikoaren kontraste gisa. Duten erresistentziaren ondorioz 80m/seg-ko lan abiadura har dezakete eta, salbuespen modura, baita 100 m/seg-koa ere.
Gainera, erretxinazko harriak 35 m/seg-z azpiko abiadura periferikoetarakoere erabiltzen dira –baldin eta lan baldintzak aldekoak ez badira kolpe edo talkeidagokienez–, bai eta akaberan kalitate maila oso handia lortzeko ere.
Disoluzio alkalinoen bidez erasoa jasatea da beren eragozpena.
Metalikoak
Diamantezko harrietarako erabiltzen dira soilik.
Elastikoak
Akabera fin eta leunduetarako erabiltzen dira.
335
1 9 . H a r r i a k
19.1.6 Harri urratzaileen identifikazioaJarraian harri urratzaileen kodetze normalizatua adierazten da.
Harrien identifikaziorako kode normalizatua
19.1.7 Harri urratzailearen aukeraketaSegidako testuan lehen aholkuak ematen dira parametro desberdinen arabera
harri mota aukeratzeko.
GaldaketakErresistentzia handiko materialak Aluminioa (Aleazioak)
Brontze biguna, letoia eta kobrea
Silizio karburoa
Korindoi artifiziala
Aleazio eta ez-aleazio altzairuak
Erresistentzia txikiko materialak Brontze gogorraGoma, gogorra eta biguna
Urratzailearen aukeraketa
336
1 9 . H a r r i a k
Material bigunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale larriaMaterial gogorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale xeheaKopuru handia arbastatu beharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale larriaKopuru txikia arteztu beharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale xeheaAkabera perfektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale oso xehea
Material gogorren arbastuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun txikiaMaterial bigunen arbastuak (buxatzeko joera duten aluminioa, goma, zura edo plastikoa bezalako materialen kasuetan izan ezik) . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun handiaPieza-harria ukipen azal txikia . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun handiaEbaketa abiadura handia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun txikiaPieza-harria ukipen azal handia . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun txikiaEbaketa abiadura txikia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun handia
Lan arrunta abiadura normalean (25-30 m/s.) . . . . . . . . . . . . .ZeramikoaEbaketa abiadura 35-40 m/s-z goitikoa. . . . . . . . . . . . . . . . . .OrganikoaOkertzerainoko esfortzuak jasaten dituzten harri meheak . . . . . .OrganikoaTrontzaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Organikoa
Material bigunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IrekiaAkabera oso xehea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ItxiaGainazal lauen artezketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IrekiaGainazal zilindrikoen artezketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ertaina
19.1.8 Harri urratzaileak berritzea edo artezteaHarri urratzaileek eraginkortasuna galtzen dute, arrazoi hauek direla kausa:
- Profilaren forma galera- Ale urratzaileen ertzen higadura- Aleen ertzak txirbilarekin kamustea
Harri bat berritzeko edo, gauza bera dena, zorrozketekin berritzeko,diamantaketa buruak erabiltzen dira. Erreminta horiek kanpoko ale urratzaileakerauzten dituzte, horrela barrukoak agerraraziz.
Alearen neurriaren aukeraketa
Gogortasun graduaren aukeraketa
Aglomeratzailearen aukeraketa
Egituraren aukeraketa
337
- Harri bigunegia.- Harri larriegia.
- Pieza-harriaren arteko abiadura erlazio desegokia.
- Berpizte desegokia.
- Diamante zorrotzegia edo egoera txarrean.
- Diamantaketa larriegia.
- Ale xeheegia duten harriak.- Harri gogor landua edo
buxatua. - Piezaren errotazio abiadura txikia.
- Translazio abiadura handiegia.- Iraganaldi sakonegia.
- Piezaren arraste akastuna.- Uhalen lerradura.- Hozte urria edo gaizki zuzendua.
- Hozgarriaren osaera desegokia.
- Harri-etxe ardatzaren lasaiera.- Gaizki finkatutako diamante-etxea.
- Berpizte akastuna. Diamante txikiegia edo bigunegia.
- Mahai gutxi gidatua.- Hozte urria.
- Harri bigunegia.
- Mahaiaren lerrokadura eza.- Puntuen lerrokadura eza.
- Distantzia okerra puntu artean edoengranajeetako hortzak higatuta.
- Piezaren eragintza-engranajeetako lasaiera.
- Engranaje hauetako ardatzen kojineteetako lasaiera.
- Lasaierak edo higadura anormalak makinan.
- Piezaren finkapen okerra.- Luneten kokapen okerra.- Lubrifikazio gehiegi mahaiaren
gidarietan.- Berpizte akastuna.
Pieza akastunak
Gune erreak eta pitzadurak
Neurri irregularrekopiezak
Piezaren konikotasuna
Linea espiral erregulartaldekatuak helizeak osatuz
Faxak espiralean
1 9 . H a r r i a k
19.2 Akatsak, zergati posibleak eta zuzenketak gainazal zilindrikoen artezketan
Akatsak Zergatiak Zuzenketak
- Gogortasuna pixka bat gehitu.- Erabili ale xeheagoa duen harria.
- Abiadurak egokitu, harria zuzen ibiltzea lortu arte.
- Diamantearen sartze txikiagoa eta aitzinapen txikiagoa.
- Diamantea larriago bategatik ordeztu.
- Diamante zorrotzagoak.
- Harri larriagoa edo bigunxeagoa.- Bigunago bategatik ordeztu, arteztu edo erabili hozgarria.
- Areagotu abiadura edo erabili harri bigunagoa.
- Gutxitu aitzinapena.- Murriztu iraganaldia edo handitu alea.
- Ordeztu edo tenkatu uhala.- Tenkatu edo ordeztu.- Erabili hozgarri gehiago.
- Hozgarri mota aldatu, egindako lanarekin bat etortzeko.
- Errodamenduak aldatu.- Estutu finkapena bibrazioak saihestuz.
- Hartu kilate gehiagoko diamantea.
- Gidarien lasaiera ezabatu.- Hozgarri emari handiagoa.
- Ordeztu gogorrago bategatik, edo eman abiadura handiagoa harriari.
- Egiaztatu eta utzi behar bezala.- Egiaztatu eta utzi behar bezala.
- Egiaztapena eta doikuntza.
- Egiaztapena eta ordezkapena, hala badagokio.
- Errodamenduen ordezkapena.
- Egiaztatu bere egoera eta errepasatu.
- Ziurtatu bere finkapena eta arrastea.- Luneten banaketa zuzena.- Garbitu eta berriro neurriz koipeztatu.
- Beste berpizte sakon bat.
338
Ertz biribilduenfase poligonalak
Pieza obalatuak
Upel erako piezak
Piezaren hainbat sektoreez-zentrokideak
Koma itxurako erauzitakomaterial zonak
Ertz bizien fasepoligonalak
Bibrazio markakhelize itxurarekin
Toru itxurakopieza
1 9 . H a r r i a k
Akatsak Zergatiak Zuzenketak
- Harri desorekatuak.- Harriaren eragintza akastuna.
- Piezaren eragintza akastuna.
- Harri-etxe ardatzaren lasaiera.
- Makinaren puntuak egoera txarrean.- Angelu diferentzia ar eta eme
puntuen artean.- Piezaren zentro akastunak.- Piezaren zentro ez lerrokatuak.- Piezaren arraste akastuna.- Aldizkako hoztea.
- Harri gogorregia.
- Iraganaldi sakonera handiegia.- Luneten falta edo horien banaketa
kaskarra.
- Makinaren bankada deformatua.
- Gaizki muntatutako puntuak.
- Presio falta puntuen artean.- Errorea luneten kokapenean.
- Harri bigunegia.
- Berpizte akastuna (bibrazioak diamantean).
- Harri-etxe ardatzaren eszentrikotasuna.- Mahaiaren mugimendu irregularrak.- Hozgarri zikina.
- Harri desorekatua.- Harri gogorregia.
- Ale xehegia duen harria.- Piezaren arraste akastuna.- Iraganaldi sakonera handiegia.- Harriaren abiadura handiegia.
- Makinaren bibrazioak.
- Harri desorekatua.- Harri eszentrikoa.- Harri-etxe ardatza egoera txarrean.
- Harriaren laneko kanpoaldea egoera txarrean.
- Bibrazioak oro har.
- Lunetaren edo luneten kokapen okerra.- Makinen gidariak egoera txarrean.
- Orekatu.- Berrikusi transmisioa eta ordezkatu uhalak hala badagokio.
- Berrikusi transmisioa eta ordezkatu uhalak hala badagokio.
- Errodamenduak aldatu.- Egiaztatu eta errodamenduak ordezkatu.
- Egiaztatu eta arteztu.
- Zentroen artezketa zuzena.- Egiaztapena eta lerrokatze zuzena.- Tenkatu edo uhalak ordezkatu.- Emaria handitu eta ponpa berrikusi.
- Ordezkatu harria, edo murriztu bere abiadura.
- Murriztu iraganaldi sakonera.- Banatu lunetak behar bezala piezaren deformazioa saihesteko.
- Zuzendu edo arteztu beste makina batean.
- Egiaztatu eta lerrokatze zuzena zaindu.
- Pixka bat igo presioa.- Lunetak zuzen banatu.- Gogorrago bategatik ordezkatu edo biraketak areagotu.
- Diamantearen euskarria sendotu eta heldulekuaren luzera murriztu.
- Egiaztatu, konpondu.- Egiaztatu eta konpondu.
- Dagokion iragazkia jarri edo hozgarria ordezkatu.
- Orekatu.- Bigunago bategatik ordezkatu edo abiadura murriztu.
- Ale larriagoa duen bategatik ordezkatu.- Uhalak tenkatu edo horiek ordezkatu.- Sakonera murriztu.- Jaitsi biraketak edo harri bigunagoa jarri.- Egiaztatu lerrokatzeak eta orekatu transmisio poleak.
- Berriro orekatu.- Harria diamantearekin arteztu.- Errodamenduak ordezkatu eta berriro egiaztatu.
- Harria diamantearekin arteztu.- Lerrokatzeak egiaztatu eta transmisio poleak orekatu.
- Lunetak zuzen banatu.- Arteztu edo ordezkatu.
339
1 9 . H a r r i a k
Oro har, harriaren diametroa arteztu beharreko zuloaren diametroaren %75eta %90 artean dago.
19.3 Barneetarako artezketa
Espezifikazio ertainak
Eraikuntza altzairua 32A 60M VBE edo 25A 60K VGAltzairu gogorra 32A 60M VBE edo 25A 60K VGAltzairu lasterra 32A 60L VBE edo 25A 60K VGAltzairu tenplatua 32A 60L VBE edo 25A 60K VGAltzairu nitruratua 39C 80K VKAluminioa 37C 46I VBrontze gogorra 37C 36J VKromo gogorra 32A 60I VBEGaldaketa 32A 60L VBEKarburo metalikoak 39C 80K VK
Po harri lau arruntakPB harri lauak beheragunearekinPA harri lau profilatuakBO kopa zuzenakTO ardatz (zilindrikoen) gainean muntaturiko harriak
Diametroak = 2,5etik 100eraLodierak = 2,5etik 40raZuloak = 1,6-3,18-4-6-6,35-10-13-20
Urratzailea 25A - 32A - 38A, altzairuetarako37C, galdaketa eta aleazioetarako39C, karburo metaliko eta material oso gogorretarako
Alea 46-60-80 nahi den akaberaren arabera
Gradua KLM ukipen azal eta altzairuen arabera
Aglomeratzailea V altzairu arruntetarakoVBE altzairu gogor eta sentikorretarakoVG 25A urratzailearentzakoVK karburo metalikoetarako
Formak
Neurriak
Espezifikazioa
Harriak
340
Serie handitako fabrikaziorako: erabili CBN altzairu superkarburatuetarakoeta diamantea karburo metalikoetarako.
Erredurak eta pitzadurak
Aldeak
Pieza konbexuak
Konikotasuna
1 9 . H a r r i a k
Aurkitutako akatsak
- Hozte urria edo gaizki zuzendua - Harriaren ebaketa okerra- Abiadura motelegia harrian- Uhalen lerradura- Harri gogorregia edo kamustua
- Harri-etxe ardatzeko lasaiera- Harri-etxe ardatz ahulegia- Harriaren arraste okerra- Piezaren arraste irregularra- Harri-etxe ardatzaren deszentratua
- Harriaren desplazamendu luzeegia- Ardatz luzeegia (zurruntasun eza)
- Harri-etxe ardatzaren zurruntasun eza- Harri bigunegia
Harri-etxe ardatza
Harriaren abiadura
Translazioa
Iraganaldi sakonera
Aholkuak
Makurdura edo flexio esfortzu handiak jasanez, ardatzakhonelakoa izan behar du:
- Ahalik eta diametro handiena duena, erabilitako harriaren diametroarekin bateragarria.
- Ahalik eta luzera txikiena duena (ikus akatsak, pieza konbexuak).
20tik 32 m/s-ra makina unibertsaletan eta 80 m/s-raino produkzio makina batzuetan.
Zulo itsuetan harriaren aitzinapena ahalik eta txikiena izango da.Oro har, gehiegizko aitzinapenak joera izango du sarreratan zulokonikoak sortzeko.
Ezin izango du 0,015 mm gainditu.
341
1 9 . H a r r i a k
Eragiketa honek plano jarraituak edo ez-jarraituak egitea ahalbidetzen digu.
19.4 Artezketa laua edo gainazalekoa
Harriaren forma
Harriaren abiadura
Iraganaldi sakonera
Hoztea
Aholkuak
Harri lauak = doitasunezko lanaKatilu-erako harriak edo zilindroak = doitasunezko eta produkzioko lana Segmentuak = produkzioko lana
Alearen lodieraren, graduaren (biguna) eta produktuen formahauskorraren arabera, artezketa lauaren edo gainazalekoareneragiketa 20 eta 25 m/s-ko abiadura artean egingo da.
0,01 mm-tik 1 mm-ra, egindako lanaren arabera, erabilitakomakinaren potentziaren arabera.
Oparoa oso, ukipen azal handia eta txirbil harroketa garrantzitsuaizanez gero.
Erredurak eta pitzadurak
Aldeak
Paralelotasun akatsa
Aurkitutako akatsak
- Hozgarri urria edo gaizki zuzendua- Likido hozgarriaren iragazketa okerra- Translazio abiadura oso txikia- Harriaren ebaketa txarra- Harriaren jaitsiera irregularra- Uhalen deslizamendua- Harri gogorregia, kamustua- Ale xehegia duen harria
- Harri-etxe ardatzaren lasaiera- Harri desorekatua- Harriaren translazio mekanismoaren egoera
kaskarra- Harri gogorregia, buxatua- Harri-etxe ardatzaren makurdura (harri lauak)
- Mahaiaren edo gidarien deformazioa- Harri bigunegia
342
1 9 . H a r r i a k
Kasu batzuetan, beharrezkoa da harriak "irekiagoak" izatea; honelakoetanaglomeratzailea "Porotsu"ko "P" letrarekin izendatzen da (VP, VBEP, VKP). Harrihorietan erabilitako graduak D-tik G-ra bitartekoak dira.
Espezifikazio arrunta 32A46I VBE erreminten tailerretarako.*Serie handiko lanetarako: erabili CBN altzairu superkarburatuetarako etadiamantea karburo metalikoetarako.
Espezifikazio ertainak
Altzairu gozoa 38A36J VBE Matrizeak eta Puntzoiak 32A46H VBE38A46H VBE Galdaketa 37C36I VBE
Altzairu erdi-gogorra 32A46I VBE 32A36I VBEAltzairu tratatua 32A46H VBE Aluminioa 37C30I V
Karburo metalikoak 39CC100H60I VKa39C100I VK
PO harri lau arruntakPB harri lauak beheragune 1ekinPD harri lauak 2 beheragunerekinPA harri lau profilatuak
Diametroak 150etik 500eraLodierak 10etik 300eraZuloak 32-50,8-76,2-127-254
Urratzailea 38A altzairu tenplatuak edo altzairu gogorrak32A altzairu gogorrak, altzairu tratatuak, altzairurtu erdigogorrak37C galdaketa– aluminioa39C karburo metalikoak
Alea 30 aluminioa eta bere aleazioak36 galdaketako altzairu gogorrak46 altzairu eta brontze gogor guztiak60tik 100era karburo metalikoak
Gradua D-tik G-ra harri porotsuak (ikus aglomeratzailea)H-tik K-ra materialen eta ukipen azalaren arabera
Aglomeratzailea V 37C-ko harrientzatVBE 38A eta 32B-ko harrientzatVK 39C-ko harrientzat
Formak
Neurriak
Espezifikazioa
Harri lauak
343
2 0 . P l a k a t x o a k
344
345
2 0 . P l a k a t x o a k
Erremintetarako materialek garapen garrantzitsuak izaten dituzte eta hori,batez ere XX. mende osoa iraun duen bilakaeran ikus daiteke, batez ere 30ekourteetatik aurrerako bilakaeran. 1990ean mekanizazioak 100 minutu beharbazituen, gaur egun minutu bat baino gutxiagoan egin daiteke. Munduko industriamoderno eta eragingarriari gehien lagundu dioten faktoreetakoa erremintarakomaterialen garapena dela esatea ez de gehiegizko baieztapena.
Gaur egun, mekanizazioko operazio bakoitza optimizatzeko erreminteimaterial berezi bat dagokie, material jakin bat baldintza jakin batzuetan etamodurik egokienean ebakiko duena. Oso material berriak agertu dira, bainamaterial zaharragoak ere asko garatu dira, hala nola joan den mendearenhasieran agertu zen altzairu lasterra, orain ebaketa abiadura handitan lan egitekogai dena. Hala eta guztiz ere, material gogorrak erabiltzen hastea eta horiengarapen etengabea izan da bereziki azken hamarkadetan metalen ebaketaegiazki hobetu dutenak.
Diamante polikristalinoa
Boro nitruro kubikoa
Zeramika hutsa
Zeramika mistoa
Silizio nitruroa zeramikazko oinarriduna
Metal gogor estalia
Metal gogor estalia
Metal gogor estaligabea
Koronitea
Cermeta
20.1 Erremintetarako materialak
346
2 0 . P l a k a t x o a k
Izenak berak dioenez, partikula gogorrez egindako ebaketa materiala da,partikula horien artean batez ere karburuak daudelarik, aglomeratzaile batezlotuta. Mekanizaziorako oso ezaugarri konbinazio egokia dauka eta, altzairulasterrarekin batera, ebaketa abiadura handiko mekanizazioaren garapeneannagusitu da. Ebaketa ertzaren bitartez, produktibitatea asko handitu da. Metalgogor estaliak guztiz hedatu eta nagusitu dira eta, ondorioz, kalitate estaligabeakbigarren mailara igaro dira. Hain zuzen ere, metal gogor estaligabeak aluminioaeta soluzio bereziak eta osagarriak mekanizatzeko erabiltzen dira.
Metal gogorra produktu pulbimetalurgikoa da, batez ere hainbatkarburu desberdin nahastuz fabrikatua.
ISO sailkapena hiru ataletan banatzen da:
- P urdinaTxirbil luzeko materialen mekanizazioa adierazten du,hala nola altzairurtuak, altzairu herdoilgaitzak eta burdinurtu xaflakorrak.
- M horiaMaterial zailagoen mekanizazioa adierazten ditu, hala nola altzairu herdoilgaitz austenitikoak, material beroarekiko erresistenteak, manganeso altzairuak, burdinurtuzko aleazioak, etab.
- K gorriaTxirbil motzeko materialen mekanizazioa adierazten du, horien artean burdinurtua, altzairu gogortuak etamaterial ez ferrosoak, hala nola aluminioa, brontzea,plastikoa, etab.
Atal nagusi bakoitzaren barruan mekanizazioexijentzia desberdinak adierazteko zenbakiak daude,arbastutik akaberaraino. 01 taldetik hasita, honektorneaketa eta mandrinaketa akabera adierazten du,ebaketa etenik gabe eta ebaketa abiadura handiekin,aitzinapen txikiekin eta ebaketa sakonera txikiekin.Ondoren erdiarbastura edo erdiakaberara pasatzen gara,erdialdeko 25aren eremuan eta, azkenik, 50arentaldearen inguruan, ebaketa abiadura txikiko arbastuaketa harrotutako txirbil bolumen handia aurkituko ditugu.
20.2 Metal gogorra
347
2 0 . P l a k a t x o a k
20.3.1 Operazioak eta lan baldintzak20.3 ISO
Ebaketako erreminta egokia aukeratzea funtsezkoa da mekanizazioan ahalik eta produktibitaterikhandiena lortzeko. Bereziki garrantzitsua da erremintaren materiala eta ebaketaren geometria ongiaukeratzea. Are gehiago, ekipamendua eta mekanizazio baldintzak egokiak ez baldin badira, batez ereebaketa datuei eta egonkortasun orokorrari dagokienez, ezinezkoa izango da ebaketa ertz edosorbatzaren bizitza optimoa lortzea. Bibrazioak eta erreminta etxeetan eta euskarrietan zurruntasun faltaizango dira ebaketa ertz edo sorbatz askoren amaiera goiztiarra.
Akaberako torneaketa eta mandrinaketa, ebaketa abiadura handiak, txirbil sekzio txikia,gainazalaren kalitate handia, perdoi txikia, bibraziorik gabea.
Torneaketa, kopiaketa, hariztaketa, fresaketa, ebaketa abiadura handiak, txirbil sekzioertaina-txikia.
Torneaketa, kopiaketa, fresaketa, ebaketa abiadura ertainetan eta txirbil sekzioertainarekin, aurpegiketa arinekin. Baldintza kontrako samarrak.
Torneaketa, fresaketa, ebaketa abiadura ertain edo txikiekin, txirbil sekzio ertainhandiarekin, baita baldintza desegokietan egin beharreko operazioetan ere.
Torneaketa, arrabotaketa, fresaketa, artekaketa, trontzaketa ebaketa abiadura txikietan,txirbil sekzio zabalarekin, jaulkitze angelu posibleekin, oso kontrako lan baldintzetan.
Torneaketan, arrabotaketan, artekaketan eta trontzaketan erremintaren zailtasun handiabehar denean, ebaketa abiadura txikiekin, txirbil sekzio handiarekin, jaulkitze angeluhandiak izateko aukerarekin, oso-oso baldintza txarretan egin beharreko operazioetan.
P01
P10
P20
P30
P40
P50
Torneaketa, ebaketa abiadura ertain-altuak eta txirbil sekzio txiki-ertainak.
Torneaketa, fresaketa, ebaketa abiadura ertaina eta txirbil sekzio ertaina.
Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, ebaketa abiadura ertainarekin eta txirbil sekzioertain-lodiarekin.
Torneaketa, profilaketa, trontzaketa, batez ere makina automatikoetan.
M10
M20
M30
M40
P Motako operazioak
M Motako operazioak
Torneaketa, torneaketa eta mandrinaketa akaberan, fresaketa akaberan, errasketaketa.
Torneaketa, fresaketa, zulaketa, mandrinaketa, etab.
Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, mandrinaketa, brotxaketa, oso erreminta zailabehar duten operazioetan.
Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, trontzaketa, artekaketa baldintza txarretan,jaulkitze angelu handiak sortzeko aukerarekin.
Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, trontzaketa, oso kontrako baldintzetan eta jaulkitzeangelu handiak sortzeko aukerarekin.
K01
K10
K20
K30
K40
K Motako operazioak
348
Erremintaren higadura sorbatzaren gainean eragiten duten faktore askorenkonbinazioaren emaitza da. Sorbatzaren bizitza edo iraupena hainbat indar edokargaren araberakoa izango da, horiek ebaketaren geometria desitxuratzenlaguntzen dutelarik. Higadura, izan ere, erremintaren, ebaki beharrekomaterialaren eta mekanizazio baldintzen arteko elkarreragintzaren emaitza da.Erremintaren gainean eragiten duten faktore nagusiak honelakoak dira:
Higaduraazpijanean etahozkaduran.
(a). Azpijaneanhigadura handia eta,ondorioz,gainazalaren akaberaeskasa edo perdoianmehetasuna.
(b,c). Hozkadurabidezko higadurakgainazalaren akaberaeskasa eta sorbatzahausteko arriskuadakartza.
Krater erakohigadura
Krater erako higaduragehiegizkoak sorbatzahula sortzen du.Ebaketa ertzasorbatzetik haustenda, eta gainazalarenakabera eskasasortzen da.
(a). Ebaketa abiadurahandiegia edohigadurarekikoerresistentzia eskasa.
(b/c). Oxidazioa.
(b/c). Marruskadura.
(c). Oxidazioa.
Difusio bidezkohigadura, jaulkitzeaurpegiaren aldeantenperatura handiaezarri delako.
Ebaketa abiaduramurriztu.
Higadurarekiko kalitateerresistenteagoaaukeratu.
Altzairu mekanizaturakoaluminio oxidozestalitako kalitate bataukeratu.
Materialautogogorgarrietarako,kokapen angelutxikiagoa edohigadurarekiko kalitateerresistenteagoaaukeratu.
Ebaketa abiaduramurriztu, baina materialtermoerresistenteamekanizatzean ebaketaabiadura handitu.
Aluminio oxidozestalitako kalitate bataukeratu.
Plakatxo geometriapositiboa aukeratu.
Lehenengo, abiadurajaitsi, tenperaturatxikiagoa lortu arte, etaondoren aitzinapena.
2 0 . P l a k a t x o a k
Erremintaren higadura
Kausa Konponbidea
349
2 0 . P l a k a t x o a k
Deformazioplastikoa
Depresio erakodeformazio plastikoak(a) edo ertzahanditzeak (b) txirbilagaizki kontrolatzea etagainazalaren akaberaeskasa esan nahi du.Azpijanean arriskuadago eta plakatxoahautsi daiteke.
Emarizkosorbatza
Emarizko sorbatzakgainazalaren akaberaeskasa sortzen du, etaaipatu sorbatzakentzean, ebaketaertza erori egiten da.
Pitzadurakhigaduramekanikoagatik
Bereziki ebaketaertzari buruz paraleloagertzen dira.
Ebaketa tenperaturahandiegia presiohandiarekinkonbinatuta.
- Piezaren materiala plakatxoari soldatzea:
- Ebaketa abiadura txikia delako.
- Ebaketa geometria negatiboa delako.
- Materiala itsaskorra delako, hala nola altzairu herdoilgaitz batzuk eta aluminio hutsa.
- Sorbatzaren gainean karga aldaketa gehiegi.
- Ebaketaren hasiera bortitza edo bibrazioekin.
Kalitate gogorragoaaukeratu, deformazioplastikoarekikoerresistenteagoa.(a) Ebaketa abiaduramurriztu.(b) Aitzinapenamurriztu
- Ebaketa abiadura handitu edo kalitate zailago batera aldatu,P35 estalita.
- Geometria positiboa aukeratu.
- Ebaketa abiadura dezente handitu.
- Erremintaren bizitza laburtzen bada, hozgarri asko eman.
- Kalitate zailagoa aukeratu.
- Aitzinapenaren balioamurriztu.
- Erremintaren sarrera aldatu.
- Egonkortasuna hobetu.
Erremintaren higadura Kausa Konponbidea
350
2 0 . P l a k a t x o a k
Ezpalketa
Ebaketa ertzarenzartadura txikiekgainazalaren akaberaeskasa etaazpijanaren higaduragehiegizkoa sortzendituzte.
Pitzaduratermikoak
Ebaketa ertzarekikoperpendikularrak direnpitzadura txikiektxirbilak etagainazalaren akaberaeskasa sortzen dituzte.
Haustura
Plakatxoa hausten da,eta oinarriko plakarieta piezari kalteegiten.
- Kalitate hauskorregia.
- Plakatxoaren geometria ahulegia.
- Emarizko sorbatza.
- Tenperatura aldaketa gehiegi egiteagatik sortutako pitzadura termikoak:
- Mekanizazioa aldizkakoa delako;
- Hozgarri hornidura desorekatua edo eskasa delako.
- Kalitate hauskorregia.
- Gehiegizko karga plakatxoaren gainean.
- Plakatxoaren geometria hauskorregia.
- Plakatxo txikiegia.
- Kalitate zailagoa aukeratu.
- Geometria sendoagoaduen plakatxoa aukeratu (zeramikazkoplakatxoek aukera handiak).
- Ebaketa abiadura handitu edo geometriapositiboa aukeratu.
- Ebaketaren hasieran aitzinapena murriztu.
- Egonkortasuna hobetu.
- Kalitate zailagoa aukeratu, aldaketa termikoekiko erresistenteagoa.
- Hozgarri ugari eman behar da edo bestela ez eman.
- Aitzinapena edota ebaketa sakonera murriztu.
- Geometria sendoa aukeratu, ahal dela aurpegi bakarreko plakatxoa.
- Plakatxo handi/lodia aukeratu.
Erremintaren higadura Kausa Konponbidea
351
2 0 . P l a k a t x o a k
αΟ = Intzidentzi angeluaß = Ebaketa angeluaΟ = Jaulkitze angeluap = Ardatz angelua
= Jaulkitze angelu erradiala= Eraso angelua
20.4 Sorbatzak, planoak, erpina eta ebaketa angelua
Txirbilplanoa
Ertza
Bigarren ertza
Sorbatz nagusia
Gainazala erpinean
352
2 0 . P l a k a t x o a k
Lautzeko fresetan hiru geometri diseinu nagusi daude: - Geometria negatibo bikoitzean (A), bai angelu erradialak, bai axialak,negatiboak dira, eta plakatxo negatiboak erabiltzen dira, plakatxoak inklinatuzintzidentzi angelua lortzen delarik. Hori alternatiba ekonomikoa izan daiteke,plakatxoen bi aurpegiak erabiltzen direlako, eta ondorioz, sorbatz kopurua handiagoaeta horiek sendoagoak direlako.
Honelako geometria daukaten fresak talka handiekiko erresistentziabehar duten materialetarako eta mekanizazio baldintzetarakoegokiak dira, altzairu gogorrak eta burdinurtua mekanizatzeko,baita makinak kojinete axiala egoera txarrean dagoenean ere.
Geometria honek behar handiak ditu potentziari eta egonkortasunari dagokienez,ebaketa indar handiak inplikatuta daudelako. Txirbil luzeko materialak mekanizatzendirenean, materialarekin kontaktuan dagoen sorbatzaren zati batez lortzen dentxirbilaren lodiera handiak askotan txirbila gaizki eratzea ekartzen du, eta horrektxirbila modu desegokian deformatzen dela esan nahi du. Txirbil luzeko material biguneta harikorrek txirbilak trabatzea ekar dezakete, txirbilak txirbil ahokadurenbarrualderantz kurbatzeko joera daukalako.
- Geometria positibo bikoitzean (B), bai angelu erradiala, bai axiala,positiboak dira, eta aurpegi bakarreko plakatxo positiboak erabili behar dira. Fresabikoitz positiboek ebaketa jarduera positibo leunagoa eskaintzen dute fresa bikoitznegatiboek baino. Lortzen den txirbil lodiera eta plakatxoekiko gainazalarenkontaktuaren luzera txikiagoak dira, eta horrek ebaketa indar txikiagoetarako aukeraematen du. Gainera, fresa bikoitz negatiboarekin alderatuz gero, ebaketa horretarakopotentzia eta plakatxoaren zailtasun txikiagoa behar da.
353
2 0 . P l a k a t x o a k
Txirbilaren formazioa mesedegarria da, txirbil kiribilak sortzen direlako, txirbilahokaduretatik erraz atera daitezkeenak. Kasu askotan, mekanizatu beharrekomaterialak aluminioa, altzairu harikorrak, altzairu herdoilgaitz jakin batzuk edotaaltzairu termoerresistenteak direnean, hau da, emarizko sorbatzak sortzeko joeradagoenean, fresa bikoitz positiboak dira aukera bakarra.
- Fresa positibo/negatiboak (C) angelu axial positiboak eta erradial negatiboakditu. Fresa hauek behar duten potentzia bikoitz positiboena baino handiagoa da, etabikoitz negatiboena baino zertxobait txikiagoa. Geometria honekin erraz lortzen dirahortzeko aitzinapen handia daukaten mekanizazio gamak eta ebaketa sakonerahandiak, izan ere, jaulkitze angelu erradial negatiboak plakatxo zailtasun handiaematen du, eta jaulkitze angelu axial positiboak, berriz, txirbil eraketa egokia, txirbilakfresaren kanpoalderantz bidaltzen dituelarik.
Plakatxoa gaizki eutsita egotea ere izan daiteke erremintak bizitza laburraizateko arrazoi. Burdinurtuen torneaketan oszilazio handiak sortzen direnean, eustekosistemaren segurtasuna aztertu behar da. Eusteko sistema egoki batek plakatxoarensegurtasuna hobetzen du eta erreminta etxeetan partikulak pilatzea galarazten du.
Geometria positibo/negatiboak, ebaketa irekidunak, oso abantailahandia eskaintzen du ebaketa sakonera handiak daudenean, etaaplikazio mota guztietarako fresa egokia da, batez ere 45 gradukoposizio angeluarekin konbinatzen denean, eta materialari etabaldintzei dagokienez behar handiak dituzten lanei aurre egiteko erebaliagarria da. Baita ebaketa luzera handietarako ere; esatebaterako, artekatzeko fresetan, gomendagarria da geometria motahau erabiltzea, kiribil erako txirbilak txirbil ahokaduratik ateratzendirelako.
Pieza hauskorra edo egongaitza denean, lantzean gogortzeko joeraduenean edo erabil daitekeen potentzia txikia denean ere, fresabikoitz positiboak abantaila eskaintzen du.
354
Ci-rako perdoiakM,J,K,L, mota U mota
Ci inskribaturiko zirkuluaren diametroteknikoa.s: Plakatxoaren lodiera.m: ikusi irudia.
1. Perdoi mota hauek oro har aurpegi paraleloak dituzten plakatxoei ezartzen zaizkie.
2. Perdoia plakatxaoren neurriaren araberakoa da, eta dagokion neurrirako ezarritako perdoi estandararekin adierazi behar da. Ikusi beheko taulak.
6,359,52512,7
15,875 19,05
2 0 . P l a k a t x o a k
20.5 Plakatxo trukagarriak – fresaketa
S E K R 12 04 WMAZ
1 Plakatxoaren forma
3 Perdoiak4 Txirbilhauste
eta euskarrimota
2 Intzidentzi angelua sorbatz nagusian
H O P T S T A B C D
Deskripzio berezia behar duten besteintzidentzi angeluetarako gomendatua
Diseinu berezia etaekilateroak ez diren
plakatxoetarakodiseinua
Inskribaturikozirkulua
H, O, P, S, T, C, E M, W, R plakatxo formak D plakatxo forma
Letrasinboloa
AFCHEG
J
K
L
M
N
U
±0,005±0,005±0,013±0,013±0,025±0,025
±0,005
±0,013
±0,025
±0,082)
±0,182)
±0,082)
±0,182)
±0,132)
±0,382)
±0,025±0,025±0,025±0,025±0,025±0,13
±0,025
±0,025
±0,025
±0,13
±0,025
±0,13
±0,025±0,013±0,025±0,013±0,025±0,025
±0,052)
±0,132)
±0,052)
±0,132)
±0,052)
±0,132)
±0,052)
±0,132)
±0,052)
±0,132)
±0,082)
±0,252)
6,359,525 (10)12,7 (12)
15,875 (16)19,05 (20)
25,4
Perdoiak, mmm s Ci
C D E M V W E F G N
N R
F A
M G
W T
Q U
X
L A B K P O
m-rako perdoiakM mota U mota±0,08±0,08±0,13±0,15±0,15±0,18
±0,13±0,13±0,20±0,27±0,27±0,38
±0,05±0,05±0,08±0,10±0,10±0,13
±0,08±0,08±0,13±0,18±0,18±0,25
Inskribaturikozirkulua
m-rakoperdoiak
m-rakoperdoiak
±0,11±0,11±0,15±0,18±0,18
±0,05±0,05±0,08±0,10±0,10
355
5 l mm sorbatzarenluzera
6 s mm, plakatxoarenlodiera
7 Aurpegi paraleloa,intzidentzi angelua
Zifra osoen aurrean 0 jarribehar da, Adib.: 9,52 mmadierazteko 09 jartzen da
Aurpegiparaleloa
A-45ºD-60ºE-75ºF-85ºP-90ºZ-Besteak
A-3ºB-5ºC-7ºD-15ºE-20ºF-25ºG-30ºN-0ºP-11ºZ-Besteak
Erradioa, mm
00-Zorroztua02-0,204-0,408-0,812-1,216-1,620-2,024-2,432-3,2X-Besteak
01 s = 1,59 0,4 s = 4,76T1 s = 1,98 05 s = 5,5602 s = 2,38 06 s = 6,3503 s = 3,18 07 s = 7,94T3 s = 3,97 09 s = 9,52
M0 – Plakatxo borobilak
2 0 . P l a k a t x o a k
ISO kodeak bederatzi sinbolo dauzka, eta horietatik 8.a edota 9.a behardenean baino ez dira erabiltzen. Gainera, fabrikatzaileak ISO kodeari gehidakizkion sinboloak erants ditzake, gidoi batez loturik (Adib.: -WM, txirbilauslearen diseinua identifikatzeko).
9 Aitzinapenaren norabidea
06
5/32’’
09
7/32’’
11
07
06
1/4’’
16
09
11
09
3/8’’
22
12
15
12
1/2’’
27
15
19
16
5/8’’
33
19
23
19
3/4’’
44
25
31
25
1’’
10 Fabrikatzailearenaukera
Sorbatz luzeraren konparazioa mm-tan (5 pos.) Ci hazbetetan
356
2 0 . P l a k a t x o a k
G = kanpo hariztaketarako plakatxoak
L = barne hariztaketarako plakatxoak
R1 2 3 4 5
20.6 Hariztatzeko plakatxoak
166,0 G 16 MMO6
17
-8
1509
R = eskuineranzko plakatxoaL = ezkerreranzko plakatxoa
166.0 = T-MAX U-Lock
1 Plakatxoaren norabidea 2 Kode nagusia 3 Mekanizazio mota
G = kanpo hariztaketarako plakatxoak
L = barne hariztaketarako plakatxoak
- = sorbatz biribildua (ER)F = sorbatz zorroztuaC = txirbilak hausteko geometria
1) Markak:Plakatxoen markak profila,kalitatea eta neurria dira:barrualderako plakatxoakzirkulu batez identifikatzendira. Ez ezabatzeko,markak sinterizatuta edolaser bidez egiten dira,aurpegian.
- Eskuinalderanzko kanpo plakatxoak.- Ezkerralderanzko barne plakatxoak.- Ezkerralderanzko kanpo plakatxoak.- Eskuinalderanzko barne plakatxoak.
mm: neurria x 100Hazbeteak : hari kopuruahazbeteko x 10
7 Sorbatza 8 Neurria1) 9 Kode osagarria
Konikotasuna diametroa/hazb.oineko 1 = 1 2 = 2 3 = 3 Boro nitruro kubikozko plakatxoak: E = sorbatz birbildua (ER)
Luzera, I mm-tan11 = iC 1/4 + = 6,35 mm16 = iC 3/8" = 9,52 mm22 = iC 1/2" = 12,70 mm
VMO = V profila 60ºVWO = V profila 55ºMMO = Metrikoa 60ºUNO = UN 60ºWHO = Whitworth 55ºNTO = NPT 60ºRNO = Birbila 30ºPTO = BSPT 55ºTRO = Trapezoidala 30ºACO = ACME 29ºSAO = STUB-ACME 29ºNJO = UNJ 60ºMJO = MJ 60ºNFO = NPTF 60ºBUO = ButtressVAO = VAMNVO = New VAMRDO = API Rd 60ºV381 = V-0.038RV401 = V-0.040V501 = V-0.050
4 Plakatxoaren neurria 5 Hariaren profila 1) 6 Postu kopurua ebaketairagazki bakoitzeko
357
Inskribaturi-ko zirkulua
iC mm
Mota
GMU
iC/iW
±0,025±0,05 -±0,15±0,08 -±0,25
s
±0,13
1) iCren neurriaren araberaaldatzen da. Ikusi behean.
3,975,05,566,06,358,09,52510,0
12,012,715,87516,019,0520,025,025,4
31,7532,0
±0,05
±0,08
±0,10
±0,13
±0,15
±0,08
±0,13
±0,18
±0,25
±0,25
Perdoi mota
M U
1
2 0 . P l a k a t x o a k
T2
N4
N5
116
037
083
G
1 Plakatxoarenforma
2 Plakatxoarenintzidendtzi angelua
4 Plakatxo mota
8
T
8 9 12
PF
11
2010
010
C D B C
R
S T
V W
A M
G
T
X
K
N
R
W
Diseinu berezia
O Deskripzioberezia
E
N
P
ISO 1832-1991tik aterea
3 Perdoiak ± s-n iC/iW-n
20.7 Plakatxo trukagarriak - torneaketa
358
5,32’’
7/32’’
1/4’’
3/8’’
1/2’’5/8’’
3/4’’’
1’’
06
09
1216
19
25
0607
11
15
05
0809091012121516192025253132
09
1215
19
25
06
09
11
16
2227
33
11
16
22 08
16*
3,975,0
5,566,0
6,358,09,0
9,52510,012,012,7
15,87516,0
19,0520,025,025,4
31,7532
01 s = 1,59T1 s = 1,9802 s = 2,3803 s = 3,18T3 s = 3,9704 s = 4,7605 s = 5,5806 s = 6,3507 s = 7,9409 s = 9,5210 s = 10,0012 s = 12,00
Sorbatz zorroztua
ER sorbatz tratatua
Aurpegi negatiboa
Aurpegi negatibo bikoitzak
Aurpegi negatiboa eta ER sorbatz tratatua
00 rz = Plakatxo biribila04 rz = 0,408 rz = 0,812 rz = 1,216 rz = 1,624 rz = 2,4
2 0 . P l a k a t x o a k
5 Plakatxoaren neurria
iC mm iC hazbeteak
C D R S T V W K
* K mota plakatxoetarako (KNMX, KNUX) sorbatzaren luzera teorikoa baino ez da ematen.
6 Plakatxoaren lodiera, s mm
8 Sorbatza
7 Punta erradioa rz
F
E
T
K
S
rz
359
2 0 . P l a k a t x o a k
12 Fabrikatzailearen aukera
9 Erremintaren norabidea 10 Alakaren lodiera mm 11 Alakaren angelua
R
L
N
Aitzinapena
Aitzinapena
Aitzinapena
ISO kodeak bederatzi sinbolo dauzka, 8.a eta 9.a barne, eta hauek behar denean baino ez dira erabiltzen.Gainera, fabrikatzaileak bi sinbolo gehigarri erants ditzake. Adib.: -PF = ISO P akabera, -PR = ISO P arbastua.
010 b γη = 0,10
025 b γη = 0,25
070 b γη = 0,70
150 b γη =1,50
200 b γη = 2,00
15 γη =15º
20 γη =20º
360
361
2 1 . Z e r r a k
362
363
b = zerraren zabalera Alpha = hortzaren sorbatz angeluas = zerraren lodiera Beta = hortzaren jaulkitze angeluah = sakonera w = entrama / sorbatz erretenat = hortzaren neurria
21.2 Hortzen neurriaHortz konstanteak material trinkoak ebakitzeko erabiltzen dira bereziki.Hortz aldakorrak profil eta tutuentzat zein material trinkoentzat dira egokiak,
eta duten abantaila nagusia ebaketan sortzen diren bibrazio ugari deuseztatzendituztela da.
Adibidea:z = 3 dpp hortz konstanteak esan nahi du hazbete batean 3 hortz daudela.z = 3/4 dpp hortz aldakorrean hortz tarteko hortzik txikiena z = 4 dpp da, etahortzik handiena z = 3 dpp.
21.3 Ebaketa parametroen kalkuluaEbaketa prozesu batean, kontuan hartu beharreko parametroak eta berauen
arteko erlazioa honako hau da.Zm = Metro batean dagoen hortz kopurua.Balore hau moztu beharreko zabaleraren arabera aldakorra da.
Adb: Z = 2/3 badago ( hau pulgada batean dagoen hortz kopurua izaten da).
Zm = 1000 x 2+3 = 98.42 m25.4 2
F = Aintzinapena, mm/min. S = Zintaren biraketa abiadura, m/min.Tl = Txirbilaren lodiera, mm.
2 1 . Z e r r a k
21.1 Hortz / zerrari buruzko terminologiat
W
Tl = F = mmS x Zm
Sh
b
Alpha
Beta
364
2 1 . Z e r r a k
21.4 Eberle motako zerrakUhal bimetalikodun zerrarako programa
HRC = Rockwell gogortasuna
Aplikazio orokorrak, hala nola profilak,tutuak, egiturak eta aleazio baxukomaterial trinkoak, pieza txikien etaaldakorren neurriekin.
Hortzgogortasuna Mat. eramailea
67-68 HRC1600-1700N/mm2
Eberle Duoflex Matrix 2
Geometria berezia daukan uhal zerra,altzairu herdoilgaitz austenitikoetarakoeta aleazio handiko ferrikoetarako.
Hortzgogortasuna Mat. eramailea
67-68 HRC1600-1700N/mm2
Eberle Duoflex SP
Errendimendu handiko zerra orria 45HRC arteko metal mota guztienebaketarako. Gomendagarria baiprofilen ebaketarako bai produkziokopieza txikien eta handien ebaketarako.
Hortzgogortasuna Mat. eramailea
68-69 HRC1600-1700N/mm2
Eberle Duoflex M 42
Mekanizatzen oso zailak direnaltzairuetarako zerra orria, hala nolanikel oinarri dutenetarako (Inconell,Hastelloy, Nimonic...), titaniorako,brontze berezietarako, altzairuherdoilgaitzetarako eta 50 HRC artekoaltzairu mota guztietarako.
Hortzgogortasuna Mat. eramailea
69-70 HRC1600-1700N/mm2
Eberle Duoflex M 51
365
2 1 . Z e r r a k
21.5 Uhal zerra bimetalikoakKonposizio kimikoa
HSS hariaHSS altzairu haria
ElementuaPisua %
Material eramailea
Elementua Pisua %
C
Si
Mn
P max.
S max.
Co
Cr
Mo
V
W
C
Si
Mn
P max.
S max.
Cr
Mo
V
Ni
0,29 – 0,33
0,20 – 0,35
0,90 – 1,10
0,020
0,010
3,80 – 4,00
1,00 – 1,20
0,30 – 0,40
0,60 – 0,80
0,65 – 0,85
0,15 – 0,40
0,20 – 0,45
0,030
0,030
7,50 – 8,50
3,50 – 4,50
4,50 – 5,50
0,75 – 1,25
0,75 – 1,25
1,00 –1,10
0,15 – 0,40
0,20 – 0,45
0,030
0,030
7,75 – 8,75
3,50 – 4,25
9,00 – 10,00
1,00 – 1,50
1,25 – 2,00
1,20 – 1,35
0,450
0,400
0,030
0,030
9,50 – 10,50
3,80 – 4,50
3,20 – 3,90
3,00 – 3,50
9,00 –10,00
Matrix 2 M 42 M 51
366
2 1 . Z e r r a k
21.6 Akatsak eta zergatiak
Akatsak atzemateko taula
Arazoak Kausak Konponbideak
Hortzak beharbainolehenagohigatzea
Ebakitzean uhalak gehiegizko bibrazioa edukitzea
Uhaleko hortzakgaltzea
Akabera zakarra
- Uhalaren abiadura azkarregia
- Hortzek ez dute ebakitzen, igurtzi bakarrik
- Hortzen neurri handiegia- Uhala gehiegi berotzea- Uhalak eta hortzek kontrako
norabidean funtzionatzea
- Uhalaren abiadura desegokia
- Ebaketa presioa desegokia
- Uhalaren neurri handiegia- Ebakitzean materiala mugitu
- Uhalaren tentsioa ez da nahikoa
- Hortzen neurri handiegia- Aitzinapen presio gehiegizkoa
- Materiala gaizki lotuta
- Hortz kamutsak
- Hortzen neurri handiegia- Uhalaren abiadura motela
- Aitzinapen altuegia
- Uhalaren abiadura murriztu
- Aitzinapenaren presioa handitu
- Neurri finagoa aukeratu- Hozgarri ugariz hornitu- Uhala behar bezala jarri
- Ebakitzeko materialaren neurriaren edo motaren arabera handitu edo murriztu
- Ebakitako materialaren arabera handitu edo murriztu
- Neurri finagoa aukeratu- Materialari irmo eutsi
edo lotu- Uhalaren tentsioa doitu
- Neurri finagoa aukeratu- Aitzinapen presioa
murriztu- Materiala modu seguruan
lotu, heldu- Txirbilak kentzeko
arrabota aztertu
- Neurri finagoa aukeratu- Uhalaren abiadura
handitu- Aitzinapena murriztu
367
2 1 . Z e r r a k
Akatsak atzemateko taula
Arazoak Kausak Konponbideak
Uhalazumitzetik haustea
Arku erako ebaketa (tripa)
Hortzkamutsak
Ebaketaokertuta
- Uhalaren tentsio gehiegizkoa
- Aitzinapen presio handiegia
- Hortzen neurri handiegia
- Gidak egoera txarrean
- Eragiteko bolanteak egoera txarrean
- Uhalaren abiadura handiegia
- Elikatze presio handiegia
- Gidek ezin dute uhala eutsi
- Neurri finegia
- Uhalaren tentsioa ez da nahikoa
- Hortzen neurri finegia
- Hozgarri falta
- Txirbilak garbitzeko arrabotak ez du funtzionatzen
- Uhalaren abiadura azkarregia
- Zerrako uhalaren gidak gaizki doituta
- Ebaketa baldintza handiegiak
- Uhalaren tentsioa murriztu
- Elikatze presioa murriztu
- Neurri finagoa aukeratu
- Giden egoera aztertu
- Bolanteen egoera aztertu
- Uhalaren abiadura murriztu
- Uhalaren aitzinapen presioa murriztu
- Gidak doitu
- Hortz neurri handiagoa aukeratu
- Uhalaren tentsioa handitu
- Neurri handiagoa aukeratu
- Hozgarri asko eman
- Arrabotaren funtzionamendua aztertu
- Uhalaren abiadura murriztu
- Gidak berrantolatu, higatuta badaude aldatu
- Aitzinapen presioa edo abiadura murriztu
368
Higadura handia hortz punta etaertzetan
Higadura handiahortzenbi aldeetan
Higadura hortzenalde batean
Hortzak hautsita
Hortz puntakerreta, gehiegizkomarruskaduraksortutakoberoketagatik
Hortz ekortuak
Hortz punteisoldaturikotxirbilak
Lepoak materialezgainkargatzen
Higadura handiaorriaren bialdeetan
Higadura edo markadesberdinak zerraorriaren aldeetan
Orriaren gorputzahaustea edopitzaduraklepoetan
Orriaren gorputzahaustea –hausturanorabideangeluatuan doa–
2 1 . Z e r r a k
21.7 Erreferentzia azkarretarako taulak
Deskripzioa Uhalarenabiadura Bolanteak Finkatze
prozeduraTxirbilakkentzekoarrabola
X X X
X
X
X
X X X
X
X
X
X
X
X
X
X
Hozgarria
369
2 1 . Z e r r a k
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
Aitzinapen arrazoia
Alboetakogidak
Babesgidak
Orriarententsioa
Orri bolantearen
posizioaHortzaren
neurria
Hasierakokarga
baldintza
370
2 1 . Z e r r a k
Orria hausteaedo pitzadurakorriaren gainaldean
Gain aldeanhigadura handiaedo distortsioa
Pitzaduraksoldaduran
Hortzen aldeanorria "luze" dago
Hortzen aldeanorria "motz"dago
Orria "8" eranokertuta dago
Orria hautsitadago eta bandanzehar okertuta
Higadura handiabakarrik leporiktxikienetan
Deskripzioa Uhalarenabiadura Bolanteak Finkatze
prozeduraTxirbilakkentzekoarrabola
X
X
X
X
X
Hozgarria
371
2 1 . Z e r r a k
X
X
X
X
X
X
XX
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Aitzinapen arrazoia
Alboetakogidak
Babesgidak
Orriarententsioa
Orri bolantearen
posizioaHortzaren
neurria
Hasierakokarga
baldintza
372
373
2 2 . E b a k e t a r a ko j a r i a k i n a k
374
375
2 2 . E b a k e t a r a ko j a r i a k i n a k
Hozgarria edo ebaketarako jariakina
Mekanizazio konbentzionalean hozgarria garrantzitsua da, baina artezketaridagokionez garrantzia are handiagoa da. Izan ere, mekanizaziokonbentzionalean erreminten ebaketa angeluak oso zehatz definituta egoten dira,baina urratzaile bidezko mekanizazioan, aldiz, angeluen formak irregularrakizan ohi dira, eta nahi den eran jarrita egon ohi dira.
Horrez gainera, artezketa lanaren abiadura mekanizazio konbentzionalarenabaino hamar aldiz handiagoa izaten da. Horrenbestez, artezteko prozesuantenperatura lokal altuak ekar ditzakeen berotasuna sortzen da, eta tenperaturaaltu horiek, harriak ebakitzeko daukan gaitasuna murrizteaz gainera,materialaren egiturari eragin diezaiokete.
Hori dela eta, hozgarriek eta lubrifikatzaileek urratzaile bidezko artezketanjokatzen duten rola oso garrantzitsua da.
Hozgarri egokiak erabiliz gero errendimenduak hobeak izango dira, piezengainazalaren akabera hobeto eta dimentsio zehatzagoekin egin ahal izango da,txirbilak ateratzeko zeregina errazago egingo da eta, gainera, herdoilaren kontraegokia da.
Olio mineralik gabeko soluzio kimikoak, korrosioareninhibitzaileak eta eragile hezegarriak dauzkatenak. Produktuarenkontzentratuak uretan disolbatzen dira, eta nahasketa gardenakeratzen dituzte.
Emultsio kimiko aurreformatuak, %5-30 arteko olio mineral,korrosioaren inhibitzaileak eta agente hezegarriak dauzkatenak.Produktuaren kontzentratuak uretan diluitzen dira, eta nahasketaegonkorrak eratzen dituzte, zeharrargitsuak.
Lehen kalitateko olio disolbagarriak, %30-70 olio mineral,korrosioaren inhibitzaileak eta eragile hezegarriak dauzkatenak.Produktuaren kontzentratuak uretan diluitzen dira eta emultsioesne itxurakoak eratzen dituzte, opakuak.
Jariakin sintetikoak
Jariakin erdisintetikoak
Emultsio erako jariakinak
Hozgarri motak
376
2 2 . E b a k e t a r a ko j a r i a k i n a k
Koadro honetan hainbat jarraibide adierazten dira artezketan erabilibeharreko ebaketa jariakin egokia aukeratzeko.
Gomendatua
O Aukerakoa
Ebaketarako jariakinak aplikatzeko gida
Produktumota Sintetikoa Erdi-
sintetikoaEP
Erdisintetikoa Emulsioa EPEmulsioa
Lana
Artezketa laua
Artezketa zilindrikoa
Artezketa zentrogabea
Artezketa geldia
Metala
Karbono altzairua
Altzairu herdoilgaitza
Erremintetarako altzairua
Burdinurtua
Kobre aleazioak
Aluminio aleazioak
Titanioa
Gogortasuna
Arina
Ertaina
Astuna
Kontzentrazioa %
••ο
••••
•
•
2-4
••••
•••••••
••
2-6
οο
ο••οο•ο
οο•
2-10
ο•••
ο••ο•••
ο••
2-10
ο••
ο••οο•ο
οο•
2-10
377
2 3 . H i d r a u l i k a
378
379
Ponpa, emari finkoa 1norabide
Ponpa emari finkoa 2 norabide
Motorra emari finkoa 1 norabide
Motorra emari finkoa 2 norabide
Ponpa Q. aldakorra1 norabide
Ponpa Q. aldakorra 2 norabide
Motorra Q. aldakorra1 norabide
Motorra emari aldakorra 2 norabide
2 3 . H i d r a u l i k a
Hidraulikako ohiko elementuen zeinuak
Lan kondukzioa
Aginte kondukzioa
Drainadura kondukzioa
Kondukzio elektrikoa
Kondukzio malgua
Kondukzio lotura
Kondukzio gurutzaketa
Arnasbidea
Energi hartune tapoiduna
Energi hartune konexioduna
Atzeraezeko efektudunerrakore lasterra
Tanga
Tanga presurizatua
Hainbat elementuren blokeaunitate batean
Manometroa etatermometroa
Emari neurgailua
Presio iturria
Motor elektrikoa
Errekuntzako motorra
Akoplamendua
Metagailua
Iragazkia
Hozkailua
Berogailua
380
2 3 . H i d r a u l i k a
Hidraulikako ohiko elementuen zeinuak
Ponpa/Motorrakonbinazioa
Transmisio hidrostatikoa
Ardatza, palanka, arrabola,pistoia
Zilindro diferentziala
Zilindroa motelgailuarekin
Konstantea Aldakorra
Atzeraezekoa
Atzeraezeko malgukiduna
Atzeraezeko pilotatua
Atzeraezeko pilotatuadrainadurarekin
Adibidea
Ikur sinplifikatua
Iratogailu finkoa
Iratogailu aldakorra
Iratogailua biskositateakerasan gabe
Iratogailua,norabidebakarrekoa
Erregulatzailekonpentsatua kanpopilotatzea
Emari banatzailea
Malgukia
Murriztailea, biskositateakerasanda
Murriztailea, biskositateakerasan gabe
Emariaren norabidea
Errotazioaren norabidea
Zilindrada aldakorra
Zilindroak
Efektu bakuna
Efektu bikoitza
381
2 3 . H i d r a u l i k a
X0 1
P R
M
Hidraulikako ohiko elementuen zeinuak
Norabidezko balbulak
Oinarrizko sinboloak
2 posizio
3 posizio
2 posizio (Bitarteko amaigabeak)
3 posizio (Bitarteko amaigabeak)
Balbula 2/2
Balbula 3/2
Balbula 4/3
Bitarteko posizioarekin
Eragintza mekanikoa
Eskuzkoa
Espeka
Arrabola
Eragintza hidraulikoa
Eragintza pneumatikoa
Presio zuzena
Solenoidea
Eragintza motorra
Eragintzasolenoidea/hidraulikoa
PVEO
PVEM
PVEH
Eragintza hidraul./pneumat.
Memoria mekanikoa
Malgukiaren itzulera
Adibideak
Solenoidea
Mekanikoa
Arrabola
Presio zuzena
Presio igoera
382
2 3 . H i d r a u l i k a
Hidraulikako ohiko elementuen zeinuak
Gehienetan itxita
Gehienetan zabalik
Presio murriztailea
Urrutitik kontrolaturikoirekiera
Urrutitik kontrolaturikoitxiera
Presostatoa
Presio mugatzailea tara finkoarekin
Presio mugatzailea tara aldakorrarekin
Kanpopilotatzea/drainadura
Barne drainadura
A.B. Lan lerroaP. Ponpa lerroa
R.S.T. Itzulera/TangaX.Y.Z. Pilotatze lerroaL. Drainadura lerroa
A
R
A
B
A
B L
Z
B
A L
Z
A
B L
Z
A
B
Z
A
B
Z
383
2 4 . P n e u m a t i k a
384
Hautaketa balbula
Balbula 3/2 NA
Iragazkia
Motor pneumatikoabiraketa mugatuarekin
Moteltze bikoitzekozilindroa
2 4 . P n e u m a t i k a
Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak
Konpresorea Huts ponpa Motor pneumatikoabiraketa norabide 1
Efektu bakunekozilindroa
Efektu bikoitzekozilindroa
Zurtoin bikoitzekozilindroa
Mantenimendu unitatea Iragazkiapurgadorearekin Koipeztagailua
Balbula 2/2 NC Balbula 2/2 NA Balbula 3/2 NC
Balbula 5/2
2
4 2
5 13
4 2
5 13
A E1 E2
A
1P
A E1 E2
1
2
1
2
1 3
2
1 3
Balbula 5/3 Aldiberekotasun balbula
Balbula iratogailuaAtzeraezeko balbula Irteera lasterreko balbula Abiadura erreguladorea
Lan lerroaIrteera Isilgailua Presio jatorria
385
Presio diferentziala
2 4 . P n e u m a t i k a
Eragintza elektriko etaserbopilotatua
Eragintza pneumatikoa
Lotu gabeko lerroengurutzaketa
Malguki bidezkoeragintza
Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak
Pilotatze lerroa Lerro malgua Lerroen lotura
Eskuzko eragintza Sakagailu bidezkoeragintza Pedal bidezko eragintza
Espeka bidezkoeragintza
Arrabol bidezkoeragintza
Arrabol ezkutagarribidezko eragintza
Balbula serbopilotatua Eragintza elektrikoa
386
387
2 5 . M o t o r e l e k t r i ko a k
388
389
2 5 . M o t o r e l e k t r i ko a k
Mot
or
elek
trik
oak
Taul
a kon
para
tiboa
0
0 b/
min
BBa
xua
kE
Erta
inak
AA
ltuak
OA
Oso
altu
akAbiadura
erregulazioa
Momentuaren ezaugarriak
Errendimendua
Hoztea
Mantentzea
Kostua
Erabilera
Sendotasuna
Dinamika
Potentziak
Ald
eK
ontr
aO
harr
ak
DC
AC
sinkr
onoa
Esku
ileki
n
Brus
hles
s
Trap
e-zo
idal
a
Sinu
soi-
dala
Oso
ong
i 0,
B,E,
A
Ong
i 0,B
,E,A
Oso
ong
i 0,
B,E,
A
Ong
i
Altu
aki
ribila
Ong
iM
omen
-tu
/ bo
l.er
lazi
oon
a
Man
tent
zeko
lan
hand
iaes
katz
endu
tene
z,
mot
orra
k ez
dira
er
abiltz
en
Izen
desb
erdi
nak
mot
orbe
rare
ntza
t,na
hiko
m
erke
ase
rbod
unap
likaz
io-
etar
ako
Mot
orrik
erag
inko
-rr
ena
mom
entu
/bo
lum
en
erla
zioa
ri da
goki
onez
Goi
mai
lako
pres
tazi
oak.
Bero
tze
txik
ia
Man
ten-
tzea
Mom
entu
kir
ibila
Goi
mai
-la
kopr
estz
io-
etar
ako
dese
go-
kia Iman
ira
un-
korra
k
Prez
ioa
Ez o
so
abia
dura
ha
ndia
k
Prez
isioa
Prez
ioa
Abi
a-du
ran
nahi
ko
erre
gu-
lazi
o on
a
Pres
tazi
o on
akpa
re
eta
abia
-du
ran
Pare
/bo
lum
enra
tiobi
kain
a
Bero
tze
txik
ia
Oso
altu
eta-
rain
o
Erta
ine-
tara
ino
Altu
eta-
rain
o
Altu
a
Erta
ina
Oso
altu
a
Erta
ina
Erta
ina
Erta
ina
Ez d
a er
abiltz
en
Oso
zo
rrot
zak
ez d
iren
aplik
a-zi
oak
Goi
m
aila
kopr
esta
zio-
etar
ako
arda
tzak
Buru
a
Erta
ina
Baxu
a
Altu
a
Zorro
tza
Oso
ba
xua
Baxu
a
Altu
a
Erta
ina
Oso
altu
a
Ez d
a oh
ikoa
Ez d
a oh
ikoa
Haut
az-
koa
pare
al
tuet
an
390
2 5 . M o t o r e l e k t r i ko a k
Mot
or
elek
trik
oak
Taul
a kon
para
tiboa
0
0 b/
min
BBa
xua
kE
Erta
inak
AA
ltuak
OA
Oso
altu
akAbiadura
erregulazioa
Momentuaren ezaugarriak
Errendimendua
Hoztea
Mantentzea
Kostua
Erabilera
Sendotasuna
Dinamika
Potentziak
Ald
eK
ontr
aO
harr
ak
AC
asin
kro-
noa
edo
indu
k-zi
ozko
a
AC
Err
eduk
tant
zia
konm
utat
ua
Pare
a (To
rque
mot
ors)
Ald
a-tz
ailea
Bekto
riala
Gai
zki 0
,B,
Erdi
purd
i E, A
O
ngi O
A
Oso
ong
i 0,
B, E
, A, O
A
Erdi
purd
ikoa
Oso
ong
i 0, B
Iraga
n-ko
rreta
nga
izki
Ong
i
Kirib
ila
Kirib
ila
Mot
orra
k di
nam
ika
baxu
koab
iadu
ra
erre
gula
zioa
du, b
aina
mer
kea
eta
send
oa d
aM
otor
rik
send
oena
, pr
esta
zio
dina
mik
o ha
ndie
kin.
Bero
kunt
za
Abi
adur
aer
regu
la-
tzea
n pr
esta
-zi
o er
tain
-ba
xuak
ditu
en m
otor
mer
kea
Oso
abi
adu-
ra tx
ikia
nm
omen
tual
tuko
apl
ika-
zioe
tara
koeg
okia
Dina
mik
aba
xua
(irag
an-
korre
tan
kont
rola
ez d
eza-
ten)
Bero
kun-
tza
Mom
entu
eta
abia
-du
ra k
iri-
bila
Zara
taak
ustik
oa
Send
o-ta
sun
txik
iaM
omen
tuki
ribila
Zara
taak
ustik
oa
Send
o-ta
suna
Prez
ioa
Send
o-ta
suna
Pare
an e
taab
iadu
ran
oso
pres
ta-
zio
onak
Send
o-ta
suna
Prez
ioa
Oso
abi
a-du
ra tx
ikie
-ta
n jo
kaer
a bi
kain
a.Tra
nsm
isio
mek
aniko
ade
usez
tatu
Oso
altu
eta-
rain
o
Altu
e-ta
rain
o
Erta
i-na
k
Erta
ine-
tara
ino
Baxu
a
Altu
a
Baxu
a
Erta
ina
Altu
a
Erta
ina
Altu
a
Baxu
a
Oso
zo
rrotz
akez
dire
nap
lika-
zioa
k
Buru
ak,
oso
abia
-du
ra
hand
ia
Oso
zo
rrotz
akez
dire
nap
lika-
zioa
k
Abi
adu-
ra tx
ikia
k
Baxu
a
Altu
a
Baxu
a
Altu
a
Oso
baxu
a
Baxu
a
Oso
baxu
a
Erta
ina
Erta
ina
Altu
a
Baxu
a
Baxu
a
Ez d
a oh
ikoa
Beha
rrez-
koa
abia
-du
ratx
ikie
tan
Ez d
a oh
ikoa
Hau
taz-
koa
391
2 5 . M o t o r e l e k t r i ko a k
Paus
oz p
auso
koa
Linea
la
AC
sinkr
onoa
AC
asin
kron
oa
Erdi
purd
ikoa
Oso
ong
i0,
B,E,
A
Oso
ong
i0,
B,E,
A
Kirib
ila
Oso
ongi
,m
omen
-tu
/bol
altu
a
Ong
i
Baku
n et
a m
erke
ak.
Begi
zta
ire-
kian
egi
nde
zake
tela
n
Oso
di
nam
ika
altu
a, k
on-
trako
kos
tua
eta
erre
ndim
en-
dua
Aur
reko
a be
zala
koa,
ba
ina
bero
-ku
ntza
araz
oha
ndia
-go
ekin
Mom
entu
kirib
ilaet
a ab
ia-
dura
Prez
isio
txik
ia
Erre
gela
erab
iliPr
ezio
a
Erre
gela
erab
iliPr
ezio
aBe
ro-
kunt
za
Send
ota-
suna
Neu
rket
a el
emen
-tu
rikga
beer
abili
Prez
ioa
Dina
mik
aal
tua,
tra
nsm
i-sio
m
ekan
i-ko
a de
usez
-ta
tu
Dina
mik
aal
tua,
trans
mi-
sio
mek
ani-
koa
deus
ez-
tatu
Baxu
ak
Erta
ine-
tara
ino
Erta
ine-
tara
ino
Erta
ina
Oso
altu
a
Oso
altu
a
Altu
a
Baxu
a
Erta
ina
Mer
keak
Dina
mik
aal
tua
Dina
mik
aal
tua
Baxu
a
Oso
altu
a
Oso
altu
a
Oso
ba
xua
Baxu
a
Baxu
a
Baxu
a
Erta
ina
Erta
ina
Ez d
a oh
ikoa
Oro
har
beha
rrez-
koa
da
Beha
rrez-
koa
da
Mot
or
elek
trik
oak
Taul
a kon
para
tiboa
0
0 b/
min
BBa
xua
kE
Erta
inak
AA
ltuak
OA
Oso
altu
ak
Abiaduraerregulazioa
Momentuaren ezaugarriak
Errendimendua
Hoztea
Mantentzea
Kostua
Erabilera
Sendotasuna
Dinamika
Potentziak
Ald
eK
ontr
aO
harr
ak
392
393
2 6 . M a r r a z k e t a r a ko a r a u a k
394
395
A0
A1
A2
A3
A4
841
594
420
297
210
1189
841
594
420
297
821
574
400
277
180
1159
811
564
390
277
880
625
450
330
240
1230
880
625
450
330
2 6 . M a r r a z k e t a r a ko a r a u a k
26.1 A ISO Serieko formatuakUNE-EN ISO 5457:2000
Jatorrizko marrazkia formaturik txikienaren gainean egitea komeni da, behardiren garbitasuna eta zehaztasuna lortuz.
A3-tik A0-ra bitarteko A4 formatuaformatuak
Formatua
Orrien formatuak
Orri bukatua (T)
a1 b1
Marrazketa gunea
a2 b2
± 0,5 ±0,5
Behin-behineko orria(U)
a3 b3
± 0,2 ±0,2
b2b1
b3
b2 b1 b3
a2a1
a3
2010 1020
a2 a1 a3
396
2 6 . M a r r a z k e t a ko a r a u a k
26.2 Karatula
A3-tik A0-ra bitarteko formatuetan, karatula marrazketa guneko behekoeskuineko angeluan kokatzen da.
Formatu hauek orriak horizontalki erabiltzen direnean bakarrik dute balio. A4formatuan, karatula marrazketa guneko alderik motzenean kokatzen da (behean).Formatu hau orriak bertikalki erabiltzen direnean bakarrik erabili daitezke.Marrazkia irakurtzeko noranzkoa karatularena bera izango da.
- Luzera maximoa 170 mm izango da.
- Karatula 0,35 mm zabalerako trazu jarraitu batez egin behar da (perdoi eta aldaketa koadroa izan ezik, hori 0,25 mm-koa izango baita).
- UNE arauak ez die karatularen forma eta neurriei begiratzen.
Formatu bukatuaren kanpo ertzen eta marrazketa gunea mugatzen duenmarkoaren arteko marjinak formatu guztietarako definitu behar dira (jariakin etaelektrikorako izan ezik).
Ezkerraldeko marjina 20 mm zabal izango da, markoa barne. Marjina horikoadernatze marjina gisa erabil daiteke. Gainerako marjinek 10 mm-ko zabaleraizan behar dute.
Marrazketa gunea mugatzen duen markoa 0,7 mm lodierako trazu jarraituzegin behar da.
Lau zentraketa marka definitu behar dira, marrazkia erreproduzitu edomikrofilmatu behar izanez gero, marrazkiaren posizioa zein den erraz jakin ahalizateko. Marka horiek orri bukatuaren bi simetri ardatzen muturretan jarriko dira, 1mm-ko simetri perdoiarekin. Zentraketa marken forma nahi bezalakoa da. Markak0,7 mm lodierako trazu jarraitu batez egitea gomendatzen da, marrazketa guneamugatzen duen markoaren kanpo ertzetik, 10 mm-ko luzerarekin.
26.3 Marjinak eta markoa
26.4 Zentraketa markak
397
2 6 . M a r r a z k e t a ko a r a u a k
Orriek koordenatu sistema bat izan behar dute, marrazkiaren gaineanxehetasunak, eransketak, berrikuspenak etab. erraz aurkitu ahal izateko.
Ikuspegi bakoitza goitik behera letra larriz edo maiuskulaz (ez erabili I eta O)eta ezkerretik eskuinera zenbaki bidez markatzea komeni da, orriaren lau aldeakbetez. A4 formatuan, markaketa soilik goiko aldean eskuinaldean egiten da.Letrak eta zenbakiak trazatzeko 3,5 mm altuerako karaktereak erabiltzen dira.Sistemaren zatiketak, 50 mm luzerakoak izan behar dutenak, formatu bukatuarensimetri ardatzen arabera trazatzen dira (zentraketa markak). Sistemaren zatiketakopurua formatuaren araberakoa da. Zatiketatik sortzen diren diferentziak orrikoizkinetan dauden zatiketei eransten zaizkie.
Letren karaktereak eta zenbakiak zuzenak izango dira, eta marrazketa guneamugatzen duen markoaren baitan egon behar dute. Marko horren kanpokolerroak 0,35 mm-ko lodiera izan behar du.
26.5 Koordenatu sistema
Alde luzearen zatiketa kopurua
Alde laburraren zatiketa kopurua
24 16 12 8 6
16 12 8 6 4
Izendapena A0 A1 A2 A3 A4
1 Ebaketa adierazlea2 Bukatutako formatoa3 Koordenatu sistemaren laukiak4 Marrazketa gunearen ertza5 Marrazketa gunea6 Behin-behineko formatoa7 Zentraketa markak* 8 Graduazio metrikoa* Ez dago UNE-EN ISO 5457
Errotulaziorakogunea
1
1 2 3 4 5 6
1 2 3100 mm
100
mm
4 5 6
A
B
C
D
A
B
C
D
2 3 4 5 6 7 8
5 10
5
10
5
20
398
Orriak errazago ebakitzeko, eskuz edo automatikoki, formatu bukatukoorriaren lau izkinetako marjinan ebaketa adierazleak jar daitezke. Adierazgailuek10 x 5 dimentsioko bi laukizuzenen forma daukate, bata bestearen gaineanjarrita.Erreferentziazko graduazio metrikoa
A0, A1 eta A2 formatuetan zenbakitu gabeko erreferentziazko graduaziometrikoa erabiltzea gomendatzen da, gutxieneko luzera 100 mm izango duena,zentimetrotan zatituta.
Hobe da erreferentziazko graduazio metrikoa zentraketa seinale batekikosimetrikoki jartzea, laukitik gertuko marjinan, eta 3 eta 4 mm bitarteko zabaleraizan behar du eta bat eskuineko aldean eta beste bat beheko aldean jarri behardira.• Ez du UNE-EN ISO 5457 araua kontuan hartzen.
Planoak tolesteko seinaleak 0,25 mm zabalerako trazu fin baten bitartezgauzatu beharko dira.
Seinale horiek formatu bukatuaren ertzen eta marrazketa gunea mugatzenduen markoaren artean kokatu beharko dira.
2 6 . M a r r a z k e t a ko a r a u a k
26.6 Ebaketa adierazlea
26.7 Tolesketa
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
2 4
Tolesteko puntuak
Tolestura zentratzeko puntuak
Solapa
A
B
C
D
A
B
C
D
399
ErrotulaziorakoguneaErdiko tolestura
2 6 . M a r r a z k e t a ko a r a u a k
A0841x1189
A1594x841
A2420x594
A3297x420
105
2 1 7 6 5 4 3
2 1 5 4 3
210 190 190 190 190
109,5 109,5
210 190 190
125,5 125,5
20
210
20
210
18
210
20
210
2
1
1
1
Luzetarako tolestura
105
Erdiko tolestura
297
297
297
297
2 1 3
210 192 192
125 105 190
105
297
29
7
2 1
Zeha
rkak
o to
lestu
rak
Formatua Tolestura eskema Luzetarako tolestura
400
2 6 . M a r r a z k e t a ko a r a u a k
UNE-EN ISO 5455-1996Izendapena
Eskala baten izendapen osoak "eskala" hitza eraman behar du (edomarrazkian erabilitako hizkuntzan horren kidekoa), eta ondoren dagokionerlazioa adierazi behar da, ondoren zehazten den bezala:
1:1 eskala, tarte naturalarentzat.x:1 eskala, handiagotze eskalentzat.1:x eskala, txikiagotze eskalentzat.
Nahasteko aukerarik ez badago, "eskala" hitza jarri gabe utz daiteke. Inskripzioa
Marrazketan erabili den eskala izendatzeko, marrazkiaren eskala nagusiaerrotulazio koadroan inskribatu behar da, eta beste eskalak kontsideratu denzatiaren erreferentzi zenbakiaren ondoan edo xehetasun ikuspegi (edo ebaketa)baten erreferentziaren ondoan idatzi behar dira.Eskalak
Marrazketa teknikorako gomendatzen diren eskalak hurrengo taulanzehazten dira:
Errepresentazio nagusian osorik adierazteko txikiegiak diren xehetasunakeskala handiagoko xehetasun ikuspegi (edo ebaketa) batean adierazi behar dira,errepresentazio nagusiaren ondoan.Eskala handiko marrazketak
Objektu txiki baten eskala handiko marrazki bati buruz, informazio gisa,objektu horren tamaina naturaleko ikuspegi bat gehitzea gomendatzen da. Kasu horretan, tamaina naturaleko ikuspegia objektuaren silueta erakutsizbakarrik sinplifika daiteke.
26.8 Eskalak
Handiagotze eskalak
Tamaina naturala
Txikiagotze eskalak
50: 1 20:1 10:1
5: 1 2:1
1: 1
1: 2 1: 5 1: 101: 20 1: 50 1: 1001: 200 1: 500 1: 10001: 2000 1: 5000 1: 10000
Kategoria Gomendatutako eskalak
401
2 7 . S m e d
402
403
2 7 . S m e d
Smed = "Single-Minute Exchange of Die""Trokel Aldaketa Minutu Bakarrean"
Pieza bat aldatzerakoan egiten diren operazio guztiak bi motatan sailkadaitezke: barne operazioak eta kanpo operazioak.
- Barne operazioak: pieza aldatu ahal izateko makina derrigor geldirik dagoen denboran egindako operazio guztiak =>Makina geldirik.
- Kanpo operazioak: pieza aldatzerakoan makina gelditu beharrik gabe egiten diren operazioak.
Smeden sekretua ahalik eta barne operazio gehienak kanpo operaziobihurtzea da eta, aldi berean, bai barne operazioetan bai kanpo operazioetanemandako denbora murriztea.
Smeden helburua erremintak aldatzeko prozesua optimizatzea da, gauregungo merkatuaren beharrak asetzeko asmoarekin, izan ere, merkatuak gero etafabrikazio lote txikiagoak eta gero eta kalitate berme handiagoak eskatzen ditu.
Aldaketa horiek gehiegizko denbora exijitzen dute, eta makinarenproduktibitatea asko murrizten da, epeak betetzeko zailtasunak sortzen direlariketa produktibitatearen malgutasuna urritzen.
Aldatzeko denbora murriztuz, botila lepoa eta kostuak murriztuko ditugu.
Ez nahastu barne prestaketa kanpo prestaketarekin, eta kanpotik egindaitekeena Ez egin barrutik.
Barne prestaketaren eta kanpo prestaketaren arteko desberdintasunazjabetzea da Smedera iristeko pasaportea:
- Pentsatu operazioen ordenan, okerren batengatik pausoren batzuk barnekotzat jo diren ikusteko.
- Pauso horiek kanpo operazio bihurtzeko modua bilatu.- Ohitura zaharren eraginetik libre dauden ikuspegiak hartu.- Operazioak egiteko baldintzak aurretiaz prestatu.
27.1 Smed sistemaren teoria
27.2 Smed-en helburua
27.3 Analisiaren metodoa
Analisiaren metodoaren oinarria honetan datza.
- Operazioak paraleloan ezarri (lankideen arteko lankidetza)- Ainguraketa funtzionalak erabili.
27.4 Barne operazioen denbora murriztea
404
405
2 8 . P i e z e n g a r r a i o a
406
407
2 8 . P i e z e n g a r r a i o a
Karga bat jaso behar denean egin beharreko lehendabiziko gauza arriskuaebaluatzea da, zeregin honetan hasi aurretik eskura dauden bitartekoak edoerabiltzea komeni direnak kontuan hartuta. Gauza bera egin behar da kargaesekiko den gunea eta hori mugitzeko baimena daukaten langileei dagokienez.Kargari buruz, une batean honako puntu hauek aztertu behar dira:
- Karga nolakoa da? - Grabitate zentroa non dago?- Eslingaren adarrek zer angelu eratzen dute?- Eslinga baten gainean albo kargarik ba al dago?- Ertz bizirik ba al dago?
Aurreko puntuak argitu eta gero:- Garabi kakoa kargaren grabitate zentroaren gainean jarriko da. - Akatsik ez dagoela eta langileak jasotze gunetik irten direla egiaztatuko da. - Ingurumenaren egoera ere hartuko da kontuan, hau da, tenperatura altua edo
baxua den, hautsa, haizea, etab., horien arabera ohi baino kontu handiagozibili behar izatea gerta baitakiguke.
- Kargak adar bakarrez jasotzen ditugunean kargaren grabitate zentroaren gainean kokatuko gara, jasotzeko operazioa behar bezala egiteko.
- Eslingak, katea, poliesterra, kablea edo dena dela ere, ez du bihurdurarik eztakorapilorik ere izan behar.
- Kargaren jasotze puntua kakoari ondo lotuta egongo da, inoiz ez horren puntanezta puntaren gaineko hegalean ere.
- Kakoa norabide guztietan makurtu ahal izango da, bihurdurak ekiditeko, etaeslinga zintzilik dagoen uztai orokorrak ere edozein norabidetan makurtu ahalizateko behar besteko lasaiera izango du.
- Eslinga kargaren azpitik edo zeharka pasatuko da, eslingatzea korritu moduanedo saski moduan egiteko.
- Sokalasterrez erabiltzen denean, eslingak bere berezko inklinazioa hartu behardu, eta gehiago ixteko ez da jo behar.
- Karga bat urkatzen denean eslingaren ahalmena %20 murrizten da. - Kargaren esekitze puntuak beti bere grabitate zentroaren gainetik egon behar
du.- Kolpeak, bat-bateko balaztatzeak eta antzeko esfortzu dinamikoak beti
saihestu behar dira. Hainbat adarretako kate eslinga guztiek osaera horizontaleko indarra egiten
dute eta, adarrek eratzen duten angelua handitu ahala, indar hori ere handituegingo da.
28.2 Kargak adar bakarrez jaso
28.1 Karga jaso aurretik egin beharrekoak
408
2 8 . P i e z e n g a r r a i o a
Kakoak edo beste osagai batzuk, esate baterako kutxa edo bidoi bat jasotzenduten kate eslingak, kate kiribil batean sartzen direnean, indarraren osagaihorizontala askoz handiagoa da eta, ondorioz, adar horiek ez lukete bertikalarekiko30º-ko baino angelu handiagoa eratu behar. Betiere segurtatu egin behar da jasobeharreko kargak indar hori kalterik hartu gabe jasan ahal izango duela.
Eslinga zintzilikatzen den kakoak zuzenean grabitate zentroaren gaineankokatuta egon beharko luke.
Kargaren aldaketa kate eslinga bateko adar baten gainean,adarrak bertikalarekin eratzen duen angeluaren arabera,
10 tonako karga batentzat
1 Adarraren gainean gauzatutako karga2 Indarraren osagai horizontala3 10 tonako karga
β = 45°
60°
7 t
1
2
3
7 t
10 t 10 t
20 t 20 t 30 t 30 t
75°
80°
409
2 8 . P i e z e n g a r r a i o a
4:1 Segurtasun Faktorea. Lan karga maximoen mugak erabiltzeko baldintzakarruntak direnerako eta adarrak berdin kargatuta daudenerako bakarrik daudeadierazita.
28.3 Lanaren karga maximoa (tonak)
1 adar 2 adar 3 adar Eslingaamaigabea
urkatzeposizioan
90°
β∝
β
6
7
8
10
13
16
19
22
26
32
1,12
1,5
2,0
3,15
5,3
8,0
11,2
15,0
21,2
31,5
1,6
2,12
2,8
4,25
7,5
11,2
16,0
21,2
30,0
45,0
1,12
1,5
2,0
3,15
5,3
8,0
11,2
15,0
21,2
31,5
2,36
3,15
4,25
6,7
11,2
17,0
23,6
31,5
45,0
67,0
1,7
2,24
3,0
4,75
8,0
11,8
17,0
22,4
31,5
47,5
1,8
2,5
3,15
5,0
8,5
12,5
18,0
23,6
33,5
50,0
Kate neurrihonetarako
(mm)
ββ 0 - 45°∝∝ 0 - 90°
45 - 60°90 - 120°
ββ 0 - 45°∝∝ 0 - 90°
45 - 60°90 - 120°
∝β
∝
410
411
29. Makinen garraioa
412
413
Enbalaje bat zuzen egiteko, eta enbalatzeko erabili beharreko materiala egokiaukeratzeko, hainbat zehaztapen kontuan hartzea komeni da. Makina enbalatuaurretik kontuan hartu beharreko zehaztapenak definitzeak lagundu egingo duenbalajea egiteko denboran edo garraioan gerta daitezkeen ezusteak gutxitzeko.
Merkantziak kanpotik soilik ez, barrutik ere babesten dira hezetasunetik eta,horretarako, hezetasunarekiko estankoa den enbalaje bat lortu behar da. Erabilikoden garraio motaren arabera, makinaren babesa modu batez edo beste batezegingo da. Hauek dira bi garraio mota ohikoenak:
- Lurreko garraioa.- Itsas garraioa zurezko kaxan ontziratu gabea (sotoan). - Itsas garraioa edukiontziratua (kubiertan). Merkantzia seguruago dagoela esan
nahi du, itsasontzi eta jomuga gehiago dagoela, eta garraio pleiten prezioak eta portuko gastuak murrizten direla.
Hurrengo taulan garraioaren arabera erabili beharreko babes motak zehaztendira; garraio mota bakoitzerako derrigorrezko babesak grisez margotuta daude.
(1) Makinaren zati hauskorrak.(2) Makinaren zati hauskorrak zurezko itsas kaxa/edukiontziaren barruan.(3) Portutik fabrikara distantzia handiak egin behar direnean erabiliko da.
29. Makinen garraioa
29.1 Zehaztapen orokorrak
Ez
Ez
Bai (1)
Bai
Ez
Ez
Ez
29.2 Enbalajea joango den garraio/babes mota
Babes mota Lurrekogarraioa
Itsas garraioontziratu gabea
(sotoa)
Itsas garraioontziratua(kubierta)
Itsas edukiontzi zurezkoa barrutikpaper bikeztatuz forratua
Polipropilenozko olana
Zurezko kaiola
Herdoilaren kontrako babesak
Hutseko zorro termosoldagarria
Deshidratatzaileak
Metalezko edukiontzia
Bai
Bai
Bai(2)
Bai
Bai
Bai
Ez
Bai(3)
Bai(3)
Bai(2)
Bai
Bai
Bai
Bai
414
29. Makinen garraioa
Eduk
iontz
im
ota
Eduk
iontz
i m
ota
Kanpok
o
neu
rria
kBarr
uk
o
neu
rria
kK
arg
ak
g
Pis
u
gord
ina
kg
Tara
kg
Eduk
iera
m3
Luze
ra x
Zab
aler
a x
Altu
era
Guz
tiz it
xita
Goi
tik ir
ekia
Saih
etse
tatik
eta
saba
itik
ireki
a
Plat
afor
ma
Kubi
kazi
oha
ndia
Itxia
eta
kanp
oare
kiko
esta
nkoa
. Kar
gaau
rrek
o at
etik
Karg
a au
rrek
o et
ago
iko
atet
ik
Hor
ma
berti
kal
erai
skar
riak
Itxia
eta
kanp
oare
kiko
esta
nkoa
. Kar
gaau
rrek
o at
etik
6058
x243
8x25
91
1219
2x24
38x2
591
6058
x243
8x25
91
1219
2X24
38X2
591
6058
X243
8X25
91
1219
2X24
38X2
591
6058
X243
8X25
91
1219
2X24
38X2
591
6058
X243
8X28
95
1219
2X24
38X2
895
5901
X233
2X23
75
1203
5x23
32x2
375
5901
X233
2X23
75
1203
5X23
32X2
375
5901
X233
2X23
75
1203
5X23
32X2
375
--- ---
5901
X233
2X26
79
1203
5X23
32X2
679
2170
0
2620
0
2175
0
2580
0
2150
0
2560
0
2550
0
3178
0
2172
0
2620
0
2400
0
3000
0
2400
0
3000
0
2400
0
3000
0
2700
0
3600
0
2400
0
3000
0
2300
3800
2250
4200
2500
4400
1500
4220
2280
3800
33 66 --- --- --- --- --- --- 37 66
415
3 0 . M a k i n e n p i n t u r a
416
417
3 0 . M a k i n e n p i n t u r a
(*) P
rodu
ktu
hom
olog
atua
k er
abili
.
(**)
Soi
lik b
ehar
-beh
arre
zko
kasu
etan
, aka
tsak
esta
ltzek
o.
(***
) Soi
lik b
ehar
-beh
arre
zko
kasu
etan
, gai
naza
l lau
ak lo
rtzek
o.
(***
*) K
loro
kaut
xu a
lzid
ikoa
.
Oin
arr
izk
o m
ate
riala
eta e
goer
aBiz
ar
ken
tzea
eta
des
koi
pez
tea
dis
olbatz
aile
zIn
pri
mazi
oaPo
liest
er
masi
lla
espatu
laz
edo
pis
tola
z
Masi
lla
pol
iest
erra
pla
naz
Lix
aket
a e
tais
olatz
aile
aA
kaber
a
Mak
inak
pin
tatz
eko p
roze
sua e
ta o
sagaia
k (
*)
Gal
dake
ta p
ieza
k
Txap
azko
pie
za a
kastu
nak,
sold
adur
a, ju
ntur
ak...
Txap
azko
pie
za a
katsi
kga
beak
, aka
bera
ona
reki
net
a m
akin
an ik
usga
rria
k
Txap
azko
pie
za a
katsi
kga
beak
, aka
bera
ona
reki
net
a ez
kutu
ak
Gal
dake
ta p
ieze
tako
ald
eez
kutu
ak, z
eine
tan
olio
aked
o ho
zgar
riak
dabi
ltzan
Bai
Bai
Bai
Bai
Bai
Bai
Bai
Bai
Bai
Bai
Bai(*
*)
Bai(*
*)
Ez Ez Ez
Bai(*
*)
Bai(*
*)
Ez Ez Ez
Bai
Bai
Bai
Ez Ez
Bai
Bai
Bai
Bai
Bai(*
***)
418
419
3 1 . S o l d a d u r a
420
421
t1 eta t2 soldatu beharreko xafla lodiak dira, t1 <= t2 dela kontuan hartuta. Bastidore baten egituran soldadurak daukan garrantzia "hasierako indizearen"arabera definitzen da, t1 lodieraren funtzioa dena, ondoren zehazten direnkoefizienteen aplikazioaren bitartez:
"Hasierako indize" hori taula erabiltzen hasteko datua da, eta bere bitartezsoldadura mota eta kordoien dimentsioak aukeratzen dira.10 mm-ko t1 lodiera daukan xaflarako adibidea:
- Garrantzi txikiko soldadura. Hasierako indizea: 0,4x10 ÷ 0,7x10 artean = 4 eta 7 artean. Hasierako indize hauekin 1, 2 eta 3 soldadura motak bakarrikerabili (ikus hurrengo orrialdeak).
- Garrantzi ertaineko soldadura. Hasierako indizea: 0,7x10 = 7. Hasierako indize hauekin 1, 2 eta 3 soldadura motak bakarrik erabili (ikus hurrengo orrialdeak).
- Garrantzi handiko soldadura. Hasierako indizea: 0,7x10 ÷ 1x10 artean = 7 eta 10 artean. Hasierako indize hauekin 1, 2 eta 3 soldadura motak bakarrik erabili (ikus hurrengo orrialdeak).
Adierazpen sinbolikoa UNE EN 22553-ren araberaKalitate mailak UNE 25817-ren arabera:
- Planoetan adierazi:Kalitate maila Ertaina (C) UNE EN 25817-ren arabera (soldadura garrantzitsuetan erabili)Kalitate maila Altua (B) UNE EN 25817-ren araberaKalitate maila Moderatua (D) UNE EN 25817-ren arabera ez da aholkatzen
- Garrantzi handiko soldaduran, planoetan * batez markatuko da gunea eta oharra jarriko da (pintatu aurretik), begiz %100 ikuskatuko da eta, zalantza izanez gero, likido sarkorraren bitartez.
0,4 t1 ÷ 0,7 t1˜ 0,7 t1
0,7 t1 ÷ t1
3 1 . S o l d a d u r a
Kordoiko angelu soldadura motak eta dimentsioak
Garrantzi txikikoaGarrantzi ertainekoaGarrantzi handikoa
Soldadura Hasierako indizea
422
469
10121520232530354045505560657075808590
591316__________________
5678912141619_____________
_
9x99x9
10x109x12
12x1619x2519x2519x2524x3228x3830x4135x4740x5440x5447x6347x6448x7053x7657x8262x89
_
6699
1212161920202527283030353839
9x129x12
14x1914x1919x2519x2624x3228x3830x4130x4136x4840x5442x5747x6347x6449x7053x7657x79
Angelua, alaka 45 °
Has
iera
ko in
dize
a
3 1 . S o l d a d u r a
Taularen erabilera
Lehenengo zutabean aukeratu den "hasierako indizea" hartzen da etagomendatutako soldadura motei erreparatzen zaie. Horien artean merkeenaaukeratzeko joera izango da, honako puntu hauek kontuan hartuta:
- Bastidoreko soldadura mota bakoitza gauzatzeak dauzkan zailtasunak. - Soldadura aplikatu aurretik xafla lodiak prestatzen egin beharreko lana. Ertzak
alakatzea, etab. - Gomendaturiko soldadura mota bakoitzerako behar den material eranskinaren
bolumena.- Ager daitezkeen beste faktore batzuk
D D BxA C BxA
D
D
1 2
D
D
D D
D
3BxA
B
AA
B
4BxA
C
C
A
B
423
3 1 . S o l d a d u r a
Taulan adierazten diren soldadura mota jakin batzuk erabiltzeko, honakogomendio hauei erreparatuko zaie:
5674
Alakarenangelua
Alakarenangelua
45°
37°
Soldadura mota Gomendioa
6 motarekin ordezkatu hori erabiltzerik dagoenean 7 motarekin ordezkatu, alde batetik iristea zaila denean izan ezik Bi aldeetatik erraz iristen denean bakarrik erabili Beste aldea soldatzea ezinezkoa denean bakarrik serabili
4691012152023253035404550556065707580859095
688
1010121316161618192020212225
9x1212x1615x2019x2520x2824x3228x3828x3835x4838x5140x5442x5747x6347x6449x7053x7657x82
88
101112121316181819202021
88101112121316181819202021
14x1915x2019x2624x3228x3828x3830x4135x4740x5440x5442x5747x6347x6449x70
668810101212161616202020
9x1210x1412x1613x1815x2016x2219x2520x3024x3224x3226x3528x3828x4030x41
10x1312x1513x1715x2018x2319x2520x2823x3126x3428x3730x4032x4333x4433x4436x4839x5242x58
4x55x65x66x8
7x1010x1312x1513x1715x1916x2118x2319x2520x2926x3427x3527x3628x37
Has
iera
ko in
dize
a
D BxA D C BxA C BxA BxA DxC
D
D
5 6
D
D
C
C
C
C
D C C
D
7BxA
BxA BxABxA
A
A AA
B BBB
8BxA
BxABxA
a max = 2
DxC
D
C
a
A
B
424
425
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
426
427
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
prEN 1005-4:1998
32.1.1 Enborra
Mugimendua aurrera edo atzera
* Enborra guztiz bermatuta baldin badago. Sostengurik ez badago, jarreraren iraupenaren arabera izango da.
** Enborra guztiz bermatuta baldin badago. Adibidez, aulkia bizkarralde altuarekin.
*** Onartezina da makina oso denbora tarte luzeetan erabili behar baldin bada.
Alboko mugimendua edo tortsioa
Alboko mugimendua Tortsioa
I : Alboko edo tortsio mugimendua, garbi ikusten ez dena (gutxi gorabehera 10º edogutxiago)II : Alboko edo tortsio mugimendua, garbi ikusten dena (gutxi gorabehera 10º edogehiago)
32.1 Gorputz adarrak
Irudia
MugimenduakJarrera
estatikoaMaiztasun
txikia(<2/min)
Maiztasunhandia
(≥2/min)
I
II
III
IV
Onargarria
Onargarria *
Onartezina
Onargarria**
Onargarria
Onargarria
Onargarria ***
Onargarria ***
Onargarria
Onartezina
Onartezina
Onartezina
IV I
I II
I
II
20 °
60 °III
0 °
II
428
* Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.32.1.2 Besoak
* Besoa guztiz bermatuta baldin badago. Sostengurik ez badago, jarreraren iraupenaren arabera izango da.
** Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.*** Onartezina da maiztasuna ≥10/min. baldin bada edota makina denbora tarte
luzean erabili behar baldin bada.
Onargarria
Onargarria ***
Onartezina
Onartezina
Onargarria
Onargarria
Onargarria **
Onargarria **
Onargarria
Onargarria *
Onartezina
Onartezina
I
II
III
IV
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
IrudiaMugimenduak
Jarrera estatikoa Maiztasun txikia
(<2/min)Maiztasun handia
(≥2/min)
I
II
Onargarria
Onartezina
Onargarria
Onargarria *
Onargarria
Onartezina
IrudiaMugimenduak
Jarrera estatikoa Maiztasun txikia
(<2/min)Maiztasun handia
(≥2/min)
I0°20°
60°
II
III
IV I0°
20°
60°
II
III
IV
429
32.1.3 Ikusmen lerroa
* Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.
32.1.4 Lepoa
Alboko mugimendua Tortsioa edo bihurdura
I: Alboko edo tortsio mugimendua, garbi ikusten ez dena (gutxi gorabehera 10º edogutxiago)
II Alboko edo tortsio mugimendua, garbi ikusten dena (gutxi gorabehera 10º edo gehiago)
* Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.
I
II
Onargarria
Onargarria *
I
II
Onargarria
Onartezina
Onargarria
Onartezina
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
Irudia
MugimenduakJarrera
estatikoaMaiztasun
txikia(<2/min)
Maiztasunhandia
(≥2/min)
I
-40 °
0 °
II
I II
III
II
IrudiaMugimenduak
Jarrera estatikoa Maiztasun txikia
(<2/min)Maiztasun handia
(≥2/min)
Onargarria
Onartezina
Onargarria
Onargarria *
Onargarria
Onartezina
430
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
32.2 Giza gorputzaren atalak ez zapaltzeko gutxieneko distantziak UNE-EN 3491993
Gutxieneko distantzien balioak gorputzaren atalak zapaltzea galarazteko.Gutxieneko tarte egokia aukeratzeko ikusi EN 349ren 4.1. atala.
Gorputz atala Gutxieneko distantzia(“a” mm-tan) Irudia
Gorputza
Burua (jarrera desegokia)
Hanka
Oina
500
300
180
120
a
a
aa
431
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
Gorputz atala Gutxieneko distantzia(“a” mm-tan) Irudia
Oin punta
Besoa
Eskua
Eskumuturra
Ukabila
Eskuko atzamarrak
50
120
100
25
50 max.
a
a
a
a
432
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
32.3 Goiko gorputz adarrentzako segurtasun distantzia
UNE EN 294:1992Segurtasun distantzia: Babes egitura bat eta gune arriskutsu baten artean jarribeharreko gutxieneko distantzia.
32.3.1 Irismena gorantz
32.3.2 Irismena babes egitura baten gainetik
“a” (mm) gunearriskutsuaren
altuera1000 1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2500
"b" (mm) babesteko egituraren altuera
Arrisku txikia
"c" gune arriskutsura dagoen distantzia horizontala
Txikia
Handia
≥ 2500
≥ 2700 edo bestesegurtasun neurri
batzuk
Arriskua “h” (mm)Gune arriskutsua
Erreferentziaplanoa
h
a: Gune arriskutsuaren altuera
b: Babesteko egituraren altuera
c: Gune arriskutsurako distantzia horizontala
24002200200018001600140012001000
100600
110011001300130014001400
100600900
10001000100010001000
100500700900900900900900
100500600900900800500300
100400500600500100
--
100350350
-----
100250
------
100-------
--------
IkurrakGune arriskutsua
Erreferentziaplanoa
Babestekoegitura
a b
c
433
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
Hurrengo taulako balioak erabili edo bestelako segurtasun neurri batzuk hartu.
1. Ez dira 1000 mm baino altuera txikiagoko egiturak sartzen, gorputzaren mugimenduak ez dituztelako behar beste mugatzen.
2. Ez da komeni 1400 mm baino babes egitura baxuagoak erabiltzea segurtasun neurri osagarririk gabe.
3. Balioak ez badatoz bat, ez interpolatu eta baliorik seguruena hartu.
Arriskua handia edo txikia bada: 1 eta 3Arriskua handia denean hau ere kontuan izan: 2
“a” (mm) gunearriskutsuaren
altuera1000(1) 1200 1400(2) 1600 1800 2000 2200 2400 2500 2700(3)
"b" (mm) babes egituraren altuera
Arrisku handia
"c" gune arriskutsura dagoen distantzia horizontala
260024002200200018001600140012001000800600400200
0
9001100130014001500150015001500150015001400140012001100
80010001200130014001400140014001400130013001200900500
700900
1000110011001100110011001000900800400----
600800900900900900900900800600--------
600700800800800800800700------------
500600600600600500----------------
400400400400--------------------
300300300----------------------
100100------------------------
----------------------------
434
32.3.3 Irismena babes egitura baten inguruan
A: Besoaren mugimendu eremuaren muga≥ 120 neurria irekiera zirkular baten diametroari, irekiera karratu baten aldeari edoarteka baten zabalerari dagokio.
Mugimenduamugatuta sorbalda
eta besapean
Besoa ukondoraarte eutsita
Besoaeskumuturrera arte
eutsita
Besoa eta eskuahatz koskorretara
arte eutsita
≥ 850
≥ 550
≥ 230
≥ 130
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
Mugitzekomugak
Segurtasun distantzia, sr, mm Irudia
A
>=300
>=620
>=720<=12
0<=
120
<=12
0<=
120
A
A
A
sr
sr
srsr
435
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
32.3.4 Irismena irekiera baten bitartez (14 urtetik gorako pertsonak)
(1) Artekaren zabalera 65 mm baino txikiagoa edo berdina baldin bada, erpuruaktope egiten du eta segurtasun distantzia 200 mm-ra labur daiteke.
ee
sr
sr
sr
Atzamarpunta
Atzamarrakeskura arte
Besoareneta
sorbaldarenlotura arte
e≤4
4<e≤6
6<e≤8
8<e≤10
10<e≤12
12<e≤20
20<e≤30
30<e≤40
40<e≤120
≥2
≥10
≥20
≥80
≥100
≥120
≥850(1)
≥850
≥850
≥2
≥5
≥15
≥25
≥80
≥120
≥120
≥200
≥850
≥2
≥5
≥5
≥20
≥80
≥120
≥120
≥120
≥850
Gorputzatala Irekiera
Arteka Laukia Zirkulua
Segurtasun distantzia, sr, (mm)Irudia
e
sr
e
436
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
32.3.5 Babes egitura osagarrien ondorioa
OharraBesoa bermatzen den babes egiturak eta gainazalak edozein angelurekin inklinatutaegon daitezke.
Mugimenduarenmuga sorbaldaeta galtzarbearenmailan, egiturabereiziekin,horietako batekeskumuturretik etabesteak ukondotikmugimenduaahalbidetzendutelarik.
Mugimenduarenmuga sorbaldareneta galtzarbearenmailan, babesegitura bereizbatekin, hatzakhatzkoskorretarainomugitzeaahalbidetzenduena.
sr1≥ 230
sr2≥ 550
sr3≥ 850
sr3≥ 850
sr4≥ 130
Mugimenduarenmuga
Segurtasun distantzia, sr, mm Irudia
>=300
>=620
>=620
>=720
>=720
sr 1
sr 1
sr3
sr2
sr 3
sr3
sr4
sr4
437
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
32.4 Beheko gorputz adarrentzako segurtasun distantzia
UNE-EN 811 1996Segurtasun distantzia: Babes egitura bat gune arriskutsu batekiko jarribeharreko gutxieneko distantzia.32.4.1 Irismena irekieren bitartez (14 urtetik gorako pertsonak)
(1) Arteka forma daukan irekieraren luzera 75 mm baino txikiagoa edo berdina baldin bada, segurtasun distantzia 50 mm edo balio handiago bateraino murriztu daiteke.
ee
sr
sr
sr
Behatzpunta
Behatza
Oina
Hankabelaunera
arte
Hankaarteraarte
e≤5
5<e≤15
15<e≤35
35<e≤60
60<e≤80
80<e≤95
95<e≤180
18<e≤240
0
≥10
≥80(1)
≥180
≥650
≥1100
≥1100
Onartezin
0
0
≥25
≥80
≥180
≥650
≥1100
≥1100
Gorputzatala Irekiera
Arteka Laukia edo zirkulua
Segurtasun distantzia, sr, (mm)Irudia
e
sr
e
438
32.4.2 Sarrera librea oztopatzeko segurtasun distantziak
h≤200
200<h≤400
400<h≤600
600<h≤800
800<h≤1000
≥340
≥550
≥850
≥950
≥1125
≥665
≥765
≥950
≥950
≥1195
≥290
≥615
≥800
≥900
≥1015
32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan
"h" altuera bi balioren artean kokatzen bada, ez interpolatu eta "h" handiena erabilidistantzia adierazteko.
a) Erreferentzi planoab) Aldakaren artikulazioac) Babes egitura
1. Kasua
2. Kasua
3. Kasua
h
b)
a)
c)
s
h
b)
a)
c)
s
h
b)
a)
c)
s
h (mm)Segurtasun distantzia:
s (mm)
1. Kasua 2. Kasua 3. Kasua
439
3 3 . E r r o d a m e n d u a k
440
441
Zulo konikoa
Babesgailuak,buxadura
Autolerrokagarria
Desmuntagarria
Karga erradial hutsa
Karga axial hutsa
Karga konbinatua
Momentuak
Abiadura handia
Biraketa zehaztasunhandia
Zurruntasun handia
Funtzionamendu isila
Marruskadura txikia
Deslerrotzearenkonpentsazioafuntzionamenduan
Lerrokatzekoerroreenkonpentsazioa(hasierakoa)
Errodamendufinkoaren antolaketa
Errodamendulibrerako antolaketa
Desplazamenduaxial posibleaerrodamenduan
Ez
Bai
Ez
Ez
+
+
+
-
+++
+++
++++
+++
--
--
++
+
--
Ez
Ez
Ez
Ez
+
+
+
+
+
+
++
++
--
--
+
+
--
Ez
Bai
Ez
Ez
++
+
++
+
+
++
+++
+
--
--
++
+
--
Bai
Bai
Bai
Ez
+
-
-
--
++
++
-++
++
+++
++
+
+
--
33.1 Boladun errodamendu erradialak
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez- Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai- Posible da+ Onargarria
Diseinuarenezaugarriak
3 3 . E r r o d a m e n d u a k
Errodamendumota
Zurruna 2 ilaraKontaktuangeluarbikoitza
Oszila-tzailea
Kontaktuangeludunpaketeak
Kontaktuangeludunpaketeak
Kontaktuangeluarbikoitza
Ez
Ez
Ez
Ez
++
+
++
+
+++
+++
++++
++
--
--
++
+
--
Ez
Bai
Ez
Ez
+
++
++
+
+
+
++++
+
--
--
++
+
--
Ez
Ez
Ez
Ez
+
++
++
+
+
+
++++
+
--
--
++
+
--
442
Ez
Ez
Ez
Bai
++
---+--
+++
++
++++
++
-
--
--++
+++
+++
Bai
Ez
Ez
Bai
+++
-
--
+
+++
+++
+++
++
++
--
-
--
+++
+++
Ez
Ez
Ez
Ez
+++
-
+
--
-
+
+++
-
-
-
--
+
+
+
EzEzBaiEzEzBai+++
--++
-
+
+++
-
-
--
--
-+
+
-
+
Bai
Ez
Bai
Ez
++
+
++
--
+
+
+++
+
+++
+++
++
+
--
Bai
Ez
Bai
Ez
+++
+
+++
--
+
+
+++
+
+++
+++
++
+
--
Ez
Ez
Ez
Bai
++
++
+++
--
+
++
+++
+
-
-
++
--
--
33.2 Arraboldun errodamendu erradialak
3 3 . E r r o d a m e n d u a k
Zulo konikoa
Babesgailuak,buxadura
Autolerrokagarria
Desmuntagarria
Karga erradial hutsa
Karga axial hutsa
Karga konbinatua
Momentuak
Abiadura handia
Biraketa zehaztasunhandia
Zurruntasun handia
Funtzionamendu isila
Marruskadura txikia
Deslerrotzearenkonpentsazioafuntzionamenduan
Lerrokatzekoerroreenkonpentsazioa(hasierakoa)
Errodamendufinkoaren antolaketa
Errodamendulibrerako antolaketa
Desplazamenduaxial posibleaerrodamenduan
Diseinuarenezaugarriak
Errodamendumota
Zilin-drikoa
Zilin-drikoa2 ilara
Zilindrikoaarrabolez
betea
Oszila-tzailea
Oszila-tzailea
(2 ilara)
2 arrabolilara edogehiago
Konikoa
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez- Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai- Posible da+ Onargarria
443
33.3 Orraztun errodamendu erradialak
3 3 . E r r o d a m e n d u a k
Ez
Ez
Ez
Bai
++
-
--
--
+
+
++
+
-
--
--
--
+++
+++
Ez
Bai
Ez
Bai
++
-
--
--
+
+
++
+
-
--
--
--
+++
+++
Ez
Bai
Ez
Bai
++
-
--
--
+
+
++
+
-
--
--
--
+++
+++
Ez
Bai
Ez
Bai
++
-
--
--
+
+
++
+
-
--
--
--
+++
+++
Zulo konikoa
Babesgailuak,buxadura
Autolerrokagarria
Desmuntagarria
Karga erradial hutsa
Karga axial hutsa
Karga konbinatua
Momentuak
Abiadura handia
Biraketa zehaztasunhandia
Zurruntasun handia
Funtzionamendu isila
Marruskadura txikia
Deslerrotzearenkonpentsazioafuntzionamenduan
Lerrokatzekoerroreenkonpentsazioa(hasierakoa)
Errodamendufinkoaren antolaketa
Errodamendulibrerako antolaketa
Desplazamenduaxial posibleaerrodamenduan
Diseinuarenezaugarriak
Errodamendumota
Kaiola Barne uztaiarekin
Barne uztaiarik gabe Zorroa
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez- Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai- Posible da+ Onargarria
444
33.4 Boladun, orraztun eta arraboldun errodamendu axialak
3 3 . E r r o d a m e n d u a k
Zulo konikoaBabesgailuak,buxaduraAutolerrokagarriaDesmuntagarriaKarga erradial hutsaKarga axial hutsaKarga konbinatuaMomentuakAbiadura handiaBiraketa zehaztasunhandiaZurruntasun handiaFuntzionamendu isilaMarruskadura txikiaDeslerrotzearenkonpentsazioafuntzionamenduanLerrokatzekoerroreenkonpentsazioa(hasierakoa)Errodamendufinkoaren antolaketaErrodamendulibrerako antolaketaDesplazamenduaxial posibleaerrodamenduan
Ez
Ez
Ez
Bai--++-----
++
+-+
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Ez
Bai--++-----
++
+-+
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Ez
Bai--++----++
+++
++++
+
+
+
--
--
Diseinuarenezaugarriak
Errodamendumota
AxialaAxialaefektu
bikoitza
Axialakontaktuangeluarbikoitza
OrratzakOszila-tzailea
arrabolekinArrabolak
Axial boladunak Axial orraztunak eta arraboldunak
Ez
Ez
Ez
Bai--
+++-----
++
++--
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Ez
Bai--
+++-----
++
++--
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Bai
Bai--
++++---
+
++-+
+++
++
++
--
--
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez- Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai- Posible da+ Onargarria
445
33.5 Errodamendu konbinatuak
3 3 . E r r o d a m e n d u a k
Ez
Bai
Ez
Bai
+
+
+
--
+
+
+
+
-
--
--
+
--
--
Ez
Bai
Ez
Bai
+
+
+
--
+
+
++
+
-
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Ez
Ez
+
+
+
--
+
+
+
+
-
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Ez
Ez
+
+
+
--
+
+
+
+
-
--
--
+
--
--
Zulo konikoa
Babesgailuak,buxadura
Autolerrokagarria
Desmuntagarria
Karga erradial hutsa
Karga axial hutsa
Karga konbinatua
Momentuak
Abiadura handia
Biraketa zehaztasunhandia
Zurruntasun handia
Funtzionamendu isila
Marruskadura txikia
Deslerrotzearenkonpentsazioafuntzionamenduan
Lerrokatzekoerroreenkonpentsazioa(hasierakoa)
Errodamendufinkoaren antolaketa
Errodamendulibrerako antolaketa
Desplazamenduaxial posibleaerrodamenduan
Diseinuarenezaugarriak
Errodamendumota
Orraztunaxial
boladuna
Orraztunaxial
arrabolduna
Orraztun-boladun
efektu bakuna
Orraztun-boladun
efektu bikoitza
Orraztun-axial arrabol-
duna
Ez
Bai
Ez
Bai
+
++
++
+
+
+
++
+
-
--
--
+
--
--
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez- Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai- Posible da+ Onargarria
446
447
3 4 . E l e k t r i ko a
448
449
34.1 Unitate elektrikoak eta baliokidetasunak
3 4 . E l e k t r i ko a
Korronte intentsitatea A 1 franklin/s = 3,3356⋅10-10 AAMPERE A =V/Ω; A = W/V 1 biot = 10 A
Elektrizitate kantitatea C 1 elektroiaren kargaCOULOMB C = s⋅A unitate = 1,602⋅10-19 C
Tentsioa – Indar elektroeragilea V
VOLT V = W/A; V = AΩ
Erresistentzia ΩOHM Ω = V/A; R = ρ ⋅ l *
Kapazitatea FFARAD F = C/V;F = A⋅s/V
Energia – Lana – Beroa J 1 erg = 10-7 J 1 kilogrametro = 9,81JJOULE 1 oin - libra indar = 1,356J 1 kaloria = 4,185J
Potentzia W 1 thermia = 10 6 cal 1 kilowatt-ordu = 3,6⋅10WAT W = J/s 1elektronvolt = 1,6022⋅10-19J
Maiztasuna Hz 1CV = 735,75W 1hp = 745,70WHERTZ S-1 1 Btu/ordu = 0,293W
* R erresistentzia ohmiotan; ρ erresistibitatea ohmioak x mm2/m; l luzera metrotan; s sekzioa mm2-tan.
Ohm-en legeaZirkuitu bateko bi punturen artean iragaten den korronte intentsitatea bi puntuen
artean dagoen potentzial diferentziarekiko (V) zuzenki proportzionala da, eta bipuntu horien arteko erresistentziarekiko (R) alderantziz proportzionala.
I amperetan neurtzen da, V voltetan eta R ohmetan.
Eroale baten erresistentziaL luzera eta S sekzioa duen eroale batentzat, erresistentziak hau balio du:
ρ = eroalearen materialaren erresistibitatea Ω⋅mm2/m-tan (ikusi taula) R Ω-tanneurtzen da, L metrotan eta S mm2-tan.
34.2 Elektrizitate eta elektronikako oinarrizko formularioa
I = V edo V = I ⋅ RR
R = ρ ⋅ L S
Magnitudea /Unitatea
Sinboloa / Formulak Baliokidetasunak
s
450
Erresistibitateak (ΩΩ⋅mm2/m)
Aluminioa 0,028 Mikroia 1,12 Maillechorta 0,40 Anbarra 5 ⋅1020
Ikatza 35 Zilarra 0,016 Nikela 1,123 Sufrea 1021
Konstantana 0,50 Beruna 0,21 Urrea 0,022 Bakelita 2⋅1011-2⋅1020
Kobrea 0,0172 Wolframioa 0,053 Kadmioa 0,100 Kuartzoa 75 ⋅1022
Burdina 0,10 Zinka 0,057 Magnesioa 0,043 Ebonita 1019 -1025
Letoia 0,07 Nikelina 0,44 Ferronikela 0,0860 Zura 1014 -1017
Manganina 0,46 Platinoa 0,109 Mika 1017 -1021
Merkurioa 0,94 Eztainua 0,130 Beira 1016 -1020
Erresistentziaren aldaketa tenperaturaren araberaR0 erresistentzia 0ºC-tan eta R erresistentzia tºC-tan:
R=R0 ⋅ (1+α⋅t)α=eroalearen tenperatura koefizientea (ºC-1)
Tenperatura koefizienteak (ºC-1)
Aluminioa 0,0039 Burdina 0,005 Mikrona 0,0003 Nikelina 0,0002
Ikatza -0,0005 Letoia 0,002 Zilarra 0,0038 Maillechorta 0,0036
Konstantana 0,000002 Manganina 0,000 Beruna 0,0043 Urrea 0,00367
Kobrea 0,00393 Merkurioa 0,00088 Wolframioa 0,0045 Nikela 0,00618
Joule-ren legea:R erresistentzia batean t denbora batean zehar l intentsitate bat iragaten deneanxahutzen den beroa zehazten du.Q=l2 ⋅ R ⋅ t Q jouletan, l amperetan, R ohmetan eta t segundotan.Seriean konektaturiko erresistentziekiko erresistentzia baliokidea:
R1 R2 Rn
RT=R1+R2+...+Rn
Erresistentzia baten potentzia elektrikoaEdozein zirkuitu zatik xurgaturiko potentzia, bere muturreko puntuen artean Vpotentzial diferentzia eta R erresistentzia dagoenean eta I intentsitate bat iragatendenean, honako hau da:
P=V⋅ I= V2
=I2⋅ RR
P wattetan neurtzen da, V voltetan, I amperetan eta R ohmetan
3 4 . E l e k t r i ko a
451
Paraleloan konektaturiko erresistentzien erresistentzia baliokidea
Coulomb-en legeaBi karga elektrikoren artean garatutako indarra adierazten du: Q1 eta Q2, ddistantzia batez bereizita
F = Q1⋅ Q24π ⋅ ε⋅ d2
ε=ingurunearen permitibitatea. Hutsean ε0=8,85.10-12 C2/N.m2 (ε=εr·εο)F newtonetan neurtzen da, Q1 eta Q2 coulombetan eta d metrotan.Kargak positiboak edo negatiboak izan daitezke: zeinu bereko kargek elkaraldaratzen dute; kontrako zeinua duten kargek elkar erakartzen dute.
Hainbat inguruneren permitibitate erlatiboa
Hutsa 1 Mika 3 - 8 Alkohol etilikoa 2,7(izoztua)
Sufrea 4 Beira fina 7 Bentzenoa 2,3
Ebonita 2,5 - 35 Beira arrunta 7 - 9 Glizerina 56
Izotza (a –5ºC) 2,9 Kristal arrunta 4,2 Petrolioa 2
Erretxina 2,5 Kuartzoa 4,5 Mundruna 1,8
Izei papera 2,7 Ura 81 Zeramika 5,5
Zetazko papera 2 Nylona 1,6 Zura 2,5 - 8
Paper parafinatua 3,6 Polietilenoa 2,5 Marmola 8
Paper lehorra 3,5 Bakelita 5,8 Zeluloidea 4
Argizaria 1,85 Parafina 1,9 - 2,3 Karbono anhidridoa 1,000985
Kautxu gogorra 2,8 Alkohol etilikoa (0ºC) 28,4 Ur lurruna (4 atm) 1,00705
Kautxu bulkaniztua 2,7 - 2,95 Alkohol etilikoa 54,6 Airea 1,00059(-120ºC)
3 4 . E l e k t r i ko a
452
3 4 . E l e k t r i ko a
Kondentsadore baten kapazitateaBere plaken kargaren (Q) eta horien arteko potentzial diferentziaren arteko (V)zatidura da.
C faradetan neurtzen da, Q coulombetan eta V voltetan.
Seriean konektaturiko hainbat kondentsadoreren kapazitatebaliokidea
Paraleloan konektaturiko hainbat kondentsadoreren kapazitatebaliokidea
CT=C1+C2+C3+C4+...+Cn
Kondentsadore batean pilaturiko energiaC kapazitatea daukan kondentsadore batean Q karga bat ezartzeko behar denlana adierazten du, bere plaken artean V potentzial diferentzia bat sortzendelarik. Energia horrek hau balio du:
W = 1 ⋅ V2 ⋅ C = 1 ⋅ Q ⋅ V2 2
Seriean konektaturiko harilen autoinduktantzi koefizientea LT= L1+ L2+ L3+...+ Ln
Paraleloan konektaturiko harilen autoinduktantzi koefizientea
453
RL zirkuitu baten denborazko konstanteaZirkuitu elektriko bat irekitzean edo ixtean, intentsitateak bere azken balioaren (1-1/e) (≅ %63,2) lortzeko behar duen denbora adierazten du.
t = L R
t segundotan neurtzen da, L henrytan eta R ohmetan.
RC zirkuitu baten denborazko konstantea
t = R ⋅ C
t segundotan neurtzen da, R ohmetan eta C faradetan.
Korronte alterno baten maiztasunaf maiztasunaren (hertzetan, ziklo/s) eta T periodoaren (ziklo baten iraupenasegundotan) artean erlazio hau dago:
f = 1T
Korronte alterno baten uneko tentsioa eta intentsitateaVM eta IM tentsio eta intentsitate balio maximoak izanik, f korrontearenmaiztasuna eta t denbora.
v = VM ⋅ sin 2π ⋅ f ⋅ ti = IM ⋅ sin (2π ⋅ f ⋅ t - ϕ)
ϕ tentsioaren eta intentsitatearen arteko desfasea da.
3 4 . E l e k t r i ko a
454
3 4 . E l e k t r i ko a
Tentsio eta intentsitate efikazak
VM eta IM tentsio eta intentsitate maximoak dira.
Tentsio eta intentsitate ertainakZikloerdi bati dagozkio
Erreaktantzia kapazitiboa
Xc ohmetan, f (maiztasuna) hertzetan eta C faradetan.
Erreaktantzia induktiboa
XL = 2π⋅f⋅LXL ohmetan, f hertzetan eta L henrytan.
RLC zirkuitu baten inpedantziav = VM sin 2π⋅f⋅t
455
3 4 . E l e k t r i ko a
Potentzia (aktiboa) korronte alternoanGailu bati batez beste emandako potentzia da, tentsio efikazaren diferentzia Vdelarik, I iragaten den intentsitata, eta ϕ tentsio-intentsitate desfasearen angelua.
P = V⋅I⋅cos ϕP wattetan, V voltetan eta I amperetan.
Potentzia erreaktiboa korronte alternoanZiklo laurden batean sarearekin trukatutako potentziaren batez besteko balioa da.
Q = V⋅I⋅sin ϕQ Var-etan, V voltetan eta I amperetan.
Itxurazko potentzia
S VAtan
Izar erako zirkuitua karga simetrikoarekin
Triangelu erako zirkuitua karga simetrikoarekin
UStr Faseko tentsioa U Eroaleen arteko tentsioaIStr Korrontea faseanI Korrontea eroaleanS Itxurazkoa potentzia P Potentzia aktiboaQ Potentzia erreaktiboacos ϕ Potentzia faktorea
UStr Faseko tentsioaU Eroaleen arteko tentsioaIStr Korrontea faseanI Korrontea eroaleanS Itxurazkoa potentziaP Potentzia aktiboaQ Potentzia erreaktiboacos ϕ Potentzia faktorea
456
Zirkuitu trifasiko hautsiak
Behe paseko iragazki baten ebaki maiztasunaIragazki elektriko bat elkarren artean konbinatuta dauden kontsentsadorez,
harilez eta erresistentziaz osatutako zirkuitu bat da, maiztasun jakin bat dutenkorronteei baino pasatzen uzten ez diena. Behe paseko iragazkiak ebaki maiztasuna baino txikiagoak diren maiztasuneiuzten die pasatzen, eta goikoak deuseztatu egiten ditu.
f hertzetan, L henrytan eta C faradetan.Goi paseko iragazki baten ebaki maiztasuna
Goi paseko iragazkiak ebaki maiztasuna baino handiagoak direnmaiztasunei uzten die pasatzen, eta behekoak deuseztatu egiten ditu.
f hertzetan, L henrytan eta C faradetan.
3 4 . E l e k t r i ko a
Sarrera Irteera
Sarrera Irteera
Triangelu erako zirkuitua
Akatsa
Fase batekoa Kanpo eroalebatekoa Bi fasekoa Fase batekoa eta kanpo
eroale batekoa
457
3 4 . E l e k t r i ko a
Banda deuseztatzeko iragazki baten ebaki maiztasunaBanda deuseztatzeko iragazkiak maiztasun guztiei uzten die pasatzen, goiko
ebaki maiztasun baten eta beheko ebaki maiztasun baten artean daudenei izanezik.
Deuseztatutako bandaren maiztasun zentrala hau da:
Bandaren zabalera kalitate faktorearen araberakoa da (Q), zeinak maiztasunjakin bat hautatzean horren zorroztasuna neurtzen duen (zenbat eta kalitatehandiagoa izan, hautatutako maiztasunarekin doan bandaren zabalera orduaneta txikiagoa izango da).
Banda zabalera =
Banda paseko iragazki baten ebaki maiztasunaGoiko ebaki maiztasun baten eta beheko ebaki maiztasun baten artean
dauden maiztasunei pasatzen uzten die.
Pasatzen den bandaren maiztasuna hau da:
Pasatzen den bandaren zabalerak hau balio du:
Erresonantzi maiztasuna LC zirkuitu bateanXL=XC den maiztasuna da (potentzial diferentzia eta intentsitatea fasean daude).
f hertzetan, L henrytan eta C faradetan.
Sarrera Irteera
Sarrera Irteera
Erresistentzietarako koloreen kodea
** Adierazlerik gabe ±%20* Erresistentzi seriearen arabera, bi edo hiru zifra izango ditu.
Kondentsadoreetarako koloreen kodea
Adibidea: A tarte laranja; B gorria; D horia; V urdina dituen kondentsadorea.Kapazitatea = 320000 pF; perdoia = %5; lan tentsioa = 630 V.
Tartea A B D E TC V
Adierazlea 1 zifra 2 zifra biderkatzaileaC>10pF C>10pF
Perdoia Tenperaturakoefizientea
Lan tentsioa
Besteak Mika
Tantakoa
Tartea A B D E TC V
Adierazlea 1.zifra2.zifra biderkatzaileaperdoiaTemperaturaLan tentsioakoefizientea
Paper, mika eta zeramikazko kondentsadoreetako hurrengo kode hau zehazten da (RMA)
Beltza - 0 0 100
Marroia 1 1 1 101 ±%1Gorria 2 2 2 102 ±%2Laranja 3 3 3 103
Horia 4 4 4 104
Berdea 5 5 5 105 ±%5Urdina 6 6 6 106
Bioleta 7 7 7 107
Grisa 8 8 8 108
Zuria 9 9 9 109 ±%10Zilar kolorea - - - 10-2 ±%10Urre kolorea - - - 10-1 ±%5
PerdoiakBiderkatzailea3. zifra2. zifra1. zifra
Adibideak: Gorri, bioleta, hori eta urre koloreak(ordena horretan) dituen erresistentzia batek haubalio du:R=270000 ±%5Hori, marroi, berde, zilar eta gorri koloreak dituenerresistentziak hau balio du:R=4,5 ±%2
3 4 . E l e k t r i ko a
Kolorea 1. zifra 2. zifra 3. zifra Biderkatzailea Perdoia**
Beltza 0 0 1 %20 %2 0 10Marroia 1 1 10 %1 %0,1 -33.10-6 1,6Gorria 2 2 100 %2 %0,25 -100.10-6 250 350 4Laranja 3 3 1000 %3 -120.10-6 40Horia 4 4 10000 -220.10-6 400 6,3Berdea 5 5 100000 %5 %0,5 -330.10-6 100 750 16Urdina 6 6 1000000 -470.10-6 630Bioleta 7 7 0,001 -750.10-6
Grisa 8 8 0,01 25Zuria 9 9 0,1 %10 %1 2,5
458
459
3 4 . E l e k t r i ko a
Paperezko eta mikazkokondentsadoreak
Irakurketako norabide adierazlea
Mikazko kondentsadorea Kode Amerikarra edo ingelesa
ABDV
ABDTV
ABDT
A B D T
TC A B D T
TC
AB
D
T
460
3 4 . E l e k t r i ko a
Motorren babesa
Matxura mota Arriskua Babesgailua
Zirkuitulaburra
Gainkarga
Funtzionatzeko erregimena eta exekuzioaalde batera utzirik, motorrak 15 segundoz1,6 aldiz sareko korrontearekin tentsioizendatuan (eta maiztasun izendatuan)gainkarga daitezke.
Motorrak babesteko baldintzak- Intentsitate izendatuan karga iraunkorra
izateko aukera.- Erregulazio aldakorreko korrontea.- Motorraren erreprodukzio termikoa izan
behar du.- Korrontea korronte bide guztietan zaindu
behar du.
Motorraren hartunea.Motorraren etengailua edokontaktua.Motor babesa edo motorrarenerrelea.Motorra harilkatzea.
Motorraren hartunea.
Fusibleak, linea babesteko etengailua,potentzi etengailua.
Fusibleak, linea babesteko etengailua,potentzi etengailua.
Motor babeslea Motorra babesteko errelea
461
3 4 . E l e k t r i ko a
Motorrak aukeratzeko irizpideak
Aurretiazkobaldintzak
Exekutatzeko aukerak Exekutatzeko aukerak
Energielikadurakosarea
Abiadura,biraketagama
Potentzia
Portaerazerbitzuan
Martxanjartzekobaldintzak
Funtzionatzekoerregimena
Zerbitzurakobaldintzak
Taldeosagarriak
Sare trifasikoa
Adib. 6 kV, 3/N 50 Hz500V, 3~50 Hz
400V, 3/N 50 Hz
Sare alterno monofasikoko sarea
15 KV, 16 2 Hz (Trenbide sarea)3
230 V, 50 Hz
Korronte zuzeneko sarea
110V, 125V, 220V, 250V,440V, 600V
Abiadura izendatua.Hainbat abiadura izendatu.Biraketa gama.Biraketak kontrolatzeko modua.
Potentzia izendatua-potentziaizendatuak.Intentsitate izendatuarenbabesa.Babesa.Hartuneko sekzioa.
Abiaduraren portaerakarga aldatzean.Adib:- Serieko eszitazioaren
portaera.- Deribazioko eszitazioaren
portaera. - Motor sinkronoaren portaera.
Abian jartzeko prozedura,Adib. erresistentziabiagailua, izar-triangeluabiagailua, abiotransformadorea, abioakargan.
S1...S8
Babes mota, Adib. IP 44
Babes mota, Adib.leherketen kontrako babesa.
Egiteko modua, Adb. IM 3
Bihurgailu elektronikoak,makina bihurgailuak,motorra babesteko gailuak.Abio ekipamenduak,hartuneko linea,akoplamendu mota,erreduktorea, zimentazioa
Aurretiazkobaldintzak
462
Babesik gabe.
Goitik behera bertikalkierortzen den uraren kontrakobabesa (tanta jarioa).
Zeharka erortzen den urarenkontrako babesa (tanta jarioa),15º lan posizio arruntarekiko.
Bertikalari buruz 60º arteko urzorrotadaren kontrako babesa.
Ur zipriztinen kontrako babesa,edozein norabidetan.
Ur zorrotaden kontrako babesa,edozein norabidetan.
Itsaso zakarraren edo urzorrotada indartsuen kontrakobabesa (uholdeen kontrakobabesa).Uretako murgilketaren kontrakobabesa, presio eta denborabaldintza jakinetan.
Uretako murgilketairaunkorraren kontrako babesa.
Uraren kontrako babessaiakuntza, baldin eta:
Geldirik badago.
Makina martxan badago.
Lan elektrikoetan kontaktu, gorputz arrotz eta uraren kontrakobabesa
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Letra osagarria
S
M
0
1
2
3
4
5
6
Letra osagarria
W
3 4 . E l e k t r i ko a
1. Zifra identifi-katzailea
Babes maila 2. Zifra identifi-katzailea
Babes maila
Letra identifikatzaileakLetra osagarria
Letra osagarriaUr sarreraren kontrakobabesa (2. Zifraidentifikatzailea)1
Gorputz arrotz eta hauts sarreraren kontrako babesa (1. Zifra identifikatzailea)1
Babesik gabe.d>50 mm-ko gorputz arrotzlodien kontrako babesa,nahita sartuz gero babesikgabe.d>12mm-ko neurri ertainekogorputz arrotzen kontrakobabesa, behatzak etaantzekoak ez sartzekooztopoa.d>2,5 mm-ko gorputz arrotztxikien kontrako babesa,erremintak, alanbreak etaantzekoak sar ez daitezen.d>1 mm-ko ale egituraduten gorputz arrotzenkontrako babesa,erremintak, alanbreak etaantzekoak sar ez daitezen.Hauts sedimentuen kontrakobabesa (hautsaren kontrakobabesa), kontaktuenkontrako babes erabatekoa.
Hautsa sartzearen kontrakobabesa (hautsarekikoestankoa), kontaktuenkontrako babes erabatekoa.
Esanahia
Aire librearen kontrakobabesa.
463
Ur jarioaren kontra babestuta, giroko hezetasun handiaren, lurruneneta ur jarioen kontrako babesa.
Zeharkako uraren kontrako babesa, ikus 2 bigarren zifra adierazlea.
Ur zipriztinen kontrako babesa, ikus 4 bigarren zifra adierazlea.
Ur zorrotadaren kontra babestuta, ikus 5 bigarren zifra adierazlea.
Urarekiko estankoa, presiorik gabeko ura sartzearen kontrakobabesa.
Presio bidezko urarekiko estankoa, presio bidez ura sartzearenkontrako babesa.
Hautsaren kontra babestuta, ikus 5 zifra adierazlea.
Hautsarekiko estankoa, ikus 6 zifra adierazlea.
3 4 . E l e k t r i ko a
(1) Ez bada babes mailarik zehazten, zifren ordez X letra idazten da, Adibidez: IP X4.
...atü
Sinbolo grafikoa Babes bolumena
Babes moten sinbolo grafikoak (ohiko lanparetan)
464
3 4 . E l e k t r i ko a
34.3 Babesgailuak
FusibleakMotak:gl: Gainkargen eta zirkuitulaburren kontrako babesa.
Etengailu magnetotermikoaGainkargen kontrako babesa.
AplikazioaEtengailu diferentziala zeharkako kontaktuen kontrako babesgailu gisa erabiltzen
da, masen lur konexioarekin batera.
FuntzionamenduaEtengailuak instalazioa deskonektatzen du lurrera deribaturiko korronte bat (ihes
korrontea) arriskutsu bihurtu baino lehenago, zeharkako kontaktuaren kasuan gizagorputzean zehar egiten badu.
Lurreko erresistentziaren gehienezko balio onargarria etengailudiferentzialaren sentsibilitate desberdinentzat
Lurreko konexioaAparatu hartzaileak lurrera konektatuta egon behar dira.
34.4 Etengailu diferentziala
800
240
80
48
24
Etengailu diferentzialarensensibilitatea
Babeserako lurrekoerresistentziarako gehienezko balio
onargarriaΩ
0,03
0,1
0,3
0,5
1,0
465
3 4 . E l e k t r i ko a
EskemakInstalazio handiak edo potentzia handiko makinak babestu behar direnean,
intentsitateko transformadore toroidalak erabiliko dira eta errele diferentzialarieragingo zaio etengailu baten gainean.
Potentzia handiko instalazio baterako babes diferentziala muntatzeko eskema.
Gainintentsitateen kontrako babesgailuak eroale eta kableentzat,eta horien babes eremua
Eroaleak babesteko gL fusiblea DIN 57636/VDE 0636 X XEroaleak babesteko automatikoak (etengailu termomagnetikoak) DIN 57641/VDE 0641 X X
Potentzi etengailuak korrontearen menpeko atzerapen desarragai- VDE 0660, 101 zatia X Xluarekin eta atzerapenik gabeko desarragailuarekinManiobra aparatuak babesteko aM fusibleak DIN 57636/VDE 0636 - X
Potentzi etengailuak atzerapenik gabeko desarragailuekin VDE 0660, 101 zatia - X
Maniobra aparatuen konbina-zioa, honela osatua: DIN 57636/VDE 0636 - X- Serieko fusiblea (aM edo gL zerbitzu motetakoa)
- Erreledun kontaktorea gainkargen kontrakoa VDE 0660 X -
Maniobra aparatuen konbinazioa, honela osatua:- Potentzi etengailua atzerapenik VDE 0660, 101 zatia - Xgabeko desarragailuarekin
- Erreledun kontaktorea gainkargen VDE 0660, 102/104 zatia X -kontrakoa
Sarea
Etengailua
Transformadoretoroidala
Errelea
Hartzaileak
Babesgailua Zehaztapena Babesa
Gainkargak Zirkuitulaburrak
466
Fusiblea
gL zerbitzu motakoa X X
aM zerbitzu motakoa - X
Potentzi etengailua
a1) desarragailua X -
z2) desarragailua - X
n3) desarragailua - X
Automatikoak X X
Termistoreak X -
Magnetotermikoak X X
1) a atzerapen desarragailua korrontearen menpekoa 2) z aterapen desarragailua korrontearen menpekoa ez dena 3) n atzerapenik gabeko desarragailua
Behe tentsioan gainintentsitateen kontrako babesgailuak
3 4 . E l e k t r i ko a
Babesgailua BabesaGainkargak Zirkuitulaburrak
467
Potentzi etengailuentzako desarragailuak eta erreleak, babeszereginetarako
Gainkargen kontrakobabesa
Zirkuitulaburrarenkontrako babesa
Zirkuitulaburrenkontrako babesselektiboa, denborantartekatuta
3 4 . E l e k t r i ko a
Gainkargen kontrakodesarragailua,korrontearen menpekoatzerapenarekin edoatzerapen termiko edoelektronikoaren.
Gainintentsitateen kontrakoatzerapenik gabekodesarragailua,elektromekanikoa edoelektronikoa.
Gainintentsitateen kontrakodesarragailua,korrontearen menpekoa ezden atzerapenarekin, edodesarragailuelektromekanikoa edoelektronikoa.
Gainkargen kontrakoerrelea, atzerapen termikoedo elektronikoarekin.Termistoreentzakodesarragailuak.
Gainintentsitateen kontrakoatzerapenik gabekoerrelea, elektromekanikoaedo elektronikoa.
Eginkizuna Desarragailua Errelea
468
3 4 . E l e k t r i ko a
Goi tentsioko instalazioetan lan egiteko arauak- Egon daitezkeen tentsio iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki, ez direla bat-
batean itxiko segurtatzen duten etengailuen eta ebakigailuen bitartez.- Ahal bada, ebakitzeko tresnak ainguratu edo blokeatu, eta aparatuen
agintean "maniobra - debekatuta" adierazi.- Tentsiorik ez dagoela egiaztatu.- Egon daitezkeen tentsio iturri guztiak lurrera konektatu eta zirkuitulaburrean
jarri.- Segurtasun seinale egokiak jarri, eta lan esparrua mugatu.
Goi tentsioko kondentsadore estatikoetan lan egiteko hartubeharreko neurriak
- Tentsio iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki.- 5 minutuz itxaron eta gero, bateriako elementu guztiak lurrera konektatu,
lurrera konektatzeko ebakigailuen bitartez.- Tentsiorik ez dagoela egiaztatu.
Alternadoreetan eta motor elektrikoetan lan egiteko hartubeharreko neurriak
- Makina geldirik dagoela egiaztatu.- Borneen artean, eta borneen eta lurraren artean konexiorik ez dagoela
ziurtatu.- Borneka lurrera konektatuta eta zirkuitulaburrean daudela egiaztatu.- Tentsio etengabean mantentzen denean etab., errotorearen indarra
deskonektatuta dagoela ziurtatu.
Goi tentsioko fusibleak aldatzeko hartu beharreko neurriak- Egon daitezkeen tentsio iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki.- Tentsiorik ez dagoela egiaztatu.- Fusibleak aldatzeko txardango edo eskuzorro isolatzaileak erabili.- Aparatuen agintean "maniobra - debekatuta" adierazi eta lan esparrua
mugatu.
34.5 Segurtasun baldintzak
469
Motor bat edo gehiago geldirik.Makina unitateak geldirik.Euskailu magnetikoak zerbitzutikkenduta.Zikloa geldirik (langileak ziklo bateansakagailuari eragiten badio, makinaegiten ari den zikloa bukatzen deneangelditzen da).
Arrisku egoeran geldirik!Deskonektatuta gehiegizko beroagatik.
Zirkuitu elektrikoa tentsiopean jarri(funtzionamendurako prestaketa).Funtzio laguntzaileak prestatzekomotor bat edo gehiago abiarazi.Makina unitateak abiarazi.Euskailu magnetikoak zerbitzuan jarri.Zerbitzu pultsatorioa (edo prestaketakopultsatorioa).
Makinako elementuak zikloarenabiapuntura atzeratu, zikloa oraindikamaitu gabe balego. Sakagailu horiarieragitea lehenago aukeratutako bestefuntzio bat deusezta dezake.
Zuzenean lan zikloaren menpe ezdauden zeregin laguntzaileen agintea.Kontaktore erreleak desainguratu(aldatu).
3 4 . E l e k t r i ko a
Botoi sakagailuetarako koloreak
Gorria
Berdea edobeltza
Horia
Zuria edourdin argia
Gelditu, deskonektatu
Larrialdia1)
Martxa, konektatu, pultsatorioa
Atzerapen bat lan prozesuarruntetik kanpo abiarazi edoegoera arriskutsu batdeuseztatzeko mugimenduaabiarazi
Aurreko koloreek adierazten ezdituzten gainerako zereginak
1) Perretxiko itxurako katigamendua duten sakagailu gorriak larrialdi geldialdietarako bakarrik erabili behar dira.Kasu horretan, hondoa horia izan behar du. Hori lortzeko margotu edo eranskailu bat jar daiteke.
*VDE, IEC eta DIN-en arabera.
Kolorea Agindua Nahi den zerbitzuaren egoera(Adibideak)
470
3 4 . E l e k t r i ko a
Zerbitzu egoerak adierazteko seinaleztatze lanparen koloreak
Gorria
Horia(anbarra)
Berdea
Zuria(kolorerikgabe)
Urdina
Egoera normala
Arretaz edo kontuz ibili
Makina zerbitzurako prest
Zirkuitu elektrikoak tentsioandaude
Zerbitzu normalean
Aurreko koloreek adierazten ezdituzten gainerako zereginak
Makina babeserako elementurenbategatik gelditu dela adierazten du,adibidez, gainkargagatik, mugakoposizioa gainditu delako edo besteagindu bategatik.
Balio bat (intentsitatea, tenperatuta) beremugako balio oraindik onargarrirahurbiltzen ari da. Ziklo automatikorakoseinalea.
Makina martxan jartzeko prest dago:beharrezko gailu laguntzaile guztiakfuntzionatzen ari dira.
Lan zikloa amaitu da eta makina prestdago berriro abiarazteko.
Etengailu nagusia "Konektatuta"posizioan dago.Abiadura edo biraketaren norantzaaukeratu.
Eragintza indibidualak eta gailulaguntzaileak martxan dira.Makina martxan da.
Kolorea Zerbitzu egoera Erabilera adibideak
471
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
472
473
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
35.1 Arauen taula
Mak
inen
segu
rtasu
na. O
inar
rizko
kon
tzep
tuak
. Dise
inur
ako
prin
tzip
io o
roko
rrak.
1. z
atia
: oin
arriz
kote
rmin
olog
ia, m
etod
olog
ia.
Mak
inen
segu
rtasu
na. O
inar
rizko
kon
tzep
tuak
. Dise
inur
ako
prin
tzip
io o
roko
rrak.
2. z
atia
: prin
tzip
iote
kniko
ak e
ta z
ehaz
tasu
nak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. S
egur
tasu
neko
dist
antz
ia g
orpu
tzar
en g
oiko
ada
rrekin
gun
e ar
risku
tsuet
ara
heltz
eaga
lara
ztek
o.
Mak
inen
segu
rtasu
na. G
utxi
enek
o se
gurta
sun
dista
ntzi
ak g
orpu
tzar
en a
tala
k za
paltz
ea g
alar
azte
ko.
Mak
inen
segu
rtasu
na. S
egur
tasu
n ar
auak
dise
inat
zeko
eta
aur
kezt
eko
arau
ak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. L
arria
ldiko
geld
iald
iko e
kipam
endu
a. A
lder
di fu
ntzi
onal
ak. D
isein
urak
o pr
intz
ipio
ak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
gind
u ga
iluak
bi e
skut
ara.
Mak
inen
segu
rtasu
na. S
ubsta
ntzi
en e
rruz
osas
uner
ako
daud
en a
rrisk
uak
mur
rizte
a. 1
. zat
ia: m
akin
afa
brika
tzai
leent
zako
prin
tzip
ioak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. S
egur
tasu
neko
dist
antz
ia g
orpu
tzar
en b
ehek
o ad
arre
kin g
une
arris
kutsu
etar
a he
ltzea
gala
razt
eko.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
pie
zak
(fink
oak
eta
mug
igar
riak)
dise
inat
zeko
eta
fabr
ikatz
eko
bald
intz
aor
okor
rak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. K
ontro
l sist
emen
osa
gaie
n se
gurta
suna
. 1. z
atia
: dise
inur
ako
prin
tzip
io o
roko
rrak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. O
saga
ien
eta
kont
rol s
istem
en se
gurta
suna
. 2. z
atia
: bal
iozk
otze
a et
a sa
iaku
ntza
k.
Mak
inen
segu
rtasu
na. P
resio
bid
ezko
jaria
kinen
edo
jaria
kin h
idra
uliko
en si
stem
a et
a os
agai
etar
ako
segu
rtasu
n ba
ldin
tzak
.
UN
E-EN
292
-1
UN
E-EN
292
-2
UN
E-EN
294
UN
E-EN
349
UN
E-EN
414
UN
E-EN
418
PrEN
574
EN 6
26-1
PrEN
811
PrEN
953
PrEN
954
-1
PrEN
954
-2
PrEN
982Izen
aEd
uk
ia
Euro
pak
o e
ta n
azi
oart
eko a
rau e
rabili
enak
(
NE0
09910 )
474
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
Mak
inen
segu
rtasu
na. P
resio
bid
ezko
jaria
kinen
edo
jaria
kin p
neum
atiko
en si
stem
a et
a os
agai
etar
ako
segu
rtasu
n ba
ldin
tzak
.M
akin
en se
gurta
suna
. Esk
u/be
soar
en a
biad
ura.
Giz
a go
rput
zare
n at
alen
hur
biltz
e ab
iadu
ra.
Mak
inen
segu
rtasu
na. D
esor
duko
mar
txan
jartz
e ba
ten
preb
entz
ioa.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
rrisk
uare
n ba
lora
zioa
.M
akin
en se
gurta
suna
. Ter
min
olog
ia.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
pie
zei l
otut
ako
katig
amen
du g
ailu
ak. D
isein
urak
o et
a ha
utak
etar
ako
prin
tzip
ioak
.M
akin
en se
gurta
suna
. Aire
an g
arra
iatu
tako
subs
tant
zia
arris
kutsu
en ja
riake
tare
n eb
alua
zioa
. 1. z
atia
:sa
iaku
ntza
met
odoe
n ha
utak
eta.
Aku
stika
. Mak
inek
eta
ekip
amen
duek
ate
ratz
en d
uten
zar
ata.
Lanp
ostu
an e
ta b
este
kok
alek
u ja
kinba
tzue
tan
ater
atze
n de
n so
inu
pres
ioar
en m
ailen
neu
rket
a. In
geni
aritz
a m
etod
oa fu
ntse
an li
brea
den
erem
u ba
tean
eta
pla
no is
latz
aile
bate
n ga
inea
n.M
akin
en se
gurta
suna
. Mak
inen
ekip
amen
du e
lektri
koa.
1. z
atia
: bal
dint
za o
roko
rrak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
en e
rradi
azio
en o
ndor
ioz
sortu
tako
arri
skue
n eb
alua
zioa
eta
hor
ien
mur
rizke
ta. 1
. zat
ia: p
rintz
ipio
oro
korra
k.M
ater
ial e
lektri
koa
leher
garri
ak iz
an d
aite
zkee
n at
mos
fere
tara
ko. B
aldi
ntza
oro
korra
k.Ba
tera
garri
tasu
n ele
ktrom
agne
tikoa
. Em
isior
ako
arau
gen
eriko
a. 1
. zat
ia: b
izile
kuak
, den
dagu
neak
,in
dustr
ia a
rina.
Bate
raga
rrita
sun
elektr
omag
netik
oa. E
misi
orak
o ar
au g
ener
ikoa.
2. z
atia
: ind
ustri
agun
eak.
Behe
tent
sioko
tres
neria
. 5-5
zat
ia: a
gint
e zi
rkui
tuet
arak
o ko
mm
utaz
io tr
esna
k et
a ele
men
tuak
. Lar
riald
ikoge
ldia
ldira
ko a
para
tu e
lektri
koa,
kat
igam
endu
mek
aniko
duna
.M
akin
en se
gurta
suna
. Arri
sku
sein
ale
ikuste
koak
. Bal
dint
za o
roko
rrak,
dise
inua
, pro
bak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
rrisk
u et
a in
form
azio
sein
ale
ikuste
koen
eta
ent
zute
koen
siste
ma.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
dier
azte
a, m
arka
tzea
eta
man
iobr
atze
a. 1
. zat
ia: i
kuste
ko, e
ntzu
teko
eta
ukit
zeko
sein
alee
tara
ko z
ehaz
tape
nak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
dier
azte
a, m
arka
tzea
eta
man
iobr
atze
a. 2
. zat
ia: m
arka
tzek
o ze
hazt
apen
ak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
dier
azte
a, m
arka
tzea
eta
man
iobr
atze
a. 3
. zat
ia: e
ragi
teko
org
anoa
k ko
katz
eko
eta
funt
zion
atze
ko b
aldi
ntza
k.
PrEN
983
PrEN
999
PrEN
103
7UN
E-EN
105
0UN
E-EN
107
0
EN 1
088
PrEN
109
3-1
PrEN
312
01
UNE-
EN 6
0204
-1
UNE-
EN 1
2198
-1
UNE-
EN 5
0014
UNE-
EN 5
0081
-1
UNE-
EN 5
0081
-2
UNE-
EN 6
0947
-5-5
UNE-
EN 8
42UN
E-EN
981
UNE-
EN 6
1310
-1
UNE-
EN 6
1310
-2
UNE-
EN 6
1310
-3
Izen
aEd
uk
ia
475
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
UNE-
EN 6
26-1
UNE-
EN 6
26-2
UNE-
EN 1
093-
1
PrEN
613
10-2
ISO
111
61
PrEN
124
15
ISO
610
3
PrEN
132
18
UNE-
EN 5
63
UNE-
EN_I
SO 1
4122
Parte
1UN
E-EN
_ISO
141
22
Parte
2
UNE-
EN_I
SO 1
4122
Parte
3
UNE-
EN 1
2786
UNE-
EN 1
127-
1
UNE-
EN 1
837
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
ek ig
ortz
en d
ituzt
en su
bsta
ntzi
a ar
risku
tsuen
ond
orio
z os
asun
erak
o da
uden
arris
kuak
mur
rizte
a. 1
. zat
ia: m
akin
eri f
abrik
atza
ileen
tzak
o pr
intz
ipio
ak e
ta z
ehaz
tape
nak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
ek ig
ortz
en d
ituzt
en su
bsta
ntzi
a ar
risku
tsuen
ond
orio
z os
asun
erak
o da
uden
arris
kuak
mur
rizte
a. 2
. zat
ia: e
giaz
tatz
eko
proz
edur
ak z
ehaz
teko
met
odol
ogia
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
irean
gar
raia
tuta
ko su
bsta
ntzi
a ar
risku
tsuen
bal
oraz
ioa.
1. z
atia
: pro
batz
eko
met
odoa
k au
kera
tzea
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
arka
tzek
o et
a ja
rdut
eko
argi
bide
ak.
2. z
atia
: mar
katz
eko
bald
intz
ak.
Aut
omat
izaz
io in
dustr
ialek
o sis
tem
ak. F
abrik
azio
siste
ma
inte
grat
uen
segu
rtasu
na. F
untse
zko
agin
duak
.
Mak
ina-
erre
min
tak.
Seg
urta
suna
. Tor
nu tx
ikiak
zen
baki
bide
zko
kont
rola
rekin
eta
torn
eake
ta z
entro
ekin
.
Prod
uktu
urra
tzai
leak.
Arte
ztek
o ha
rrien
ore
katz
e es
tatik
oa.
Arte
ztek
o m
akin
entz
ako
segu
rtasu
n ar
auak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. E
rraz
iriste
n de
n ga
inaz
alen
tenp
erat
urak
. Gai
naza
l ber
oen
mug
ako
tenp
erat
uren
bal
ioak
zeh
azte
ko d
atu
ergo
nom
ikoak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
a et
a in
dustr
i ins
tala
zioe
tara
irist
eko
mod
u ira
unko
rrak.
1. z
atia
: bi
mai
lare
n ar
tean
irisp
ide
finko
ak a
uker
atze
a.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
a et
a in
dustr
i ins
tala
zioe
tara
irist
eko
mod
u ira
unko
rrak.
2..
zatia
: lan
eko
plat
afor
mak
eta
igar
obid
eak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
a et
a in
dustr
i ins
tala
zioe
tara
irist
eko
mod
u ira
unko
rrak.
2..
zatia
:es
kaile
rak,
mai
lak
eta
gorp
utza
inak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
ibra
zioe
i bur
uzko
segu
rtasu
n ar
auen
kap
itulu
ak e
gite
ko g
ida.
Atm
osfe
ra le
herg
arria
k. Le
herk
etar
en k
ontra
ko p
rebe
ntzi
oa e
ta b
abes
a. 1
. zat
ia: o
inar
rizko
kon
tzep
tuak
eta
met
odol
ogia
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
en a
rgiz
tape
n in
tegr
ala.
Izen
aEd
uk
ia
476
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
gint
e sis
tem
etan
segu
rtasu
nari
dago
zkio
n za
tiak.
1. Z
atia
:EN
954
-1:1
996
arau
a er
abiltz
eko
eta
aplik
atze
ko g
ida.
Mak
inen
segu
rtasu
na. L
arria
ldiko
geld
iald
irako
ekip
amen
dua,
ald
erdi
funt
zion
alak
. Dise
inur
ako
prin
tzip
ioak
(EN
418
:199
2 be
rtsio
ofiz
iala
).
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
rrisk
u se
inal
e en
tzut
ekoa
k. B
aldi
ntza
oro
korra
k, d
isein
ua e
ta p
roba
k (IS
O 7
731:
1986
ald
atua
) (EN
457
:199
2 be
rtsio
ofiz
iala
).
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
gint
e ga
iluak
bi e
skut
ara.
Ald
erdi
funt
zion
alak
. Dise
inur
ako
prin
tzip
ioak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
lekua
k. B
abes
leku
finko
ak e
ta m
ugig
arria
k di
sein
atze
ko e
ta e
gite
ko b
aldi
ntza
orok
orra
k.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
gint
e sis
tem
etan
segu
rtasu
nari
dago
zkio
n za
tiak.
1. z
atia
: dise
inur
ako
prin
tzip
ioor
okor
rak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. T
rans
misi
o hi
drau
liko
eta
pneu
mat
ikoet
ako
siste
men
eta
osa
gaie
n se
gurta
sun
bald
intz
ak. H
idra
ulika
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. T
rans
misi
o hi
drau
liko
eta
pneu
mat
ikoet
ako
siste
men
eta
osa
gaie
n se
gurta
sun
bald
intz
ak. P
neum
atika
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
gailu
en k
okap
ena
gorp
utz
atal
en g
ertu
ratz
e ab
iadu
rare
nar
aber
a.Us
teka
bean
mar
txan
jarri
beh
arra
ren
preb
entz
ioa
Mak
inen
segu
rtasu
na. U
steka
bean
mar
txan
jartz
eare
n pr
eben
tzio
a.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
lekue
i lot
utak
o ka
tigam
endu
rako
gai
luak
. Dise
inat
zeko
eta
hau
tatz
eko
prin
tzip
ioak
.
Bibr
azio
eta
talka
mek
aniko
ak. M
akin
en b
ibra
zioa
k iso
latz
ea. I
sola
men
dua
sorb
urua
n ja
rtzek
oin
form
azio
a.
Mak
inen
segu
rtasu
na. Z
arat
ari b
uruz
ko se
gurta
sun
arau
ei d
agoz
kien
kapi
tulu
ak id
azte
ko g
ida.
Mak
ina-
erre
min
tak
egia
ztat
zeko
kod
ea. 5
. zat
ia: z
arat
a eg
itear
en z
ehaz
tape
na.
UNE-
CR 9
54-1
00
UNE-
EN 4
18
UNE-
EN 4
57
UNE-
EN 5
74
UNE-
EN 9
53
UNE-
EN 9
54-1
UNE-
EN 9
82
UNE-
EN 9
83
UNE-
EN 9
99
UNE-
EN 1
037
UNE-
EN 1
088
UNE-
EN 1
299
UNE-
EN 1
746
UNE-
1530
0-5
Izen
aEd
uk
ia
477
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
Am
erica
n N
atio
nal S
tand
ards
Insti
tute
: Am
erika
ko n
orm
aliz
azio
insti
tutu
a.Br
itish
Stan
dard
. Ing
eles a
raua
k.In
tern
atio
nal C
omm
issio
n on
Rul
es fo
r the
App
rova
l of E
lectri
cal E
quip
men
t. N
azio
arte
ko a
raua
k ba
tez
ere
insta
lazi
o ap
arat
ueta
rako
.Co
mita
to E
lettro
tecn
ico It
alia
no. I
talia
ko b
atzo
rde
elektr
otek
niko
a.Ca
nadi
an E
lectri
cal M
anuf
actu
res A
ssoc
iatio
n. K
anad
ako
prod
uktu
elek
trotek
niko
en fa
brika
tzaile
en e
lkarte
a.N
orm
aliz
azio
Elek
trote
kniko
rako
Bat
zord
e El
ektro
tekn
ikoa.
Danm
arks
Elek
trisk
e M
ater
ielko
ntro
l. Pr
oduk
tu e
lektro
tekn
ikoak
kon
trola
tzek
o Da
nim
arka
ko e
raku
ndea
.De
utsc
he In
dustr
ieno
rmen
. Ind
ustri
arak
o al
eman
iar a
raua
k.In
tern
atio
nal E
lectro
tech
nica
l Com
miss
ion.
Naz
ioar
teko
Bat
zord
e El
ektro
tekn
ikoan
her
riald
e in
dustr
ializ
atu
nagu
sigu
ztie
k ha
rtzen
dut
e pa
rte.
Japa
nese
Indu
stria
l Sta
ndar
d. Ja
poni
ako
arau
ak.
Keur
ing
van
Elek
trote
chni
sche
Mat
eria
lien.
Pro
duktu
elek
trote
kniko
ak k
ontro
latz
eko
Hola
ndak
o er
akun
dea,
bes
teak
beste
, eur
opar
fabr
ikatz
ailee
ntza
ko C
SA O
narp
enak
gau
zatz
en d
ituen
a.Be
lgika
ko a
raua
k: B
elgika
ko n
orm
aliz
azio
insti
tutu
a.N
atio
nal E
lectri
cal M
anuf
actu
res A
ssoc
iatio
n. A
mer
iketa
ko E
statu
Bat
ueta
ko (A
EB) p
rodu
ktu e
lektro
tekn
ikoen
fabr
ikatz
ailee
n elk
arte
a.N
orge
s Elek
trisk
e M
ater
iellk
ontro
ll. Pr
oduk
tu e
lektro
tekn
ikoak
kon
trola
tzek
o N
orve
giak
o er
akun
dea.
Euro
par B
atas
unek
o ar
aua.
Sven
ska
Elek
trisk
a M
ater
ielko
ntro
llans
talle
n. P
rodu
ktu e
lektro
tekn
ikoak
kon
trola
tzek
o Su
edia
ko e
raku
ndea
.Sv
ensk
Sta
ndar
d. S
uedi
ako
arau
ak.
Unde
rwrit
er’s
Labo
rato
ries I
nc.:
Am
erike
tako
Esta
tu B
atue
tako
(AEB
) sut
e na
zion
alen
kon
trako
ase
guru
akeg
iazt
atze
ko d
epar
tam
entu
a, b
este
ak b
este
, pro
duktu
elek
trote
kniko
en e
giaz
tape
nak
gauz
atze
n et
a da
gozk
ion
arau
ak a
rgita
ratz
en d
ituen
a.Es
pain
iako
ara
ua. A
raua
k ar
gita
ratz
eko
Espa
inia
ko e
raku
ndea
.
Unio
n Te
chni
que
de I’
Élec
tricit
é. F
rant
ziak
o elk
arte
elek
troni
koa.
Verb
and
Deut
sche
r Elek
trote
chni
ker.
Alem
ania
ko e
lkarte
elek
trote
kniko
a.
AN
SIBS
:
CEE
CEI
CEM
AC
ENEL
ECD
EMKO
DIN
EIC
JIS KEM
A
NBN
NEM
A
NEM
KOEN SE
MKO
SEN
UL
UN
E
UTE
VD
E
Izen
aEd
uk
iaN
azio
arte
ko h
ainb
at a
raur
en iz
enak
478
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
Zuzentarauaren funtsezko betebeharrek segurtasun maila handia adieraztendute, hau da, erabilitako baliabideek aurkitutako arriskuaren araberakoak izanbeharko dute. Metalerako prentsa batean piezak eskuz kargatzen eta deskargatzendituen langile baten babesak ez du gehienez ere behatz batean atximur egitekoarriskua duen makina batean diharduen langilearen babesaren tratamendu beraizango.
Gainera, makina berak arrisku maila desberdinak dituen hainbat gune izanditzake. Ondorioz, makina baten aginte sisteman segurtasunari buruz dauden zatidesberdinetarako neurri desberdinak hartu beharko dira. Xehetasun hori kontuanhartuta, EN 954 arauak diseinatzaileari aginte sisteman segurtasunari dagozkionzatien mailak definitzen lagunduko dio, hiru parametrotan oinarrituta:
- Lesioaren larritasun potentziala.
- Arriskuan jartzearen maiztasuna eta denbora.
- Arriskua saihesteko aukera.
Maila bakoitzean hutsegitea gertatuz gero segurtasunari dagokionez agintesistemek duten jokamoldea definitzen da (B, 1, 2, 3, 4).
Teknologia bera dela joz gero (pneumatika, elektronika, mekanika, hidraulika,etab.), maila horiek eskala progresibo bat eratzen dute. Adibidez, 4 maila 3mailaren gainean dago. Horrez gainera, ez daude teknologia desberdinakkonparatzeko pentsatuak. Hala ere, segurtasun funtzioa gauzatu ahal izateko(adibidez, makina gelditu eta geldirik eduki), AOPDk eta bere interfazeakmakinaren aginte sisteman segurtasunari dagokion zati bakoitzaren mailakobaldintzak bete beharko dituzte.
35.2 Makinaren aginte sisteman segurtasunari dagozkion zatien maila betetzea
479
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
Aginte sistemaren segurtasunari lotutako osagarrien maila aukeratzeaArriskuaren kalkulua (EN 954-1) Maila aukeratzea
- Lesioaren larritasunaS1 Lesio arina (gehienetan itzulgarriak)S2 Lesio larria (gehienetan itzulezinak, iraunkorrak izan ohi dira), heriotza barne.
- F Arriskuan jartzearen maiztasuna eta denboraF1 Oso gutxitan eta maiz samar artean edota arriskuan jartzen den denbora laburra da.F2 Maiz eta etengabe artean edota arriskuan jartzen denbora luzea da.
- P Arriskua saihesteko aukeraP1 Egoera jakin batzuetan saihestu egin daiteke (Adib: isuri batean edo beste pertsona batek parte hartzean). P2 Nekez egin daiteke (Adib: arriskua dakarren fenomenoa oso azkar gertatzen denean).
Arriskuarenhasierakoestimazioa (*)
(*) Aginte sistemarensegurtasunosagaiarentzako
Lehentasunezko mailak.Neurri osagarriak behar izan ditzaketen maila posibleak.Arrisku jakin horretarako gehiegizko neurriak.
480
Ezaugarri nagusia batezere osagaien aukeraketada.Ezin da ESPDn aplikatu(BabesgailuElektrosentiberak).Ikusi 954-1-eko 1,6.2.2 oharra
Bere ezaugarri nagusiaegitura da.
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
Sistema baten jokamoldeen taula mailaren arabera (EN 954)
Aginte sistemetan segurtasunaridagozkion zatiak edotababesteko ekipamenduak etahorien piezak indarrean daudenarauen arabera diseinatu, egin,aukeratu, muntatu eta konbinatubeharko dira, aurreikusitakofuntzionamendua jasan ahal izandezaten.
B-ko betebeharrak aplikatzendira.Eraginkortasuna etasegurtasun printzipioakegiaztatuta dituzten osagaiakerabili behar dira.
B-ko betebeharrakeraginkortasuna egiaztatuta dutensegurtasun printzipioak aplikatukodira. Makinaren kontrol sistemak,aldian behin, segurtasunerakofuntzioa egiazta dezake.
B-ko betebeharrak aplikatuko diraeta eraginkortasuna egiaztatutaduten printzipioak erabiliko.Segurtasunari dagozkion zatiakhonela diseinatuko dira: - Pieza hauen hutsegite bakar
batek ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko, eta
- Ahal denean, beti, hutsegitea atzemango da.
B-ko betebeharrak aplikatuko diraeta eraginkortasuna egiaztatutaduten printzipioak erabiliko dira.Segurtasunari dagozkionosagaiak honela diseinatuko dira:- Pieza hauen hutsegite bakar
batek ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko, eta
- Lehenengo hutsegitea 0-n atzemango da, gurtasunerako funtzioaren hurrengo eskaera egin baino lehen. Ezinezkoa bada, hutsegiteak metatzeak ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko.
Mailak Betebeharren laburpena
Sistemaren jokamoldea
Segurtasunarenoinarrizko printzipioa
B
1
2
3
4
Hutsegite bat agertzeaksegurtasunerako funtzioagaltzea ekar dezake.
Hutsegite bat agertzeaksegurtasunerako funtzioagaltzea ekar dezake,baina hori gertatzekoaukera B mailan bainotxikiagoa da.Hutsegite bat agertzeakegiaztatzeko tarteetansegurtasunerako funtzioagaltzea ekar dezake.Egiaztapena egiteansegurtasunerako funtzioagaldu dela ohartzen da.
Hutsegite bakar batgertatzen deneansegurtasunerako funtzioaoraindik bermatuta egongoda. Hainbat hutsegiteatzeman daitezke, bainaguztiak ez.Atzeman gabekohutsegiteak metatuz gerosegurtasunerako funtzioagaltzea gerta daiteke.
Hutsegiteak gertatzendirenean, segurtasunerakofuntzioak indarreanjarraituko du.Hutsegiteak garaizatzemango dira,segurtasunerako funtzioagaltzea galarazteko.
481
FU
LK
CB
SS
SS
PB
PB
PB
PB
PB
PB
LS
LS
FS
Fusiblea
Ebaketa puntua
Errele kontaktu termikoa
Konektagailua
Terminala
Autoitzulerarik gabeko selektoreagehienetan irekita
Autoitzulerarik gabeko selektoreagehienetan itxita
Sakagailua gehienetan irekita
Sakagailua gehienetan itxita
Autoitzulerarik gabeko sakagailuagehienetan irekita
Autoitzulerarik gabeko sakagailuagehienetan itxita
Larrialdian gelditzeko sakagailuagehienetan irekita
Larrialdian gelditzeko sakagailuagehienetan itxita
Larrialdian gelditzeko sakagailuagehienetan itxita
Sakagailu argia gehienetan irekita
Sakagailu argia gehienetan itxita
Etengailua gehienetan irekita
Etengailua gehienetan itxita
Etengailu flotagarria gehienetan itxita
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
35.3. Zeinu elektrikoen taula: IEC eta JIC zeinuak
IECSinboloa Laburdura
JICSinboloa Laburdura
Izena
FU
XB
FR
X
XL
SA
SA
SB
SB
SB
SB
SB
SB
SB
SB
SB
SQ
SQ
SL
482
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
PS
FLS
FLS
TAS
TAS
PRS
PRS
M
CR
CR
CR
CR
CR
CR
LT
L
PWS
Presio etengailua gehienetan irekita
Gainfluxu etengailua gehienetan irekita
Gainfluxu etengailua gehienetani itxita
Etengailu termikoa gehienetan irekita
Etengailu termikoa gehienetan itxita
Indukzio sentsorea (korronteelikadurarekin)
Indukzio sentsorea (korronteelikadurarik gabe)
Kontaktu nagusia
Kontaktu laguntzailea gehienetan irekita
Kontaktu laguntzailea gehienetan itxita
Konexio geroratuko kontaktuagehienetan irekita
Konexio geroratuko kontaktuagehienetan itxita
Deskonexio geroratuko kontaktuagehienetan irekita
Deskonexio geroratuko gehienetangehienetan itxita
Pilotuko argia
Induktantzia
Elikatze iturria
IECSinboloa Laburdura
JICSinboloa Laburdura
Izena
SP
SD
SD
ST
ST
SQ
SQ
KA.KM
KA.KM
KA.KM
KA
KA
KA
KA
HL
L
GL
483
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
PWS
T
T
CON
TR
CR
RC
SOL
SOL
CB
MTR
AC DRIVE
Elikatze iturria
Transformadore trifasikoa
Transformadore monofasikoa
Kontaktorea
Kontaktorea (orokorra)
Erregulatzailea itxiera geroratuarekin
Erregulatzailea irekiera geroratuarekin
Erregulatzailea itxiera eta irekierageroratuekin
CA erregulatzailea
Kontaktorea
RC trifasikoa
Elektrobalbula
Elektrobalbula
Etengailu magnetotermikoa
CA motorra
Balazta
IECSinboloa Laburdura
JICSinboloa Laburdura
Izena
VC
TM
TC
KM - MAINKA - AUXILIARY
KT
KT
KT
KA
KA
RC
YV
YV
QM
M
YB
484
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
Eskema elektrikoa egitea
Datuak hartu
Datuak aztertu
Marrazkiarenformatuaaukeratu
Bezeroaren zehaztapenak:-Arauak-Material mota-Hizkuntza
EPLAN CADELEC IDELEC
Makinarendefinizioa
Generikoa?BAI EZ
BAI EZ
Proiektuarenazterketa
Proiektuarenanalisia
PLC:-Eskema marraztu-Zerrendak sortu-Gauzatu-Kanporatu
MaterialakEtiketakAurreinstalazioaeta instalazioa
FuntzionaltasunaZikloakSegurtasunakPertsonalizazioa
Proiektuaegin
Antzekorik ba aldago?
Sinbologia definitu
Talde funtzionalak
Gogoratzeko:
-Elementuen babesa fusible magnetotermikoekin
-Iragazkiak bateragarritasun elektromagnetikoarekin
-Eroaleen atalen zehaztapena
-Elementuen etiketakICE JIC
35.4 Eskema elektrikoa prestatzeko pausoak
485
35. Proiektu elektr ikoaren garapena
486
487
36.CNC makina bat prest jartzeko bete beharreko zereginak
488
489
36.CNC makina bat prest jartzeko bete beharreko zereginak
1. Aplikazio desberdinak prestatu: automata, CNC zikloak…
2. Ardatz, buru, motor eta abarri buruzko beharrezko datuak lortu
3. CNC abiarazi, parametroak kargatu eta komunikazioa gauzatu
4. Automata abiarazi eta komunikazioa gauzatu
5. Tentsioak eta magnetotermikoak egiaztatu
6. Larrialdiak konprobatu
7. Sarrera eta irteera digital guztiak egiaztatu
8. Sarrera eta irteera analogikoak egiaztatu
9. Talde hidraulikoak, pneumatikoak, lubrifikazioa, armairu elektrikoa... doitu
10. Makina martxan jarri
11. Ardatz guztietako serbomotorrak doitu
12. Larrialdi, muga eta erreferentzi espekak jarri
13. Buruak doitu
14. MDIn programatu
15. Ardatzen mugimendua probatu
16. Aire girotua martxan jarri
17. Laserra pasatu
18. Ardatzen dimentsioak doitu
19. Kontrol probak egin
20. Piezen mekanizazioa
21. Amaierako backup-a egin
490
496
497
ajusteángulo de ajustecajeraanclajeavancedefectuosochaflánachaflanarcaderaintermitentealeación aleación refractariaaceroacero fundidosinfín-coronaángulo rectoespumadesbastarejeconcéntricocarpinteríarodillocepillocepilladoencinafisura / ranurarectificadoarcecamisaentrecarasprecargapreviosuperficiecáscaratuercatamizsimplefrenoequivalentemordazabucle
ahokadura . . . . . .ahokadura angelu .ahokaleku . . . . . . .ainguraketa . . . . . .aitzinapen . . . . . . .akastun . . . . . . . . .alaka . . . . . . . . . .alakatu . . . . . . . . .aldaka . . . . . . . . .aldizkako . . . . . . .aleazio . . . . . . . . .aleazio erregogor .altzairu . . . . . . . .altzairurtu . . . . . . .amaigabe-koroa . .angelu zuzen . . . . .apar . . . . . . . . . . .arbastu . . . . . . . . .ardatz . . . . . . . . . .ardazkide . . . . . . .arotzeria . . . . . . . .arrabol . . . . . . . . .arrabota . . . . . . . .arrabotaketa . . . . .arte . . . . . . . . . . . .arteka . . . . . . . . . .artezketa . . . . . . . .astigar . . . . . . . . .atorra . . . . . . . . . .aurpegiarte . . . . . .aurrekarga . . . . . .aurretiazko . . . . . .azalera . . . . . . . . .azalki . . . . . . . . . .azkoin . . . . . . . . . .bahe . . . . . . . . . . .bakun . . . . . . . . . .balazta . . . . . . . . .baliokide . . . . . . . .baraila . . . . . . . . .begizta . . . . . . . . .
rebajegarantizarcigüeñalviscosidadrebabarlubricación por borboteofundiciónembotarinterruptorportadiamanteajustardrenajecortecontenedorevitarbarridoperpendicularidadcaudalensayaracometer / afectarabatibleextraerconductorpulgarrailracorrascadorrefractariocolgarescuadrasarritancepillolevaarbol de levasrecubrimiento soportetiloastillaproceso de astilladocuñaabrazadera
beheragune . . . . . .bermatu . . . . . . . .birabarki . . . . . . . .biskositate . . . . . . .bizarra kentze . . . .borbor lubrikazio . .burdinurtu . . . . . . .buxatu . . . . . . . . .desarragailu . . . . .diamante-etxe . . . .doitu . . . . . . . . . . .drainadura . . . . . .ebakidura . . . . . . .edukiontzi . . . . . . .ekiditu . . . . . . . . . .ekortu . . . . . . . . . .elkarzutasun . . . . .emari . . . . . . . . . .entseatu . . . . . . . . .erasan . . . . . . . . .eraiskarri . . . . . . . .erauzi . . . . . . . . . .eroale . . . . . . . . . .erpuru . . . . . . . . . .errail . . . . . . . . . . .errakore . . . . . . . .errasketa . . . . . . . .erregogor . . . . . . .eseki . . . . . . . . . . .eskuaira . . . . . . . .eskuarki . . . . . . . .eskuila . . . . . . . . .espeka . . . . . . . . .espeka ardatz . . . .estaldura . . . . . . . .euskarri . . . . . . . . .ezki . . . . . . . . . . .ezpal . . . . . . . . . .ezpalketa . . . . . . .falka . . . . . . . . . . .galanda . . . . . . . .
H i z t e g i a
Euskara Gaztelania Euskara Gaztelania
498
H i z t e g i a
fundicióngrúaflete de transportetornillo de charnelavigavarillafundición en arenaroscarroturaopcionalpulgadapalpadorvoladizoroñainoxidabledesgastemovimientohipoideentalladurarefrigerantelaminarlínea / dirección / sentidopasadafiltrarreveniracuñar /imprimir / grabarextranguladoralcanceaislanteadherenciarecuperableabetofluidolanzar / emitirdestinocalardesafilarlimaenclavamientoempotrado
galdaketa . . . . . . .garabi . . . . . . . . . .garraio pleite . . . . .gonztun torloju . . . .habe . . . . . . . . . . .hagatxo . . . . . . . .hareazko galdaketahariztatu . . . . . . . .haustura . . . . . . . .hautazko . . . . . . . .hazbete . . . . . . . . .haztagailu . . . . . . .hegalkin . . . . . . . .herdoil . . . . . . . . .herdoilgaitz . . . . . .higadura . . . . . . . .higidura . . . . . . . .hipoide . . . . . . . . .hozkadura . . . . . . .hozgarri . . . . . . . .ijetzi . . . . . . . . . . .ildo . . . . . . . . . . .iraganaldi . . . . . . .iragazi . . . . . . . . .iraotu . . . . . . . . . .irar(ri) . . . . . . . . . .iratogailu . . . . . . . .irismen . . . . . . . . .isolatzaile . . . . . . .itsasgarritasun . . . .itzulgarri . . . . . . . .izei . . . . . . . . . . . .jariakin . . . . . . . .jaulki . . . . . . . . . . .jomuga . . . . . . . . .kalatu . . . . . . . . . .kamustu . . . . . . . .karraska . . . . . . . .katigamendu . . . . .landatu . . . . . . . . .
lagin . . . . . . . . . . .lapeaketa . . . . . . .laritz . . . . . . . . . . .lasaiera . . . . . . . . .latorria . . . . . . . . .leundu . . . . . . . . . .lixaketa . . . . . . . . .lizar . . . . . . . . . . .lokailu . . . . . . . . . .mahai etxe . . . . . .makal . . . . . . . . . .makurdura . . . . . .malgu . . . . . . . . . .malguki . . . . . . . . .marruskadura . . . .maskor . . . . . . . . .metatu . . . . . . . . . .mihi . . . . . . . . . . .mika . . . . . . . . . . .mikrohatz . . . . . . .momentu . . . . . . . .momentu eragozle .moteltze . . . . . . . .murriztaile . . . . . . .neke . . . . . . . . . . .norabide . . . . . . . .norantza . . . . . . . .ore . . . . . . . . . . . .orga . . . . . . . . . . .otxabu . . . . . . . . .perdoi . . . . . . . . . .profil . . . . . . . . . . .sahats . . . . . . . . . .saihestu . . . . . . . . .sakagailu . . . . . . .sarkor . . . . . . . . . .seinaleztatu . . . . . .sokalaster . . . . . . .soldagarri . . . . . . .sorbatz . . . . . . . . .
Euskara Gaztelania Euskara Gaztelania
muestralapeadoalercejuegohojalatabruñir, pulirlijadofresnocuerda / contenedor / nexoportamesaschopoflexadoflexiblemuellerozamientovoquillaapilar / almacenarlengüetamicamicropulgadaparmomento resistenteamortiguamientoreductorfatigadirecciónsentidomasacarroescariadortoleranciaperfílsaucedesviar / evitarpulsadorpenetranteseñalizarnudo corredizosoldablefilo
499
H i z t e g i a
Euskara Gaztelania
ángulo de corterecocerchoque / impactodepósitotensartornillo
racor pasatabiquestronzatuboplantillainsertarvirutaarranque de virutachorrocorreaabedulhorquilladesgarramientoabrasivooro de leyaroanilla masterchapatranslúcidoespecificaciónrugosidadarandelatallarcostracasquillotaladroolmoflejerígidovástago
sorbatz angelu . . . .suberatu . . . . . . . .talka . . . . . . . . . . .tanga . . . . . . . . . .tenkatu . . . . . . . . .torloju . . . . . . . . . .trenkada paseko errakore . . . . . . . .trontza . . . . . . . . .tutu . . . . . . . . . . . .txantiloi . . . . . . . . .txertatu . . . . . . . . .txirbil . . . . . . . . . .txirbil arroketa . . . .txorrota . . . . . . . . .uhal . . . . . . . . . . .urki . . . . . . . . . . . .urkila . . . . . . . . . .urradura . . . . . . . .urratzaile . . . . . . . .urre fin . . . . . . . . .uztai . . . . . . . . . . .uztai orokor . . . . .xafla . . . . . . . . . . .zeharrargitsu . . . . .zehaztapen . . . . . .zimurtasun . . . . . .zirrindola . . . . . . .zizelkatu . . . . . . . .zolda . . . . . . . . . .zorro . . . . . . . . . .zulatzaile . . . . . . . .zumar . . . . . . . . . .zumitz . . . . . . . . . .zurrun . . . . . . . . . .zurtoin . . . . . . . . .
500
501
B i b l i o g r a f i a
Arauak eta katalogoak- DANOBATeko arauak 2003- Catálogo helicoil 1995- Muelas abrasivas NORTON 1980- Catálogo de motores. FAGOR 2000- Marcado CE lortzeko makinak diseinatzeko arau europarrak 2003- Walter-eko katalogoa
Liburu eta artikuluak- Proyecto de elementos de máquina. M.F. SPOTTS Editorial Reverté, S.A. 1976- Introducción en la neumática. FESTO DIDACTIC 1980- El proyectista de engranajes y mecanismos. ROBERT NONNAST 1973 DIE
TECHNIK DE KASSEL. ALEMANIA- Formulario de mecánica. LUIS PARETO. Ediciones CEAL 1980- Ingeniería de accionamientos con ejemplos prácticos y tablas de conversión.
CONTROL TECHNIQUES 1998- Technisches taschenbuch. INA 2002- Machine outils. KOENIGSBERGER 1969 Vander Editeur- Manual de oleohidraulica industrial. SPERRY VICKERS. 1979 Editorial Blume - Perdoiak. ELHUYAR 2002- El mecanizado moderno. Manual práctico. SANVIK Coromant. 1994
Hiztegiak- Tailerreko hiztegi teknikoa. DANOBAT, Elgoibar. 2003- Euskalterm terminologia bankua. UZEI, Donostia 2003- Euskara-gaztelania / Castellano-Vasco hiztegia. ELHUYAR, Usurbil 1996- Hiztegia-Diccionario-Dictionayre-Dictionary-Wörterbuck. KONDIA,
Elgoibar 2002
Interneteko hainbat web orri
502
503
Oharra
Liburu hau hainbat lekutatik egindako bilketa lan bat dela esan dezakegu.Danobaten bertan sortutako eta barruan erabiltzeko diren arau edo normak diragehien bat jasotzen direnak, baina bibliografian jasotzen den bezala badaudebeste liburu, aldizkari, web orri eta abarretatik ateratako aipamenak ere.
Liburu hau Danobat Koop. E.ko langileek prestatu dugu eta bertako langileeizuzenduta dago. Ez daukagu inolako irabazi asmorik lan honekin ez baitasalmentan jarriko.
Danobat Koop. E.ko langileon artean banatuko dugu eta euskararen erabilerabultzatzeko enpresan dugun planaren barruan kokatuta euskararen erabileranormalizatzeko pauso bat gehiago izango da.
Aurten enpresaren 50. Urteurrena dela eta hornitzaile, bezero eskola etaabarretara ere zabalduko dugu, baina helburu nagusi batekin: euskara lanmunduan eta mundu teknikoan sartzeko aurrerapausu bat izateko.