17/10/2019

1

Aan de slag met valangst: enkele materialen voor

ergotherapeutenJens Fiers

Leen Bouckaert

Wat belichten we vandaag?

- Begrip ‘valangst’: wat is het? Hoe ontstaat het? Wat zijn de gevolgen?- Evaluatie valangst - Interventies valangst

Begrip ‘valangst’

1

2

3

17/10/2019

2

Valangst

• … kan variëren vaneen ‘gezonde’ bekommernis die resulteert in het vermijden van een risico in de omgeving

tot een ‘verlammende’ bekommernis die ertoe kan leiden dat een persoon bepaalde activiteiten niet meer zal uitvoeren die hij eigenlijk nog kan.

(Milisen et al., 2009, 2010 ,2012)

Valangst

(Delbarre, 2012)

Valangst

angstig kwetsbaar, frail

krachtig risiconemer

zelf

erv

aren

val

risi

co

objectief valrisico(Delbarre, 2012)

50 % van de nieuw opgenomen ouderen in WZC

4

5

6

17/10/2019

3

Valangst (Milisen et al., 2009, 2010 ,2012)

(Delbarre, 2012)

- Gevolgen- 67%: activiteiten te beperken

- vermindering in mobiliteit- een lagere participatie in sociale activiteiten

- depressie

- een gedaalde kwaliteit van leven

Evaluatie valangst

FES-I

9

7

8

9

17/10/2019

4

Icon FES

Groepsgesprek

• In jouw praktijk: hoe herken je valangst? Is er aandacht voor valangst?

• Hoe gaat men om met valangst? Welke aanpak wordt er gehanteerd?

Interventies valangst

10

11

12

17/10/2019

5

Valangst

(Delbarre, 2012)

13

14

15

17/10/2019

6

Specifieke oefenprogramma’s bv

• Interventies die hun effect bewezen (Revyn et al., 2017)

• Life programma (Clemson et al., 2010)

• Interactieve video-game based training (Lai, et al., 2012)

• Tai Chi training (Nguyen en Kruse, 2012)

• Progressie balanstrainingsprogramma (Halversson et al., 2011) en balanstrainingprogramma op schuimrubberen mat (Hirase et al., 2015)

• Ossébo programma (El-Khoury at al., 2015)

• A matter of balance (Tennstedt et al., 2015)

18

16

17

18

17/10/2019

7

LiFE programma (Clemson et al. 2010)

• LiFE = lifestyle integrated functional exercise

• 5 huisbezoeken, 2 boosterbezoeken en 2 telefoongesprekken

• 4 balansstrategieën & 7 krachtstrategieën

• DRC en LAT

• LiFE handboek

• Vorderingen schriftelijk bijhouden

Interactive video-game based (IVGB) training (Lai et al. 2012)

• XMSS = Xavix Measured Step System

• Stapmat en console

• Ter plaatse stappen: knieën boven taille en romp recht houden

• Onmiddellijke feedback

Tai Chi training (Nguyen & Kruse – 2012)

• Ervaren Tai-Chi instructeur

• Lichamelijk en geestelijk

• 24-vorm of Peking-vorm

• Vloeiende en harmonische bewegingen zonder stilstand

• Balans, concentratie, ademhaling, stabiele houding

• Opwarming + cooling-down

19

20

21

17/10/2019

8

Progressief balanstrainingsprogramma(Halvarsson et al. 2011)

• Progressief concept voor functionele taken: balans centraal

• Zelfstandig uitvoeren ADL

• Achterliggend doel begrijpen

• Moeilijkheidsgraad: 5 niveaus om het balanssysteem te ontwikkelen• Niveau 1: oefeningen in zit op zitbal met externe ondersteuning

• Niveau 2: oefeningen in zit op zitbal zonder externe ondersteuning

• Niveau 3: oefeningen in stand (dubbele beenstand)

• Niveau 4: oefeningen in stand (enkele beenstand) en van het gangpatroon

• Niveau 5: oefeningen met verstoorde balans (reactief en proactief) + dubbeltaken

Balanstrainingsprogramma op schuimrubberen mat (Hirase et al. 2015)

• Schuimrubberen mat vs. stabiele ondergrond: betere evolutie van balans

• Video-opname

• Opbouw oefeningen:

• 0-2m: dubbele beenstand, hielen/tenen opheffen + ter plaatse wandelen

• 2-4m: hyperextensie nek, zwaaien met één been + nek- en romprotatie

• 4-6m: enkele beenstand, aanraken van de vloer, (zijwaarts) wandelen

Het Ossébo oefenprogramma (El-Khoury et al. 2015)

• Over een lange termijn: 2 jaar

• Memoriseren + thuis zelfstandig uitvoeren

• Cliëntgericht: individueel aanpassen

• Implementeren in het dagelijkse leven

• Participanten leiden zelf de sessies

• 8 trimesters

• Trimester 1-4: specifiek voor valpreventie

• Trimester 4-8: uithouding

• 26 soorten oefeningen: balans, spierversterkend, gewrichtsmobilisatie, stretchoefeningen

22

23

24

17/10/2019

9

A matter of balance (Tennstedt et al., 2015)

• https://mainehealth.org/healthy-communities/healthy-aging/matter-of-balance

• 8 sessies van 2u

• In groep: 8-12 personen

• Trainer

Bewegingsprogramma op basis van 15 aanbevelingen (Revyn, L, Van Cauwenbergh, J., 2019)

1. Vorm een duidelijk beeld over de cliënt zodat je kan vertrekken vanuit de mogelijkheden en de routinematige activiteiten van het dagelijkse leven. Daily Routine Chart (DRC)

2. Gebruik valide meetinstrumenten om valangst te diagnosticeren en te evalueren.

3. Begin de training met opwarmingsoefeningen en sluit af met stretch-, relaxatie- en ademhalingsoefeningen.

4. Balans-, kracht-, 3D- en wandeloefeningen hebben effect op valangst. Er werd vertrokken vanuit vier balansstrategieën en zeven krachtstrategieën.

5. De oefeningen worden gelinkt aan betekenisvolle functionele activiteiten, die uiteindelijk worden geïmplementeerd in het dagelijkse leven. De oefeningen worden stapsgewijs aangeleerd en vervolgens gelinkt aan de persoonlijke DRC van elke participant.

6. Balansoefeningen in stand hebben sneller effect op een schuimrubberen mat.

7. Verwerk dubbeltaken in de oefeningen zodat ze representatief zijn aan het dagelijkse leven.

Bewegingsprogramma op basis van 15 aanbevelingen (Revyn, L, Van Cauwenbergh, J., 2019)

8. Creëer de juiste context bij de activiteiten. Gebruik hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld een echte trap of hun eigen zitstoel om de juiste context te creëren.

9. Maak de oefeningen geleidelijk aan intensiever. Voeg stapsgewijs moeilijkere oefeningen toe. Bouw de oefeningen geleidelijk aan op gedurende de duur van de interventie.

10.Gradeer de oefening op maat v.d. cliënt zodat ze op het juiste fysieke niveau is.

11.Voorzie, indien nodig, extra ondersteuning bij het aanleren van de oefeningen.

12.Zelfmonitoring door de cliënt vergroot zijn zelfeffectiviteit. De participanten stellen actieplannen op, om te zien op welke manier ze de oefeningen gaan implementeren in het dagelijkse leven.

13.Geef cliëntgericht advies over het correct uitvoeren en de veiligheid van oefeningen tijdens de interventie.

14.Neem een houding aan als instructeur waarbij je samenwerkt met de cliënt, de cliënt motiveert, aanmoedigt, veiligheid biedt en empowert.

15.Stimuleer gedragsverandering en volg de cliënt op om het gewenste gedrag te onderhouden.

25

26

27

17/10/2019

10

Bewegingsprogramma op basis van 15 aanbevelingen (Revyn, L, Van Cauwenbergh, J., 2019)

- 65-plussers gerekruteerd via Triamant, 20 deelnemers, 2 groepen

- Verbetering valangst bij interventiegroep, verslechtering bij controlegroep

• Interventies die hun effect bewezen (Revyn et al., 2017; Revyn et al., 2019)

• Praktijkvoorbeelden en materialen• Blijf angst de baas (LDC) → EVV (De Vos et al., 2014)

• Geef valangst geen kans (ZH dienst Geriatrie) → Kronkels (De Mey et al., 2017)

• Box-to-go (WZC) → Kronkels (Van Leeuwe et al., 2014; Devriese et al., 2015)

• Rol-o-meter/rollatordans → Kronkels (ondersteuningsgroep ergotherapie en valpreventie in WZC)

• Beter in Balans. Cursus ‘vallen voorkomen’ (WZC) → Kronkels (ondersteuningsgroep ergotherapie en valpreventie in WZC)

• Huisje Weltevree

• Het Grote Valpreventiespel

• Scheurkalender → OCMW Gent

29

Scheurkalender

28

29

30

17/10/2019

11

Op het potje zoals vroeger

Buig door de knieën

0-5 6-10 >10

Maak je groot

Sta op de tenen

0-5 6-10 >10

Schommel tot op de hielen

Sta op de hielen

0-5 6-10 >10

Marcheer op maat van de soldaat

Hef afwisselend de knieën

0-5 6-10 >10

31

32

33

17/10/2019

12

Groet zoals bij de karate

Sta rechtop

0-5 6-10 >10

Dans met mij de Tango d’amore

Ga van de (rol)stoel naar de (toilet)stoel

0-5 6-10 >10

Ook de Rode Duivels staan weer op voor hun volgend

doel

Ga van lig naar zit

0-5 6-10 >10

Opzij, opzij, opzij!

Stap zijwaarts

0-5 6-10 >10

34

35

36

17/10/2019

13

37

38

39

17/10/2019

14

Aan de slag met het materiaal

• Wat is positief aan het materiaal? (+)

• Wat zijn verbeterpunten aan het materiaal? (-)

• Wat neem je mee naar je praktijk?

Referenties- Prochaska, J.O., Redding, C.A., Evers, K.E. (2002). The transtheoretical model and stages of change.

In:K. Glanz, B.K. Rimer, F.M. Lewis et al (red.), Health behaviour and health education: theory, research andpractice, 3rd edition, (pp. 99-120). San Francisco, CA: Jossey-Bass.

- El-Khoury, F., Cassou, B., Latouche, A., Aegerter, P., Charles, M., & Dargent-molina, P. (2015). Effectiveness of two year balance training programme on prevention of fall induced injuries in at risk women aged 75-85 living in community: Ossébo randomised controlled trial. The Britisch Medical Journal, 351. doi: 10.1136/bmj.h3830

- Hirase, T., Inokuchi, S., Matsusaka, N., & Okita, M. (2015a). Effectiveness of a balance-training program provided by qualified care workers for community-based older adults : A preliminary study. Geriatric Nursing, 36(3), 219–223. doi: 10.1016/j.gerinurse.2015.02.005

- Hirase, T., Inokuchi, S., Matsusaka, N., & Okita, M. (2015b). Effects of a balance training program using a foam rubber pad in community-based older adults: a randomized controlled trial. Journal of geriatricphysical therapy, 38(2), 62-70. doi: 10.1519/JPT.0000000000000023

- Revyn, L., De Coninck, L. (2018). Systematische literatuurstudie naar de mogelijke behandelingen van valangst bij thuiswonende oudere personen. Een uitdaging voor de ergotherapeut. BachelorproefArteveldehogeschool Gent.

- Revyn, L., Van Cauwenberg, J. (2019). Gezond ouder worden. Effectonderzoek naar de preventie en behandeling van valangst. Masterproef Universiteit Gent.

40

41

42

17/10/2019

15

Referenties

- Halvarsson, A., Oddsson, L., Olsson, E., Farén, E., Pettersson, A., & Ståhle, A. (2011) Effects of new, individually adjusted, progressive balance group training for elderly people with fear of falling and tend to fall: a randomized controlled trial. Clinical Rehabilitation. 25(11), 1021–1031. doi: 10.1177/0269215511411937

- Nguyen, M. H., & Kruse, A. (2012). A randomized controlled trial of Tai chi for balance, sleep quality and cognitive performance in elderly Vietnamese. Clinical Interventions in Aging, 7, 185–190. doi : 10.2147/CIA.S32600

- Lai, C.-H., Peng, C.-W., Chen Y.-L., Huang, C.-P., Hsiao Y.-L., & Chen, S.-C. (2013). Effects of interactive video-game based system exercise on the balance of the elderly. Gait and Posture, 37(4), 511–515. doi: 10.1016/j.gaitpost.2012.09.003

- Clemson, L., Singh, M. F., Bundy, A., Cumming, R. G., Weissel, E., Munro, J., … Black, D. (2010). LiFE Pilot Study: a randomised trial of balance and strength training embedded in daily life activity to reduce falls in older adults. Australian Occupational Therapy Journal, 57(1), 42–50. doi: 10.1111/j.1440-1630.2009.00848.x

- Tennstedt S, Howland J, Lachman M, Peterson E, Kasten L, Jette A. (1998). A Randomized, Controlled Trial of a Group Intervention to Reduce Fear of Falling and Associated Activity Restriction in Older Adults. The Journals of Gerontology. Series B, Psychological Sciences and Social Sciences, 1998 Nov; 53(6), P384-392.

43